Czynniki warunkujące wybór miejsca lokowania bezpośrednich

Magdalena Kinga Stawicka*

Czynniki warunkujące wybór miejsca lokowania

bezpośrednich inwestycji zagranicznych w Unii

Europejskiej – studium komparatystyczne

lat 2005 i 2011

Wstęp

Rosnąca w świecie wielkość i dynamika bezpośrednich inwestycji

zagranicznych spowodowała zintensyfikowanie badań nad istotą i przy-

czynami tego zjawiska. Ekonomiści stawiają szereg hipotez objaśniają-

cych przedmiotowe zjawisko, interpretując motywy, przesłanki, deter-

minanty, uwarunkowania czy też opłacalność bezpośrednich inwestycji

zagranicznych w różnych krajach. Unia Europejska jako organizacja in-

tegrująca 27 gospodarek państw Europy jest znaczącym w świecie bene-

ficjentem kapitału zagranicznego lokowanego w tej formie. Do końca

2011 roku skumulowana wartość BIZ dla tego regionu wyniosła 7,2 bln

USD, co stanowiło ponad 35% ogółu kapitału zagranicznego zainwe-

stowanego na świecie [World Investment…, 2012, s. 173].

Celem artykułu jest omówienie motywów, jakimi kierowali się

przedsiębiorcy dokonujących inwestycji zagranicznych na terenie Unii

Europejskiej. Dodatkowo Autorka dokona porównania zmian tych

bodźców na przestrzeni siedmiu lat. W tym celu przeprowadzone zosta-

ły dwa badania ankietowe wśród firm zagranicznych prowadzących

swoją działalność w krajach unijnych. Na podstawie udzielonych przez

nie odpowiedzi można wyciągnąć wstępne wnioski o braku zmienności

tych motywów na przestrzeni ostatnich lat.

1. Mikroekonomiczne i makroekonomiczne determinanty loko-

wania bezpośrednich inwestycji zagranicznych – aspekt

teoretyczny Analiza czynników lokalizacyjnych bezpośrednich inwestycji za-

granicznych z punktu widzenia ich rodzajów oraz stopnia ważności jest

* Dr, Katedra Makroekonomii, Instytut Ekonomii, Wydział Nauk Ekonomicznych, Uni-

wersytet Ekonomiczny we Wrocławiu, [email protected], ul. Komandor-

ska 118/120, 53-345 Wrocław

Magdalena Kinga Stawicka

316

od lat przedmiotem badań ekonomistów zarówno w kraju, jak i za gra-

nicą. Pierwsze teorie próbujące wyjaśnić przyczyny powstawania przed-

siębiorstw międzynarodowych, motywy podejmowania przez nie inwe-

stycji poza terenem swojego kraju oraz czynniki wpływające na wybór

miejsca lokalizacji ich działalności datowane są już na początek XX wie-

ku.1 W latach kolejnych, autorzy kontynuowali tę tematykę starając się

znaleźć odpowiedzi na następujące pytania:

1. Dlaczego firmy mając alternatywne formy prowadzenia działalności,

takie jak eksport, udzielanie licencji, franchising, wybierają bezpo-

średnie inwestycje zagraniczne?

2. W jaki sposób podmioty zagraniczne mogą skutecznie konkurować

na obcym rynku z przedsiębiorstwami lokalnymi?

3. Jakimi uwarunkowaniami powinna cechować się gospodarka, aby

była atrakcyjna dla inwestorów zagranicznych?

W związku z różnym postrzeganiem istoty BIZ w światowej litera-

turze ekonomicznej powstało wiele teorii, w których autorzy podjęli się

próby określenia najważniejszych czynników determinujących to zjawi-

sko. Dokonując ich przeglądu można stwierdzić, iż występują duże roz-

bieżności, związane z określeniem zunifikowanych rodzajów tych de-

terminant oraz ustaleniem stopnia ich ważności. W literaturze światowej

Autorka dokonała przeglądu ponad 30 teorii2, w których badacze podję-

li się próby określenia motywów, jakimi kierują się przedsiębiorstwa

podejmujące się bezpośrednich inwestycji zagranicznych. Dokonując

syntetycznego zestawienia determinant do najczęściej wymienianych

w literaturze przedmiotu, motywów zaliczyć można:

