D E I N D O L E P O E S E O S ITO DI E R N Æ

C U J U S P A R T E M S E C U N D A M

VENIA AMPL. FACÜLT. PHILOS. UPSAL.

P U B L I C E P R O P O N U N T

m a g . CAROLUS AUG. NICANDERAD C A N C E L L . R K G I A M E , O,

S X C P , N E S S E L .

ET

CAROLUS GUSTAYUS CRONSTEDTStip. Old. Equcslr. Nobili«

Sudermanno-Nerieii.

I N A U D I T . G U S T . D I E I V D E C . M D C C C X X l V «

« , A. M . S .

• u . •

f ;• -, / »

■

• T i ■ T«*, :t - i A T r. ■ . . K .

k o n u n g e n s h ö g s t b e t r o d d e m a n ,

E N AF RIKETS H E R R A R ,

G E N E R A L - L I E U T E N A N T E N , CAPITAINE—

L I E U T E N A N T E N v i D E l F D ß A E A N T S CORPSEN,

ORD FÖRANDEN I RIKETS

A L L M Ä N N A ÅRENDERS B E R E DN IN G ,

R ID D A R E N OCIÏ COMMENDEUREN AF

KONGL. MALTS ORDEN,

R I D D A R E N AF KON. CARL Xl IES ORDEN,

HÖ GV ÅLB Ol lNE HERR GREFVE

JAC. PONTUSSON d e l a GARDIE

tillegnas dessa blad med djupaste vördnad och varmaste tacksamhet,

a f

CARL GUSTAF CRONSTEDT

' tm a a Ê Ê tÊ m m

KONUNGENS T ßO MA N ,

ÔFVEB.STEN I FLOTTORNAS GENER AL —S-S-S-S-STAB

Ô F V E R S T E - L I E U T E N A N T E N v i d KGL. MMMM MAJ:T

F LO TTA S ESCADRE I STOCKHOLM vi ,vl,A rYl,

CHEFEN FOR NORRA LOTS - D L S T R I C T T T TJTET

v r i d d a r e n a f k g l , s v Å r d s - o r d e n n :n :njnt ,

VÄLBORNE HERR

HANS A X E L C R O N S T E H L E D T

med vördnad och kärlek

a f

OAJt L G U S T A F C R O N S S T S T S T S T E D T .

Vanskapsfullt

Rf

C A R L G U S T A F C R O N S T E O T .

W A L T E R S C O T T .

P riiusquam alia Poëseos genera attingamus, v irum i l l u m , o m n iu m , qui nostris temporibus quid in E p ic is possent, tentarunt, facillime prin cip em , ejuscque opera breviter commemorare licitum sit. Vaters pedestris est. Genius Poëseos singulis suis dotilbus ilium locupletavit , alis tantummodo ne- gatiss. H om inem autem , apertis oculis amoenitatem naturæ, acri ingenio casus humanos contem - plam tem , claro etsi longinquo solis lumine co n - lentium et in terra m an en tem , majorem judicamus, quaim qui ceratis p en n is , Icarico volatu sublimis abierns, igne sancto adustus, Icarica ruina delabatur.

Opera quædam poëtica in lucem edidit W . S c o t t , quibus tamen fabulas ejus rom anenses, jam per orbem litterarum celeberrimas, palmam prasri- piumt. Illa igitur in m edio relinquentes, in his aucttorem quasramus, rectiusve ex harum virtutibus de excellentia artificis judicemus. Nam in eo Epiccum se potissimum praebuit, quod mentis con- siliicque semper c o m p o s , sui tamen ipsius im m e- morr, sensibus suis frenos adhibet, et in sacra patrum» memoria immersus, m agico scipione vivas imaginées ad colloquia dulcia et actiones voluntarias vali- daseque provocat. S u m m a animi sequitate, semper

trän-

tranquilla, materiem tractat inceptaque sua sinne ira et stud io , sine particularum am ore, ad finem i us que perducit. N odum fabula: Gordium, o« ccujus solutione recte raro conjicere possum us, maagna arte implicatum, saepius explicat quam detonndet, in inveniendo varius, interdum forsitan nimiuus in dicendo.

