Upload
demiraltona
View
233
Download
0
Embed Size (px)
Citation preview
7/29/2019 Demir Kucukaydin - Marksist Demokrasi Teorisine Katki - V-4.pdf
1/70
1
Demir
Kkaydn
Marksist
Demokrasi
TeorisineKatkYaynlar
7/29/2019 Demir Kucukaydin - Marksist Demokrasi Teorisine Katki - V-4.pdf
2/70
2
MMaarrkkssiisstt DDeemmookkrraassii TTeeoorriissiinnee
KKaattkk
DDeemmiirr KKkkaayyddnn
BBiirriinnccii SSrrmm
KKaassmm 22000099
DDiijjiittaall YYaayynnllaarr
nnddiirrOOkkuuOOkkuutt --ooaallttDDaatt
BBuu kkiittaapp KKxxzz ssiitteessiinniinn ddiijjiittaall yyaayynnddrr..
KKaarr aammaacc oollmmaaddaann,, ookkuummaakkvvee ookkuuttmmaakkiiiinn,, iinnddiirrmmeekk,, ddiijjiittaall oollaarraakk
bbaassmmaakkvvee ddaattmmaakksseerrbbeessttttiirr..
AAllnnttllaarrddaa kkaayynnaakkggsstteerriillmmeessii ddiilleenniirr..
YYaayynnllaarr
7/29/2019 Demir Kucukaydin - Marksist Demokrasi Teorisine Katki - V-4.pdf
3/70
3
Marksist Demokrasi Teorisine Katk
indekiler
MARKSST DEMOKRAS TEORSNE KATKI ............................................................................ 3Birinci Srme nsz .......................................................................................................................................... 4Demokrasi ve Zor.............................................................................................................................................. 11Demokrasi ve zgrlkler................................................................................................................................ 14Biimsel ve Tarihsel Anlamyla Demokrasi....................................................................................................... 17Demokratlar Demokrat deildir; Demokrat Olmayanlar Demokrattr............................................................. 20Demokrasinin z: Aznln ounlua Uymas .............................................................................................. 23Sorulmayan Sorular ve Szde Aklamalar....................................................................................................... 28Demokrasi, Kleler ve Genel Oy....................................................................................................................... 31Bir Paradoks ..................................................................................................................................................... 34Demokrasi ve Gerek Tarih............................................................................................................................... 38Ezilen ounluun ki Kanad ve Konumlar ..................................................................................................... 41Snflarn Tarihsel ve Kltrel Konumlan ....................................................................................................... 44Kk Burjuvazi, Burjuvazi ve Demokrasi......................................................................................................... 47Diktatrlk Kavramnn ki Zt Anlam .............................................................................................................. 51Brokrasi ve Demokrasi................................................................................................................................... 53Aznlklar ve Demokrasi.................................................................................................................................... 56Sosyalist Demokrasi (I) - i Demokrasisinin Koullar ..................................................................................... 59Sosyalist Demokrasi (II) Seenler ve Seilenler.............................................................................................. 62Sosyalist Demokrasi (III) Eski Egemen Snflar ve Demokrasi......................................................................... 64Sosyalist Demokrasi (4) - Ezilen ounluun indeki elikiler........................................................................ 67Yaz Serisinin Bitii Nedeniyle Son Sz .............................................................................................................. 70
7/29/2019 Demir Kucukaydin - Marksist Demokrasi Teorisine Katki - V-4.pdf
4/70
4
Marksist Demokrasi Teorisine Katk
Birinci Srme nsz
Biz Marksn teorisini tamamlanm ve dokunulmaz bir ey
olarak grmyoruz; tersine biz onun, eer yaama ayak
uydurmak istiyorlarsa, sosyalistlerin her dorultudagelitirmek zorunda olduklar bilimin sadece bir temel tan
koyduuna inanyoruz.
(V. . U. Lenin, Programmz, 1899)
bni Haldundan ok sonra ve ondan bamsz olarak, toplumun ve tarihinin bilimi1 olan
Tarihsel Maddecilii ikinci defa kuran Marks ve Engels, kendilerinden sonra gelitirilmesi ve
tamamlanmas gereken bu bilimin sadece birka ke tan koyabildiler.
rnein, onlar bizlere, Leninin de ierat ettii gibi, byk harflerle bir Mantk
brakmadklar gibi, byk harflerle bir styaplar Teorisi, birSnflar Teorisi, bir
Politika Teorisi vs. brakmadlar.
Braktklar ise hep, orada burada geer ayak sylenmi, dahiyane, yol gsterici, ilham verici,
ufuk ac deinmeler oldu.