1) dążenie do maksymalizacji zysku,

1 Można tu mówić o pracach J. A. Hobsona z 1914 roku, E. Heckschera z 1919 roku oraz

B. Ohlina z 1933, a także innych autorów. 2 Analizie poddane zostały prace S. Agarwala, Y. Aharoni, R. Z. Alibera, B. Balassa,

E. R. Barlowa, P. J. Buckley, & M. Cassone, R. Caves, R. Coase, J. H. Dunninga,

J. Fayerweathera, B. S. Freya, H. P. Graya, G. Haberlera, R. F. Harroda, D. Hartmana,

S. Hirscha, S. Hymera, J. A. Hobsona, E. Heckschera, G. C. Hufbauera, A. Jasay,

J. Johnsona, Ch. P. Kindlebergera, F. T. Knickerbockera, K. Kojami, P. Krugmana,

D. R. Lessarda, R. E. Lipseya, G. D. A. MacDougalla, A. Madhok, S. P. Magee,

H. Markowitza, B. Ohlina, T. Ozawy, M. V. Posnera, G. Reuber, S. H. Robocka,

A. M. Rugmana, P. A. Samuelsona, F. Schneidera, K. Simmondsa, S. B. Tallman,

D. J.Teece, J. Tobina, R. Vernona, R. Weintrauba, I. T. Wendera, J. T. White,

O. E. Williamsona.

Czynniki warunkujące wybór miejsca lokowania bezpośrednich…

317

2) chęć obniżenia kosztów produkcji – poszukiwanie krajów oferują-

cych niższe ceny czynników produkcji, takich jak praca czy kapitał,

ale również koszty komunikacji i transportu,

3) dysponowanie przewagami i możliwość trwałego ich wykorzystania

na rynkach zagranicznych (przewaga finansowa, technologiczna,

marketingowa),

4) upatrywanie w innych gospodarkach nowych rynków zbytu dla

swoich towarów i usług,

5) możliwość osiągnięcia korzyści skali,

6) chęć dywersyfikacji ryzyka związanego z działalnością firmy,

7) istnienie zachęt inwestycyjnych w kraju przyjmującym,

8) perspektywy ograniczenia kosztów transakcyjnych,

9) charakter produktu lub usługi,

10) dostęp do zasobów występujących w ograniczonych ilościach

w kraju macierzystym,

11) atrakcyjna struktura rynku zewnętrznego,

12) korzystny system podatkowy kraju goszczącego dla inwestorów

zagranicznych,

13) skłonność do uzyskania pozycji monopolistycznej na rynku przyj-

mującym,

14) niwelowanie luki technologicznej,

15) możliwość osiągnięcia maksymalizacji zysku przez reinwestowanie

zysków w krajach, w których istnieją restrykcje dotyczące przepły-

wu kapitału,

16) strach przed utratą przewagi konkurencyjnej,

17) ekspansja na rynki zbytu bezpośrednich konkurentów (efekt naśla-

downictwa),

18) chęć zdobycia nowych umiejętności i doświadczeń – etapowe zdo-

bywanie wiedzy z rynku,

19) przyjęta strategia w przedsiębiorstwie,

20) dążenie do niwelowania ryzyka kursowego,

21) możliwość korzystania z obniżonych stawek celnych w kraju przyj-

mującym,

22) brak kontroli dewizowej oraz ograniczeń dotyczących repatriacji

dywidend do spółki macierzystej,

23) inicjatywa rządów krajów zainteresowanych inwestycjami (zintensy-

fikowana polityka proinwestycyjna).