M em oriam in primis colit . Basi Jiisfrorica plurimæ optimseque ejus Fabulae nituntur, quaex tam en Opera epica perfecta non appellanda: ssunf- Inter Epicam regionem et Dramaticam ita verssan- tur , ut utramque tangentes, ad neutram tota: pertineant Radices earum stirpesque M em oria veeJuti Epico fonte irrigantur, apices autem sol draama-

■ticus radiis claris eminus inaurat. Characteres;, ex in timo Historia: gremio arcessitos, suis quemnque coloribus perfundit, eosque in narratione rpicaa ita c o l lo c a t , ut se ipsi, perfecta gaudentes liberfrfate, non solum actionibus sed etiam sermonibus ppro- danf ac depingant. In quibusdam operibus tanntum inest dramatics structura:, tantusque colorum calo r , ut mutatis nonnullis mutandis, theatrali 1 fererepraesentationi idonea sint.

■ ’ 'Fabularum illius romanensium quinque (ut

opinam ur), praecipuarum brevem expositionem» le ctores nobis ignoscant.

Ivanhoe: Opus epico dramaticum, etiami in minimis con fectu m , sicut flumen vernum circuum- fluens, sonorum , fere rythmicum. Ultima li«

maa

nia hiatiJ defuit. M..culam quærens vix inveniet. Personae u u ic n , h a ne in scenam prodeuntes, magis q|uam in aliis ideales, et calidioribus superfusae colornbus videntur.

Absente Richardo C o rd e-L eo n is , Angliae R ege , winculis Austriacis constricto, Johanne«, frater peifitdus, ne statim cognom en Sint t tr r a mereret, i terram fratris acquirere conatus est. Ludum equesstrem in A s h b y , arte mirabili deicriptum * ) , celebirantem Johannem , nuntius per epiito lam de liber.atiouc Richardi certiorem facit. Pallescit Jo- hanhiet. Fidelissimum quemque ad concilium con- vocatt. Rex a u e m , a spectatoribus N ig e r F ac- nihil (Noir Faineant) appellatus, ludo Asbyensi in- cogmitus adfuit, pluribusque deinde miraculis for- titudlinis factis, et multitudine militum ad eum confRuente, sese aperit, ingrato fratri rebellionem ignojscit , T em plariorum vim coercet , virginem Judaiicam Rebeccam , lil ium Saronense candidissi- murni, purpureo amoris colore molliter tinctam , e Üaimmis er ip it , rerumque ordinem restituit.

F in is, qui reliquis respondet partibus, pectus co m im o v et . miraque impiet voluptate.

H earth o f M idlothian (Career Edinburgensis):Opus

*) Cfr D t la Motte Fouquè in Z a u b trrin g aliisque operibus. Huic veritatem saepius quam splendorem deesse, reperies.

Opus Id y l l io -e p ic u m , simplici materia: luxuriaa et eximia svavifate expositionis conspicuum.

Joh ann a D e a n f , Virgo Scotica, obscuro lioco humiiiquc conditione nata, animi autem nobiliitate ac robore clarissima, om niu m qu e, quas finxit,, auctor , feminarum excellentissima, paterno ampUexu patriisque montibus relictis, Londinum pediibus i t , caræ sorori , capitis damnatæ, veniam supipli- cii a Regina Carolina expetitura. Ecquis r e l ig i o sior sepulcrum sanctum supplex invisit ?

IF nverleij: Historicis et Geographicis obsser- vationibus, quæ gentis Scotica; mores valde illustr.ant, ipsa Fabula cedere videtur. Carum tamen hoc: o- pus nobis est, unius hominis caussa, superbum lo quimur F cvgus M a c-Iu o r V ich -Ia n -F o lir . Hranc imaginem juvenes contem plantes, nisi corrupricoris tsmporis cupedias gustare et idola ejus tabescerntia colere m alint, pro gloria dimicare discant, et jpro idea serena mente mori.

H o c autem in op ere , ut in p lur im is , p e r s o n a m , quam auctor principem facere vo lu it , aliiæ, de quibus ipse minus speravit, antecellunt. id sæpissitne fieri ne miremur. Auctor enim , chaira- cterem , quem maxime d i l ig it , ita elimare ateque ab omni macula purgare conatur, ut quteque e:jus indoles singularis et propria penitus exstinguatiur, et persona ista dilectissime aut in h o m in e m , vml- gi s im ilem , aut in ens va g u m , so lu tum , initer regna angelorum mortaliumque volitans, transite- ratur. Illum vero despicimus: hoc ignoramus.

