1

S GIO DC & O TO IN BIN

TRNG THPT HUYN IN BIN

---o0o---

TI SNG KIN KINH NGHIM

HNH THNH K NNG TR LI CU HI NG DNG

THC TIN PHN CHUYN HA VT CHT V

NNG LNG - SINH 11

Ngi thc hin: NGUYN TH THANH TUYN

Chc v: Gio vin

n v cng tc: Trng THPT huyn in Bin

Huyn in Bin, Thng 3 nm 2015

2

DANH MC CH CI VIT TT

THPT .... Trung hc ph thng

GV ... Gio vin

HS .. Hc sinh

SGK .... Sch gio khoa

KTG .... Kim tra nh gi

NXB .... Nh xut bn

GD & T .... Gio Dc v o To

VSV..Vi sinh vt

V:.ng vt

TV.Thc vt

Mng mch

TM..Tnh mch

MM.Mao mch

3

HNH THNH K NNG TR LI CU HI NG DNG THC TIN

PHN CHUYN HA VT CHT V NNG LNG- SINH HC 11

Tc gi: Nguyn Th Thanh Tuyn

Gio vin THPT huyn in Bin

PHN A

MC CH V S CN THIT CA VIC HNH THNH K NNG TR

LI CU HI NG DNG THC TIN PHN CHUYN HA VT CHT

V NNG LNG SINH 11 TRNG THPT HUYN IN BIN

1. Mc ch

Gio vin hng dn hc sinh cch hc l thuyt v bc u hnh thnh k

nng gii quyt cu hi ng dng thc tin cho hc sinh lp 11 trng THPT

huyn in Bin, nhm nng cao cht lng mn sinh hc 11.

2. S cn thit ca ti

Qua trnh nhn thc ca hc sinh lp 11 trng THPT huyn in Bin,

t nh hng, phn tch, a ra mt s bin php c th nng cao cht lng

hc v tr li cu hi ng dng thc t gp phn phc v cho cc bi kim tra

cht lng, thi hc sinh gii tnh, thi tt nghip ...ca hc sinh v hn na ph hp

vi mc tiu i mi gio dc l chun u ra cho hc sinh.

PHN B

PHM VI TRIN KHAI THC HIN

1.i tng

Hc sinh lp: 11B3,11B6 v 11B7 ca trng THPT huyn in Bin, gm

72 hc sinh.

2.Thi gian

Thc hin nghin cu trong thi gian hc k I (nm hc 2014 - 2015) i vi

hc sinh lp 11B3, 11B6 v 11B7 trng THPT huyn in Bin.

4

PHN C. NI DUNG

CHNG I. THC TRNG CA VIC HNH THNH K NNG TR LI

CU HI NG DNG THC TIN PHN CHUYN HA VT CHT V

NNG LNG SINH 11 TRNG THPT HUYN IN BIN

1. c im chung.

Trong cng tc ging dy ly hc sinh lm trung tm th vic vn dng kin

thc hc gii quyt nhng cu hi, hin tng trong thc tin ca hc sinh

v cng quan trng, gp phn tch cc lm chuyn bin qu trnh hc ca hc

sinh. Nhng hin nay hc tt mn sinh hc th mi hc sinh trc ht phi

trang b kin thc l thuyt sau t nhng hiu bit vn dng vo gii quyt

nhng tnh hung thc t c th. V vy sau nhiu nm ging dy ti thy rng:

khi gp phi cc cu hi vn dng i hi c s t duy v tnh ton, hc sinh cn

rt lng tng do cha nm vng kin thc v k nng vn dng cn rt yu. c

bit l cc cu hi bi tp vn dng thc tin trong chng I chuyn ha vt cht

v nng lng sinh hc 11. V vy ti thy vic hnh thnh k nng cho hc

sinh cch hc v vn dng l thuyt tr li cu hi thc tin l vn ht sc

cn thit cho mi gio vin t c mc tiu nng cao cht lng dy v hc.

2. Nhng tn ti, kh khn.

2.1. V pha hc sinh

a s HS lp 11 c iu tra ti trng THPT huyn in Bin cha thc

s yu thch mn hc v cha t tm c phng php hc hiu qu, c bit l

khi vn dng l thuyt vo thc hnh. Lp 11 nn cc em cha xc nh c mnh

thi i hc khi g hc, do vy ch c mt s t hc sinh quan tm n mn Sinh

ch yu l hc sinh xc nh i thi hc sinh gii, v ch quan tm n mn Sinh khi

chun b kim tra mt tit hay kim tra hc k. Hu ht cc em khng nh hnh

c phng php hc, phng php h thng ha kin thc, cha hnh thnh k

nng tr li nhng cu hi vn dng thc t nh th no t kt qu tt nht.

2.2. V pha gio vin.

5

i ng GV tuy tch ly c nhng kinh nghim cn bn nhng qu

trnh i mi gio dc khng ngng c nng cao, ni dung kin thc cng c

nhiu i mi ph hp vi i mi gio dc. Do , vic i mi phng php

dy v hc cn nhiu vng mc trong nh hng cho hc sinh cch hc v vn

dng n vo thc tin nh th no cho mn hc c hiu qu.

a s GV u cho rng kin thc sinh hc lp 11 chng I, phn IV l rt

d dy v hc nhng phn l thuyt v n n gin, nhng khi chng ta phi

vn dng kin thc tr li mt s cu hi trong thc tin chng ta th vn

gp rt nhiu kh khn. GV ph bin dy hc theo li gii thch minh ha, coi trng

vic i su vo l thuyt v cha vn dng c hiu qu vo thc t.

GV cha thc s ch n vic l thuyt phi gn vi thc t. Vn dng l

thuyt vo thc t nh th no khi gp nhng tnh hung nh vy cc em c

th gii quyt d dng.

2.3. Mt s vn t ra

Vi yu cu cp thit: Lm sao xy dng cho hc sinh k nng tr li cu hi

ng dng thc t phn chuyn ha vt cht v nng lng t hiu qu cao? Gio

vin phi hnh thnh phng php, k nng t h thng ha kin thc v vn dng

kin thc vo nhng tnh hung thc tin nh th no?

V vy vi ni dung kin thc chng I gm 20 tit chng ta khng th vn

dng l thuyt tr li tt c cu hi xy ra trong thc tin i vi sinh vt (ng vt

v thc vt), nn mi gio vin cn hnh thnh cho hc sinh nhng k nng nm trc l

thuyt, quan st, tm hiu thc tin t c th t mnh tr li nhng tnh hung

thc t c hiu qu.

CHNG II. NI DUNG CA VIC HNH THNH K NNG TR LI

CU HI NG DNG THC TIN PHN CHUYN HA VT CHT V

NNG LNG SINH 11 TRNG THPT HUYN IN BIN

I. Mc ch c th, chi tit ca gii php:

6

- Gio vin hng dn hc sinh cch hc l thuyt v bc u hnh thnh k

nng gii quyt cu hi ng dng thc tin chng I cho hc sinh lp 11 trng

THPT huyn in Bin, nng cao cht lng mn sinh 11.

- Ngoi k nng tr li cu hi vn dng trong chng I t cc em c

th tip tc tm hiu v gii quyt nhng cu hi tng t nhng chng tip

theo v trong c chng trnh sinh hc.

- Hc sinh c th h thng li c ni dung kin thc mnh hc c lin

quan, v gip cc em pht huy tch cc hn na kh nng t hc v nghin cu

thc nghim v cao hn na l nghin cu khoa hc.

II. Ni dung c th.

Trc ht gii quyt nhng cu hi vn dng trong phn ny hc sinh

cn h thng l thuyt chng I vi ni dung chnh sau:

PHN I. Khi qut chung v chuyn ha vt cht v nng lng

A. Chuyn ha vt cht v nng lng thc vt

- S hp th nc v mui khong r

- Vn chuyn cc cht trong cy

- Thot hi nc

- Vai tr ca cc nguyn t khong v sinh l nit

- Quang hp cc nhm thc vt, quang hp vi nng sut cy trng

- H hp thc vt

B. Chuyn ha vt cht v nng lng ng vt

- Tiu ha ng vt

- H hp ng vt

- Tun hon mu

- Cn bng ni mi

PHN II. Cu hi vn dng

1) tr li cc cu hi c hiu qu cc em phi hnh thnh mt s k

nng c bn sau:

7

- K nng t hc v nghin cu ti liu (Sau mi bi hc chng ta cn tm tt

ni dung v tm hiu xem ni dung c th lin h vi thc t nh th no)?

