De re coquinariaThe Project Gutenberg EBook of De Re Coquinaria, by Apicius This eBook is for the use of anyone anywhereat no cost and with almost no restrictions whatsoever. You may copy it, give it away or re-use it under theterms of the Project Gutenberg License included with this eBook or online at www.gutenberg.net

Title: De Re Coquinaria Librorvm X Qvi Dicvntvr De Re Coqvinaria

Author: Apicius

Editor: Cesare Giarratano Friedrich Vollmer

Release Date: August 4, 2005 [EBook #16439]

Language: Latin

Character set encoding: ISO-8859-1

*** START OF THIS PROJECT GUTENBERG EBOOK DE RE COQUINARIA ***

Produced by Louise Hope, Ted Garvin, David Starner and the Online Distributed Proofreading Team athttp://www.pgdp.net

{Transcriber's Note:

All material in square brackets [ ], angle brackets < > and parentheses ( ) is in the original text. Material addedby the transcriber is in braces { }.

Letters that could not be fully displayed are "unpacked" and shown top-to-bottom within braces. Specialforms: {+} obelus (dagger symbol) {p/} line through descender {a/} any other letter, crossed out /// erasure{7} Tironian ampersand (in apparatus) and paragraph symbol (papyrus) {a} {s} alpha, sigma (in apparatus){epsilon} single Greek letters in papyrus transcription All other Greek text, including the long Appendix, hasbeen transliterated and is shown between "double quotes."

Gesperrt (extended) text and boldface (recipe citations only) are shown between +marks+.

Where the critical apparatus cites a page and line, recipe numbers are added in braces: {+4+ 2, 27}. Othernumbers are explained at the end of the text.}

* * * * *

APICII

LIBRORVM X QVI DICVNTVR

DE RE COQVINARIA

QVAE EXTANT

EDIDERVNT

De re coquinaria 1

C. GIARRATANO ET FR. VOLLMER

LIPSIAE IN AEDIBVS B.G. TEVBNERI MCMXXII

Printed in Germany

PRAEFATIO

De Apiciani libri fatis et codicibus exposuimus Giarratano in libello 'I codici dei libri de re coquinaria diCelio, Napoli 1912', Vollmer in Sitz.-Ber. d. Bayer. Akad. d. Wiss. phil.-hist. Kl. 1920 Abh. 6. pauca addendavidentur: codicem Caesenatem interim inspexit et contulit Giarratano, nullius est preti. nec maioris cod. Vat.lat. 6803 papyrius fol. 71-96, quem in Skutschii et Ihmii usum contulerat Samter. quae ad usum huiuseditionis maxime necessaria erunt, luculente digesta habes in indice codicum post hanc praefationem.

edidimus igitur et ipsos Apicii libros quos putant, qui tamen non pleni nec integri sunt, sed saeculo fere IVºvel Vº epitomati et vulgari sermone aliquatenus adulterati, et excerpta Vinidarii Gothi, qui saeculo fere VIº etipse opusculum Apicianum tunc adhuc plenum suum in usum compilavit, magis etiam quam ille priorexcerptor licentiis sermonis vulgaris indulgens. hos squalores et quidquid librarii insequentes similiterdeturpaverunt detersimus quoad licebat: composita et aestimata sunt vulgaris sermonis vestigia apudVollmerium l.l.

edidimus, inquimus, hos libros nec tamen ignoramus nos nihil fere agere potuisse nisi ut recenseremus ea quaetradita sunt abstersis maculis gravissimis, vere emendaturum non esse nisi qui plenam rerum scientiam habeatet tam excussis fontibus graecis et latinis quam experimentis factis cognoverit quid Apicius praeciperepotuerit, quid re vera praeceperit.

plene attulimus varias lectiones codicum EV ita tamen ut discrepantias pure orthographicaspraetermitteremus. restituimus contra Schuchium, cuius tamen numeros paragraphos in margine addidimus,dispositionem librorum per capita et capitula ab ipso ut opinamur auctore institutam.

indices adiecimus quales per haec tempora addere licebat, sperantes fore ut aliquando aliquis plene technicaartis coquinariae verba graeca et latina colligat et explicet.

restat ut lectores moneamus optime de hac editione olim meritos esse _W. Studemund_ et _M. Ihm_excutiendo codices E et V; lectiones codicis V nos exhibemus secundum photographa optima, in codice Ereddimus collationem Studemundii nostrum in usum repetitam expletam correctam liberalissime a _W.M.Lindsay_ et ab _E.A. Lowe_, qui nuper de hoc codice E exposuit in Berliner Philol. Wochenschrift 1920 p.1174.

+Lucae+ et +Monaci+ C. Giarratano. Fr. Vollmer.

APICII

<ARTIS MAGIRI>CAE <LIBRI X>

Archetypus Fuldensis, inde descripti

V Vaticanus Vrbinas lat. 1146 litteris Turonicis scriptus saec. IX E Cheltenham bibl. Phillipps 275 litterispartim insularibus partim minusculis Carolinis scriptus saec. IX

ex V descripti sunt codices saeculi XV hi: P Paris lat. 8209 { T Rom Vat. Vrb. lat. 1145 { L Florenz Laur. 73,20 { S Florenz Laur. Strozz. 67 { C Florenz Riccard. 141 (L III 29) {s} { R Florenz Riccard. 662 (M I 26) {

De re coquinaria 2

Oxford Bodl. Canon. lat. 168 { Oxford Bodl. Add. B 110 { Cesena, bibl. munic. 167, 154 { Rom, Vat. lat.6803

ex E descriptus est codex Hummelbergii deperditus

ex VE{s} lectiones a Politiano collectae in M München lat. 756 a. 1495 a Petro Crinito scripto

{a} = editio princeps s. a. Venetiis per Bernardinum Venetum expressa ex aliquo codice stirpis {s} Tor =editio Albani Torini Basileae 1541 Hum = editio Gabrielis Hummelberg Tiguri 1542 Baseggio = editioBaseggii, Venetiis 1852 Sch = editio Chr. Theophili Schuch, 2Heidelberg 1874 Gi = Giarratano Vo = Vollmer

Apici Excerpta a Vinidario vir. inl. facta leguntur in A = Paris lat. 10318 saec. VIII uncialibus litteris scriptoIhm = M. Ihm, Archiv f. lat. Lex. XV, 1908, 63 ss.

APICII LIBRI X

<I. EPIMELES. II. SARCOPTES. III. CEPVROS. IV. PANDECTER. V. OSPREON. VI. AEROPETES.>VII. POLYTELES uoluntaria uolatilia. VIII. TETRAPVS quadripedia. IX. THALASSA mare. X. HALIEVSpiscatura.

{Sidenote: INC{~P} API CAE}

ex titulo archetypi nihil restat nisi quod dat V fol. 1R sequitur fol. 1V EPIMELES LIBER I, deinde capitulalibri primi, deinde _EXPLICIVNT CAPITVLA INC{~P} CONDIT{~V} PARADOX{~V}_; in eodem V fol.1V in marg. inferiore manus saec. IX litteris macris longissimis adscripsit _Epice de cu_; in E perierat fol. 1iam Politiani aetate, fol. 2R incipit a VII Politeles uoluntaria uolatilia, post haec capita legitur APICIIEPIMELES LIBER PRIMUS, secuntur capitula libri primi, deinde sine titulo fol. 3R incipit CONDITUMPARADOXUM | _Apicii C(a)eli(i) epimeles incipit liber primus_ dant CLS cf. commentarius Nicolai Nicolide Poggii peregrinatione in Germania (a. 1417): in monasterio suldulensi... Aepitii de compositis libri octo:opus medicinale et optimum.

in librorum subscriptionibus legitur solum apici(i) vel epicii _(sic E post lib. III), nusquam additur_ caelii _inVE, sexies_ coelii _in cod. R post lib. V ss_ | in archetypo titulum duobus versibus fuisse olim perscriptumAPI<cii artis opsartyti- vel magiri-> CAE<libri X> coniecit Vollmer | _indicem nominum librorum solushabebat E (non V), in quo I-VI cum folio 1 perierunt_ | VII Politeles E | X Halieus _(sic)_ E

LIB. I. EPIMELES

I. conditum paradoxum. II. conditum melizomum. III. absinthium Romanum. IV. rosatum et violatium. V.oleum Liburnicum sic facies. VI. vinum ex atro candidum facies. VII. de liquamine. VIII. ut carnes sine salequovis tempore recentes sint. IX. callum porcinum vel bubulum et unguellae coctae ut diu durent. X. utcarnem salsam dulcem facias. XI. pisces fricti ut diu durent. XII. ostrea ut diu durent. XIII. ut uncia laseristoto tempore uti possis. XIV. ut dulcia de melle diu durent. XV. ut mel malum bonum facias. XVI. melcorruptum ut probes. XVII. uvae ut diu serventur. XVIII. ut mala et mala granata diu durent. XIX. ut malaCydonia diu serventur. XX. ficum recentem mala pruna pira cerasia ut diu serves. XXI. citria ut diu durent.XXII. mora ut diu durent. XXIII. holera ut diu serventur. XXIV. rapae ut diu serventur. XXV. tubera ut diuserventur. XXVI. duracina Persica ut diu serventur. XXVII. sales conditos ad multa. XXVIII. olivas viridesservare ut quovis tempore oleum facias. XXIX. cuminatum in ostrea et conchyliis. XXX. laseratum. XXXI.oenogarum in tubera. XXXII. oxyporum. XXXIII. hypotrimma. XXXIV. oxygarum digestibile. XXXV.moretaria.

De re coquinaria 3

_capit. IV_ uiolacium EV | V liburnium EV | VIII sine sale sine quouis EV | IX bubulum E, bulum V | ungelleEV | XIII unicia EV | XVII Uuae V, Quae E | XXVI seruent E | XXXII V, XXXI E | oxyporium EV | XXXVmortaria EV

I. CONDITVM PARADOXVM. 1. (1) +Conditi paradoxi compositio+: mellis pondo XV in aeneum vasmittuntur, praemissis vini sextariis duobus, ut in coctura mellis vinum decoquas. quod igni lento et aridislignis calefactum, commotum ferula dum coquitur, si effervere coeperit, vini 5 rore compescitur, praeter quodsubtracto igni in se redit. cum perfrixerit, rursus accenditur. hoc secundo ac tertio fiet, ac tum demumremotum a foco postridie despumatur. tum <mittis> piperis uncias IV, iam triti masticis scripulos III, folii etcroci dragmas singulas, dactylorum ossibus 10 torridis quinque, isdemque dactylis vino mollitis, intercedenteprius suffusione vini de suo modo ac numero, ut tritura lenis habeatur. his omnibus paratis supermittis vinilenis sextarios XVIII. carbones perfecto aderunt dum bulliat. 15

_numeri uncati in margine denotant paragraphos Schuchii._

2 pondo Sch, {p/} E, per V, _cf. Exc. §2 bis §23 {p/}_ | 3 praemissis E, -i V | coctura E2, -am E1V | 7perfixerit EV | 8 postridie E, post pridie V | 9 tum Gi, tunc Sch, cum EV{s} | mittis _add. Gi_ | iam triti E, iamtristis _(radendo in triti mutatum)_ V | masticis E2V, -ces E1 | 10 dragmas singulas Hum, dragme singulae EV| 11 isdemque E2V, iisdemque E1 | uino E, uine V | 12 suffusione {s}, -nem EV | 13 lenis EV, leuis Sch | 14sextarios Sch, -ia EV | aderunt E, ade{)}V | dum bulliat Vo, duo milia EV | _i. antea igni aperto tractatum nuncin prunis stabit dum bulliat; cf. +3+ 10, 3 in prunis coques, Paxamos Geop. 18, 21, 1_ "puri malthakôitoutestin ep' anthrakian"

CONDITVM MELIZOMVM VIATORIVM. 2. (2) +Conditum melizomum perpetuum, quod subministraturper viam peregrinanti+: piper tritum cum melle despumato in cupellam mittis conditi loco, et ad momentumquantum sit bibendum, tantum aut mellis proferas aut 5 vini misceas. sed si <maius> vas erit, nonnihil vinimelizomo mittas, adiciendum propter mellis exitum solutiorem.

2 melizomum V, milizonum E | 3 uiatorium sic EV | pereginanti E | 4 conditi _i. penoris_ | 6 uini E, uinumV{s} | si maius vas erit Vo, suaserit EV, suaserim _Tor._ | 7 solutiorem E, solitiorem V

II. APSINTHIVM ROMANVM. (3) +Apsinthium Romanum sic facies+: conditi Camerini praeceptis, utique[pro] apsinthio cessante; in cuius vicem apsinthi Pontici purgati terebinthique uncias <singulas et unam>Thebaicam dabis, masticis <et> folii <scripulos> III, costi 5 scripulos senos, croci scripulos III, vini vetustisextarios XVIII. carbones amaritudo non exigit.

1 apsinthium] aut scribendum aut sane accipiendum apsinthiatum | 2 conditi VE, condiri Sch | 3 pro EV, _del.Vo; intellege: apsinthiatum facies aut ad praecepta conditi Camerini ita ut apsinthium omnino non adhibeaturaut loco conditi Camerini adhibebis quod sequitur_ | absenti EV | 4 terebinthique {a}, terendique EV | unciassingulas et unam Vo, unciam EV | Thebaicam _scil. palmam_ | 5 et _add. Vo_ | folii scripulos Hum, folii EV |6 senos sic EV | vetusti Vo, eiusmodi EV, veteris _iam Hum, cf. Marcell. med. 30, 55. 56_

III. <ROSATVM ET VIOLATIVM>. 1. +1+ (4) +Rosatum sic facies+: folia rosarum, albo sublato, linoinseris et sutilis facias, et vino quam plurimas infundes, ut septem diebus in vino sint. post septem dies rosamde vino tollis, et alias sutiles recentes similiter mittis, ut per dies septem 5 in vino requiescant, et rosameximis. similiter et tertio facies, et rosam eximis, et vinum colas, et, cum ad bibendum voles uti, addito mellerosatum conficies. sane custodito ut rosam a rore siccam et optimam mittas. Similiter, ut supra, et de <viola>violatium facies, et eodem modo 10 melle temperabis. +2+ +Rosatum sine rosa sic facies+: folia citri viridiain sportella palmea in dolium musti mittes antequam ferveat, et post quadraginta dies exime. cum necessefuerit, mel addes et pro rosato utere.

ROSATVM ET VIOLATIVM _om._ EV, _cf. index capitum_ | 2 folia E, folias V | et Hum, ut EV | sutilis sic

De re coquinaria 4

EV | et Hum, ut EV | 5 sutules EV | 9 _cf. Pallad. 5, 5, p. 155, 4_ | 10 et de viola violatium (-atum _Sch_)Hum, et de uiolacium EV | 11-14 _paene ad verbum concinunt cum Pallad. 11, 15_ | 12 sportella (-tella _man.2 in loco adraso_) E

IV. (5) +Oleum Liburnicum sic facies+: in oleo Hispano mittes helenium et cyperi et folia lauri non vetusta,tunsa omnia et cribellata, ad levissimum pulverem redacta, et sales frictos et tritos, et per triduum vel pluspermisce diligenter. post haec aliquanto tempore patere 5 requiescere, et Liburnicum omnes putabunt.

1 _cf. Pallad. 6, 18_ | liburnicum _hic et p. 8, 3 {v. 6}_ EV, -ium EV _in ind._ | spano EV | 2 mittes V, -is E |ellenium EV, inulam _Pallad. et Geopon. 9, 27, 1_ | cypery et V, cyperi (_om._ et) E | 3 & cribellataalleuissimum E, et criuellata ad lebissim{~u} V | 4 et tritos et EV, tritos et {a} | 5 permisce {a}, promisce EV |6 putabunt E, -untur V

V. (6) +Vinum ex atro candidum facies+: lomentum ex faba factum vel ovorum trium alborem in lagonammittis et diutissime agitas: alia die erit candidum. et cineres vitis albae idem faciunt.

3 agitas alia die erit E, agita sali adierit V | cineres E, cinerem V

VI. (7) +De liquamine emendando+: liquamen si odorem malum fecerit, vas inane inversum fumiga lauro etcupresso, et in hoc liquamen infunde ante ventilatum. si salsum fuerit, mellis sextarium mittis et move spica,et emendasti. sed et mustum recens idem praestat. 5

3 infunde (funde {a}) Sch, fenunde EV | 4 move spica Hum, moue spicas EV, nou{~e} spicas {a}, _cf. +8+ 1,5_

VII. +1+ (8) +Vt carnes sine sale quovis tempore recentes sint+: carnes recentes quales volueris melletegantur, sed vas pendeat, et, quando volueris, utere. hoc hieme melius fit, aestate paucis diebus durabit. et incarne cocta itidem facies. +2+ (9) +Callum porcinum vel bubulum et 5 unguellae coctae ut diu durent+: insinapi ex aceto, sale, melle facta mittis ut tegantur, et, quando volueris, utere: miraberis.

3 _ad rem cf. Colum. 12, 42_ | 4 durabit E, -uit V | 6 ungelle cocte EV _in ind._, ungella et cocta (cocia E) EVhic | 7 facta sic EV, an tacta _(i. tincta)?_

VIII. (10) +Vt carnem salsam dulcem facias+: carnem salsam dulcem facies, si prius in lacte coquas et posteain aqua.

3 aqua Hum, aquam EV

IX. +1+ (11) +Vt pisces fricti diu durent+: eodem momento, quo friguntur et levantur, ab aceto calidoperfunduntur. +2+ (12) +Ostrea ut diu durent+: lavas ab aceto, aut ex aceto vasculum picitum lava, et ostreacompone.

1 pisces E2V, piscem E1 | 2 perfunduntur (-fund- _in loco adraso_) E | 3 lavas _Vo (scilicet ipsa ostrea)_, uasEV | 4 picitum sic EV

X. (13) +Vt uncia laseris toto tempore utaris+: laser in spatiosum doliolum vitreum mittis et nucleos pineos utputa viginti, cumque utendum fuerit lasere, nucleos conteres, et in cibis miraberis sapores; et tantundemnumero nucleorum doliolo referetur.

1 uncia {a}, unciam EV | 3 fuerit V, fuerit ex fuit E | 4 et in cibis miraberis sapores] ex incibis miraberis (-irisV) in sapores (-es ex -is V) EV, et in cibos miscebis et in sapores Hum | tantundem _Vo, cf. p. 14, 3 {+2+ 2,4}}_, tantum EV | numero V, numerum E | 5 referetur Barth, referentur {a}, reserentur (resererentur V1)EV

De re coquinaria 5

XI. +1+ (14) +Vt dulcia de melle diu durent+: accipies quod Graeci dicunt cnecon et facies farinam etadmisces cum melle eo tempore quo dulcia facturus es. +2+ (15) +Vt mel malum bonum facias+: mel malumbonum facies ad vendendum, unam partem mali et duas boni si simul miscueris. +3+ (16) +Mel 5 corruptumut probes+: helenium infundes in melle et incende: si incorruptum est, lucet.

1 de melle EV in indice, melle EV hic, mella {s}{a} | 2 cnecon Vo, nechon EV, "pênion" Sch | 3 eo {a}, et EVes P, est EV | 4 vendendum praeceptum sumptum videtur ex libro aliquo de re rustica | 5 boni si E, bonis V |Mel V, Vt mel E | 6 helenium {a}, ilunium E1, inlunium E2V; _potest glossa inula graecum affecisse, nisiplane aliud latet; cf. Geopon. 15, 7, 7; conieci _in lychnum infundes mel et incende__ | 7 incende (-es P) siincorruptum (si in- ex sin E) EV

XII. +1+ (17) +Vvae ut diu serventur+: accipies uvas de vite inlaesas, et aquam pluvialem ad tertias decoques,et mittis in vas, in quo et uvas mittis. vas picari et gypsari facies, et in locum frigidum, ubi sol accessum nonhabet, reponi facies, et, quando volueris, uvas virides invenies. et ipsam aquam pro hydromelli aegris dabis. etsi in hordeo obruas, 15 inlaesas invenies. +2+ (18) +Vt mala et mala granata diu durent+: in calidamferventem merge, et statim leva et suspende.

1 Accipies E, -pes V | 2 pluuialem E, _cf. Geopon. 4, 15, 13_ "ombrion", fluuialem V | dequoques (-es_ex_-as _corr._) V | 3 uas picari {a}, uas picem EV | 4 sol E, solj _(in fine versus)_ V | habet reponi E, _cf. p.10, 6 {+1+ 12, 7}_, habere poni V, habet poni {s}{a} | 6 aegris E, aegriu V | 7 mala et mala granata sic EV | 8in calidam sic EV, in aquam marinam calidam _Sch ex Magone (Colum. 12, 44, 5), cf. Plin. 15, 60al._

+3+ (19) +Vt mala Cydonia diu serventur+: eligis mala sine vitio cum ramulis et foliis, et condes in vas, etsuffundes mel et defritum; diu servabis. +4+ (20) +Ficum recentem+, +mala, pruna, pira, cerasia ut diuserves+: omnia cum peciolis diligenter legito et in melle ponito, ne 5 se contingant. +5+ (21) +Citria ut diudurent+: in vas vitreum mitte, gypsa, suspende. +6+ (22) +Mora ut diu durent+: ex moris sucum facito, et cumsapa misce, et in vitreo vase cum moris mitte: custodies multo tempore. +7+ (23) +Holera ut diu serventur+:holera electa non satis matura in vas picitum 10 repone. +8+ (24) +Rapae ut diu serventur+: ante accuratas etcompositas asperges myrtae bacis cum melle et aceto.

2 foliis et condies EV, foliis ficulnis condes _Sch ex Colum. 12, 45, 1 Plin. 15, 60, sed aliud est praeceptum_ |3 diu E, et diu V | 5 peciolis sic EV | 6 vitreum Gi, citrum EV | 7 suspende P, suspendet EV | §6 in E _legiturpost §9, in_ V _post §5_ | Mora EV _in indice, hic om._ EV, post durent _add._ P moris {s}, moribus EV | 8misce et in uitrio uase (uaso V) cum mora (morã V, moris P) EV | 10 uas picitum sic EV | 11 ante accuratassic EV, antea (anna R) curatas _Sch, at cf. exc. §24_ | 12 asperges Gi, perdes EV

+9+ +Aliter+: sinapi tempera melle, aceto, sale, et super compositas rapas infundes. +10+ (25) +Tubera ut diuserventur+: tubera, quae aquae non vexaverint, componis in vas alternis, alternis scobem siccam mittis,cooperis et gypsas, et loco frigido pones. +11+ (26) +Duracina Persica ut diu durent+: 5 eligito optima, etmitte in muriam. postera die exime, et spongiabis diligenter, et collocabis in vas. fundes salem, acetum,satureiam.

2 rapas {s}, rapes EV | 3 aquae (e _erasa_) V, aqua E | 4 mittis cooperis Vo, mittis ris EV; _cf. p. 17, 6 {+3+2, 3}_ cooperies, _Colum. 12, 44_ operculum imponere, _Pallad. 3, 25, 8. 9. 11 al._ | 6 postera sic EV | 7 et isfongiabis EV

XIII. (29) +Sales conditos ad multa+: Sales conditi <faciunt> ad digestionem, ad ventrem movendum, etomnes morbos et pestilentiam et omnia frigora prohibent generari, sunt autem et suavissimi ultra quam speras.Sales communes frictos lib. I, sales Hammoniacos frictos 5 lib. II, piperis albi unc. III, zingiberis unc. II,ammeos unc. I semis, thymi unc. I semis, apii seminis unc. I semis (si apii semen mittere nolueris, petroselinimittis unc. III), origani unc. III, erucae seminis unc. I semis, piperis nigri unc. III, croci unc. I, hysopi Creticiunc. II, folii unc. II, 10 petroselini unc. II, anethi unc. II.

De re coquinaria 6

§13 (29) post 14 (27) _ordinavit Sch, vide an recte_ | 1 sales V, salis E | multa ex mulia E | conditi Tor,conditos EV | 2 faciunt _add. Vo_ | 3 pestilentiã V, -iae E | 5 lib. V, libra E | hammoniacos Hum, ammonicosVE | 6 libras E, lib. V uncias E, un{~c} V | gingiber (geng- V) EV | 7 semis timi sic EV | I·s·apii EV I·s·si apiiEV | 9 eruc(a)e semen unc·I·s·EV | 10 chrochi P, cheochi EV | folium unc. II petrosilenum EV

XIV. (27) +Olivas virides servare ut quovis tempore oleum facias+: olivas de arbore sublatas in illud mittis, eterunt tales quovis tempore quasi mox de arbore demptae. de quibus, si volueris, oleum viride facies.

2 illud EV corruptum nisi oleum _intellegi voluit (cf. Plin. nat. 15, 16)_, muriam _Hum. ex Plin. nat. 15, 21_ |4 demt{e,} E, redemptae V | uiridem EV

XV. +1+ (30) +Cuminatum in ostrea et conchylia+: piper, ligusticum, petroselinum, mentam siccam, folium,malabathrum, cuminum plusculum, mel, acetum et liquamen. +2+ +Aliter+: piper, ligusticum, petroselinum,mentam siccam, cuminum plusculum, mel, acetum, liquamen. 5

4 mentam E, mentê V, _item l. 12 {+1+ 16, 1} et 14 {+1+ 16, 2}_

XVI. +1+ (31) +Laseratum+: laser Cyrenaicum vel Parthicum tepida dissolvis cum aceto <et> liquaminetemperatum, vel piper, petroselinum, mentam siccam, laseris radicem, mel, acetum, liquamen. +2+ +Aliter+:piper, careum, anethum, petroselinum, mentam siccam, silfi, folium, malabathrum, spicam 5 Indicam, costummodicum, mel, acetum, liquamen.

1 parthicum {s}, partitum EV | 2 et _add. Gi_

XVII. +1+ (32) +Oenogarum in tubera+: piper, ligusticum, coriandrum, rutam, liquamen, mel et oleummodice. +2+ +Aliter+: thymum, satureiam, piper, ligusticum, mel, liquamen et oleum.

XVIII. (33) +Oxyporum+: cumini unc. II, zingiberis unc. I, rutae viridis unc. I, nitri scripulos VI, dactylorumpinguium scripulos XII, piperis unc. I, mellis unc. IX. cuminum aut Aethiopicum aut Syriacum aut Libycumaceto infundes, sicca et sic tundes. postea melle comprehendis. 5 cum necesse fuerit, <ex> oxygaro uteris.

1 Oxyporum EV hic, Oxyporium EV _in ind._ | _praeceptum redit 3, 18, 3_ | cumini E, cummuni V |zingiberis sic EV | 3 mellis (i ex e) V | 4 aut aethiopicum EV _p. 21, 10 {+3+ 18, 3}_, uel &hiopicum hic E,uel hiopic{~u} hic V | 6 ex oxygaro Vo, oxygaro (ex oxigario _corr._ V) EV

XIX. (34) +Hypotrimma+: piper, ligusticum, mentam aridam nucleos pineos, uvam passam, caryotam,caseum dulcem, mel, acetum, liquamen, oleum, vinum, defritum aut caroenum.

1 Hypotrimma EV in indice, ypotrima EV hic | 3 oleum uinum E, uin{~u} ole{~u} (_sed signis /· et /: ordocorrectus_) V | 4 carenum Hum, cariotam EV, cariotum Sch

XX. +1+ (35) +Oxygarum digestibile+: piperis semunciam, silis Gallici scripulos III, cardamomi scripulos VI,cumini scripulos VI, folii scripulum I, mentae siccae scripulos VI tunsa cribrataque melle colligis. cum opusfuerit, liquamen et acetum addis. +2+ +Aliter+: piperis unc. I, petroselini, carei, 5 ligustici unc. singulas.melle colliguntur. cum opus fuerit, liquamen et acetum addes.

1 digestibilem EV hic, -le _in ind._ | 2 silis Hum, silfi EV | 3 iscripulum I E, iscripulo uno V | menta sicca EV| 4 cribrataque V, cribataque E | 6 colliguntur Sch, colligunt ut EV

XXI. (36) +Moretaria+: mentam, rutam, coriandrum, feniculum, omnia viridia, ligusticum, piper, mel,liquamen. si opus fuerit, acetum addes.

De re coquinaria 7

1 Moretaria E hic, Mortaria V hic et EV in indice | 2 uiridia E, uiria V | ligusticum {s}, libusticum E,libutic{~u} V

LIB. II. SARCOPTES

I. isicia. II. hydrogarum et apothermum et amulatum. III. vulvulae, botelli. IV. Lucanicae. V. farcimina.

LIB. II _cap. I_ isicia sic EV _et hic et l. 13 bis {+2+ 1; +2+ 1, 1}, post fere semper_ esici- | II Hidrogarum etapotermu et amolatu EV | IV lucanicae E, -niae V

I. ISICIA. 1. +1+ (37) +Isicia+ fiunt +marina+ de cammaris et astacis, de lolligine, de sepia, de lucusta.isicium condies pipere, ligustico, cumino, laseris radice. +2+ (38) +Isicia de lolligine+: 3 sublatis crinibus infulmento tundes, sicuti adsolet. pulpa et in mortario et in liquamine diligenter fricatur, 5 et exinde isiciaplassantur. +3+ (39) +Isicia de scillis vel de cammaris amplis+: cammari vel scillae de testa sua eximuntur, etin mortario teruntur cum pipere et liquamine optimo. pulpa isicia plassantur. +4+ (40) +Omentata ita fiunt+:assas iecur porcinum et [eum] enervas. ante tamen teres 10 piper, rutam, liquamen, et sic superinmittis iecur etteres et misces. suitur pulpa omentata, et singula involvuntur folia lauri, et ad fumum suspenduntur quamdiuvoles. cum manducare volueris, tolles de fumo et denuo assas.

1 esici{~u} V, esicum E | 4 crinibus E, criminib. V | 5 pulpa P, pulma EV | et in EV, et cum Sch | fricatur {s},frigatur EV, friatur Sch | 6 plassantur sic EV, _etiam v. 9_ | scillis et 7 scille E, iscillis et iscille V | 8 pipere E,piper V | 9 pulpa Sch, pulpe EV | 10 eum EV, id eum P; addidit rusticus lector (debuit id) _cf._ eas _23, 14{+4+ 2, 2}. 27, 11 {+4+ 2, 16} al._ | 12 suitur Gi, sicut EV, _cf. +7+ 8; +9+ 10, 1_ | 14 defumum EV

+5+ (41) <+Aliter+> +isicium+: adicies in mortarium piper, ligusticum, origanum, fricabis, suffundesliquamen, adicies cerebella cocta, teres diligenter, ne assulas habeat. adicies ova quinque et dissolvesdiligenter, ut unum corpus efficias. liquamine 5 temperas et in patella aenea exinanies, coques. cum coctumfuerit, versas in tabula munda, tessellas concides. adicies in mortarium piper, ligusticum, origanum, fricabis inse, commisces, <mittes> in caccabum, facies ut ferveat. cum ferbuerit, tractum confringes, obligas, coagitabis,et exinanies 10 in boletari. piper asperges et appones. +6+ (42) +Isicia ex sphondylis+: 11 elixatos sphondylosconteres et nervos eorum eximes, deinde cum eis alicam elixatam <et> ova conteres, pipere <posito> inomento assabis, oenogaro perfundes, et pro isicus inferes. +7+ (43) +Isicia omentata+: pulpam concisam 15teres cum medulla siliginis in vino infusi. piper, liquamen, si velis, et bacam myrtae exenteratam simulconteres. pusilla isicia formabis, intus nucleis et pipere positis involuta omento subassabis cum caroeno.

{Transcriber's Note: All page-and-line references in this paragraph are to recipe +3+ 20, 7.}

2 Aliter esicium Gi, et sicium EV | 4 astulas EV | habeat EV, -ant Sch | 7 tesselles _corr. in_ -as V, tesselas E |9 mittes _add. Vo_ | caccabum E, accubum V | ferbuerit E, feruu- V, sic saepissime | 10 tractu EV | 11_praeceptum +2+ 1, 6 repetitur +3+ 20, 7_ | fondilis et fondilos EV | 12 contere EV hic, -es _p. 22, 6_ | 13 etom EV _hic, habent p. 22, 7_ | 14 posito _add. Gi, cf. tamen p. 22, 7 pleniora_ in omento Hum, momento EV,_cf. p. 22, 8_ | oenagaro E | perfundes Hum, profundes (p- E) EV, _cf. p. 22, 9_ continges | 16 siliginis Tor,siligine EV | infusi EV, vix opus erit scribere -sae; infusa Helmreich | 17 myrtae Sch, mirta _(erasa supra_ a_virgula in V)_ EV, mirteam P | extenteratam EV | 19 omento (ex em- E) EV | careno (e ex o V) EV

II. HYDROGARATVM ET APOTHERMVM ET AMVLATVM. 1. (44) +Isicia plena+: accipies adipesfasiani recentes, praeduras et facis ex eo tessellas. cum pipere, liquamine, caroeno in isicio includes, exhydrogaro coques et inferes. +2+ (45) +Hydrogarata isicia sic facies.+ teres piper, 5 ligusticum, pyrethrumminimum, suffundes liquamen, temperas aqua cisternina, dum inducet, exinanies in caccabo, et cum isicio advaporem ignis pones, et caleat, et sic sorbendum inferes. +3+ (46) +In isicia de pullo+: olei floris lib. I,liquaminis quartarium, piperis semunciam. +4+ (47) +Aliter 10 de pullo+: piperis grana XXXI conteres, mittisliquaminis, optimi calicem, caroeni tantundem, aquae XI mittes, et ad vaporem ignis pones. +5+ (48) +Isicium

De re coquinaria 8

simplex+: ad unum liquaminis acetabulum aquae septem mittes, modicum apii viridis, triti piperis cocleare.isiciola incoques, et sic ad 15 ventrem solvendum dabis. hydrogaro faeces conditi addes.

1 Hydrogaratum Hum, Hidrogarum EV et hic et in indice | apoterm{~u} V, apthermum E 21 ex Sch, et EV | 6mininum E | 7 aqua cisternina Hum, aquam cisterninam (cisternam E) EV | inducet sic EV, _scil. tritura;possis_ ducet | 8 cum isicio Sch, cum esicia EV, tum isicia {a} | 9 de pullo {a}, topullo EV, _cf. Exc. §2_ |olei E, oleo _corr. in_ -ei V | 10 semuncia V, semiuncia E | intellege Aliter in esicia de pullo | 11 undecim EV,VI Sch | mittes E, -is V | 15 inquoques (conc- _Sch_) et sic (si _Lister_) EV | 16 feces V, facies E

+6+ (49) +Isicia de pavo+ primum locum habent ita si fricta fuerint ut callum vincant. Item secundum locumhabent de fasianis item tertium locum habent de cuniculis, item quartum locum habent de pullis, item quintumlocum habent de porcello tenero. +7+ (50) +Isicia amulata ab aheno sic facies+: 5 teres piper, ligusticum,origanum, modicum silfi, zingiber minimum, mellis modicum; liquamine temperabis, misces; adicies superisicia, facies ut ferveat. cum bene bullierit, amulo obligas spisso, et sorbendum inferes. +8+ (51) +Amulatumaliter+: piper teres pridie infusum, cui subinde 10 liquamen suffundes ita ut bene tritum ac lutulentum faciaspiperatum. cui defritum admisces, quod fit de cotoniis, quod sole torrente in mellis substantiam cogitur. quodsi non fuerit, vel Caricarum defritum mittes, quod Romani 'colorem' vocant. ac deinceps amulum infusum 15adicies vel oryzae sucum et lento igni fervere facias.

1 fuerint E, -it V | 5 amulata Hum, multa EV | aheno Sch, alieno EV _cf. §420 {+9+ 4, 3}_ | 9 bullierit Hum,boluerit V, oluerit E | inferes Sch, feres EV | 10 amulatum Hum, amulum EV | infusu V, infasu E | 11lutulentum sic EV | 12 facias V, facies E | cotoniis P, coctomiis (-mus E) EV | 14 caricarum Hum, camcarumV, carum _corr. in_ camcarum E, caunearum Sch | 15 colorem sic EV, loram (_cf. Plin. nat. 14, 86) Tor. vixrecte, aut ante_ quod inserendum vel | ac deinceps P, accede inceps EV, accipe deinceps {a}; latere aliudvidetur veluti ac cepam siccam | 16 orize sic EV | igni {s}, igniti EV

+9+ (52) +Amulatum aliter+: ossucla de pullis exbromas. deinde mittis in caccabum porros, anethum, salem.cum cocta fuerint, addes piper, apii semen, deinde oryzam infusam teres, addes liquamen et passum veldefritum. omnia misces et cum isiciis inferes. +10+ (53) +Apothermum sic facies+: 5 alicam elixa cumnucleis et amygdalis depellatis et in aqua infusis et lotis ex creta argentaria, ut ad candorem pariterperducantur. cui ammiscebis uvam passam, caroenum vel passum, desuper <piper> confractum asparges et inboletari inferes. 10

1 ossucla de pullis exbromas sic EV | 3 fuerint P, fuerit EV | addes sic EV | oridiam EV | 5 Apotermu EV | 6elixa cum Gi, elixa Sch, elixã V, elixatam E | amindalis depilatis EV | 8 cui ammiscebis Vo, cum iam (c{~u}iam iam V) miscebis (c ex s in V) EV | 9 piper _add. Gi (cf. +7+ 14, 2)_ | et om V1

III. VVLVVLAE BOTELLI. 1. (54) +Vulvulae isiciatae sic fiunt+: piper tritum et cuminum, capita porrorumbrevia duo ad molle purgata, ruta, liquamen admiscentur pulpae bene tunsae et fricatae. denuo ipso subtrito itaut commisceri possit, mittas piperis grana et nucleos, et calcabis 5 cabis in {+} materia bene lota. et siccoquuntur ex aqua, oleo, liquamine, fasciculo porrorum et anetho. +2+ (55) +Botellum sic facies+: sex ovivitellis coctis, nucleis pineis concisis cepam, porrum concisum, ius crudum misces, piper minutum<asparges>, et sic intestinum farcies. adicies liquamen 10 et vinum, et sic coques.

