Botim i shoqatave mjedisore “Ekolëvizja” Nr. 89, viti i katërt i botimit, 15 GUSHT 2008 Çmimi: 40 LEKË

Shoqata e SpecialistëveShqiptarë të Pyjeve ( SHSSHP)ka dalë me një deklaratë, ku jepdhe opinionet e saj për problemete reformës së ndërmarrë në sek-torin pyjor. Aty theksohet sereforma ishte e mirëpritur ngaShërbimi pyjor, mbas deklarimit tështetit si të pafuqishëm për tëmenaxhuar në mënyrë efikasepasuritë pyjore e kullosore përshkak të mungesës së efiçensësinstitucionale dhe përqëndrimit tëkompetencave në instanca tëlarta.

Shoqata vë re se reforma erëndësishme e ndërmarrë nësektorin pyjor dhe Shërbimin PyjorShqiptar, krahas sukseseve kadhe një sërë pasigurish, shman-gie nga strategjia, planet dheprogramet e mëparshme, si dhenjë konfuzion, sidomos nëaspektin e organizimit institu-cional të tij në përgjithesi.

Shërbimi Pyjor e ka të qartëse aftësia rehabilituese dhemenaxhuese e pyjeve dhekullotave mund të realizohet nëmënyrë të suksesshme vetëmnëpërmjet ndërtimit të një sistemiinstitucional dinamik. Ai është indrëgjegjshëm se një pjesë ekonsiderueshme e tij duhet tëfokusohet në ndërtimin institu-cional dhe rritjen e kapaciteteve,qoftë në pylltarinë komunale,qoftnë atë shtetërore, qoftë nëpyjet me status specifik konser-vimi.

Shërbimi Pyjor Shqiptar dheekspertët me pervoje në sektorine Pylltarisë mendojne se ështëpërgjegjësia e tyre, bazuar nëparimin e pranuar universalishtse përfitimet janë lokale, ndërsamenaxhimi është global, tëvazhdojnë të jenë aktive nëmenaxhimin e pyjeve komunalenëpërmjet vlerësimit të funksio-neve globale dhe implementimittë mekanizmave të stimulimit dhekompensimit.

( vijon në faqen 3 )

DEKLARATE E SHOQATESSE SPECIALISTEVE TE

PYJEVE

CMYK

REFORMA NE SEKTORIN E PYJEVE, E PASIGURT DHE KONFUZE

Fakti që MMPAU po devijon nga projekti i paraqitur nga grupi i punës për Shërbimin KëshillimorPyjor, tregon mungesë transparence dhe dëshire për të bërë punë të mira.

Greenpeace denoncon rrezikun kimik qëvjen nga riciklimi i materialeve në vendet evarfra pa legjislacion të plotë mjedisor,duke kryer atë që quhet “eksport” i ndotjes.

“Sofra Ilire” është një veprimtarituristike, kulturore e mjedisore epërvitëshme për sensibilizimin e qeverisëe opininit publik për pasuritë kulturore dhemjedisore të Fierit në drejtim të një zhvillimitë qëndrueshëm.

Një histori e shkurtër e ndërtimit dhedështimit të tyre në vitet 90-të. A usabotuan dhe kush janë fajtorët.

SOFRA ILIRE E FIERIT

RREZIKU KIMIK IMBETJEVE ELEKTRONIKE

MAKINAT ELEKTRIKE

Lexo fq. 4

Lexo fq. 7 Lexo fq. 8

Arbëri i BigBrother mbolli 26 ullimjpër viktimat e Gërdecit . Pemët e luletqë mbjell, nuk çmohen, ashtu si nukçmohet dot me shifra mirësia e djemvetë mbarë si ky.

Qyteti i Krujës në shekuj ka qenë igjelbëruar me ullinj e pemë dru frutorë. Duhetpranuar se kjo sipërfaqe, në vitet e funditkanë pësuar ndryshime, duke ulur ndjeshemsipërfaqen e gjelbëruar të qytetit.

MJEDISET E GJELBËRTATË KRUJËS

Lexo fq. 3

Nuk është e vërtetë që energjiabërthamore është në ndihmë tëndryshimeve klimatike. Duke qënë seimpiantet e parë do të hynin në punë pastë paktën 10 vjetëve e do të ndikonin në15-20 % te nevojës energjetike rreth vitit2030, e bëjnë të pamundur zotimin e BEpër 30 % reduktim të CO2 deri në 2020.

PERSE NUK SHERBENENERGJIA BERTHAMORE

Lexo fq. 6

NJE DJALE I MBARE

Lexo fq. 5

2

Ministrat homologë tëMjedisit, i Shqipërisë, Z. L.Xhuveli dhe i Kosovës, Z. MahirYagçilari nënshkruan ditë më parëmarrveshjen e bashkëpunimit nëfushën e Mbrojtjes së Mjedisitdhe të Zhvillimit të Qëndrueshëm.

Ministrin e Shqipërisë e pritidhe Presidenti i Republikës sëKosovës, Z. Fatmir Sejdiu, i cilinë takim u shpreh : “Kemi halle tëpërbashkëta sa i përket pjesës sëmjedisit dhe të pyjeve tëKosovës, të Shqipërisë dhe tërajonit në një shtrirje të interesavemë të gjëra në kuptimin ebashkëpunimeve”, dhe uangazhua që “institucionetqeveritare, ministritë përkatëse

Në 24 korrik, MMPAUorganizoi Takimin Kombëtarme temë “Reforma nëAdministrimin e Pyjeve dhePolicia Pyjore”. Në këtë takimmorën pjesë Ministri i Mjedisitz. Xhuveli, zv/Ministri z. Bino,Zv/Drejtori i Përgjithshëm iPolicisë së Shtetit z. R. Borishi,përfaqësues të MMPAU-së,Shërbimit Pyjor dhe të PolicisëPyjore si dhe të ftuar të tjerë.Takimi u mbajt për të

përcaktuar disa nga detyrat mëkryesore të Shërbimit Pyjor nëtërësi dhe të Policisë Pyjore nëveçanti në kushtet e reja.

Në fjalën e tij ministriXhuveli theksoi se “Sektori iPyjeve dhe Kullotave ështëpërfshirë në ndryshimepozitive të vrullshme dhesubstanciale. Realizimi i kësajreforme e cila ka hyrë tashmënë fazën e saj më tërëndësishme dhepërfundimtare, ka krijuar nëShqipëri, në këtë sektor shumëtë rëndësishëm për ekonominë,mjedisin, peisazhin dhe cilësinëe jetës një Realitet të Ri”.Shqipëria, shtoi ai, me 1. 045mijë ha pyje dhe 415 mijë hakullota të cilat mbulojnë 51%të gjithë territorit, është njëvënd me nivel të lartë tëshkallës së gjelbërimit duke urenditur e 27 ndër 149 vëndetë botës. Për reformën e re aiu shpreh se qeveria dheMMPAU, kanë një vizion tëqartë strategjik për zhvillimin ekëtij sektori gjë që shprehet nëreformën e gjithëanshme dhetë thellë që është ndërmarrëdhe po realizohet me ritme të

Qendra EDEN (Qendra përZhvillim, Edukim dhe Rrjetëzim)është pjestare e rrjetit “EcologicalSociety Endemit”, e cila është njëorganizatë joqeveritare, jofitim-prurëse, e pavarur, që ka për qëllimtë përmirësojë gjendjen e mjedisit,për një zhvillim të qendrueshëmku përfiton e gjithë shoqëria.

Një nga objektivat finalë tëkëtij projekti është:

Të gjejë bashkëpunëtorë përkërkime në të ardhmen në aplikimine metodave ekonomike dheekologjike për zgjidhjen eproblemeve që kanë lidhje memjedisin. Ky rrjet është dukembledhur informacione përproblemet kryesore me të cilat jupunoni, siç janë fushat embrojtjes së mjedisit, menaxhimi izonave të mbrojtura, përdorimi iburimeve natyrore ( psh, pylltaria,

Për vitet 2008-2010 Milieu-kontakt International do të zbatojëprogramin: “Forcimi i shoqërisëcivile shqipëtare për një mjedis mëtë mirë”. Në këtë kuadër, nisur ngasituatat mjedisore të rënduara nëvitet e fundit në Shqipëri, ngadegradimet mjedisore që rrezikojnëshëndetin e njerëzve, katastrofatnatyrore që lidhen me këtëdegradim mjedisor, ndryshiminglobal te klimes, si dhe mungesene ndergjegjesimit te publikut tegjere per mjedisin ne teresi,Grupimi Ekolevizja do të ngrejë dheadministrojë një “telefon tëgjelbër”.

Nga njëra anë qytetarët mundtë telefonojnë në këtë numër për tëmarrë informacion dhe pergjigje tëpyetjeve të ndryshme në lidhje mesituata/problematika mjedisore.Nga ana tjetër shoqatat/publikumund të sigurojnë informacion mbisituatat mjedisorë që kërkojnëvëmendje urgjente, të japin këshilla

se si të zgjidhen probleme tëndryshme mjedisore duke sjellëkontakte me aktorë të ndryshëm,dhe shpreson të rrisë përfshirjen epublikut në çështjet mjedisore. Përmë tepër ky telefon mund tëshërbejë për të informuar dhe përtë sensibilizuar publikun e gjerë,sidomos gratë shtëpiake,pensionistët, fëmijët, etj se si tëmbrohen nga ndotësit shtëpiak, site ndryshojne sjelljen ne mbrojtjene mjedisit edhe me veprimet brendadhe rrotull shtepise se tyre.

Informacioni, i mbledhurnepermjet telefonit te gjelber, do tepërpunohet dhe do të shërbej përtu publikuar në median tonë, gazeta“Ekolevizja”, dhe mediat e tjeramasive, duke shërbyer si bazë përstudime dhe programe mjedisore qëdo ju sugjerohen politikëbërësvedhe vendimmarrësve në programetdhe politikat e tyre per parandalimine rrezikut mjedisor dhe mbrojtjen emjedisit në përgjithësi.

Te gjithe te interesuarit qe duante kontribuojne me informacion apodhe te sigurojne këshilla dheinformacione te tjera, mund tetelefonojne prane numrit: 042234851.

QENDRA E GRUPIMIT“EKOLEVIZJA”

bashkë me mekanizmat e tjerë tëpunojnë që të ruhet natyra dheqë dora e njeriut të mos jetëshkatërrimtare e saj”. Ai uangazhua që pasuritë mjedisore qëduhet të punohen, të punohen nëmënyrë të planifikuar dhe në dobitë qytetarëve dhe të interesave tëpërgjithshme nacionale.