- K nng h thng ha kin thc l thuyt hc (kin thc sau khi c

hc chng ta phi h thng ha theo lgic).

- K nng lin h, quan st thc t v vn dng l thuyt vo thc tin gip

gii thch hin tng lin quan n thc t

- K nng khc su kin thc qua tr li cu hi vn dng v hiu hn v l

thuyt hc

- K nng hot ng nhm, thu thp thng tin qua cc knh

- K nng gii quyt vn c lin quan

2) thc hin c cc k nng trn khi gp nhng phn kin thc cn

phi gii quyt vn qua nhng v d di y cc em c th thc hin cc

bc nh sau:

- Bc 1: Tho lun tm hiu xem ni dung thng tin nm trong ni dung

kin thc phn no, cu hi lin quan n ni dung kin thc no? Gch chn

hoc t mu nhng khi nim quan trng v nhng ni dung chnh. Tm tt cc

ni dung quan trng ra giy.

- Bc 2: Tho lun v h thng ha kin thc lin quan cho thng tin (c

th kin thc qua sch, v hoc tm qua mng, qua thc t)

- Bc 3: Thu thp thng tin v tm cch gii quyt nhng tnh hung hay

cu hi gp phi

- Bc 4: Hon thin ni dung cu tr li, c th rt ra kinh nghim cho

chng ta trong thc t

3) Sau y l mt s v d minh ha

II.1 Cu hi vn dng dng l thuyt

PHN A: Cu hi v chuyn ha vt cht v nng lng thc vt

Bi 1: c on thng tin di y v tr li cu hi:

S CN BNG NC CA C TH THC VT

8

tn ti, t bo ca c th thc vt cn cha mt hm lng nc xc

nh. Tuy nhin iu d dng t c ch i vi thc vt thy sinh. i vi

thc vt trn cn, nhim v khng phi d thc hin v nc trong c th thc

vt khng ngng b mt i qua qu trnh thot hi nc. Lng nc ca c th

thc vt b thot i qua thot hi nc l rt ln.

C th thy mc thot hi nc ca thc vt qua mt vi v d sau: Mt

cy ng qua mt ma thot i 180kg nc, 1ha rng Nam M trung bnh qua mt

ngy m thot mt 75.000kg nc. Mc mt nhiu nc nh vy lin quan n

b mt l ln ca nhiu loi cy trong kh quyn khng bo ha hi nc. Tuy

nhin s pht trin b mt l ln nh vy l rt cn thit c hnh thnh qua

qu trnh tin ha m bo s dinh dng kh cacbonic c bnh thng. Mu

thun gia s dinh dng kh CO2 v gim s mt nc li du n r nt trong

cu to ca ton b c th thc vt. b p li lng nc b mt qua thot

hi nc, cn c dng nc xm nhp lin tc vo cy. c th thc vt lun din

ra hai qu trnh: s xm nhp ca nc vo cy v s thot hi nc ra khi cy,

ngha l c th thc vt c s cn bng nc bnh thng, khng chu s thiu

nc.

c c iu , qua qu trnh chn lc t nhin, thc vt trn cn

hnh thnh nn nhng thch nghi vi chc nng ht nc (h r pht trin, phn

nhnh mnh vi s lng khng l cc lng ht), vn chuyn nc (h mch dn

chuyn ha), gim s thot hi nc (h thng cc m biu b, h thng cc l kh

t ng ng m). Mc d c nhng thch nghi nh vy, trong cy thng

xuyn xut hin s thiu nc. nhng cy khc nhau, nhng h hi v mt sinh

l xut hin vi mc thiu nc khc nhau. C nhng loi cy qua qu trnh tin

ha hnh thnh c nhng thch nghi a dng i vi s mt nc (thc vt

chu hn).

9

Pht hin nhng c im sinh l lin quan n kh nng chng chu mt

nc ca c th thc vt l mt nhim v rt quan trng khng nhng c ngha l

thuyt m cn c gi tr thc tin ln. gii quyt c nhim v quan trng v

hp dn , cn phi c hiu bit ton din v s trao i nc ca c th thc vt,

bao gm s hp th, vn chuyn v thot hi nc.

(Ngun: Chng 2: Nc v i sng thc vt, sch Sinh l hc thc vt, tc gi:

Nguyn Nh Khanh - Cao Phi Bng, Nxb Gio dc Vit Nam.)

* Hng dn: Vi on vn trn chng ta theo cc bc

- Bc 1: Khi c on vn trn cc em lin h vi ni dung kin thc

hc: S hp th nc v mui khong r, vn chuyn cc cht trong cy, thot

hi nc, hoc thng tin qua sch, bo khc hoc tm thng tin qua mng v ni

dung kin thc trn.

- Bc 2: Tho lun v h thng ha kin thc lin quan cho thng tin :

Kin thc v vai tr ca nc i vi c th thc vt, c ch hp th nc v dinh

dng c th thc vt, cu to c quan hp th nc v ion khong thc vt,

vn chuyn cc cht trong cy v thot hi nc, s thch nghi ca c th thc vt.

- Bc 3: Thu thp thng tin v tm cch gii quyt nhng tnh hung hay

cu hi gp phi: p dng thng tin cho tng cu hi

- Bc 4: Hon thin ni dung cu tr li c th rt ra kinh nghim cho

chng ta trong thc t

* Vn dng cu hi c th tm ra p n, hay cu tr li

Cu hi 1 : m bo s cn bng nc i vi cy trng cn ch

a. ti nc y , tiu nc khi tha mt cch hp l

b. chn t ph hp vi cy trng

c. bn cc loi phn vi lng

d. dng cc cht dit c di lm hao ht nc

10

* i vi cu hi ny chng ta lm nh sau: Chng ta thy y l cu hi

trc nghim c nhiu p n gy nhiu nn phn l thuyt chng ta cn phi tm

hiu k.

- Bc 1: Khi c on vn trn cc em lin h vi ni dung kin thc

hc: S hp th nc v mui khong r, thot hi nc (phn IV SGK sinh hc

11 trang 19), hoc thng tin qua sch, bo khc hoc tm thng tin qua mng v

ni dung kin thc trn.

- Bc 2: Tho lun v h thng ha kin thc lin quan cho thng tin :

Kin thc v vai tr ca nc i vi c th thc vt, thot hi nc, s thch nghi

ca c th thc vt.

- Bc 3: Thu thp thng tin v tm cch gii quyt nhng tnh hung hay

cu hi gp phi: p dng thng tin cho tng cu hi.

- Bc 4: Hon thin ni dung cu tr li c th rt ra kinh nghim cho

chng ta trong thc t.

p n: a

Cu hi 2 : Hy khoanh trn ng hay sai mi nhn nh sau:

Nhn nh ng hoc sai

S thot hi nc l mt tai ho do mt mt nhiu nc nhng c

nhiu thun li cho cy.

ng/ sai

Thot hi nc chuyn ng t l xung r cy. ng/ sai

Ngun nng lng hng dng nc i ln l nhit mt tri. ng/ sai

Tr li : ng - Sai ng

Cu hi 3: Hy phn tch tc dng ca s thot hi nc ca l?

Tr li:

- L ng c tn cng (sc ht) m bo dng nc i ln.

11

- m bo cho s xm nhp CO2 v O2 qua kh khng dng cho quang

hp, h hp, cht khong i theo dng nc ln l tham gia vo trao i cht.

- Lm du mt cho cy khng b t nng do nh sng mt tri.

- thm thc vt (rng), s thot hi nc c hiu qu kh hu lm mt

khng kh, m cao, ma nhiu hn so vi min t trng, lm cn bng kh hu.

Cu hi 4: Cy xanh thch ng nh th no gip gim bt s mt nc do

qu trnh thot hi nc?

* i vi cu hi ny ngoi cc bc chung chng ta c th tm hiu

thm: y l mt cu hi v l thuyt nhng trong l thuyt th chng ta hc

nhng loi cy no thch ng gip gim bt s thot hi nc th khng c nhng

chng ta bit c rng cy c cu to nh th no, c c im g thch

nghi vi qu trnh gim mt nc do thot hi nc iu ny chng ta cn lin h

thc t: V d cy (bng, hng) v ma ng hay rng l, hay cy (xng rng,

thanh long) l bin thnh gai gim bt s thot hi nc, hoc nhng cy sng

nhng ni kh hn c c im g? T nhng hiu bit thc t trn chng ta c

th vn dng tr li cu hi ny?