1 Bulbule esiciata (esiaciata V) et sic EV | 3 rutam EV | 4 denuo denuo V, denuo (_e {+}_ denuo _add._ E2)E | 5 cõmisceari V | mittas {a}, mittat EV | nucleos Tor, nuclei EV | 6 materia (matrice _Lister_) bene lota EV,mortario bene loto Hum | 8 sic VE2, _om._ E1 | sex ovi Sch, ex oui E, exeouis V | 9 ius Hum, tus EV | 10asparges _add. Gi_ | farcies {a}, facies EV

IV. LVCANICAE. (56) Lucanicas similiter ut supra scriptum est: [Lucanicarum confectio] teritur piper,cuminum, satureia, ruta, petroselinum, condimentum, bacae lauri, liquamen, et admiscetur pulpa bene tunsa,ita ut denuo bene cum ipso subtrito fricetur. cum liquamine admixto, pipere 5 integro et abundanti pinguedine

De re coquinaria 9

et nucleis inicies in intestinum perquam tenuatim productum, et sic ad fumum suspenditur.

2 Luc. confectio _glossam del. Sch_ | 3 bacae ex baca E, bace V | 6 integro E, -gre V | 7 tenuatim E, -t{)i} ex-tun _corr._ V | productum Hum, perductum EV | ad E1, ad (sed a radendo in i _mutata_) V

V. FARCIMINA. +1+ (57) Ova et cerebella teres, nucleos pineos, piper, liquamen, laser modicum, et hisintestinum implebis. elixas; postea assas et inferes. +2+ (58) +Aliter+: coctam alicam et tritam cum pulpaconcisa et trita una cum pipere et liquamine et nucleis. farcies intestinum et elixabis, 5 deinde cum sale assabiset cum sinapi inferes, vel sic concisum in disco. +3+ (59) +Aliter+: alicam purgas et cum liquamine intestiniet albamine porri concisi minutatim simul elixas. elixa tolles, pinguedinem concides et copadia pulpae, in seomnia commisces. teres piper, ligusticum, ova 10 tria, haec omnia in mortario permisces cum nucleis et pipereintegro. liquamen suffundes, intestina imples, elixas et subassas, vel elixa tantum: appones. +4+ (60) +Alitercircellos isiciatos+: reples intestinum impensa isicii et circellum facies rotundum; fumas. cum miniaverit,subassas, exornas, 15 oenogaro fasiani perfundes, sed cuminum addes.

4 tritã {a}, trita EV | 5 piper EV | farcies in testinum E, farcie sint testin{~u} V | 6 cum sale EV, cumino saleSch | 7 sic _i. elixum, non assatum_ | 8 albamine E, abamine V | porri E, porro V | 9 elixas. Elixa tolles P,elixas elixato tolles EV | conpadia V | 12 piper integro EV | 13 elixam tantum EV, elixas tantum P | 14inpensam EV | 15 miniauerit EV, fumauerit Hum | 16 _de re cf. p. 14, 7 {+2+ 2, 5}_ | perfundes Sch,profundes EV | cuminum EV, cuminatum Gi | addes Hum, ates EV

LIB. III. CEPVROS

I. ut omne holus smaragdinum fiat. II. pulmentarium ad ventrem. III. asparagos. IV. cucurbitas. V. citrium.VI. cucumeres. VII pepones, melones. VIII. malvas. IX. cymas et cauliclos. X. porros. XI. betas. XII. holisera.XIII. rapas sive napos. XIV. raphanos. XV. holus molle. XVI. herbae rusticae. XVII. urticae. XVIII. intuba etlactucae. XIX. cardui. XX. [funduli sive] sphongili. XXI. caroetae.

Incipit eiusdem cepuros de oleribus lib. III sic EV _(item in fine libri); verba_ de oleribus recte capiti I denuopraefixerunt EV | _cap._ V cidrium EV | VII pepones E, pemones V | IX culiclus V, auliclos E | XV olusmolles EV | XVIII intibae et EV | XX funduli siue spondili EV | XXI caroetae E, careotae V

I. DE HOLERIBVS. (61) +Vt omne holus smaragdinum fiat+: omne holus smaragdinum fiat, si cum nitrocoquatur.

2 fiat V, fit E | nitro coquatur E, nitroquatur V

II. PVLMENTARIVM AD VENTREM: 1. +1+ (62) betas minutas et porros requietos elixabis, in patinacompones. teres piper, cuminum, suffundes liquamen, passum, ut quaedam dulcedo sit. facias ut ferveat. cumferbuerit, inferes. +2+ +Similiter+: 4 polypodium in tepidam mittes. ubi mollierit, rades, 5 et minutum cumpipere et cumino trito in patinam ferventem mittes et uteris. +3+ (63) +Aliter ad ventrem+: facies betaciorumfasces; deterge, ne laves. in eorum medium nitrum asparges et alligas singulos fasces. mittes in aquam. cumcoxeris, condies patinam, cum eadem passum vel 10 caroenum et cuminum et piper asparges et oleummodicum. ubi ferbuerit, polypodium et frusta nucum cum liquamine teres, <in> ferventem patinam fundes,cooperies. statim depones et uteris.

4 ferbuerit E, feruuerit _(erasa_ u _priore)_ V | 6 cuminum tritum EV | patenam E, -ena V | 8 fasces Hum,facies EV | deterge, ne] detergine EV, deterges _Hum, at cf. simillimum praeceptum Marcell. med. 30, 47_ | 8nitrum Hum, nigrum EV | 11 caroenim E, -n{~i} _(sic)_ V | et piper Hum, et super EV | 12 frustra EV | 13 in_Hum, om._ EV | 14 et Hum, ut EV

De re coquinaria 10

+4+ (64) [+Aliter betacios Varronis.+ +Varro+: 'betacios, sed nigros, quorum detersas radices et mulsadecoctas cum sale modico et oleo vel sale, aqua et oleo in se coctas iusculum facere et potari, melius etiam siin eo pullus sit decoctus'.] +5+ (65) +Aliter ad ventrem+: apios 5 virides cum suis radicibus lavabis et siccabisad solem. deinde albamen et capita porrorum simul elixabis in caccabo novo, ita ut aqua ad tertias deferveat[id est ut ex tribus eminis aquae una remaneat]. postea teres piper, liquamen et aliquantum mellis humoretemperabis, et aquam 10 apiorum decoctorum colabis in mortario, et superfundes apio. cum simul ferbuerit,appones, et, si libitum fuerit, apios adicies.

1 Varronis {s}, uarrones EV | Varro _vere fragmentum esse arguere videtur sententiarum structura imperfecta;saturae_ "peri edesmatôn" _iam attribuit Hum; addidit doctus lector_ | 3 mulsu decoctas EV | 4 coctas Gi,cocta EV, coctos_ Sch_, cocto Tor | potari sic EV | melius _eqs: iocus interlocutoris apud Varronem_ | 7albamen Hum, albã EV, allia Tor | ca///cabo (c _erasa_) V | 8 id est--remaneat _glossam agnovit Hum, cf. +1+12, 1_ | 12 cum simul sic EV; _i. 'simulac'_ | appones EV, abpones _Sch (cf. l. 7 {+3+ 2, 3} et p. 18, 2 {+3+ 4,1}_ depones)

III. ASPARAGOS. (66) Asparagos siccabis, rursum in calidam summittes: callosiores reddes.

1 siccabis V, -it E | rursum {s}, sursum bis EV (qui verba sursum in calidam _repetunt_) | 2 summittas (-itasV) EV | Callossiores EV qui hinc novum praeceptum ordiuntur

IV. CVCVRBITAS. 1. (67) +Gustum de cucurbitis+: cucurbitas coctas expressas in patinam compones.adicies in mortarium piper, cuminum, silfi modice, [id est laseris radicem], rutae modicum, liquamine et acetotemperabis, mittes defritum modicum ut coloretur, ius exinanies in 5 patinam. cum ferbuerint iterum ac tertio,depones et piper minutum asparges. +2+ (68) +Aliter cucurbitas iure colocasiorum+: cucurbitas coques exaqua in modum colocasiorum. teres piper, cuminum, rutam, suffundes acetum, liquamen, temperabis,<mittes> in caccabum, cui adicies 10 .... et eas cucurbitas incisas, expressas in ius mittes ut ferveant. amuloobligas, piper asparges et inferes. +3+ (69) <+Aliter+> 12 +cucurbitas more Alexandrino+: elixatas cucurbitasexprimis, sale asparges, in patina compones. teres piper, cuminum, coriandri semen, mentam viridem, laseris15 radicem, suffundes acetum, adicies caryotam, nucleum, teres, melle, aceto, liquamine, defrito et oleotemperabis, et cucurbitas perfundes. cum ferbuerint, piper asparges et inferes.

1 gustum de cucurbatas cucurbitas coctas EV | 3 piper {s}, pipere EV | id--radicem EV, _del._ {s} | 4 rutammodicum EV | 5 defreto EV | 6 ferbuerint E, feruuerit V | 7 iure colocesiorum EV | 10 mittes _add. Gi, qui etvidit post_ adicies excidisse verbum aut verba | 12 Aliter _add. Hum_ | 16 cariotam E, caroetã V | 17 aceto_Tor. et_ oleo Hum, acetum et oleum EV

+4+ (70) +Aliter cucurbitas elixatas+: ex liquamine, oleo, mero. +5+ (71) +Aliter cucurbitas frictas+:oenogaro simplici et pipere. +6+ (72) +Aliter cucurbitas elixatas et frictas+: in patina compones, cuminatumsuperfundes, modico oleo super adiecto. fervere facies et inferes. +7+ (73) +Aliter 5 cucurbitas frictas tritas+:piper, ligusticum, cuminum, origanum, cepam, vinum, liquamen et oleum. amulo obligabis in patina, etinferes. +8+ (74) +Aliter cucurbitas cum gallina+: duracina, tubera, piper, careum, cuminum, silfi, condimentaviridia, mentam, apium, coriandrum, puleium, 10 {+} caromentam, mel, vinum, liquamen, oleum et acetum.

2 frictas bis scripsit V | 3 piperem EV | 10 mentam {c.}{e.}p{a.}m E, menta V | 11 caromentam (-memtam V)EV, calamintham Hum et V, _om._ E

V. CITRIVM. (75) Sil montanum, silfi, mentam siccam, acetum, liquamen.

1 citrium V, citrum E, cidrium EV in indice

VI. CVCVMERES. 1. +1+ (76) +Cucumeres rasos+: sive ex liquamine, sive ex oenogaro: sine ructu etgravitudine teneriores senties. +2+ (77) +Aliter cucumeres rasos+: elixabis cum cerebellis elixis, cumino et

De re coquinaria 11

melle modico, <vel> apii semine, liquamine et oleo. ovis obligabis, piper asparges et 5 inferes. +3+ (78)+Aliter cucumeres+: piper, puleium, mel vel passum, liquamen et acetum. interdum et silfi accedit.

2 enogaro VE2, onegaro E1 | 3 elixis V, elix{a.}{b.}is E | 4 cumino E, cucumino (cu-_erasis_) V | vel apiisemine Hum, apii semen EV | 5 ovis Sch, bis EV | 7 et acet{~u} bis scriptum in V

VII. PEPONES ET MELONES. (79) Piper, puleium, mel vel passum, liquamen, acetum: interdum et silfiaccedit

1 Pepones E, Pemones V; item in indice | uel _om._ V1

VIII. MALVAS. (80) Malvas minores <in> oenogaro ex liquamine oleo, aceto.--Malvas maiores in oenogaro,pipere, liquamine, caroeno vel passo.

1 <in _Gi_> oenogaro Hum, degrano EV, de garo Tor | 2 acetum EV | in oenogara piper EV

IX. CYMAS ET CAVLICVLOS. 1. +1+ (81) +Cymas+: cuminum, salem, vinum vetus et oleum. si voles,addes piper et ligusticum, mentam, rutam, coriandrum, folia cauliculorum, liquamen, vinum, oleum. +2+ (82)+Aliter+: cauliculos elixatos mediabis 4 summa foliorum teres cum coriandro, cepa, cumino, 5 pipere, passovel caroeno et oleo modico. +3+ (83) +Aliter+: cauliculi 6 elixati in patina compositi condiuntur liquamine,oleo, mero, cumino. piper asparges, porrum, cuminum, coriandrum viride super concides. +4+ (84) +Aliter+:cauliculi conditi ut supra cum elixis porris coquantur. +5+ (85) +Aliter+: cauliculos condies 10 ut supra,admisces olivas virides et simul ferveant. +6+ (86) +Aliter+: cauliculis conditis ut supra superfundes alicamelixam cum nucleis et uva passa; piper asparges.

1 coliclos EV _hic; cf. index_ | 2 et V, _om._ E | 3 menta V | colicorum EV | 4 culiculos E2V, col- E1 | 5foliarum EV | 6 piper EV | cauliculi E, cul- V, _item 9. 10_ | 7 elixati E, exati V | conpositi E, -ta V | 8 piperHum, super EV | 11 admisces E, -cis V | olibas EV | simul sic EV | 12 culiculis E, -los V | 13 piper Vo, superEV

X. PORROS. 1. +1+ (87) +Porros maturos fieri+: pugnum salis, aquam et oleum: mixtum facies et ibi coqueset eximes. cum oleo, liquamine, mero [et] inferes. +2+ (88) +Aliter porros+: opertos foliis cauliculorum [et] inprunis coques, ut supra, et inferes. +3+ (89) +Aliter porros+: in {+} baca coctos ut 5 supra inferes. +4+ (90)+Aliter porros+: <si> in aqua elixati erunt, fabae nondum conditae plurimum admisce conditurae, in qua eosmanducaturus es.

3 liquamine bis scriptum in EV | et inferes EV, condies et inf. _Gi_; et _delendum (cf. l. 4) aut abl. supplendusut_ et passo inf. | 4 opertos E, apertos V, operias _Sch; maluimus delere_ et | coliculorum et in EV | 5 bacaEV, caccabo _Hum. an_ aqua_? cf. Plin. nat. 20, 49_ | 6 inferes V, et inferes E | si in Sch, in EV, cum in Hum |aquam EV

XI. BETAS. +1+ (91) Concides porrum, coriandrum, cuminum, uvam passam {+} farinam, et omnia inmedullam mittes. ligabis et ita inferes ex liquamine, oleo et aceto. +2+ (92) +Aliter betas elixas+: ex sinapi,oleo modico et aceto bene inferuntur. 5

2 farinam EV, Varianam _Sch ex Plin. 14, 29_, Phariam Baseggio | 4 exsinapi E, et in api V

XII. HOLISERA. (93) holisera in fasciculum redacta <a> manu ex liquamine, oleo et mero bene inferuntur,vel cum piscibus assis.

1 olisera bis EV, hic et in indice | a _add. Vo, cf. l. 31 {+3+ 16, 1}_ | 2 oleo E, et oleo (et _erasum_) V

De re coquinaria 12

XIII. RAPAS SIVE NAPOS. 1. +1+ (94) +Rapas sive napos+: elixatos exprimes, deinde teres cuminumplurimum, rutam minus, laser parthicum, mel, acetum, liquamen, defritum et oleum modice. fervere facies etinferes. +2+ (95) +Aliter rapas sive napos+: elixas, inferes. oleum superstillabis; si voles, 5 acetum adde.

2 rutam E, ratã V, an rutae_?_ | 5 super istillabis EV

XIV. RAFANOS. (96) Rafanos cum piperato, ita ut piper cum liquamine teras.

1 rafanos bis EV, hic et in indice | 2 teras E, tereas V, _cf. p. 30, 2 {+4+ 2, 31 _carpes_}_

XV. HOLVS MOLLE. 1. (97) +Holus molle ex holisatro+: coctum ex aqua nitrata expressum concidesminutatim, et teres piper, ligusticum, satureiam siccam cum cepa sicca, liquamen, oleum et vinum. +2+ (98)+Aliter holus molle+: apium coques ex aqua nitrata, exprimes et concides minutatim. in 5 mortario teres piper,ligusticum, origanum, cepam, vinum, liquamen et oleum. coques in pultario, et sic apium commisces. +3+(99) +Aliter holus molle ex foliis lactucarum cum cepis+: coques ex aqua nitrata, expressum concidesminutatim. in mortario teres piper, ligusticum, apii semen, 10 mentam siccam, cepam, liquamen, oleum etvinum.-- (100) [Aliter] Holus molle ne arescat, summa quaeque amputantur, et purgamenta et caulesmadefactos in aqua apsinthi contegito.

1 holus molle bis EV hic, olus molles in indice EV | olisatro EV | 2 coctum Sch, cocto EV | minutatim Hum,minutum EV, minutim Tor | 9 {e.}{x.} {a.}{q.}{u.}{e.}{s.} ex aqua E | expressum Hum, expressa EV | 12Holus Sch, Aliter. Holus EV | arescat EV, acescat _cod. Hummelbergii_ | 13 absenti EV

XVI. HERBAE RVSTICAE. (101) Liquamine, oleo, aceto a manu vel in patina pipere, cumino, bacis lentisci.

2 piper EV

XVII. VRTICAE. (102) Vrticam feminam, sole in ariete posito, adversus aegritudinem sumes, si voles.

XVIII. INTVBA ET LACTVCAE. 1. +1+ (103) +Intuba+ ex liquamine, oleo modico, {+} medere cepaconcisa. pro lactucis vero hieme intuba ex embammate vel melle et aceto acri. +2+ (104) +Lactucas+ 3 cumoxyporio et aceto et modico liquamine. +3+ (105) +Ad digestionem et inflationem et ne lactucae 5 laedant+:cumini unc. II, zingiberis unc. I, rutae viridis unc. I, dactylorum pinguium scripulos XII, piperis unc. I, mellisunc. IX; cuminum aut Aethiopicum aut Syriacum aut Libycum. tundes cuminum et postea infundes in aceto,cum siccaverit; postea melle omnia comprehendes. cum 10 necesse fuerit, dimidium cocleare cum aceto etliquamine modico misces aut post cenam dimidium cocleare accipies.

1 INTVBAE ET ({l/} E) EV _cf. ind._ | ex liq. E, et liq. V | 2 oleo V, et oleo E | modico medere EV, modicomodicaque (modice _Hum_) Tor, modico comedere Sch | 3 incube (t ex c _corr._ E2) exembammate E,intib{e,} ex enbãmate V | acri E, agri V | 4 oxyporio et E, exyporio (_om._ et) V | +3+ 18, 2 _cf. +1+ 18 deoxyporo_ | 5 digestione V | 6 cumini V, cuminum E | gingiberis E2 ex -ber E1, gengi{b/} V | 8 cuminum autEV, _cf. p. 11, 23 {+1+ 18}_ | 9 tundes V, tundis E cuminum _delendum?_ infundes V, -dis E | 11 necesse E,nece V | cocleare cum Sch, coclearium E, cloclear{~u} V, cochlearium cum Tor | 12 coclearem E,cloclear{~e} V

XIX. CARDVI. 1. +1+ (106) +Carduos+: liquamine, oleo et ovis concisis. +2+ +Aliter carduos+: rutam,mentam, coriandrum, feniculum, omnia viridia teres. addes piper, ligusticum, mel, liquamen et oleum. +3++Aliter carduos elixos+: piper, cuminum, liquamen et oleum. 5

3 faeniculum {s}, fenicum EV

XX. SPHONDYLI [vel fundili]. 1. +1+ (107) +Sphondyli fricti+ ex oenogaro simplici. +2+ +Aliter:

De re coquinaria 13

Sphondyli elixi+ ex sale, oleo, mero, coriandro viridi conciso et pipere integro. +3+ (108) +Aliter: sphondyloselixos+ perfundes amulato infra scripto: apii semen, rutam, mel, piper teres, passum, liquamen 5 et oleummodice. amulo obligas, piper asperges et inferes. +4+ (109) +Aliter sphondylos+: teres cuminum, rutam,liquamen, 7 caroenum modice, oleum, coriandrum viride et porrum. et sphondylos inferes pro salso. +5+(110) +Aliter: sphondylos 9 elixatos+ praedurabis, mittes in caccabum oleum 10 liquamen, piper. passocolorabis et obligas. +6+ (111) +Aliter sphondylos+ oleo, liquamine complebis, vel oleo et sale assabis. piperasparges et inferes. [+7+ (112) +Aliter: sphondylos elixatos+ conteres et nervos eorum eximes. deinde cumeis alicam elixatam et ova conteres, liquamen, piper 15 isicia ex his facies cum nucleis et pipere in omento.assabis, oenogaro continges et pro isiciis inferes].

1 Sphondili (Sf- V) uel fundili. Sphondili (Sf- V) EV, _cf. index_ | funguli _suo Marte substituit Hum, potiusvulgaris glossa_ vel fundili _delenda. deinceps_ V exhibet semper sfond-, E vel sphond- (sphund- E2 2) velsfond- vel spond- | 3 piper EV | 4 elixos E3, -xo E1V | 8 uiridem EV | 9 salso sic EV | 11 passo Hum, passumEV | 12 oleo liq. P, oleum liq. EV | _praeceptum +3+ 20, 7 male repetitur ex +2+ 1, 6_ | 15 alicam E, -ca V |16 augmento EV _i._ omento _cf. p. 13, 12 {+2+ 1, 6}_ | 17 oenogairo V

XXI. CAROETAE SEV PASTINACAE. (113) 1. +Caroetae frictae+ oenogaro inferuntur. +2+ +Alitercaroetas+: sale oleo puro et aceto. +3+ +Aliter: caroetas elixatas+ concisas in cuminato oleo modico coques etinferes. cuminatum colorium facies. 5

1 Caroetae (Caro oetae V) seu pastinace (-ci E). Caroetae (Carot{e,} E) fricta sic EV | 3 oenagaro E | 5colorium Sch, coliorum EV, colicorum _Tor; addendumne_ passo vel croco_?_

LIB. IV. PANDECTER

I. sala cattabia. II. patinae piscium holerum pomorum. III. minutal de piscibus vel esiciis. IV. tisana velsucum. V. gustum.

PANDECTER sic quater EV | I cattabia sic EV | II pastine EV | holerum E, oleum V

I. SALA CATTABIA. (116) (?) 1. +Sala cattabia+: piper, mentam, apium, puleium aridum, caseum, nucleospineos, mel, acetum, liquamen, ovorum vitella, aquam recentem panem ex posca maceratum exprimes,caseum bubulum, cucumeres in caccabulo compones, interpositis nucleis. mittes 5 concisi capparis minuti....iocusculis gallinarum. ius perfundes, super frigidam collocabis et sic appones. +2+ +Aliter sala cattabiaApiciana+: adicies in mortario apii semen, puleium aridum, mentam aridam, zingiber, coriandrum viride,uvam passam enucleatam, mel, acetum, oleum 10 et vinum. conteres. adicies in caccabulo panis Picentinifrusta, interpones pulpas pulli, glandulas haedinas, caseum Vestinum, nucleos pineos, cucumeres, cepas aridasminute concisas. ius supra perfundes. insuper nivem sub ora asparges et inferes. +3+ (118) +Aliter salacattabia+: panem Alexandrinum 15 excavabis, in posca macerabis. adicies in mortarium piper, mel, mentam,alium, coriandrum viride, caseum bubulum sale conditum, aquam, oleum. insuper nivem, et inferes.

1 cattabia EV _semper hic et deinceps;_ caccabia (melius -bina) Hum, cottabia Baseggio | 2 nucleo EV | 3aquã {a}, quam EV | 5 interponesitis E | 6 concisi capparis minuti iocusculis (loc- V) EV _quae certe lacunosasunt_; concisas cepas aridas minute iocuscula (cum -lis _Gi_) _Hum ex p. 23, 2 {+4+ 1, 2}_ | 7 perfundesSch, profundes EV | 9 puleio EV | coriandrum E, -dro V | 10 uiridem EV | 11 picemtini V | 12 frustra EV, IIIfrustra {s} (male ex -ni) | 13 pineos nucleos E | 14 perfundes V, fundes _corr. in_ perf- E | niuem {s} nuemEV | sub ora (hora E): '_a latere et in margine_' Hum | 15 alexandrinum V, {ea.}le- E | 17 mel E, _om._ V |uiridem EV | 18 nivem Baseggio, uinum EV

II. PATINAE PISCIVM HOLERVM POMORVM. 1. +1+ (121) +Patina cotidiana+: cerebella elixata terescum pipere. cuminum, laser cum liquamine, caroeno, lacte et ovis. ad ignem lenem vel ad aquam calidamcoques. +2+ (122) +Aliter patina versatilis+: nucleos, nuces fractas; torres eas et 5 teres cum melle, pipere,

De re coquinaria 14

liquamine, lacte et ovis. olei modicum.

1 Patine EV hic, Pastine EV in indice | holerum utrubique E, ole{~u} et hic et in indice V | 2 piper EV | 3carenum EV | ouis E, obis _corr._ in ouis V | 4 len{~e} V, le{nu.}em E | aquã V, quam E | 5 _praeceptum +4+2, 2 redit fere +4+ 2, 16_ | torres Hum, teres EV _cf. p. 27, 11 {+4+ 2, 16}_

+3+ (123) +Aliter patina+: thyrsum lactucae teres cum pipere liquamine, caroeno, aqua, oleo. coques, ovisobligabis; piper asparges et inferes. +4+ (124) +Aliter patina fusilis+: accipies holisatra, purgas, lavas, coques,refrigerabis, restringes. accipies cerebella IV, enervabis, coques. adicies 5 in mortario piperis scripulos VI,suffundes liquamen, fricabis. postea adicies cerebella, fricabis iterum. adicies holisatra et simul conteres.postea franges ova VIII, adicias cyathum liquaminis, vini cyathum, passi cyathum, contrita simul temperabis.patinam perunges, impones in thermospodio. 10 postea cum coctum fuerit, piper asparges et inferes.

1 tyrsum EV | 2 aquam EV | 3 asparges V, -is E | 5 restringues EV, et friges Hum | 6 piper EV | 10intermospodio V, interimospodio E | 11 cum _Sch, cf. +6+ 9, 15_, quod EV, quam _Hum._ | asparges V, -is E

+5+ (125) +Aliter patina de asparagis frigida+: accipies asparagos purgatos, in mortario fricabis, aquasuffundes, perfricabis, per colum colabis. Et mittes <in caccabum> ficedulas curatas. teres in mortario piperisscripulos VI, adicies liquamen, fricabis, <postea adicies> vini cyathum 5 unum, passi cyathum unum, mittesin caccabum olei uncias III, illic ferveant, perunges patinam, in ea ova VI cum oenogaro misces, cum sucoasparagi impones cineri calido, mittes impensam supra scriptam. tunc ficedulas compones coques, piperasperges et inferes. +6+ (126) +Aliter patina de 10 asparagis+ adicies in mortario asparagorum praecisuras,quae proiciuntur, teres, suffundes vinum, colas teres piper, ligusticum, coriandrum viride, satureiam, cepam,vinum, liquamen et oleum sucum transferes in patellam perunctam et, si volueris, ova dissolves 15 ad ignem,ut obliget piper minutum asperges <et inferes>

1 asparagis V, aspargis E | 3 in caccabum _add. Gi_ | fecitulas EV | 4 curatas Hum, curtas EV | sex Hum, sedEV | 5 postea adicies _add. Gi, ex l. 22 {+4+ 2, 8} p. 23, 22 {+4+ 2, 4}_ | 6 I passi E uni passi V | 8 asparagi{a}, -gis EV | 9 inpensam V -as E | ficetulas sic EV | compones V, conpones (corr ex -poe nes) E | 10 aspargesV, aspergis E | 12 quae proiciuntur quasi glossam del Sch | 13 uiridem EV | 14 transferes V, -ens E | 16 etinferes _add. Gi_

+7+ (127) +Patinam ex rusticis, sive tamnis sive sinapi viridi sive cucumere sive cauliculis+ item facies sivoluens, substernes pulpas piscium vel pullorum. [Aliter] +8+ (128) +Patina de sabuco calida et frigida+accipies semen de sabuco, purgabis, ex aqua decoques, paulum ex 5 siccabis, patinam perunges et in patinamcompones ad surcellum adicies piperis scripulos VI, suffundes liquamen, <fricabis>, postea adicies liquaminiscyathum unum, vini cyathum, passi cyathum, teres, tandem in patinam mittes olei unc IV, pones inthermospodio et facies ut 10 ferveat. cum ferbuerit, franges postea ova VI, agitabis et patinam sic obligabiscum obligaveris, piper asparges et inferes.

1 rusticis herbis quae secuntur tannis EV | 2 cucumeres EV | item Vo, ita EV | 3 Aliter patina EV | 4 sabuco V,sabulo E | 5 sabuco V, sambuco E | paulum Sch, speculum EV | 6 ad surcellum _'ad ignem sarmenticium, cf.Macrob. Sat. 7, 16, 23' Sch; intellegimus_ surculatum, surcello agitatum | 7 suffunde EV | 8 fricabis _add.Hum 'ex scripto codice', nisi ille hunc locum conmiscuit cum p. 23, 21 {+4+ 2, 4}, vel p. 25, 2 {+4+ 2, 9}. 30,3 {+4+ 2, 31}, neque enim in ullo inter {s} codice legitur hic_ fricabis | 9 tandem Sch, tantum EV | 10 olei Voleum E

+9+ (129) +Patinam de rosis+ accipies rosas et exfoliabis album tolles, mittes in mortarium, suffundesliquamen, fricabis postea mittes liquaminis cyathum unum semis, et sucum per colum colabis accipiescerebella IV, enervabis et teres piperis scripulos VIII suffundes ex suco, fricabis 5 postea ova VIII frangis,<mittis> vini cyathum unum semis et passi cyathum unum, olei modicum postea patinam perunges et eamimpones cineri calido, et sic impensam supra scriptam mittes. cum cocta fuerit in thermospodio piperis

De re coquinaria 15

pulverem super asperges et inferes. +10+ (130) +Patina 10 de cucurbitis+: cucurbitas elixas et frictas in patinacompones, cuminatum superfundes, modico oleo super adiecto, fervere facias et inferes. +11+ (131) +Patinade apua+: apuam lavas, ex oleo maceras, in Cumana compones, adicies oleum, liquamen, vinum alligasfasciculos rutae et origam 15 et subinde fasciculos apa {+} babtidiabis. cum cocta fuerit, proicies fasciculos,et piper asperges et inferes.

1 rosis Hum coris EV | rosas Tor rosis EV | 2 tolles V tollis E | 3 unu s V, IS E | 5 ex V, et E | 6 mittis _add.Vo_ | 8 perunges E, perunges et eam perunges V | cinere EV _cf. p. 24, 6 {+4+ 2, 5}_ | 11 cucurbitis {s}, -tasEV | 13 apua abuam EV | 15 rute et origanum et subinde <fasciculos rute et origanum et subinde_ iteravit_ V>fasciculos apa babti diabis (apababdiabis V) dum (cum{s}) cocta EV, unde fasc cum apua (et apuam _Gi_)elixabis. cum Hum fortasse fasc et apuam <elixabis et aceto> baptizabis cum

+12+ (132) +Patina de apua sine apua+: pulpas piscis assi vel elixi minutatim facies ita abundanter, utpatinam qualem voles implere possis. teres piper et modicum rutae, suffundes liquamen quod satis erit et oleimodicum, et commisces in patina cum pulpis, sic et ova cruda confracta, ut 5 unum corpus fiat. desuper lenitercompones urticas marinas, ut non cum ovis misceantur. impones ad vaporem, ut cum ovis ire non possint, et,cum siccaverint, super aspergis piper tritum et inferes ad mensam. nemo agnoscet quid manducet. 10

1 de abua sine abua EV | 2 quale EV | 3 possit EV | 4 erit VE2, erat E1 | 5 patina E, tina V | 6 un{~u} corpus Vcorpus unum E | leniter E eui{t(} V | 6 ire EV, coire _Sch ex +9+ 4, 2_ | 7 non E, om V | 8 et Hum, ut EV

+13+ (133) +Patinam ex lacte+: nucleos infundes et siccas echinos recentes iam praeparatos habebis. accipiespatinam, et in eam compones singula infra scripta. mediana malvarum et betarum et porros maturos, apios,holus molle et viridia elixa, pullum carptum ex iure coctum, cerebella 5 elixa, Lucanicas, ova dura permedium incisa. mittes longaones porcinos ex iure Terentino farsos, coctos, concisos, iecinera pullorum, pulpaspiscis aselli fricti, urticas marinas pulpas ostreorum, caseos recentes. alternis compones, nucleos et piperintegrum asparges. ius tale perfundes: 10 piper, ligusticum, apii semen, silfi. coques. at ubi cocta fuerit, lactecolas, cui cruda ova commisces, ut unum corpus fiat, et super illa omnia perfundes. cum cocta fuerit, <addes>echinos recentiores, piper asperges et inferes.

2 echinos Baseggio, eos EV | iam praeparatos Baseqgio, inpreparatos EV | habebis {s} habetis (ab- F) EV} | 3scripta EV | 4 holus molles EV | 5 carptum ex _Sch ex +6+ 9, 13_, raptum et EV | 6 lucanicas Sch, lucania EV| 7 coctos V, -us E | 8 pollorum EV | aselli Hum, ascelli EV | 11 at E, ad V, _item l. 19 {+4+ 2, 14}_ | 12lactem EV | 14 addes vel mittes _add. Vo_ | echinos Tor, echino V, enchino (-ono E1) E

+14+ (134) +Patinam Apicianam sic facies+: <accipies> frusta suminis cocti, pulpas piscium, pulpas pulli,ficedulas vel pectora turdorum cocta et quaecumque optima fuerint; haec omnia concides diligenter praeterficedulas. ova vero cruda cum oleo dissolvis. teres piper, ligusticum, suffundes 5 liquamen, vinum, passum, etin caccabum mittis ut calefiat, et amulo obligas. antea tamen pulpas concisas universas illuc mittes, et sicbulliat. at, ubi coctum fuerit, levabis cum iure suo et in patellam alternis de trulla refundes cum piperis granisintegris et nucleis pineis, ita ut per 10 singula coria substernas diploidem, dein laganum similiter; quotquotlagana posueris, tot trullas impensae desuper adicies. unum vero laganum fistula percuties et super impones.piper asparges. ante tamen illas pulpas ovis confractis obligabis, et sic in caccabum mittes cum impensa. 15patellam aeneam qualem debes habere infra ostenditur.

1 accipies _add. Vo ex l. 28 {+4+ 2, 15}_ | frustra EV | 5 dissolu{e.}{n.}{d.}is E | 9 patella EV | 10 granaintegra EV | 11 an pro singulis coriis_?_ | dein Sch, in EV, inde Furlanetto | 12 quotquot {s}, quodquo EV |impensae _Hum. ex p. 27, 7 {+4+ 2, 15}_, imples EV | 15 inpensam E, impensã (m adrasa in n) V | 16 aeneãV, aeneum E | infra] _ubi?_

+15+ (135) +Patina cotidiana+: accipies frusta suminis cocti, pulpas piscium coctas, pulpas pulli coctas. haecomnia concides diligenter. accipias patellam aeneam, ova confringes in caccabum et dissolves. adicies in

De re coquinaria 16

mortarium piper, ligusticum, fricabis, suffundes liquamen, vinum, passum, 5 oleum modice, reexinanies incaccabum, facies ut ferveat. cum ferbuerit, et obligas. pulpas, quas subcultrasti, in ius mittis. substernediploides.... patinam aeneam, et trullam plenam pulpae, et disparges oleum, <et> laganum pones similiter.quotquot lagana posueris, tot trullas impensae 10 adicies. unum laganum fistula percuties, a superficie versasin discum, in superficiem pones. piper asperges et inferes. +16+ (136) +Patina versatilis vice dulcis+: nucleospineos, nuces fractas et purgatas, attorrebis eas, teres cum melle, pipere, liquamine, lacte, ovis, modico meroet 15 oleo.

1 frustra EV | 2 cocti _l. 13 {+4+ 2, 14}_, coctam E, coctum V, cocta {s} | 3 concides _Hum ex l. 15 {+4+ 2,14}_, condies EV _cf. p. 30, 28 {+4+ 2, 36}_ | accipias V, -es E | 4 mortarium V, -io E | 7 fortasse ferveat, etamulo obligas. cum fervuerit, pulpas | 8 substerne E, -nere V | diplodies EV; _deest verbum; an_ diploides:<confundes>_?_ | 6 et {s} _om._ EV | 10 quotquot E, quodquo V | lagana {a} _cf. 26, 23 {+4+ 2, 14}_, lagasEV | 12 in superficiem E, insuper insu{p/}ficiem V | 13 _praeceptum +4+ 2, 16 fere i.q. +4+ 2, 2_ | dulcisHum, dulci V, dulce E | 14 attorebis {a}, atorrebas EV

+17+ (137) +Patellam tyrotaricham ex quocumque salso volueris+: coques ex oleo, exossabis. et cerebellacocta, pulpas piscium, iocuscula pullorum, ova dura, caseum mollem excaldatum, haec omnia calefacies inpatella. teres piper, ligusticum, origanum, rutae bacam, vinum, mulsum, 5 oleum, <in> patella ad lentumignem <pones> ut coquatur. ovis crudis obligabis, adornabis, cuminum minutum asparges et inferes. +18+(138) +Patellam siccam: isicia de thursione+: enervabis, concides minutatim. teres piper, ligusticum,origanum, petroselinum, coriandrum, cuminum, rutae 10 bacam, mentam siccam, ipsum thursionem. isiciadeformabis. <Adicies> vinum, liquamen, oleum. coques. coctum in patellam collocabis, ius in ea facies: piper,ligusticum, satureiam, cepam, vinum, liquamen, oleum. <In> patellam pones ut coquatur. ovis obligabis, piperasparges et inferes. 15

1 thirotarricam EV | salso EV, pisce salso _cod. Hummelbergii, at cf. p. 28, 12 {+4+ 2, 21}. 16 {+4+ 2, 22}al._ | 3 pulpas V1, pulpis EV2 | 6 in et pones _add. Gi_ | 7 adornabis Baseggio, adordinabis EV | 8 siccamesicia EV, esitiatam _Gi; adi. desidero quale_ Siculam | tursone EV | 9 eneruabis EV, exspectabam exossabis |11 turtionem EV | an inde formabis? | 12 adicies _add. Gi_ | 14 in _Hum (an ex suo codice?), om._ EV

+19+ (139) +Patellam ex holisatro+: elixas ex aqua nitrata, exprimis in patellam. teres piper, ligusticum,coriandrum, satureiam, cepam, vinum, liquamen, acetum, oleum transferes in patellam, coques, amuloobligas. thymum et piper minutum asparges et de quacumque herba, si volueris 5 facies ut supra. +20+ (140)+Patina de apua fricta+: apuam lavas, ova confringes et cum apua commisces. adicies liquamen, vinum,oleum, facies ut ferveat, et cum ferbuerit, mittes apuam. cum duxerit, subtiliter versas. facies ut coloret,oenogarum simplex perfundes piper asparges et inferes. 10

1 patellam E, -a V | 6 _admodum simile praeceptum de lagitis +4+ 2, 26_ | apua lauas EV | 7 apia EV

+21+ (141) +Patina ex lagitis et cerebellis+: friges ova dura, cerebella elixas et enervas, gigeria pullorumcoques. haec omnia divides praeter piscem, compones in patina, praemixta salsum coctum in medio pones.teres piper, ligusticum, suffundes <passum>, ut dulce sit. piperatum mittes 5 in patinam, facies ut ferveat cumferbuerit, ramo rutae agitabis et amulo obligabis. +22+ (142) +Patina mullorum loco salsi+: mullos rades, inpatina munda compones, adicies <olei quod satis est et salsum interpones. facies> ut ferveat. cum ferbuerit,mulsum mittes aut passum. piper asparges 10 et inferes. +23+ (143) +Patina piscium loco salsi+: piscesqualeslibet 11 curatos friges, in patinam compones, adicies olei quod satis est et salsum interpones. facies utferveat. cum ferbuerit, mittes mulsam et ius agitabis.