318

Wśród polskich autorów odnaleźć również można próby określenia

determinant lokalizacji zagranicznych inwestycji zagranicznych. We-

dług M. Geldera czynniki lokalizacyjne należy podzielić na: koszty pro-

dukcji, ze szczególnym uwzględnieniem kosztów siły roboczej, czynniki

marketingowe, takie jak wielkość rynku, jego dynamika, etap rozwoju

oraz nasilanie się konkurencji, ograniczenia handlowe – taryfowe i poza-

taryfowe bariery handlu oraz politykę państwa traktowaną jako cało-

kształt warunków sprzyjających, w skład których wchodzi stabilność

systemu politycznego, stosunki społeczne oraz charakter i stopień roz-

woju gospodarki [Geldner, 1986]. J. Rymarczyk natomiast tworzy cztery

grupy czynników, zgodnie z teorią lokalizacji. W grupie pierwszej wy-

mienia czynniki instytucjonalne i polityczne, tworzące klimat inwesto-

wania w danym kraju. Do drugiej grupy zalicza czynniki kosztowe, któ-

re obejmują dostęp do czynników produkcji oraz ich ceny. Czynniki

rynkowe, tworzą grupę trzecią determinant decydujących o podjęciu

w danym kraju inwestycji zagranicznych, a do grupy czwartej zaliczone

zostały bariery handlowe [Rymarczyk, 1996, s. 40 - 42]. Do wyżej wy-

mienionych czynników J. Witkowska dodała jeszcze czynniki związane

z zaopatrzeniem przedsiębiorstwa podejmującego bezpośrednie inwe-

stycje zagraniczne w wybranym kraju [Witkowska, 1996, s. 56]. Inny

podział dostępny w literaturze przedmiotu zaproponowała K. Przybyl-

ska [Przybylska, 2001, s. 100], która podzieliła czynniki decydujące

o atrakcyjności rynku zagranicznego dla inwestycji zagranicznych na

dwie główne grupy. Pierwsza z nich to determinanty wynikające z mo-

tywów podejmowania bezpośrednich inwestycji zagranicznych, a druga

to determinanty wynikające z klimatu inwestycyjnego kraju goszczące-

go. Z uwagi na specyfikę opracowania przedmiotem analizy stała się

jedynie grupa pierwsza, w której wskazane zostały determinanty ryn-

kowe, kosztowe i efektywnościowe [Przybylska, 2001, s. 100]. E. Ozie-

wicz wyodrębniła natomiast dziesięć głównych motywów inwestowania

za granicą, które podzieliła na trzy kategorie [Oziewicz, 1998]:

1) motywy „kosztowe” takie, jak: poszukiwanie pewnych, tanich źró-

deł surowców, poszukiwanie taniej siły roboczej, bezpieczeństwo lo-

kat, czyli dywersyfikacja portfela inwestycyjnego, zabezpieczenie

przed stratami z tytułu spadku kursów walut,

2) motywy „zyskowe”: poszukiwanie nowych rynków zbytu, chęć

ominięcia przeszkód w handlu, zróżnicowanie poziomu rozwoju,


319

będące powodem różnic w poziomie stóp zysku, wzrost stopy zysku

i masy zysku,

3) motywy „mieszane”: proces koncentracji i centralizacji, kontrola nad

przedsiębiorstwem zagranicznym.

Dokonując podsumowania przeglądu teorii pod kątem czynników

determinujących podjęcie bezpośrednich inwestycji zagranicznych

można stwierdzić, iż przedsiębiorcy kierują się w swoich decyzjach za-

równo czynnikami wewnętrznymi, właściwymi dla danej firmy, jak

i zewnętrznymi, na które składają się cechy charakterystyczne dla rynku

krajowego oraz rynku zagranicznego.

2. Bezpośrednie inwestycje zagraniczne w Unii Europejskiej

w latach 2005 i 2011 Unia Europejska jest największym na świecie inwestorem zagra-

nicznym. Według danych statystycznych prezentowanych corocznie

w Światowych Raportach Inwestycyjnych (WIR) udział przedsiębiorców

unijnych w tworzeniu wszystkich przepływów BIZ na świecie stanowi

około 45%. Jest ona również głównym biorcą tej formy kapitału, ponie-

waż około 35% strumieni inwestycji trafia do obszaru Wspólnoty. Tak

duże zainteresowanie inwestorów lokowaniem swojego kapitału w Unii

Europejskiej uwarunkowane jest przede wszystkim możliwością niwe-

lowania ryzyka, bo lokata kapitału w kraju członkowskim wydaje się

być bardziej bezpieczna, z uwagi na charakteryzowanie się tego obszaru

względnie wysoką stabilnością polityczną, w porównaniu z innymi re-

gionami czy gospodarkami. Ponadto wiele z tych inwestycji to inwesty-

cje wewnątrzunijne, gdzie jedno państwo członkowskie dokonuje inwe-

stycji bezpośredniej w innym kraju unijnym. Zjawisko to zintensyfiko-

wało się jeszcze bardziej od chwili wprowadzenia wspólnej waluty,

z uwagi na ustabilizowanie się kursu walutowego i zredukowanie kosz-

tów transakcyjnych. Korzystniejsze warunki inwestowania na obszarze

Unii Gospodarczej i Walutowej zachęciły wiele przedsiębiorstw do do-

konywania BIZ drogą przejęć i fuzji.