Tr li:

- a s cy trong mi trng kh hn c l b nh vi lp cutin dy, thch

ng h tr gim bt lng nc bay hi. Kh khng t v tp trung di mt l,

trnh nh nng trc tip.

- Chng li s bc hi nc tng nhanh mi khi khng kh chuyn ng, cc

kh khng ca l vng kh hn c giu kn v che ph bng cc lng t mn

to thnh cc ti c khng kh yn lng.

- vng nhit i cy rng l vo ma kh, cy vng sa mc c l bin

thnh gai v thn lm nhim v quang hp (xng rng).

12

- Cy mng nc nh h thuc bng gim mt nc bng cch kh khng

ch m vo ban m, CO2 tch t vo ban m c dng quang hp sut ban

ngy, khi kh khng vn ng ngn chn s thot hi nc.

Cu hi 5: Gii thch ti sao cy trn cn ngp ng lu s cht?

Tr li:

Khi b ngp ng r cy thiu xi nh hng n s h hp ca r - > tch

ly cc cht c hi vi t bo lm cho lng ht cht, khng hnh thnh lng ht

mi - > cy khng ht c nc nn s cht.

Cu hi 6: Gii thch ti sao nc v ion khong c th vn chuyn ln pha

trn cy cao n hng chc mt?

Tr li:

- Do s phi hp hot ng ca cc qu trnh: hp th nc t t vo r v

y nc t r ln thn, qu trnh thot hi nc l to lc ht nc t thn ln l

nn a c cc phn t nc t t vo r cy v sau nc c a ln

tn ngn cy, mc d cy c th cao t vi ba mt n hng chc mt.

Cu hi 7: Gii thch ti sao khng nn ti cy vo lc bui tra khi tri

nng gt?

Tr li:

- Git nc ng trn l to thnh mt thu knh hi t, nng mt tri lm

chy l non

- Cy t n c c ch thch ng vi nng gt: L cp li gim bt din

tch tip xc vi nng, kh khng ng li lm gim bt s thot hi nc.

- Khi ti nc lng nhit di t bc hi ln lm nhit tng cao, lm

cy b luc do nhit ca nc cao => cy b cht

Do vy khng nn ti nc cho cy vo lc tri nng gt.

Bi 2: Em hy c on thng tin v tr li cc cu hi sau:

13

THOT HI NC QUA KH KHNG

Mc d din tch l kh ca ton b kh khng ch gn bng 1% din tch ca

l, nhng lng nc thot ra khi kh khng li ln hn lng nc thot qua b

mt l nhiu ln. Ti sao vy?

C s vt l ca qu trnh bc hi nc chng minh rng: cc phn t

nc bc hi v thot vo khng kh mp chu nc d dng hn nhiu so vi

cc phn t nc bc hi t gia chu nc. Nh vy, vn tc thot hi nc

khng ch ph thuc vo din tch thot hi m ph thuc cht ch vo chu vi ca

cc din tch . R rng l hng trm kh khng trn mt mm2 l s c tng chu vi

ln hn rt nhiu so vi chu vi l v l l do ti sao lng nc thot qua kh

khng l chnh v vi vn tc ln.

(Ngun: Theo Em c bit, sch gio khoa nng cao Sinh hc 11 trang 16)

* Hng dn: Vi on vn trn chng ta theo cc bc

- Bc 1: Khi c on vn trn cc em lin h vi ni dung kin thc

hc: S hp th nc v mui khong r, thot hi nc, cu to l thch nghi

vi chc nng thot hi nc, hoc thng tin qua sch, bo khc hoc tm thng

tin qua mng v ni dung kin thc trn.

- Bc 2: Tho lun v h thng ha kin thc lin quan cho thng tin :

Kin thc v vai tr ca nc i vi c th thc vt, thot hi nc.

- Bc 3: Thu thp thng tin v tm cch gii quyt nhng tnh hung hay

cu hi gp phi: p dng thng tin cho tng cu hi.

- Bc 4: Hon thin ni dung cu tr li, c th rt ra kinh nghim cho

chng ta trong thc t

* Vn dng cu hi c th

Cu hi 1:

14

Hy chn phng n tr li ng. Qu trnh thot hi nc ca cy s b

ngng khi:

a. a cy ra ngoi nh sng.

b. Ti nc cho cy.

c. Ti nc mn cho cy.

d. a cy vo trong ti.

Tr li: d- a cy vo bng ti.

Cu hi 2: Khoanh ng hoc sai vo cc nhn nh sau:

Nhn nh ng hoc sai

Nc thot ra khi l ch yu qua kh khng, v vy c

ch iu chnh qu trnh thot hi nc chnh l c ch iu

chnh s ng m kh khng

ng/ sai

Cy ngoi sng th kh khng lun lun m. ng/ sai

Tri ang ma th khng xy ra qu trnh thot hi nc. ng/ sai

Tr li : ng - Sai Sai

Cu hi 3: V sao di bng cy mt hn di mi che bng vt liu xy dng?

Tr li:

- Mi che bng vt liu xy dng th hp th nhit lm cho nhit trong

tng cao.

- Di bng cy mt hn do l cy thot hi nc lm h nhit mi

trng xung quanh.

V vy, khng kh di bng cy mt hn khng kh di mi che bng vt

liu xy dng.

15

* Kinh nghim ng dng trong thc t: Trng, bo v nhiu cy xanh, ma

h tri nng cn ngh ngi nhng ni c nhiu bng cy

Cu hi 4: Cy trn i v cy trong vn cy no c cng thot hi

nc qua cutin mnh hn?

Tr li:

- Cy trong vn c cng thot hi nc qua cutin mnh hn do cy

trong vn c lp cutin pht trin yu do nh sng vn yu, cn cy trn i lp

cutin pht trin mnh do trn i nh sng mnh.

* Kinh nghim ng dng trong thc t: Trng cy nhng ni nh th no

cho hp l, c ch ti nc cho cy hp l.

Cu hi 5: Ti sao v ma lnh mt s cy( bng, hng..) thng hay rng l?

Tr li:

- V ma lnh ta thy m khng kh thp thi tit kh hanh, lng nc

ngm trong t gim do vy mt s cy trng nh bng, hng rng l nhm gim

bt s thot hi nc.

* Vi 2 v d trn phn no gip hc sinh hnh thnh c nhng k nng

tr li cu hi vn dng c hiu qu cc v d tip theo vi cc bc nh

trn.

Bi 3: Hy c on thng tin di y v tr li cc cu hi sau:

LOI C GIP GIM KH NH KNH

Cc nh nghin cu thuc Trung tm Nghin cu Khoa hc Nng nghip

Quc t Nht Bn v Trung tm Nng nghip Nhit i Quc t Colombia tm

thy loi c brachiaria, c ngun gc t chu Phi v c trng ti M Latinh. R

ca loi c ny tit ra cc cht c tc dng ngn chn cc thnh phn trong phn

ha hc chuyn ha thnh kh gy hiu ng nh knh.

Phn ln cc loi phn bn nit c s dng rng ri hin nay sau

khi bn vo t chuyn thnh axt nitric - cht sau tr thnh kh xt nit gy

16

hiu ng nh knh cao gp 300 ln so vi kh CO2 . Ngoi ra, axt nitric cn d

thm qua t, gy nhim nc ngm, ph hoi h sinh thi ca i dng v sng

ngi. Cc cht tit ra t r c brachiaria c tc dng ngn chn hot ng ca cc

vi sinh vt, nh gim mnh lng kh xt nit do phn bn ha hc thi

ra.Ngoi tc dng gim mnh kh thi gy hiu ng nh knh, loi c ny cn l

ngun thc phm giu dinh dng hn so vi cc loi c hin nay trong chn nui

b. Cc nh nghin cu bt u trng loi c ni trn ti Nam M.

Theo ng Guntur Subarao thuc Trung tm nghin cu Khoa hc Nng

nghip quc t Nht Bn, vic pht trin loi c mi ny s l cng ngh quan

trng tng sn lng nng nghip trong bi cnh dn s th gii ngy cng tng.

(Ngun: Internet)

Cu hi 1: Nit c d tr ln nht trn tri t l u?

a. Trong t

b. Trong i dng

c. Trong khng kh

d. Trong granit

Tr li: c

Cu hi 2: Theo bi bo trn, nit trong phn ho hc khi bn vo t c th

gy hiu ng nh knh cao gp 300 ln so vi kh CO2 nhng n vn thng xuyn

c bn vo t?