1 lagitis EV2, lagatis V1 | dura sic EV | 2 gigeria Hum, cizeria E, cizema V | quoques V, coquis E | 5 passumvel mulsum _add. Hum_ | dulce E, dulcis V | 8 mullos EV2, mullo V1 | 9 olei--facies _add. Sch ex l. 12_ | 11Patina V, -am E | loco salsi E, locos alfi V | 14 mulsam sic EV | ius agitabis {s}, insagitabis EV, an in seagitabis? _cf. p. 30, 16 {+4+ 2, 33}_

De re coquinaria 17

+24+ (144) +Patina piscium+: pisces qualeslibet rades et curatos mittes. cepas siccas Ascalomas vel alteriusgeneris concides in patinam et pisces super compones. adicies liquamen, oleum. cum coctum fuerit, salsumcoctum in medio pones. addendum acetum 5 asparges et coronam bubulam. +25+ (145) +PatellamLucretianam+: cepas pallachanas purgas (viridia earum proicies), in patinam concides liquaminis modicum,oleum et aquam dum coquitur, salsum crudum in medium ponis. at ubi cum salso prope cocta fuerit, melliscocleare asparges, aceti et 10 defriti pusillum. gustas. si fatuum fuerit, liquamen adicies, si salsum, mellismodicum. et coronam bubulam aspergis, et bulliat. +26+ (146) +Patinam de lagitis+: lagitas rades, lavas, ovaconfringis et cum lagitis commisces. adicies liquamen, vinum, oleum, facies ut ferveat. cum ferbuerit, 15oenogarum simplex perfundis. piper asperges et inferes.

2 curatos Hum, duratos EV | ascalomas a, -nas EV | 6 coronam EV, cunilam _Sch ex Plin 19, 165_ bubulã V,-lum _corr. in_ -lam E | 7 pallachanas (pala- E) EV, _cf. +9+ 1, 1 et Plin. nat. 19, 105_ | 8 et VE2, ex E1 | 10mellis Tor melle EV | 11 defreti E, -thi V | fuerit Hum, efuerit EV, exuerit {s}, exierit Sch | 13 et bulliat Sch,ut bulliat EV | _cf. +4+ 2, 20_ | 14 conmiscis EV

+27+ (147) +Patina zomoteganon+: a crudo quoslibet pisces lavas, in patina compones. adicies oleum,liquamen, vinum, cocturam, fasciculum porri, coriandri. dum coquitur, teres piper, ligusticum, origanum <etcoctum> fasciculum, de suo sibi fricabis, suffundes ius de suo sibi, ova cruda dissolves, 5 temperas. exinaniesin patinam, facies ut obligetur. cum tenuerit, piper asparges et inferes. +28+ (148) +Patina solearum+: soleasbattues et curatas compones in patina. adicies oleum, liquamen, vinum. dum coquitur, teres piper, ligusticum,origanum, fricabis, suffundes ius, ova cruda et 10 unum corpus facies. super soleas refundes, lento ignicoques. cum duxerit, piper asparges et inferes. +29+ (149) +Patina de piscibus+: piperis unciam, caroeniheminam, conditi heminam, olei unc. II. +30+ (150) +Patina de pisciculis+: uvam passam, piper, ligusticum,origanum, cepam, vinum, liquamen, 15 oleum. transferes in patellam. cum cocta fuerit, adicies in ipsampisciculos coctos. amulo obligas et inferes.

1 _idem praeceptum praebent excerpta Vinithari in codice Salmasiano §13_ | zomoteganona (-ne E) crudosEV, pisces inotogonon _exc. Salm. bis in indice_, pisces inotocano _§11_, pisces inotogono a crudo _§13, cf.§361_ | lavas _exc., om._ EV | 2 cocturam Brandt, coctum EV, _om. exc._ | 4 ligisticum _exc._, libusticiE2V, liuestici E1 | origanum et coctum _Vo ex exc._ (et fasciculos quos elixasti), origani EV | 5 fricabis E,frigabis V, _om. exc._ | 6 obligetur (-&' V) EV, obliget _exc._ | 7 tenuerit EV, bene tenuerit _exc._ | aspergisE, aspargas V | _§28 idem praeceptam in exc. Salm. §19 _ | 8 solearum EV, soliarum ex obis _exc._ | battueset curatas EV, rades purgas _exc.; cf. Plin. nat. 9, 68_ ferula verberatus | 9 post vinum _addunt exc._fasciculum porri et coriandri semen | ligusticum EV, modic{~u} _exc._ | 10 fricabis EV, _om. exc._ | ius EV,iux suo sibi _exc._ | oua cruda EV, adicies iuri dicim cruda oua _exc._ | et in unum _exc._, ut unum EV | 11facies EV _exc._ | 14 uuam E, uuas V

+31+ (151) +Patina de piscibus dentice, aurata et mugile+: accipies pisces, curatos subassabis, postea eos inpulpas carpes. deinde ostrea curabis. adicies in mortarium piperis scripulos VI, suffundes liquamen, fricabis,postea adicies liquaminis cyathum unum, vini cyathum 5 unum, mittes in caccabum et olei unc. III et ostrea.oenogarum facies fervere. cum ferbuerit, patinam perunges et in pulpam supra scriptam mittes et incondituram de ostreis. facies ut ferveat. cum ferbuerit, franges ova XI, infundes super ostrea. cum strinxerint,piper asparges et 10 inferes. +32+ (152) +Patina de pisce lupo+: teres piper, cuminum, petroselinum, rutam,cepam, mel, liquamen, passum, olei guttas. +33+ (166) +Patina de sorbis calida et frigida+: accipies sorba,purgas, in mortario fricabis, per colum colabis, cerebella enervabis IV cocta, mittes in mortario piperis 15scripulos VIII, suffundes liquamen, fricabis. adicies sorba, in se contemperabis, franges ova VIII, adiciescyathum liquaminis unum. patinam mundam perunges et in thermospodio pones, et sic eam impensam mittes,ac subtus supra thermospodium <calidam> habeat cum cocta fuerit, 20 piper minutum asparges et inferes.

1-2 dentice aurata et mugile Hum, denticem auratam et mugillem EV | 3 carpeas EV (_i._ carp{ea}s_archetypi_) _cf. p. 20, 16 {+3+ 14}_ | 6 et ostrea {s}, ea hostrea EV | 7 feruiere E | perungis EV | 9 XI SchXL V, quadraginta E; _p. 24, 25 {+4+ 2, 8} in simili iure_ oua VI | 13 sorbas EV | 17 frangis EV | 18 unum

De re coquinaria 18

{s} uinum EV | 20 calidam _add. Vo ex l. 34 {+4+ 2, 36}_ | 21 aspargis EV

+34+ (167) +Patina de Persicis+: Persica duriora purgabis, frustatim concides, elixas, in patina compones, oleimodicum superstillabis et cum cuminato inferes. +35+ (168) +Patina de piris+: pira elixa et purgata e medioteres cum pipere, cumino, melle, passo, liquamine, 5 oleo modico. ovis missis patinam facies, piper superasparges et inferes. +36+ (169) +Patina urticarum calida et frigida+: urticam accipies, lavas, colas per colum,exsiccabis in tabula, eam concides. teres piperis scripulos X, suffundes liquamen, fricabis. postea adiciesliquaminis 10 cyathos II, olei uncias VI. caccabus ferveat. cum ferbuerit, coctum tolles ut refrigescat posteapatinam mundam perunges, franges ova VIII et agitabis. perfundes, subtus supra cinerem calidam habeat.<cum> cocta <fuerit>, piper minutum asparges et inferes. +37+ (170) +Patina de Cydoneis+: 15 malaCydonia cum porris, melle, liquamine, oleo, defrito coques et inferes, vel elixata ex melle.

1 persicis E, piscis V | 2 frustratim EV | 6 super E2V, _om._ E1 | 9 concides V, condies E, _cf. p. 26, 30 {+4+2, 15}_ | 12 perungues sic EV | 13 agitabis V, -tas E | 14 calidam sic EV | cum cocta fuerit _Gi ex l. 19 {+4+2, 33}_, coctam EV | 15 cidoneis, _at 2_ cydonia EV | 16 defrito Brandt, defricato EV

III. MINVTAL DE PISCIBVS VEL ISICIIS. 1. +1+ (171) +Minutal marinum+: <pones> pisces in caccabum,adicies liquamen, oleum, vinum, cocturam. porros capitatos, coriandrum minutatim concides, isiciola de pisceminuta facies et pulpas piscis cocti concerpis, urticas marinas bene lotas mittes. 5 haec omnia cum coctafuerint, teres piper, ligusticum, origanum, fricabis, liquamen suffundes, ius de suo sibi, exinanies in caccabum.cum ferbuerit, tractam confringes, obligas, coagitas. piper asparges et inferes. +2+ (172) +MinutalTerentinum+: concides in caccabum albamen de porris minutatim, 10 adicies oleum, liquamen, cocturam,isiciola valde minuta, et sic temperas ut tenerum sit. isicium Terentinum facies: inter isicia confectioneminvenies. ius tale facies: piper, ligusticum, origanum, fricabis, suffundes liquamen, ius de suo sibi, vino etpasso temperabis. mittes 15 <in> caccabum. cum ferbuerit, tractam confringes, obligas. piper asparges etinferes.

2 <pones> _add. Gi_ | 4 pulpas pisces E, pul pasces (pis _ss. man. rec._) V | 5 concerpis Hum, concapis EV,cum cepis {s} male | 9 coagitas _Gi ex l. 27 {+4+ 3, 3}_, cum ferbuerit (feruu- V) agitas EV | aspargis EV |11 ualde minuta Sch, uel deminuta (-ta ex -tt{~i} _corr._ V) EV | 13 inter esiciam EV | invenies: in nostraepitoma non legitur | 16 in {s}, _om._ EV | tracta EV | 17 piperis aspergis EV

+3+ (173) +Minutal Apicianum+: oleum, liquamen, vinum, porrum capitatum, mentam, pisciculos, isiciolaminuta, testiculos caponum, glandulas porcellinas. haec omnia in se coquantur. teres piper, ligusticum,coriandrum viride vel semen, suffundis liquamen, adicies 5 mellis modicum et ius de suo sibi, vino et melletemperabis. facies ut ferveat. cum ferbuerit, tractam confringes, obligas, coagitas. piper asparges et inferes.+4+ (174) +Minutal Matianum+: adicies in caccabum oleum, liquamen, cocturam, concides porrum,coriandrum, isicia minuta. spatulam 10 porcinam coctam tessellatim concides cum sua sibi tergilla. facies utsimul coquantur. media coctura mala Matiana purgata intrinsecus, concisa tessellatim mittes. dum coquitur,teres piper, cuminum, coriandrum viride vel semen, mentam, laseris radicem, suffundes acetum, 15 mel,liquamen, defritum modice et ius de suo sibi, aceto modico temperabis. facies ut ferveat. cum ferbuerit,tractam confringes et ex ea obligas. piper asparges et inferes.

3 caponum {a}, capronum EV _cf. Varro rust. 3, 9, 3_; caprorum suo iure sprevit Sch | 4 quoquatur EV | 7facies E, -as V | 8 aspargis EV | 9 matianum sic EV | 11 coctã, -am ex -im _corr._ E | 13 maziana EV | 14uiridem EV | 15 suffundes E, -is V | 18 asparges V, -is E

+5+ (175) +Minutal dulce ex citriis+: adicies in caccabo oleum, liquamen, cocturam, porrum capitatum,concides coriandrum minutatim, spatulam porcinam coctam et isiciola minuta. dum coquitur, teres piper,cuminum, coriandrum <viride> vel semen, rutam viridem, laseris radicem, suffundis 5 acetum, defritum, iusde suo sibi, aceto temperabis. facies ut ferveat. cum ferbuerit, citrium purgatum intro foras, tessellatimconcisum et elixatum in caccabum mittes. tractam confringes et ex ea obligas. piper asparges et inferes.

De re coquinaria 19

2 cocturum EV | 3 et isiciola {s}, et siciola EV | 4 dum V, _item, sed_ d in loco adraso, E | cumino EV | 5viride(m) _add. Tor_ | post uel erasae duae litterae (ap _?_) in V | ruta EV | radicem bis scripsit E | 7purgatum V, -utum E | 9 tracta V, trac{t.}{a.}tum E | aspargis EV | inferes V, -as _corr. in_ -es E

+6+ (176) +Minutal ex praecoquis+: adicies in caccabum oleum, liquamen, vinum, concides cepamAscaloniam aridam, spatulam porcinam coctam tessellatim concides. his omnibus coctis teres piper,cuminum, mentam siccam, anethum, suffundis mel, liquamen, passum, acetum modice, 5 ius de suo sibi,temperabis. praecoqua enucleata mittis, facies ut ferveant, donec percoquantur. tractam confringes, ex eaobligas. piper asparges et inferes. +7+ (177) +Minutal ex iecineribus et pulmonibus leporis+: invenies interlepores quemadmodum facies. adicies <in> caccabum liquamen, 10 vinum, oleum, cocturam, porrum etcoriandrum concisum, isicia minuta, spatulam porcinam coctam tessellatim concisam, et in eundem caccabuminmittes. dum coquitur, teres piper, ligusticum, origanum, ius de suo sibi, vino et passo temperabis. facies utferveat. cum ferbuerit, 15 tractam confringes et ex ea obligas. piper asparges et inferes. +8+ (178) +Minutal exrosis+: eodem iure supra scripto, sed passum plus adicies.

1 praecoquis Hum, praecoques EV, -que {a} | caccabo EV | 2 concides (i ex e in E) EV | ascaloniam E,ascoliniam V | 3 concides EV2, _om._ V1 | 4 omnib. V, hominibus E | cumi inum E | 6 praecoqua Hum,{-p}coqui EV | 7 tractam Tor, fracta EV | confringis E, -es V | 8 ex EV, et ex Sch | aspargis EV | 9 interlepores _scil. +8+ 8, 5_ | 10 adicies V, adies E | in _om. _EV hic | 11 coctura EV hic | porrorum EV _hic, cf.p. 31, 29 {+4+ 3, 4}_ | 13 inmittes (inme- E1) EV hic | 14 ligustium E | 16 fractã (fratitam E1) EV | aspargisEV | 18 adicies V, -as E

IV. TISANAM VEL SVCVM. 1. (179) +Tisanam sic facies+: tisanam lavando fricas, quam ante dieminfundes. impones supra ignem [calidum]. cum bullierit, mittes olei satis et anethi modicum fasciculum,cepam siccam, satureiam et coloefium, ut ibi coquantur propter sucum. mittes coriandrum 5 viride et salemsimul tritum et facies ut ferveat. cum bene ferbuerit, tolles fasciculum et transferes in alterum caccabumtisanam sic, ne fundum tangat propter combusturam. lias <bene> et colas in caccabulo super acronemcoloefium. teres piper, ligusticum, pulei aridi modicum, 10 cuminum et silfi frictum, ut bene tegatur. suffundis<mel>, acetum, defritum, liquamen, refundis in caccabum super coloefium acronem. facies ut ferveat superignem lentum.

{Transcriber's Note: All page-and-line references in this paragraph are to recipe +5+ 5, 1.}

1 _fere idem praeceptum redit +5+ 5, 1_ | 3 calidum _inepta correctio, cf. ad p. 40, 23_ | 5 coloefium Tor,coloedium EV hic, coleuium (-inum E1) _p. 40, 25_ EV, colocasium Hum | 6 sale EV | 9 lyas Hum, ligas EV |bene EV _p. 40, 29 om._ EV hic | super EV _p. 40, 30_, supra EV hic | 10 coloefrium EV, _cf. p. 40, 30_ | 11mel EV _p. 41, 2, om._ EV hic | 12 super Gi, sed EV _et hic et p. 41, 3_ | 13 coloefium EV _cf. p. 41, 3_ |facias EV

+2+ (180) +Tisanam barricam+: infundis cicer, lenticulam, pisam. defricas tisanam et cum leguminibuselixas. ubi bene bullierit, olei satis mittis et super viridia concidis porrum, coriandrum, anethum, feniculum,betam, malvam, cauliculum mollem. haec viridia minutatim concisa in caccabum 5 mittis. cauliculos elixas etteres feniculi semen satis, origanum, silfi, ligusticum. postquam triveris, liquamine temperabis, et superlegumina refundis et agitas. cauliculorum minutas super concidis.

{Transcriber's Note: All page-and-line references in this paragraph are to recipe +5+ 5, 2.}

1 barricam EV, taricham Hum, farricam _Sch; deest hoc nomen p. 41, 4 ubi idem praeceptum redit_ | pisa EV| defricas EV _p. 41, 5_, defrixas EV hic | 4 feniculum EV _p. 41, 7_, nuculum EV hic | culiculum molle etuiridi minuta concisa EV, _cf. p. 41, 8_ | 5 haec EV _p. 41, 8_, et EV hic | 6 elixas _p. 41, 9_, -xos EV hic | 7triueris _p. 41, 10_, tribueris EV hic | 8 et agites {s}, iagites EV (i. {7}agites _archetypi_), agitas _p. 41, 11_ |colicolorum EV | 9 minutas EV _et hic et p. 41, 12_, minuta Hum, minutias Tor

De re coquinaria 20

V. GVSTVM. 1. +1+ (181) +Gustum versatile+: albas betas minutas, porros requietos, apios, bulbos, cocleaselixas, gigeria pullorum <et> ascellas, isicia coques ex iure. perungis patinam et folia malvarum substernis etpraemixta holera componis sic ut laxa <mentum habeant>, permisces bulbos 5 inversos, Damascena, cocleas,isicia, Lucanicas breves concidis, liquamine, oleo, vino, aceto ponis ut ferveat. cum ferbuerit, teres piper,ligusticum, zingiber, pyrethrum modicum, fricabis, suffundis et facies ut bulliat patina. ova compluraconfringis et ius mortarii reliquum commoves, 10 commisces, patinam obligabis. dum ducit, oenogarum adeam sic facies: teres piper, ligusticum, fricabis, suffundis liquamen et vinum, passo temperabis vel vino dulci.temperabis in caccabulo, mittis olei modicum, facies ut ferveat. cum ferbuerit, amulo obligas. patinam versasin lancem, 15 folia malvarum ante tollis, oenogaro perfundis, insuper piper aspargis et inferes. +2+ (182)+Gustum de holeribus+: condies bulbos liquamine, oleo et vino. cum cocti fuerint, iecinera porcelli etgallinarum et ungellas et ascellas divisas <adicies>. haec omnia cum bulbis ferveant. cum 20 ferbuerint, terespiper, ligusticum, suffundis liquamen, vinum et passum, ut dulce sit, ius de suo sibi suffundis, revocas inbulbos. cum ferbuerint, ad momentum amulo obligas.

2 requetos V, requietas E | cocleas elixas V, coclios alixas E | gigeria pullorum Hum, gingibera pullorum V,iap- an lapullorum E | 3 et _add. Vo, cf. l. 19_ | axillas _Tor. i._ ascellas _cf. l. 19_, aucellas EV | proungis EV| 4 folia V, filia E | praemixta E2V, perm- E1 | 5 laxamentum habeant _Gi ex p. 53, 10 {+7+ 7, 1} al._, laxaEV | bulbos V, pulbos E | 6 damascenas EV | 11 conmiscis EV | ducit Hum, ducis EV | 13 dulce VE2, dulcesE1 | 14 mittis olei modicum V, olei modicum mittis E | 15 uersas V, uersa E | 16 profundis EV | 17 holeribus(ol- V) EV _vix recte; exspectamus_ bulbis | 18 et _om._ E1 | fuerint E2V, -it E1 | 19 ascellas (axillas _iamTor_) Vo, scellas EV, aucellas Hum | 20 adicies _add. Gi_ bubis ferueat EV

+3+ (183) +Gustum de cucurbitis farsilibus+: cucurbitas a latere subtiliter ad modum tessellae oblongaedecidis et excavas et mittis in frigidam. impensam ad eas sic facies: teres piper, ligusticum, origanum,suffundis liquamen, cerebella cocta teres, ova cruda dissolves et mittes ut unum 5 corpus efficias; liquaminetemperabis. et cucurbitas supra scriptas non plene coctas ex ea impensa imples. de tessella sua recludis,surclas et coctas eximis et frigis. oenogarum sic facies: teres piper, ligusticum, suffundis vinum et liquamenpasso temperabis, olei modicum mittis in caccabum 10 et facies ut ferveat. cum ferbuerit, amulo obligas, etcucurbitas frictas oenogaro perfundis et piper aspargis et inferes. +4+ (184) +Gustum de praecoquis+:duracina primotina [pusilla praecoquia] purgas, enucleas, in frigidam mittis, in patina componis. teres piper,mentam siccam, 15 suffundis liquamen, adicies mel, passum, vinum et acetum. refundis in patinam superpraecoqua, olei modicum mittis et lento igni ferveat. cum ferbuerit, amulo obligas. piper aspargis et inferes.

1 cucurbitas EV | 2 decidas EV | 3 eas Sch, eam EV | 5 mittes EV, misces _Sch exp. 48, 14 {+6+ 9, 14}_pariter mittes Tor | 7 ex E, et ex V | 8 eximes E, exhimes (ime _in loco adraso_) V | 9 facies V, -as E | 12 etcucurbitas--oenogaro per et et piper--inferes _et v. 13_ De praeco in V scripsit manus altera in spatiis adrasis| 13 precoquiis dureina (-acina {s}) primotica EV | 14 pusilla precoquia EV, sed glossa videtur apposita adprimotica | 15 con{t.}{e.}{r.}{e.}{s.} (ss. ponis) E | 17 patina EV | precoquia EV

LIB. V. OSPREON

I. pultes. II. lenticula. III. pisa. IV. concicla. V. tisana et alica. VI. fabaciae virides et Baianae. VII. faenumGraecum. VIII. faseoli et cicer.

lib. V _in tit._ ospreo E, ostreo V, at in calce libri ospreo EV | _cap._ VI fabacia EV balanae E | VII fenum V,feno ({~u} _s._ o) E

I. PVLTES. 1. (186) +Pultes Iulianae sic coquuntur+: alicam purgatam infundis, coques, facies ut ferveat. cumferbuerit, oleum mittis, cum spissaverit, lias diligenter. adicies cerebella duo cocta et selibram pulpae quasi adisicia liatae, cum cerebellis teres et in caccabum mittis. 5 teres piper, ligusticum, feniculi semen, suffundisliquamen et vinum modice, mittis in caccabum supra cerebella et pulpam. ubi satis ferbuerit, cum iure misces.ex hoc paulatim alicam condies, et ad trullam permisces et lias. ut quasi sucus videatur. +2+ (187) +Pultes

De re coquinaria 21

cum iure oenococti+: 10 pultes oenococti iure condies, copadia, similam sive alicam coctam hoc iure condies,et cum copadiis porcinis apponis aenococti iure conditis.

_V 1, 1 fere idem praeceptum redit V 1, 4_ | 2 alica purgata EV | 3 lias Sch, ligas EV | 5 liate sic EV | 8ferbuerit Hum, fuerit EV _cf. p. 36, 14 {+5+ 1, 4}_ | 9 lias sic EV | 10 oenococti EV, oenogari cocti Tor | 11pultes bene (beno V) cocti EV, pultes oenogari bene (bene _om. Hum_) cocti | 13 oeno cocti EV, oenogaricocti _Hum_; _cf. +8+ 7, 11. 16 Exc. §21 Petron. 47, 10. 74, 4_

+3+ (188) +Pultes tractogalatae+: lactis sextarium et aquae modicum mittes in caccabo novo et lento igniferveat. tres orbiculos tractae siccas et confringis et partibus in lac summittis. ne uratur, aquam miscendoagitabis. cum cocta fuerit, ut est, super agninam mittis. 5 (189) ex melle et musteis cum lacte similiter facies,salem et oleum minus mittis. +4+ (185) +Pultes+: alicam purgatam infundis, coques. cum ferbuerit, oleummittis. cum spissaverit, adicies cerebella duo cocta et selibram pulpae quasi ad isicia liatae, cum cerebellisteres et in caccabum mittes. teres 10 piper, ligusticum, feniculi semen, suffundis liquamen et meri modicum,et mittis in caccabum supra cerebella et pulpam. ubi satis ferbuerit, cum iure misces. ex hoc paulatim alicamcondies, et lias ut quasi sucus videatur.

1 tractogalatae Hum, tractogal{e,} EV, _cf. +6+ 9, 13_ | 2 mittes V, -is E | 3 sorbiculos EV | 5 agitabis {s},sagittabis EV | agninam Gi, ignem EV, inguen Sch | 6 ex melle et Gi, melle ex EV | 7 alicam E, alicã (_virgulaerasa_) V | 8 dum EV | 10 liate sic EV | 13 ferbuerit Hum, fuerit EV, _cf. p. 35, 23 {+5+ 1, 1}_ | misces V1 -isV2E | 14 et lias _p. 35, 24 {+5+ 1, 1}_, sed us EV hic | 15 ex fondilos siue fondilis (post ex erasa s in E) EV

II. LENTICVLA. 1. +1+ (190) +Lenticula ex sfondylis+ [sive fondilis]: accipies caccabum mundum, <mittes,coques>. adicies in mortarium piper, cuminum, semen coriandri, mentae, rutae, puleium, fricabis, suffundisacetum, adicies mel, liquamen et defritum, aceto temperabis, reexinanies 5 in caccabo. sfondylos elixatos tereset mittis ut ferveant. cum bene ferbuerint, obligas. adicies in boletari oleum viride. +2+ (191) +Lenticulam decastaneis+: accipies caccabum novum, et castaneas purgatas diligenter mittis. adicies aquam et nitrum modice,facies ut coquatur. cum coquitur, 10 mittis in mortario piper, cuminum, semen coriandri, mentae, rutae, laserisradicem, puleium, fricabis. suffundis acetum, <adicies> mel, liquamen, aceto temperabis, et super castaneascoctas refundis. adicies oleum, facies ut ferveat. cum bene ferbuerit, tudiclabis [ut in mortario teres]. gustas:15 si quid deest, addes. cum in boletar miseris, addes oleum viride. +3+ (192) +Aliter lenticulam+: coquis.cum despumaverit, 17 porrum et coriandrum viride supermittis. <teres> coriandri semen, puleium, laserisradicem, semen mentae et rutae, suffundis acetum, adicies mel, liquamine, aceto, 20 defrito temperabis,adicies oleum, agitabis. si quid opus fuerit, mittis. amulo obligas, insuper oleum viride mittis, piper aspargis etinferes.

2 mittes coques _add. Hum_ | 3 inmortarium V, imor- E | 4 menta EV | pulei EV, _at cf. l. 12 et p. 37, 5 {+5+2, 3}_ | 6 spyondilos EV | 7 ferbuerint V, -it E | 8 uiridem EV | de castaneis bis scriptum in EV | 10 coquiturV, -atur E | 11 mentae E, mentã V | 13 adicies _add. Gi_ | 15 tudiclabis _Hum (cf. Varro Men. 287 Cels. 4, 25,6 Marcell. med. 14, 44 Plin. med. p. 104, l. 6)_, tutunclabis EV, turundabis _Sch; cf. p. 38, 26 {+5+ 3, 6}_ | ut(sic EV)--teres ut glossema inclusit Vo | gustas V, guttas E | 16 addes V, -is E | 17 uiridem EV | despumaverisEV, _at cf. l. 10 {+5+ 3, 1}. p. 38, 5 {+5+ 3, 3}. 39, 5. 22. 28 {+5+ 3, 9; +5+ 4, 3; +5+ 4, 4}_ | 18 teres _add.Gi_ | 20 mel P, melle EV | 22 uiridem EV | 24 Pisa. pisum EV

III. +1+ (193) PISA. 1. Pisam coques. cum despumaverit, porrum, coriandrum et cuminum supra mittis. terespiper, ligusticum, [careum hoc est caravita] careum, anethum, ocimum viride, suffundis liquamen, vino etliquamine temperabis, facies ut ferveat cum ferbuerit, agitabis. si quid defuerit, 5 mittis et inferes. +2+ (194)+Pisam farsilem+: <pisam> coques. cui oleum mittis. <accipies> abdomen, et mittis in caccabum liquamen etporrum capitatum, coriandrum viride. imponis ut coquatur. isicia minuta facies quadrata, et coques simulturdos vel aucellas vel de pullo concisa et cerebella prope 10 cocta cum iuscello coques. Lucanicas assas,petasonem elixas, porros ex aqua coques, nucleorum heminam frigis. teres piper, ligusticum, origanum,zingiber, ius abdominis fundis, lias. angularem accipies, qui versari potest, et omentis tegis. oleo perfundis,

De re coquinaria 22

deinde nucleos aspargis et 15 supra pisam mittis ut tegas fundum angularis, et sic componis supra petasonispulpas, porros, Lucanicas concisas. iterum pisam supermittis. item alternis aptabis obsonia, quousqueimpleatur angularis. novissime pisam mittis, ut intus omnia contineat. coques in furno vel lento igni imponis,20 ut ducat ad se deorsum. ova dura facies, vitella eicies, in mortario mittis cum pipere albo, nucleis, melle,vino candido et liquamine modico. teres et mittis in vas ut ferveat. cum ferbuerit, pisam mittis in lancem, ethoc iure perfundis. hoc ius candidum appellatur. 25

3 careum hoc est carauita (sic V, caruitam E) careum EV, glossema eiecit Sch | ocymum uiridem EV | 6 pisam_add. Gi_ | 7 accipies _add. Vo_ | 10 concisa Sch, conciso V, deconciso E | 12 porros Hum, porro EV | 13gingiber E, geng- V | 14 qui versari Baseggio, conuersari (cou- V) EV | 15 perfundis Gi, prof- EV | et Hum, utEV | 19 pisadmittis EV | 23 liquamines (s _erasa_) E | 4 hoc ius E, ocius V

+3+ (195) +Pisam Indicam+: pisam coques. cum despumaverit, porrum et coriandrum concidis et mittis incaccabum ut ferveat et accipies sepias minutas, sic quomodo sunt cum atramento suo, ut simul coquantur.adicies oleum, liquamen et vinum, 5 fasciculum porri et coriandri. facies ut coquantur. cum coctum fuerit,teres piper, ligusticum, origanum, carei modicum, suffundis ius de suo sibi, vino et passo temperabis sepiasminutatim concidis et in pisam mittis. piper asparges <et inferes. +4+ (196) +Aliter+:> pisam coques, agitabiset mittis 10 in frigidam. cum refrigeraverit, denuo agitabis. concidis cepam minutatim et albamentum ovi, oleoet sale condies, aceti modicum adicies. in boletari vitellum ovi cocti colas, insuper oleum viride mittis etinferes. +5+ (197) +Pisam Vitellianam sive fabam+: pisam coques, lias. teres piper, 15 ligusticum, zingiber, etsuper condimenta mittis vitella ovorum, quae dura coxeris, mellis unc. III, liquamen, vinum et acetum. haecomnia mittis in caccabum et condimenta quae trivisti. adiecto oleo ponis ut ferveat. condies pisam, lias, siaspera fuerit. mel mittis et inferes. +6+ (198) +Aliter 20 pisam sive fabam+: ubi despumaverit, teres mel,liquamen, caroenum, cuminum, rutam, apii semen, oleum et vinum. tudiclabis. cum pipere trito et cum isiciisinferes.

1 Pisum (-am V) Indicum pisum EV | 9 pisum EV | asparges V, -gis E | 10 et inferes _add. Gi_ | Aliter _add.Gi_ | pisum V, ipsum E | 11 denuo Vo, deinde EV; _cf. p. 50, 24 {+7+ 4, 3}. 53, 13 {+7+ 7, 1}. 62, 10 {+8+ 6,6}_ | 12 oui{n.}oleo E | 13 boletari Hum, boletam EV | 14 uiridem EV | uitellianam EV, uitellinam {s} | 16gingiber E, geng- V | 17 III E, III teres V | uinum ex uirium E | 18 acetum E, aceta V condi///menta (erasaemen; -ta _corr. ex_ tum_?_) E, condimentum V | 19 quae EV, quod {s} | 20 mel Tor, melle EV | 21 pisa siuefaba EV | dispumauerit EV | 23 tudiculabis Hum, tutunclabis EV, turundabis _Sch; cf. p. 37, 1 {+5+ 2, 2}_

+7+ (199) +Aliter pisam sive fabam+: despumatam subtrito lasere Parthico, liquamine et caroeno condies.oleum modice superfundis et inferes. +8+ (200) +Pisam adulteram versatilem+: coques pisam. cerebella velaucellas vel turdos exossatos a pectore. Lucanicas, iecinera, gigeria pullorum 5 in caccabum mittis, liquamen,oleum. fasciculos porri capitati, coriandrum viride concidis, et cum cerebellis coques. teres piper, ligusticumet liquamen. +9+ (201) +Pisam sive fabam Vitellianam+: pisam sive fabam coques. cum despumaverit, mittisporrum, coriandrum et flores malvarum. dum 10 coquitur, teres piper, ligusticum, origanum, feniculi semen,suffundis liquamen et vinum, <mittis> in caccabum, adicies oleum. cum ferbuerit, agitas. oleum viride insupermittis et inferes.

1 lasare EV | 2 liquamine P, -men EV | 3 adulteram (d ex 1) E | 4 cerebellam EV | 5 pec///tore (erasae ca) E |gizeria EV | 7 fascilos E | porri _corr. in_ -o E | 10 {f.}{e.}fabam coques E | 13 mittis _add. Gi_ | 14 uiridemEV

IV. CONCHICLA. 1. +1+ (202) +<Conchiclam> cum faba+: coques. teres piper, ligusticum, cuminum,coriandrum viride, suffundis liquamen, vino et liquamine temperabis, mittis in caccabum, adicies oleum. lentoigni ferveat et inferes.

1 Concicla EV, et semper conci- deinceps | <conchiclam> _add. Vo_ | 3 liquamine Hum, liquamen in ea EV

De re coquinaria 23

+2+ (203) +Conchiclam Apicianam+: accipies Cumanam mundam, ubi coques pisam, cui mittis Lucanicasconcisas, isiciola porcina, pulpas, petasonem. teres piper, ligusticum, origanum, anethum, cepam siccam,coriandrum viride, suffundis liquamen, vino et liquamine temperabis. mittis in 5 Cumanam, cui adicies oleum,pungis ubique, ut combibat oleum. igni lento coques ita ut ferveat et inferes. +3+ (204) +Conchiclam 7 de pisasimplici+: pisam coques. cum despumaverit, fasciculum porri et coriandri mittis. dum coquitur teres piper,ligusticum, origanum, fasciculum, de suo 10 sibi fricabis, suffundis <liquamen, vino et> liquaminetemperabis, mittis <in Cumanam>. super adicies oleum, et lento igni ferveat, et inferes. +4+ (205) +ConchiclaCommodiana+: pisam coques. cum despumaverit, teres piper, ligusticum, anethum, cepam siccam, suffundisliquamen, vino 15 et liquamine temperabis. mittis in caccabum ut combibat. deinde ova quattuor solves, insextarium pisae mittis, agitas, mittis in Cumanam, ad ignem ponis, ut ducat, et inferes.

2 pisum EV | 3 petasonem EV, -nis _Sch ex p. 37, 26 {+5+ 3, 2}_ | 6 ut combibat Hum, et cum bibat EV _cf.v. 16_ | 8 dispumauerit E | 9 coandri E | 10 origani P, _at cf. p. 29, 10 {+4+ 2, 27}_ | 11 liquamen vino et_add. Hum ex v. 15; cf. add._ | 12 in cumanam Gi, in caccabum _add. Hum; cf. p. 40, 1 {+5+ 4, 4}_ | 14dispumauerit (-rit _in loco adraso_) E | 16 cum bibat V, bibat E, _cf. v. 6_ | 17 Deinde E2V, Dein E1 | 18cumana EV

+5+ (206) +Aliter conchiclam sic facies+: concidis pullum minutatim, liquamine, oleo et vino ferveat.concidis cepam, coriandrum minutum, cerebella enervata, mittes in eundem pullum. cum coctus fuerit, levaset exossas. concides minutatim cepam et coriandrum, colas ibi pisam 5 coctam non conditam. accipiesconchiclarem, pro modo componis varie. deinde teres piper, cuminum, suffundis ius de suo sibi. item inmortario ova duo dissolves, temperas, ius de suo sibi suffundis pisae integre elixae, vel nucleis adornabis, etlento igni fervere facies et inferes. +6+ (207) +Aliter 10 conchiclatus pullus vel porcellus+: exossas pullum apectore, femora eius iungis in porrectum, surculo alligas, et impensam [concicla farsilis] paras. et farciesalternis pisam lotam, cerebella, Lucanicas et cetera. teres <piper>, ligusticum, origanum et zingiber, liquamensuffundis, 15 passo et vino temperabis. facies ut ferveat, et, cum ferbuerit, mittis modice. et impensam cumcondieris, alternis in pullo componis, omento tegis et in operculo deponis et in furnum mittis, ut coquanturpaulatim, et inferes.