Kuruculardan btn bunlar beklenemezdi de. Onlarn buna ne mr, ne gc yeterdi. rnein
Marks, neredeyse yetikin bir insan olarak btn mrn verdii ve modern toplumun
yzndeki peeyi kaldrmakolarak tanmlad, modern kapitalist toplumun temelinin
analizinin bile (Das Kapital), ancak ok kk bir blmn yazabilmi, yazabildiinin deok kk bir blmn yaynlayabilmiti2.
1Biz, yalnz bir tek bilim tanyoruz, o da tarih bilimidir. Tarih iki ynden incelenebilir. Tarihi, doa tarihi ve
insanlar tarihi diye ikiye ayrabiliriz. Marks-Engels,Alman deolojisi
2(...)Bir kere marxn kapitalist retim tarznn btn elerinin genel zmlemesine ait almasn
bitiremediini biliyoruz. Daha Grundrisseyi yazd gnlere dek uzanan ilk plannda sermaye zmlemesini
toprak mlkiyeti, cretli emek, devlet, d ticaret ve dnya pazar zmlemesi izleyecekti. Bu planlamann ancak
altda biri gerekletirilebildi ve bu halde bile Kapitalin IV. Cildi (Artkdeer Teorileri) ilk ksmndan teye
gidemedi. (...) (Ernest Mandel,Marksn ktisadi Dncesinin Oluumu, stanbul 1978, s.107) Bilindii gibi,Marks, salndaKapitalin sadece Birinci Cildini yaynlayabildi. kinci ve nc Ciltleri Marksn notlarna
7/29/2019 Demir Kucukaydin - Marksist Demokrasi Teorisine Katki - V-4.pdf
5/70
5
Sonradan gelenler, birka ke ta koyulmu ve sonra gelen kuaklarca gelitirilip
tamamlanmas gereken bu binaya belirli katklarda bulundular. Ama bu katklar bile, byk
harflerle ifade edilebilecek teoriler olmaktan ziyade, etd edilip sistemletirilmeyi bekleyen
deinmeler olarak kaldlar.
Bu nedenle, aradan bir buuk asrdan fazla bir zaman gemi olmasna ramen,Marksizmin nasl hala byk harflerle bir Mantk3yoksa, nasl byk harflerle bir
styaplar Teorisiyoksa, byk harflerle bir Demokrasi Teorisi de yoktur4.
Byk harflerle bir teori yoktur ama byle birDemokrasi Teorisinin kavramsal temelleri,
bir ok eserde geer ayak, baka balamlar iinde ifade edilmitir. Gotha Programnn
Eletirisinden; Paris Komnn zmleyenFransada Savaa;Ailenin Devletin ve zel
Mlkiyetin KkenindenDevlet ve Devrime kadar bir ok eser ilk elde sralanabilir.
Elbette Tarihsel Maddeci birDemokrasi Teorisi, birDevlet ve Politika Teorisinin;
Devlet ve Politika Teorisi de bir styaplar Teorisinin; bir styaplar Teorisi de genelbirToplum Teorisinin bir bileeni olarak var olabilir.
Bu nedenle, bir Demokrasi Teorisi, bir bileeni olduubu daha genel teoriler ile
kavramsal bir i tutarllkiinde olmaldr.
Elinizdeki bu alma, henz bizzat kendileri de byk harflerle ifade edilememi olan bu
daha genel teorilerle kavramsal bir i tutarllk iinde byk harflerle Tarihsel Maddeci bir
Demokrasi Teorisinin (dolaysyla Devlet ve styaplar Teorisinin de) kurulmas ynnde bir
deneme, bir giriimdir.
Ama bu giriim sadece, kurucu eleri orada burada dank olarak ifade edilmi birteoriyi sistematize etme abas deildir; ayn zamanda birgelitirme abasdr da.
Bilimlerin ilerlemesine ihtiyalarn yz niversiteden daha fazla itilim verdii bilinir. Bizi de
bu ynde bir abaya zorlayan, bizzat iinde yaadmz an ve politik hareketlerin
karlatklar sorunlardr.
dayanarak Engels,Artk Deer Teorilerinin kalann da daha sonra yine Marksn notlarna dayanarak Kautsky
yaynlad. Dier bir deyile Marksn yaynlad, ilk plannn altda birinin drtte biri, yani yirmi drtte biri. Bu
sadece bir ilk plana gre ve modern topluma ilikin ksm. Yazl esnasnda ilk planlarn deiip geniledii
bilinir. Ki bizzat Kapitalin yazlnda da byle olmutur. rnein Engelse 15. Agustos 1863 tarihlimektubunda her eyi batan aa deitirmek zorunluluu ile kar karya kaldn yazar (Zikreden Mandel,
ayn yerde). Keza yine Mandelin zikrettiine gre, Roman Rosdolsky, Marksn 1857 eyll ve 1868 Nisan
arasnda, yani on yl iinde, on farkl varyant izdiini belirtmektedir.