Tr li:

Bi v nit l ngun dinh dng quan trng nht ca thc vt:

- Nit l thnh phn ca b 4 (C, H, O, N) to nn cc hp cht axit amin,

prtin:

+ Nit l thnh phn ca photpholipit, dip lc, cc cht c hot tnh sinh

hc cao (alcaloit, vitamin nhm B, khng sinh), phitocrom.

17

+ Nit l thnh phn cu trc cc enzim quan trng.

Cu hi 3: Hy khoanh trn ng hay sai mi nhn nh sau:

Nhn nh ng hoc sai

S c nh nit t do trong t l do t ti xp ng/ sai

S kh nitrat to amn din ra thc vt ng/ sai

Nguyn nhn cy khng chu c nng mui cao l do th

nc ca t qu thp

ng/ sai

Tr li: Sai / ng / ng

Cu hi 4: Gii thch v sao ci to l tnh ca t gp phn nng cao sn

lng cy trng?

Tr li:

- Vic chun b t trng c vai tr quan trng gp phn ci thin mi trng

sng ca r trong qu trnh hp th nc v mui khong cng nh d tr nc,

cht dinh dng.

- t ti xp c ngha quan trng cho s cung cp nc v cht dinh

dng. t ti xp tng c lng O2 cn cho s h hp, gip vi sinh vt hiu

kh hot ng tt, vin t nh gi nhiu ion khong.

- Nu t chua, mn cn kh chua, ra mn. Bn vi trung ho t chua. Bn

phn hp l.

Cu hi 5: Ti sao t si mn mnh tr si thng ngho cht dinh

dng, vy ci to t ny l mt ngi nng dn em cn phi lm nh th no?

Tr li

18

- t si mn mnh tr si ngho cht dinh dng l v: b ph hy lp

t mt v tng t di do tc ng ca t nhin, lm ph v kt cu ca t v

ra tri tng mn nn t b tr si .

- L mt ngi nng dn em cn lm nhng vic sau ci to t si mn

mnh tr si :

+ Bin php cng trnh nh: lm rung bc thang, thm cy n qu.

+ Bin php nng sinh nh: Canh tc theo ng ng mc, bn phn hu

c kt hp vi bn phn khong (N, P, K), bn vi ci to t, lun canh, xen canh

gi v cy trng, trng cy thnh bng, canh tc nng lm kt hp, trng cy bo

v t c bit l trng cy bo v rng u ngun.

Cu hi 6: Th no l bn phn vi liu lng hp l v bin php c tc

dng g vi nng sut cy trng v bo v mi trng?

Tr li

- Bn phn hp l l bn ng nhu cu ca cy theo c im di truyn ca

ging v loi cy, theo pha sinh trng v pht trin, theo c im sinh l, ha tnh

ca t v theo iu kin thi tit. Bn phn phi ng loi, s lng v t l cc

thnh phn dinh dng hp l.

- Tc dng: Bn phn khng ng th nng sut s thp, hiu qu kinh t

thp. Bn phn vt qu liu lng cn thit s lm gim nng sut, chi ph phn

bn cao dn n hiu qu kinh t thp, gy nhim mi trng, e da sc khe

ca con ngi.

V vy cn bn phn hp l nng cao nng sut cy trng v hn ch gy

nhim mi trng.

Cu hi 7: Da vo kin thc hc hy gii thch cu: La xun lp l u

b, h nghe ting sm pht c m ln

Tr li:

19

- La xun, c ting sm lm cho Nit trong kh quyn di tc dng ca lc

kh mnh to ra amni v mt s cht dinh dng khc cung cp cho cy la lm

cho la xanh tt:

+ Nh vi khun t do (Azotobacter, Anabaena....) v vi khun cng sinh

(Rhizobium, Anabaena azollae....).

+ Thc hin trong iu kin: C cc lc kh mnh, c cung cp ATP, c

s tham gia ca cc enzim nitrogenaza, thc hin trong iu kin k kh.

2H 2H 2H

N N NH=NH NH2 - NH2 NH3

B p li lng Nit trong t b mt hng nm, gim nhim mi trng

t, nc.

Bi 4: c on thng tin di y v tr li cu hi

QUANG HP V NNG SUT CY TRNG

Ngi ta chng minh c rng: Quang hp l qu trnh c bn quyt nh

nng sut cy trng. Tng s cht kh do quang hp to ra chim 90 95% tng s

cht kh ca thc vt. Timiriazev, nh sinh l hc thc vt ngi Nga ni:

Bng cch iu khin chc nng quang hp, con ngi c th khai thc cy xanh

v hn. De Witt nh sinh l thc vt ngi H Lan cng tnh rng: Nu ch s

dng 5% nng lng hp th th cy trng c th tng nng sut gp 4 5 ln

nng sut cao nht hin nay (Vng n i khong 125 t/ha, vng nhit i khong

250 t/ha).

Nh vy trng trt ng l mt h thng s dng chc nng c bn ca cy

xanh (chc nng quang hp) v tt c cc bin php ca h thng trng trt u

nhm mc ch lm sao cho mi hot ng ca b my quang hp c hiu qu

nht. Trng trt chnh l ngnh kinh doanh nng lng Mt Tri.

Ngun: Sch : Sinh l hc thc vt- Tc gi V VN V- NXBGD.

20

Cu hi 1: K tn cc bin php lm tng nng sut cy trng thng qua iu

khin quang hp? Phn tch cc bin php nng cao nng sut cy trng?

Tr li:

- Tng din tch l: chn ging tt, c bin php chm sc v b tr mt

thch hp cy trng.

- Nng cao h s kinh t (Kkt): chn cy c hiu qu cho nng sut kinh t

la chn. Cy trng l tng thng chu c phn, gc l b v quang hp mnh.

- Cc bin php kinh t: lm t, ti tiu, chm sc cy trng.

Cu hi 2: Gii thch v sao ni: Trng trt l ngnh kinh doanh nng

lng mt tri?

Tr li:

- Trng trt s dng chc nng quan trng ca cy xanh l chc nng

quang hp v s dng cc bin php k thut gip cho qu trnh quang hp t

hiu qu cao nht nhm thu hoch sinh khi.

- Phn sinh khi trong cc c quan ca cy xanh c s dng lm lng

thc, thc phmiu chng t chng ta ang s dng nng lng mt tri rt

tt -> kinh doanh c li.

Cu hi 3: Lin h thc t bc sng no ca nng lng nh sng mt tri

c dng trong quang hp cy xanh? Ti sao ch nhng bc sng ?

Tr li:

- Qu trnh quang hp cy xanh s dng nng lng nh sng mt tri

bc sng trung bnh 380 750 nm l phn nh sng quang ph in mt thng

nhn thy. Phn ln hiu qu i vi quang hp l tm, xanh da tri, da cam v ,

phn km hiu qu l xanh l cy.

21

- Bc sng ngn hn c nhiu nng lng, nu hp th chng s b gy

cu trc phn t ca t bo.

- Bc sng di hn khng c nng lng a mt in t ln qu

o cao hn, chng to chuyn ng nhit nhng khng th bin i cu hnh ca

in t trong nguyn t nn khng tham gia vo quang hp.

Cu hi 4: Hy khoanh trn ng hay sai mi nhn nh sau:

Nhn nh ng hoc sai

Kh xi gii phng trong quang hp bt ngun t quang phn li

nc

ng/ sai

Trong mt t bo thc vt, cc sc t tham gia trc tip vo phn

ng sng ca quang hp l dip lc a v b

ng/ sai

Khi dip lc b phn gii sc t biu hin r trn l l cartenit ng/ sai

Tr li: ng - sai - ng

Cu hi 5: V sao ni: Nu khng c s nhim do con ngi gy nn th nng

kh cacbonic trong kh quyn gi mt t l tng i n nh?

Tr li:

- V hiu sut quang hp do cc cy quang t dng c gi tr bng hiu sut h

hp t bo ca tt c cc sinh vt.

Bi 5: c on thng tin sau v tr li cu hi.

H HP THC VT

thc vt khng c c quan h hp chuyn trch. H hp din ra trong mi

c th thc vt, c bit l cc c quan ang c cc hot ng sinh l mnh nh ht

ang ny mm, hoa v qu ang sinh trng. Trong qu trnh h hp hiu kh cy

hp th kh O2 v thi ra ngoi kh CO2. Kh CO2 l sn phm ca h hp nhng

22

nng cao n li l mt tc nhn gy c ch h hp.V vy ngi ta s dng

CO2 nng cao trong bo qun nng phm.