1 concidis E2V, condis E1 | 3 cepa EV | eneruatas EV | 4 levas Sch, lauas EV | 8 mortario (-io ex -ia) E | 9nuncleis E | 11 concicla conciclatus EV, conchicla farsilis sive conchiclatus _Hum cf. v. 13_ | exossas Hum,exossatus EV | 13 inpensam concicla farsilis paras EV; _glossema eiecit Sch, titulo praefixerat Hum_ | 15piper _add._ V3, _om._ EV1 | gingiber EV | 17 impensam Sch, ipsam EV, pisam Hum | cum condieris E2V,cum dieris E1 | 19 coquantur sic EV

V. TISANAM ET ALICAM. 1. +1+ (208) +Alicam vel sucum tisanae sic facies+: tisanam vel alicam lavandofricas, quam ante diem infundis. Imponis supra ignem. cum bullierit, mittis olei satis et anethi modicumfasciculum, cepam siccam, satureiam et coloefium, ut ibi coquantur. propter 5 sucum mittis coriandrum virideet salem simul tritum et facies ut ferveat. cum bene ferbuerit, tollis fasciculum et transferes in alterumcaccabum tisanam, sic ne fundum tangat propter combusturam. lias bene et colas in caccabo super acronemcoloefium. teres piper, ligusticum, pulei 10 aridi modicum, cuminum silfi frictum, ut bene tegatur. suffundismel, acetum, defritum, liquamen, refundis in caccabum super coloefium acronem. facies ut ferveat superignem lentum. +2+ (209) +Aliter tisanam+: infundis cicer, lenticulam pisam, defricas tisanam et cumleguminibus elixas. 15 ubi bene bullierit, olei satis mittis et super viridia concidis porrum, coriandrum,anethum, feniculum, <betam, malvam cauliculum> mollem. haec viridia minutatim concisa in caccabummittis. cauliculos elixas et teres feniculi semen satis, origanum, silfi, ligusticum. postquam triveris, liquamine20 temperas et super legumina refundis. agitas. cauliculorum minutas super concidis.

{Transcriber's Note: All page-and-line references in this paragraph are to recipes +4+ 4, 1 (p. 33, l. 5-17) and+4+ 4, 2 (p. 33, l. 18ff).}

1 _cf. +4+ 4, 1 p. 33, 5-17_ | 3 cum] ueldum cum EV (_i._ cum _ss._ uel dum); _ex p. 33, 7_ calidum. cum

De re coquinaria 24

Hum | 5 coloefium _cf. p. 33, 9_, coleuium E2V, coleuinum E1 | 8 alterum E, -ro V | 9 ligas bene et colas EV |10 acronem colouium (-inum E1) EV | 11 silfi _p. 33, 15_, sil EV hic | 13 super Gi, sed EV _et hic et p. 33,16_ | coloefrim EV _cf. p. 33, 17_ | 14 _idem praeceptum p. 33, 18 {+4+ 4, 2} seqq._ | 15 elix///as (erasa i) E| 17 betam maluam culiculum molle EV _p. 33, 22, omiserunt hic_ | 18 haec EV hic, et _p. 33, 22_ | uiridla E1_ut vid._ | minutatim Hum utrubique, minuta EV _p. 33, 22_, mina hic | 19 coliculos EV, item col- _v. 11{+5+ 5, 2}_ | 20 silfi EV _et hic et p. 33, 24_, silfi piper {s} | 21 agitas EV hic, iagites EV _p. 33, 25_ | 22minutas sic EV _et hic et p. 33, 26_

VI. FABACIAE VIRIDES ET BAIANAE. 1. (210) +Fabaciae virides+ ex liquamine, oleo, coriandro viridi,cumino et porro conciso coctae inferuntur. +2+ +Aliter: fabaciae frictae+ ex liquamine inferuntur. +3++Aliter: fabaciae+ ex sinapi trito, melle, nucleis, ruta, cumino et aceto inferuntur. 5 +4+ +Baianas+ elixasminutatim concidis. ruta, apio viridi, porro, aceto, oleo, liquamine, caroeno vel passo modico inferes.

1 baianae E, baganae V, _cf. capitula_ | 3 conciso V, concis E | 5 et Hum, ex EV | 6 apio V, opio E

VII. FAENVM GRAECVM. (211) Faenum graecum ex liquamine oleo et vino.

VIII. FASEOLI ET CICER. +1+ 1. +Faseoli virides et cicer+ +2+ ex sale, cumino, oleo et mero modicoinferuntur. +Aliter faseolus sive cicer+: frictos ex oenogaro et pipere gustabis. et elixati, sumpto semine cumovis, in patella feniculo viridi, pipere, liquamine et caroeno modico pro salso inferuntur, vel simpliciter, utsolet.

1 faseoli (-li ex -les) uirides E | 3 fasiolus E | 4 elixatis (eax- E1) EV ouis EV, lobis Hum ("lobois") vocabuloapud Romanos inaudito | 5 uiride EV | pipere et Hum, piper et EV | 6 simpliciter V, simpliter E | ut Tor, et EV

LIB. VI. AEROPETES

I. In struthione. II. In grue vel anate perdice turture palumbo columbo et diversis avibus. III. In turdis. IV. Inficedulis. V. In pavo. VI. In fasiano. VII. In ansere. VIII. In pullo.

LIB. VI _tit._ Aeropetes Hum, Tropetes (-is E _hic_) et hic et in subscriptione EV | _capitula:_ I.hic omisit V;in strutione E | IV fecetulis (fet- E) EV

I. IN STRVTHIONE. 1. (212) +In struthione elixo+: piper, mentam, cuminum assum, apii semen, dactylos velcaryotas, mel, acetum, passum, liquamen et oleum modice et in caccabo facies ut bulliat. amulo obligas, et sicpartes struthionis in lance perfundis, et desuper piper aspargis 5 si autem in condituram coquere volueris,alicam addis +2+ +Aliter <in> struthione elixo+: piper, ligusticum, thymum aut satureiam, mel, sinape,acetum, liquamen et oleum.

1 IN STRVTIONE V, IN STRVCTIONE E, _post (item l. 5. 7)_ struti- EV2 | 2 menta EV | 5 lance V, lace E |6 conditurã V, -rum _corr. in_ -ram E | 7 in _om._ EV | 8 sinaper (r _erasa_) E

II. IN GRVE VEL ANATE PERDICE TVRTVRE PALVMBO COLVMBO ET DIVERSIS AVIBVS. 1. +1+(213) +Gruem vel anatem+ lavas et ornas et includis in olla. adicies aquam, salem, anethum, dimidia cocturadecoques, dum obduretur, levas et iterum in caccabum mittis cum oleo 5 et liquamine, cum fasciculo origaniet coriandri. prope cocturam defritum modice mittis, ut coloret. teres piper, ligusticum, cuminum, coriandrum,laseris radicem, rutam, caroenum, mel, suffundis ius de suo sibi, aceto temperas. in caccabo reexinanies utcalefiat, amulo obligabis. imponis 10 in lance et ius perfundis. +2+ (214) +In grue <vel> in anate vel inpullo+: piper, cepam siccam, ligusticum, cuminum, apii semen, pruna [uel] Damascena enucleata, mulsum,acetumi liquamen, defritum, oleum et coques gruem. (215) cum coquis, caput eius aqua quam non contingat,sed sit foris ab 15 aqua. cum cocta fuerit, de sabano calido involves gruem et caput eius trahe: cum nervissequetur, ut pulpae vel ossa remaneant; cum nervis enim manducare non potes.

De re coquinaria 25

2 columbo V, _om._ E | 3 et ornas Gi, uel ornas EV, ornas Hum | 5 leuas V, lauas E | 7 coloret V, coleret E |11 grue vel in] grue in EV, grue uel {s} | 12 cepam V, capam E | cumiminum E | 13 pruna Hum, pruna uel EV,_cf. +10+ 2, 1_ | mulsum Gi, mustum EV _cf. +10+ 2, 1_ | 14 grue EV | 15 aqua quam non contingat (nontingat V) EV; quam non _i 'quam minime'_ | ab aqua (aquã V) EV | 16 sauano EV | 17 ut pulpe (-pe ex -be) E,ut in pulpe V | 18 potest V, po{s.}test E; _cf. p. 50, 20 {+7+ 4, 2}_

+3+ (216) +Gruem vel anatem ex rapis+: lavas, ornas et in olla elixabis cum aqua, sale et anetho dimidiacoctura. rapas coque, ut exbromari possint. levabis de olla, et iterum lavabis, et in caccabum mittis anatemcum oleo et liquamine et fasciculo porri et coriandri. rapam lotam et minutatim 5 concisam desuper mittis,facies ut coquatur. modica coctura mittis defritum ut coloret. ius tale parabis: piper, cuminum, coriandrum,laseris radicem, suffundis acetum et ius de suo sibi, reexinanies super anatem ut ferveat. cum ferbuerit, amuloobligabis, et super rapas adicies. piper 10 aspargis et adponis. +4+ (217) +Aliter in gruem vel anatemelixam+: piper, ligusticum, cuminum, coriandrum siccum, mentam, origanum, nucleos, caryotam, liquamen,oleum, mel, sinape et vinum. +5+ (218) +Aliter gruem vel anatem assam+: eas de hoc iure perfundis: terespiper, ligusticum, 15 origanum, liquamen, mel, aceti modicum et olei. ferveat bene. mittis amulum et supra iusrotulas cucurbitae elixae vel colocasiae ut bulliant. si sunt, et ungellas coques et iecinera pullorum. in boletaripiper minutum aspargis et inferes. +6+ (219) +Aliter in grue vel anate elixa+: piper, ligusticum, 20 apiisemen, erucam vel coriandrum, mentam, caryotam, mel, acetum, liquamen, defritum et sinape. idem facies etsi in caccabo assas.

2 elixabis P, exiliabis EV | 3 leuabis de V, lauabis de E | 6 modica EV, media Sch | 11 grue E | 12 elixam E, inelixam V | piper ligusticum E, ligusticum piper V | 15 assam Hum, assas EV | 18 colocasiae E, colocas V |ungellas Sch, ungellae EV | 19 iecinera V, iociner{e.}a | E boletari V, -rio E | 20 elixa V, alixa E | 21 erucamE, -ca V | uel {s}, et EV | coriandri EV | mentam E, -a V | 23 facies P, faciet EV

III. IN PERDICE ET ATTAGENA ET IN TVRTVRE ELIXIS. 1. +1+ (220) <+In perdice+>: piper,ligusticum, apii semen, mentam, myrtae bacas vel uvam passam, mel, vinum, acetum, liquamen et oleum.uteris frigido. <+Aliter+> +2+ (221) +perdicem+: cum pluma sua elixabis et madefactam depilabis. 5[perdices coctura]. occisa perdix potest ex iure coqui, ne indurescat; si {+} dierum fuerit, elixa coqui debet.+3+ (222) +In perdice 7 et attagena et in turture+: piper, ligusticum mentam, rutae semen, liquamen, merumet oleum. calefacies. 10

1 perd ic///{e,} (erasa r vel i) E | attagena V, adtagen{e.}a E | 2 in perdice _add. Vo_ | 3 mirtae Sch, mirtam etEV | mel Hum, uel EV | 4 Aliter _add. Gi_ | 5 elixabis Hum, elixas (-ias E) ibi EV; vide tamen an ibi sit prodeinde _ut p. 40, 6 {+5+ 4, 5} et_ et delendum | 6 perdices EV, perdic{~e} P; _glossam marginalem agnovitBrandt; cf. Sitz.-Ber. p. 23 s._ | ne E, ñ V | 7 dierum EV, dura P, latet aliud

IV. IN PALVMBIS COLVMBIS [+auibus in altile et in fenicoptero+]. 1. +1+ (223) +In assis+: piper,ligusticum, coriandrum, 2 careum, cepam siccam, mentam, ovi vitellum, caryotam, mel, acetum, liquamen,oleum et vinum. +2+ (224) +Aliter <in> elixis+: piper, careum, apii semen, petroselinum, 5 condimentamoretaria, caryotam, mel, acetum, vinum, oleum et sinape. +3+ (225) +Aliter+: piper, ligusticum,petroselinum, apii semen, rutam, nucleos, caryotam, mel, acetum, liquamen, sinape et oleum modice. +4+(226) +Aliter+: Piper, ligusticum, laser vivum, suffundis liquamen, vino et liquamine 10 temperabis, et mittissuper columbum vel palumbum. pipere aspersum inferes.

1 palumbus E | auibus--fenicoptero _delevit Sch; illud_ altile _videtur ortum ex p. 45, 11 {+6+ 5, 7}_ aliteravem _vel ex p. 45, 9 {+6+ 5, 6}_ altiliorem | 5 in P, _om._ EV | 6 condimenta Hum, -tam E, -t{~u} V |moretaria E, mortaria V | 7 Aliter E2V, Alite E1 | 10 laser uiuum E, laserum uinum V, _cf. 46, 13. 25 {+6+ 9,2; +6+ 9, 5} exc. Salm. §25, Niedermann ad Marcell. med. p. 157, 29_ | liquamen E, -ine V | 11 piper EV

V. IVS IN DIVERSIS AVIBVS. 1. +1+ (227) Piper, cuminum frictum, ligusticum, mentam, uvam passamenucleatam aut Damascena, mel modice. vino myrteo temperabis, aceto, liquamine et oleo. calefacies et

De re coquinaria 26

agitabis apio et satureia. +2+ (228) +Aliter ius in avibus+: piper, petroselinum, ligusticum 5 mentam siccam,cneci flos, vino suffundis, adicies Ponticam vel amygdala tosta, mel modicum <cum> vino et aceto, liquaminetemperabis. oleum in pultarium super ius mittis, calefacies, ius agitabis apio viridi et nepeta. incaraxas etperfundis. +3+ (229) +Ius candidum in avem elixam+: 10 piper, ligusticum, cuminum, apii semen, Ponticamvel amygdala tosta vel nuces depellatas, mel modicum, liquamen, acetum et oleum. +4+ (230) +Ius viride inavibus+: piper, careum, spicam. Indicam, cuminum, folium, condimenta viridia omne genus, dactylum, mel,acetum, vinum modice, 15 liquamen et oleum. +5+ (231) +Ius candidum in ansere elixo+: piper, careum,cuminum, apii semen, thymum, cepam, laseris radicem, nucleos tostos, mel, acetum, liquamen et oleum. +6+(232) +Ad aves hircosas omni genere+: piper, ligusticum, thymum, mentam aridam, calvam, caryotam, mel,20 acetum, vinum, liquamen, oleum, defritum, sinape. avem sapidiorem et altiliorem facies et ei pinguedinemservabis, si eam farina oleo subacta contextam in furnum miseris. +7+ (233) +Aliter avem+: in ventrem eiusfractas olivas novas mittis et consutam sic elixabis. deinde coctas olivas eximes. 25

3 damascena E, -nã V | myrtheo Hum, myrto EV | 4 liquamine E, -men V et satureia E2V, _om._ E1 | 6 cneciflores Sch, eneci flos EV _quod videtur pro indeclinabili vel pro neutro in usu fuisse, cf._ aeris flos _Marcell.med. ed. Niedermann p. 297 II_ | 7 cum _add. Gi_ | 9 api///o E uiridi V, -de ex -do vel -d& E | 12 amigdalamtostam EV | depelatas V, depilatas E | 14 spica indica EV | 19 genere Sch, gere EV | 20 mentã V, menta E | 22altiliorem Sch, altiorem EV dubito an probe | 23 farina oleo subacta Hum, farinam oleo subactam EV | 25eximens EV

VI. IN PHOENICOPTERO. 1. +1+ (234) Phoenicopterum eliberas, lavas, ornas, includis in caccabum, adiciesaquam, salem, anethum et aceti modicum, dimidia coctura alligas fasciculum porri et coriandri, et coquatur.prope cocturam defritum mittis, coloras. adicies in mortarium piper, 5 cuminum, coriandrum, laseris radicem,mentam, rutam, fricabis, suffundis acetum, adicies caryotam, ius de suo sibi perfundis. reexinanies in eundemcaccabum, amulo obligas, ius perfundis et inferes. idem facies et in psittaco. +2+ (235) +Aliter+: 9 assasavem, teres piper, ligusticum, apii semen, sesamum 10 frictum, petroselinum, mentam, cepam siccam,caryotam; melle, vino, liquamine, aceto, oleo et defrito temperabis.

1 fenicoptero. fenicopterum EV | eliberas EV, elixabis {a}, elixas Hum | 3 et coquatur Sch, ut c. EV | 9 psittatoEV | 11 cepã V, capem E

VII. AVES OMNES NE LIQVESCANT: (236) cum plumis elixare omnibus melius erit. prius tamenexenterantur per guttur vel a navi {+} as sublata.

2 elixare Gi, elixate EV, -to Sch | 3 vel a navi (_sic Baseggio_) ac sub latera Gi, uel in abias sublata EV, vel inambigas sublatae _Hum_; _cf. p. 46, 10. 24 {+6+ 9, 2; +6+ 9, 5}_

VIII. (237) <IN ANSERE.> +Anserem elixum calidum ex iure frigido Apiciano+: teres piper, ligusticum,coriandri semen, mentam, rutam, refundis liquamen et oleum modice, temperas. anserem elixum ferventemsabano mundo exsiccabis, ius perfundis et inferes. 5

1 IN ANSERE _add. Vo_ | 2 ex _{a},_ et EV | 3 liquãm V, -men ex -mine E1

IX. <IN PVLLO.> 1. +1+ (238) +In pullo elixo ius crudum+: adicies in mortarium anethi semen, mentamsiccam, laseris radicem, suffundis acetum, adicies caryotam, refundis liquamen, sinapis modicum et oleo <et>defrito temperas et sic mittis. (239) pullum anethatum mellis modico <et> liquamine 5 temperabis. levaspullum coctum et sabano mundo siccas, caraxas et ius scissuris infundis, ut combibat, et cum combiberit,assabis et suo sibi iure penitus tangis. pipere aspersum inferes. +2+ (240) +Pullum Parthicum+: pullumaperies a navi et in quadrato ornas. teres piper, ligusticum, 10 carei modicum; suffunde liquamen; vinotemperas. componis in Cumana pullum et condituram super pullum facies. laser [et] vivum in tepida dissolvis,et in pullum mittis simul, et coques. pipere aspersum inferes. +3+ (241) +Pullum oxyzomum+: oleiacetabulum maius, <laseris> satis modice, 15 liquaminis acetabulum minus, aceti acetabulum perquam minus,

De re coquinaria 27

piperis scripulos sex, petroselini scripulum, porri fasciculum.

1 IN PVLLO _add. Vo_ | 2 _fortasse ex +7+ 6, 13, praecepto simillimo post_ mortarium addendum piper _etv. 3_ mel ante liquamen | 4 oleo et _Vo ex +7+ 6, 13 p. 52, 30_, oleum EV | 5 a pullum anetatum novumpraeceptum ordiuntur EV, _vide an recte; totum sic constituit Hum_: mittis <in> pullum anetatum (_scil. iusante descriptum_). <Aliter pullus>. Mellis modice _eqs._ | modico et Vo, modice EV | 6 levas Sch, lauas EV |7 conuiuat et c{~u} conuiuerit (uiuerit _om._ con E) EV | 8 penitus tangis Vo, pertangis Hum, pinnis tongis(ton{=}gis E) EV | 9 pipere E, pip V | particum E, parti{~u} V | 11 suffunde sic EV | 13 vivum Vo, et uinumEV _cf. p. 44, 14 {+6+ 4, 4}_ | in tepida Baseggio, interidas EV | 14 piper EV | 15 oxizomum EV | olei V,oleum E | maiorem EV | laseris satis Gi, satis EV | 16 et 17 minorem EV | 17 scripulos E, -lis V | petrosilenum(-lin-E) EV | scriptulum EV | 18 porros EV

+4+ (242) +Pullum Numidicum+: pullum curas, elixas, lavas, lasere ac pipere <aspergis> et assas. teres piper,cuminum, coriandri semen, laseris radicem, rutam, caryotam, nucleos, suffundis acetum, mel, liquamen etoleum, temperabis. cum ferbuerit, amulo obligas, pullum 5 perfundis, piper aspergis et inferes. +5+ (243)+Pullum laseratum+: pullum aperies a navi, lavabis, ornabis et <in> Cumana ponis. teres piper, ligusticum,laser vivum, suffundis liquamen, vino et liquamine temperabis, et mittis pullo. coctus si fuerit, pipereaspersum inferes. +6+ (244) +Pullum paroptum+: 10 laseris modicum, piperis scripulos sex, olei acetabulum,liquaminis acetabulum, petroselini modice. +7+ (245) +Pullum elixum ex iure suo+: teres piper, cuminum,thymi modicum, feniculi semen, mentam, rutam, laseris radicem, suffundis acetum, adicies caryotam et teres;melle, aceto, 15 liquamine et oleo temperabis <et in> pullum refrigeratum et siccatum mittis; quem perfusuminferes.

1 numidicum E, -dum V | 2 lasere ac pipere aspergis et Gi, laseras piper et EV, lasere et pipere aspersum Hum| 6 laseratum E, rasseratum V | 7 aperies a navi Hum, asperges anabi EV in P, _om._ EV | 8 laser uiuum sicEV, _cf. ad p. 44, 14 {+6+ 4, 4 app.}_ | 9 pullo Sch, pullum EV | 10 piper EV | paroptum sic EV | 16 et {a},ex EV et in _add. Vo_ | a pullum nova sectio orditur in EV | 17 siccatum mittis Hum, mittis siccatum EV

+8+ (246) +Pullum elixum cum cucurbitis elixis+: iure supra scripto, addito sinapi, perfundis et inferes. +9+(247) +Pullum elixum cum colocasiis elixis+: supra scripto iure perfundis et inferes. <idem> facis et inelixum cum olivis columbadibus.... 5 +10+ (248) non valde, ita ut laxamentum habeat, ne dissiliat dumcoquitur in olla, submissus in sportella. cum bullierit, frequenter levas et ponis ne dissiliat. +11+ (249)+Pullus Vardanus+: 13 pullum coques iure hoc: liquamine, oleo, vino, <cui mittis> fasciculum porri,coriandri, satureiae. cum coctus 10 fuerit, teres piper, nucleos, <adicies liquaminis> cyathos duos et ius de suosibi suffundis et fasciculos proicies. lacte temperas, et reexinanies mortarium supra pullum, ut ferveat. obligaseundem albamentis ovorum tritis, ponis in lance et iure supra scripto perfundis. hoc ius candidum 15appellatur. +12+ (250) +Pullum Frontonianum+: pullum praedura, condies liquamine, oleo mixto, cui mittisfasciculum anethi, porri, satureiae et coriandri viridis, et coques. ubi coctus fuerit, levabis eum, in lancedefrito perunges, piper aspargis et inferes. 20

3 sinape perfundis Hum, sinape piper fundis EV | 4 cologasiis EV | 5 idem facis Vo, facit EV | elixum cumHum, elixam et in EV | columbadibus Hum, columbaribus (-bir E) EV; _post hoc verbum lacunam indicavitVo, deest praecepti initium cf. p. 48, 16 {+6+ 9, 14 (253)}. 53, 10 {+7+ 7, 1 (290)}_ | 7 ollam et sportellamEV | 8 levas Sch, lauas EV | uardanus EV, Varianus _Hum, cf. Sitz.-Ber. p. 34, 1_ | 9 cui mittis _add. Gi_ | 10satureie P, -reia EV | 11 adicies liquaminis _add. Gi_ | 13 lacte Hum, lac EV | mortarium Sch, inmortarium EV| 14 ut EV, et Sch | tritis EV, tribus Sch | 15 candidum V, _item, sed altera_ d _a man. 2 in loco adraso_ E | 16frontonianum E2V, frotito- E1 | 18 satureie P, -reia EV | 19 levabis Hum, lauabis EV, _item p. 48, 2 {+6+ 9,13}._

+13+ (251) +Pullus tractogalatus+: pullum coques liquamine, oleo, vino, cui mittis fasciculum coriandri,cepam. deinde, cum coctus fuerit, levabis eum de iure suo et mittis in caccabum novum lac et salem modicum,mel et aquae minimum, id est tertiam partem. ponis ad ignem 5 lentum ut tepescat, tractum confringis et mittis

De re coquinaria 28

paulatim, assidue agitas, ne uratur. pullum illic mittis integrum vel carptum, versabis in lancem, perfundis iustale: piper ligusticum, origanum, suffundis mel et defritum modicum, et ius de suo sibi, temperas. incaccabulo facies ut bulliat. 10 cum bullierit, amulo obligas et inferes. +14+ (252) +Pullus farsilis+: 11 pullumsicuti liquaminatum a cervice expedies. teres piper, ligusticum, zingiber, pulpam caesam, alicam elixam, terescerebellum ex iure coctum, ova confringis et commisces, ut unum corpus efficias. liquamine temperas et 15oleum modice mittis, piper integrum, nucleos abundanter. fac impensam et imples pullum vel porcellum, ita utlaxamentum habeat. (253) similiter in capo facies. ossibus eiectis coques. +15+ (254) +Pullus leucozomus+:accipies pullum et ornas ut supra. aperies illum a pectore. accipiat aquam et oleum 20 Hispanum abundans.agitatur ut ex se amulet et humorem consumat. postea, cum coctus fuerit, quodcumque porro remanserit indelevas. piper aspargis et inferes.

2 oleo E, oleum V | 5 aqu{e,} minimum E, aquã eminimum V, aquae eminam {a} | 67 carptum Hum, cariotumEV | lancem Brandt, lance quem EV | defrito EV | 11 farsilis Hum, fusilis EV | 12 sicuti liquaminatum Brandt,sicut ilique cuminat{~u} EV, sic ne aliquid in eo remaneat Hum, sic ut aliquae pulpae in eo remaneant _Gi exp. 63, 27 {+8+ 7, 3}; breviter_ sicut aliqui cuminatum _To; cf. p. 63, 27 {+8+ 7, 3}_ | 13 gingiber E, geng- V |pulpam P, pulpem EV | aliquam EV | 15 commiscis EV | 16 abundanter E, -tes V | 18 capo {a}, capso EV | 19titulum Pullus leucozomus (leocozomus E, leocezumus V), qui in EV abiit post | 20 pectore, suo loco restituitBaseggio | 21 spanum EV | amulet Baseggio, ambulet EV | 22 porro P, porri EV | 23 leuas V, leues E

LIB. VII. POLYTELES

I. Vulvae steriles, callum, libelli, coticulae et ungellae. II. sumen. III. ficatum. IV. ofellae. V. assaturae. VI. inelixam et in copadiis. VII. ventricula. VIII. lumbuli et renes. IX. perna. X. iocinera sive pulmones. XI. dulciadomestica et melce. XII. bulbi. XIII. fungi farnei vel boleti. XIV. tubera. XV. in colocasia. XVI. cocleas.XVII. ova.

LIB. VII: Incipit eiusdem politeles liber VII (oct septimus sic V) EV, Politeles E in indice librorum |_capitula:_ I Vulua EV | coticule E, cocticule (altera c _erasa_) V | ungell(a)e EV | VIII Lumboli V, Lumbi E| X iecinora V | XV cola cassia E, cola casio V

I. VVLVAE STERILES, CALLVM, LIBELLI, COTICVLAE ET VNGELLAE. 1. +1+ (258) +Vulvaesteriles+: lasere Cyrenaico vel Parthico, aceto et liquamine temperato appones. +2+ +In vulva+ [et] +sterili+:piper, apii semen, mentam siccam, laseris radicem, mel, acetum et liquamen. +3+ +Vulvae+ 5 [et] +steriles+:pipere et liquamine, cum lasere Parthico apponis. +4+ +Vulvae steriles+: pipere, liquamine et condito modicoapponis. +5+ (259) +Callum, libelli, coticulae, ungellae+: cum pipere, liquamine, lasere apponis. +6+ (260)+Vulvam ut tostam facias+, in cantabro involve et postea 10 in muriam mitte et sic coque.

1 coticule E, co///ticule (erasa c vel t) V | 2 ungellae E, ungulae V | laser (lasare _Sch_) uuluas et apicespoliteles liber VII cirenaicum sic EV, in E verba uuluas--VII expuncta sunt | cirenaicum uel parthicum(partic{~u} V) EV | 4 et sterile EV | ment{e.}m (a supra {e.}) E | 6 et steriles EV | piper et EV | cum E, _om._V | lasere E, laceri V | 7 steriles V, {e.}{t.} steriles E | pipere E, pip V | 8 libelli sic EV _hic et in indice:ferculum potest a forma convoluta nomen habuisse_ | coticulae E, cocticule V, videtur forma vulgaris procosticulae | 9 ungelle EV | cum pipere E, pip V | 10 facias {a} facies EV _cf. p. 53, 16 {+7+ 7, 2}_ | 11 muriaEV

II. +1+ (261) SVMEN. 1. Sumen elixas, de cannis surclas, sale aspargis et in furnum mittis vel in craticulam.subassas. teres piper, ligusticum, liquamen, mero et passo <temperabis>. amulo obligas et sumen perfundis.+2+ (262) +Sumen plenum+: teritur piper, careum, echinus salsus. consuitur et 5 sic coquitur. manducaturcum allece <et> sinapi.

2 craticulam E, grat- V, _item p. 50, 3 {+7+ 3, 2} et saepius_ | 3 temperabis _add. Gi_ | 5 hecinus EV |consuitur Hum, quo suitur EV | 6 cummaleco (c{~u}ma- V) sinape EV

De re coquinaria 29

III. FICATVM. 1. +1+ (263) +In ficato oenogarum+: piper, thymum, ligusticum, liquamen, vinum modice,oleum. +2+ (264) +Aliter+: ficatum praecidis ad cannam, infundis in liquamine. <teres> piper, ligusticum,bacas lauri duas. involves in omento et in craticula assas et inferes. 5

1 tim{~u} V, timu E | 3 ad V, ut E _cf. p. 35, 24 {+5+ 1, 1}_ ad trullam | 4 teres _add. Gi_ | 5 aucmento sicEV; _cf._ omento _p. 22, 8 {+3+ 20, 7}. 53, 22 {+7+ 8, 1}. 57, 4 {+7+ 16, 2} Athen. 3, p. 106 E_ "tôkaloumenô epiplô"

IV. OFELLAE. 1. +1+ (265) +Ofellas Ostienses+: [in ofillam] designas ofellas in cute, ita ut cutis sicremaneat. teres piper, ligusticum, anethum, cuminum, silfium, bacam lauri unam, suffundis liquamen, fricas,in angularem refundis simul cum ofellis. ubi requieverint in condimentis biduo vel triduo, 5 promis, surclasdecussatim, et in furnum mittis. cum coxeris, ofellas, quas designaveras, separabis et teres piper, ligusticum,suffundis liquamen et passum modicum, ut dulce fiat. cum ferbuerit, ius amulo obligas. ofellas satias etinferes. +2+ (266) +Ofellas Apicianas+: ofellas exossas, 10 in rotundum complicas, surclas, ad furnumadmoves. postea praeduras, levas et, <ut> humorem exspuant, in craticula igni lento exsiccabis, ita ne urantur.teres piper, ligusticum, cyperi, cuminum; liquamine et passo temperabis. cum hoc iure ofellas in caccabummittis. cum coctae fuerint, 15 levas et siccas, sine iure, pipere asperso, et inferes. si pingues fuerint, cumsurclas, tollis cutem, potes et de abdomine huiusmodi ofellas facere. +3+ (267) +Ofellae aprugineo more+: exoleo <et> liquamine condiuntur, et mittitur eis condimentum, cum coctae fuerint. et super adicitur his, 20 cumin foco sunt, conditura, et denuo bulliunt. piper tritum, condimentum, mel, liquamen, amulum, cum iambulliunt. et sine liquamine et oleo elixantur, coquuntur et sic pipere perfunduntur. <mittis> ius supra scriptum,et sic bulliunt.

1 ostienses Hum, otienses EV | in ofillam EV, _del. Baseggio; cave legas_ in ovilla | designas Hum, -ans EV |3 silfium sic EV | 5 obellis EV | requieuerint P, -rit EV | 6 promis Sch, ponis EV | 12 et ut Gi, et EV, ut {a} |exspuant Tor, -at EV | 13 urantur Hum, uratur EV | 14 ciperis EV | liquamen et EV | 15 ouellas EV | 16 piperEV | 17 potes {a}, potest EV; _cf. p. 43, 1 {+6+ 2, 2}_ | 18 Ofelle aprogeneo EV | 19 et _add. Gi_ | 23 piperEV | 24 mittis _add. Vo_

+4+ (268) +Aliter ofellae+: recte friguntur ut paene assae reddantur. Liquaminis sumis cyathum, aquaecyathum, aceti cyasothum, olei cyathum. simul mixtis et immissis in patellam fictilem, frigis et inferes. +5+(269) +Aliter ofellas+: in sartagine +6+ abundanti oenogaro. piper asparges et inferes. +Aliter 5 ofellas+:ofellae prius sale et cumino infusae in aquam recte friguntur.

1 assae Tor, reddantur Hum, asso (ossa E) rodantur EV | 2 sumis cyathum Hum, summi ciato EV | aquaeciatum V, aquae E | 3 mixtis {a}, mixti EV

V. ASSATVRAE. 1. +1+ (271) +Assaturam+: assam a furno simplicum salis plurimo conspersam cum melleinferes. +2+ (272) +Aliter assaturas+: petroselini scripulos VI, asareos scripulos VI, zingiberis scripulos VI,lauri bacas V, condimenti <satis>, laseris radicis scripulos VI, origani scripulos 5 VI, cyperis scripulos VI,costi modice, pyrethri scripulos III, apii seminis scripulos VI, piperis scripulos XII, liquaminis et olei quodsufficit. +3+ (273) +Aliter assaturas+: myrtae 9 siccae bacam exenteratam cum cumino, pipere, melle,liquamine, defrito et oleo teres, et fervefactum amulas. 10 carnem elixam sale subassatam perfundis, piperaspargis et inferes. +4+ (274) +Aliter assaturas+: piperis scripulos VI, ligustici 12 scripulos VI, petroseliniscripulos VI, apii seminis scripulos VI, anethi scripulos VI, laseris radicis scripulos VI, asareos scripulos VI,pyrethri modice, cyperis scripulos 15 VI, carei scripulos VI, cumini scripulos VI, zingiberis scripulos VI,liquaminis heminam, olei acetabulum. +5+ (275) +Assaturas 17 in collari+: elixatur et infunditur in fretalipiper, condimentum, mel, liquamen, et attorretur in clibano quousque coquatur. elixum vero collare, si voles,sine conditura 20 assas, et siccum calidum perfundis.

2 salis plurimi EV, sale plurimo Tor | cons{p/}sam V, -sa E | 3 petrosilene EV | asareos _Gi, cf. l. 19 {+7+ 5,4}_ laser EV, laseris P | 4 ging- EV | 5 satis _ex. gr. add. Vo_ | radicem EV | 9 extenteratum EV | cumino V,

De re coquinaria 30

-ne E | mel liquamen EV | 12 ligustic{~u} EV | 13 petrosileni E, -num V | seminis E, semen V | 14 radicemEV | 15 piretri E, peretri V | 16 cuminis E | ging- E, geng- V | 17 {o.}{l.}{e.}{i.} eminam olei V | 18elixa{n.}tur E | 19 attorretur Hum, atteritur EV | 21 siccum EV, _cf. p. 45, 32 {+6+ 8}_, sucum P

VI. IN ELIXAM ET COPADIA. 1. (276) +Ius in elixam, omnem+: piper, ligusticum, origanum, rutam,silfium, cepam siccam, vinum, caroenum, mel, acetum, olei modicum. persiccatam et sabano expressamelixam perfundis. +2+ (277) +Ius in elixam+: piper, petroselinum, liquamen, acetum, 5 caryotam, cepulam,olei modicum. perfundis calido iure.

1 IN ELIXAM ET COPADIA EV _hic, cf. index_ | 2 silfium sic EV | 4 persiccatam Hum, -tum EV | 5petrosilenem EV | 6 cepullam EV, _item p. 52, 7 {+7+ 6, 5}; cf. p. 58, 27 {+8+ 1, 7}_

+3+ +Ius in elixam+: teres piper, rutam aridam, feniculi semen, cepam, caryotam, liquamen et oleum. +4+(278) +Ius candidum in elixam+: piper, liquamen, vinum, rutam, cepam nucleos, conditum, modicum debuccellis maceratis unde stringat, oleum. cum coxerit, ius perfundis. +5+ (279) +Aliter ius candidum 5 inelixam+: piper, careum, ligusticum, thymum, origanum, cepulam, dactylum, mel, acetum, liquamen, oleum.

5 coxerit _scil. elixa_ EV, -is {s}

+6+ (280) +In copadiis ius album+: piper, cuminum, ligusticum, rutae semen, Damascena. infundis vinum,oenomeli et aceto temperabis. <agitabis> thymo et origano. +7+ (281) +Aliter ius candidum in copadiis+:piper, thymum, cuminum, apii semen, feniculum, mentam, bacam myrtae, uvam passam 5 mulso temperas.agitabis ramo satureiae. +8+ (282) +Ius in copadiis+: piper, ligusticum, careum, mentam, nardostachyum,folium, ovi vitellum, mel, mulsam, acetum, liquamen et oleum. agitabis satureia et porro, amulabis. +9+ (283)+Ius album in copadiis+: piper, ligusticum, cuminum, apii semen, 10 thymum, nucleos infusos, nuces infusaset purgatas, mel, acetum, liquamen et oleum. +10+ (284) +Ius in copadiis+: piper, apii semen, careum,satureiam, cneci flos, cepulam, amygdala tosta, caryotam, liquamen, oleum, sinapis modicum. defrito coloras.+ll+ (285) +Ius in copadiis+: piper, ligusticum, petroselinum, 15 cepulam, amygdala tosta, dactylum, mel,acetum, liquamen, defritum, oleum. +12+ (286) +Ius in copadiis+: ova dura concidis, piper, cuminum,petroselinum, porrum coctum, myrtae bacas, plusculum mel, acetum, liquamen, oleum. +13+ (287) +<Ius> inelixam anethatum crudum+: piper, 20 anethi semen, mentam siccam, laseris radicem, suffundis acetum.adicies caryotam, mel, liquamen, sinapis modicum, defrito <et> oleo temperabis. et hoc in collari porcino.