Na początku XXI wieku poziom globalnych BIZ został silnie ogra-

niczony w wyniku osłabienia światowej koniunktury gospodarczej, któ-

remu towarzyszył spadek aktywności inwestycyjnej korporacji między-

narodowych. Rok 2005 był pierwszym okresem wzrostu globalnej war-

tości BIZ na świecie, jak i w Unii Europejskiej. W krajach członkowskich

ulokowany został kapitał zagraniczny o wartości 421 mld USD, a war-


320

tość ta była wyższa w porównaniu z rokiem poprzednim o prawie 100%

(Rysunek 1).

Rysunek 1. Bezpośrednie inwestycje zagraniczne w krajach Unii

Europejskiej w roku 2005 (w mld USD)

Źródło: Opracowanie własne na podstawie [World Investment…, 2006, s. 299].

Wśród krajów Unii Europejskiej największym beneficjentem kapita-

łu zagranicznego w postaci BIZ w 2005 roku była Wielka Brytania,

w której napływ BIZ zwiększył się trzykrotnie, z 56 mld USD w roku

2004 do 165 mld USD w roku kolejnym. Wzrost ten, w dużej mierze

spowodowany był sfinalizowaniem fuzji firm Shell Transport and Tra-

ding Company Plc i Rogal Dutch Petroleum Company, w wyniku której

powstał Royal Dutch Shell. Szacunkowa wartość przeprowadzonej

transakcji wynosiła aż 74 mld USD. Na kolejnych miejscach uplasowały

się przede wszystkim kraje rozwinięte, w których wzrost napływu kapi-

tału zagranicznego w porównaniu do roku 2004 wyniósł 37%. Również

nowe państwa członkowskie były w obszarze zainteresowań przedsię-

biorców zagranicznych, a wśród nich najwięcej kapitału pozyskały Cze-

chy i Polska. Zwiększenie inwestycji zagranicznych w Unii Europejskiej,

w tym okresie, powiązać można przede wszystkim ze zwiększeniem się

tempa wzrostu gospodarczego w państwach unijnych, a także z wysoką

rentownością przedsiębiorstw, która wpłynęła na zwiększenie ilości

oraz skali fuzji i przejęć międzynarodowych. Warte podkreślenia jest

również to, iż w analizowanym okresie zintensyfikowane zostały inwe-


321

stycje strefy euro w krajach członkach UE nienależących do UGiW, po-

strzeganych jako nowe rynki zbytu, cechujące się wzrostem lokalnego

popytu. Szczególne zainteresowanie wzbudziła możliwość przejęcia

przedsiębiorstw, w ramach programów prywatyzacyjnych państw włą-

czonych w 2004 roku w struktury Unii Europejskiej. Przykładem takim

jest Estonia, gdzie wartość zainwestowanego kapitału zagranicznego

zwiększyła się 200% w ciągu jednego roku, a napływ netto tych inwe-

stycji w stosunku do PKB wyniósł aż 93%. W dużej mierze do tak do-

brego wyniku uzyskanego przez estońską gospodarkę przyczyniła się

pojedyncza, duża transakcja, a mianowicie przejęcie przez szwedzkiego

ForeningsSparbanken AB (obecnie Swedbank) ponad 50% akcji estoń-

skiego banku AB Hansabank.

Od 2008 roku coroczny napływ bezpośrednich inwestycji zagra-

nicznych na świecie, a także do Unii Europejskiej, został silnie zreduko-

wany. Działo się tak w wyniku ogólnoświatowego kryzysu finansowe-

go, który spowodował drastyczne zmniejszenie się przede wszystkim

fuzji i przejęć, o około 2/3, co pokazało iż inwestorzy starają się przecze-

kać trudną sytuację na rynku, nie podejmując żadnych działań obarczo-

nych ryzykiem. Z tego samego powodu zaobserwować można było

w tym okresie zmniejszenie się liczby projektów greenfield o około 25%.