K e n il•

K e n ilw o r th : Opus artificiosum, non minus rc quanti verbis splendidum. Magis tarnen lacrymas in csacruleis oculis amabilis et inleÜcis M a ria S tu * a r t , in

The A b b o t summa vet i atis elegantia depictæ, quatiii margaritas in corona E lisabeth s renidentes, pomipam que Com itis d» Leicester diligimus.

A rtem , novos characteres fingendi vel ex hi- stnriia desumtis lumen poeticum adspergeudi, mi- liiiceatn possidet. Verum quidem est , hanc artem in lE p ico carmine fabulavc romanensi faciliorem esse : , quam in D ram ate , in quo indolem cujusvis perstonæ non nisi ejusdem actionibus vel serm onibus exprimere licet; e contrario auctori fictionis roimanensis, .u t carminis Epici occasio ct licentia res personasque describendi magnum adferunr ad- fumccntum. Epicus enim imagines suas ex tra se posiitas observare ac delineare potest; Dramatico auteem creare, non d csc iibere, licet. In creatas suass personas singulas ita m igret, neccsse est, ut ipse: la teat, nihilque loquatur, ex q u e , spiritu ejus simtel affla»«;, sua sponte sese moveant e t , sine a- liorrum a u x il io , ad finem sibi propositum pro* ccdaant.

N o n solum in personis historicis delineandis suniima fidelitate, sed in novis etiam inveniendis variietate utitur ditissima. Paucis quidem lineis et sine: m agno conatu im agines, primo conspectu fere i s im ile s , interdum ira d ist ingu it , ut clara earum uotiio in animis excitetur, ex. gr. in opusculo

B lack

B lack D w a r f , trium feminarum L u c y , N a v c y y et Isabella?. Amabilis , quum virgines pulchrituddine ct innocentia nitentes (D ia n a m V e rn o n , F lor ram M ae I v o r , Rebeccam , Claram M o w b ra y ) proppo- nit, in anibus repræsentaudis horridus est et sinpgu- Isris. Adest in fabulis ejus, quas ramen , una IT h e M on astery excepta, nullis miraculis ornantur vel onerantur, vetula quasdam. Fati specie induta, t ob. scuritate mystica involuta , delira, quas tandem i si- ve ut P a rca (M e r r il ie s , M agdalena G ra m e) aani- m o tranquilliore, in quo aurora vespertina ruhbe- s c e n s , noctem calignosam perrumpit, clandestitina consil ia , inevitabili Sortis decreto coacta , exxse* quitur; sive Fitrice instar ( U lrica IV olfg a n g e e r , M argare th a M u rdockson , N o m a ) aut impiuin a - gitans, in tectum ejus facem injicit ardentem, aaut quodcunque malum facinus, mali caussa, patranodi, cupidinis flamma consumitur. Tantum Fatum iU lud antiquarum gen t iu m , quod Jovem ipsum < O- lym piuin Deorum que turbam servitio presserat, ex pristina sua majestate perdidit, u t , quum rem quaan- dam memorabilem gerere ve l it , n o n n is i anus moor* tales emittere possit. Qui Fatum non créditant, observando saltim reperient, ut in orbe rerraruum nihil miti femina d ulc ius, sic nihil crudeli esisse odiosius.

Stilum auctoris , quem alii simplicitatis, api i i incuriæ nimiae accusaverint, purissimum esse dicce- r e m u s , nisi per se intelligi posset, auctorem, qqui tam puram idearum imaginumque producat suboo-

lem ,, clarissima etiam dictione usurum esse. Verbum i enim est idea corporata (Ideens Incarnation) ideorque origini suæ respondet. Sum mum Verbum (Acy/os) Idea summa f u i t , corpore induta. Cur totiets ideam a verbo distinguitis ?