Gjatë qëndrimit në Kosovë,Delegacioni i Ministrisë sonë tëMPAU, u prit edhe nga Zv/kryeministri i Kosovës z. RamManaj, Ministri i Bujqësisië,Pylltarisë dhe Zhvillimit Rural, z.I. Vehapi dhe në një takim meMinistren e Energjitikës dheMinierave znj. Justina Pula-Shiroka.

agrikultura, peshkimi, ndotjaindustriale ), si dhe përshkrimin ekëtyre çështjeve.

NGO, të cilat janë tëinteresuara të bashkëpunojnë mekëtë rrjet shoqatash mund të japinkontributin e tyre, duke plotësuarnjë format sondazhi në kuadër tëprojektit të mësipërm, një-kohesisht dhe të bëhen pjesë ekëtij rrjeti.

Për të tërhequr formatin esondazhit si dhe për të marrëinformacione të tjera shtesë,Shoqatat e interesuara mund tëkontaktojnë, me personinpërgjegjës pranë qendrës EDENnë adresen : erisa_llaka@yahoo. it.

Afati përfundimtar i dorezimitte këtyre formulareve është data10 Shtator 2008.

QENDRA “EDEN”

shpejta. Në bazë të këtij vizionidominon koncepti i zhvillimit tëqëndrueshëm dhe reformamban parasysh harmonizimin erolit ekologjik me atë ekonomittë pyllit duke i dhënë përparësiaspektit ambientalist, për tëbërë të mundur mbrojtjen mëtë mirë të pyjeve dhe kullotave,shfrytëzimin racional e mbikritere teknike të tyre dheplotësimin e gjithë kërkesaveqë burojnë nga programi i

qeverisë në kuadër të integrimiteuropiantë Shqipërisë

Shtyllat kryesore kumbështetet reforma në sektorine pyjeve dhe kullotave jane:

Së pari, në decentralizimine qeverisjes së pyjeve dhekullotave e në ndryshiminrrënjësor të karakterit tëpronësisë.

Para një viti 95% e pyjevedhe kullotave i përkisnin shtetit,ndërsa tani, pas transferimit tëmbi 840. 000 ha pyje dhekullota nga shteti në pronësi të327 komunave dhe bashkive,struktura e pronësisë kandryshuar dhe 60% i përkasinpushtetit vëndor, 5% janë pyjeprivate dhe shteti ka vetëm35% të fondit të përgjithshëmtë pyjeve dhe kullotave dhekëto janë kryesisht ParqetKombëtare dhe Zonat eMbrojtura.

Së dyti, mbrojtja e mjedisitdhe përdorimi i qëndrueshëm iburimeve natyrore. Për vitet2005-2009 është parashikuartë dyfishohet sipërfaqja eZonave të Mbrojtura, dukegarantuar njëkohësisht edhenjë zhvillim të mëtejshëm të

tyre mbi principet ekologjike.Ky objektiv është arritur dhederi në fund të këtij vitisipërfaqja e Zonave tëMbrojtura do të vejë në 12%nga 5. 3% që ato zinin në vitin2005.

Së treti, synohet që brëndavitit 2008 të ngrihet dhe tëfunksionojë një shërbim i ri, ai iShërbimit Këshillimor nëpylltarinë Shqiptare. Pra nësenjë përdorues pylli privat apopublik do marrë përgjegjësitëpër të mbrojtur dhe zhvilluar njëfond pyjor, do të ketëmbështetje në asistencëteknike, këshillim dheinvestime. Rol të veçantë përkëtë shërbim do të kenë qarqetdhe komunat.

Së katërti, pjesë e reformësështë edhe politika e re që pozbatohet në fushën eshfrytëzimit të pyjeve. Nga330. 000-350. 000 m kub lëndëpunimi dhe dru zjarri qëpriteshin para 3-4 vitesh,aktualisht kjo shifër ka zbriturnë 110. 000-120. 000 m kubose 3 kerë më pak. Për herëtë parë pas disa dekadash keminjë raport pozitiv ku rritjavjetore e pyllit është më emadhe se sasia e lëndës qëpritet çdo vit.

Së fundmi por jo më pak erëndësishme. QeveriaShqiptare dhe MMPAU, podëshmojnë një kujdes dhembështetje në rritje tëvazhdueshme për sektorin epyjeve dhe kullotave, gjë qëduket qartë me plotesimin dhepërmirësimin me shpejtësi tëkuadrit ligjor, me rritjen edukshme dhe të përvitshme tëfondeve sidomos përinvestime, me rritjen e pagavetë punonjësve të shërbimitpyjor në masën mesatare prej30%. Po ashtu edhe pajisja meuniforma të reja verore dhedimërore e të gjithë punonjësvetë Policisë Pyjore dhe tëShërbimit Pyjor përbën njëngjarje të rëndësishme.

Detyrat dhe objektivat qëqëndrojnë para nesh përmbrojtjen dhe zhvillimin epyjeve dhe kullotave janë sa tëshumta aq edhe tërëndësishme. Me punën tuaj,me punën tonë të përbashkët,në bashkëpunim të ngushtë meinstitucionet e tjera në qëndër,me organet e QeverisjesVëndore, me shoqërinë civiledhe organizatat donatore do tëarrijmë të plotësojmë siç duhetobjektivat tona madhore tëzhvillimit të qëndrueshëm përmbrojtjen, mirëadministrimindhe zhvillimin e shpejtë dhesipas standarteve

TAKIM KOMBËTAR PËR PYJETNGA VEPRIMTARIA E MMPAU

TELEFON I GJELBËR PËR MJEDISIN

NJOFTIM I GRUPIMIT“EKOLEVIZJA”

NJOFTIM I QENDRES “EDEN”

MARRËVESHJE MJEDISORESHQIPËRI-KOSOVË

3

Rrethi i Krujës historikishtnjihet si zonë e gjelbëruar (meshkurre, ah, pishë, ullinj, etj. ) rreth10. 500 Ha. Në Perendim të qytetitshtrihet Krasta me mbi 600 Hagjelbërim, nga Zeza, në Jug(Barkanesh) e deri në Drojë, në Veri(Picrragë). Para vitit 1970 në këtëterritor kishte kryesisht pyje të llojitshkurre dhe ullinj. Kjo zonë ështëshfrytëzuar për kullotjen e bagëtivedhe pjesërisht për kultivimin e

kulturës së ullirit e pemëve drufrutorë, ku vlen të përmendetqytetari - fermer Hasan Sula(SANTARA).

Në periudha të ndryshme dhenë sektorë të veçantë, zona ështëshfrytëzuar për nxjerrjen e gurit(formacion gëlqeror) e prodhimin egëlqeres, për plotësimin e nevojavetë qytetarëve.

Në vitet ’70 me inisiativën especialistëve, Ing. Pyjesh F. Llubanie M. Loka, pranë Ndërmarrjes

Pyjore Krujë, u bë projekti përpyllëzimin me pishë të sektoritKrastë, i cili u realizua brënda 2-3vjetësh. Me rritjen e tyre pejsazhi iKrastës mori një pamje tjetër, sa qëçdo qytetarë apo vizitorë-turistëfliste me respekt për inisiatorët ekëtij pyllzimi. Theksojmë se pas 20vjetësh, kur hymë në rrugën edemokracisë, gjatë tranzicionit, sikudo në vendin tonë edhe Krastapësoi një sërë ndryshimesh. Uhapen rreth 100 gropa përprodhimin e gëlqeres të cilatpërdornin dru, që merreshin nëKrastë, në Malin e Krujës dhe nëQafshtamë. U hapën edhe disagurore. Të gjitha këto ndikuan nëpakësimin e sipërfaqeve tëgjelbëruara, prishjen e pejsazhit, pordhe ndotjen e madhe të ajrut. Kurfilluan të përdoren gomat e lëndëtplastike për djegje në prodhimin egëlqeres dhe u hapen disa frantoja,ajri i ndotur mbuloi dhe qytetin. Kjoka rënë në sy edhe të vizitorëve –

turistë të cilët nuk kanë hezituar tëthonë fjalën e tyre, kritike.

Duke iu referuar shtrirjes sëqytetit Veri – Jugë, në lindje të tij, sikurorë gjatësore, shtrihet Mali iKrujës ku pjesa perendimore e tëcilit është pak e gjelbëruar, kryesishtshkurre e pishë. Në disa sektorë tëveçntë janë hapur gurore dhe gropagëlqereje duke prishur edhepejsazhin e zonës. Duke u ngjiturlart në Mal, nga Shkambi i Vajës(Veri) e deri në Grykën e Zezës (Jug)kemi një sipërfaqe mbi 400 Ha. Para

viteve ’90 ka patur masiv pyjor, mepak shkurre, e më shumë ah e pishë.

Mali i Krujës ka vleraekologjike-turistike e pelegrinazhi(Teqja e Sarisalltikut). Pika më e lartë

e tij është 1176 m Shumë vizitorë-turistë nga Kruja dhe nga rrethetTiranë, Durrës, Laç etj. janë ngjiturnë Malin e Krujës. Që në vitet ’30të shekullit të kaluar qytetari Xh.Gjakova ngriti një ndërtesë qëpërdorej kryesisht gjatë verës.Ndërsa pas viteve ’80 qytetari M.Agaj bëri një godinë për banim epër lokal. Më pas qytetarë të tjerëndërtuan godina të llojeve tëndryshme. Shumë vizitorë – turistëkënaqeshin kur shkonin në Maline Krujës. Ata shpreheshin me fjalëtmë të mira “ Na duket vetja sikurjemi në avion kur shohim qytetin eKrujës, fushën e më tej detinAdriatik nga Durrësi deri në Ulqin,si dhe Tiranën deri tutje Malin eTomorrit”.

Pas viteve ’90 masivi pyjor nëMalin e Krujës u dëmtua, për druzjarri, për djegëjen e gëlqeres dhesi lëndë ndërtimi. Kjo uli shkallën egjelbërimit.

Me disa masa parandaluese,ndonse të vonuara, sipërfaqja egjelbëruar po rigjenerohet, kjo kashtuar dhe interesin e vizitorëve –turistë.

Me interesimin e Kryegjyshatës

dhe të Pushtetit Vendor u bërikonstruksioni i rrugës së makinavesi dhe ngritja e godinës trikatëshenë Sarisalltik.

Qyteti i Krujës në shekuj ka

qenë i gjelbëruar me ullinj e pemëdru frutorë. Veçojmë Lagjet 2(Sektori Abaze, Gjyre, Barabit etj.),Lagjen 3 (Sektori Berbere, Fushë-Madhe, Meçe etj.), Lagja 4 (SektoriIsake, Pengile, Sute etj. ) që zënë 3/4 e sipërfaqes të qytetit.