Rok 2011 był, podobnie jak omówiony już rok 2005, pierwszym okre-

sem, w którym w statystykach ujmujących przepływy kapitałowe odno-

towano wzrost (rysunek 2). W Unii Europejskiej napływ BIZ wyniósł

420 mld USD, czyli powrócił do poziomu z roku 2005. Wzrost analizo-

wanego wskaźnika, w porównaniu z rokiem 2010, wyniósł 32%. Lide-

rem w pozyskiwaniu BIZ w 2011 roku była tym razem Belgia, w której

przedsiębiorcy zainwestowali przeszło 89 mld USD. Na miejscu drugim

uplasowała się ponownie Wielka Brytania, a na trzecim Francja. W sto-

sunku do roku poprzedniego największe wzrost napływu BIZ odnoto-

wano dla krajów, które najdotkliwiej odczuły kryzys w swoich gospo-

darkach. Wzrost BIZ o 388%, najwyższy wśród wszystkich krajów

członkowskich, charakteryzował Grecję. Niepokojące jest jednak to, iż

mimo tak silnego wzrostu wartości BIZ, ilość reinwestowanych zysków

w tej gospodarce maleje, co pozwala wnioskować, że zyski przedsię-

biorstw tam działających są coraz mniejsze i w konsekwencji firmy te

mogą zacząć wycofywać się z tego rynku. Na kolejnych miejscach z du-

żymi wzrostami BIZ uplasowała się Łotwa, Włochy i Portugalia. We

Włoszech znaczący wzrost inwestycji zagranicznych w stosunku do ro-


322

ku 2010 wynikał z przede wszystkim z przeprowadzenia transakcji

przejęcia włoskiego Weather Investments Srl działającego w branży te-

lekomunikacyjnej przez holenderskiego VimpelCom Ltd za 22,4 mld

USD.

Rysunek 2. Bezpośrednie inwestycje zagraniczne w krajach Unii

Europejskiej w roku 2011 (w mln USD)

Źródło: Opracowanie własne na podstawie [World Investment…, 2012, s. 169].

Struktura geograficzna inwestorów zagranicznych lokujących swój

kapitał w państwach członkowskich była analogiczna do roku 2005.

Nadal Europa jest jednym z najważniejszych rynków dla Stanów Zjed-

noczonych i w roku 2011 amerykańskie przedsiębiorstwa dokonały na

terenie UE inwestycji o łącznej wartości przekraczającej 150 mld USD.

Na miejscach kolejnych są Szwajcaria (ok. 44 mld USD), potem Kanada,

Hong Kong, Japonia i Brazylia (nie więcej niż 10 mld USD każdy). Istot-

ny wpływ na wartość pozyskanego przez całe ugrupowanie kapitału

mają również przepływy wewnątrzunijne, szczególnie niemieckie, które

również w tym okresie zostały zintensyfikowane.

3. Porównanie motywów podejmowania inwestycji zagranicz-

nych przez przedsiębiorców w krajach członkowskich Unii Eu-

ropejskiej w latach 2005 i 2011 Ankieta badawcza została skierowana do losowo wybranych firm,

prowadzących swoją działalność na terytorium Unii Europejskiej i po-

siadających w swoim kapitale zakładowym udział kapitału zagranicz-


323

nego. Łącznie w ankiecie wzięło udział ponad 6000 firm z 27 krajów

członkowskich Unii Europejskiej. Ankieta została przeprowadzona

dwukrotnie, w roku 2006 i 2012, a pytania w niej zawarte dotyczyły

wskazania przez przedsiębiorców bodźców, które wpłynęły na dokona-

nie bezpośrednich inwestycji zagranicznych w danym kraju unijnym.

Tablica 1. Istotność bodźców wewnętrznych skłaniających do podjęcia bez-

pośrednich inwestycji zagranicznych w krajach Unii Europejskiej w 2005 r.

Motywy

Znaczenie bodźca

Bardzo

ważny

Średnio

ważny

Mało

ważny Nieważny

Czy

nn

iki

wew

nęt

rzn

e

Poszukiwanie nowych

rynków zbytu

X

Dążenie do minimalizo-

wania kosztów produkcji

X

Dysponowanie przewa-

gami / atutami

X

Chęć maksymalizacji

zysku

X

Efekt naśladownictwa X

Zdobywanie nowych

umiejętności, doświad-

czeń wiedzy

X

Przyjęta strategia w

przedsiębiorstwie

X

Chęć ograniczenia ryzy-

ka w działalności gospo-

darczej poprzez jego roz-

łożenie

X

Dostęp do unikatowych

surowców

X

Niski koszt podjęcia in-

westycji

X

Omijanie barier handlo-

wych

X

Korzyści skali X

Źródło: Opracowanie własne na podstawie badań ankietowych.