2 damascenas EV | 3 agitabis _add. Hum_ | origano E, pri- V | 5 mentam EV, rutam {s} | 7 careo EV |nardostacium EV | 9 satureiã V | amulauis EV, amula ius {s} | 13 cneci (cnechi V) flos EV, cneci flores Hum |15 petrosilenem EV, _item 18_ | 18 concidis Sch, incidis EV _cf. p. 53, l. 20 {+7+ 8, 1}_ | 19 myrte (mirte V)uacas (aacas E) EV | 20 Ius P, _om._ EV | elixã V, elixum E | _praeceptum simillimum +6+ 9, 1_ | anethatumTor, anetatam EV | 23 et _add. Gi_ | an <bene uteris> et hoc _vel simile? cf. p. 58, 12 {+8+ 1, 3}. 59, 24 {+8+2, 2}_

+14+ (288) +Ius in elixam allecatum+: piper, ligusticum, careum, apii semen, thymum, cepulam, dactylum,allecem colatum; melle et vino temperas; apium viridem concisum super aspargis, oleum mittis et inferes.

1 alecatum Hum, allegatam (-lig- V) EV careo EV | 3 uino E, uin{~u} V | concisum Sch, incisum EV _cf. p.52, 25 {+7+ 6, 12}_

VII. VENTRICVLA. 1. +1+ (289) +Ventrem porcinum+ bene exinanies, aceto et sale, postea aqua lavas, etsic hac impensa imples: pulpam porcinam tunsam tritam, ita ut enervata commisceas cerebella tria et ovacruda, cui nucleos infundis et piper integrum mittis et hoc iure temperas. 5 teres piper, ligusticum, silfium,anesum, zingiber, rutae modicum, liquamen optimum et olei modicum. reples aquaticulum sic ut laxamentumhabeat, ne dissiliat in coctura. surclas, amulas et in ollam bullientem summittis. levas et pungis acu, ne crepetcum ad dimidias coctus fuerit, 10 levas et ad fumum suspendis ut coloretur. et denuo eum perelixabis, ut coqui

De re coquinaria 31

possit, deinde liquamine, mero, oleo modico <temperabis> (290) et cultello aperies et cum liquamine etligustico apponis. +2+ (291) +Ventrem ut tostum facias+, in cantabro involve, postea in muriam mittis et siccoque. 15

2 hac inpensa Tor, hanc inpensam EV | 3 tunsa (tonsa V) trita EV | eneruiata EV | 6 silfium sic EV | ging- E,geng- V | 7 aqualiculum Tor, aqualicum EV | 9 amulas Hum, ambas EV | 10 cum ad Hum, qua EV | coctusTor, coctum EV | 11 coloretur (o _altera corr. in_ e) V, coleretur E | 13 temperabis _add. Gi_ | cum {s}, eumEV | 15 mittis EV, _cf. p. 49, 12 {+7+ 1, 6}_

VIII. LVMBI ET RENES. +1+ (292) +Lumbuli assi ita fiunt+: aperiuntur in duas partes ita ut expansi sint, etaspergitur eis piper tritum, nuclei et coriandrum concisum, minutatim factum et semen feniculi tritum. deindelumbuli recluduntur [assi] et consuuntur et involvuntur omento et 5 sic praedurantur in oleo et liquamine, indeassantur in clibano vel craticula.

1 Lumbi et renes sic EV _hic; cf. cap. VIII_ {_i.e. in ind._}| 4 lumbuli recluduntur E, lumbolis ecluduntur V |5 assi EV, _del. Gi_

IX. PERNA. 1. +1+ (293) +Pernam+, ubi eam cum Caricis plurimis elixaveris et tribus lauri foliis, detractacute tessellatim incides et melle complebis. deinde farinam oleo subactam contexes et ei corium reddis. et,cum farina cocta fuerit, eximas furno et ut est inferes. +2+ (294) +Pernae cocturam+: 5 ex aqua cum Cariciscocta simpliciter, ut solet, inlata cum buccellis, caroeno vel condito. melius, si cum musteis.

2 tessellatim Tor, tessellam EV | 3 incidis EV | 4 contexes _Sch ex p. 45, 10 {+6+ 5, 6}_, conteres EV |coreum EV | et Hum, ut EV | 5 et ut est et feres E, ut est et inferes V | 7 caroeno P, -ni EV | si cum Baseggio,sicut EV

X. (295) PETASONEM EX MVSTEIS: petasonem elixas cum bilibri hordei et Caricis XXV. cum elixatusfuerit, decarnas et arvillam illius candenti vatillo uris et melle contingis. quod melius, missum in furnum,melle obligas. cum coloraverit, mittis in caccabum passum, piper, fasciculum rutae, 5 merum, temperas. cumfuerit temperatum, dimidium in petasonem profundis et alia parte piperati buccellas musteorum factasperfundis. cum sorbuerint, quod mustei recusaverint, petasoni refundis.

2 bilibre EV | caricis E, cacis V | decarnas EV, decorias Sch {s} | 3 aruillam Baseggio, armillam EV | 7profundis Hum, perf- EV | alia parte Hum, aliam partem EV | 8 factas P, fractas EV | sorbuerint Gi, -rit EV | 9recusaverint Hum, -rit EV

XI. (296) LARIDI COCTVRA: Tectum aqua cum multo anetho coques, oleum modicum destillabis etmodicum salis.

2 distillabis EV

XII. IECINORA SIVE PVLMONES. 1. (297) +Iecinera haedina vel agnina sic coques+: aquam mulsamfacies, et ova <et> partem lactis admisces eis ut incisa iecinera sorbeant. coques ex oenogaro, pipere asperso,et inferes. +2+ (298) +Aliter [iecinera] in pulmonibus+: ex lacte lavas pulmones 5 et colas quod caperepossunt, et confringis ova duo cruda, salis grana pauca, mellis ligulam, et simul commisces et implespulmones. (299) elixas et concidis. teres piper, suffundis liquamen, passum, merum. pulmones confringis ethoc oenogaro perfundis. 10

1 Iecinora (-era E1) siue pulmones EV, sed in E _adscriptum ante v. 12, signis huc relegatum _ | 2 agnina {s},agmina EV | et ova et Gi, et oua EV | 3 admiscis EV | 4 ex Brandt, et EV | piper EV | 5 iecinera EV, _del.Hum_ | 6 confringis Sch, infringis EV; _cf. p. 25, 21 {+4+ 2, 12}. 26, 26 {+4+ 2, 14}. 27, 1 {+4+ 2, 15} al._ |dua V, dura E | 8 conmiscis EV | 9 confringis EV, conpungis _Sch ex p. 55, 2 {+7+ 13, 2}. 57, 3 {+7+ 16, 2}_

De re coquinaria 32

XIII. DVLCIA DOMESTICA ET MELCAE. 1. +1+ (300) +Dulcia domestica+: palmulas vel dactylosexcepto semine, nuce vel nucleis vel pipere trito infercies. sale foris contingis, frigis in melle cocto, et inferes.+2+ (301) +Aliter dulcia+: musteos Afros optimos rades et in lacte infundis. cum biberint, in 5 furnum mittis,ne arescant, modice. eximes eos calidos, melle perfundis, compungis ut bibant piper aspergis et inferes. +3+(302) +Aliter dulcia+: siligineos rasos frangis, et buccellas 8 maiores facies. in lacte infundis, frigis, ex [in]oleo, mel superfundis et inferes. +4+ (303) +<Aliter> dulcia+: piperato 10 mittis mel, merum, passum, rutam.eo mittis nucleos, nuces, alicam elixatam. concisas nuces Abellanas tostas adicies, et inferes. +5+ (304)+Aliter dulcia+: piper, nucleos, mel, rutam et passum teres, cum lacte et tracta coques. coagulum coque cummodicis ovis. perfusum melle, aspersum 15 <pipere> inferes.

1 et melce EV hic et in indice, ex melle _Hum, at cf. ad p. 55, 26 {+7+ 13, 9}_ | 2 excoepto P, et cepto EV, anexempto? | 3 vel pipere trito Hum, uel piper tritum EV | sale Hum, sales EV | 9 ex Vo, et in EV | 10 Aliter_add. Gi_ | piperato _(cf. p. 20, 15 {+3+ 14}) Sch_, piperata EV | 12 auellanas EV | 14 tractam EV | coquesEV, coges Sch | coagulum EV, coagulatum Hum | 16 pipere _add. Baseggio_

+6+ (305) +Aliter dulcia+: accipies similam, coques [et] in aqua calida, ita ut durissimam pultem facias,deinde in patellam expandis. cum refrixerit, concidis quasi <ad> dulcia et frigis in oleo optimo. levas,perfundis mel, piper aspergis et inferes. melius feceris, si lac pro aqua 5 miseris. +7+ (306) +Tyropatinam+:accipies lac, quod adversus patinam aestimabis, temperabis lac cum melle quasi ad lactantia, ova quinque adsextarium mittis, si ad heminam, ova tria. in lacte dissolvis ita ut unum corpus facias, in Cumana colas et ignilento coques. cum duxerit ad se, 10 piper aspargis et inferes. +8+ (307) +Ova spongia ex lacte+: ova quattuor,lactis heminam, olei unciam in se dissolvis, ita ut unum corpus facias. in patellam subtilem adicies oleimodicum, facies ut bulliat, et adicies impensam quam parasti. una parte cum fuerit coctum, in disco vertes,melle 15 perfundis, piper aspargis et inferes. +9+ (308) +Melca+. ... stum pipere et liquamine, vel sale, oleo etcoriandro.

1 coques et E1V, et del E2 | 2 aqua calida E, aquã calidã V | durissimam pultem facias E, durissima pultefacies V | 4 ad _add. Sch cf. v. 7 {infra}. p. 35, 24 {+5+ 1, 1}. 36, 10 {+5+ 1, 4}_ | 5 aquam EV | 6tiropatinam EV | aduersus V, aduersus quod E; quod adversus _Vo, potest enim_ quod in archetypo suprascriptum fuisse | 8 eminam E, imina V | 10 cumana Hum, cuminata EV | colas EV, collocas Sch | 11 sfongia V,sfhongia E | 14 quam parasti E, cõparasti (quã _ss._ V3) V | 26 Mel castum EV _corrupte_; Melca. lac acidum_Sch; cf. Janko, Glotta II 38 ss._ | _praeceptum totum valde decurtatum, cf. Paxamos in Geopon. 18, 21,Colum. 12, 8, nisi breviter dixit_ Melcas: cum (_Brandt_) | 17 pipere et liquamine E, pip et liqua{~m} V | uelEV, mel Sch cum P

XIV. BVLBOS. 1. (309) +Bulbos+ oleo, liquamine, aceto inferes, modico cumino asperso. +2+ +Aliter+:bulbos tundes atque ex aqua coques, deinde oleo frigis. ius sic facies: thymum, puleium, piper, origanum, mel,acetum modice et si placet, et modice liquamen. piper aspargis et inferes. 5 +3+ (310) +Aliter+: bulbos elixasin pultarium pressos, mittis thymum, origanum, mel, acetum, defritum, caryotam, liquamen et oleum modice.piper aspargis et inferes. (311) [Varro: 'si quid de bulbis, dixi: "in aqua, qui Veneris ostium quaerunt", deindeut legitimis nuptiis in cena ponuntur, sed 10 et cum nucleis pineis aut cum erucae suco et pipere']. +4+ (312)+Aliter. bulbos frictos+: oenogaro inferes.

1 oleo E, olei V | inferes E, -re V | 2 cumino E2V, cumuino E1 | tundis EV, tondes Gi | atque Hum, a quo EV,aqua {a} | 5 placet et EV, placet Hum | 6 elixas Sch, -xos EV | pulturium E, -orium V | 7 caroetam EV |liquamen et Sch, liquamine EV | 8 Varro--11 pipere _recte marginale fuisse archetypi dixit Sch; cf. Sitz.-Ber.p. 24_ | si quid EV, si quidem _Sch _ | 9 buluis V, puluis E | dixi EV, dixit {s} | in aquam EV, iniquumaliquos legisse refert Hum | ostium EV, otium Sch | 10 ut EV, in {s} | 11 suco E, suc{~u} V

XV. FVNGI FARNEI VEL BOLETI. 1. +1+ (313) +Fungi farnei+: elixi, calidi, exsiccati oenogaro pipereaccipiuntur, ita ut piper cum liquamine teras. +2+ (314) +In fungis farneis+: piper, caroenum, acetum etoleum. +3+ (315) +Aliter fungi farnei+: elixi ex sale, oleo, mero, coriandro conciso inferuntur. 5 +4+ (316)

De re coquinaria 33

+Boletos fungos+: caroenum, fasciculum coriandri viridis. ubi ferbuerint, exempto fasciculo inferes. +5+(317) +Boletos aliter+: calyculos eorum liquamine vel sale aspersos inferunt. +6+ (318) +Boletos aliter+:thyrsos eorum concisos in patellam novam perfundis, addito pipere, ligustico, modico 10 melle. liquaminetemperabis. oleum modice.

2 oenogaro Hum, in garo EV | piper EV | 3 teres EV | 7 ferbuerint E, -rit V | buletos E | 8 caliculos EV |inferunt V, -rum E | 10 nouam _varia lectio ap. Hum_, ouam EV

XVI. TVBERA. 1. +1+ (319) +Tubera+ radis, elixas, sale aspergis, et surculo infiges. subassas, et mittes incaccabum oleum, liquamen, caroenum, vinum, piper et mel. cum ferbuerit, amulo obligas. tubera exornas etinferes. +2+ (320) +Aliter tubera+: elixas et, asperso sale, in surculis adfigis et 5 subassas. et mittes incaccabum liquamen, oleum viride, caroenum, vinum modice et piper confractum et mellis modicum, etferveat. cum ferbuerit, amulo obligas, et tubera compunges, ut combibant illud. exornas. cum bene sorbuerint,inferes. si volueris, eadem tubera omento porcino 10 involves et assabis et sic inferes. +3+ (321) +Alitertubera+: oenogarum, piper, ligusticum, coriandrum, rutam, liquamen, mel, vinum, oleum modice. calefacies.+4+ (322) +Aliter tubera+: piper, mentam, rutam, mel, oleum, vinum modicum. calefacies et inferes. +5+(323) +Aliter tubera+: elixa cum porro, 15 deinde sale, pipere, coriandro conciso, mero, oleo modico inferes.+6+ (324) +Aliter tubera+: piper, cuminum, silfi, mentam, apium, rutam, mel, acetum vel vinum, salem velliquamen et oleum modice.

1 radis V, radix E | 6 uridem EV | 9 conpungens EV | ut V, et E | 10 sorbuerint Sch, ferbuerint EV | 13 oleummodice V, ·/modice ·/oleum _(signis ordine restituto)_ E | 16 oleo modico Brandt, obomo EV, optimo Hum

XVII. (325) IN COLOCASIO. +In colocasio+: piper, cuminum, rutam, mel, liquamen, olei modicum. cumferbuerit, amulo obligas.

XVIII. COCLEAS. 1. +1+ (326) +Cocleas lacte pastas+: accipies cocleas, spongizabis, membranam tolles, utpossint prodire. adicies in vas lac et salem uno die, ceteris diebus [in] lac per se, et omni hora mundabisstercus. cum pastae fuerint, ut non possint se retrahere, ex oleo friges. mittes 5 oenogarum. similiter et pulpapasci possunt. +2+ (327) +Cocleas+: sale puro et oleo assabis cocleas: lasere, liquamine, pipere, +3+ oleosuffundis. +Cocleas assas+: liquamine, pipere, cumino, suffundis assidue. +4+ (328) +Aliter cocleas+:viventes in lac siligineum infundes: ubi pastae fuerint, coques. 10

2 fongizabis EV | 3 sale EV | 4 lac Sch, in lac EV | o{~i} hora {a}, ommora EV | 5 ex E, et ex V _ad rem cf.Marcell. med. 20, 35_ | 6 pulpas EV, pulte _Hum cf. Plin. nat. 9, 174_ | 9 suffundis V, -es E

XIX. OVA. 1. +1+ +Ova frixa+: oenogarata. +2+ (329) +Ova elixa+: liquamine, oleo, mero vel ex liquamine,pipere, lasere. +3+ +In ovis hapalis+: piper, ligusticum, nucleos infusos. suffundes mel, acetum: liquaminetemperabis.

1 enogarata E, oeno- (_sed priore o erasa_) V | ova elixa Hum, ob elixa EV | 3 apalis EV

LIB. VIII. TETRAPVS

I. in apro. II. in cervo. III. in caprea. IV. in ovifero. V. bubula sive vitulina. VI. in haedo et agno. VII. inporcello. VIII. leporem. IX. glires.

LIB. VIII _cap._ III in capria E

I. IN APRO. 1. (330) +Aper ita conditur+: Spongiatur, et sic aspergitur ei sal et cuminum frictum, et sicmanet. alia die mittitur in furnum. cum coctus fuerit, perfunditur piper tritum, [condimentum aprunum] mel,liquamen, caroenum et passum. +2+ (331) +Aliter in apro+: aqua marina cum 5 ramulis lauri aprum elixas

De re coquinaria 34

quousque madescat. corium ei tolles. cum sale, sinapi, aceto inferes. +3+ (332) +Aliter in apro+: teres piper,ligusticum, origanum, bacas myrtae exenteratas, coriandrum, cepas, suffundes mel, vinum, liquamen, oleummodice, calefacies, amulo obligas. aprum in 10 furno coctum perfundes. hoc et in omne genus carnis ferinaefacies. +4+ (333) +In aprum assum iura ferventia facies sic+: piper, cuminum frictum, apii semen, mentam,thymum, satureiam, cneci flos, nucleos tostos vel amygdala tosta, mel, vinum, liquamen, acetum, oleummodice. 15

1 sfungiatur EV | 2 sal et Sch, sale V, sal E | frictum _Sch ex v. 13_, tritum EV | 4 condimentum aprimum(-inum E) EV delevit Sch marginale | 8 exenteratas Hum, extenteras EV | 10 calefacies {a}, sale- EV | 12ferine V, farine E | facies V, -as E | iura P, iure EV | 14 cnici (vel anethi) flores Hum, enechi flos EV | 15acetum Brandt, acetabulum EV

+5+ (334) +Aliter in aprum assum iura ferventia+: piper, ligusticum, apii semen, mentam, thymum, nucleostostos, vinum, acetum, liquamen et oleum modice. cum ius simplex bullierit, tunc triturae globum mittes etagitas cepae et rutae fasciculo. si volueris pinguius facere, obligas ius albo 5 ovorum liquido, moves paulatim,aspergis piper tritum et inferes. +6+ (335) +Ius in aprum elixum+: piper, ligusticum, cuminum, silfi,origanum, nucleos, caryotam, mel, sinape, acetum, liquamen et oleum. +7+ (336) +Ius frigidum in aprumelixum+: piper, careum, ligusticum, coriandri semen frictum, 10 anethi semen, apii semen, thymum,origanum, cepulam, mel, acetum, sinape, liquamen, oleum. +8+ (337) +Aliter ius frigidum in aprum elixum+:piper, ligusticum, cuminum, anethi semen et thymum, origanum, silfi modicum, erucae semen plusculum,suffundes merum, condimenta 15 viridia modica, cepam, Ponticas vel amygdala fricta, dactylum, mel, acetum,merum modicum, coloras defrito, liquamen, oleum.

4 cepae Gi, cepam EV, cepa Hum | 5 fasciculo Hum, -os EV | pinguius E, pingui ius V | obligas ius Hum,obliga siuis (siu{io.}s E) EV, obligabis Tor | 11 cepulam E, -ullam V | 12 oleum E2V, et oleum E1, _item p.59, 6 {+8+ 1, 8}_ | 15 eruce E2V, euruce E1 | 16 cepa pontica EV

+9+ (338) +Aliter <ius> in apro+: teres piper, ligusticum, origanum, apii semen, laseris radicem, cuminum,feniculi semen, rutam, liquamen, vinum, passum. facies ut ferveat. cum ferbuerit, amulo obligas. aprum introforas <tanges> et inferes. +10+ (339) +Perna apruna ita impletur 5 Terentina+: per articulum pernae palummittes ita ut cutem a carne separes, ut possit condimentum accipere per cornulum et universa impleatur. terespiper, bacam lauri, rutam; si volueris, laser adicies, liquamen optimum, caroenum et olei viridis guttas. (340)cum impleta fuerit, constringitur 10 illa pars, qua impleta est, ex lino et mittitur in zemam. elixatur in aquamarina cum lauri turionibus et anetho.

1 Aliter EV, Ius aliter P | 5 tanges _add. Baseggio ex l. 23 {+8+ 2, 1}_ | apruna V, aprina E | 6 terentina _Schex p. 63, 16 {+8+ 7, 1} (cf. p. 26, 4 {+4+ 2, 13})_, recentina EV, recentis Tor, recens Hum | 8 et Sch, ut EV |10 guttas {s}, gustas EV (in V _man. recens fecit_ guctas) | 12 aquam marinam EV

II. IN CERVO. 1. (341) +Ius in cervum+: teres piper, ligusticum, careum, origanum, apii semen, laserisradicem, feniculi semen, fricabis, suffundes liquamen, vinum, passum, oleum modice. cum ferbuerit, amuloobligas. cervum coctum intro foras tanges et inferes. +2+ (342) +In platonem+ similiter 5 et in omne genusvenationis eadem conditura uteris. +3+ (343) +Aliter+: cervum elixabis et subassabis. teres piper, liquamen, 7careum, apii semen, suffundes mel, acetum, liquamen, oleum. calefactum amulo obligas et carnem perfundes.

5 platone EV, platicerote {a}

+4+ (344) +Ius in cervo+: piper, ligusticum, cepulam, origanum, nucleos, caryotas, mel, liquamen, sinape,acetum, oleum. +5+ (345) +Cervinae conditura+: piper, cuminum, condimentum, petroselinum, cepam, rutam,mel, liquamen, mentam, passum, caroenum et oleum modice. amulo obligas, 5 cum iam bulliit. +6+ (346)+Iura ferventia in cervo+: piper, ligusticum, 6 petroselinum, cuminum, nucleos tostos aut amygdala suffundesmel, acetum, vinum, oleum modice, liquamen, et agitabis. +7+ (347) +Embamma in cervinam assam+: piper,

De re coquinaria 35

nardostachyum, folium, apii semen, cepam 10 aridam, rutam viridem, mel, acetum, liquamen, {+}adiectam,caryotam, uvam passam et oleum. +8+ (348) +Aliter in cervum assum iura ferventia+: piper, ligusticum,petroselinum, Damascena macerata, vinum, mel, acetum, liquamen, oleum modice agitabis porro et satureia.

4 cepa ruta V | 5 amulo E2V, -los E1 | 6 bulliit sic EV | 8 suffundes ante nucleos habent EV, ante mel posuitHum | 9 embamma Tor, embambam EV | 10 nardostacium EV, _cf. +7+ 6, 8_ | 11 adiectam (-um V) caretam(ca-- __retã V) EV, ad rectum cariotae Sch, defritum careotam Gi | 12 ceruum E, ceruom V

III. IN CAPREA. 1. +1+ (349) +Ius in caprea+: piper, ligusticum, careum, cuminum, petroselinum, rutaesemen, mel, sinape, acetum, liquamen et oleum. +2+ (350) +Ius in caprea assa+: piper, condimentum, rutam,cepam, mel, liquamen, passum, oleum modice amulum, <cum> iam bulliit. +3+ (351) +Aliter ius 5 incaprea+: piper, condimentum, petroselinum, origanum modicum, rutam, liquamen, mel, passum et oleimodicum amulo obligabis.

5 amulum EV, amylas Hum | cum _add. Hum ex p. 59, 33 {+8+ 2, 5}_ | bulliet EV _cf. p. 59, 33 {+8+ 2, 5}_

IV. IN OVIFERO. [hoc est ovis silvatica] 1. +1+ (352) +Ius in ovifero fervens+: piper, ligusticum, cuminum,mentam siccam, thymum, silfi, suffundes vinum, adicies Damascena macerata, mel, vinum, liquamen, acetum,passum ad colorem, oleum. agitabis fasciculo origani et mentae siccae. 5 +2+ (353) +Ius in venationibusomnibus elixis et assis+: piperis scripulos VIII, rutam, ligusticum, apii semen, iuniperum, thymum, mentamaridam scripulos senos, pulei scripulos III. haec omnia ad levissimum pulverem rediges et in uno commisceset teres. adicies in vasculum mel quod 10 satis erit, et his uteris cum oxygaro. +3+ (354) +Ius frigidum inovifero+: piper, ligusticum, thymum, cuminum frictum, nucleos tostos, mel, acetum liquamen et oleum piperasperges.

1 glossam hoc--silvatica del P, habent EV | 3 uino EV | damascenam EV | 4 macerata V, merata (ce supra er,_sic_) E | 8 scr{~p} sic bis V scr{~p} tum scri{~p} E | 10 melle EV | 14 aspergis EV

V. BVBVLA SIVE VITELLINA. 1. (355) +Vitellina fricta+: piper, ligusticum, apii semen, cuminum,origanum, cepam siccam, uvam passam, mel, acetum, vinum, liquamen, oleum, defritum. +2+ (356)+Vitulinam sive bubulam cum porris <vel> Cydoneis vel cepis vel colocasiis+: liquamen, piper, 5 laser et oleimodicum. +3+ (357) +In vitulinam elixam+: teres piper, ligusticum, careum, apii semen, suffundes mel,acetum, liquamen, oleum. calefacies, amulo obligas et carnem perfundes. +4+ (358) +Aliter in vitulina elixa+:piper, ligusticum, feniculi semen, origanum, nucleos, caryotam, mel, 10 acetum, liquamen, sinapi et oleum.

1 uitellina EV hic bis uitulina in indice EV | 4 uitulinam EV, _item 6 et 9 {infra}_ | vel ante cidoneis (sic EV)_add. Gi_, succidaneis Hum | 5 colocaseis EV | 11 et oleo V, _om._ E1, oleo E2

VI. IN HAEDO VEL AGNO. 1. +1+ (359) +Copadia haedina sive agnina+: pipere <et> liquamine coquescum faseolis faratariis, liquamine, pipere, lasere cum {+} inbracto, buccella panis et oleo modico. +2+ (360)+Aliter haedinam sive agninam excaldatam+: mittes in caccabum copadia. 5 cepam, coriandrum minutatimsuccides, teres piper, ligusticum, cuminum, liquamen, oleum, vinum. coques, exinanies in patina, amuloobligas. +3+ (361) [Aliter haedinam sive agninam excaldatam] <agnina> a crudo trituram mortario acciperedebet, caprina autem cum coquitur accipit trituram. 10

2 et _add. Sch._ | 3 faratariis EV, paratariis Hum | cum inbracto V, cum bracto E, cum embracto P, cuminumtritum _Hum_; confracto Brandt | bocellas EV | 6 minutatim Gi, minutum EV, minutim Hum | 8Aliter--excaldatam _titulum male repetitum del. Vo_ | 9 agnina _add. Hum_ | a crudo sic EV | tritura EV

+4+ (362) +Haedum sive agnum assum+: haedi cocturam <cura>. ubi eum ex liquamine et oleo coxeris,incisum infundes in pipere, lasere, liquamine, oleo modice, et in craticula assabis. eodem iure continges. piperasparges et inferes. +5+ (363) +Aliter haedum sive agnum assum+: piperis 5 semunciam, asareos scripulos

De re coquinaria 36

VI, zingiberis modicum, petroselini scripulos VI, laseris modice, liquaminis optimi heminam, oleiacetabulum. +6+ (364) +Haedus sive agnus syringiatus [id est {+} mammotestus]+: exossatur diligenter agula, sic ut uter fiat, et intestina eius integra 10 exinaniuntur, ita ut in caput intestina sufflentur, et pernovissimam partem stercus exinanibitur. aqua lavantur diligenter et sic implentur admixto liquamine, et abumeris consuitur et mittitur in clibanum. cum coctus fuerit, perfunditur ius bulliens: lac, piper tritum,liquamen, caroenum, 15 defritum modice, sic et oleum, et iam bullienti mittis amulum. vel certe mittitur inreticulo vel in sportella et diligenter constringitur et bullienti zemae cum modico salis summittitur. cum beneillic tres undas bullierit, levatur, et denuo bullit cum umore supra scripto. bulliente 20 conditura perfunditur.+7+ (365) +Aliter haedus sive agnus syringiatus+: lactis sextarium unum, mellis unc. IV, piperis unc. I, salismodicum, laseris modicum. ius in {+} ipsius: olei acetabulum, liquaminis acetabulum, mellis acetabulum,dactylos tritos octo, vini boni heminam, amulum modice. 25

2 cura _add. Gi_; haedi cocturam _del. Sch_ | 3 graticula EV | 6 semiunciam E | asereos EV | ging- E geng- V| 7 petroselinis EV | 8 syringladus id est mammotestus EV _cf. p. 62, 12 {+8+ 6, 7}; coniecerunt_mammothreptos Dufresne, amnocistis _Baseggio, possis_ mammothelastes; sed glossam iam Hum agnovit | 9exsorsatur V | 10 a gula Tor, agilla EV | sicut uter E, si{~c} u{~Greek: t} V | 11 exinaniantur (/// /// ex- E) EV| in caput intestina suffletur EV, per caput int. sufflentur P | 15 lacte EV | 17 certe sic EV | retiaculo EV | 18zemae Sch, zema EV | 19 modice _corr. in_ -co E | 22 syringiatus (sir- V) EV | 23 in ipsius EV, spissius Sch,in ipsum Gi | 24 olei E, ole{~u} V | _verba _liq. acet. mellis acet. dabat E1 post octo, suo loco restituit E2

+8+ (366) +Haedus sive agnus crudus+: oleo, pipere fricabis et asparges foris salem purum multo cumcoriandri semine. in furnum mittis, assatum inferes. +9+ (367) +Haedum sive agnum Tarpeianum+: antequamcoquatur, ornatus consuitur. piper, rutam, satureiam, cepam, thymum modicum. 5 et liquamine collueshaedum, macerabis in furno <aut> in patella, quae oleum habeat cum percoxerit, perfundes in patellaimpensam, teres satureiam, cepam, rutam, dactylos, liquamen, vinum, caroenum, oleum. cum bene duxeritimpensam, in disco pones, piper asperges et inferes. +10+ (368) +Haedum 10 sive agnum Parthicum+: mittesin furnum. teres piper, rutam, cepam, satureiam, Damascena enucleata, laseris modicum, vinum, liquamen, etoleum [uinum]. fervens colluitur in disco, ex aceto sumitur. +11+ (369) +Haedum laureatum ex lacte+:haedum curas, exossas, interanea eius 15 cum coagulo tolles, lavas. adicies in mortarium piper, ligusticum,laseris radicem, bacas lauri duas, pyrethri modicum, cerebella duo vel tria. haec omnia teres, suffundesliquamen, temperabis ex sale. super trituram colas lactis sextarios duos, mellis ligulas duas. hac impensaintestina 20 reples et super haedum componis in gyro, et omento <vel> charta cooperis, surclas. in caccabumvel patellam compones haedum, adicies liquamen, oleum, vinum. cum ad mediam cocturam venerit, teres<piper>, ligusticum, et ius de suo sibi suffundes. mittes defriti modicum, teres, 25 reexinanies in caccabum.cum percoctus fuerit, exornas, amulo obligas et inferes.

1 pipere E, pip V | 2 foris E, fores V | 3 semine E, semen V | 4 tarpeianum R, tatarpeianum EV | coquatur P,-antur EV | 6 aut P, _om._ EV | 11 particum Sch, pasticum EV, _cf. +6+ 9, 2_ | 12 laseris E, leseris V | 13modicum uinum liquamen et oleum uinum (_om._ P) feruens EV, modicum vivi liq. et vinum Sch | 14 Haeduslaureatus _Tor ex +8+ 7, 9_, Hedo laurum EV | 15 exorsas E | 16 coagulo {s}, quagulo EV | 17 pirethi EV | 18teres E2V, _om._ E1 | 21 giro EV, zirbo (_i._ omento) Hum omento vel Gi, omento _corr. in_ -{~u} V,omentum (om- ex m-) E | 22 cooperes EV | 24 cocturam P, cora EV | piper {s}, _om._ EV | 25 defriti E, -to V

VII. IN PORCELLO. 1. +1+ (372) +Porcellum farsilem duobus generibus+: curas, a gutture exenteras, acervice ornas. antequam praedures, subaperies auriculam sub cutum, mittes impensam Terentinam in vesicambubulam et fistulam aviarii rostro vesicae alligabis, per quam exprimes 5 in aurem quantum ceperit. post acharta praecludes et infiblabis et praeparabis aliam impensam. sic facies: teres piper, ligusticum, origanum,laseris radicem modicum, suffundes liquamen, adicies cerebella cocta, ova cruda, alicam coctam, ius de suosibi, <si> fuerint, aucellas. 10 nucleos, piper integrum; liquamine temperas. imples porcellum, charta obduraset fiblas. mittes in furnum. cum coctus fuerit, exornas, perunges et inferes. +2+ (373) +Aliter porcellum+: 13+3+ Salem, cuminum, laser. +Porcellum liquaminatum+: de porcello eicis utriculum, ita ut aliquae pulpae 15in eo remaneant. teres piper, ligusticum, origanum, suffundes liquamen, adicies unum cerebellum, ova duo,

De re coquinaria 37

misces in se. porcellum praeduratum imples, fiblabis, in sportella ferventi ollae summittis. cocto fiblas tolles,ut ius ex ipso manere possit. pipere aspersum inferes. 20

2 generibus {s}, generis EV | 3 praedures Hum, perdures EV | 4 bubulã {a}, -lum EV | 5 rustro EV | 6 post aEV, postea {s} | 10 si fuerit (debebat -int) Sch, fuerit EV, ferueat, cum ferbuerit Hum | 12 obduras EV, -cas_Sch, cf. p. 64, 14 {+8+ 7, 5}_ | fiblas ex fibreas _corr._ E | mittes {s}, mitteres (-ris E) EV | fornum E | 15utriculum EV _cf. p. 64, 2 {+8+ 7, 4}_, ventriculum Hum | alique V; -em E | 17 unum {s}, uinum EV | duo sicEV | 20 manere EV, manare Hum | piper EV

+4+ (374) +Porcellum elixum farsilem+: de porcello utriculum eicies, praeduras. teres piper, ligusticum,origanum, suffundes liquamen, cerebella cocta quod satis sit, similiter ova dissolves, liquamine temperabis,farcimina cocta integra praecides. 5 sed ante porcellum praeduratum liquamine delavas, deinde imples,infiblas, in sportella ferventi ollae summittes. coctum spongizas, sine pipere inferes. +5+ (375) +Porcellum 8assum tractomelinum+: porcellum curatum a gutture exenteras, siccas. teres piperis unciam, mel, 10 vinum,impones ut ferveat, tractam siccatam confringes et partibus caccabo permisces. agitabis surculo lauri viridis,tam diu coques, donec levis fiat et impinguet. hac impensa porcellum imples, surculas, obduras duras charta,in furnum mittes, exornas et inferes. +6+ (376) +Porcellum 15 lacte pastum elixum calidum iure+ +frigidocrudo Apiciano+: adicies in mortarium piper, ligusticum, coriandri semen, mentam, rutam, fricabis, suffundesliquamen, adicies mel, vinum, et liquamine <temperabis>. porcellum elixum ferventem sabano mundosiccatum 20 perfundes et inferes.