N em inem ex horum operum lectione corruptum» pejoremve redimrum , sed quemque potius m eliiorem , tandem testamur. Nulla querula et ae- gresccens animi tabes contagionem cerebro juvenili minratur, sed veluti e floribus Majis apis odorantia Ihaurit m ella , e scriptis hisce laetitiae et utilitatis hucrum lector reportabit. S uo tempore m eliora siunt. Quod Isiandia o lim Scandias tenebrosae, id niostra arate Britannia aegrotanti luit Europae, consservatrix nem pe puri scriptura: gener is , littera- ruinique incorruptarum aerarium. Utrum hujus fe- Jiciuatis caussa in ipsis moribus ipsoque charactere popiuli Britannici, an in lingua ejus concisa , ner- Vosa», om nique aliarum imitationi reluctante, quse- rendla sic, criticorum acies dijudicer.

D e C a r m i n e L y r i c o .

Vates venerabilis, non solum Germanicus sed Eurropæus, canis jamjam laureatis albescens, in dui- cissiimo poemate A m orem P ictorem *) repraesentavit. N obis , quod exorsi sumus pertexentibus et

ad

*)) Amor, ein Landschaftsmahler, von J. W. vonGoethe.

■

ad secundum Pocseos genus pertractandum pro- gicdientibus, vultu o iim hilari, hodic tristiori, maculis nonnullis candida ala adsperso, sicut angelu s , a piistina deficiens innocentia , A m o r occurrit L y r is t er.

Am or ille significat sensum , sublimi impetu e latum , vi tse suæ, rerum naturæ hom in um ve, qui se totum præsenti tempori im m ergens , plus sentit quam cogitat.

P oësis L y r ic a visibilis est flamma animi ex ardescentis, quæ præsens vitae m om entum am ple- ctens, turea illius dona cupide lam bit, sive flos an im i , suam im aginem adumbrantis, quia abundantia ardoris et trauquillitatis inopia impediunt, quo minus faciem circumspieiat rerum , humanæ- que naturae com m entationi inserviat.

M u n d u m , de quo canit Poëta L y r ic u s , genio suo afflatus, secundum se plerumque format.

Ineunte vere P o ë se o s , in carminibus Lyricis non nisi melodia dominata est. Pacis dulcedine gaudentes, unam naturam et in illa Deum propitium mortales colebant. Sensibile fere, m undo et hominibus propius ac familiarius Sum m um N um en oculis innocentiae humanae se obtulit. Natura rerum externa et internus hominis animus mira am oris conspiratione consensere. R elig io enim fuit p oet ica , et Poesis rehgiosa.

In

In antiqua gentium Orientalium Poesi puram i l la m , simplicem et tamen sublimem invenimus Me« lodiam. Angelus Domini in frutice, flamma circum datus, M osi apparuit. Eliae precanti aura le. nissima afflata est, et in aura Deus afluit.

Relig ione autem polluta ct ad falsorum nu m inum cultum detrusa, Deus conspectum generis corrupti effugiens, in cœlum aitissimum se recep it , orbisque terrarum, vacuus et inanis, funeris instar, im pio homini apparuit. T u m hic etiam intimam suam cum natura familiaritatem perdidit, quoniam impuritas in domo pudica numquam v igere potest. Natura, mortalibus olim dilectissima, timebatur. Spectra et monstra, (ut merus h o minum credidit), in Gehenna antea habitantia, silva s , maria, speluncas occuparunt. Dissidium o rtum est inter hominem et naturam .

QeccvSçœ7rcç, qui genus humanum a tenebris et miceria liberavit, convenientiam mundi externi h om inum que haud restituit, sed- horum animos coelum versus sustulit. In prima animorum gestientium elatione terram omnemque rerum terrenarum a m o r e m , de verbis Messiae errantes penitus contemsere.

Refrigescente sensim ardore re lig ioso , quidam Ecclesia? patrum Platonis aliorumque P hilosophorum systematibus dogmata Christiana circumvestire coeperunt. Sic doctiores, Vulgus vero paul- latim oculis dem issis , terrain, quæ cis, claris flu

minibus ,

minibus, fontibus carruleis, rosarum lil imumique gratia arriserit, amoris saltim scintillula digmam esse, animadvertit.

T a l i m o d o , vocibus hisce, D eo , Philccso- p h ia , Natura) dissonis illum evocantibus/ H an m o- niam in Poësi et in vita quotidiana quærcre imsti- tuere mortales, ut et defectum m elod i« resarcircent, et h *cce elementa diversa consociarent *).