W tablicy 1 przedstawione zostały czynniki wewnętrzne wpływają-

ce na podejmowanie decyzji o ekspansji zagranicznej przedsiębiorstw na

rynki unijne. Ważność danej determinanty została określona na podsta-


324

wie najczęściej wskazywanej przez nie odpowiedzi. Jako najważniejsze

bodźce skłaniające do dokonywania BIZ w 2005 roku przedsiębiorcy

wskazali chęć poszukiwania nowych rynków zbytu dla swoich towa-

rów, a także dążenie do maksymalizacji zysku. Przyjęta strategia

w przedsiębiorstwie oraz chęć ograniczenia ryzyka w działalności go-

spodarczej poprzez funkcjonowanie na różnorodnych rynkach uznane

zostały przez zdecydowaną większość respondentów za nieistotne.

Tablica 2. Istotność bodźców zewnętrznych skłaniających do podjęcia bezpo-

średnich inwestycji zagranicznych w krajach Unii Europejskiej w roku 2005

Motywy

Znaczenie bodźca

Bardzo

ważny

Średnio

ważny

Mało

ważny

Nieważ-

ny

Czy

nn

iki

zew

nęt

rzn

e

Przynależność kraju do

UE

X


strefy euro

X

Oferowanie niższych cen

czynników wytwórczych

X

Zachęty/ulgi inwestycyjne X

Duży rynek zbytu (chłon-

ność rynku)

X

Stabilność gospodarcza i

polityczna kraju goszczą-

cego

X

Zwiększona konkurencja

na rynku krajowym

X

Niesprzyjające warunki

dla sprzedaży produktów

eksportowanych i udzie-

lania licencji firmom z

innych krajów

X

Klimat inwestycyjny kraju

goszczącego

X

Położenie geograficzne X

Dogodna infrastruktura X

Bliskość istniejących ryn-

ków zbytu

X

Ochrona własności akty-

wów

X



325

Wśród czynników zewnętrznych (tablica 2), przedsiębiorcy doko-

nujący BIZ w 2005 roku w Unii Europejskiej uznali za najważniejsze ta-

kie bodźce jak: wielkość rynku, oferowanie przez kraj goszczący atrak-

cyjnych cen czynników produkcji oraz zachęt i ulg inwestycyjnych.

Tablica 3. Istotność bodźców wewnętrznych skłaniających do podjęcia bez-

pośrednich inwestycji zagranicznych w krajach Unii Europejskiej w 2011 r.

Motywy

Znaczenie bodźca

Bardzo

ważny

Średnio

ważny

Mało

ważny

Nieważ-

ny

Czy

nn

iki

wew

nęt

rzn

e

Poszukiwanie nowych

rynków zbytu

X

Dążenie do minimalizo-

wania kosztów produkcji

X

Dysponowanie przewa-

gami / atutami

X

Chęć maksymalizacji zy-

sku

X

Efekt naśladownictwa X

Zdobywanie nowych

umiejętności, doświad-

czeń wiedzy

X

Przyjęta strategia w

przedsiębiorstwie

X

Chęć ograniczenia ryzyka

w działalności gospodar-

czej poprzez jego rozło-

żenie

X

Dostęp do unikatowych

surowców

X

Niski koszt podjęcia in-

westycji

X

Omijanie barier handlo-

wych

X

Korzyści skali X


W tablicy 3 Autorka zaprezentowała odpowiedzi ankietowanych

z roku 2012. Podobnie jak w roku 2005 przedsiębiorcy inwestujący w UE

najczęściej wskazywali „poszukiwanie nowych rynków zbytu” jako


326

nadrzędny motyw swojej ekspansji zagranicznej. Posiadane przez nich

atuty czy strategia realizowana w przedsiębiorstwie ponownie uznana

została za motyw nieistotny.