Qytetarët krutanë ullirin e kanëpatur si mjet jetese, në kohë tëndryshme, pjesërisht edhe sot.Duhet pranuar se kjo sipërfaqe sidhe ajo e Lagjes1, në periudha tëndryshme kanë pësuar ndryshime,duke ulur sipërfaqen e gjelbëruartë qytetit. Kjo ka ardhur si rezultat indërtimeve (pallateve, shtëpiaveprivate, objekteve social-kulturoreetj. ).

Duke iu referuar materialit tëtrajtuar dhe bisedave me qytetarëtkrutanë, është fakt që prodhimi iullirit këto vitet e fundit ka rënë. Përkëte veçojmë :

- Mos kthimi i tokës tek i zoti.- Mos kryerja e sherbimeve të

nevojshme.- Nga ndotja e ajrit (infeksioni). Për të përmirësuar gjendjen

duhet që Pushteti e InstitucionetVendore dhe Qendrore të marrinmasat e duhura, pamvarësisht sa

është bërë, kështu do të rriten mëtej vlerat e Krujës kulturore-historike-turistike etj. gjithashtu kjo,do të ndikonte në rritjen e tëardhurave tek qytetarët dhemirëqenjen e tyre.

Theksojmë se Klubi EkologjikKrujë dhe Grupet “Ekologu i Ri“,duke mos u pajtuar me gjendjen,pavarësisht sa kanë bërë, për tëçuar më tej misionin e tyre, duhet tëpunojnë më shumë përsensibilizimin e opinionit për tëkrijuar sa më shumë mjedise tëgjelbëra në qytetin e Krujës e mëgjërë.

Shënim i redaksisë. Njihet mirë ndotja e ajrit nga

djegja e gomave të automjeteve, epësuar shpesh nga banorët eKrujës, por dhe gjetkë. Tashmë kyfenomen është shfaqur në mënyrëmasive edhe në Kukës. Sipasbanorëve të fshatrave Breglumë ePobreg i epërm , në verilindje tëqytetit. Në luginën pranë tyre, tëpaktën dy herë çdo javë digjen sasitë mëdha gomash, jo për gëlqere,por për tju marrë telin në brendësitë tyre, duke ngritur sasi të mëdhatymi e bloze. Megjithë kërkesat ebanorëve, akoma gjendja vazhdonnjëlloj.

Theksojmë se gjatë tranzicionit, edhe Kruja pësoi njësërë ndryshimesh. U hapen rreth 100 gropa përprodhimin e gëlqeres të cilat përdornin dru, qëmerreshin në Krastë, në Malin e Krujës dhe në

Qafshtamë. U hapën edhe gurore. Të gjitha këtondikuan në pakësimin e sipërfaqeve të

gjelbëruara, prishjen e pejsazhit, por dhe ndotjen emadhe të ajrit.

MJEDISET E GJELBËRA TË KRUJËS Nga MUHARREM GOCI

( vijon nga faqja 1 )Në Shoqatën e specialistëve të

Pyjeve janë të bindur se dukeqënë aktivë në vendosjen e njësistemi krejt të ri pyjor, në aspekttë gjerë, duhet të ndryshojnëthellësisht vetveten, duke ikërkuar politikës, me politesë, tëulë ndërhyrjet dhe presionin nëkurriz të vetveprimit dinamik dheeficient.

Ata janë të gatshëm t’itransferojnë njohuritë e fituara, memund e me djersë ose tëevidentuara nëpërmjet studimit tëeksperiencave më të mirabotërore, tek strukturat e reja dhepa pervojë të menaxhimit tëpyjeve dhe kullotave komunale.

Shoqata mendon se : 1. Ka konfuzion në ndarjen e

qartë institucionale dhe tëkompetencave politikëbërëse,menaxhuese, monitoruese dhekëshilluese, në mënyrë vertikale.Në këtë kuadër “shërbimikëshillimor” duhet ndërtuarinstitucionalisht nga dikasteri nëbazë, ku Agjensia e Mjedisit dheajo e Pyjeve, si instrument i

diagnostike e sistemeve tëprodhimit silvo-pastoral, nëkorrelacion me sektorët e tjerë tëbujqësisë, do të rriste interesin dheentusiazmin e komunitetit për një

qeverisje të qëndrueshme tëpasurisë komunale të pyjeve ekullotave.

4. Ndryshimi i filozofisë së

menaxhimit të pyjeve shtetërorëdrejt menaxhimit dhe planifikimit tëterritorit, bazuar në parimet eekonomisë së tregut dhedekoncetrimit të kompetencave (

pyjet shtetërorë janë pronë eshtetit dhe dhe shfrytëzohen ngashteti ).

5. Përmirësimin organizativ e

ministrisë, mund të jepte kontributte rëndësishëm (dhe jo vetëm ) nëkuadër të sektorit të ShërbimitKëshillimor pranë DPPK. Duhettheksuar se në këtë aspekt ka njëmungesë transparence. Ndrysheartikulohet nga grupi i punësngritur në bazë të urdhërit tëMinistrit nr. 461-5. 11. 2007, “Përngritjen e grupit të punës përpërgatitjen e programit përorganizimin dhe funksionimin eshërbimit këshillimor të pyjeve nëshkallë vendi “ dhe ndryshe ngaProjekti i KM-së, përgatitur ngaMMPAU.

2. Shërbimi pyjor e kullosor,mendojmë se do të ishte më mirëtë funksiononte ndryshe nga aiqë funksionon sot me DSHP ( qëka funksione menaxhuese dhekëshilluese ).

3. Planet e menaxhimit tëpyjeve komunalë, si dokument iparë themelor i transferimit, duhenkonsideruar si plane social-ekonomike zhvillimi, ku një vendtë rëndësishëm do të zinte ndërtimii strukturës komunale tëmenaxhimit të pyjeve. Analiza

institucional për arritjen eobjektivave të menaxhimit tëqëndrueshëm dhe efektiv, dukemotivuar shërbimin pyjor përmirëmenaxhim e mbrojtje. Mbasprocesit të transferimit të një pjesetë pyjeve tek komunat do tëkërkohej një rikompozim i njësiveterritoriale të menaxhimit të pyjeve.

6. Kërkojmë gjithashtu ngaMMPAU që të ndërmarrëkonsultimet me grupet e interesitpara vendimmarrjes, nëse vërtetështë e interesuar në mbarëvajtjene këtij Shërbimi. Fakti që MMPAUpo devijon nga projekti i paraqiturnga grupi i punës për ShërbiminKëshillimor Pyjor, tregon mungesëtransparence dhe dëshire për tëbërë punë të mira.

Shoqata shpreh gatishmërinëpër të bashkëpunuar me strukturatvendimmarrëse dhe administrativeshtetërore në drejtim të të përsosjessë reformës në sektorin e pyjevedhe kullotave, sepse ka bindjen seky sektor shumë shpejt mund tëshndërrohet në një sektor tërëndësishëm zhvillimi ekonomik esocial në vend.

REFORMA NE SEKTORIN E PYJEVE, E PASIGURT DHE KONFUZE

4

“Sofra Ilire” eshte nje aktivitetturistik, kulturor e mjedisor dhe ipervitshem i Qarkut te Fierit. Ajoorganizohet nga shoqata “Antik”,na bashkepunim te ngushte mekeshilltaret e SNV Fier dhe meBashkine e qytetit, Institucionin e

Prefektit dhe Keshillin e Qarkut.Nga viti ne vit Sofra ka ardhur dukeu zgjeruar si game veprimtarish dhekontribuesish per te, duke kerkuarte ndikoje ne rritjen e vemendjeste qeverise qendrore per Fierin,kete Qark strategjik te vendit.Kete vit, Sofra u nda ne tre teshtuna njera-pas tjetres, per t’umundesuar njerezve te pushtetitqendror dhe opinionit publik tenjihen me mire me magnetet einteresit turistik te Qarkut, dhepikerisht me Divjaken, Bylisindhe Apollonine.

Me 31 Maj 2008, nebashkine e Divjakes u çel sipari i“Sofres Ilire”. Ne Divjake ajokerkonte integrimin,“bashkejetesen” e zhvillimitbujqesor me ruajtjen e mjedisit,si dhe shanset per nje turizem teqendrueshem. Kryetari i QarkutFier, z. Luan Muçaj prezantoirendesine e Divjakes si nje vendpjellor produktesh bujqesore eblegtorale, por edhe potencialine saj per turizmin e detit dhe reres.Aktiviteti vijoi ne tregun e qytetitme nje panair bujqesor, blegtoraldhe te punimeve artizanale,ndersa ne Parkun Kombetar dheplazhin e Divjakes u organizua njetryeze e rrumbullaket mepjesemarres nga te gjitha grupete interesit, si pushteti lokal dheqendror, sektori privat turistik,shoqeria civile, organizatanderkombetare dhe kombetare,shoqata prodhuesish dhefermeresh, komuniteti, nxenes dhemesues te shkollave, media si dhedashamires te artit e kultures.Tryeza filloi me nje prezantim te z.Taulant Bino- Zv/Minister iMjedisit, Pyjeve dheAdministrimit te Ujerave mbi“Burimet natyrore ne Qarkun eFierit dhe perspektiva eadministrimit dhe shfrytezimit tetyre ne dobi te turizmit”. Ndersazj. Oriana Arapi- koordinatoreprane Departamentit teBashkërendimit të Strategjive dheNdihmës së Huaj ne Keshillin eMinistrave foli perbashkerendimin e strategjivekombetare e rajonale ne funksionte nje zhvillimi te qendrueshem

mjedisor e turistik. Z. Ismail Beka,Drejtor i Programit te GTZ-se përShqipërinë me deshmine e tijpraktike: “Roli i donatoreve dhepartneriteti privat – publik perndertimin e nje modeli efektiv teagro- turizmit” dha nje drejtiminteresant ku mund te zhvillohenfermat tradicionale fierake. Pastryezes se rrumbullaket, aktiviteti

vazhdoi me nje ekspozite nenatyre te piktorit Vullnet Alushaj,me vende dhe bukuri te QarkutFier te hedhura ne tablo.Momentet dhe muzika qeformacioni “Akustika” dhuroikrijuan nje atmosferembreselenese te kesaj dite, medeshiren per te ardhur sa meshpejt e shtuna tjeter e Sofres!