Vates Lyricos ex facultate sua, illam Hlar- m oniam efficiendi nunc temporis plerumque meetiri potestis. In hac etiam recentiori Poëseos settate Vates et Lyra m elodica et harmonica calluere. (Qui il lam canunt, uno quasi et unico amore D e u im , genus humanum et naturam, sine omni praeteere- unte d iss id io , complectuntur. T a l is fuit H e rd le r , quem, inter eximios Lyricos Vates merito numerran- d u m , sim plicem , f loridum , calido et Orientali ingenio prseditum, innocenti* elegantiseque Graitise semper sunt comitatæ. T a les sese prsebuere G ottihe et *facobi, Helienizante autem genio afflati. Hranc vero Lyram canentes ii sunt, quorum intellec:rus tria illa elemema sicut diversa distinguit, quortum autem phantasia inter ea pacem «ternam com jpo- ncre conatur. Si cœptum eis bene cesserit, vairiis sonis inter se invicem concinentibus, Harmonia o-

ritun-

*) In arte Musica mtlodia etiam Harmonia est antiquior. lilam tantummodo esse puram, hanc vve- ro inpuram et fictitiam/ Rousseau existimat.

rifur magnificentissima. Hos infer magnus et sublimis Schiller ducendus esr. Ingeniis fortibus et excelsis post acria certamina fortuna illa haud ra» ro contigit. Exigua veio notiones philosophi» abstractas. contemplationes religiosas, Ideas et imagines Poeseos in mixturam turbidam sæpissime confundunt.

Orta denique nostris temporibus Philosophia, Panthcismum parturiente, variis phantasiae illecebris orn ata , seque Idealismum ac Realismum ad intimam usque societatem conciliaturam gloriante , quam alii male interpretati, alii cœ co amore amplexi su n t , Lyrica Poesis contagione eadem et cu pidine res divinas mirabilesque et ineptias sic dictas philosophicas rythn.icis omnibus opusculis intermis c e n d i , inficiebatur. Ideas nonnullus tritas et disso lu tas, mari turbulento innatantes, veluti aves nim io fessas volatu, manibus quisque arripere et facile inansvefacras suo nomine iterum emittere p o test. Ecquis est, quiti hodie se philosophari aut barbiton tendere confidat? Flacca igitur ista et d u lc icu la , fere nauseosa carmina Lyricas Poeseos regiones inundarunt, qu» omnia ille memoriter tenet, qui unum tantum ex Calendariiä Poeticis iu Germania quotannis editis, perlegerit. Auctores, se invicem temere com pilantes, cogitant:

- - H o w p ro u d am j f to haveJUy name thus round the C ou ntry sp re a d ! *)

Nomi-

*) Bloomfield. Lond. 1801 , pag. 9 .

No min a autem e o r u m , sicut pulveris part iculae, quo magis sparguntur , eo citius in n ih i l um abeunt .

Germania, tot excel lent ium v i r o r um n u t r i x , his temports fluctibus ma x im e est jactata. M i r a n dus ille fjfean P a u l, (Fr iedr ich R ic h t e r ) , prodigi- u m ingeniosum, quod natura, febrici tans ge n u i t , ætatem perversam irridet . im m en sa m idea rum i- ma g in um que copiam poss idet , nisu t a m e n t a m tumul tuoso et effrenato se cirumjicif, u t nu l l am curet r egu la m, et omn ia fo rmæ vincula transiliat. A u c t o r e m jam subaccusantes , jam admi rantes illi- que jam irascentes, v i rum semper am am us .

Nonnu l l i tamen lampada Poëseos tam alte sus tulere, ut nulla mephi t i s , ex imis cavernis evoln- t a , i l lam infuscare vel exst inguere potue r i t . O m n i u m , quos florentes du o ul t ima Imtra vide runt , Vatum Lyr ico rum excel lent issimum G e o r g i u m B y r o n judicamus, cu jus, non cineres sed, i m mor ta l em animam levibus hisce versibus celebrare audemus.

B A S R E L I E F E R. rA G E O R G B Y R O N S U R N A

U r n a n.

D e r M innets flod i lager skuggan r in n e r ,Och näkterga len , g o m d bland m yr t n a r , siar,

A lb a ster -

A lb a s t en trn n n vandrarns oga f in n e r ,Som klar och snohvit i e tt tem pel s ta r .E n helig eld i U rn a n s skote b r in n e r ,Och d o ft f r å n capite,lens lil jo r g å r .Och b ild e rn a , som m innesvården p ry d a , F ursoher vô rd n a d sfn ll m in ande ty d a .