Tablica 4. Istotność bodźców zewnętrznych skłaniających do podjęcia bezpo-

średnich inwestycji zagranicznych w krajach Unii Europejskiej w roku 2011

Motywy

Znaczenie bodźca

Bardzo

ważny

Średnio

ważny

Mało

ważny

Nieważ-

ny

Czy

nn

iki

zew

nęt

rzn

e


UE

X


strefy euro

X

Oferowanie niższych cen

czynników wytwórczych

X

Zachęty/ulgi inwestycyj-

ne

X

Duży rynek zbytu

(chłonność rynku)

X

Stabilność gospodarcza i

polityczna kraju goszczą-

cego

X

Zwiększona konkurencja

na rynku krajowym

X

Niesprzyjające warunki

dla sprzedaży produktów

eksportowanych i udzie-

lania licencji firmom z

innych krajów

X

Klimat inwestycyjny kra-

ju goszczącego

X

Położenie geograficzne X

Dogodna infrastruktura X

Bliskość istniejących ryn-

ków zbytu

X

Ochrona własności akty-

wów

X


Wśród czynników zewnętrznych (tablica 4), oprócz tych najczęściej

wskazywanych przez inwestorów ankietowanych w roku 2006, istotny


327

wpływ na decyzje inwestycyjne i miejsce lokowania działalności miała

stabilność polityczna kraju goszczącego.

Zakończenie

Międzynarodowe przepływy kapitału, w tym w formie BIZ, od-

grywają istotną rolę w kształtowaniu zarówno systemów gospodar-

czych poszczególnych państw, jak i gospodarki rozpatrywanej w skali

globalnej. Z tego powodu państwa świata zabiegają o napływ kapitału

do swoich gospodarek, tworząc atrakcyjne warunki do inwestowania.

Również przedsiębiorcy w pewnym momencie swojego funkcjonowania

na rynku podejmują decyzję o umiędzynarodowieniu swojej działalno-

ści. Ekspansja zagraniczna nie zależy jednak od jednego motywu, ale od

całej ich grupy, a bodźce te mogą wynikać z wnętrza przedsiębiorstwa

lub stanowić impulsy zewnętrzne, pochodzące z kraju goszczącego.

Przeprowadzone przez Autorkę dwukrotne badanie dotyczące istotno-

ści motywów, którymi kierowali się przedsiębiorcy dokonujący inwe-

stycji bezpośrednich w państwach unijnych, pokazało, iż w zdecydowa-

nej większości przedsiębiorstwa kierują się chęcią pozyskania nowego

rynku zbytu dla swoich produktów oraz maksymalizacją zysku. Ponad-

to kraje chcące pozyskać BIZ powinny charakteryzować się dużym

i chłonnym rynkiem, oferować tanie czynniki produkcji oraz zachęcać

inwersorów ulgami i zwolnieniami inwestycyjnymi. Co istotne respon-

denci nie kierowali się w swoich decyzjach przyjętą w firmie strategią

ani posiadanymi przewagami. Dziwi szczególnie ten pierwszy bodziec,

ponieważ przedsiębiorstwa z jednej strony wśród najistotniejszych mo-

tywów wskazały chęć poszukiwania nowych rynków zbytu dla swoich

produktów, a z drugiej strony twierdzą, że ich działanie nie było zapla-

nowane, co wydaje się nielogiczne, a wręcz sprzeczne i daje podstawy

sądzić, że wejście na rynek zagraniczny było przypadkowe. Ponadto

w przypadku drugiego z wymienionych bodźców zastanawiające może

być to, dlaczego firmy nie wykorzystują swoich atutów wchodząc na

rynki obce, czy nie są ich świadome, a może oceniają siebie negatywnie

na tle innych podmiotów?

Zmienność motywów skłaniających do ekspansji zagranicznej na

rynki Unii Europejskiej w ostatnich siedmiu latach jest niewielka. Więk-

szość bodźców wskazywanych jako istotne w ankiecie w roku 2006, zo-

stała ponownie wybrana przez respondentów w roku 2012. Na podkre-

ślenie zasługuje czynnik zewnętrzny określany mianem stabilności go-


328

spodarczej i politycznej kraju goszczącego, uznawany w pierwszym ba-

daniu jako nieważny, natomiast w ankiecie drugiej jako bardzo ważny.

Z pewnością tak duża zmiana istotności tego bodźca spowodowana zo-

stała pojawieniem się kryzysu gospodarczego w wielu krajach unijnych

i zwiększeniem się ryzyka prowadzenia działalności na ich terytorium.

