Embed Size (px)
Citation preview
1 Perso presentatie
De verpleegkundige – patiënt
relatie: met hart en ziel
samenwerken aan het zelf-herstel
Eddy Deproost
directeur patiëntenzorg - gastprofessor UCVV Ugent
werkgroep psychiatrie NVKVV
Annelies Verkest
klinisch verpleegkundig specialist
16 september 2014
Plaats,
2 Perso presentatie
Uitdagingen
• Toename van psychische, emotionele en relationele
problemen - complexe maatschappij (Verhaeghe, 2012, Identiteit; De Wachter, 2013, Borderline times)
• Grondige hervorming ggz: naar een meer vraaggestuurde en
gemeenschapsgerichte psychiatrie en ggz
• Herstelvisie: radicale humanisering
En psychiatrische verpleegkunde – toekomst?
En vanuit welke mensvisie?
3 Perso presentatie
Pleidooi voor sterke rol van psychiatrische en ggz-
verpleegkunde
• Grootste beroepsgroep
• Meeste tijd bij patiënten – veel kansen voor betekenisvolle impact
• Mee in voorhoede van gemeenschapsgerichte thuisbehandeling
kwaliteit van de verpleegkundige inbreng bepaalt in belangrijke
mate de kwaliteit van de zorg en de behandeling
55 à 85 % hebben bij ontslag het meest gehad aan de
verpleegkundige
Ge kunt het belang van de verpleegkundige niet onderschatten
Heb het meest gehad aan mijn begeleider
kwaliteitsvolle innovatieve verpleegkunde vergt een
empowerende organisatorische en leidinggevende context
4 Perso presentatie
Cruciale vraag: wat is “goede”, werkzame,
effectieve psychiatrische en ggz-verpleegkunde?
Voorstel van 7 speerpunten voor de psychiatrische en ggz
verpleegkunde van de toekomst, ondersteund door citaten
Patiënten tussenin aan het woord
2 focusgroepen - - methodologische opmerking: illustraties, geen
“bewijs”
consistent met (bredere) onderzoeksliteratuur over wat “goede
psychiatrische verpleegkunde” of een “goede vp therapeutische
relatie” is, gepercipieerd en ervaren door patiënten
Bv. Moyle (2003), Schröder e.a. (2005), Coatsworth- Puspoky (2006), Shatell e;a.
(2008), Pitkänen e.a. (2008), Dziopa (2009), Thibeault e.a. (2010), Hawamdeh e.a.
(2013), McAndrew e.a. (2014), Gunasekara e.a. (2014), Matthys (masterproef 2014)
5 Perso presentatie
6 Perso presentatie
Walravens en den Hollander
Medisch defect-denken Herstelvisie
7 Perso presentatie
Speerpunt 1: persoonsgerichte en
belevingsgerichte verpleegkunde
Marcia Kroes http://dewandeling.kro.nl/seizoenen/2010-2/afleveringen/08-10-2010
(4,08 – 4,55 en 10,07 – 11,20)
Persoonsgericht
De persoon met zijn/haar diepmenselijke levensproblemen én
mogelijkheden en krachten in context van dagelijks leven
Ons zien als mensen en niet als patiënt, je bent een persoon met
een karakter en een persoonlijkheid, je ‘volledig’ zijn
Verpleegkundige definitie:
“menselijke reacties / menselijk zijn bij ziekte en
gezondheidsproblemen”
• totale persoon met de problematiek in dagelijkse context Ze hebben een schoner totaalbeeld, dat ze echt van het
begin tot het einde heel u als persoon én uw problematiek
kennen
• de dagelijkse activiteiten en sociale rollen (adl, huishouden,
werk, vrije tijd, gezinsrol, burgerrol …)
Niet: ziekte, pathologie, defect-denken (achtergrond)
8 Perso presentatie
Speerpunt 1: persoonsgerichte en
belevingsgerichte verpleegkunde
Beleving staat centraal (integrerende verpleegkunde)
Wat voelt en denkt de persoon, wat beroert en motiveert, de
betekenisvolle ervaringen, het eigen(levens)verhaal, betekenis binnen
context
• Het lijden, psychische pijn, de kwetsbaarheid
= probleemgerichtheid
• De mentale kracht en hoop
= krachtgerichtheid
Emoties
Mij hebben ze leren praten… over gevoelens, emoties, verleden,
toekomstgericht… Ik ben een zeer gesloten iemand. Ik kan nu veel beter
praten met mijn man ook.