Ne date 7 Qershor 2008, neParkun Arkeologjik Kombetar teBylisit ne Mallakaster u zhvilluadita e dyte e Sofres Ilire. Ajo uhap me nje pershendetje ngaKryetari i Bashkise Ballsh, z. NeimBegaj dhe vazhdoi me diskutiminne tryezen e rrumbullaket metematike: “Njohja, ruajtja dhepromovimi i vlerave tetrashegimise kulturore, historikedhe natyrore: domosdoshmeri perzhvillimin e turizmit kulturor” mepjesemarres nga te gjitha grupet einteresit. Pas kesaj tryeze, aktivitetivazhdoi me nje udhetim-guideprofesionale “Te njohim Bylisin”,

ku pergjate itinerarit te saj, ne pjesete ndryshme te Parkut Arkeologjik,nen nje atmosfere festive te krijuarme muziken, kenget dhe vallet egrupeve folklorike te rajonit,pjesemarresit vizituan njeekspozite me veshje etnografikedhe nje ekspozite te artit figurativ.

Nje pjese te rendesishme teSofres ne Bylis e dha dhe

promovimi i fjalorit “Enciklopediae Isopolifonise” (si kryeveper etrashegimise gojore te njerezimit)e studiuesit Vaso Tole. Ndersa njeatmosfere te paharrueshme dhuroikoncerti me grupet polifonike terajonit te Fierit, si grupiMallakastriot, grupi i kenges Labe,grupi Myzeqar me kenge dhe kaba,si dhe pershendetja e shkolles jo-publike “ALEN”, me nje sfilate tenxeneseve me veshje etnografikedhe disa valle popullore, te cilashenuan dhe mbylljen e dites sedyte te triptikut Fierak.

Me 14 qershor 2008, nekodren e Apollonise, “Sofra Ilire”nisi diten e saj te trete dhe te fundit,me nje ekspozite fotografike teresurseve turistike te Qarkut Fier(vendosur ne stenda tedimensioneve te medha) nga ajri

dhe toka, ku u shpalosen gjitheelementet atraktive te natyres,historise, kultures dhe tradites. Po

ne kete koder me prova tejashtezakonshme te historise seantikitetit, ne kuader te muajitkulturor Shqiperi- Kosove, nebashkepunim me Muzeun Historikte Fierit, u organizua nje ekspoziteetnografike me kostume tekomuniteteve qe bashkejetojne neQarkun Fier, shoqeruar meambjente karakteristike te rikrijuara

sipas menyres se jeteses se ketyrekomuniteteve, dhe me atmosferemuzikore te dhuruar nga grupiMyzeqar me kenge e kaba.

Me tej, nje ekspozite emrekullueshme dhe e larmishme eprodhimeve artizanale, prodhuarme mjeshteri nga nje grup vajzash,ngritur dhe mbeshtetur nga KishaKatolike Fier, jo vetem krijoi njeatmosfere te veçante, por perçoimesazhin e orientimit teprodhimeve artizanale dherikthimin ne tradite per te nxiturofrimin e larmishmerise sesherbimeve turistike dhe vetepunesimin e grave dhe vajzave nembeshtetje te ketij sektori qe polulezon.

Me tej nisi dhe tryeza errumbullaket e kesaj dite, mesynimin e gjetjes se ekuilibrave ne

bashkejetesen e zhvillimit teindustrise me mjedisin dhezhvillimin turistik te qarkut Fier.Tryeza u hap nga z. Jani Fuli, nenKryetar i Bashkise Fier. Ai shpalosivizionin e zhvillimit te Bashkise Fierdhe potencialeve qe ajo zoteron,perballe rreziqeve dhe pengesaveqe ndjen dhe ndesh nga ndotjetindustriale. Sh. Bejdaj, Prefekt iQarkut permendi shanset pernxitjen e punesimit dhe zhvillimitekonomik te zones, dukepermendur naften, energjine,industrine agroushqimore dheturizmin. Ai e theksoi koordinimine gjithe aktoreve rajonale teperfshire ne zhvillimin ekonomikrajonal, pa dallime politike dheinteresash, si nje aset per zhvillimte qendrueshem. Prefekti solli nevemendjen e te pranishmeveshume aktivitete te perbashketa terealizuara gjate ketij viti, sikursedhe atmosferen pozitive dhe tebashkepunimit qe ekziston meskeshillit te qarkut, bashkive dhekomunave ne Qarkun e Fierit. GencRuli, minister i Ekonomise ne fjalene tij vleresoi mjaft burimetnjerezore, shpirtin sipermarres tefierakeve dhe zgjuarsine eperqasjes se tyre ne biznes. “Njeperqasje puneplote, dashamiresedhe mikpritese”, u shpreh ai.“Sprova e liberalizimit dhe kalimit

SOFRA ILIREAty ku Fieri shpalos terheqjen dhe potencialin e tij

Nga Fatos Çoçoline ekonomine e tregut u prit ashtusi duhej nga sipermarresit dhetregtaret fierake”, -vijoi Ruli-“ Kjoeshte aresyeja pse ne kete trevene gjejme çmimet me te ulta teofruara nga biznesi per cilindoartikull. Ju keni fuqine punetore mete kualifikuar dhe kompetitive. Fierika 10 perqind te te gjitha biznesevete Shqiperise. Fieri po ashtu kadhe numrin me te larte te biznesevete reja. Industria po rilind, por Fierimbetet nje “hot spot”, nje pike enxehte per nga ndotja industriale.Per kete na duhet te mobilizohemite gjithe, qe te perballojme ketesfide”, perfundoi ministri iEkonomise. ZvMinistri i Mjedisit,Taulant Bino terhoqi vemendjen neperfshirjen e parimeve mjedisoretek strategjite rajonale te zhvillimit.Nga ana e tij, drejtori i KESH GjergjBojaxhi garantoi se ne te gjithainvestimet ne energjitike qeQeveria ka ndermend te beje nerajonin e Fierit, interesatmjedisore do te merren parasyshedhe nepermjet studimeve tehollesishme per kete qellim. Ngaana e tij, Jack Cortenraad, drejtorii SNV Shqiperi theksoi seorganizata qe perfaqeson do tejete gjithmone ne mbeshtetje tepuneve te perbashketa te njesivelokale, per sa kohe ato kanevullnet te bashkepunojne pasasnje lloj dallimi mes njera-tjetres.“Eshte i treti vit rradhazi qe SNVe Fierit e mbeshtet Sofren Ilire dhekjo mbeshtetje nuk do te mungojeedhe ne te ardhmen”, -perfundoiz. Cortenraad.

Pas tryezes se rrumbullaket,pjesemarresit e “Sofres” vizituanne ambjentet e brendshme teManastirit dhe Kishes se “ShenMerise” ekspoziten fotografike tefotografit shqiptar ngaMaqedonia, Osman Demiri, dukevazhduar me nje ekspozite te artitfigurativ, organizuar me piktoredhe skulptore te rajonit. Nenfreskine e pemeve dhe me sfondManastirin, u dhuruan momentemagjike nga koncerti instrumentali formacionit “Tung- Tung”, njegrup me artiste te rinj shqiptarenga Shkupi, te cilet luajne nerrymen etno-jazz me instrumentafrymore dhe repertori i tyre eshtembeshtetur ne muzikentradicionale shqiptare. Ky koncert,i shoqeruar me interpretim tepoezive nga aktore te TeatritKombetar shenoi dhe mbylljenperfundimtare te Sofres Ilire 2008.

Ky aktivitet jo vetem qepercolli dhe promovoi me se mirivlerat e trashegimise kulturore,natyrore dhe historike, potencialinbujqesor, blegtoral, artizanal dheturistik qe rajoni i Fierit zoteron,por provoi se mund te sherbeje dhesi nje mjet i mire lobimi mesaktoreve rajonale dhe atyrekombetare ne mbeshtetje te njezhvillimi ekonomik teqendrueshem. Triptiku Divjake-Bylys-Apolloni dha shembullinme te mire sesi pasuri kulturore dhemjedisore mund te kthehen neprodukte turistike teshfrytezueshme, ne harmoni menatyren.

“Sofra Ilire” eshte nje aktivitet turistik, kulturor emjedisor dhe i pervitshem i Qarkut te Fierit. Ajo

organizohet nga shoqata “Antik”, na bashkepunim tengushte me keshilltaret e SNV Fier dhe me Bashkine eqytetit, Institucionin e Prefektit dhe Keshillin e Qarkut

Triptiku Divjake-Bylys-Apolloni dha shembullin me temire sesi pasuri kulturore dhe mjedisore mund tekthehen ne produkte turistike te shfrytezueshme,

ne harmoni me natyren.

5

Gjatë zhvillimit të “BigBrother-Albania” në televizion,shumëkush e mori si pjesë tëlojës, apo si një reklamim tëvehtes, deklaratën e ArbërÇepanit, se po të fitonte,shpërblimin do ta përdorte tëgjithë për të bërë diçka përmjedisin. Ndofta jemi mësuar tëshikojmë më tepër afër vehtes,sesa në komunitetin ku jetojmë,apo edhe më tutje. Të mbyllurnë guackën e problemeve tëpërditëshme të jetesës, siç duketna mundon nga pak hija edyshimit, për çdo gjë që “ bieerë “ sakrificë, thënë më thjesht,pothuajse nuk besojmë tek atanjerëz që përpiqen të bëjnë diçkapër komunitetin e mjedisin kujetojnë. Aq më pak të venë nëshërbime të tilla edhe paratë.Këtë e vërteton edhe biznesi, qëkujtohet pak, ose aspak, të bëjëdiçka të tillë, pavarësishtmundësive financiare që kanë,nganjëherë edhe shumë tëmëdha.

Të kthehemi te ky djalë imbarë. Ai e fitoi lojën siç e nisi,me buzëqeshje. Kështu e njohadhe unë. Që në momentin që hyrinë mjediset e “Ekolëvizjes “, ederi sa doli, buzëqeshja nuk junda nga fytyra. Kjo ishtekarakteristika e parë që tregontemë tepër për të sesa fjalët. Tjetraishte se sa më shumë kohë tëkaloje duke biseduar më këtëdjalë 21 vjeçar, aq më tepërdëshiroje të vazhdoje. Modeste shumë i komunikueshëm, aipërhapte rreth vetes mirësinë,po aq sa edhe intelektin, qëshumë moshatarë do tja kishinzili. Me ide të qarta për atë qëkishte bërë, e aq më shumë përato që do të bënte në jetë, tëjep përshtypjen e një njeriu mëtë madh e më të pjekur. Evetmja dobësi, nëse mund taquajmë të tillë, ishte mendimi

se çfarë do të bënte për tërealizuar atë zotim që kishtemarrë. Kthehej tek kjo ide,kudo që të ishte fjala. Fliste mepasion se çfarë mund të bëhejnë bregdet apo si mund tëmbillte pemë në liqenet e Lurës,për gatishmërinë e vullnetarëveqë do ta shoqëronin në misioninqë kishte marrë përsipër, apopër ide të reja që mund ti jepteçdokush që dëshironte tandihmonte.