( Ngun: em c bit SGK sinh hc 11- Trang 55).

Cu hi 1: Ti sao khng nn nhiu cy xanh trong phng ng vo ban

m?

Tr li:

- Nh chng ta bit c th thc vt s h hp vo ban m, m khi h hp

th c th thc vt hp th kh O2 v thi ra ngoi mi trng kh CO2 m kh ny

khi con ngi ht phi vi s lng ln trong thi gian di s nh hng n h hp

ng thi kh O2 ngy cng t do h hp ca cy. Do vy lm ngng tr qu trnh

h hp ca con ngi c th dn n t vong.

- Cho nn chng ta khng nn nhiu cy xanh vo trong phng ng vo

ban m, c bit l phng kn.

Cu hi 2: Ti sao khi bo qun nng phm nh: rau, qu, li gim mc ti

thiu cng h hp?

Tr li:

- H hp l mt qu trnh phn gii cc cht dinh dng nn c hi cho cht

lng bo qun, v vy cng h thp cng h hp cng c ngha trong bo

qun, gip cho thc phm, rau, qu c gi ti lu hn.

Cu hi 3: K tn mt s bin php bo qun nng phm a phng, ly

v d minh ha?

Tr li:

- Lm gim hm lng nc: Phi kh, sy kh (v d: phi thc, ng cho

kh hoc sy vi, nhn..)

- Gim nhit : bo qun lnh (kho lnh, t lnh, bo qun rau, tht, ..)

- Tng hm lng CO2: bm CO2 vo bung bo qun.

23

Cu hi 4: Gii thch ti sao khi ta thc, ng... ny mm th thy nhng

ni c nhit cao hn?

Tr li

- Khi ta ny mm gieo th ta thy rng ht ang thc hin qu trnh h

hp, m bn cht ca h hp l ta nhit, do vy ta thy nhng ni ht ging ta

s c nhit cao hn nhit ni khc.

Cu hi 5: Ti sao khng rau, c, qu trn ngn ca t lnh?

Tr li:

- V nhit trong ngn ca t lnh rt thp, di 0oC. Vi nhit ny

nc trong rau, c, qu c th b ng cng li tng th tch, lm cho cc t bo

trong rau, c, qu b ph v nn mt phm cht.

PHN B: Cu hi phn chuyn ha vt cht v nng lng ng vt

Bi 1: Em hy c on trch v tr li cc cu hi sau:

TIU HO NG VT

ng vt nhai li l bt k ng vt mng guc no m qu trnh tiu ha

thc n ca chng din ra trong hai giai on. Giai on th nht chng n thc n

th v nut vo d dy. Giai on th hai, chng thc n phn hy mt phn

trong d dy tr li ming nhai li. ng vt nhai li bao gm tru, b, d, cu,

lc , lc khng bu, hu cao c, b rng bizon, hu, nai, linh dng u

b v linh dng.

ng vt nhai li c d dy gm bn ngn, c gi l d c, d t

ong, d l sch v d ti kh. Trong hai ngn u tin (d c v d t ong), thc n

c trn ln vi nc bt v tch ra thnh cc lp thc n rn v lng. Cc thc

n rn kt thnh khi to ra thc n nhai li. Thc n nhai li sau c tr

li ming chng nhai chm nhm trn ln thc n ny trit hn vi nc bt,

c tc dng phn hy su hn na cc si thc n. Cc si thc n, c bit l

xenluloz, b phn hy thnh glucoz trong cc ngn ny bi cc vi khun

24

cng sinh v cc ng vt nguyn sinh. Cc si thc n b phn hy, by gi tr

thnh phn lng ca khi thc n v chuyn qua d c ti ngn d dy tip theo l

d l sch, ti y nc b loi b. Sau qu trnh ny thc n ang tiu ha c

chuyn ti ngn cui cng l d ti kh. Thc n trong d ti kh c tiu ha

ging nh trong d dy ngi. Cui cng thc n c chuyn ti rut non v ti

y cc cht dinh dng c hp th. Gn nh tt c glucoz to ra nh s phn

hy xenluloz c cc vi khun cng sinh s dng. ng vt nhai li thu c

nng lng t cc axt bo d bin i do cc vi khun ny to ra: chng hn axt

axtic, axt propionic v axt butyric.

(Ngun: Internet)

Cu hi 1: Ti sao thc n thc vt ngho dinh dng (hm lng prtin rt thp)

nhng cc ng vt n thc n thc vt nh voi, tru, b, la, nga, d, cuvn

pht trin bnh thng?

Tr li :

- Cc ng vt n thc n thc vt nh voi, tru, b, la, nga, d, cuvn

pht trin bnh thng mc d hm lng cc cht dinh dng v protein rt t v

ngoi cc cht dinh dng c trong thc n, chng cn c b sung hm lng

cht dinh dng do cc vi sinh vt pht trin rt mnh trong d c ( ng vt nhai

li c d dy bn ti nh tru, b, hu, nai) hoc trong manh trng rt ln (

cc ng vt c d dy n nh nga, th).

- Vi sinh vt theo thc n vo ng tiu ho mt mt gip cc ng vt ny

tiu ho xenluloz nh enzim xenlulaza do VSV tit ra, mt mt VSV s dng thc

n TV tng hp cc cht cn thit cho c th nh VSV pht trin mnh, to

sinh khi ln trong iu kin m, m ca c th vt ch rt thun li cho s pht

trin ca vi sinh vt. Chnh VSV li l ngun thc n giu protein v cc thnh

phn dinh dng khc cho vt ch khi b enzim ca vt ch phn gii trong d mi

kh ( ng vt nhai li) hay trong manh trng (cc V c d dy n).

25

Cu hi 2: S thch nghi c th hin trong cu to ca cc c quan tiu

ho vi ch n v cc loi thc n khc nhau cc ng vt n tht, n tp v

cc ng vt n thc vt nh th no?

Tr li:

- Tnh thch nghi th hin trong cu to ca c quan tiu ho vi cc loi

thc n khc nhau th hin rt r cc nhm ng vt khc nhau. Ch xt ring

cc V c xng sng th cc c quan tiu ho V n tp v n tht khc V n

thc vt. S khc bit ny th hin r hm rng sc nhn hay mt nghin rng, d

dy nh cha lng thc n t nhng giu dinh dng V n tht v n tp

hay d dy ln cha lng thc n ngho dinh dng V n thc vt.

- Ngoi ra, rut ca V n thc n TV cng di hn rut ca V n tht v

n tp v thc n ca V n tht v n tp giu dinh dng li d tiu ho, khi

lng n khng nhiu nh ca V n TV.

Cu hi 3: Hy khoanh trn ng hay sai mi nhn nh sau:

Nhn nh ng hoc sai

cc V c ng tiu ho, tiu ho rut l giai on quan trng

nht

ng/ sai

Tiu ho thc n trong ng tiu ho l tiu ho ni bo ng/ sai

Cc enzim tiu ho protein c th tiu ho thc n trong d dy v

trong rut nhng khng tiu ho chnh cc t bo tng hp nn

cc enzim v trong d dy v trong rut lun c ph mt lp

cht nhy

ng/ sai

Tr li: ng - Sai Sai

26

Cu hi 4: Bit c vai tr ca vi sinh vt i vi qu trnh tiu ha thc n

ca ng vt n thc vt ta c ng dng g trong chn nui tru, b b sung vi

sinh vt cho chng tiu ha tt hn?

Tr li

- ng dng: Ct thnh mnh nh, nghin nt, ln men hoc b sung vi

sinh vt.

Bi 2: Ti sao trong qu trnh tiu ha ca mt s ng vt n ht nh chim,

g...i khi ta thy chng m thm nhng vin si nh n? Hy gii thch ti

sao?

Tr li:

- Mt s loi ng vt nh chim hoc g chng c th b sung cho khu

phn n ca mnh nhng vin si nh l v: nhng vin si ny chng khng c gi

tr dinh dng no nhng chng s gip d dy c (m) nghin thc n tt hn (do

chim, g khng c rng), thc n c nghin nh hn nn s tiu ha tt hn.

Bi 3: c on thng tin sau:

Dn u danh sch cc loi ng vt phm n l Voi. Mi ngy mt ch

Voi trng thnh c th n ht 200kg thc n v ung ht 200l nc.

Cu hi: Hy gii thch ti sao ng vt n thc vt li phi n thc n vi s

lng ln nh vy?

Tr li:

- V do thc n thc vt ngho cht dinh dng v kh tiu ha nn phi n

s lng ln thc n mi p ng nhu cu c th.