Tabii bu ilk planlara, deiimlere henz modern toplumun styaps dahil deil, modern ncesi toplumlar dahil
deil. Btn bunlar gz nne alndnda, kurucularn ne kadar kk bir alanda i grdkleri ve sonra
gelenlerin nnde ne kadar muazzam el dememi alanlar bulunduu gz nne getirilebilir.
3Mantk derken, dncenin tarihini ve dncenin hareket yasalarn anlyoruz.
4LenininDevlet ve Devrimi bu tr byk harflerle ifade edilmemi olan byk harflerle sistematik bir teori
haline getirme abalarnn bir rnei olarak da alnabilir, dorudan byle bir amala yazlmam olmasna
ramen. Bu anlamda, Demokrasi ve Devlet birbirinden ayrlamayacandan,Devlet ve Devrimbir lde bykharflerle birDemokrasi Teorisinin bir balangc, bir girii olarak da grlebilir.
7/29/2019 Demir Kucukaydin - Marksist Demokrasi Teorisine Katki - V-4.pdf
6/70
6
Bu sorunlarn banda yle bir paradoks gelmektedir:
Bugn smren bir aznlk ve smrlen bir ounluktan oluan bir dnyada yayoruz.
Demokrasi, tanm gerei; yap ile ilev arasndaki kopmaz ba nedeniyle, ezenler
tarafndan deil, ezilenler tarafndan kullanlmaya uygun bir ara olmasna ramen; paradoks,
yirminci yzylda ve gnmzde hala niin onun ezilenler tarafndan kullanlmad veyakullanlamad ve ezenler tarafndan kullanld ve kullanlabildiidir.En azndan ortada
byle bir grnm vardr.
Yani demokrasinin bir devlet biimi olarak yaps ile, somut tarihsel ilevi arasnda bir
uyumsuzluk vardr. Bu uyumsuzluk niye vardr? Niin ortaya kmaktadr?
Bu sorular hayati nemdedir, nk bu paradokstur ayn zamanda ezilen ounluun
sosyalizm idealinden yz evirmesine ve burjuvazinin zafer arabasna taklmasna yol aan.
Benzer paradokslar gerek evrende gerek canllar aleminde de vardr ve bunlarn anlalmas
tm yapnn ve hareketin anlalmas iin anahtardr.
Evrenin tarihinden bir iki rnek verelim.
rnein, eer evren bir byk patlamadan olumusa, o patlamada Madde kadar anti-Madde
de olumas gerekir. O zaman da bu Madde ve anti-Maddelerin birbirini yok etmesi.
Dolaysyla da aslnda normal olarak bu evrenin ve bu paradoksa dikkati ekecek insanlarn
var olmamas gerekir. Burada nemli olan, o paradoks olmasayd bu evrenin dolaysyla bu
soruyu soracak insanlarn da olamayacadr. Bu evrenin varolmas iin, en azndan bu gnk
bilgi dzeyimize gre, simetri ilkesinin bozulmu olmas, Maddenin tesadfen anti-
Maddeden biraz fazla olmu olmas gerekir. Yani evrende simetri ilkesi olmasna ve builkeye gre bugnk evrenin olmamas gerekirken bu evrenin varlnn kendisi bile bir
paradokstur ve byle bir paradoks nedeniyle var olmaktadr.
Ama daha nemlisi, bu paradoks olmasayd, bu paradoksu soracak insann da, znelerin de,
dnen yaratklarn da var olamayacadr. Dolaysyla, paradoks tersinden de yle ifade
edilebilir: insan bu soruyu sorabildii iin evren vardr, nk evren var olduu iin bizler bu
soruyu sormaktayzdr. Bir kedinin kendi kuyruunu yakalamaya almas gibidir.
Bir baka rnek. Evren genilediine gre, nasl olmaktadrdabu genileme eilimine ters
olarak, madde galaksilerde ve yldzlarda younlamaktadr. Bu genileme iindekiyounlamalar da bir paradokstur ve yine bu paradoks sayesinde bu soruyu soran insanlar var
olabilmektedir.
Bunu da yine everenin trdeliinden sapmalarla aklayabiliriz. Ama yine ayn sonula
karlarz: O sapmalar olmasayd o sapmalarn varlna, o sapmalarn yol at
paradokslara dikkati ekecek, soruyu soracak insanlarn ortaya kabilecei bir evren de var
olamazd. Tersinden yle de ifade edilebilir: paradokslar, o paradokslarn varlna dikkati
ekebilen insanlar olduu iin vardrlar.