3 suff{e.}ndes (u supra e) E | 9 tractomelinum Sch, -itum Hum (debebant -itinum), tracto mel in EV | 11tractam Hum, tactam EV | 13 lêvis Sch, lenis EV | 14 surculas sic EV | obduras EV, -cas _Sch cf. p. 63, 24{+8+ 7, 1}_ | 16 calidum iure frigidum EV, calidum siue frigidum iure _Hum, at cf. p. 45, 29 {+6+ 8}_ | 18menta ruta V | 19 liqua{~m} V, liquidum E | temperabis _add. Gi_ | 21 {p/}fundes V, profundes E

+7+ (377) +Porcellum Vitellianum+: porcellum ornas quasi aprum, sale asperges, in furno assas. adicies inmortarium piper, ligusticum, suffundes liquamen, vino et passo temperabis. in caccabo cum olei pusilloferveat. et porcellum assum iure asperges, ita ut sub 5 cute ius recipiat. +8+ (378) +Porcellum Flaccianum+:porcellum ornas in modum apri, sale asperges et in furnum mittes. dum coquitur, adicies in mortarium piper,ligusticum, careum, apii semen, laseris radicem, rutam viridem, fricabis, suffundes liquamen, vino et passotemperabis. In 10 caccabo cum olei modico ferveat. amulo obligas. porcellum cocto ab ossibus tanges, apiisemen teres ita ut fiat pulvis, asperges et inferes. +9+ (379) +Porcellum laureatum+: porcellum exossas, quasioenogaratum ornas, praeduras. laurum viridem in medio franges satis, in furno assas, et 15 mittes inmortarium piper, ligusticum, careum, apii semen, laseris radicem, bacas lauri. fricabis, suffundes liquamen, etvino et passo temperabis. adicies in caccabo cum olei modico, ut ferveat. obligas. porcellum lauro eximes etiure ab ossibus tanges et inferes. 20

4 in caccabo cum olei (oleo E) pusill{~u} (pussillum E) ferueat (ante ferueat _duae erasae, fortasse_ et, in V)EV, in caccabum olei pusillum ferueat {s} | 5 ita ut E, ita et V | 6 ius E, eius V | flacianum EV | 10 liquamineEV | passo E, passio V | in caccabum cum olei modicum EV | 12 cocto _Vo cf. v. 19_, coctum EV | fiat E2V,faciat E1 | 15 furnum EV | 18 et uino et V, et uino E | in caccabo cum olei modicum ut EV | 19 iure Sch, iusEV | 20 ossa EV, osse {s}

+10+ (380) +Porcellum Frontinianum+: exossas, praeduras, ornas. adicies in caccabum liquamen, vinum,obligas fasciculum porri, anethi, media coctura mittes defritum. coctum lavas et siccum mittes. piper aspergeset inferes. +11+ (381) +Porcellum aenococtum+: 5 porcellum praeduras, ornas; adicies in caccabum oleum,liquamen, vinum, aquam, obligas fasciculum porri, coriandri, media coctura colorabis defrito. adicies inmortarium piper, ligusticum, careum, origanum, apii semen, laseris radicem, fricabis, suffundes liquamen, iusde suo sibi; vino 10 et passo temperabis; exinanies in caccabum, facies ut ferveat. cum ferbuerit, amuloobligas. porcellum compositum in patina perfundes, piper asperges et inferes. +12+ (382) +Porcellum 13Celsinianum+: ornas, infundes pipere, ruta, cepa, satureia, sicuto {+} suo, et ova infundes per auriculam, et ex

De re coquinaria 38

15 pipere, liquamine, vino modico in acetabulum temperas, et sumes. +13+ (383) +Porcellum assum+: terespiper, rutam, satureiam, 17 cepam, ovorum coctorum media, liquamen, vinum, oleum, conditum. bulliat.conditura porcellum in boletari perfundes et inferes. 20

1 Frontinianum porcellum EV, porc. Fronton- {s} | 3 obligas sic EV, _item 7 {infra}_, alligas _Sch ex p. 17, 2{+3+ 2, 3}_ | 4 cocturam EV | 5 oenococtum EV, _cf. p. 66, 13 {+8+ 7, 16} et exc. Salm. ind. 21_ in occuctu,_§21_ unococto; at oenogaratus Hum | 6 produras EV | 12 obligas E, -izas V | 15 sicuto EV, succo {a} | 16teriperas EV

+14+ (384) +Porcellum hortolanum+: porcellus hortolanus exossatur per gulam in modum utris. mittitur in eopullus isiciatus particulatim concisus, turdi, ficedulae, isicia de pulpa sua, Lucanicae, dactyli exossati, fabrilesbulbi, cocleae exemptae, malvae, betae, porri, 5 apium, cauliculi elixi, coriandrum, piper integrum, nuclei, ovaXV superinfunduntur, liquamen piperatum, ova mittuntur trita. et consuitur et praeduratur. in furno assatur.deinde a dorso scinditur, et iure hoc perfunditur. piper teritur, ruta, liquamen, passum, mel, oleum modicum.cum 10 bullierit, amulum mittitur. +15+ (385) +Ius frigidum in porcellum elixum ita facies+: teres piper,careum, anethum origanum modice, nucleos pineos, suffundes acetum. liquamen, caryotam, mel, sinapefactum, superstillabis oleum, piper asperges et inferes. +16+ (386) +Porcellum Traianum 15 sic facies+:exossas porcellum et aptabis sicuti aenococtum et ad fumum suspendes, et adpendeas, et quantum adpendeas,tantum salis in ollam mittes. et elixas ut coquatur, et siccum in lance inferes <pro> salso recente. +17+ (387)+In porcello lactante+: piperis unc. I, vini heminam, 20 olei optimi acetabulum maius, liquaminis acetabulum,aceti acetabulum minus.

1 hortolanum et hortolanus sic EV | 2 gulam E, ungulã (un _erasae_) V | 3 particulatim {s}, -lam EV | 7mittantur EV | 8 trita Gi, tria EV | 13 elixum ita facies Hum, ita facies in elixum EV | 14 careotam EV,caraenum Hum | 15 traganum EV, Troianum _Sch ex Macrob. 3, 13, 13 vel_ taricanum ({a} "tarichos") | 19siccum EV _cf. p. 47, 9 {+6+ 9, 7}. 51, 25 {+7+ 5, 5}. 65, 13 {+8+ 7, 10}_, sic eum {a} | inferes E, efferes V| pro _add. Baseggio_ | 20 lactante sic EV | 21 ut supra V, optimi acetabulum [aceti acetabulum _del._ E2]maius liquaminis minus E

VIII. LEPOREM. 1. (395) +Leporem madidum+: in aqua praecoquitur modice, deinde componitur in patina,[ac] coquendus <ex> oleo in furno, et cum prope sit coctus ex alio oleo. pertangito de conditura infra scripta:teres piper, <ligusticum>, satureiam, cepam, rutam, apii semen, liquamen, 5 laser, vinum et modice olei.aliquotiens versatur, in ipsa percoquitur conditura. +2+ (396) +Item aliam ad eum impensam+: 7 cum propetolli debeat, teres piper, dactylum, laser, uvam passam, caroenum, liquamen, oleum. suffundes, et, cumbullierit, piper asperges et inferes. +3+ (397) +Leporem 10 farsum+: nucleos integros, amygdala, nuces siveglandes concisas, piperis grana solida, pulpam de ipso lepore. et ovis fractis obligatur, de<inde tegitur>omento porcino, in furno <assatur>. sic iterum impensam facies: rutam, piper satis, cepam, satureiam,dactylos, liquamen, caroenum 15 vel conditum. diu combulliat donec spisset, et sic perfunditur. sed lepus inpiperato liquamine et lasere maneat.

1 madidum EV, acidum Sch | 2 coquendus Sch, accoquendus EV, ad coquendum Tor, ac coquitur Hum | 3 ex_add. Gi_ | 5 ligusticum _add._ P, _om._ EV | 7 alia E | eum {s}, eam EV | 12 pulpa EV | 13 deinde tegiturSch et Gi, de EV | 14 assatur _add. Gi_ | 17 et lasere V, _om._ E

+4+ (398) +Ius album in assum leporem+: piper, ligusticum, cuminum, apii semen, ovi duri medium. trituramcolligis et facies globum ex ea. in caccabulo coques liquamen, vinum, oleum, acetum modice, cepulamconcisam, postea globulum condimentorum mittes et agitabis origano vel satureia. si 5 opus fuerit, amulas.+5+ (399) +Aliter in leporem: ex sanguine et iecinere et pulmonibus leporinis minutal+: adicies in caccabumliquamen et oleum <et> cocturam, porrum et coriandrum minutatim concides, iecinera et pulmones incaccabum mittes. cum cocta fuerint, teres piper, 10 cuminum, coriandrum, laseris radicem, mentam, rutam,puleium, suffundes acetum, adicies iecinera leporum et sanguinem, teres. <adicies> mel et <ius> de suo sibi,aceto temperabis, exinanies in caccabum, pulmones leporum minutatim concisos in eundem caccabum mittes,

De re coquinaria 39

facies ut ferveat. 15 cum ferbuerit, amulo obligas, piper asperges et inferes.

3 ex ea Hum, extra EV | caccabulo E, caccabo (lo _add._ V2) V1 | 4 globolum EV | 7 minutal _Hum ex p. 32,23 {+4+ 3 7}_, minuta EV | 8 et cocturam Gi, cocturam EV | 10 fuerint {s}, -rit EV | 13 adicies et ius _add.Hum_

+6+ (400) +Aliter leporem ex suo iure+: leporem curas, exossas, ornas, mittes in caccabo, adicies oleum,liquamen, cocturam, fasciculum porri, coriandrum, anethum. dum coquitur, adicies in mortarium piper,ligusticum, cuminum, coriandri semen, laseris radicem, cepam aridam, mentam, 5 rutam, apii semen, fricabis,suffundes liquamen, adicies mel, ius de suo sibi, defrito, aceto temperabis. facies ut ferveat. cum ferbuerit,amulo obligabis. exornas, ius perfundes, <piper> asperges et inferes. +7+ (401) +Leporem Passenianum+:leporem curas, exossas, extensum ornas, suspendes 10 ad fumum. cum coloraverit, facies ut dimidia cocturacoquatur. levas, asperges salem, {+} massam oenogaro tanges, adicies in mortarium piper, ligusticum,fricabis, suffundes liquamen, vino et liquamine temperabis in caccabum. adicies oleum modicum, facies utferveat. cum ferbuerit, 15 amulo obligas. leporem assum a dorso tangis, piper asperges et inferes.

2 adicies--cocturam _om._ V1, _add._ V2 _in marg. inf._ | oleum E, oleo V2 | 7 mel ius EV, melius ius Sch | 9piper {s}, om, EV | 11 ut E2V, et E1 | 12 levas Gi, lauas EV | oenogara EV | 12 massam EV, assas _Brandt cf.p. 68, 2 {+8+ 8, 7}_ | 14 uinum EV

+8+ (402) +Leporem isiciatum+: eadem conditura condies pulpam, nucleos infusos admisces, omento tegesvel charta, colliges lacinias et surcula. +9+ (403) +Leporem farsilem+: 3 leporem curas, ornas, quadratumimponis. adicies in mortarium piper, ligusticum, origanum, suffundes liquamen, 5 adicies iecinera gallinarumcocta, cerebella cocta, pulpam concisam, ova cruda tria, liquamine temperabis, omento teges et charta etsurclas. lento igni subassas. adicies in mortarium piper, ligusticum, fricabis, suffundes liquaram, vino etliquamine temperabis, facies ut ferveat 10 cum ferbuerit, amulo obligas, et leporem subassatum perfundes.piper asperges et inferes. +10+ (404) +Aliter leporem elixum+: ornas, adicies in lance oleum, liquamen,acetum, passum, cepam concides et rutam viridem, thymum subcultratum, et sic adpones. 15

1 eadem {s}, eandem EV | 2 omente V | 5 lacinias EV, laminas Sch | 7 cruda EV2, dura (_erasa_) V1 | 8 etcarta et surclas V, et surclas et carta E | 12 Leporem aliter EV | 13 ornas V, oenas E

+11+ (405) +Leporis conditura+: teritur piper, ruta, cepula, [et] iecur leporis, liquamen, caroenum, passum,olei modicum. amulum, cum bullit. +12+ (406) +Leporem <pipere> sicco sparsum+: et hunc praecondiessicut haedum Tarpeianum. antequam coquatur, ornatus 5 suitur. piper, rutam, satureiam, cepam, thymummodicum, liquamine collues, postea in furnum <mittes>, coques et impensa tali circumsparges: piperissemunciam, rutam cepam, satureiam, dactylos IV, uvam passam, iusculum coloratum super vatillum, vinum,oleum, liquamen, caroenum 10 frequenter tangitur ut condituram suam omnem tollat. postea ex pipere sicco indisco sumitur. +13+ (407) +Aliter leporem conditum+: coques ex vino, liquamine, aqua, sinapi modico,anetho, porro cum capillo suo. cum <in> se coxerit, condies: piper, satureiam, cepae rotundum, dactylos, 15Damascena duo, vinum, liquamen, caroenum, olei modice. stringatur amulo, modicum bulliat. conditura lepusin patina perfunditur.

2 et iecur (-or E) EV | 4 pipere _add. Gi cf. v. 12_ | 5 Tarpeianum _cf. +8+ 6, 9_ | coquantur E | 6 mittes _add.Gi_ | 7 inpensam tall EV | 8 iusculum Gi, iustam EV | 14 modicum EV | in se _Sch, cf. p. 17, 10 {+3+ 2, 4}.31, 23 {+4+ 3, 3}_, se EV, per se Tor | 15 piper V, pipere E | satureia EV cepae rutundum sic EV | 16damascenae (dasm- E2) EV, -na V3 | 17 conditura _Sch ex p. 62, 11 {+8+ 6, 6}_, conditur EV

IX. (408) GLIRES. +Glires+: isicio porcino, item pulpis ex omni membro glirium trito, cum pipere, nucleis,lasere, liquamine farcies glires, et sutos in tegula positos mittes in furnum aut farsos in clibano coques.

2 trito EV, tritis Hum | 4 coque EV

De re coquinaria 40

LIB. IX. THALASSA

I. in lucusta. II. in torpedine. III. in lolligine. IV. in sepiis. V. in polypo. VI. in ostreis. VII. omne genusconchyliorum. VIII. in echino. IX. in mitulis. X. in sarda cordula XI. embractum Baianum.

LIB. IX. Thalassa E in indice, talassa EV hic | _cap. II_ torpidine EV | VII conciliorum EV | IX metullis E,metulis V | XI balanum E

I. [IVS] IN LVCVSTA. 1. (409) +Ius in lucusta et capari+: indura cepam pallachanam concisam. {+} eiuspiper, ligusticum, careum, cuminum, caryotam, mel, acetum, vinum, liquamen, oleum, defritum. hoc iusadicito sinapi in elixuris. +2+ (410) +Lucustas assas sic facies+: aperiuntur lucustae, 5 ut adsolet, cum testasua et infunditur eis piperatum, coriandratum, et sic in craticula assantur. cum siccaverint, adicies ius incraticula quotiens siccaverint quousque assantur bene, <et> inferes. +3+ (411) +Lucustam elixam cumcuminato+: piper, ligusticum, petroselinum, mentam siccam, 10 cuminum plusculum, mel, acetum, liquamen.si voles, folium et malabathrum addes. +4+ (412) +Aliter lucustam: isicia de cauda eius sic facies+: foliumnoci {+} uvam prius demes et elixas deinde pulpam, concides, cum liquamine, pipere et ovis isicia formabis.+5+ (413) +In lucusta elixa+: 15 piper, cuminum, rutam, mel, acetum, liquamen et oleum. +6+ (414) +Aliterin lucusta+: piper, ligusticum, cuminum, mentam, rutam, nucleos, mel, acetum, liquamen et vinum.

1 IVS IN LOCVSTA EV _cf. tit. ind._ | 2 pallacanam sic EV, _cf. p. 28, 28 {+4+ 2, 25}_ | eius EV, teres _Gi;an_ facies ei ius? | 7 et 8 graticula EV | 8 ius Gi, eis EV | 9 verba bene inferes in EV abierunt post 10cuminato; suo loco restituit et et inseruit Hum | locusta elixa EV | 12 malabratum EV | lucusta (loc- E) EV |esicia EV2, _om._ V1 | 24 folium noci uuam prius EV, folliclum [nocivam uvam] prius _Sch, an_ follemnocivum prius? | 16 ruta V, oleum V, uin{~u} _(del. et_ oleum ss. E2) E _cf. v. 18_ | 18 uinum V, oleum(_del. et_ uinum ss. E2) E _cf. v. 16_

II. IN TORPEDINE. 1. (415) +In torpedine+: teritur piper, ruta, cepula arida. <addes> mel, liquamen, passum,vinum modice, olei boni guttas. cum bullire coeperit, amulo obligas. +2+ (416) +In torpedine elixa+: piper,ligusticum, petroselinum, mentam, origanum, ovi medium, mel, liquamen, passum, 5 vinum, oleum. si voles,addes sinape, acetum. si calidum volueris, uvam passam addes.

1 IN V, _om._ E | 2 addes _add. Gi_

III. IN LOLLIGINE. 1. (417) +In lolligine in patina+: teres piper, rutam, mel modicum, liquamen, caroenum,olei guttas. +2+ +In lolligine farsili+: piper, ligusticum, coriandrum, apii semen, ovi vitellum, mel, acetum,liquamen, vinum et oleum. obligabis. 5

3 farsile EV, item 13 {+9+ 4, 1} | coliandrum EV

IV. IN SEPIIS. 1. (418) +In sepia farsili+: piper, ligusticum, apii semen, careum, mel, liquamen, vinum,condimenta coctiva. calefacies, et sic aperies sepiam et perfundes. +2+ (419) +Sic farcies eam sepiamcoctam+: cerebella elixa enervata teres cum pipere, cui commisces ova cruda quod satis erit, piper integrum,isicia minuta, et sic consues et in bullientem ollam mittes ita ut coire impensa possit. +3+ (420) +Sepias elixasab aheno+: in frigidam missas cum pipere, lasere, liquamine, nucleis. ova <addes>, et condies ut voles. +4+(421) +Aliter sepias+: piper, ligusticum, cuminum, coriandrum viride, mentam aridam, ovi vitellum, mel,liquamen, vinum, acetum et oleum modicum. et, ubi bullierit, amulo obligas.

4 farcies Tor, facies EV | 5 lixa EV | enerulata EV | 6 quod V, {q/} E | pipere EV | sic consues Hum, sicco suesEV | 8 aeno P, alieno EV _cf. p. 14, 12 {+2+ 2, 7}_ | 9 addes _add. Gi_

V. (422) IN POLYPO. +In polypo+: pipere, liquamine, lasere. inferes.

De re coquinaria 41

VI. (423) IN OSTREIS. +In ostreis+: piper, ligusticum, ovi vitellum, acetum, liquamen, oleum et vinum. sivolueris, et mel addes.

2 et uinum _om._ E1, _add. in marg._ E1 an E2

VII. (424) IN OMNE GENVS CONCHYLIORVM. +In omne genus conchyliorum+: piper, ligusticum,petroselinum, mentam siccam, cuminum plusculum, mel, liquamen. si voles, folium et malabathrum addes.

1 et 2 conciliorum EV

VIII. IN ECHINO. 1. (425) +In echino+: accipies pultarium novum, oleum modicum, liquamen, vinum dulce,piper minutum. facies ut ferveat. cum ferbuerit, in singulos echinos mittes, agitabis, ter bulliat. cum coxeris,piper asperges et inferes. +2+ (426) +Aliter <in> echino+: piper, cosium modice, 5 mentam siccam, mulsum,liquamen, spicam Indicam et folium. +3+ (427) +Aliter <in> echino+: lotum mittes in aqua calida, coques,levas, in patella compones, addes folium, piper, mel, liquamen, olei modice, ova, et sic obligas. inthermospodio coques, piper asperges et inferes. +4+ (428) +In echino salso+: 10 echinum salsum cumliquamine optimo, caroeno, pipere, temperabis et adpones. +5+ (429) +Aliter+: echinis salsis liquamenoptimum admisces, et quasi recentes apparebunt, ita ut a balneo sumi possint.

1 echino bis E2V, enicho bis E1 _item 5. 7. 10. 11 {infra}_ | 4 an coxerit? | 5 in _om._ EV | 6 mulsum V, -amE | liquamine EV | 7 in P, _om._ EV | echino V, enichum _corr. in_ echinum E | lotum Baseggio, colum EV,totum Hum, solum Tor | 9 termospodio E2V, -spodi E1 | 10 enicho et enichum E1 | salso V, salsum E | 11liquamen optimum EV | 12 e{n.}{i.}chinis E | salsis Sch, salis EV | 13 apparebunt E, aptabunt V

IX. (430) IN MITVLIS. +In mitulis+: liquamen, porrum concisum, cuminum, passum, satureiam, vinum.mixtum facies aquatius et ibi mitulos coques.

1 metulis bis EV | 3 aquatius Hum, aquati ius EV | mitulos sic EV |

X. IN SARDA CORDVLA MVGILE. 1. (431) +In Sardis: Sardam farsilem sic facere oportet+: Sardaexossatur, et teritur puleium, cuminum, piperis grana, menta, nuces, mel. impletur et consuitur. involvitur incharta et sic supra vaporem ignis in operculo componitur, conditur 5 ex oleo, caroeno, allece. +2+ (432)+Sarda ita fit+: coquitur sarda et 6 exossatur. teritur piper <cum> ligustico, thymo, origano, ruta, caryota,melle, et in vasculo ovis concisis ornatur impensa: vinum modice, acetum, defritum et oleum viride.

2 sardã exossatur EV | 3 et teritur EV, attorretur Sch | pulpeium EV | cuminum Hum, cum EV | mentam EV | 6allece Hum, allego EV | 7 piper cum Hum, pipere EV, piper ex Sch | 8 rutã careotã V | concisis Sch, incisis EV_cf. p. 72, 1 {+9+ 10, 4}_ | 9 uiridem EV _item p. 72, 18 {+9+ 13, 1}_

+3+ (433) +Ius in Sarda+: piper, origanum, mentam, cepam, aceti modicum et oleum. +4+ (434) +Ius inSarda+: piper, ligusticum, mentam 2 aridam, cepam coctam, mel, acetum, oleum. perfundes, asperges ovisduris concisis. +5+ (435) +Ius in cordula assa+: piper, 4 ligusticum, apii semen, mentam, rutam, caryotam,mel, 5 acetum, vinum et oleum. convenit et in Sarda. +6+ (437) +Ius in mugile salso+: piper, ligusticum,cuminum, cepam, mentam, rutam, calvam, caryotam, mel, acetum, sinape et oleum. +7+ (438) +Aliter ius inmugile salso+: piper, origanum, erucam, mentam, rutam, calvam, caryotam, mel, oleum, 10 acetum et sinape.

4 in _om._ V | 5 se{~m} V, sepe E | careotam V, caroetam E | 6 et in V, in E | 7 cepa (cep{.e} et a supra e E)menta ruta calua careotam EV | 9 origan{~u} V, -no E | 10 eruca EV | ruta V | calua EV

XI. (439) IVS IN SILVRO, IN PELAMYDE ET IN THYNNO SALSIS: piper, ligusticum, cuminum, cepam,mentam, rutam, calvam, caryotam, mel, acetum, sinape, oleum.

De re coquinaria 42

1 pelamide E, pelapide V | tinno EV

XII. (440) IVS IN MVLLO TARICHO: piper, rutam, cepam, dactylum, sinapi, trito commisces echino <et>oleo, et sic perfundes piscem frictum vel assatum.

1 mulo tarico EV | 2 et oleo Sch, oleo EV

XIII. SALSVM SINE SALSO: 1. (441) Iecur coques, teres, et mittes piper aut liquamen aut salem. addesoleum. iecur leporis aut haedi aut agni aut pulli; et, si volueris, in formella piscem formabis. oleum viridesupra adicies. +2+ (442) +Aliter vice salsi+: cuminum, piper, liquamen teres, et passum modice 5 velcaroenum et nuces tritas plurimas misces et simul conteres et salsari defundes. oleum modice superstillabis etinferes. +3+ (443) +Aliter salsum sine salso+: cumini tantum quantum quinque digitis tollis, piperis addimidium eius et unam spicam alei purgatam teres, liquamen superfundes, 10 oleum modice superstillabis.hoc aegrum stomachum valde reficit et digestionem facit.

2 mittes {s}, inities EV, inicies {s} | 6 caroeni EV | 7 salsare defundes sic EV | 8 sine Sch, in EV | cuminumEV

XIV. (444) EMBRACTVM BAIANVM. +Embractum Baianum+: ostreas minutas, sphondylos, urticas incaccabum mittes, nucleos tostos concisos, rutam, apium, piper, coriandrum, cuminum, passum, liquamen,caryotam, oleum.

2 orticas EV | 4 careotam EV, caroenum Hum, cariotum _Sch; cf. +10+ 1, 1_

LIB. X. HALIEVS

I. in piscibus diversis. II. in murenam. III. in anguillam.

EXPLICIT APICI (-II E) TALASSALIBVS LIBER VIIII | INCIPIT EIVSDEM ALIE (-IAE V) VESLIBVSEV, in quo LIBVS bis male pro LIB. _scriptum;_ Halieus E in indice librorum | _cap._ III anguilla E

I. IN PISCIBVS. 1. (445) +Ius diabotanon in pisce frixo+: piscem quemlibet curas, salsas, friges. teres piper,cuminum, coriandri semen, laseris radicem, origanum, rutam, fricabis, suffundes acetum, adicies caryotam,mel, defritum, oleum, liquamen, temperabis, refundes in caccabum, 5 facies ut ferveat. cum ferbuerit, piscemfrictum perfundes, piper asperges et inferes. +2+ (446) +Ius in pisce elixo+: piper, ligusticum, 7 cuminum,cepulam, origanum, nucleos, caryotam, mel, acetum, liquamen, sinapi, oleum modice. ius calidum. si velis,uvam passam. +3+ (447) +Aliter in pisce elixo+: teres 10 piper, ligusticum, coriandrum viride, satureiam,cepam, ovorum vitella cocta, passum, acetum, oleum et liquamen.

2 salsas Gi, saluas EV, salias Hum | 11 uiridem EV | 12 cocta EV, duo cocta P; _cf. v. 31 {+10+ 1, 9}_

+4+ (448) +<Aliter> ius in pisce elixo+: piscem curabis diligenter, mittes in mortarium salem, coriandrisemen, conteres bene, volves eum, adicies in patinam, cooperies, gypsabis, coques in furno. cum coctus fuerit,tolles, aceto acerrimo asperges et inferes. +5+ (449) +Aliter ius in pisce elixo+: cum 5 curaveris piscem,adicies in sartaginem <coriandri> semen, aquam, anethum viride et ipsum piscem. cum coctus fuerit, aspergesaceto et inferes. +6+ (450) +Ius Alexandrinum in pisce asso+: piper, cepam siccam, ligusticum, cuminum,origanum, apii semen, pruna Damascena enucleata, mulsum, 10 acetum, liquamen, defritum, oleum, etcoques. +7+ (451) +Aliter ius Alexandrinum in pisce asso+: piper, ligusticum, coriandrum viride, uvampassam enucleatam, vinum, passum, liquamen, oleum, et coques. +8+ (452) +Aliter ius Alexandrinum in pisceasso+: piper, ligusticum, coriandrum viride, cepam, 15 Damascena enucleata, passum, liquamen, acetum,oleum, et coques. +9+ (453) +Ius in gongro asso+: piper, ligusticum, cuminum frictum, origanum, cepamsiccam, ovorum vitella cocta, vinum, mulsum, acetum, liquamen, defritum, et coques.

De re coquinaria 43

1 Aliter P, _om._ EV | 4 acerrimo EV, asperrimo P | 6 coriandri semen Tor, sem (in V virgula supra m_erasa_) EV | 7 uiridem EV, _item v. 13, 15, p. 74, 10 {+10+ 1, 13}_ | 10 mulsum _Gi, cf. p. 74 l. 14 {+10+1, 14} al._, mittis E, mus V | 12 alexandrum E | 17 grongo assa EV

+10+ (454) +Ius in cornutam+: piper, ligusticum, origanum, cepam, uvam passam enucleatam, vinum, mel,acetum, liquamen, oleum, et coques. +11+ (455) +Ius in mullos assos+: piper, ligusticum, rutam, mel,nucleos, acetum, vinum, liquamen, oleum modice. calefacies et perfundes. +12+ (456) +Aliter ius in 5 mullosassos+: rutam, mentam, coriandrum, feniculum, omnia viridia, piper, ligusticum, mel, liquamen et oleummodice. +13+ (457) +Ius in pelamyde assa+: piper, ligusticum, origanum, 8 coriandrum viride, cepam, uvampassam enucleatam, passum, acetum, liquamen, defritum, oleum, et coques. 10 hoc ius convenit et in elixa. sivis, et mel addes. +14+ (458) +Ius in percam+: piper, ligusticum, cuminum frictum, cepam, 12 prunaDamascena enucleata, vinum, mulsum, acetum, oleum, defritum, et coques. +15+ (459) +Ius in piscerubellione+: piper, ligusticum, careum, serpyllum, apii semen, cepam 15 siccam, vinum, passum, acetum,liquamen, oleum. amulo obligas.

1 cornutam Hum, carnutam EV | 2 passam et nucleatam EV | 9 passam et nucleatam passam EV

II. <IN MVRENAM>. 1. (460) +Ius in murena assa+: piper, ligusticum, satureiam, crocomagma, cepam,pruna Damascena enucleata, vinum, mulsum, acetum, liquamen, defritum, oleum, et coques. +2+ (461)+Aliter ius in murena assa+: piper, ligusticum, pruna Damascena, vinum, mulsum, acetum, 5 liquamen,defritum, oleum, et coques. +3+ (462) +Aliter ius in murena assa+: piper, ligusticum, nepetam montanam,coriandri semen, cepam, nucleos pineos, mel, acetum, liquamen, oleum, et coques. +4+ (463) +Aliter ius inmurena elixa+: piper, ligusticum, anethum, apii semen, rhus Syriacum, 10 caryotam, mel, acetum, liquamen,oleum, sinape, defritum. +5+ (464) +Aliter ius in murena elixa+: piper, ligusticum, careum, apii semen,coriandrum, mentam aridam, nucleos pineos, rutam, mel, acetum, vinum, liquamen, oleum modice. calefacieset amulo obligas. +6+ (465) +<Aliter> ius in murena 15 elixa+: piper, ligusticum, careum, cuminum, nucleos,caryotam, sinape, mel, acetum, liquamen et oleum et defritum.

1 IN MVRENAM _om._ EV | morena EV _item v. 4_ (-as V) _7, 9, 12, 15_ | 2 croco magna EV | cepa EV | 3et nucleata EV | 6 +10+ 2, 4 (463) post +10+ 3, 2 (466), habent {s}{a}, post +10+ 2, 6 (465)_ PM | 9 Aliter P,_om._ EV | 10 anethum Hum, acetum EV | rus syriacum sic EV, _item p. 76, 2 {+10+ 4, 1} et 4 {+10+ 4, 2}_(sir- E) | 17 sinap{~e} V | et oleum et sic EV

III. (467) 1. +Ius in lacertos elixos+: piper, ligusticum, cuminum, rutam viridem, cepam, mel, acetum,liquamen, oleum modice. cum bullierit, amulo obligas. +2+ (466) +Ius in pisce elixo+: piper, ligusticum,petroselinum, origanum, cepam aridam, mel, acetum, liquamen, vinum, oleum modice. cum 5 bullierit, amuloobligas. et in lance inferes. +3+ (468) +Ius in pisce 6 asso+: piper, ligusticum, thymum, coriandrum viride,mel, acetum, liquamen, vinum, oleum, defritum. calefacies et agitabis rutae surculo et obligabis amulo. +4+(469) +Ius in thynno+: 8 piper, cuminum, thymum, coriandrum, cepam, uvam passum, acetum, mel, vinum,liquamen, oleum. calefacies; 10 amulo obligabis. +5+ (470) +Ius in thynno elixo+: piper, ligusticum, thymum,condimenta moretaria, cepam, caryotam, mel, acetum, liquamen et oleum et sinape.

3 _+10+ 3, 1 (467) post +10+ 3, 2 (466) et +10+ 2, 4 (463) habent_ {s} (non MP) {a} | 7 uiridem EV | 9agitabis P, zitabis EV | _+10+ 3, 4 (469) in_ E _locum habet ante +10+ 3, 3 (468), sed scripta est a manu_ E1_in loco adraso; ceterum ipsa_ E2 signis ordinem eum quem praestat V restituisse videtur | 12 obligabis E,-gas V | 13 mortaria (-ea E) EV | cepa V | 14 et oleum et V, oleum E

+6+ (471) +Ius in dentice asso+: piper, ligusticum, coriandrum, mentam, rutam aridam, malum Cydoriumcoctum, mel, vinum, liquamen, oleum. calefacies, amulo obligabis. +7+ (472) +In dentice elixo+: piper,anethum, cuminum, thymum, mentam, rutam viridem 5 mel, acetum, liquamen, vinum, oleum modice.calefacies et amulo obligabis. +8+ (473) +Ius in pisce aurata+: piper, ligusticum, careum, origanum, rutaebacam, mentam, myrtae bacam, ovi vitellum, mel, acetum, oleum, vinum, liquamen. calefacies et sic uteris.

De re coquinaria 44

+9+ (474) +Ius in pisce aurata assa+: 10 piper, coriandrum, mentam aridam, apii semen, cepam, uvampassam, mel, acetum, vinum, liquamen et oleum. +10+ (475) +Ius in scorpione elixo+: piper, careum,petroselinum, caryotam, mel, acetum, liquamen, sinape, oleum, defritum. +11+ (476) +In pisce oenogarum+:teres piper, rutam, mel commisces, 15 passum, liquamen, caroenum, et igni mollissimo calefacies. +12++<Aliter> in pisce oenogarum+: ut supra facies. cum bullierit, amulo obligabis.

3 mel EV, uel {s} | 9 bacã ouitell{~u} V | 11 apii E, api V hoc solo loco | 15 ruta V | 16 signi EV | 17 Aliter_add. Tor_ | 18 obligabis V-, gas E

IV. <IN ANGVILLAM.> 1. (477) +Ius in anguillam+: piper, ligusticum, apii semen, anethum, rhus Syriacum,caryotam, mel, acetum, liquamen, oleum, sinape et defritum. +2+ (478) +<Aliter> ius in anguillam+: piper,ligusticum, rhus Syriacum, mentam siccam, rutae bacas, ovorum vitella cocta, 5 mulsum, acetum, liquamen,oleum. coques.

1 IN ANGVILLAM _om._ EV anguilla EV | 3 Aliter _om._ EV | EXPLICIT FELICITER AMEN E,EXPLICIT LIBER X V

(A p. 196) APICI EXCERPTA A VINIDARIO VIRO INLVSTRI

+Breuis pimentorum+ que in domo esse debeant ut condimentis nihil desit: crocu, piper, zingiber, lasar, foliu,baca murre, costu, cariofilu, spica indica, addena, cardamomu, spica nardi. 5

+De seminibus hoc+: papaber, semen rude, baca rute, baca lauri, semen aneti, semen api, semen feniculi,semen ligustici, semem eruce, semen coriandri, cuminu, anesu, petrosilenu, careu, sisama.

1 EXCERPTA _tit. in_ A. _abiit post v. 9_ sisama | IN{L/}UT A | 2 accipe pigmentorum _i. specierum_ | 3debuit baca mirte | 4 _i._ caerefolium vel chaerephyllon | addena ignota | 6 _i._ semen rutae

+De siccis hoc+: lasaris radices, menta, nepeta, saluia, cupressu, origan{~u}, zyniperum, c{e,}pa gentima,bacas timmi, coriandrum, piretru, citri, fastinaca, c{e,}pa ascalonia, radices iunci, anet, puleiu, ciperum, aliu,ospera, samsucu, innula, silpi{~u}, cardamom{~u}. 5

+De liquorib. hoc+: mel, defritu, carinu, apiperiu, passu.

+De nucleis hoc+: nuces maiores, nuclos pineos, acmidula, aballana.

+De pomis siccis hoc+: damascena, datilos, uba passa, granata. H{e,}c omnia in loco sicco pone, ne odoremet uirtutem 10 perdant.

2 _i._ iuniperum | gentima interpretabatur getia vel gethya Salmasius | 3 _i._ pastinaca | ascolonia _corr. in_-cal- A1 | 4 _i._ osprea | 6 apiperiu videtur esse piperatum | 7 amygdala, Abellanae | 9 uba ex uua fecit A1

Brevis cybor{~u}.

I. caccabina minore II. caccabina fusile III. ofellas garatas IV. ofellas assas <V.> aliter ofellas VI. ofellasgraton VII. pisces scorpiones rapulatus VIII. pisces frixos cuiuscumq. generis IX. item pisces frixos X. piscesassos XI. pisces inotogonon XII. sardas XIII. item pisces inotogonon XIV. mullos anetatos XV. aliter mullosXVI. murenas et anguillas XVII. lucustas et isquillas XVIII. pisces elixos XIX. patinas oborum XX. porcellocoriandratu XXI. porcello in oc cuctu XXII. porcello eo iure XXIII. porcello tymmo crapsu XXIV. porcelluexozome XXV. porcellu lasaratu XXVI. porcello fuscellu XXVII. agnu simplice XXVIII. h{e,}du lasaratuXXIX. turdos apontomenus XXX. turtures XXXI. ius in perdices

De re coquinaria 45

I. (119) +Caccabinam minorem+: olera diversa elixa compone et pullinam inter se, si volueris, condisliquamine et oleo, et bulliat. teres piper modicum et folium et cum tritura conmisces ovum et tribulas. {(2)}+Alias: tritura, unde perfundes caccabinam+: teres ergo folium quantum 5 conpetat cum caerefolii una etquarta parte de lauri baca et medium caulis elixi et folia coriandri et solves de iuscello eius et vaporabis incinere calido et adorna. ante quam fundas in vasculo, perfundis conditum et sic ponis.

m _finalem male omissam in his excerptis non adnoto, neque alia mere orthographica_

1 Cacabina A | 2 interse A, intersere _Sch (cf._ interponere _p. 22, 20 {+4+ 1, 1}. 23, 2 {+4+ 1, 2}); at_ interse vulgariter est inter ea _scil._ holera | 6 conpedat A | cerifolio uno A | una _scil. parte_ | 7 medium _'i.dimidium' Sch_ | 8 uaborabis A | adorna Sch, adora A

II. (120) +Caccabinam fusilem+: malvas, porros, betas sive cauliculos elixatos, turdos atque isicia de pullo,copadia porcina sive pullina et cetera quae in praesenti habere poteris, conpones variatim. teres piper,ligusticum cum vini veteris pondo duo, liquaminis pondo I, mellis pondo I, olei 5 aliquantum. gustata, itempermixta et temperata mittis in patinam et fac ut modice ferveat. et cum coquitur, adicies lactis sextariumunum, ova dissoluta cum lacte perfundes, patinam, mox constrinxerit, inferes.

2 coliclos A | esicia de pullo Ihm, esiciate pullu A; _cf. p. 13, 26 {+2+ 2, 3}. 14, 1-2 {+2+ 2, 4}_ | 4lycisticum A | 5 liquamen et mel A | pd. duo, deinde bis {p/} A | 6 item Vo, id A, id est Sch | temperatam A | 8lacte 'ss' uno A

III. (270) +Ofellas garatas+: ponis ofellas in sartagine, adicis liquaminis libram unam, olei similiter, mellisaliquantum et sic frigis.

1 adices liquamen A

IV. (270) +Ofellas assas+: exbromabis diligenter et in sartagine mittes. friges oenogaro. postea simul cumipso oenogaro inferes et piper aspargis.

2 mittis A | inogaru bis A | ipsu A

V. (270) +Aliter ofellas+: [si] in liquamine frigantur et calidae melle unguantur et sic inferantur.

1 si _del. Sch_

VI. (270) +Ofellas garatas+: lasar, zingiber, cardamomum et unum acetabulum liquaminis misces cum hisomnibus tritis et ibi ofellas coques.