Bi 4: Nh chng ta bit rut non ca th n thc vt (tru c rut di

khong 50m) cn ca ng vt n tht (ch c rut non di khong 7m). Gii thch

ti sao rut non ca th n thc vt di hn rt nhiu rut ca th n tht?

Tr li:

27

-V do thc n l thc vt kh tiu ha v ngho cht dinh dng nn rut non

di gip tiu ha v hp th ti a cht dinh dng c trong thc n.

Bi 5: Hy c on thng tin sau v tr li cc cu hi.

H HP NG VT

C thoi loi (Periophthalmus cantonensis) sng c c trong nc v trn

cn, thnh thong chng ln b. di nc, c thoi loi th bng mang nhng khi

ln b li th bng ui. Da ui ca c thoi loi m t v c mng li mch mu

dy c trao i kh.

(Trch phn Em c bit SGK Sinh hc 11 c bn trang 76).

Cu hi 1: Hy nu cc hnh thc h hp ch yu ca ng vt nc v cn?

Tr li:

Trnh by c 4 hnh thc h hp ch yu ca ng vt nc v cn:

- H hp qua b mt c th

- H hp bng h thng ng kh

- H hp bng mang

- H hp bng phi

Cu hi 2: Ti sao khi giun t ln mt t kh ro, giun s nhanh b cht?

Tr li:

- Giun nhanh cht l do: Giun h hp qua b mt c th, khi giun trn

mt t kh ro, da giun s b kh nn kh CO2 v O2 khng khuch tn c qua

da. S trao i kh khng din ra dn n giun b cht.

Cu hi 3: H hp ca chim t hiu qu cao trong cc loi ng vt sng

trn cn v nhng l do no sau y (chn cc cu tr li ng)?

a. Chim c 9 ti kh lm tng b mt trao i kh.

28

b. C dng kh lin tc k c lc ht vo ln lc th ra nh s co dn ca cc

ti kh.

c. Mu trong mao mch chy song song, ngc chiu vi dng kh.

d. Khng c kh ng.

Tr li:

p n: a, b,c.

Cu hi 4: Nhng ngi bn c thng cho c vo mt chu nc to v sc

kh? Ti sao h phi lm nh vy? Ti sao c ln cn khng h hp c v nhanh

b cht?

Tr li:

- V c sng di nc v h hp bng mang nn nhng ngi bn c

mang c ln khi ao phi cho c vo chu nc sc lm qu trnh h hp din ra

bnh thng v c lu cht.

- C ln cn khng h hp c v nhanh b cht do: mt lc y ca nc

ln cc phin mang v cc cung mang xp li dnh cht vi nhau thnh mt khi

lm din tch trao i kh cn rt nh. Hn na khi ln cn, mang c b kh nn c

khng h hp c v cht sau mt thi gian ngn.

Cu hi 5: Ti sao phi ch thch hp vi h hp trn cn m khng thch

hp cho h hp di nc?

Tr li:

- ng vt c phi khng h hp di nc c do nc trn vo ng

dn kh nn khng lu thng kh dn n khng h hp c v sau mt thi gian

ngn thiu dng kh, ng vt s cht.

Bi 6: TUN HON MU

29

aa

b

NG MCH MAO MCH TNH MCH

HHnnhh 1199..44.. BBiinn nngg vvnn ttcc mmuu ttrroonngg hh mmcchh

aa)) VVnn ttcc mmuu bb)) TTnngg ttiitt ddiinn mmcchh

(Ngun: Sch gio khoa Sinh hc 11, trang 84)

30

th biu din: MMii qquuaann hh ggiiaa ttcc mmuu,, ttnngg ttiitt ddiinn mmcchh vv hhuuyytt pp

A. Huyt p B. Vn tc mu C. Tit din mch

Cu hi 1:

S thay i huyt p trong h mch din ra nh th no? Gii thch nguyn

nhn v phn tch ngha ca nhng thay i ?

* i vi cu hi ny ngoi cc bc chung chng ta c th tm hiu s

: Vi ni dung cho th ta cn tm hiu xem s no chng ta vn dng tr

li cu hi ny, phn tch s v tr li cu hi (S thay i huyt p trong h

mch). Cn (Gii thch nguyn nhn v phn tch ngha ca nhng thay i )

th chng ta cn phi vn dng tm hiu thm v vn tc mu trong h mch v ma

st ca mu vi thnh mch.

Tr li:

- Huyt p gim t ng mch qua mao mch n tnh mch. Khi qua mao

mch huyt p b suy gim mnh nht.

- Nguyn nhn ca s thay i: do ma st gia mu vi thnh mch v gia

cc phn t mu vi nhau. Ma st xy ra mnh nht mao mch v: ng knh

mao mch hp, cc hng cu chen chc nhau trong lc vn chuyn; s lng mao

mch rt nhiu, tng din tch thnh mao mch ni thc hin qu trnh trao i

31

cht gia mu vi cc t bo qua thnh mao mch vi mt din tch tip xc rt

ln, gy ma st ln cho dng mu khi vn chuyn qua y.

- ngha s thay i huyt p gia cc on mch to nn s chnh lch

v huyt p chnh l nguyn nhn gy nn s chuyn vn mu trong h mch sau

khi ra khi tim.

Cu hi 2: S thay i vn tc mu trong h mch din ra nh th no? Gii

thch nguyn nhn v phn tch ngha ca nhng thay i ?

Tr li:

- Vn tc mu thay i t l nghch vi ln dng chy (tit din mch):

nhanh ng mch 500mm/s, chm mao mch 0,5mm/s v tr li nhanh tnh

mch 200mm/s, v mao mch tuy nh nhng tng tit din ca mao mch ln, ln

n 6.200 cm2 trong khi tit din ca ng mch ch l 5-6 cm

2cn tnh mch l 8-

10 cm2.

- S vn chuyn chm ca mu trong mao mch l iu kin thun li cho

qu trnh trao i cht gia mu vi cc t bo thng qua nc m.

CCuu hhii 33:: TTii ssaaoo ttiimm pp nnhhaannhh vv mmnnhh llmm hhuuyytt pp ttnngg vv nnggcc llii??

TTrr llii::

-- TTiimm pp nnhhaannhh vv mmnnhh ss bbmm 11 llnngg mmuu llnn llnn MM ggyy rraa pp llcc

mmcchh ddoo hhuuyytt pp ttnngg NNggcc llii

CCuu hhii 44:: TTii ssaaoo cc tthh bb mmtt mmuu tthh hhuuyytt pp ggiimm??

TTrr llii::

-- KKhhii bb mmtt mmuu,, llnngg mmuu ttrroonngg mmcchh ggiimm nnnn pp llcc ttcc ddnngg llnn tthhnnhh

mmcchh ggiimm ddoo hhuuyytt pp ggiimm

Cu hi 5. Bin php lm gim nguy c mc bnh huyt p ngi?

Tr li:

32

- Gim prtin trong khu phn n, tng cng n rau ti, hoa qu ti, n

m thc vt, sng thanh thn v trnh street.

Cu hi 6: Hy khoanh trn ng hay sai mi nhn nh sau:

Nhn nh ng hoc sai

Cc ng mch cha mu ti v cc tnh mch cha

mu thm.

ng/ sai

Mch p (nhp mch) l do mu chy trong mch gy nn. ng/ sai

Trong k tm thu, mu tng i trong tm tht phi t hn trong

tm tht tri

ng/ sai

Tr li: Sai Sai - Sai

Cu hi 7: V sao nhng ngi b hen suyn thng b suy tim?

Tr li:

- Ngi b hen suyn dn n suy tim v hen suyn gy kh th do d ng

thi tit, c th phn ng bng cch co hp cc tiu ph qun nn s thng kh kh khn.

- b li s thiu O2 do kh th, c th phi b li bng tng cng quay

vng tun hon mu ngha l tng nhp tim v tng th tch co tim. Tim trong tnh

trng lm vic qu ti thng xuyn nh vy dn ti suy tim.

Cu hi 8: Chn cu tr li ng: Trong h tun hon kp

a. Cc ng mch cha mu giu O2

b. Cc tnh mch cha mu giu CO2

c. Cc tnh mch phi cha mu giu O2

d. Cc mao mch cha mu pha

Tr li : p n c

33

Cu hi 9: Ti sao nhng ngi sng trn ni cao s lng hng cu trong

mu li tng hn so vi nhng ngi sng ng bng?