I buzëqeshur erdhi dheashtu u largua. Mendova të bëjanjë reportazh për të. Përstudimet që po i kryen mesakrificën e tij e të familjes, përpemët e lulet që kishte mbjellëpara pallatit të tij, që disa vjetmë parë, ende i ri, megjithë qëi ri është edhe sot. Nuk e bëra.

Mendova se sa të rij të moshëssë tij, që kanë burime jeteseshumë herë më të mëdha se tëtij, do ta kishin filluar në lokalete bllokut apo diku tjetër,harxhimin e një shume si ajoqë Arbëri po e mbjell pemë elule. Mundet ta harxhonin tëgjithë atje te blloku, në pub-eapo diskoteka. Mund të flisnindhe për mjedisin apo ngrohjenglobale, midis kafes, gotës,muzikës e celularit. Për fat tëkeq kjo po na ndodh me jo paknga fëmijët tanë. Prandaj nuke bëra reportazhin, për tjuthënë prindërve këto fjalë, për

World Watch: Flisni pak përdëshminë tuaj në 1988.

J. Hansen: Ajo ishte kulmimi ishumë viteve punë, e shprehur metë paktën tre artikuj midis 1981 e1982, për diokdidin e karbonit dhendryshimet klimatike, botuar nërevistën “Science “, për të tjeragazra në gazetën “GeophysicalResearch” dhe nivelin e oqeanit,publikuar po në “Science”., othertrace gases in GeophysicalResearch Letters, and sea level,also published in Science. Por ishtemë ndryshe në 1988, sepse këtopunime i kisha kompletuar edhe nëmënyrë më të kuptueshme, të cilatja bashkëngjita dëshmisë time.

WW: Çfarë shpresonit tëarrihej nga impakti i dëshmisë tuaj?

JH: Qëllimi ishte të bëja sa mëpublike zbulimet e mia.R.Pomerance ( themelues i ClimatePolicy Center- Qendrës sëPolitikës Klimatike ), më vizitoi pasikishte lexuar artikujt e mi të 1981mbi dioksidin e karbonit dhe mëinkurajoi që të jepja dëshmi nëKongres. Shpresa ishte të tërhiqejvëmendja, si të thuash të mbillejproblemi i ngrohjes së klimës nëSHBA.

WW: Duke parë prapa, si shkoikjo ?

JH: Sigurisht që sollivëmendjen e duhur. Keqardhja ime,kohë më vonë, ishte se nukdiskutova edhe ngrohjen globalenë ciklin hidrologjik. Ngrohjaglobale shton aq shumë lagështinënë atmosferë sa rrit sasinë erreshjeve dhe po ashtu tëpërmbytjeve. Por në kohë e vendeku ka thatësirë, intensiteti i saj rritet.Kështu që vendosa të dëshmojprsëri në 1989, tashmë edhe paraZyrës së Menaxhimit të Shtëpisësë Bardhë, ku shkaktoi zhurmë tëmadhe mesazhi për ciklinhidrologjik.

WW: Kur shumë shkencëtarë ijanë përgjigjur dëshmisë së 88-ësduke thënë se është shkencë përtë ardhmen, si reaguat ju ?

JH: Unë nuk u shqetësova përkëtë. E dija se në pak vite moti dotë më jepte ose jo të drejtë e unëbëra vetëm parashikimin.

WW: Që nga fjala juaj në shtypse vrojtimet tuaja të ndryshimeveklimatike do të censuroheshin ngaadministrata Bush, si ndryshoi rolijuaj në diskutimin publik për këtondryshime ?

JH: Problemi tërhoqi më tepërvëmendje. Neë York Times e quajtinjë gjë jo të mirë censurën.

WW: Mbi 20 vjetët e fundit,çfarë zhvillimesh në shkencë,politikë osse në perceptimin ngapubliku ju ka befasuar më tepër ?

JH: E pranoj se më tepër më ka

befasuar, dhe nuk kam qënëdakord, mungesa e veprimit real përzbutjen e ndryshimeve klimatike.Kam patur presion nga njerëzit,senatorë etj.., që të shkoj nëUashington, sepse atje duket serefuzojnë të interesohen, sidomospër problemin e karburantëvefosilë. Më qartë, nuk mendojnë sesi është më mirë për popullin por siështë më mirë për biznesin e madh.

WW: Si mendoni se qeveria dotë marrë parasysh rezultatet ekërkimeve shkencore ?

JH: Shumica e shkencëtarëvenë EPA nuk besojnë shumë nëpreferencat e administratës sëBush për të hapur dritën jeshile.Në NASA po ashtu. Përshtypjaime është se po përpiqen por joashtu siç duhet. Ky zakon iadministratës duket si idiotësi, jovetëm se shkelen parimet edemokracisë, por se po lejojnë tëhumbasin politikat e duhura qëduhen ndjekur.

WW: Mbas një karriere tëgjatë, çfarë mendoni të plotësonipara largimit nga NASA ?

JH: Ka shumë studime për tëcilat kam punuar dhe besoj sekanë qënë shprehëse. Por besojse ka nevojë që të bëhem më i aftëpër të folur më qartë, për tëzhdukur nënkuptimet e për të qënëmë i besueshëm.

një djalë të mbarë, si Arbëri. Nuk jam që të rinjtë të mos

zbaviten e ta kalojnë kohën, sine dikur nëpër aksione. Poredhe larg problemeve të kohës,ku patjetër hyn dhe mjedisi,nuk duhet të jenë. Të gjithëheroj nuk bëhen. Por dhe, sapër shembull, të kalojnë mbiplehrat para pallatit e të moskthejnë as kokën dukemallkuar bashkinë apo dikëtjetër, të mos marrinmundimin të thonë një fjalëkur dikush pret pemët aposhkul lulet, e të tjera si këto,nuk është e drejtë. Dhe fajinnuk duhet tja vemë periudhaveqë po kalojmë, as rinisë sëtyre që “ do të kalojë e do tëpiqen “, as ndonjë shkakutjetër. Fajin, dhe bëjmë mirëtë shpejtojmë, duhet takërkojmë tek vetja, tek ne siprindër, tek komuniteti kujetojmë të gjithë. Por edhe testrukturat e shtetit, që pak oseaspak bëjnë në këtë drejtim,megjithë që një ministri e tërëështë për shkollat. E në shkollatë gjithë janë të rinj.

Djem të mbarë si Arbëri,të mos bëhemi edhe nihilistë,ka plot, jo se mungojnë. Ata ikemi midis nesh, e kanë treguarveten në shoqata, apo edheashtu thjesht në komunitetet kujetojnë. Detyra jonë, edomosdoshme, është tindihmojnë.

Me fushatën e tijsensibilizuese “Ndryshimi fillonnga ti “, Arbëri i mbolli 26

ullinjtë në Gërdec me emrat eviktimave të asaj ngjarjeje. Thase e bëri në mënyrë simbolikepër kujtimin e tyre. Dhe muamu kujtua ligji i Skënderbeutpër çdo çift që martohej : duhettë mbillte ullinj. Le të mësojmënga kjo ne të rriturit, më tepërse sa mosha e Arbërit. Ato paraqë ky djalë i mbarë po i mbjellpemë e lule, nuk kanë të çmuar,nuk llogariten dot, ashtu siç nukllogaritet dot me shifra mirësiae djemve të mbarë si ky.Prandaj po i jap urimin ehershëm shqiptar : ti prijë embara gjithë jetën.

Agim DALIPI

NJE DJALE I MBARENë vend të një reportazhi për ARBËR ÇEPANIN

NJE HERO I KLIMES

Në qoftë se ka një ngjarje të veçantë për t’u përmendurnë rrjedhën e politikës për ndryshimet klimatike, është

dëshmia e shkencëtarit të NASA-s, James Hansen, paraKomitetit të Kongresit Amerikan, në 23 qershor 1988.

Ishte i pari që nguli këmbë për ta bërë këtë, kur akomashprehje të tilla si ndryshimet klimatike dhe ngrohja

globale, nuk ishin future akoma në fjalorin e përditshëm,e aq më pak në fjalorin e politikës. Në njëzet vjetorin e

kësaj ngjarjeje, Worldwatch Institute i ka marrë njëintervistë z. Hansen.

Njerëzit e përkushtuar nuk janë pak . I kemi përreth çdo ditë . Nuk duhettë mundohemi t’i gjejmë , duhet vetëm t’i ndihmojmë . Nuk bëj krahasim midiskëtij djali dhe shkencëtarit të NASA-s , meqë janë në të njëjtën faqe tëgazetës . Por në mënyrat e tyre të ndryshme , kanë të përbashkët dëshirën përt’i dhënë diçka nga vetja një çështjeje madhore , siç është mjedisi .

Me fushatën e tij sensibilizuese “ Ndryshimifillon nga ti“, Arbëri i mbolli 26 ullinjtë në

Gërdec me emrat e viktimave të asajngjarjeje. Tha se e bëri në mënyrë simbolikepër kujtimin e tyre. Le të mësojmë nga kjo

ne të rriturit, më tepër se sa mosha eArbërit. Ato para që ky djalë i mbarë po imbjell pemë e lule, nuk kanë të çmuar, nuk

llogariten dot, ashtu siç nuk llogaritet dot meshifra mirësia e djemve të mbarë si ky.

6ATOMI PËR PAQEN. NJERIU ËSHTË AKOMA I QETË PËR MREKULLINË E MADHE

DHE PËR PROBLEMIN E MADH NË TOKËN E TIJ. Ky mesazh u transmetua nga D. Sarnoff , themelues e drejtues i disa rrjeteve të radios e televizionit, kur, përtransmetim në radio, për herë të parë u përdor energji elektrike nga një central bërthamor.

Për Greenpeace, Legambiente eWWF, energjia bërthamore ështëmë e shtrenjta nga të gjitha llojet.Nuk ka zgjidhur asnjë ngaproblemet e menaxhimit tëskorjeve dhe të sigurisë së

impianteve, kështu që nuk ështëzgjidhje për ndryshimet klimatike.Po japim shkurt opinionet e këtyretre organizmave mjedisore nëdrejtim të energjisë bërthamore,nga një studim i tyre në muajinkorrik, publikuar mes debateveitaliane dhe lajmit për një centraltë tyre në Shqipëri.