Oznacza to, że w latach kolejnych państwa UE, charakteryzujące się sta-

bilną sytuacja gospodarczą, mogą stać się głównym beneficjentem stru-

mienia inwestycji napływającego do krajów Wspólnoty.

Literatura

1. Geldner M. (1986), Przyczynek do teorii zagranicznych inwestycji bezpo-

średnich, Monografie i opracowania, SGPiS, Warszawa, nr 193.

2. Oziewicz E (1998), Zagraniczne inwestycje bezpośrednie w rozwoju go-

spodarczym Azji Południowo-Wschodniej (ASEAN), Wydawnictwo

Uniwersytetu Gdańskiego, Gdańsk.

3. Przybylska K. (2001), Determinanty bezpośrednich inwestycji zagranicz-

nych w teorii ekonomii, Wydawnictwo Akademii Ekonomicznej

w Krakowie, Zeszyt Naukowy Nr 144, Kraków.

4. Rymarczyk J. (1996), Internacjonalizacja przedsiębiorstwa, Polskie Wy-

dawnictwo Ekonomiczne, Warszawa.

5. Witkowska J. (1996), Bezpośrednie inwestycje zagraniczne w Europie

Środkowowschodniej, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź.

6. World Investment Report 2006. FDI from Developing and Transition Eco-

nomies: Implications for Development (2006), United Nations, New

York and Geneva.

7. World Investment Report 2012. Towards a New Generation of Investment

Polices, United Nations Conference on Trade and Development (2012),

New York and Geneva.

Streszczenie Unia Europejska jest głównym beneficjentem, a także inwestorem kapitału

zagranicznego na świecie. Corocznie przedsiębiorcy z całego świata lokują

w krajach członkowskich około 35% strumienia globalnych inwestycji. Celem

artykułu jest omówienie motywów, jakimi kierowali się przedsiębiorcy doko-

nujących bezpośrednich inwestycji zagranicznych na terenie Unii Europejskiej.

W pierwszej części artykułu Autorka dokonuje przeglądu polskiej i światowej

literatury w zakresie teorii omawiających problematykę wyboru miejsca lokali-

zacji swojej działalności przez przedsiębiorców przez pryzmat motywów

i czynników, jakimi kierują się w swoich decyzjach. W drugiej części opraco-


329

wania przestawione zostało zjawisko napływu BIZ do państw członkowskich

w latach 2005 i 2011, a także wskazano liderów w odbiorze tej formy kapitału.

Część trzecia to syntetyczne zestawienie wyników badań ankietowych prze-

prowadzonych przez Autorkę w 2006 i 2012 roku, których celem było określe-

nie bodźców, jakimi kierowali się przedsiębiorcy w swoich decyzjach o ekspan-

sji na rynki unijne. Na ich podstawie wyciągnięte zostały wnioski, w których

nacisk Autorka postawiła na określenie motywów istotnych i mniej istotnych

przy tego typu działaniach, a także ich zmienność w ostatnim pięcioleciu.

Słowa kluczowe BIZ, motywy, determinanty, Unia Europejska

Factors conditioning location of foreign direct investments in the Eu-

ropean Union - comparable work – years: 2005 and 2011 (Summary) The European Union is both, a main beneficiary and a main investor in-

vesting the foreign capital around the world. Every year entrepreneurs from

around the world invest in the Member States approx. 35% of the global stream

of investments. The goal of this paper is presentation of motives of entrepre-

neurs who carry out foreign investments directly in the area of the European

Union. In the first part of the paper the Author reviews Polish and world

sources focused on theories on locations selected by entrepreneurs on the basis

of motives and factors, which determine the process of selection of locations. In

the second part of the paper a phenomenon of inflow of the FDI into the Mem-

bers States in 2005 and 2011 was presented as well as leaders among beneficiar-

ies of this form of the capital. The third part is a list of results of surveys con-

ducted by the Author in 2006 and 2012. The aim of the survey was determina-

tion of factors, which were taken into accounts by the entrepreneurs when mak-

ing decision on expansion into the Union's markets. On the basis of the surveys

some conclusions occurred. The author managed to specify more and less sub-

stantial motives and their variability in the period of recent five years.

Keywords FDI, motives, determinates, European Union

Documents

Czynniki warunkujące wybór miejsca lokowania bezpośrednich