Tr li:

- Khng kh long dn theo cao. Nng xi trong khng kh cng gim

theo. bo m lng xi cung cp cho c th, ty xng s to ra nhiu hng

cu hn chuyn ch xi cho nhu cu ca c th.

Cu hi 10: Bng s khc nhau v nhp tim gia cc loi ng vt.

Loi Nhp tim/ pht

Voi 25 - 40

Tru 40 - 50

B 50 - 70

Ln 60 - 90

Mo 110 - 130

Chut 720 - 780

Gii thch ti sao khi lng c th t l nghch vi nhp tim?

TTrr llii::

++ nngg vvtt ccnngg nnhh ttiimm pp ccnngg nnhhaannhh vv nnggcc llii

+ ng vt cng nh th t l din tch trn th tch cng ln. T l din tch

trn th tch cng ln th nhit lng mt vo mi trng cng nhiu, nn chuyn

ha nng lng cng tng ln, do vy tim p nhanh hn cung cp xi cho

qu trnh chuyn ha.

34

II.2. Cu hi vn dng dng bi tp

* Cng nh phn cu hi l thuyt thc hin c cc k nng trn khi

gp nhng phn kin thc cn phi gii quyt vn qua nhng v d di y

cc em c th thc hin cc bc nh sau:

- Bc 1: Tho lun tm hiu xem ni dung thng tin nm trong ni dung

kin thc phn no, phn c cng thc tng qut khng, ta c th p dng cng

thc no, s c th cho chng ta nhng thng tin g?

- Bc 2: Tho lun v h thng ha kin thc, cng thc hoc s c lin

quan cho thng tin (c th kin thc qua sch, v hoc tm qua mng)

- Bc 3: Thu thp thng tin v tm cch gii quyt nhng bi tp gp phi

- Bc 4: Hon thin ni dung bi tp

* Sau y l mt s v d minh ha

PHN A: Cu hi phn thc vt

Dng 1. Bi tp tnh lng phn bn cn thit cho mt thu hoch nh

trc

- Da vo nhu cu dinh dng v kh nng cung cp cht dinh dng ca

t, h s s dng phn bn, ta c th tnh c lng phn bn cho mt thu hoch

nh trc.

- Cng thc tng qut tnh lng phn bn cho mt thu hoch nh trc:

A = BxE/F

Trong : A: Lng cht dinh dng cn bn t nng sut nh trc.

B: Lng cht dinh dng cy cn (kg) to thnh 1 t (100kg) thu

hoch kinh t.

E: Nng sut cn t.

F: H s s dng phn bn ca cy.

Bi tp 1:

35

Hy tnh lng phn bn Nit cn thit c 1 thu hoch 15 tn cht

kh/ha? Bit rng nhu cu dinh dng ca la l 14g Nit/ 1 kg cht kh, lng

cht dinh dng cn li trong t bng 0, h s s dng phn Nit l 60%

* Vi dng bi tp ny c cng thc tng qut ta ch vic xem v la

chn cng thc no cho ph hp v thay vo bi.

Tr li:

Chng ta p dng cng thc cho pha trn: A = BxE/F

Lng Nit cn bn l: A= 14x15x100/60 = 350kgNit/ha

Bi tp 2:

Hy tnh lng phn bn nit cn thit c mt thu hoch 50 t thc /ha?

Bit rng: Nhu cu dinh dng ca la l: 1,4 kg nit / t thc, lng cht dinh

dng cn li trong t bng 0, h s s dng phn nit l 60%.

Tr li:

Chng ta p dng cng thc:

A = BxE/F

Lng nit cn phi bn: A = (1,4 x 50 x 100)/60 = 116, 7 kg Nit/ha

Dng 2. Bi tp tnh h s h hp (RQ)

* Bi tp dng ny tng t nh dng 1 do vy chng ta tm cng thc

cho v tnh.

H s h hp -k hiu l RQ: l t s gia s phn t CO2 thi ra v s phn

t O2 ht vo khi h hp.

- RQ ca nhm hydrat cacbon bng 1

V d(VD) 1: C6H12O6 + 6 O2 = 6CO2 + 6H2O (1)

RQ = 6/6 = 1 RQ vi nguyn liu h hp l cacbohirt = 1 (VD 1)

- RQ ca nhm lipit, prtin thng < 1 (VD: C2H8O3+ 7 O2 = 6CO2+ 8H2O)

36

- RQ ca nhiu acit hu c thng > 1 (VD: 2C2H2O4 axit xalic + O2 = 4CO2

+ 2H2O)

Bi tp 1.

H s h hp (RQ) l t s gia cc phn t CO2 thi ra v s phn t O2 ht

vo khi c th h hp v trong qu trnh h hp c 1phn t NADH qua chui

truyn eletron th t bo thu c 3 ATP; 1phn t FADH2 qua chui truyn

electron t bo thu c 2 ATP.

a) Hy tnh (RQ) khi nguyn liu h hp l C6H12O6 (Glucoz).

b)Tnh s phn t ATP m t bo thu c trong cc giai on ca qu trnh

h hp v tng s phn t ATP m t bo thu c sau khi phn gii hon ton 1

phn t glucoz?

Cch gii

a) Phng trnh tng qut ca qu trnh h hp m nguyn liu l

glucoz:

C6H12O6 + 6CO2 6CO2 + 6H2O

Ch s h hp (RQ) = 6/6 = 1

b) Qu trnh h hp c chia lm 3 giai on:

+ng phn: To ra 2 ATP v 2 NADH

+Chu trnh crep:To ra 2 ATP v 8 NADH, 2FADH2

+ Chui truyn electron h hp:

( 1 NADH qua chui truyn electron to 3 ATP

1 FADH2 qua chui truyn electron to 2 ATP)

=> S phn t ATP c to ra qua chui truyn in t l: (2 x

3) + (8 x 3) + (2 x 2) = 34 ATP

- Nh vy, tng s phn t ATP m t bo thu c sau khi phn

gii hon ton 1 phn t glucoz l 38 ATP.

Bi tp 2:

37

a) mt loi thc vt qu trnh h hp ang s dng nguyn liu l glixerin

(C3H8O3). Phng trnh tng qut: 2 C3H8O3 + 7O2 6 CO2 + 8 H2O

Hy xc nh h s h hp (RQ) vi nguyn liu trn.

b) Tnh s phn t ATP m t bo thu c trong cc giai on ca qu trnh

h hp hiu kh v tng s phn t ATP m t bo thu c sau khi phn gii hon

ton 1 phn t glucozo. Bit rng, trong qu trnh h hp c 1 phn t NADH qua

chui truyn electron th t bo thu c 3 ATP; 1phn t FADH2 qua chui truyn

electron t bo thu c 2 ATP.

Cch gii

a) H s h hp (RQ) = 6/7 = 0,8571

b) Qu trnh h hp vi nguyn liu glucoz c chia lm 3 giai on:

+ ng phn: To ra 2 ATP v 2 NADH

+ Chu trnh crep: To ra 2 ATP v 8 NADH, 2FADH2

+ Chui truyn electron h hp:

( 1 NADH qua chui truyn electron to 3 ATP

1 FADH2 qua chui truyn electron to 2 ATP)

=> S phn t ATP c to ra qua chui truyn in t l: (2 x

3) + (8 x 3) + (2 x 2) = 34 ATP

- Nh vy, tng s phn t ATP m t bo thu c sau khi

phn gii hon ton 1 phn t glucoz l 38 ATP.

PHN B: Cu hi phn ng vt

1. Phn h hp ng vt

c on thng tin sau v tr li cu hi

CHEETAH

Cheetah l mt ging bo hoang d, nay tuyt chng n , nhng vn

cn tm thy mt s ni khc trn th gii. im ni bt nht ca n l tc

chy cao v kh nng tng tc nhanh chng. N c th tng tc t trng thi ngh,

38

khng vn tc ban u, n tc ti a ca n khong 30 m/s ch trong 3,0 giy.

( so snh, mt chic xe th thao nhanh nh mt chic Porsche phi mt khong

4,0 giy t c tc 30m/s nh vy).

Mc d con bo c th tng tc v chy rt nhanh, tuy nhin n khng th

chy mt qung ng di vi tc ti a ca n bi v n s nhanh chng mt

mi. V vy, nu khng th bt c con mi, n phi t b cuc sn. Khi con bo

bt u chy, nng lng ban u s c cung cp t qu trnh h hp hiu

kh, l qu trnh m glucoz b xy ha bi xy to ra kh cacbonic v nc

ng thi gii phng ATP. Trong qu trnh ny, mi mol glucoz to ra 36 mol

ATP. Khi tt c s mol ATP ny c s dng s to ra s nng lng l 1130 kJ.