Zgjidhja për të ndaluar ethet eplanetit dhe të reduktohet faturaenergjetike është më e thjeshtë seopsioni që ka dalë së fundmi mendërtimin e centraleve bërthamore: është kursimi, efiçencaenergjetike, dhe zhvillimi iburimeve të qëndrueshme. Thjeshtsepse është rruga më e shpejtë, mëekonomike dhe e qëndrueshme

Në fakt nuk është e vërtetë qëenergjia bërthamore ështëekonomike. Pjesa më e madhe ekostos së elektricitetit bërthamorështë e lidhur me investimin përprojektimin dhe realizimin ecentraleve, që është të paktëndyfishi i atyre që deklarohenzyrtarisht dhe kërkon rreth 20 vjetpër kthimin e tyre në fitime. Nëqoftë se në këtë futen dhe kostote menxhimit të skorjeve dhemirëmbajtjes së impianteve, kostotbëhen gati të pallogaritëshme qëtregojnë se është burimi energjetikmë i kushtueshëm. Atje ku njëKWh nga energjia bërthamore nëpamje të parë kushton më pak,ndodh sepse shteti merr përsipërkostot e menaxhimit të skorjevedhe demontimit të centraleve.Këto shpenzime kanë shkurajuarinvestimet private nëdhjetëvjeçarët e fundit. Kaq evërtetë kjo, sa që edhe AIEAparashikon për vitet në vazhdimnjë ulje të peshës së kësaj energjienë prodhimin elektrik botëror, nga15 % në 13 %.

Energjia bërthamore nukpërputhet me liberalizimin e tregut.Çmimi i saj sot në SHBA prej 80 $për MWh, është vetëm kostoprodhimi industriale, ku nuk është

përfshirë stimulimi financiar ishtetit, por edhe megjithë atë dotë ndërtohen jo më tepër se një osedy centrale, nga rreth tridhjetë qëpriteshin.

Edhe në Itali nuk do të kishte

ndikim për uljen e faturësenergjetike. Do të duheshin jo mëpak se 10 centrale për të dhenë njësasi energjie të konsiderueshmeme një total prej 10-15 MW fuqi tëinstaluar, me investime 30-50miliardë •, por me riskun që këtoinvestime ti hiqen zhvillimit tëenergjisë së rinovueshme dheefiçensës së energjisë, pa harruar

se do të duhen financime të mëdhashtesë për prodhimin e karburantitbërthamor dhe menaxhimin eskorjeve. Do të duhej, në më tëmirën e hipotezave, që investimettë dilnin fitimprurëse mbas 15 apo20 vjetëve.

Nuk është e vërtetë që energjiabërthamore është në ndihmë tëndryshimeve klimatike. Pa marrëparasysh asnjë problem që mundtë dalë në ndërtimin e centraleve,impianti i parë do të hynte në punëpas të paktën 10 vjetëve e në tërësikëto do të ndikonin në nevojënenergjetike rreth vitit 2030, por membi 10 centrale të tilla. Dhe kjo dotë sjellë një mbulim të vetëm 15-20% të nevojave. Kështu nuk do tëjetë e mundur të përmbushet edhezotimi i BE për 30 % reduktim tëCO2 deri në 2020.

Reaktori bërthamor është njëpajisje në të cilën reaksioni zinxhirbërthamor iniciohet, kontrollohetdhe zhvillohet me shpejtësikonstante, në të kundërt mebombën bërthamore, në të cilënreaksioni bërthamor ndodh nëfraksion të sekondës dhe është ipakontrolluar.

Ekzistojnë lloje të ndryshme tëreaktorëve të fuqisë ( ka edhekërkimorë ), të cilët kanë tëpërbashkët prodhimin e energjisëtermike, që mund të përdoret si etillë ose të transformohet nëenergji mekanike dhe në energjielektrike. Për prodhimin eelektricitetit, fluidi i nxehur mundtë jetë gaz, ujë ose metal i lëngët.Nxehtësia që mbart ai mund tëpërdoret për prodhimin e një rrymetë fuqishme gazi ose avulli, e ciladërgohet mbi fletët e turbinës përtë gjeneruar elektricitet.

Në shumicën e reaktorëvebërthamorë, si “karburant”,përdorët oksid uraniumi, i pasuruarme të paktën 3 % uranium-235.

Moderatori dhe ftohësi,përdorin ujë të pastër tëzakonshëm. Ky proces quhetLWR-reaktor me ujë të lehtë, oseBWR-reaktor me ujë të rëndë, kuuji nxehet e kthehet në avull,brenda reaktorit.

Gjeneratat e reaktorëve :

Është njohur nga të gjithëincidenti i ndodhur rreth një muajmë parë në centralin bërthamor tëKërskos në Slloveni, i kapurpothuajse njëkohësisht nga

stacionet e monitorimit tëradioaktivitetit në të gjithëEuropën, Për riparimin e tij,megjithë se u tha se ishte pa pasojandotëse, u desh mbullja plotësishte reaktorëve për disa kohë.

Në fund të korrikut, në Francë,në centrali e Trikasten, për tëdisatën herë në muajt e funditndodhi një incident, ku u verifikuarrjedhje e pluhurave radioaktive.

Kjo kishte rezultuar nga një e çarë etubave të një reaktori të ndaluar përtë kryer proceset e mirëmbajtjes.Megjithë që nga kompania EDF, qëka centralin u theksua se ndotjaishte 40 herë më pak se limiti vjetor

PERSE NUK SHERBEN ENERGJIA BERTHAMORE Nuk është e vërtetë se

prodhimi i energjisë bërthamoreështë i sigurtë. Për sigurinë eimpianteve, edhe sot 22 vjet pasÇernobilit, nuk egzistojnë garanciqë të eliminojnë rrezikun eincidenteve. Në rastin më të mirëduhet pritur viti 2030, sipaszhvillimit të derisotëm tëteknologjisë në botë, për të parënë punë centralin e parë tëgjeneratës së katërt. Kështu që,po të fillojnë investimet endërtimet, do të bëhen meteknologjinë e sotme, që ështëgjenerata e tretë, e prapambeturdhe e pasigurtë me incidente,megjithëse të vogla, që ndodhinpothuaj vazhdimisht.

Nuk egziston akoma sot njëzgjidhje e plotë e konkrete emenaxhimit të skorjeveradioaktive. Po ashtu edhe përdemontimin e tyre. Rreth 250 mijëton mbetje radioaktive tëprodhuara deri më sot në botë,janë pritje për tu depozituar në sitedefinitive të menaxhimit. Në Italigjenden sot 25 mijë m³ skorje, 250ton lëndë e parë e rrezatuar, kuduhet të shtohen edhe 1500 m³prodhime të tilla vjetore ngakërkimet shkencore, mjekësia eindustria, si dhe 80-90 mijë m³mbetje nga demontimi i katërcentraleve dhe impiantëveegzistues.

Por çfarë garanci do të kemipër këtë ?

Nuk është e vërtetë që energjiabërthamore është në ndihmë tëndryshimeve klimatike. Duke qënëse impiantet e parë do të hynin nëpunë pas të paktën 10 vjetëve edo të ndikonin në nevojënenergjetike rreth vitit 2030, por membi 10 centrale të tilla, kjo do tësillte një mbulim të vetëm 15-20 %të nevojave, duke bërë tëpamundur zotimin e BE për 30 %reduktim të CO2 deri në 2020.

Nuk është e vërtetë seprodhimi i energjisë

bërthamore është i sigurtë.Për sigurinë e impianteve,

edhe sot 22 vjet pasÇernobilit, nuk egzistojnëgaranci që të eliminojnë

rrezikun e incidenteve. Nërastin më të mirë duhetpritur viti 2030, sipas

zhvillimit të derisotëm tëteknologjisë në botë, për të

parë në punë centralin eparë të gjeneratës së katërt.Nuk ekziston akoma sot njëzgjidhje e plotë e konkrete e

menaxhimit të skorjeveradioaktive, kur sot në pritje

për tu menaxhuarpërfundimisht, janë rreth

250 mijë ton të tilla.

REAKTORËT BËRTHAMORË -Gjenerata I ka funksionuar

para viteve 1970 dhe përdorteuraniumin natyror, për tëmënjanuar nevojën për pasurimin;

-Gjenerata II përfshin reaktorëtme ujë të lehtë (LWR) dhe me ujëtë rëndë (HWR), të realizuar pasvitit 1970, duke përdorururaniumin e pasuruar ose pak tëpasuruar;

-Gjenerata III tenton, dukepërmirësuar teknologjinë, tëoptimizojë reaktorët ekzistues, nëlidhje me efektivitetin ekonomikdhe sistemet e sigurisë ;

-Gjenerata IV përfshin tërësinëe sistemeve bërthamorë qëtentojnë të arrijnë pjekurinëteknologjike rreth vitit 2030.Projektimi i tyre do të marrë nëkonsideratë përparimet e bëra nëefektivitetin ekonomik dhesidomos përsosjen e sistemeve tësigurisë. Për më tepër, këtareaktorë mendohet se do tëmbështesin zhvillimin eqëndrueshëm të prodhimit tëenergjisë dhe do të krijojnëmundësi për prodhimin ehidrogjenit për qëllime transporti.

Teknologjitë më të reja tëreaktorëve janë :

-Reaktori CANDU, përdoruraniumin lehtësisht të pasuruarsi lëndë djegëse, ujin e rëndë simoderator të neutroneve dhe ujine lehtë si ftohës ( Kanada);

-Reaktori EPR (EuropeanPressurized Water Reactor) përdoruraniumin e pasuruar si lëndëdjegëse, ujin e lehtë nën presiontë lartë si moderator të neutronevedhe ftohës - prodhim evropian;

-Reaktori PBMR (Pebble BedModular Reactor) është reaktor megaz ftohës dhe temperaturë tëlartë, që e përdor lëndën djegësetë mbyllur në një sferë qeramike(kapsulë ), grafitin si moderator tëneutroneve dhe heliumin si ftohës- prodhim i Afrikës së Jugut;

i radiacionit, rreth 100 punonjësrezultuan të infektuar dhe udërguan për trajtim mjekësor. Disaditë më parë në centralin Romansmbi lumin Izerë dhe një tjetër po nëatë Trikasten. Në këtë të fundit,vetëm në katër muajt e fundit janëraportuar, megjithëse tëparrezikëshme, 12 incidente.

Po ashtu në Valencia (Spanjë ),në centralin bërthamor tëKofrentes, në muajin e fundit u vure një ngritje e pazakontë etemperaturës dhe shtim ibefasishëm e i paprogramuar ifuqisë së tij. Megjithë që nuk patirrjedhje uji apo të pluhuraveradioaktivë, në central u ndërprepuna dhe u bë profilaksia e tij paraaktivizimit.

Ditët e para të gushtit, edhe nëvetë laboratorin bërthamor të AIEAnë Vjenë pati një rrjedhje të plutonitradioaktiv. Ministria e mjedisitnjoftoi se nuk pati të lënduar apondotje të mjedisit.

