Delier Maikel van Bokhoven Internist-oncoloog Regionaal
Palliatief Team Waardenland
Dia 2
Wat is het? Uiting van acute diffuse cerebrale ontregeling
Altijd onderliggende aandoening of medicijnen
Dia 3
Wat is het? Meestal multifactorieel Disbalans neurotransmitters
dopamine (zie behandeling) acetylcholine (zie uitlokkers)
Dia 4
Kenmerken Ontstaat in korte tijd Bewustzijn wisselend
Verminderd vermogen aandacht te richten vast te houden Veranderde
cognitie Incoherent denken Geheugenstoornis Onsamenhangende spraak
desorintatie Vaak hallucinaties/wanen Onderliggend somatisch
lijden
Dia 5
Kenmerken Vaak onrust maar apathie kan ook Verwardheid vaak
gebruikt; lastige term Motorische onrust Stoornis bewustzijn,
cognitie en waarneming
Dia 6
3 vormen Onrustige/hyperactieve vorm Agitatie Desorintatie
Bewustzijnsdaling Wanen/hallucinatie Meestal snel herkend en snel
behandeling
Dia 7
3 vormen Apathisch/hypoactieve vorm Met name bewustzijnsdaling
Ervaren als makkelijke patint Laat of niet als delier herkend
Mengvorm Wisselend hyper en hypoactief
Dia 8
Diagnose Vaak niet onderkend zeker hypoactieve vorm 22-50% niet
herkend Eraan denken is het begin (ook bij apathie zonder onrust)
Let op prodromen
Dia 9
Prodromen Omkering dag-nacht Levendige dromen/nachtmerries
Voorbijgaande hallucinaties en wanen Concentratiemoeilijkheden,
snel afgeleid Overgevoelig licht en geluid Rusteloosheid/angst en
teruggetrokken Emotionele labiliteit Desorintatie
Dia 10
DelierDementieDepressie beginacuut (in uren tot
dagen)sluipendgeleidelijk (meestal in enkele weken) beloopsymptomen
fluctueren over het etmaal (doorgaans meer uitgesproken in avond en
nacht) langzaam progressiefdagschommelingen: doorgaans zijn de
klachten 's morgens erger dan 's avonds bewustzijn en aandacht
gedaald bewustzijn met gestoorde aandacht in beginstadium:
bewustzijn en aandacht ongestoord bewustzijn en aandacht ongestoord
(interesseverlies kan beoordeling bemoeilijken) orintatiegestoord
ongestoord geheugenkortetermijn- geheugen gestoordkorte- en
langetermijn- geheugen gestoord geheugen intact hallucinaties en
wanendoorgaans aanwezig (vluchtig en inhoudelijk niet-complex)
doorgaans afwezig in beginstadia bij klein aantal patinten aanwezig
(psychotische depressie)
Dia 11
Terminale fase Angstig sterfbed maakt indruk op familie Delier
= aanhoudende nachtmerries = stress Cave onrust toeschrijven aan
pijn -> meer morfine -> 85-90% gedurende laatste uren tot
dagen (meestal rel stil) Prognostisch ongunstig > 65 delier in
ziekenhuis -> sterfte 2-3 maal hoger Vergevorderde kanker en
delier -> overleving 21-24 dag
Dia 12
Terminale fase Destructive triangle 1. Plotselinge verwardheid
2. Familie raakt uit balans 3. Druk op arts voor oplossing -> te
snel palliatieve sedatie Let op Netjes zoeken naar oorzaak Netjes
behandelen
Dia 13
Oorzaak Altijd onderliggende aandoening of geneesmiddel
Predisponerende factoren (wie is gevoelig voor delier) > 70
Dementie/CVA Stoornissen ADL Alcohol/opioiden
Behandeling Niet medicamenteus Behandeling onderliggende
oorzaken Overweeg aanvullend onderzoek Bedenk tevoren wat je ermee
gaat doen Bijvoorbeeld -> ga je transfunderen Bijvoorbeeld ca
-> ga je insturen Bijvoorbeeld saturatie -> zuurstof,
morfine?
Dia 20
Behandeling Medicamenteus haldol Hallucinaties/wanen weg ->
gedachten op orde -> rust Antipsychoticum Blokkeert dopaminerge
receptoren Haldol 0,5-2 mg elke 30 min tot effect Subcutaan, oraal
(bucaal), intraveneus, intramusculair (liever niet) Buccaal of
parenteraal 2 maal zo sterk Maximaal 20 mg/dag (oraal) of 10 mg/dag
(parenteraal) Niet bij Parkinson Kan QT-tijd verlengen Onderhoud
1-2 dd Extreme angst tot 5 mg intraveneus elke 30m tot 20mg
Dia 21
Behandeling Medicamenteus anders (antipsychotica) Clozapine 2
dd 12,5 bij M. parkinson Medicamenteus naast antipsychotica
Lorazepam Sublingual 1-4 mg elke 6 uur, kan ook im, sc, iv
Midazolam = dormicum Geen benzos zonder antipsychoticum. Bewustzijn
bij al verminderd bewustzijn -> angst/onrust Bij sedatie haldol
continueren Geen plaats ritalin = methylfenidaat
Dia 22
Dia 23
Kernboodschap Denk aan delier ook bij apathie Altijd somatische
stoornis Zoek naar uitlokkende factoren Denk bij aanvullend
onderzoek aan consequentie Haldol hoeksteen behandeling, altijd
voor benzos