Chy tc cao lm tng nhu cu xy, dn n nhp th con bo ny tng ln

150 ln trong mt pht. (Trch: ngun Internet)

Cu hi 1: Vit phng trnh tng qut ca qu trnh h hp hiu kh

Tr li: Vit c phng trnh tng qut nh sau:

C6H12O6 + 6O2 = 6CO2 + 6H2O + Nng lng( nhit, ATP)

Cu hi 2: Nu con bo cn 400 kJ nng lng, hy tnh th tch xy

cn thit bit rng ton b s nng lng ny thu c t con ng h hp hiu

kh. Cho th tch ca mt mol kh xy l 24,5 lt.

Tr li : Tnh ng p s 52 lt.

- S mol glucozo cn thit l : 400 : 1130 = 0,35 mol.

- S mol xy cn thit theo phng trnh l: 0,35 x 6 = 2,1 mol.

- Th tch kh xy cn thit l: 2,1 X 24,5 = 52 lt.

2. Tun hon ng vt

39

( S mt chu k tim ngi bnh thng trng thnh)

Bi tp 1: Nhp tim ca ngi l 75 ln/pht. Gi s thi gian cc pha ca

chu k tim ln lt chim t l 1 : 3 : 4 . Tnh thi gian tm nh, tm tht c

ngh ngi. T gii thch ti sao tim hot ng sut i m khng mt mi?

Tr li:

Thi gian ca 1 chu k tim l: 60 : 75 giy = 0,8 (giy).

+ Thi gian ca pha nh co: 0,8 giy : 8 = 0,1 (giy)

+ Thi gian ca pha tm tht co: 0,1 giy x 3 = 0,3 (giy)

+ Thi gian ca pha dn chung: 0,1 giy x 4 = 0,4 (giy)

- Thi gian tm nh ngh ngi: 0,8 0,1 = 0,7 (giy)

- Thi gian tm tht ngh ngi: 0,8 0,3 = 0,5 (giy)

=> T cch tnh trn hc sinh c th tr li v sao tim hot ng sut i m

khng mt mi

Bi tp 2: Nu tim ca mt ngi ph n p 60 ln trong mt pht, khi

lng mu trong tim c ta l 120ml vo cui tm trng v 75 ml cui tm thu,

lng mu bm/ pht ca ngi ph n bng bao nhiu?

40

Tr li:

Lng mu bm pht ca ngi ph n bng nhp p ca tim nhn vi lu

lng tim (th tch tm thu): 60 x (120 75) = 2700ml/ pht

Bi tp 3:

Nhp tim ca voi l 25 nhp/pht. Gi s, thi gian ngh ca tm nh l

2,1giy v ca tm tht l 1,5 giy. Hy tnh t l v thi gian ca cc pha trong

chu k tim voi?

Tr li:

Cch gii

- Thi gian ca 1 chu k tim voi l: 60/25 = 2,4

giy

- Pha nh co l: 2,4 2,1 = 0,3 giy

- Pha tht co l: 2,4 1,5 = 0,9 giy

- Pha gin chung l: 2,4 (0,3+ 0,9) = 1,2 giy

=> T l v thi gian cc pha trong chu k tim voi

l:

0,3 : 0,9 : 1,2 1 : 3 : 4

PHN III. KT LUN

I. KT QU.

T gii php trn, trong qu trnh dy hc ti nhn thy: Mn Sinh hc lp

11 c s i mi v phng php dy, hc, kim tra, song nu gio vin khng

quan tm n vc nh hng phng php tr li cu hi vn dng cho hc sinh

th cc em rt d b lng tng trong qu trnh tr li cu hi v lm bi tp vn

dng.

Sau khi rn k nng tr li v lm bi tp vn dng cho hc sinh, qua thc

nghim nhng lp ti dy, ti thy cc em bit vn dng l thuyt hc

gii quyt nhng cu hi v bi tp c th. Kt qu t l hc sinh tr li ng cc

41

cu hi v bi tp phn chuyn ha vt cht v nng lng chng I lp 11 tng

ln ng k, gp phn nng cao cht lng bi kim tra. C th:

Kt qu kho st qua bi kim tra ngay sau khi hc xong chng I sinh hc

11 PPCT

Lp Tng s

HS

Gii Kh TB Yu Km

11B3 25 06

(24%)

08

(28.6%)

03

(12%)

05

(11.4%)

03

(12%)

11B6 26 04

(15.4%)

05

(19.2%)

11

(42.3%)

04

(15.4%)

02

(7.7%)

11B7 22 02

(9.1%)

03

(13.6%)

08

(36.4%)

05

(22.7%)

04

(18.2%)

Kt qu kho st qua bi kim tra sau khi nh hng k nng tr li cu hi

vn dng chng I qua gi n tp, t chn.

Lp Tng s

HS

Gii Kh TB Yu Km

11B3 25 08

(32.0%)

10

(40.0%)

06

(24.0%)

01

(4.0%)

0

(0%)

11B6 26 06

(23.1%)

08

(30.8%)

11

(42.3%)

01

(3.8%)

0

(0%)

11B7 22 04

(18.2%)

05

(22.7%)

10

(45.5%)

02

(9.1%)

01

(4.6%)

II . BI HC KINH NGHIM:

Chng trnh sch gio khoa i mi c khi lng kin thc ln v nhiu

kin thc kh. Qua thc tin ging dy, ti thy rng: D vi hnh thc kim tra

nh gi no cng cn gip cc em c k nng tr li cu hi vn dng mt cch c

42

hiu qu. Trong ging dy sinh hc 11, vi mi chuyn c s vn dng kin

thc l thuyt vo thc tin s em li hiu qu cao hn cho cc em hc sinh c

bit trong cc bi kim tra hc k I v bi kim tra khi hc sinh thi hc sinh gii.

III . XUT KIN NGH

1. Khng nh tm quan trng ca ti:

- nh hng k nng gii tr li cu hi vn dng gip cc em hc sinh pht

huy c tnh tch cc, ch ng, sng to trong hc tp.

- Gip cc em khng ch tip thu kin thc l thuyt thun tu m cn gii

quyt tt cc cu hi vn dng v nng cao.

2. Tnh kh thi ca ti:

- Gio vin c th vn dng hng dn hc sinh k nng tr li cu hi vn

dng trong qu trnh ging dy b mn chuyn chuyn ha vt cht v nng

lng sinh hc 11.

- Mi hc sinh u c th ch ng vn dng k nng tr li cu hi vn dng

trong nhng chuyn khc.

3. Kin ngh - xut:

* i vi gio vin:

- Tch cc hc hi, trau di kin thc qua nhiu hnh thc khng ngng

nng cao trnh chuyn mn nghip v.

- u t thi gian t su tm, nghin cu ti liu c lin quan n phng

php tr li cc cu hi vn dng trong sinh hc.

* V pha nh trng:

- Quan tm ch o, m cc chuyn trao i v phng php dy hc tch

cc, to iu kin v c s vt cht, v thi gian( tng cng tit t chn, n tp

ph o) c bit hc k I nng cao thm cht lng dy v hc mn Sinh hc.

43

- Cn c nhng tit thm, quan ngoi kha hc sinh tip xc vi thc t v

quan st thc t c hiu qu t vn dng cng c l thuyt v vn dng thc

tin nhiu hn.

* V pha ngnh:

- Ch o cc cm sinh hot chuyn mn lin trng, tng cng trao i

kinh nghim trong dy hc tch cc.

- T chc cc bui hi tho gia cc gio vin thuc cc trng trc thuc

tnh vo dp h v vn dng phng php tr li cc cu hi vn dng Sinh hc

theo cc chuyn , c bit l nhng chuyn c ng dng thc t nhiu gp

phn nng cao hn na kt qu dy v hc nh: thi hc sinh gii v thi hc k.

- B sung cc ti liu tham kho ti cc phn mn trong nh trng.

Trn y l mt s kinh nghim ca ti khi nh hng HNH THNH K

NNG TR LI CU HI NG DNG THC TIN PHN CHUYN HA VT CHT V

NNG LNG SINH 11. Ti xin mnh dn trnh by cc ng nghip tham kho.

Trong qu trnh thc hin khng trnh khi nhng thiu st. Rt mong cc bn

ng nghip b sung gp kinh nghim ny c hon thin hn v t hiu

qu cao trong cng tc dy v hc./.