INCIDENTE BERTHAMORE TE DY MUAJVE TE FUNDIT

7

NJË HISTORI E SHKURTËRE DËSHTIMIT TË TYRE

Makinat elektrike janë prodhuare përdorur që në dhjetëvjeçarët eparë të shek. 20-të. Me teknologjinëe kohës, ato ishin të thjeshta e meshumë kufizime, ndër të cilat mëkryesoret ishin koha e furnizimit tëbaterive dhe rruga e paktë që

përshkonin me një furnizim, por tëpastra e komode. Me kalimin ekohës ato u mënjanuan pothuajsefare nga makinat me karburant fosil,naftë e benzinë. Rënie e çmimit tënaftës, fuqia që jepnin motorrët esaj dhe shpërndarja e furnizimit nëmasë në të gjithë vendet, bënë qëmakinat elekrike me bateri tëngeleshin si kuriozitet deri në fundtë viteve 80-të e në fillim të viteve90-të, kur dy probleme shkaktuankthimin e vëmendjes ndaj tyre. Rritjee çmimit të naftës në tregun botërore shoqëruar edhe me konfliktë tëarmatosura si në Irak, dhe nga anatjetër dalja në plan të parë e ngrohjesglobale dhe pasojave gjithnjë nërritje të saj (lexo intervistën e J.Hansen ).

Në vitet që vazhduan, nga anae shoqatave mjedisore dhespecialistëve të ndryshëm tëmjedisit u fillua beteja për luftënkundër ngrohjes globale dhezhvillimin e energjisë së pastër.Kalifornia, shteti më i madh i SHBA-së, që ishte dhe më i ndoturi esmogu në të ishte bërë proverbial(një në çdo katër të rinj vuante ngaprobleme të frymëmarrjes ) caktoiBordin e Ajrit të merrej më këtëproblem. Në masat që u propozuanishte dhe ndërtimi i makinaveelektrike. Parlamenti arriti të kalojënjë ligj që detyronte industrinë emakinave, që për vitin 1998 tëprodhonte 2% të sasisë totaleautomjete elektrike për treg, 10 %për vitin 2003 e me kalimin e kohëstë shtohej kjo përqindje.

Të parët, por dhe të tjerë, nëGeneral Motors (GM) nisënprojektimet dhe provat deri nëprototipin e parë që u prodhua nëseri, EV-1. Po ashtu edhe Ford,Toyota, Honda etj, duke krijuarmakinat me bateri ose hibride mebenzinë e bateri. Filluan edhe shitjet,brenda vitit u shitën 800 vetura e uporositën edhe 4000 të tjera.

Por me fillimin e reklamimit tëtyre, nisi dhe një kundër-fushatë.Reklamat, diku hapur e dikufshehur, sabotoheshin. Bëheshinemisione të porositura përmangësitë e makinave elektrike dhekoston e tyre. Disa shoqata, që mëvonë doli se ishin financuar nga

Nga studimet e fundit të MIT,Instituti Teknologjik i Masasuçet,në SHBA, ka dalë me përfundiminse kyçi i diagnostifikimit tëparakohshëm të kancerit gjendetnë teorinë muzikore, bile në atë tëpërpunuar 2500 vjet më parë ngafilozofi grek Pitagora.

Grupi i shkencëtarëve që u morme këtë studim, e bëri këtë mepërqasjn e shprehjeve muzikoredhe atyre të proteinave, dukepërpunuar një program, kukompzimet muzikore venë nëdukje kur pacienti është i prekurose jo nga kanceri. Kjo u realizuaduke u nisur nga disa sinjalefiziologjike të njeriut, dhe u arrit

Duket e çuditëshme dhe epamundur, por ja që është evërtetë. Në Europë, midis Polonisëdhe Biellorusisë, egziston njëfragment i pyjeve antike primare.

Bialoëieza Puszcza, që nëgjuhën polake do të thotë pikërishtpyll i virgjër, karakterizohet ngafakti se kurrë nuk ësghtë prekur,ose siç thanë shkencëtarët nukështë kontaminuar nga njeriu. Atygjenden pemë frashëri mbi 40 metratë lartë, por dhe nëntë lloje të tjera,dhe një lloj bizonti i rrallë, që derisot nuk është njohur.

Shkencëtarët thonë seekosistemi është shumë i brishtë,

RIKTHIM TE UJI I SHIUT Këshilli krahinor i Toskanës ka

miratuar një projekt për Parkun earqipelagut të tyre. Dukekonfirmuar luftën kundërabuzimeve në mjedis do të shtojnëmë tepër përpjekjet për riciklimin embatjeve, me përdorimin mëefiçent të burimeve ujore, duke jukthyer edhe mbledhjes së ujit të

shiut për zonat bujqësore, dukeshfrytëzuar edhe minierat që nukshfrytëzohen sot.

Këtë do ta bëjë edhe nëpërmetbashkëpunimit me fermerët dhesubjekte të tjera të inrteresuara të

MAKINAT ELEKTRIKEindustria e naftës, ngritën probleminqë, megjithë se punonin me rrymëelektrike, kjo e fundit vinte ngaqymyri, duke patur parasysh se nëSHBA, 55 % e elektricitetit vjen ngatec-et me qymyr. Në fushatënkundër tyre, u këmbëngul edhe përautonominë e pakët të këtyremjeteve, nga 130 deri në 180 km në

ditë derisa të karikoheshin përsëribateritë, megjithë se nga statistikatvërtetohej se përdoruesit nuk bëninmë tepër se rreth 45 km në ditë.

Një problem kyç u bë cilësia ebaterive. U lanë mënjanë bateritëcilësore me nikel të S. Opçinskit, njëshpikës me rreth 200 novacione, e upërdorën ato tradicionale me acidplumbi, që kishin një autonomi katërherë më të vogël. Bile Texaco, njënga shoqëritë më të mëdha botëroretë naftës, bleu teknologjinë e

përparur të baterive dhe, siç thuhet,e futi në sirtar për tu mos u përdorurpër gati 15 vjet. Opçinskit, vetëm psebotoi në një gazetë “pa leje “ trerrjeshta reklamë për baterinë e tij, juquajt e jashtëligjëshme nga Bordi iAjrit e ju ndalua kategorikisht tëbënte reklama publike për dy vjetme radhë.

Në presidencën e demokratit Xh.Karter, politika e energjisë së pastëru bë e ditës, derisa ai vendosi panelediellore edhe në Shtëpinë e Bardhë,që republikani Regan ( zëvendës i tijishte Bush-senjor), i hoqi në mënyrëdomethënëse me ardhjen në fuqi dhedeklaroi se konsumi i naftës nuk dotë pengohej, sepse ndikonte nëmirëqënien e amerikanëve. Këtundikoi, si dhe në tregun botëror, uljae fortë e çmimit të naftës nga Arabia

Saudite, që e pa energjinë alternativesi një kërcënim për të ardhurat e saj.Domethënëse ishte se presidencëne Bush-senjor, në shkurtimin etaksave për makinat, i uli 100 mijë $makinave të stërmëdha Hummer, qëkanë harxhimin e karburantit ( si dhendotjen ) më të lartë se çdo mjet tjetërpersonal dhe 4 mijë $ atyre elektrike.Kjo shtonte artificialisht koston etyre. Mbas tyre, Klinton, nënpresionin e industrisë së naftës,(vetëm Kalifornia përdor 1 miliardëlitra karburant në javë, me një fitimprej mbi 300 milion $, ndërsa nëSHBA, në vitin 2005 fitimet shkoninnë 64 miliardë $) nuk arriti dot tëbënte tjetër, veç të stimulontemakinat hibride, por që nuk uzhvilluan në sasi që do të kishte vlerëpër tregun apo për ndikim në luftënkundër ngrohjes globale. Kjo ishtedhe një nga arsyet që zëvendësi i tij,Al Gore, ju kthye veprimtarisëpopullarizuese për ndryshimetklimatike, që njihet e vazhdon edhesot. Këtu, por dhe më parë, u fut në“ betejë “ edhe vetë industria emakinave, meqë nuk pati fitime tëshpejta, e la këtë drejtim dhe ju kthyetotalisht prodhimit të makinavetradicionale, duke bërë llogari edhehumbjet që parashikoheshin ngapakësimi i shitjes së pjesëve tëkëmbimit, që në makinat elektrikeishin tepër pak. Kapakun ja vuridrejtori i Bordit të Ajrit, Llojd, njëkundërshtar “ i heshtur “ i makinavaelektrike, që kur u largua nga detyranë 2002, u mor vesh se kishte qënë

që më parë pjestar i lartë i bordit tëhidrokarbureve për hidrogjenin, kudhe shkoi si drejtor.

Me ndikimin e presionin e këtyrefaktorëve, por dhe të qeverisë Bush,në 24 prill 2003, u shfuqizua ligji nëKaliforni dhe në mars 2005, GM itërhoqi dhe nga magazinat makinatelektrike për ti shkatërruar. Kështukishin bërë më parë dhe të tjerët.

Me gjithë daljen në skenë tëmakinës me hidrogjen (që sotkushton midis 500 e 600 mijë $, çmimfare i pakapshëm në tregun normal),atyre hibride, pakësimit të ndotjeveme uljen e sasisë së karburantit për100 km, marmitat katalitike etj,makinat me bateri megjithëse jashtëvëmendjes, duket se po ju vjen kohatë “ringjallen.

AGIM DALIPI

NJE PYLL I VIRGJER NE MESTE EUROPES

që një njeriu të shëndoshë tikorespondonte një melodi dhe njëtë sëmuri një tjetër e stonuar.Studimi vazhdon.

PITAGORA KUNDËR KANCERIT

biznesit.BARKA EKOLOGJIKE Në vazhdën e studimeve e

kërkimeve për luftën ndaj ngrohjesglobale po hyn dhe industria emjeteve të lundrimit. Këtë vit, nëpanairet e mjeteve të lundrimit, janëshfaqur dhe barkat me motorrë qëshfrytëzojnë burime energjie tëgjelbëra, si biokarburantët, por më

tepër me energji elektrike. Për tuvënë re, ishte një barkë luksi, mëtepër se 20 m e gjatë ( Long Range23 ), me motor hibrid, që mund tëlundrojë edhe me emetim gazrashderi në zero.

JO VETËM PËR KURIOZITET

Parlamenti i Kalifornisë miratoi një ligj qëdetyronte industrinë e makinave, që për vitin1998 të prodhonte 2% të sasisë totale automjeteelektrike për treg, 10 % për vitin 2003 e me kalimine kohës të shtohej kjo përqindje. Tre vjet më vonë,nën presionin e kompanive të naftës, qeveriafederale e shfuqizoi.

por i mjaftueshëm për vetveten,pa ndërhyrjen njerëzore.