Symptomen en gedrag worden via de betekenis ervan benaderd
9 Perso presentatie
Speerpunt 2: presentie (Baart & Grypdonck, 2008; Fingelt-Connett, 2006)
- Letterlijk ‘er zijn’ bij en tussen de mensen: weg uit (of met ?) het
verpleegbureau
jong meisje: als ze apart zouden zitten koffie drinken zou ik me
gekwetst voelen, want ze zouden zich afsluiten van de patiënten
(ook begrip voor privémomenten)
over ‘open bureau’: als je zin hebt kun je bij hen gaan zitten, het geeft
wel een veilig gevoel, het versterkt de relatie
5 minuten naast je komen zitten is minstens even belangrijk als de
individuele gesprekken
het versterkt de band als je over dagelijkse dingen kunt praten, je leert
de verpleegkundige op een andere manier kennen – het haalt je
makkelijker over de streep
- Kritisch omgaan met de tijd die niet naar de directe zorg gaat:
organiseren van “protected time” binnen multitasking-functie Cleary (1999), Whttington & McLaughlin (2000), Deacon &Fairhurst (2008), Sharac e.a.
(2010)
10 Perso presentatie
Speerpunt 2: presentie
- Aandachtig – toegewijde betrokkenheid – authenticiteit
Ze ziet direct als er iets scheelt – ze maakt zelf het (eerste) contact,
dat vind ik belangrijk versus
Ik vond het belangrijk dat ik geleerd werd naar de vp toe te stappen
(leren de drempel overwinnen)
Als er wordt gedaan alsof men om u geeft, daar prik je zo doorheen,
dat is fake
Over nachtvp: gesprekken, die deed dat echt omdat ze toch wel
bezorgd was, dat ze het echt meende en echt luisterde
- Niet aflaten of verlaten: de ander de kans geven om telkens terug te
keren, zonder therapeutisch hardnekkig te worden.
Ik weet nog wie (van de verpleging) het was, die dat zei, en wanneer
het was. Ik schrok hoe verbaal defensief, bijna agressief dat ik in het
begin overkwam. Ik heb hier echt een ander idee gekregen van hoe de
wereld mij zag.
11 Perso presentatie
Speerpunt 2: presentie
- Vrijkomen van drukte, routinematig en organisatiegericht handelen,
- Wie mag een verpleegkundige niet zijn?
zich afsluiten van patiënten, ons links laten liggen, neerkijken, uit de
hoogte, veroordelend, belerend
- Voorbeeld: geen kille, neutrale, negerende zorg bij zelfverwonding
https://www.youtube.com/watch?v=Za_UgJfvHAQ (0.50 -1.22)
http://dewandeling.kro.nl/seizoenen/2010-2/afleveringen/08-10-2010 (17.30 - 18.12)
12 Perso presentatie
Speerpunt 3: herdefiniëring van verantwoordelijkheid
Fundamentele shift van expertpositie (nurse knows best) naar skilled
compagnion en coach van het (zelf)herstelproces
Als ze weten dat je het zelf kunt oplossen dan nemen ze niet over, dat
vind ik wel goed
Ze mogen niet alles uit je hand nemen, niet bepamperen
Going the extra mile! Ik was hier nog maar twee weken binnen, maar bij de therapieën kon
ik met moeite nog het bord lezen. Er was een begeleidster die zei,
‘ja, we zullen daar iets aan doen’. En de woensdagmiddag zijn we
naar Roeselare getrokken, hebben we drie brillenwinkels gedaan en
bij de derde winkel had ik een nieuwe bril.
13 Perso presentatie
Speerpunt 3: herdefiniëring van verantwoordelijkheid
Empowerment: vertrouwen in mogelijkheden, laten en geven van
verantwoordelijkheid
Er wordt nu meer verantwoordelijkheid gelaten en er wordt ook meer
verantwoordelijkheid verwacht, dat is positief, hé –
verantwoordelijkheid krijgen geeft een gevoel van ‘ze vertrouwen mij’
en dat deed deugd.