I .

S k a l d e n s B i l d .

U r halfiyckt oga sångens b lix ta r l ju n g a ,I D ik te n s d jup den sankta blicken ser.Och dina lockars sva rta åskm oln g u n g a P å ljusa pannan sk u g g o r u p p och ner.A t tiden 1er D u — dina la p p a r sjunga N a tu re n s sång dess skonare och m er.A t odet 1er D u , tro tsande d in s m ä r ta ,Som P ro m e th e u s , n ä r gam en å t hans hjerta.

I I .

E u t e r p e , med L y r a n .

f f a g in g a g å fv o r g i fv e r å t den d o d a ,A l l t h va d j a g skönast: äger har D u f å t t . D v a d ingen koper m ed en le fnads m o d a , B lo t t m ed en kyss a f m ig b le f Skaldens lo tt.

Och

_

Och den , hvars lappar v id E u terpes g lå d a ,, T a r inga skdnktr m er: han skdnker b lo tt.N u v ill j a g spegla m ig i Sångarns c/ra, H ans lof förkunna och hans L y r a båra.

D in L y r a klang ej b lo tt; hon brann i lågorrf Som D u i eld hon lefde och hon dog.F a s t ån m ot Saulsh jertats storm och p lå g o r D i t t snilles D avidsh arpa knappt f å r s lo g , H a r nu med f r å jd p å alla vilda f r å g o r D en milda dodens Dcemon sv a ra t nog.Som O rphevs h år D u kunde verlden t ju s a , M en ock en verld fö rsten a som M edusa.

D e sm å ha sa g t, a tt M a n fre d , Conrad, Larca B e ty d a D i g , din b ro tts lig h et, din str id .H v i f å de ej belysta bilder vara A f m cnnalifvet i v å r egen tid ?Som hvita l ju s , i stormen mera k lara ,S tå dina Q vinnor f r a m och lysa f r id .Och lemna mannen, trogne v id hans s id a ,A l l annan å r a , utom den a tt lida.

F o r dina händer ljö d N atu ren s L y r a Så högt och varm t som yn g lin gsh jerta t s lå r , ,

i O ch , som Terpsichore i hånryckt y r a ,L årtju sn ing dansade i bångens sp å r.

D im

JO in egen so lvagn d je r f t D u vis sie s t y r a , O c h hvar han sk en , uppblom strade en v a r : O c h kom e t t moln och s trå la rn a betdckte ,

S o m b lix t s ig skönheten k r in g rym den sträckte.

I I I .

F i k i t a s , med korsfanao.

j/Jpollo l i k , m ed lagerb lad i h a r e n ,

T i l l H ellas kom han s trå lande och re n :

(Och f ö r hans b lick, en m orgonsols om va r e n , iH alfm anens sk ifv a tappade s itt sken ,(Och P y th o n hann ej m er an rakno s a r e n , x N d r p ilen n r hans g y lln e b a g e hven. iF ö r F r ih e te n , det h e l ig a , det ena,

t H an sa n g och handling visste skönt fö re n a .

iK n g a n g , o P h ilh e llen ! j a g ser D ig c iter , jN a r D ödens fr ih e ts k ra n s b lir m ig beskärd . iD in b o r tg å n g der fö re j a g ej begrå ter ;T y D u a r o f fe r , men ej tu r a r v å rd .

iF n hecatomb j a g D ig bereda la ter . A t O tto m a n e r , fa l ln a få r m itt s v å rd .

iD e t sv å r ja g v id D in å ro fu lla b a n a ,

iV id hoppets kors och Hellas h blaa fa n a .

2 IV.

IS

I V .

C h o r a f G r e k i s k U n g d o m

(i sorgdvägt).

H angången d r D u ti l l de sa llas s a la r ,A f dina egna s tr å la r ly s t i hamn.

M en såsom örn ar oeh som n dk terga lar B o dina minnen q va r i Hellas's fam n .O eh n a r en g a n g , bland f r i a b erg och d a la t V å r s is ta seger ta r v å r F r id i fa m n ,

D ä v ilja v i , v id ungdom s f r is k a dansar ,

D i g offra fö rs tlin g e n a f hoppets kransar .