8

Adresa e redaksisë: Ish- klinika qeveritare, shkalla 3, kati IV, TiranëTel. : 04 234 851, Cel. : 068 21 82081 e-mail: ekolevizja@yahoo. com

TIRAZHI: 600 KOPJE

EDITORI – Xhemal MATOREDAKTOR – Agim DALIPI

S T

A F

I

GRUPIMI “EKOLËVIZJA”• Shoqata e Ruajtjes dhe Mbrojtjes së Mjedisit Natyror,

Shkodër - Fatbardh Sokoli• Shoqata e Ruajtjes dhe Mbrojtjes së Mjedisit Natyror,

Tirane - Pranvera Bekteshi• Shoqata Kombëtare progresi pyjor – Tirane, Liljana Shehu• Albaforest, Tirane, Mehmet Meta• Qendra Eden, Tirane - Merita Mansaku• Klubi Ekologjik, Krujë - Muharrem Goci• Shoqata e Ruajtjes dhe Mbrojtjes së Mjedisit Natyror, Berat

- Genta Decolli• Lilium Albanicum, Librazhd- Ferit Hysa• Masmedia dhe Mjedisi - Xhemal Mato• Qendra për Komunikimin Elektronik, Tiranë – Ladi Balla• Qendra Kombëtare e Lëvizjes Ambjentaliste, Tiranë - Haziz

Marku

• Klubi Ekologjik, Elbasan - Ahmet Mehmeti• Instituti i Studimeve të Ambjentit, Tiranë - Agron Deliu• Laguna e Kaltër, Orikum - Skënder Mejdiaj• Klubi Ekologjik, Librazhd - Naim Disani• Forumi për integrimin social, ekonomik e kulturor,

Gjirokastër – Luan Pogaçi• Shoqata Pylli i Blertë - Buçimas, Pogradec - Ruzhdi

Hymetllari• Milieukontakt Oost Europa, Tiranë - Valbona Mazreku• Shoqata e Përmakulturës, Tiranë - Edlira Mulla• Klubi Ekologjik, Tiranë - Fatos Xhemalaj• G&G Group, Tiranë - Sazan Guri• AULEDA, Vlorë – Hasan Hallko• Shoqata Mjedisi Ekologjik dhe Turistik Lura, Lurë -

Ismail Hysa

CMYK

KY NUMUR I GAZETES “EKOLEVIZJA” SPONSORIZOHET NGA PROGRAMI:“FORCIMI I SHOQERISE CIVILE SHQIPTARE PER NJE MJEDIS ME TE MIRE “MBESHTETUR NGA MINISTRIA E PUNEVE TE JASHTEME TE HOLLANDES

• Federata e gjuetarëve sportivë të Shqipërisë, Tiranë –Themi Perri

• Qendra e konsulencës veterinare dhe sigurisë ushqimore,Tirane – Gani Moka

• Klubi Ekologjik, Maliq – Myzafer Gjiriti• Shoqata “Natyra për njeriun”, Durrës – Fali Ndreka• Instituti Kombëtar për Studime dhe Kërkime të Mjeksisë

dhe Mjedisit “Fillonid Durrachieni” – Flamur Tartari• Shoqata “Adriatiku”, Vlorë – Petrit Dërvishi• Shoqata “Miqtë e Thethit”, Shkodër– Dedë Nika• Shoqata "PASS”, Majlinda Lleshi• Shoqata “Nënujsat” Ened Mato• Shoqata “Vazhdon” Gazmend Koduzi• Shoqata "EKOLOGJISTI "- Durres, president Bashkim

Shyle.

Një cjap me një bri të vetëm nëballë është parë në Itali. Kjo kandodhur në rezervatin e shkencavenatyrale në Prato të Toskanës.

Njoftimin e ka bërë drejtori i kësajqendre studimesh, G. Toci, që katheksuar se kjo është prova senjëbrirëshi mitik i legjendave (kalë,dre, cjap etj. . ) duhet të ketëegzistuar vërtet e jo vetëm nëprralla. Ai e spjegon këtë memutacionet ose anomalitëmorfologjike të ngjashme mekafshën e vërejtur në rezervat.

Botanisti hollandez H. de Fritz,në vitin 1886, vuri re dallime në bimëtë njëjta, megjithë se tiparet iepërgjithëshme ishin të njëjta. Këtë

Deri vitin e fundit ka qënë Aziatregu i grumbullimit apo içmontimit të mbetjeve elektronike.Tashmë këtë vend po e ze gjithnjëe më tepër Afrika.

Në një raport të Grrenpeace,të publikuar së fundmi,denoncohet rreziku kimik që vjennga riciklimi i këtyre materialeve,në shumicën e tyre kompjuter dhetelefona celularë. Nga shoqatatmjedisore llogaritet se në botëprodhohen nga 20 deri në 50milion ton produkte të tilla, osesiç quhen ndryshe artikujhigh’tech ( të teknologjisë së lart).Në vendet e pasura që kanë njëlegjislacion të përshtatshëm e të

RICIKLIMI I PLASTIKESNE ZVICER

Riciklimi i shisheve plastikete polietilenit ne Zvicer katejkaluar me 75% objektivin emarrë në vitin 2007. Kështu bënte ditur Agjencia Zvicerane eMjedisit. Ambalazhet e aluminitdhe qelqit arriten nje perqindje

te riciklimit rreth 90% dhe meshume. Rritja e procesit tericiklimit te shisheve plastike tepolietilenit ka ardhur si rezultat inje shtrirje te gjere te rrjetit tevullnetareve. të përkrahur ngaadministrate shtetërore dheorrganizata mjedisore. Mereduktimin e taksave për këtë rrjetshërbimi, kësaj inisiative jubashkuan dhe dy pika te medhate tregtise me shumice, dukepërfshirë kështu edhe biznesin.

fenomen ai e quajti mutacion, ngalatinishtja mutation-ndryshim. Pormutacionet janë më të dukëshmenë kafshët dhe janë njohur që në

lashtësi, sidomos nga rritësit ekafshëve dhe barinjtë. Në vendintonë ka ndodhur lindje kafshëve(por dhe fëmijë ) me mutacione tëtheksuara, sidomos në rrethinat eElbasanit, ku shumica especialistëve e spjegon mendryshimet mjedisore të ardhuranga industria e këtij qyteti.

Shkencëtarët mendojnë semutacionet nuk janë gjithmonë tëdëmshme dhe nganjëherë,ndryshimet mund të sjellin edhecilësi pozitive.

NJEBRIRESHI EGZISTON RREZIKU KIMIK I MBETJEVE ELEKTRONIKEdetajuar për menaxhimin e këtyreprodukteve, prodhuesit e kanë mëtë lehtë ti “ eksportojnë “ në

vendet e varfra të Azisë e Afrikës,ku ky legjislacion pothuaj nukegziston, nuk është i plotë ose

është i tillë që lejon veprimtari tëtilla. Mbetjet, pjesët elektronike qënuk do të përdoren më dhemagazinohen si plehra në këtovende, menaxhohen meshpenzime shumë të ulta. Porriciklimi dhe çmontimi i tyre, sjellinakoma më tepër fitim, sepseshfrytëzohet dhe krahu tepër i lirëi punës dhe mungesa esanksioneve financiare për dëmetnë mjedis.

Greenpeace, në raportin efundit, ka theksuar se p. sh. nëGanë, riciklimi i prodhimeveelektronike bëhet nga fëmijët,jashtë çdo kushti sigurie dhe menjë pagë shumë të ulët.

FESTIVALI ILEGAMBIENTE

Në Itali, shoqata e njohurmjedisore Legambianti, hapi më8 gusht, për të njëzetin vit meradhë, festivalin e sajndërkombëtar veror të ekologjisëe solidaritetit.

Sivjet, festivali u zhvillua nëparkun e Maremës, një nga parqetkombëtarë më të njohur të vendit,ku për dhjetë ditë do të zhvillohenveprimtari muzikore, politike,gastronomike por edhe çfaqjefilmash, veprimtari për fëmijë,teatër etj. . Por tema epërherëshme do të jetë ekologjiadhe solidariteti me të, përruajtjen e mbrojtjen e saj, ku këtëvit do ti kushtohet më tepërdebatit publik dhe profesional tëmbi rolin e zonave të mbrojturadetare.

FOND BOTËROR PËRAMAZONËN

Me inisiativën e PresidentitLula një nga mbrojtësirt më tëflaktë të biokarburantëve, ështëkrijuar një fond botëror përAmazonën me qëllimgrumbullimin e donacioneve nëmbrojtje të pyllit më të madh tëplanetit. Deri më sot, një e pestae ketij pylli, që quhet mushkria ebotës, është prerë e djegur.

Shuma që llogaritet se duhet derinë vitin 2021, për të ndaluarshkatërrimin e tij, është vlerësuar21 miliardë $.

ERA MUND TE SIGUROJË25 % TE ENERGJISE NE BE

Sipas një programi keërkimorstrategjik, të publikuar ngaOrganizata Evropiane e Energjisese Eres (EWEA), me shume se 25% e nevojës për energji elektrikenë BE, mund të plotësohet ngagjenerimi i energjisë së erës, nëvitin 2030. Por kjo nuk do tërealizohet, nëse Evropa nukreformon menyrën e financimt tëkërkimeve shkencore përshfrytëzimin e saj.

Sipas EWEA, kjo nismë epropozuar vitin e kaluar me PlaninStrategjik të Teknologjisë përEnergjinë në BE, është njëmundësi më e madhe për shtimine fondeve kërkimorë në këtëdrejtm.

Në Greqi, është kërkuarinterpelancë në parlament përndotjen e lumit të Vardarit, që vjennga Maqedonia me mbetjeurbane dhe teknologjike. Portheksohet se, për atë pjese të lumit,

e cila shtrihet brenda territoritgrek, 76 kilometra me emrinAksios, nuk jane shfrytezuar siç

duhet edhe fondet e dhena prejvitesh nga Bashkimi Europianduke vazhduar të dëmtojë florendhe faunen deri edhe ujrat e detitpraën Selanikut.

Kërkesa ka marrë shkas nga eorganizates ekologjike Vila Zora,e cila ka bërë të ditur se ndotjavjen nga qyteti Velezh, ku janëderdhur çisterna me acid tëkombinatit metalurgjik dhe janëhapur digat lumit, ku ngordhen nëmasë.

Qeveria maqedonase ka marrëvendim për demontimin e pjesësmë të madhe të kombinatit, porproblem ngel menaxhimi Imbetjeve toksike.

PROTESTE GREKE PER UJRATMAQEDONASE

Shkurt nga bota Shkurt nga bota