Ge hebt ondersteuning, dat wel, maar in feite moet ge het zelf doen, en
ik vond dat heel positief, omdat dat uw zelfwaarde wat opkrikt.
“positive risk taking”
Ze wilden me terug op toezicht zetten omdat ik suïcidale gedachten
had, en ik heb gezegd dat ik dat echt niet wilde, dat ik gewoon wilde
blijven, en ze hebben dat aanvaard!
Samenwerkingspartners op basis van gedeelde besluitvorming
14 Perso presentatie
Speerpunt 4: verpleegkundige – patiënt relatie:
verdiepen van de therapeutische rol
Nabije, continue “persoonlijke” relatie in dagelijks leven met veel
therapeutisch potentieel
Dichtere relatie doorheen heel je opname
Met je IB kan je praten wanneer je het echt nodig hebt
We hadden een nauwer contact. Ik voelde meer gelijkheid en het was
gemakkelijker praten.
Ze merken snel als er iets scheelt.
We hadden echt een persoonlijke band. Ik gaf me veel bloter
“Onszelf als persoon hanteren”: wat is dat precies?
Die specifieke therapeutische verpleegkundige-patiënt relatie
• Therapeutische werkzaamheid: wat is helend? (Dziopa)
• Hoe werken die in de dagelijkse context?
• Hoe procesmatig therapeutisch verdiepen?
15 Perso presentatie
Speerpunt 4: therapeutische rol: 2 dimensies
Nursing / nurturing als “care” comfort, troost, rust, veiligheid,
vertrouwen, hoop en geloof in eigen kracht
= kwaliteit van leven op zich
= voorwaarde voor herstel, verwerking en verandering
vanuit mededogen ten aanzien van het lijden
vanuit optimisme over gezonde mogelijkheden, krachten
Over nachtvp: als je echt zo diep zit, het laatste halmpje waar je je kunt
aan vasthouden, dat deed echt veel deugd
Het is een pracht van een persoon, en die heeft mij van de eerste dag
gesteund en feedback gegeven, en mij op mijn gemak gesteld. Niet van,
je moet hier nu praten en dit en dat, neen heel op het gemak een
vertrouwensband opgericht en uit mezelf ben ik dan beginnen praten.
En ik doe dat nooit. Nooit!
16 Perso presentatie
Speerpunt 4: therapeutische rol: 2 dimensies
Nursing / nurturing als “cure”, ontwikkeling, herstel, verandering en groei
Doorheen de therapeutische relatie
(1) doorwerken van lijden en problematiek in, vanuit en referend naar de
dagelijkse realiteit
https://www.youtube.com/watch?v=Za_UgJfvHAQ (1.27 – 1.50)
https://www.youtube.com/watch?v=b8lm_53VugU (1.52 – 2.29 )
• verdieping fijngevoelige empathie en emotionele afstemming
• spiegeling: helpen (verdragen), mentaliseren, woorden geven, spiegelend
proefpersoon (samen en dan alleen) (Matthys), op verhaal brengen
• exploreren van betekenis
Echt de therapeutische waarde van een gesprek beginnen inzien en ook ervaren dat
het echt werkt, ik ga dat blijven meedragen; niet enkel het genezingsproces is
daardoor bevorderd, maar ook het zijn eigenlijk; ik hoop dat ik het zelfs kan
overbrengen op mijn kinderen
17 Perso presentatie
Speerpunt 4: therapeutische rol: 2 dimensies
(2) exploreren en stimuleren van krachten, verlangens, dromen,
competenties
• hoop: een positieve uitkomst behoort tot de mogelijkheden!
• positieve identiteit en positieve constructieve relaties Weer beginnen positieve dingen zien, niet alleen aan mezelf, gewoon aan de
omgeving en aan anderen, ik vind dat ze mij daar super goed in geholpen hebben
. Geleerd dat mensen ook veel krachten hebben
(3) begeleiden, coachen van zelfmanagement
• zelfstandig kunnen omgaan met problemen, emoties
• zelfstandig kunnen inzetten van krachten, dromen
Samenwerkingsrelatie met inzet van ervaringskennis - ervaringsdeskundigheid
Herstelplan, signaleringsplan
We hebben samen een plan opgemaakt hoe ik dat thuis zou doen
om geen lege momenten te hebben, om niet te beginnen piekeren.