1 garaton hic et graton in indice A, lasaratas Sch | 2 uno acitabulo liq. A

VII. (153) +Pisces scorpiones rapulatos+: coquis in liquamine et oleo et cum mediaverit coctura, tolles. rapaselixas madidas et minutissime concisas manibus depressabis, ut umorem non habeant, et cum pisce obligas, etbulliat cum oleo abunde. et, iam bullivit, teres cuminum, lauri 5 bacam dimidiam, addes propter coloremcrocum. amulabis de oryza propter spissitudinem. superfundes et tunc inferes. addes modicum acetum.

2 mediauerint (-it _Ihm_) coctura A, in mediam venerint cocturam _Sch ex p. 65, 17 {+8+ 7, 11}_ | 7 oridia A

VIII. (154) +Pisces frixos cuiuscumque generis sic facies+: teres piper, coriandri semen, lasaris radices,origanum, rutam, caryotam, suffundes acetum, oleum, liquamen, adicis defritum. haec omnia temperabis et incaccabulo mittis et ferveat. cum calefeceris, eodem pisces superfundes. 5 asparso pipere inferes.

De re coquinaria 46

4 adices A | 5 eosdem A | 6 piper et A

IX. (155) +Item pisces frixos sic facies+: teres piper, ligusticum, bacam lauri, coriandrum, mel, liquamen,vinum, passo vel caroeno temperas. coques igni lento, amulo oryzae obligas et inferes.

2 melliq; uinu passu uel carenu A | 3 lentu et orizie A

X. (156) +Pisces assos+: teres piper, ligusticum, satureiam, cepam siccam, suffundes acetum, adiciescaryotam, anethum, ovorum vitella, mel, acetum, liquamen, oleum, defritum. haec omnia in uno mixtaperfundes.

1 ligisticum saturegia cipam A

XI. (157) +Pisces oenoteganon+: friges pisces, teres piper, ligusticum, rutam, condimenta viridia, cepamsiccam. adicis oleum, <vinum>, liquamen et inferes.

1 oenoteganon Ihm, inotocano hic et inotogonon in indice A, _cf. v. 28 {exc. 13}_ | 2 adices oleo A | 3 vinum_om._ A _cf. v. 30 {exc. 13}_

XII. (158) +Sardas sic facies+: teres piper, ligustici semen, origanum, cepam siccam, ovorum coctorumvitella, acetum, oleum. haec in unum temperas et perfundes.

2 cottor(um) A

XIII. (159) +Pisces oenoteganon+: a crudo pisces quos volueris lavas, conponis in patinam, mittis oleum,liquamen, vinum, fasciculos porri et coriandri, coquitur. teres piper, origanum, ligusticum et fasciculos quoselixasti, teres et suffundes inpensam de patina. facis ut obliget. cum bene 5 tenuerit, pipere asparso inferes.

1 oenoteganon Ihm, inotogono hic et inotogonon in indice A, _cf. v. 22 {exc. 11}_ | 5 inpesa A | obligetultimum paginae verbum in A, obligetur EV _p. 29, 12 {+4+ 2, 27}, at cf. p. 24, 14 {+4+ 2, 6}_ | 6 piperasparso inferebis A

XIV. (160) +Mullos anethatos sic facies+: rades pisces, lavabis, in patinam conpones, adicies oleum,liquamen, vinum, fasciculos porri et coriandri, mittes ut coquatur. adicies piper in mortario, fricabis, adiciesoleum et partem aceti, vino passo temperabis. traicies in caccabo, pones ut 5 ferveat. amulo obligabis etpatinam piscium perfundis. insuper piper aspargis.

4 frecabis A | 5 in cabo ponis A | 6 amolo A

XV. (161) +Aliter mullos+: radis, lavas, conponis in patinam. adicis oleum, liquamen, vinum, in cocturafasciculum porri et coriandri, inponis ut coquatur. teres piper, ligusticum, origanum, adicies de iure suo [hocde patella], vino passo temperas, mittis in caccabo, ponis ut ferveat, amulo obligabis 5 et patellam posteaperfundes, piper asparges et inferes.

1 rades A | patinim (i _altera in loco adraso_) A | 2 adices oleo liq; uinu A | fasculum A | 4 hec (sic A) depatella _ut glossema del. Sch_ | 6 aspargis et inferis A

XVI. (162) +Murenam aut anguillas vel mullos sic facies+: purgabis, conpones in patinam diligenter. adiciesin mortario piper, ligusticum, origanum, mentam, cepam aridam, infundes vini acetabulum, liquaminisdimidium, mellis tertiam partem, modice defritum ad cocleare. debent 5 autem hoc iure cooperiri, ut supercocturam supersit aliquid iuris.

De re coquinaria 47

1 anguilas A | 2 conponis A | 3 legisticum A | 4 effundes A, et fundes _Sch, item v. 23 {exc. 17}_ | viniacetabulum Sch, uinu acetabuli A | 5 ad clucliare A _i. adhibito cocleari_ | 6 cooperiri Sch, coperi A | cotturãsupersit (i ex e) A

XVII. (163) +Locustam <et scillam>+: teres piper, ligusticum, api semen, infundes acetum, liquamen, ovorumvitella et mixta in unum perfundes et inferes.

1 Locusta hic, at Lucustas et isquillas (_i. scillas_) in indice A | 2 lique ouorã A | 3 perfundis A

XVIII. (164) +In piscibus elixis+: teres piper, ligusticum, api semen, origanum, suffundes acetum, adiciesnucleos pineos, caryotae quod satis sit, mel, acetum, liquamen, sinape. temperabis et uteris.

1 elexis A | appi A | 2 pineus cariota A | 3 liq; sinapem A

XIX. (165) +Patinam solearum ex ovis+: radis, purgas, conponis in patinam, adicies liquamen, oleum, vinum,fasciculum porri et coriandri semen, mittis ut coquatur. teres piper modicum, origanum, suffundis ius <de>suo sibi, adicies iuri decem cruda ova, dissolves et in unum corpus 5 facies. traicies in patinam super soleas.ad ignem lentum pones ut decoquat, et cum duxerit, piper adspargis.

1 soliarum A _cf. p. 29, 13 {+4+ 2, 28}_ | rades A | 4 ius de Sch, iux A | 5 dissoluis A | 6 solias A

XX. (388) +Porcellum coriandratum+: assas porcellum diligenter, 5 facies moretarium sic, in quod teres piper,anethum, origanum, coriandrum viride, admisces mel, vinum, liquamen, oleum, acetum, defritum. haec omniacalefacta perfundes et asparges uvam passam, nucleos pineos et cepam concisam et sic inferes. 10

2 moretarium et quod Vo, mortarium et quo A | 4 acetum Sch, anet{~u} A | 5 aspargis A

XXI. (389) +Porcellum aenococtum+: porcellum accipies, ornabis, coque in oleo et liquamine. cum coquitur,adicies in mortario piper, rutam, bacam lauri, liquamen, passum sive caroenum, vinum vetus, simul omniateres, temperas et traicies in patinam aheneam. mittis eum. (XXII) (390) porcellum 5 eo iure percoque, cumautem levas, amulo obligabis et sic in vas transferes et inferes.

1 Porcello uno cocto (in oc cuctu _ind._) A | 2 quoq; A | 4 uino A | 5 heneã A | eo hic et in indice A, ex suo_Ihm, qui dubitabat an §22 cum §21 in unum praeceptum iungenda sit, id quod mihi certum est_

XXIII. (391) +Porcellum thymo sparsum+: porcellum lactentem pridie occisum elixas sale et anetho et inaqua frigida adsidue intingis, ut candorem habeat. deinde condimenta viridia, thymum, puleium modicum, ovadura, cepam concisam minutatim, ea omnia superspargis et condis liquaminis 5 hemina una, olei pondo uno,passi pondo uno, et sic ministras.

1 timo crapsum (sparsum _Sch._) hic, tymmo crapsu in indice A _cf. p. 68, 20 {+8+ 8, 12}_ | 2 anetu A | 4timm{~u} polleium A | ciba concisa minuta A | 5 liquamen emina (em- ex im-) A | 6 passo A

XXIV. (392) +Porcellum oxyzomum+: porcellum accuratum ornabis et mittes in iuscellum sic conditum:adicies in mortario piperis grana L, mellis quantum conpetat, cepas siccas III, coriandri viridis sive siccimodicum, liquaminis heminam, olei sextarium I, aquae heminam I, simul temperas 5 in caccabulo. mittis in eoporcellum. dum bullire coeperit, saepius agitabis, ut spissum fiat. si aliquid minus iuris facere coeperit, tuncadicies heminam unam aquae. sic percoque et sic porcellum inferes.

1 Porcello exodiom{~u} et Porcellu exozome in indice A | 2 mittis et condito aicies A | 3 piper A | quanconpedat A | 4-5 liq; emina A | 5 ·S· I aq; emina A

De re coquinaria 48

XXV. (393) +Porcellum lasaratum+: teres in mortario piper, ligusticum, careum, misces cuminum paululum,lasar vivum, lasaris radicem, suffundis acetum, addis nucleos pineos, caryotam, mel, acetum, liquamen, sinapefactum. oleo omnia temperas et perfundis.

3 lasaris radicem _ut glossema del. Sch._

XXVI. (394) +Porcellum iuscellatum+: mittis in mortario piper, ligusticum aut anethum, coriandrum, rutam,bacam lauri, fricabis, suffundes liquamen, porrum, passi sive mellis modicum, vinum modicum, oleialiquantum. cum coxeris, amulo obligabis. 5

1 iuscellatu hic, iuscellu in indice A | 2 anetum Sch, anes{~u} A | 3 suffundis A | porro A | 5 oblicauis A

XXVII. (370) +Agnum simplicem+: de agno decoriato facies copadiola, lavabis diligenter, mittes in caccabo.adicies oleum, liquamen, vinum, porrum, coriandrum cultro concisum. cum bullire coeperit, saepius agitabiset inferes.

2 cupadiola A

XXVIII. (371) +Haedum lasaratum+: haedi intestina bene purgata imples pipere, liquamine, lasare, oleo etintra haedum mittes et bene consues et cum haedo simul coquuntur. et cum decoxerit, adicies in mortariorutam, bacam lauri et levatum haedum atque exsucatum ipso iure 5 perfundis et sic ponis.

1-2 intestinas et purgatas A | 2 piper liquamen lasar ole{~u} A, _corr. Brandt._ | 5 lebato {e,}di adq. exugatoA, _cf. Ihm_

XXIX. (255) +Turdos hapantamynos+: teres piper, lasar, bacam lauri, admisces cumino garum et sic turdumper guttur imples et filo ligabis. et facies ei impensam, in qua decoquatur, quae habeat oleum, sales, aquam,anethum et capita porrorum. 5

1 hapantamynos Vo, apantomoenos hic et apontomenos in indice A, intellego "hapantamunos" qui omnia vitiastomachi abarcet (_cf. Marcell. med. 20, 26_) | 2 turdo per guttor A | 3 impesa A | 4 decocantur A

XXX. (256) +Turtures+: aperies, ornabis diligenter, teres piper, lasar, liquamen modicum, infundis ipsasturtures ut conbibant sibi, ei sic assas.

2 ipsas sic A | 3 siui A, _cf. Ihm_

XXXI. (257) +Ius in perdices+: teres in mortario piper, apium, mentam et rutam, suffundis acetum, addiscaryotam, mel, acetum, liquamen, oleum. simul coques et inferes.

1 apio A

Expli(cit) breuis ciborum.

APPENDICVLA

OPSARTYTICON GRAECORVM FRAGMENTA

1. Athenaeus XII 516c "prôtoi de Ludoi kai tên karukên exeuron, peri hês tês skeuasias hoi ta +Opsartutika+sunthentes heirêkasin, +Glaukos+ te ho Lokros" (PW VII 1421 n. 41) "kai +Mithaikos+ kai +Dionusios+"(PW V 977 n. 133) "+Hêrakleidai+" (PW VIII 496 n. 58. 59) "te duo genos Surakosioi kai +Agis+" (Oder PWI 822 n. 10) "kai +Epainetos+" (PW V 2672 n. 9) "[kai +Dionusios+], eti te +Hêgêsippos+" (PW VII 2611 n.

De re coquinaria 49

5) "kai +Erasistratos+" (PW VI 333-350 n. 2) "kai +Euthudêmos+" (PW VI 1505 n. 15) "kai +Kritôn+, prostoutois de +Stephanos+, +Archutas+" (PW II 602 n. 5. 6) "[Akestios], +Akesias+" (PW I 1163 n. 1),"+Dioklês+" (PW V 802 n. 53), "+Philistiôn+; tosoutous gar oida grapsantas Opsartutika."

2. Ath. XIV 662c "aoidimôn d' opsartutôn onomata katalegei +Batôn+ en Euergetais" (Com. III p. 327 Kock)"houtôs"

"eu g', ô Sibunê, tas nuktas ou katheudomen oud' anagegrammeth', alla kaietai luchnos kai biblion <en> taischersi, kai phrontizomen ti +Sophôn+ kataleloip' ê ti +Sêmônaktidês+ ho Chios ê +Tundarichos+" ["-kos"trad.] "ho Sikuônios ê +Zôpurinos+."

cf. coquorum catalogum apud Euphronem com. frg. 1, 5-9 (Kock III p. 317): Agis Rhodius, Nereus Chius,Chariades Atheniensis, Lamprias, Apthonetus, Euthynus 11, 1: Soterides; Sosipatrem com. fr. 1, 11. 19 (KockIII p. 314) al. Geoponica 20, 6.

3. Anaxippos com. fr. 1, 1 (III p. 296 Kock):

"+Sophôn+ Acharnan kai Rhodios +Damoxenos+ egenonth' heautôn summathêtai tês technês; edidaske d'autous Sikeliôtês +Labdakos+."

4. Pollux onom. VI 70 p. 245 Bekker "polla d' an eiê tôn peri tên hêduntikên skeuasian exeurein ek tônopsopoiikôn sungrammatôn +Pantoleontos+ kai +Mithaikou+ kai +Zôpurinou+ kai +Sophônos+ kai+Hêgêsippou+ kai +Paxamou+" (cf. Athen. IX 376d) "kai +Epainetou+ sunarithmoito d' an toutois+Hêrakleidês+ te ho Surakousios kai +Tundarichos+ ho Sikuônios kai +Simônaktidês+ ho Chios kai+Glaukos+ ho Lokros, opsopoiêtikês pragmateias sophistai."

5. Suidas "+Paxamos+... Opsartutika kata stoicheion."

6. Ath. VII p. 325f.: "+Mithaikos+ d' en Opsartutikô 'tainian' phêsin 'ekkoilixas, tan kephalan apotamôn,apoplunas kai tamôn temachea katachei turon kai elaion.'" --7. Ath. II 58b: "+Epainetos+ de kai+Hêrakleidês+ ho Surakousios en Opsartutikô tôn ôôn phasi" ("phêsi" trad.) "prôteuein ta tôn taôn; meth' haeinai ta chênalôpekeia; trita katalegontes" ("-gei" E, non C) "ta ornitheia." --8. Ath. III 88c "to d' entos têspinês +Epainetos+ en <Ops>artutikô kaleisthai phêsi mêkôna." --9. Ath. VII 294d "+Epainetos+ d' enOpsartutikô epinôtidea kalei" (scil. "galeon"), "cheirona d' einai ton kentrinên kai dusôdê; gnôrizesthai d' ektou pros tê prôtê lophia echein kentron tôn homoeidôn ouk echontôn; oute de stear oute pimelên echein tousichthus toutous dia to chondrôdeis einai."

10. Ath. VII 297c "mnêmoneuei d' autou" (scil. "tou gnapheôs" piscis) "kai +Epainetos+ en Opsartutikô."--11. Ath. VII 304d "+Epainetos+ d' en Opsartutikois koruphainan auton" (scil. "ton hippouron") "phêsinonomazesthai." --12. Ath. VII 305e "tou de kaprou" piscis "mnêmoneuei kai +Dôriôn+ kai +Epainetos+."--13. Ath. VII 312b "esti de leukosarkos" (scil. "ho leiobatos" piscis), "hôs +Epainetos+ en Opsartutikô." --14.Ath. VII 313b "+Epainetos+ d' en Opsartutikô phêsi; 'smarida, hên enioi kalousi kunos eunai'." --15. Ath. IX371e "+Epainetos+ d' en Opsartutikô ta kephalôta" herbas "kaleisthai phêsi gêphullidas." --16. Ath. IX 387d"+Artemidôros+ de ho Aristophaneios en tais epigraphomenais Opsartutikais glôssais kai +Pamphilos+ hoAlexandreus en tois peri onomatôn kai glôssôn Epaineton paratithetai legonta en tô Opsartutikô hoti hophasianos ornis taturas kaleitai."

--17. Ath. IX 395f "hoi kaloumenoi parastatai, hôn mnêmoneuei +Epainetos+ en Opsartutikô." --18. Ath. XIVp. 662d "+Epainetos+ d' en Opsartutikô legei tauta; 'muma de pantos hiereiou, kai ornithos de chrê poiein tahapala tôn kreôn mikra suntemonta kai ta splanchna kai to enteron kai to haima diathrupsanta kai artusantaoxei, turô optô, silphiô, kuminô, thumô chlôrô kai xêrô, thumbra, koriannô chlôrô te kai xêrô kai gêtiô kaikrommuô katharô pephôsmenô ê mêkôni kai staphidi ê meliti kai rhoas oxeias kokkois. einai de soi to auto

De re coquinaria 50

[muma] kai opson.'" --19. Ath. VII 324a "esti de to huposphagma hôs Erasistratos phêsin en Opsartutikô,hupotrimma. graphei de houtôs, h'uposphagma d' einai kreasin optois ek tou haimatos tetaragmenou meliti,turô, hali, kuminô, silphiô, oxei hephthois'. kai +Glaukos+ d' ho Lokros en Opsartutikô houtôs graphei;'huposphagma d' haima hephthon kai silphion kai hepsêma ê meli kai oxos kai gala kai turos kai phulla euôdêtetmêmena.'" --20. Ath. IX 369b "tên de rhaphun +Glaukos+ en tô Opsartutikô dia tou P psilôs kalei rhapun."--21. Ath. XIV 661e "kai hoi ta Opsartutika de sungrapsantes +Hêrakleidês+ te kai +Glaukos+ ho Lokrosouch harmottein phasi '<douloisi> tên mageirikên, all' oude tois tuchousi tôn eleutherôn.'" --22. Ath. III 105e"kolubdainan" piscem "d' eirêken Epicharmos... hôs d' ho +Hêrakleidês+ en Opsartutikô, tên karida." --23.Ath. III 114a "pothen humin <an eiê> eidenai hoti kai 'kuboi', ouch hous aei metacheirizesthe" ("-zesthai"trad.), "artoi eisi tetragônoi, hêdusmenoi annêthô kai turô kai elaiô, hôs phêsin +Hêrakleidês+ enOpsartutikô?" --24. Ath. VII 328d "diapherei de tês chalkidos ho chalkeus" piscis, "hou mnêmoneuei+Hêrakleidês+ en Opsartutikô." --25. Ath. XII 516d "ginesthai d' auton" (scil. "ton kandaulon" placentamLydiam) "phêsin ho Tarantinos +Hêgêsippos+ ex hephthou kreôs kai knêstou artou kai Phrugiou turouanêthou te kai zômou pionos." --26. Ath. VII 308e "+Euthudêmos+ d' en tô peri tarichôn ton korakinon"piscem "phêsin hupo pollôn saperdên prosagoreuesthai; homoiôs d' eirêke kai +Hêrakleôn+ ho Ephesios" (PWVIII 514 n. 6), "eti de Philotimos" (nisi legendum "Phul-") "en Opsartutikô. hoti de kai platista[ti]kos kaleitaiho saperdês, kathaper kai ho korakinos, +Parmenôn+ phêsin ho Rhodios en prôtô mageirikês didaskalias."--27. Ath. VII 326f "kai Dionusios d' en Opsartutikô tês huainês mnêmoneuei."

28. Ath. XIV 643e "oida de kai Kallimachon en tô tôn pantodapôn sungrammatôn pinaki anagrapsanta+plakountopoiika+ sungrammata +Aigimiou+" (PW I 964 n. 3) "kai +Hêgêsippou+ kai +Mêtrobiou+, eti de+Phaitou+" ("Phaistou" Meineke) --nominantur: "+Harpokratiôn+ ho Mendêsios" (PW VII 2416 n. 8) "en tôperi plakountôn" Ath. XIV 648b cum praecepto. --"+Iatroklês+" (PW IX 801 n. 3) "en Artopoiikô" Ath. VII326e. XIV 646a "en tô peri plakountôn." 646b fragmentum. 646f. 647b fragmentum. --"+Philistiôn+ hoLokros" Ath. III 115d "tôn chondritôn (artôn) tous semidalitas pros ischun phêsi mallon pephukenai; meth'hous tous chondritas tithêsin, eita tous aleuritas. --+Chrusippos+ ho Tuaneus" (PW III 2511 n. 21) Ath. III113a-d "artopoiikon" fragmentum longum. "en tô artokopikô" Ath. XIV 647c-648a fragmentum longum cumpraeceptis variis.

29. "+Euthudêmos+ ho Athênaios en tô peri lachanôn" Ath. II 58f. III 74b. IX 369e "+Eudêmos+" trad.fragmentum. 371a "+Eudêmos+" trad. --"en tô peri +tarichôn+" Ath. III 116a fragmentum cum versibus(Hesiodi?). 118b. VII 307b. 308c. 315f. 328d. --Schol. in Nicandri Ther. 585 p. 46 Schneider ("boupleurou")"mnêmoneuei .... kai +Epainetos+ en tô peri lachanôn."

30. Geoponica ed. Beckh 18, 21 p. 499 "Melkês skeuasia suntomos; +Paxamou+" (potius ex georgicis quamex opsartyticis, modo verum sit nomen). "hê kaloumenê +melkê+ autoschedios kai kalliôn estai ei kerameoisangeiois kainois oxos embalês drimu kai epithês auta thermospodia ê puri malthakô, toutestin ep' anthrakian;kai ean oligon anazesê to oxos, hina mê apo tôn skeuariôn anapothê, helkusas apo tês anthrakias, eis ta autaskeuaria bale gala kai thes auta eis kibôtarion ê armarion ê entha akinêton menei; kai tê husteraia hexeis pollôkallious melkas tôn pollê technê kataskeuazomenôn ta mentoi skeuaria meta prôtên ê deuteran chrêsinallasse." cf. Columella 12, 8 Apic. 7, 1 (308).

31. Ath. XIV 663d "ho +Artemidôros+ en tais Opsartutikais glôssais tên +mattuên+ apophainei koinon einaipantôn onoma tôn polutelôn edesmatôn" ("hêdus-" trad.), "graphôn houtôs; 'esti tis" ("eitis tês" trad.) "ornithosmattuês. esphachthô men dia tou stomatos eis tên kephalên. estô de heôlos kathaper ho perdix. ean de thelês,hôs echei autois pterois ean tetilmenên.' eita ton tropon ektheis tês artuseôs kai tês hepsêseôs epipherei euthus.'kai nomada pacheian hepse kai neossous tôn êdê kokkuzontôn, ean thelês para poton chrêsthai. eit' exelôn talachana eis trublion kai tês ornithos tôn kreôn epitheis paratithei; tou therous anti tou oxous tês omphakosembalôn eis ton zômon hôs echei tous botrus; epeidan de hephthê genêtai, exele meta tou botrudiou pro tou togigarton exapheinai. eith' houtôs to laganon katathrupte. houtos <ho> mattuês en tois hêdistois.'"

32. Pollux Onom. VI 57 p. 242 Bekker "to de +thrion+ hôde eskeuazon; stear hueion hephthon meta galaktos

De re coquinaria 51

mignu chondrô pachei, sumphurasas d' auta turô chlôrô kai lekithois ôôn kai egkephalois. peribalôn sukêsphullô euôdei, zômô ornitheiô ê erepheiô enepse, epeita exelôn kai to phullon aphelôn embale eis angeiongemon melitos xeontos, kai to men onoma tô edesmati prosethêke to phullon. hê de meixis panta ex isoudechetai, tôn de lekithôn pleon, hoti pêgnuousi kai sunistasin." --33. Schol. Aristoph. eq. 954 p. 66 Dindorf:"+thrion+: chondros ê oruza hepsetai ê semidalis arkountôs. eita epicheitai to hudôr kai phura kai tohêpsêmenon meta hapalou turou kai ôôn oligôn. eita perilambanetai phullois sukinois holon kai perieileitaikannabô ê papurô ê linô kai kathietai eis zômon kreôn hêpsêmenôn achri tou labein hikanên hepsêsin. eitaexairetai kai tôn phullôn periairethentôn eis lopada nean zeontos melitos emballetai kai hepsetai.strephomenon de, hotan ikanôs echê kai xanthon genêtai. exairethen paratithetai melitos perichuthentos ê apotou hephthou ê apo tou allou. thrion de kaleitai apo tôn phullôn tês sukês. hatina houtô kaleitai." duo similiapraecepta, alterum Didymi, leguntur in scholiis ibidem I p. 608 Dindorf.

34. Papyrus Heidelberg (inv. 1701 a. b. c) ed. Fr. Bilabel Sitz.-Ber. Heid. Akad. philos.-hist. Kl. 1919 Abh.23.

{Transcriber's Note: For the sake of clarity, the transcription of this Greek papyrus is given without "doublequotes". Other markup is as usual. Line numbers refer to the papyrus, and are unchanged from the originaltext. Letter names in braces represent single Greek letters.}

A. pagina anterior

Col. {sigma}

<... ......>ô; enioi de tê<......> <t>reibousin alla<..... .........> .klên kai ômê ê<........ hôs-> au>tôs zennuou<si kaita alla> po>iousin hôs pro<keitai. 5

apparatus: non do nisi maxime necessaria. supplementa sunt Bil(abelii) nisi contra dixero. hic illic exemplicausa alia adscripsi cum consilio

{sigma} 1 "elai>ô" vel "kai chr>ô" Bil. | "tê<kousi kai"? | 2 "alla <te kai"? an "alla<ssontes? alla<ntas"? | 3prima deest, sequitur "u" an "k", in fine "ê", vix "n kot>ulên"? | 4 "hôs au>tôs" Bil., an "arkoun>tôs"?

{7} Zômos ichthuos; ei<s thuias embale> chondron. kori. pr<ason...........> krommia, anêthon <........ ... ô->kimon, annêson le<pton ........ . > hepse ep' anthrakôn k{a.}<i katabre-> 10 chôn hudati. oinô, garô, <oxeisumme-> meigmenois; hotan heps<ethê kai mel-> lês airein, epipasse piper <lei- on; met' oxous dreimeôska<thist- asin oligon sumpesein, ei<ta me- 15 t<ai>rousin apo tou puros; hoi d<e ox- ous epicheantes pantaheps<ousi prosupostrôsantes ta ch<lô- ra kai ta alla po{i.}<o>usin hôs p<ro- keitai. 20

6 explevi | 12 "<mel>lês" Boll | 13 "airein" levare potius quam "hairein <op>on" Bil. | 14 explevi; "ka<ie>ôsi" Bil., cf. Chrysipp. Ath. 647e "sumpesein easas" | "sumpessein" mavult Bil. | 16 "<me>tairousin" levantab igne Vollmer, "têrousin" pap., "têrousin" 'behüten sie vor' Bil.

{7} +Krea tareichêra ê pernôn te<ma- chê+; krea homoiôs ôma; ta m<en ta- reichêra prozennuousin hi<na e-xalmisê monon; eita pant<a eis lopada; oinou merê {-d}, gluke<ôs 25 merê {-b}, oxous meros {-a}, korixê<ron, thumon, annêson, marathon; phru- xon, panta ex archês homo<u e>piba- lôn. hepsei; mesazousinepi<ba>lôn meli kai kumeinon leio<n, al>loi 30 kai piper, kai balo<n>tes ei<s ang>ei- on thermon ton zômone<pib>al- lousin psômous psoi<ôn kai> ar- tôn thermôn. {7} +Laganophakê+: lagan<on opto>n ka- 35 lôs[m]en zômô kreôn <or>nei- thôn katathrube, hepse; ê e<n oi>nô, hudati, annêsô, kumein<ô lei>ois anêthonxêron, kume<inon>, chô- ris de hepse phakên; kromm<ua tr>ipson 40

33 "psoi<tou kai" Bil. | 35 "lagan<on phakô>n" Bil. | 36 "men <en>" Bil. | 38 "lei>ois" vel "hephth>ois",Vollmer, subaudi "hepse"

De re coquinaria 52

Col. {eta}

<........ ku>m<ei>non, oxos, elai- <on..........>a chlôra, hudôr; eita <........ he>phtha kalôs ampho- <tera.......k>ai elaion chr<ê>ston <...........> ep' anthrakôn ea 5 <zesai panta> heôs sumpiê. <{7} ...........ph>akous metachlôrôn <..........>hotan hepsethê, bale <.......... an>nêson, krommu- <a.........>{i.}a, halas ê garon ek 10

{eta} 6 explevi ex. gr.

<..........>u; hotan hepse<thê>, ta <.... .... k>atathrub<e.....>u kai au<t... ...>n

versus 15-25 toti perierunt

<..... ......e>laiô kai o- 26 <xei.......blas>ta ampelôn ea eis ph<ô>s genesthai, plunas. xusas sinapi, meli, eit'embamma. {7} +Hêpar kalon+: temôn anapoiei me- 30 t' elaiou hali, kori, thumô, opô, oxei; eis obeliskon;opta thermon kai chrô. {7} +Psoas kai ta sarkôdê+: logisti ana- poiêsas <e>n hali, kori, opô opta 35 heôsmonon sumpiê; estô de soi en kuthra zômos thermos; oxos. e- laion ana meros {-a}, oinou gluke- ôs ana merê{-b}, halos brachu; an ze- sê, bale oreiganou korumbous. ka- 40

30 paragraphos {7} errore praefixa est versui 29 | tituli patinarum v. 30 et 34 extra structuram grammaticam utpassim apud Apicium | 35 "poiêsasanali" pap., corr. Bil.

Col. {theta}

taspasas t<......... . . .> embalôn <.............. ...> autôn. {7} +Hêpar kalon+: t<emôn....... meli-> kratonzen<nu................ a-> 5 postrangiz<.. .. ............ me-> liti kalô ka<................> nô embamma <...............>garon, oino<n ...............> ea; alloi lep<t..............> 10 <k>nêkon. {7} +Athêra...{n.}+

{theta} 11 "unêkon" pap., corr. Bil. | 12 "athêra" cf. Photius p. 39, 16-19. 41, 16-19 Reitzenstein _et Thes. l.L. s. v._

in reliquis versibus non servata sunt nisi brevia principia, in his duo initia praeceptorum v. 30 "Eis ps<oas"? etv. 38

"Eis p<ernan"? scilicet "zômos", ius in...

B. pagina posterior, non eiusdem cuius fuit A libri.

Col. {epsilon}

<..panta b>alôn eis mega batanion <thes eis to>{n.} kleiba<n>on; ean mesasê. <ton zômon> apochaie kai takrea dae. <.... ...>e<s> kuthran. epibalôn eleo<n> <. . ..>bale anôthen eis ton klei- 5 <banon; e>an hepsethê,oxos meta tôn <arômat>ôn tôn prokeimenôn <....... epich>ei hala oligon; hotan eis <.. ..... >n hugron metathêskai +a- <lôn....t>a krea kai eis tetrême- 10 <non pith>on kai halôn bôlou ou <........>tôs hina to apo tôn kre-<ôn .... >{n.} kai ta alla homoiôs; henioi <.. .. > meikron pro tou hoxous <.... to >kreas. 15

B {epsilon} 1 "ta krea b>alôn" Bil. | 3 "<ton garon>" Bil. | 5 "anôthen" l. denuo Bil. | 9 "<trublio>n" Boll | 10"+a<llousi t>a" Bil. | 11 explevit Boll | "bôlou" an "kôlou" pap. | 14 "<d' eleon>" Bil.

<{7} . ... . >selinou sperma, gar<o>n; ean <........ ...>un <e>xairei <. ......... ..>on, kumeinon. <{7} ... ......>s,kori xêron, kuminon <.........>kori xêron. annêthou (diploun) 20 <....... g>aron; ean hepsethê, piper <........e>leon, oinon, desmon or{e.}<i- <ganou. s>koridion, hepsema. <{7} .... ...e>leon, ligustikon, des<m...><.............>{e.} akorion chl<ôron. 25 <............d>esmidion o{i.}<nag-

De re coquinaria 53

20 in fine nota quaedam insolita, "diploun" interpretatur Bil. | 23 "<s>koridion" i. "skordion"

Col. {sigma}

ras. akorion, karo<n, o>xos. {7} akorion xêron. s<el>ino<u> sperma. oxos eis thuias; ana poiê<s>on; kaiopon oligo<n> kai g<l>ukun meta tou oxous; oligon aphes eph' hôras duo, 5 eita eis kuthran; garon kalon tonautarkê; eis kleibanon; ean hepse- thê, piper. | Ligustikon. kumeinon, oinou diplou(n). garou haploun,spoudaia amphotera; 10 ean hepsethê, piper. opon. kori xêron; auto monon phruss<e>ta<i>. |{T.}{r.}{i.}{p.}{t.}{o.}{n.} .... pl..bani turan alê- a.. an.ua

{sigma} 2 hic ut 9 (13?) {epsilon} 16. 19. 24 titulus omissus, sunt iura | 10 "spoudaia" bene curata

extant praeterea versuum 19-26 aliquot verba finalia et columnae {zeta} aliquot principia, in his vocabulum"eimiephthô<n>" i. "hêmi-"

35. addo fragmenta praeceptorum latinorum nuper a Bilabelio ex papyro Heidelberg (inv. n. 1001ab) cumphotographis edita quamquam ad rei rusticae potius quam coquinariae librum pertinere videntur. papyrus satbonae aetatis, apices haud rari, semper recte positi, litteratura uncialis

fragmentum a

..............<adip>{e.}m........ mitt>e in vini sextári(um) <au>t Albáni aut Pra<etut- iani odoráti. deinde cumlique facta erit ade<ps, percolato in irin et ita cocito. signum aut<em erit hoc verum coctum <e>sse simulquam <... 5 lis erit iris et adeps guttás ostendat. <..... tollito vás aéneum et pónito in aquá fr<igida pe>rquadriduum, iis autem diebus macera<to ..{c.}{c.}{s.} {n.}..{a.}{e.} in vino Albáno habito a..e....

fragmentum b

............. ...pondo sextantem ...drachm. I ob. "ul" ...aniem. Hyginus ...{m.}iicuius li{b.}e<t.. cal>amisco.......

.....dio{r.}........ .....ab áreant ......>...albo.

............. am iaciunt in sol{e.}<m súcum uvae acerba<e deinde reliqua et.. nul spisso n...... rito o{b.}e.........intro su<.. ...di- ebus ír<in........ eudde alio.m....