Gericht op zelfinzicht en -begrip, zelfaanvaarding
Gericht op zelfherstel, zelfverandering
18 Perso presentatie
Speerpunt 4: verpleegkundige – patiëntrelatie:
verdiepen van de therapeutische rol
Gevoed door
Doorleefd inzicht via maturiteit / bereflecteerde (levens)ervaring / supervisie
/intervisie
Bijkomende opleiding
• kennis en voeling met psycho- en systeemdynamiek,
persoonlijkheidsontwikkeling, breinontwikkeling en emotioneel-cognitieve
informatieverwerking, hechtingstheorie – trauma-geïnformeerde zorg,
veranderingsprocessen, …
• kunnen hanteren van de procesmatige dynamiek van de relatie
• gespreksmethodieken
Bedreiging: generieke, polyvalente bacheloropleiding!!
Innoverende en ondersteunende rol van klinisch verpleegkundig
specialisten
Ook verder verpleegwetenschappelijk onderzoek nodig
19 Perso presentatie
Speerpunt 5: empowerende context
(1) Cultuur en structuur (regels) afdeling/ziekenhuis/team
(2) Familie
(3) Maatschappelijke context – vermaatschappelijking van de
zorg
VP vertegenwoordigt ‘het normale’ en is identificatiefiguur, wat hoop
geeft. Wat ik wel heel belangrijk vind, is dat je ziet dat er een goeie band is
tussen verpleegkundigen onderling. Ik vind dat troostend: dat als je een
job hebt die emotioneel veel vergt, dat ze toch het positieve eruit kunnen
halen
Loskomen van expert- en machtspositie, controlegerichtheid, van
betutteling en overnemen, veroordelende of repressieve houding Geen “betweter”, “vader of moeder”, uit de hoogte of schooljuf -mentaliteit
jong meisje: ik had het niet gedaan (muurkaders kapot geworpen), ze
luisterden niet, ze geloofden me niet ; dat leidde tot een afzondering
20 Perso presentatie
Speerpunt 5: empowerende context
Voorbeelden
• Afgeven van mesjes /scherpe voorwerpen en beperkende
maatregelen
• Uitgangsregeling
We wilden gaan bowlen en het team heeft beslist dat dit niet
mocht, en de uitleg die gegeven werd, was dat de bowling te veel
op een bar lijkt en dat daar alcohol is, en daardoor werd dat
gezien als een beetje betuttelend
• Wekronde
• Familie informeren over mogelijkheid van terugval bij
verslaving
• Positive risk taking in de thuissituatie bij de mobiele teams
21 Perso presentatie
Speerpunt 6: empowerment verpleegkundigen
• Empowerment gaat over het proces waarbij een individu of
een groep (terug) maximale impact op hun eigen leven en
eventuele keuzes krijgen.
• Sterke organisatie → sterke verpleegkundigen → sterke
patiënten!
• Dus: empowerment van de patiënt én de verpleegkundige is
noodzakelijk!
Dat is iets dat wringt, hé: dat je gaat praten met je individuele begeleider en
dat die gewoon iemand wordt die doorgeeft aan hogerhand wat jij wil. Die
kent mij toch het best en kan daar toch zelf over beslissen?
22 Perso presentatie
Speerpunt 6: empowerment verpleegkundigen
• Een verpleegkundige hecht trouwens zelf meer belang aan de
relatie met de patiënt als dit in de teamwerking als belangrijk
wordt bekeken.
• Vertaling in het HR-beleid van een organisatie:
- aanwerving
- vorming
- training
- supervisie en intervisie
- participatiecultuur
- transparantie
- …
23 Perso presentatie
Speerpunt 7: ervaringskennis, ervaringdeskundigen
De verpleegkundige als een natuurlijke samenwerkingspartner
met ervaringsdeskundigen
http://dewandeling.kro.nl/seizoenen/2010-2/afleveringen/08-10-2010 (21,30 - )
https://www.youtube.com/watch?v=pnUTN5HMssA (1.40 – 2.00: wat ik zelf wilde, niet wat hulverleners wilden)
(4.25 – … inzet van ervaringsdeskundigheid)
24 Perso presentatie
Met dank aan de vele inspirerende “patiënten” /
ervaringsdeskundigen
Met dank aan Marcia Kroes