NOMINA PROPRIA

I. HOMINVM

Apicianus: conchicla +5+ 4, 2 ius +6+ 8; +8+ 7, 6 minutal +4+ 3, 3 ofellae +7+ 4, 2 patina +4+ 2, 14 salacattabia +4+ 1, 2 Celsinianus porcellus +8+ 7, 12 Commodiana conchicla +5+ 4, 4 Flac(c)ianus porcellus +8+7, 8 Frontinianus porcellus +8+ 7, 10 Frontonianus pullus +6+ 9, 12 Iulianae pultes +5+ 1, 1 Lucretianapatella +4+ 2, 25 Matianus: mala +4+ 3, 4 minutal +4+ 3, 4 Passenianus lepus +8+ 8, 7 Tarpeianus haedussive agnus +8+ 6, 9; +8+ 8, 12 Terentinus (a Terentio aliquo an a Tarento?): isicium +4+ 3, 2 ius +4+ 2, 13minutal +4+ 3, 2 impensa +8+ 1, 10 (recent- _trad._). impensa +8+ 7, 1 Traianus (trag- _trad._) porcellus +8+7, 16 pullus Vardanus (an Varcianus_?_) +6+ 9, 11 uvam passam Varianum (_?_ farinam _trad._) +3+ 11, 1[Varronis betaccos +3+ 2, 4 Varro +7+ 14, 3] fragmenta ex satura Menippea "peri edesmatôn" [qui Venerisostium (_i. cunnum_) quaerunt fragmentum comici apud Varronem +7+ 14, 3] [Vinidarius _exc. tit._]Vitellianus: pisa +5+ 3, 5 pisa sive faba +5+ 3, 9 porcellus +8+ 7, 7

II. GEOGRAPHICA

De re coquinaria 54

Abellana: concisas nuces auellanas tostas +7+ 13, 4 aballana Exc. ind. p. 77, 17 {+De nucleis hoc:+}Aethiopicum cuminum +1+ 18; +3+ 18, 3 musteos Afros +7+ 13, 2 cucurbitas more Alexandrino +3+ 4, 3panis -us +4+ 1, 3 ius -um in pisce asso +10+ 1, 6. 7. 8 cepas siccas Ascalonias +4+ 2, 24 cepam -am (-colin-V) aridam +4+ 3, 6 c{e,}pa -a _Exc. ind._ fabaciae Baianae +5+ 6, 4 embractum -um +9+ 14 conditumCamerinum +1+ 2 Caricae ficus +2+ 2, 8; +7+ 9, 1. 2; +7+ 10 hysopum Creticum +1+ 13 Cumana lanx +4+ 2,11; +5+ 4, 2 (_bis_) munda <+5+ 4, 3> +5+ 4, 4; +6+ 9, 2. 5; +7+ 13, 7 mala Cydonea (ut diu serventur) +1+12, 3; +4+ 2, 37; +8+ 5, 2 coctum +10+ 3, 6 patina de -is +4+ 2, 37 sine vitio +1+ 12, 3 (cid- _codd. praeter_+4+ 2, 37) defrutum de coctomiis (sic EV) +2+ 2, 8 laser Cyrenaicum +1+ 16, 1; +7+ 1, 1 cir- Damascenapruna +4+ 5, 1 pruna [uel] -a enucleata +6+ 2, 2 (+8+ 6, 10; +10+ 1, 6. 8. 14; +10+ 2, 1); +6+ 5, 1 -a[s] +7+6, 6 -a macerata +8+ 2, 8 (+8+ 4, 1) +8+ 8, 13 pruna -a +10+ 2, 2 sil (silfi _trad._) Gallicum +1+ 20, 1 quodGraeci dicunt *cnecon +1+ 11, 1 faenum -um +5+ 7 sales Hammoni<a>ci fricti +1+ 13 (amm- _codd._)oleum Hispanum +1+ 4; +6+ 9, 15 (spano _trad._) porcellus Hortolanus (_si a regione quadam estappellatus_) +8+ 7, 14 bis pisa Indica +5+ 3, 3 spica- a +1+ 16 2; +6+ 5, 4; +9+ 8, 2; _Exc. ind._ oleumLiburnicum +1+ 4 bis cuminum Libycum +1+ 18; +3+ 18, 3 Lucanicae bis +2+ 4; +5+ 3, 2. 8; +5+ 4, 6 -arumconfectio +2+ 4 -ia _trad._ +4+ 2, 13 -as breves concidis +4+ 5, 1 concisas +5+ 3, 2; +5+ 4, 2; +8+ 7, 14pullus Numidicus +6+ 9, 4 ofellae Ostienses +7+ 4, 1 cepa Pallac(h)ana (_si a regione est appellata_) +4+ 2,25; +9+ 1, 1 haedus sive agnus Parthicus (past- _trad._) +8+ 6, 10 laser -um +1+ 16, 1; +3+ 13, 1; +7+ 1, 1. 3pullus -us +6+ 9, 2 duracina Persica ut diu durent +1+ 12, 11 -a duriora +4+ 2, 34 patina de -is +4+ 2, 34uvam passam Phariam (_?_ farinam _trad._) +3+ 11, 1 fasiani adipes recentes +2+ 2, 1 isicia de -o +2+ 2, 6oenogaro -i +2+ 5, 4 panis Picentinus +4+ 1, 2 apsinthium Ponticum +1+ 2 -a nux +6+ 5, 2. 3; +8+ 1, 8apsinthium Romanum bis +1+ 2 caricarum defritum, quod Romani 'colorem' vocant +2+ 2, 8 Sarda ter +9+10, 1. 2. 3. 4. 5 -a ita fit +9+ 10, 2 -a farsilis +9+ 10, 1 cuminum Syriacum +1+ 18; +3+ 18, 3 rhus -um +10+2, 4; +10+ 4, 1. 2 Thebaica palma +1+ 2 caseus Vestinus +4+ 1, 2

_indices ampliores paratos habebamus, temporum barbaries vetuit imprimi. addimus maxime necessaria denominum technicorum orthographia (cf. Sitz.-Ber. p. 36ss.) in apparatu passim praetermissa cum consilio etvocabula quaedam rara vel dubia_

acetabulum neutrum ter +8+ 7, 17 _masc. ter_ +6+ 9, 3 aenococtus porcellus +8+ 7, 11. 16 +Exc. 21+; -umter +5+ 1, 2; oen- vel un- vel in- _trad._ anetum semper sine h apantomoenos _v._ hap- tisana barrica +4+ 4, 2_ignota_; adde Thesauro _?_ calamintha +3+ 4, 8 (caromemta _trad._) calyculi boletorum +7+ 15, 5 (calic-_trad._) ius in cappari cancro +9+ 1, 1 _cf._ cammarus +2+ 1, 1. 3 cap[r]onum +4+ 3, 3 in cap[s]o +6+ 9, 14[car(a)uita +5+ 3, 1] cariofilu _Exc. ind., erit_ cariophyllon; adde Thesauro caroenum _10es in codd._,carenum _fere 30es_ -on- +2+ 1, 7; +2+ 2, 1 in V1, -in- _Exc. ind._ _?_ caromenta _v._ calamintha caryota,plerumque careota _trad._; cariota bis in EV _et quater in Exc., quater in_ E, semel in V; caroeta +7+ 14, 3 inEV, binis locis in E aut V; careta +8+ 2, 7 in EV _?_ sala cattabia +4+ 1, 1. 2. 3 _v. Thes. s.v._ cottabiuscauliculus sic E _bis, plerumque_ col- vel cul- _in codd., etiam _ coliclus cepula (-ulla _6es_) _11es_c(h)araxo 9, 1 in c(h)araxo +6+ 5, 2 cneci flos neutrum +6+ 5, 2; +7+ 6, 10; +8+ 1, 4 (eneci vel -chi _codd._)nechon +1+ 11, 1 corrige Thesaurum coagulum +7+ 13, 5 +8+ 6, 11 quag- cocleare (_-rem_ +3+ 18, 3 semelEV) +2+ 2, 5; +3+ 18, 3; bis +4+ 2, 25 clocl- +3+ 18, 3 bis et +4+ 2, 25 V clucliare _Exc. 16_ caricarumdefrutum quod Romani 'colorem' vocant +2+ 2, 8 _adde Thesauro III p. 1714, 76_ colyphium +4+ 4, 1 _bis_;+5+ 5, 1 bis (coloef-, colef-, coleu-, coloed- _codd._) conchicla 6es, _in codd. semper_ conci- conc(h)iclariscaccabus +5+ 4,5 adde Thesauro conchylia +1+ 15, 1 +9+ 7 (concil- _trad._) cordyla (-ul- _trad._) +9+ 10, 5cotonia _v._ Cydonea a crudo +4+ 2, 27 +8+ 6, 3 _Exc. 13_ cuminum scriptum cim- hic illic, cym- +1+ 15, 1in E cyathus: semper ciatus in EV dactilus semper (_fere 20es_) decarno +7+ 10 decorio _Exc. 27_ defritumpassim, defretum +3+ 4 1; +4+ 2, 25 in EV, defrictum quater in V depello +2+ 2, 10 +6+ 5, 3 depilo +6+ 3, 2ius diabotanon +10+ 1, 1 adde Thesauro embamma +3+ 18, 1; +8+ 2, 7 embractum +9+ 14 _cf._ +8+ 6, 1enervo 9es: -io in EV +7+ 7, 1; +9+ 4, 2 exbromo +2+ 2, 9; +6+ 2, 3; _Exc. 4_; _Anthim. 3_ exentero (semperext- in EV) +2+ 1, 7; +6+ 7; +7+ 5, 3; +8+ 1, 3; +8+ 7, 1. 5 _?_ faseoli faratarii +8+ 6, 1 fungi farnei +7+ 15,1. 2. 3 ficedula (-tula _trad._) +4+ 2, 5 bis 14 bis +8+ 7, 14 [funguli] _v._ sphondylus cepa gentima _Exc.ind._ gigeria pullorum +4+ 2, 21 (ciz- _trad._) +5+ 3, 8 (giz- _trad._) +4+ 5, 1 (la E, gingibera V) ingiber _v._zing- gonger +10+ 1, 9 (grongo EV) turdus hapantamynos (apantomoenos _cod._) _Exc. 29_ adde Thesauro

De re coquinaria 55

Graeco helenium +1+ 4 (ell- EV), inlunium +1+ 11, 3?) hemina: semper em- in EV isicium _passim,praevalet in_ EV scriptio es-, item in isiciolum isiciatus iuniperus +8+ 4, 2 zyn- _Exc. ind._ ius saepissime,iux _Exc. 19_ lac saepe, _nom._ lacte +8+ 6, 6 _acc. in_ -em +4+ 2, 13 in EV ut laxamentum habeat +6+ 9,10. 14; +7+ 7, 1 _cf._ +4+ 5, 1 ligusticum _passim_; scriptum lib- in EV +1+ 21; +4+ 2, 27 legist- _Exc. 16_,ligist- _Exc. 8es_, lygist- _2_ lio (ter ligo _trad._) +4+ 4, 1; +5+ 1, 1 ter. 4; +5+ 3, 2. 5 _bis_; +5+, 5, 1lucusta plerumque loc- in EV malabathrum (-trum EV, -bra- tum +91+, 3) +1+ 15, 1; +1+ 16, 2; +9+ 1, 3; +9+7 _?_ haedus sive agnus [mammotestus] +8+ 6, 6 mel passim, _acc._ melle in EV +5+ 2, 3 +5+ 3, 5 +8+ 4, 2melca +7+ 13, 9 conditum melizomum +1+ 1, 2 menta semper sine h in EV minuta pars +4+ 4, 2 +5+ 5, 2mitulus (met- EV) +9+ 9 bis moretaria (mort- V) +1+ 21; +6+ 4, 2; +10+ 3, 5 (mort- EV) _Exc. 20_ mort-murena plerumque mor- in EV _?_ baca murre _Exc. ind. an_ myrthae_?_ nechon _v._ cneci flos oenococtus_v._ aenoctus oenoteganon (in- _cod._) _Exc. 11. 13_ omentum scriptum augmentum +3+ 20, 7; +7+ 3, 2oryza: orizae +2+ 2, 8; oridia +2+, 2, 9 _Exc. 7_ orizie _Exc. 9_ ospreon _tit. lib. V_, ospera _Exc. ind._ovifer _m._ +8+ 4, 1. 3 oxyporium (ex- EV) +3+ 18, 2 -rum +1+ 18 oxyzomus +6+ 9, 3 _Exc. 24_ exodi-pecioli +1+ 12, 4 petroselinum scriptum passim silenum in EV phoenicopteros (fen- EV) +6+ 4, 1; +6+ 6, 1piciri picitus +1+ 12, 1; +1+ 9, 2; +1+ 12, 7 pisa, hic illic pisum in EV ius in platone +8+ 2, 2 pyrethrumscriptum pyret-, pireth-, piret- +2+ 2, 2; +4+ 5, 1; +7+ 5, 2. 4; +8+ 6, 11 _Exc. ind._ r(h)us Syriacum +10+ 2,4; +10+ 4 1 2 salsus _i. piscis salsatus_ +3+ 20, 4; +4+ 2, 21. 22. 23. 24. 25 _bis_; +5+ 8 2; +8+ 7, 16; +9+ 131. 2. 3 scilla bis +2+ 1, 3 (isc V), isquillas _Exc. 17_ sil (silfi EV) +1+ 20, 1 +3+ 5 silphium (silf- semper EV)+7+ 4 1; +7+ 6, 1; +7+ 7 silpi{~u} _Exc. ind._, plerumque silfi, quod hic illic potest esse genetivus sinapepassum, saepe sen- in EV, _abl. in_ -i _saepe, in_ -e +6+ 9, 8; +7+ 2, 2; +8+ 1, 2; +8+ 8. 13 _acc. in_ -i +1+12, 9; +8+ 5, 4; +9+ 1, 1; +10+ 1, 2 sphondyli (plerumque sfon- vel fon- in EV), -i [vel fondili] +3+ 20, 1, -is[sive fondilis] +5+ 2, 1, nusquam legitur funguli ova spongia (sf- V sfh- E) +7+ 13, 8 surclo (-ulo +8+ 7, 5;+8+ 8, 8) +4+ 5, 3; +7+ 2, 1; +7+ 4, 1. 2 _bis_; +7+ 7, 1; +8+ 6, 11; +8+ 7, 5; +8+ 8, 8. 9 tamni (-nni EV) +4+2, 7 terebinthi (terendi EV) +1+ 2 t(h)ermospodium +4+ 2, 4. 8. 9. 33 _bis_; +9+ 8, 3 t(h)ursio +4+ 2, 18turtio _ibid._ thymum (thy-, ty-, thi-, plerumque ti- in EV), timm- _Exc. 23 et ind._ thynnus (ti- EV) +9+ 11+10+ 3, 4 t(h)yrsi +4+ 2, 3 +7+ 15, 6 tisana _semper, nusquam_ pt- in EV tracta, forma tractum +2+ 1, 5; +6+9, 13 in EV, _cf._ E +4+ 3, 5 tudiclo (tutunclo _trad._) +5+ 2, 2 +5+ 3, 6 turiones lauri +8+ 1, 10 _?_ tus +2+3, 2 tyropatina +7+ 13, 7 patella tyrotaricha (thi- EV) +4+ 2, 17 ante ventilatum (_subst._) +1+ 6 cum tresundas bullierit +8+ 6, 6 (_cf._ +9+ 8, 1) _v. Pallad._ 12, 22, 4 _Anthim._ 3 zema +8+ 1, 10 +8+ 6, 6 zingibersic +1+ 18 et +4+ 5, 1 in EV _et Exc. p. 77, 3 {+Breuis pimentorum+} et p. 78, 27 {Exc. 6}_, geng- octies inV _ceteroquin (11es)_ ging- in EV zomoteganon piscium +4+ 2, 27

verba intransitiva ut ex se am[b]ulet +6+ 9, 15 coloro +4+ 2, 20; +7+ 10; +8+ 8, 7 constringo _Exc._ 2 coquo+7+ 6, 4 <in> se +8+ 8, 13 (_cf._ +3+ 2, 3; +9+ 8, 1) decoquo _Exc. 19 28_ percoquo +8+ 6, 9 despumo +5+3 1. 3. 6. 9; +5+ 4, 3. 4 (_cf._ +5+ 2, 3) duco +4+ 2, 20. 28; +4+ 5, 1; +5+, 3, 2; +5+ 4, 4; +7+ 13, 7 _Exc. 19_(cf. +8+ 6, 9) induco +2+ 2, 2 impinguo +8+ 7, 5 medio _Exc. 7_ (_at cf._ +3+ 9, 2) minio +2+ 5, 4 mollio+3+ 2, 2 obligo +4+ 2, 6 _Exc. 13_ (_at cf._ +4+ 2, 27) percoquo +8+ 6, 9 refrigero +5+ 3, 4 sicco +3+ 18, 3;+4+ 2 12; +9+ 1, 2 bis spisso +5+ 1, 1. 4; +8+ 8, 3 stringo +4+ 2, 31; +7+ 6 4 teneo +4+ 2, 27 _Exc. 13_

* * * * *

Addenda et corrigenda

{Transcriber's Note: The author's "addenda et corrigenda" have not been changed for this e-text. Transcriber'scorrections are listed separately.}

p. 12, 24 {+2+ 1, 4} misces sicut pulpam omentatam _scripsit et ad +2+ 1, 7 spectare putat E. Brandt, quisedulo et strenue mecum plagulas correxit_

p. 13, 26 {+2+ 2, 3} nunc magis placet retinere In isiciato pullo et _p. 78, 11 {_Exc._ 2} legere item_isiciatum pullum

De re coquinaria 56

p. 19, 25 {+3+ 10, 3} in baca interpretatur 'cum olivis' _Brandt cf. +3+ 9, 5_

p. 21, 5-14 {+3+ 18, 2-3} mavolt pro uno praecepto haberi Brandt p. 25, 21 {+4+ 2, 12} verba et ova crudaconfracta _ante verba v. 20 {supra}_ et olei modicum transponi iubet Brandt p. 26, 12 {+4+ 2, 14 _tit._}Patinam _bis scriptum, prius suco rubro, in_ V

" 22 {+4+ 2, 14 _v. 11_} dein] in intellegi volt id est Brandt " 27 {+4+ 2, 14 _fin._} Infra ostenditur _spectaread declinationem in codd. omissam putat Brandt_

p. 27, 9 {+4+ 2, 15 _fin._} legit a superficie insuper pones et verba versas in discum _in v. 13 {+4+ 2, 16}post_ oleo reponi iubet Brandt p. 29, 10s. {+4+ 2, 27} proponit origanum, suffundes ius de suo sibi, fricabis,ova cruda dissolves, de suo sibi temperas _cf. infra ad p. 39, 24 ss._

p. 32, 25 {+4+ 3, 7} ante adicies excidisse titulum novum velut Aliter minutal dulce coniecit Brandt p. 39, 24{+5+ 4, 3} _sic legi volt Brandt (cf. ad p. 29, 10):_ origanum, suffundis <ius> de suo sibi, fricabis, liquaminetemperabis, mittis supra <pisam>. adicies oleum eqs p. 43, 28 {+6+ 3, 1} vide an post frigido _non novumpraeceptum sit incipiendum, sed pergendum:_ perdicem cum pluma--dipilabis. <pridie> occisa (_cf. p. 81, 19{Exc. 23}_) perdix _eqs, tum p. 44, 1 {+6+ 3, 2}_ si <III> dierum eqs p. 51, 5 {+7+ 5, 1} Assaturamsimplicem: assam a furno salis eqs Brandt p. 68, 25 {+8+ 8, 12} uvam passam ustam coloratam _Brandt cf. p.54, 5 {+7+ 10}_

* * * * * * * * * * * * * * *

{Transcriber's Notes and Corrections:

p. 12 (+2+ 1, 4 _app._) _cf. +7+ 8; +9+ 10, 1_ text in original format reads cf. _7, 8, 9, 10, 1_

p. 19 (+3+ 10, 1 _app._) et _delendum (cf. l. 24)_ text reads l. 26

p. 20 (+3+ 12 _app._) a _add. Vo, cf. l. 31_ text reads l. 32

p. 21 (+3+ 18, 2 _app._) _+3+ 18, 2 _cf. +1+ 18 de oxyporo_ text reads +3+ 18, 3

p. 22 _parenthetical numbers 114, 115 and 117 may belong on this page:_ +3+ 21, 1 (113); +3+ 21, 2 (114);+3+ 21, 3 (115); +4+ 1, 1 (116); +4+ 1, 2 (117); +4+ 1, 3 (118)

p. 25 (+4+ 2, 12 _app._) ire EV, coire _Sch ex +9+ 4, 2_ text reads +9+ 4, 1

p. 27 (+4+ 2, 17 _app._) at cf. p. 28, 12. 16 al. text reads 12. 15

p. 28 (+4+ 2, 21 _app._) passum vel mulsum _add. Hum_ text omits italics p. 28 (+4+ 2, 25 _app._)pallachanas (pala- E) EV, _cf. +9+ 1, 1_ text reads p. 9, 1 1

p. 30 (+4+ 2, 31 _app._) _p. 24, 25 in simili iure_ oua VI text reads p. 25, 24

p. 30 (+4+ 2, 33 _app._) calidam _add. Vo ex l. 33_ text reads l. 34

p. 32 (+4+ 3, 7 _app._) inter lepores _scil. +8+ 8, 5_ text reads +8+ 9, 5

p. 33 (+4+ 4, 1 _app._) super EV _p. 40, 30_ text reads p. 40, 29

p. 33 (+4+ 4, 2 _app._) haec EV _p. 41, 8_ text reads p. 41, 3

De re coquinaria 57

p. 35 (+5+ 1, 1 _app._) _+5+ 1, 1 fere idem praeceptum redit +5+ 1, 4_ text reads V 1, 1 and V 1, 4

p. 36 (+5+ 1, 3 _app._) _cf. +6+ 9, 13_ text reads +6+ 10, 13

p. 38 (+5+ 3, 4 _app._) _cf. p. 50, 24. 53, 13. 62, 10_ text reads 53, 12.

p. 43 (+6+ 3, 2 _app._) vide tamen an ibi sit pro deinde _ut p. 40, 6 et_ et delendum text reads p. 40, 9

p. 55 (+7+ 13, 6 _app._) _cf. v. 7. p. 35, 24. 36, 10_ text reads p. 35, 25. 36, 15

p. 56 (+7+ 14, 3 _app._) 8 Varro--11 pipere text reads 12 pipere

p. 74 (+10+ 2, 1) IN MVRENAM text reads JN MURENAM

p. 75 (+10+ 3, 2 _app._) +10+ 3, 1 (467) post +10+ 3, 2 (466) et +10+ 2, 4 (463) text reads 10, 3, 1 (467) post10, 3, 2 (466) + 10, 2, 4 (463) _( "+" changed to "et" to avoid ambiguity )_

p. 78 (_exc._ 2 _app.) _cf. p. 13, 26 {+2+ 2, 3}. 14, 1-2 {+2+ 2, 4}_ text reads 14, 3

p. 89 (papyrus A {eta}) versus 15-25 toti perierunt so in original p. 92 (Index) [Varronis betaccos +3+ 2, 4Varro +7+ 14, 3] text reads +3+ 2, 3 ... +7+ 14, 4 fragmentum comici apud Varronem +7+ 14, 3] text reads+7+ 14, 4 Aethiopicum cuminum +1+ 18; +3+ 18, 3 text reads +3+ 18, 2 quod Graeci dicunt *cnecon +1+ 11,1 asterisk in original p. 93 (Index) cuminum Libycum +1+ 18; +3+ 18, 3 text reads +3+ 18, 2 cuminumSyriacum +1+ 18; +3+ 18, 3 text reads +3+ 18, 2 laser -um +1+ 16, 1; +3+ 13, 1; +7+ 1, 1. 3 text reads +7+ 1,1. 4 _?_ sala cattabia +4+ 1, 1. 2. 3 _v. Thes. s.v._ cottabius text reads +4+ 4, 1...

p. 94 (Index) depilo +6+ 3, 2 text reads +6+ 3, 3 ficedula (-tula _trad._) +4+ 2, 5 bis 14 bis text reads +5+ 2,5...

p. 95 (Index) oxyzomus +6+ 9, 3 _Exc. 24_ exodi- text reads +6+ 10, 2 coquo +7+ 6, 4 <in> se +8+ 8, 13(_cf._ +3+ 2, 3; +9+ 8, 1) text reads +7+ 6, 5 ... +3+ 2, 2 mollio +3+ 2, 2 text reads +3+ 2, 1

p. 96 (Addenda et Corrigenda) p. 26 text reads p. 16 under 29, 10 cf. infra ad p. 39, 24 ss. text reads p. 59under 43, 28 <pridie> occisa text reads oceisa }

{Numbering:

The original text used six series of numbers:

_Book:_ Roman numeral in body text; +boldface+ Arabic numeral in Index. _Chapter:_ Roman numeral inbody text; second Arabic numeral in Index. _Recipe:_ Boldface Arabic numeral in margin; third Arabicnumeral (if present) in Index. The first recipe in a chapter is usually--but not always--given a number 1 in thebody text. In this e-text, recipe numbers are placed inline.

_Schuch numbering:_ The continuous numbering, 1-478, from the 1874 Schuch edition was shown inparentheses in the margin. In this e-text, parenthetical numbers are placed inline.

Page and line numbers are used in the critical apparatus and in the Addenda et Corrigenda. They are retainedhere for completeness, with the recipe number added in braces: 48, 11 {+6+ 9, 14}.

Lines in this e-text are numbered from 1 within each paragraph, with the apparatus changed accordingly. Linebreaks are as in the printed book. Internal references (lines within the same paragraph) have been changed to

De re coquinaria 58

agree with this numbering; other line references are treated like page numbers, above.

All recipe citations, whether original or added by the transcriber, have been formatted to match the Index.}

End of the Project Gutenberg EBook of De Re Coquinaria, by Apicius

*** END OF THIS PROJECT GUTENBERG EBOOK DE RE COQUINARIA ***

***** This file should be named 16439-8.txt or 16439-8.zip ***** This and all associated files of variousformats will be found in: http://www.gutenberg.org/1/6/4/3/16439/

Produced by Louise Hope, Ted Garvin, David Starner and the Online Distributed Proofreading Team athttp://www.pgdp.net

Updated editions will replace the previous one--the old editions will be renamed.

Creating the works from public domain print editions means that no one owns a United States copyright inthese works, so the Foundation (and you!) can copy and distribute it in the United States without permissionand without paying copyright royalties. Special rules, set forth in the General Terms of Use part of thislicense, apply to copying and distributing Project Gutenberg-tm electronic works to protect the PROJECTGUTENBERG-tm concept and trademark. Project Gutenberg is a registered trademark, and may not be usedif you charge for the eBooks, unless you receive specific permission. If you do not charge anything for copiesof this eBook, complying with the rules is very easy. You may use this eBook for nearly any purpose such ascreation of derivative works, reports, performances and research. They may be modified and printed and givenaway--you may do practically ANYTHING with public domain eBooks. Redistribution is subject to thetrademark license, especially commercial redistribution.

*** START: FULL LICENSE ***

THE FULL PROJECT GUTENBERG LICENSE PLEASE READ THIS BEFORE YOU DISTRIBUTE ORUSE THIS WORK

To protect the Project Gutenberg-tm mission of promoting the free distribution of electronic works, by usingor distributing this work (or any other work associated in any way with the phrase "Project Gutenberg"), youagree to comply with all the terms of the Full Project Gutenberg-tm License (available with this file or onlineat http://gutenberg.net/license).

Section 1. General Terms of Use and Redistributing Project Gutenberg-tm electronic works

1.A. By reading or using any part of this Project Gutenberg-tm electronic work, you indicate that you haveread, understand, agree to and accept all the terms of this license and intellectual property(trademark/copyright) agreement. If you do not agree to abide by all the terms of this agreement, you mustcease using and return or destroy all copies of Project Gutenberg-tm electronic works in your possession. Ifyou paid a fee for obtaining a copy of or access to a Project Gutenberg-tm electronic work and you do notagree to be bound by the terms of this agreement, you may obtain a refund from the person or entity to whomyou paid the fee as set forth in paragraph 1.E.8.

1.B. "Project Gutenberg" is a registered trademark. It may only be used on or associated in any way with anelectronic work by people who agree to be bound by the terms of this agreement. There are a few things thatyou can do with most Project Gutenberg-tm electronic works even without complying with the full terms ofthis agreement. See paragraph 1.C below. There are a lot of things you can do with Project Gutenberg-tmelectronic works if you follow the terms of this agreement and help preserve free future access to Project

De re coquinaria 59

Gutenberg-tm electronic works. See paragraph 1.E below.

1.C. The Project Gutenberg Literary Archive Foundation ("the Foundation" or PGLAF), owns a compilationcopyright in the collection of Project Gutenberg-tm electronic works. Nearly all the individual works in thecollection are in the public domain in the United States. If an individual work is in the public domain in theUnited States and you are located in the United States, we do not claim a right to prevent you from copying,distributing, performing, displaying or creating derivative works based on the work as long as all references toProject Gutenberg are removed. Of course, we hope that you will support the Project Gutenberg-tm mission ofpromoting free access to electronic works by freely sharing Project Gutenberg-tm works in compliance withthe terms of this agreement for keeping the Project Gutenberg-tm name associated with the work. You caneasily comply with the terms of this agreement by keeping this work in the same format with its attached fullProject Gutenberg-tm License when you share it without charge with others.

1.D. The copyright laws of the place where you are located also govern what you can do with this work.Copyright laws in most countries are in a constant state of change. If you are outside the United States, checkthe laws of your country in addition to the terms of this agreement before downloading, copying, displaying,performing, distributing or creating derivative works based on this work or any other Project Gutenberg-tmwork. The Foundation makes no representations concerning the copyright status of any work in any countryoutside the United States.

1.E. Unless you have removed all references to Project Gutenberg:

1.E.1. The following sentence, with active links to, or other immediate access to, the full ProjectGutenberg-tm License must appear prominently whenever any copy of a Project Gutenberg-tm work (anywork on which the phrase "Project Gutenberg" appears, or with which the phrase "Project Gutenberg" isassociated) is accessed, displayed, performed, viewed, copied or distributed:

This eBook is for the use of anyone anywhere at no cost and with almost no restrictions whatsoever. You maycopy it, give it away or re-use it under the terms of the Project Gutenberg License included with this eBook oronline at www.gutenberg.net

1.E.2. If an individual Project Gutenberg-tm electronic work is derived from the public domain (does notcontain a notice indicating that it is posted with permission of the copyright holder), the work can be copiedand distributed to anyone in the United States without paying any fees or charges. If you are redistributing orproviding access to a work with the phrase "Project Gutenberg" associated with or appearing on the work, youmust comply either with the requirements of paragraphs 1.E.1 through 1.E.7 or obtain permission for the useof the work and the Project Gutenberg-tm trademark as set forth in paragraphs 1.E.8 or 1.E.9.

1.E.3. If an individual Project Gutenberg-tm electronic work is posted with the permission of the copyrightholder, your use and distribution must comply with both paragraphs 1.E.1 through 1.E.7 and any additionalterms imposed by the copyright holder. Additional terms will be linked to the Project Gutenberg-tm Licensefor all works posted with the permission of the copyright holder found at the beginning of this work.

1.E.4. Do not unlink or detach or remove the full Project Gutenberg-tm License terms from this work, or anyfiles containing a part of this work or any other work associated with Project Gutenberg-tm.

1.E.5. Do not copy, display, perform, distribute or redistribute this electronic work, or any part of thiselectronic work, without prominently displaying the sentence set forth in paragraph 1.E.1 with active links orimmediate access to the full terms of the Project Gutenberg-tm License.

1.E.6. You may convert to and distribute this work in any binary, compressed, marked up, nonproprietary orproprietary form, including any word processing or hypertext form. However, if you provide access to or

De re coquinaria 60

distribute copies of a Project Gutenberg-tm work in a format other than "Plain Vanilla ASCII" or other formatused in the official version posted on the official Project Gutenberg-tm web site (www.gutenberg.net), youmust, at no additional cost, fee or expense to the user, provide a copy, a means of exporting a copy, or ameans of obtaining a copy upon request, of the work in its original "Plain Vanilla ASCII" or other form. Anyalternate format must include the full Project Gutenberg-tm License as specified in paragraph 1.E.1.

1.E.7. Do not charge a fee for access to, viewing, displaying, performing, copying or distributing any ProjectGutenberg-tm works unless you comply with paragraph 1.E.8 or 1.E.9.

1.E.8. You may charge a reasonable fee for copies of or providing access to or distributing ProjectGutenberg-tm electronic works provided that

- You pay a royalty fee of 20% of the gross profits you derive from the use of Project Gutenberg-tm workscalculated using the method you already use to calculate your applicable taxes. The fee is owed to the ownerof the Project Gutenberg-tm trademark, but he has agreed to donate royalties under this paragraph to theProject Gutenberg Literary Archive Foundation. Royalty payments must be paid within 60 days followingeach date on which you prepare (or are legally required to prepare) your periodic tax returns. Royaltypayments should be clearly marked as such and sent to the Project Gutenberg Literary Archive Foundation atthe address specified in Section 4, "Information about donations to the Project Gutenberg Literary ArchiveFoundation."

- You provide a full refund of any money paid by a user who notifies you in writing (or by e-mail) within 30days of receipt that s/he does not agree to the terms of the full Project Gutenberg-tm License. You mustrequire such a user to return or destroy all copies of the works possessed in a physical medium anddiscontinue all use of and all access to other copies of Project Gutenberg-tm works.

- You provide, in accordance with paragraph 1.F.3, a full refund of any money paid for a work or areplacement copy, if a defect in the electronic work is discovered and reported to you within 90 days ofreceipt of the work.

- You comply with all other terms of this agreement for free distribution of Project Gutenberg-tm works.

1.E.9. If you wish to charge a fee or distribute a Project Gutenberg-tm electronic work or group of works ondifferent terms than are set forth in this agreement, you must obtain permission in writing from both theProject Gutenberg Literary Archive Foundation and Michael Hart, the owner of the Project Gutenberg-tmtrademark. Contact the Foundation as set forth in Section 3 below.

1.F.

1.F.1. Project Gutenberg volunteers and employees expend considerable effort to identify, do copyrightresearch on, transcribe and proofread public domain works in creating the Project Gutenberg-tm collection.Despite these efforts, Project Gutenberg-tm electronic works, and the medium on which they may be stored,may contain "Defects," such as, but not limited to, incomplete, inaccurate or corrupt data, transcription errors,a copyright or other intellectual property infringement, a defective or damaged disk or other medium, acomputer virus, or computer codes that damage or cannot be read by your equipment.

1.F.2. LIMITED WARRANTY, DISCLAIMER OF DAMAGES - Except for the "Right of Replacement orRefund" described in paragraph 1.F.3, the Project Gutenberg Literary Archive Foundation, the owner of theProject Gutenberg-tm trademark, and any other party distributing a Project Gutenberg-tm electronic workunder this agreement, disclaim all liability to you for damages, costs and expenses, including legal fees. YOUAGREE THAT YOU HAVE NO REMEDIES FOR NEGLIGENCE, STRICT LIABILITY, BREACH OFWARRANTY OR BREACH OF CONTRACT EXCEPT THOSE PROVIDED IN PARAGRAPH F3. YOU

De re coquinaria 61

AGREE THAT THE FOUNDATION, THE TRADEMARK OWNER, AND ANY DISTRIBUTOR UNDERTHIS AGREEMENT WILL NOT BE LIABLE TO YOU FOR ACTUAL, DIRECT, INDIRECT,CONSEQUENTIAL, PUNITIVE OR INCIDENTAL DAMAGES EVEN IF YOU GIVE NOTICE OF THEPOSSIBILITY OF SUCH DAMAGE.

1.F.3. LIMITED RIGHT OF REPLACEMENT OR REFUND - If you discover a defect in this electronicwork within 90 days of receiving it, you can receive a refund of the money (if any) you paid for it by sendinga written explanation to the person you received the work from. If you received the work on a physicalmedium, you must return the medium with your written explanation. The person or entity that provided youwith the defective work may elect to provide a replacement copy in lieu of a refund. If you received the workelectronically, the person or entity providing it to you may choose to give you a second opportunity to receivethe work electronically in lieu of a refund. If the second copy is also defective, you may demand a refund inwriting without further opportunities to fix the problem.

1.F.4. Except for the limited right of replacement or refund set forth in paragraph 1.F.3, this work is providedto you 'AS-IS' WITH NO OTHER WARRANTIES OF ANY KIND, EXPRESS OR IMPLIED, INCLUDINGBUT NOT LIMITED TO WARRANTIES OF MERCHANTIBILITY OR FITNESS FOR ANY PURPOSE.

1.F.5. Some states do not allow disclaimers of certain implied warranties or the exclusion or limitation ofcertain types of damages. If any disclaimer or limitation set forth in this agreement violates the law of the stateapplicable to this agreement, the agreement shall be interpreted to make the maximum disclaimer or limitationpermitted by the applicable state law. The invalidity or unenforceability of any provision of this agreementshall not void the remaining provisions.

1.F.6. INDEMNITY

- You agree to indemnify and hold the Foundation, the trademark owner, any agent or employee of theFoundation, anyone providing copies of Project Gutenberg-tm electronic works in accordance with thisagreement, and any volunteers associated with the production, promotion and distribution of ProjectGutenberg-tm electronic works, harmless from all liability, costs and expenses, including legal fees, that arisedirectly or indirectly from any of the following which you do or cause to occur: (a) distribution of this or anyProject Gutenberg-tm work, (b) alteration, modification, or additions or deletions to any Project Gutenberg-tmwork, and (c) any Defect you cause.

Section 2. Information about the Mission of Project Gutenberg-tm

Project Gutenberg-tm is synonymous with the free distribution of electronic works in formats readable by thewidest variety of computers including obsolete, old, middle-aged and new computers. It exists because of theefforts of hundreds of volunteers and donations from people in all walks of life.

Volunteers and financial support to provide volunteers with the assistance they need, is critical to reachingProject Gutenberg-tm's goals and ensuring that the Project Gutenberg-tm collection will remain freelyavailable for generations to come. In 2001, the Project Gutenberg Literary Archive Foundation was created toprovide a secure and permanent future for Project Gutenberg-tm and future generations. To learn more aboutthe Project Gutenberg Literary Archive Foundation and how your efforts and donations can help, see Sections3 and 4 and the Foundation web page at http://www.pglaf.org.

Section 3. Information about the Project Gutenberg Literary Archive Foundation

The Project Gutenberg Literary Archive Foundation is a non profit 501(c)(3) educational corporationorganized under the laws of the state of Mississippi and granted tax exempt status by the Internal RevenueService. The Foundation's EIN or federal tax identification number is 64-6221541. Its 501(c)(3) letter is

De re coquinaria 62

posted at http://pglaf.org/fundraising. Contributions to the Project Gutenberg Literary Archive Foundation aretax deductible to the full extent permitted by U.S. federal laws and your state's laws.

The Foundation's principal office is located at 4557 Melan Dr. S. Fairbanks, AK, 99712., but its volunteersand employees are scattered throughout numerous locations. Its business office is located at 809 North 1500West, Salt Lake City, UT 84116, (801) 596-1887, email business@pglaf.org. Email contact links and up todate contact information can be found at the Foundation's web site and official page at http://pglaf.org

For additional contact information: Dr. Gregory B. Newby Chief Executive and Director gbnewby@pglaf.org

Section 4. Information about Donations to the Project Gutenberg Literary Archive Foundation

Project Gutenberg-tm depends upon and cannot survive without wide spread public support and donations tocarry out its mission of increasing the number of public domain and licensed works that can be freelydistributed in machine readable form accessible by the widest array of equipment including outdatedequipment. Many small donations ($1 to $5,000) are particularly important to maintaining tax exempt statuswith the IRS.

The Foundation is committed to complying with the laws regulating charities and charitable donations in all50 states of the United States. Compliance requirements are not uniform and it takes a considerable effort,much paperwork and many fees to meet and keep up with these requirements. We do not solicit donations inlocations where we have not received written confirmation of compliance. To SEND DONATIONS ordetermine the status of compliance for any particular state visit http://pglaf.org

While we cannot and do not solicit contributions from states where we have not met the solicitationrequirements, we know of no prohibition against accepting unsolicited donations from donors in such stateswho approach us with offers to donate.

International donations are gratefully accepted, but we cannot make any statements concerning tax treatmentof donations received from outside the United States. U.S. laws alone swamp our small staff.

Please check the Project Gutenberg Web pages for current donation methods and addresses. Donations areaccepted in a number of other ways including including checks, online payments and credit card donations. Todonate, please visit: http://pglaf.org/donate

Section 5. General Information About Project Gutenberg-tm electronic works.

Professor Michael S. Hart is the originator of the Project Gutenberg-tm concept of a library of electronicworks that could be freely shared with anyone. For thirty years, he produced and distributed ProjectGutenberg-tm eBooks with only a loose network of volunteer support.

Project Gutenberg-tm eBooks are often created from several printed editions, all of which are confirmed asPublic Domain in the U.S. unless a copyright notice is included. Thus, we do not necessarily keep eBooks incompliance with any particular paper edition.

Most people start at our Web site which has the main PG search facility:

http://www.gutenberg.net

This Web site includes information about Project Gutenberg-tm, including how to make donations to theProject Gutenberg Literary Archive Foundation, how to help produce our new eBooks, and how to subscribeto our email newsletter to hear about new eBooks.

De re coquinaria 63

De re coquinaria

from http://manybooks.net/

De re coquinaria 64