Ya da canllar ele alalm. Yaam son durumada, hep kendilerinin tpk benzerlerini yapan
molekllere indirgenebileceine; hayat denen ey son durumada, DNA zincirinin kendisinin
7/29/2019 Demir Kucukaydin - Marksist Demokrasi Teorisine Katki - V-4.pdf
7/70
7
tpksn, aynsnyaratmasna indirgenebileceine gre, nasl olmaktadr da, milyarlarca
farklcanl tr olumaktadr? Burada da bir paradoks vardr. Tpk evrenin varl gibi,
milyonlarca trn varl da, simetri ilkesinin bozulmasna, istisnai durumlara, sapmalara
baldr. u milyarlarca farkl canl trnden oluan hayat dediimiz harika ey hep aynsn
yapmaya dayanan var olu tarznn aynsn yapamam olmasna baldr. Paradoks busapmalarn sonucu olarak ortaya kmaktadr.
Ama bu paradokslar ok daha genel bir sorunu ima etmektedir: Evrenin de, milyonlarca
canlnn da var oluu, bir bakma, kuraldan sapmalara, istisnai olana, tesadfi olana baldr.
Bylece rastlant, zorunluluun br yz olarak grnmekten kmakta, zorunlu ilikilerden
olutuu dnlen canl ve cansz evrenin kendisi rastlantlarn sonucu olarak ortaya
kmaktadr. Bylece rastlant ve zorunluluk ilikisi tersine dnmektedir: eski kavraymzda;
rastlantlar zorunluluk belirler ve onlar zorunluluun br yz olarak grnrken, imdi
rastlantlar zorunluluu belirlemekte; zorunluluk olarak grlen aslnda rastlantlarn br
yz olarak grnmektedir.
Bunun genel felsefi ve toplumsal sonular zerinde yeterince durulduu sylenemez.
Topluma gelirsek. Burjuvazi ve egemen snflar demokrasiye kar; ezilenler demokratik
olmalar gerekirken; niye durum tersinedir? Ya da niin tam tersine grnmektedir? Bu
paradoksa yol aan nedir?
Nasl, evrenini varlna; genileme eilimine zt younlamalara (Galaksilere); trlerin
muazzam eitliliine yol aan dzensizlikler ise; istisnai olan durumlar ise, bu tarihsel
paradoksa yol aan da, tarihin anormallii; sosyalizm ocuunun dnyaya ayaklar nde,
tersine geliidir.
Yani Sosyalist devrimlerin retici glerin kapitalist retim ilikileriyle en ok elitii
gelimi lkelerde olmas gerekirken, hep geri lkelerde olmas ile demokrasi olmamas
arasnda derin bir iliki bulunmaktadr. Aslnda paradoks bu evrimin ortaya kard bir
grnmdr.
Ne var ki, bu kategorik cevap, bu paradoksun var olu koullarn aklar ama onun ileyi
mekanizmalarn aklamaz.
Elinizdeki bu aba, bu paradoksu ortaya karan ileyi mekanizmalarnn ortaya karlmasynnde bir giriimdir ayn zamanda.
Bunu aklama abas, snf kavramnn daha derinletirilip, dakikletirilmesini, ona tarihsel
bir boyut verilmesini gerektirmitir.Yani Snf Kavramnn veya Snflar Teorisinin
gelitirilip derinletirilmesi. Biz bu gelitirip derinletirmeyi Snf kavramna tarihsel ve
kltrelbir boyut katarak yaptk ya da yapmaya altk.
*
Bilindii gibi Marks bize byk harflerle bir Snflar Teorisi de brakmamt: yarm kalm
7/29/2019 Demir Kucukaydin - Marksist Demokrasi Teorisine Katki - V-4.pdf
8/70
8
bir eser olanKapitalin son blm, Snflarder ve bir ka paragraf sonra biter5.
Daha sonra zellikle Brokrasinin zmlemesi balamnda Trokinin bu alanda yapt
katklar ile, Kvlcmlnn Trokiden tamamen bamszca ve onunla ayn sonulara ulaan
katklar gz nne alnabilir6.
Ama Kvlcmlnn esas nemli katks, kapitalizm ncesinin toplumsal katmanlaryla
modern toplumun katmanlar arasndaki ilikiyi incelemesinde; bu ilikinin ele alnnda
yapt metodolojik katklarda grlr.
Kapitalizm ncesi ile kapitalizmin ilikisi sadece zaman iinde birbirini izleyen iki sistem
olarak deilayn a ve mekan iindeki bir iliki olarakda ele alnabilir. Farkl retim
ilikileri ayn ada ve yerde bir arada ve karlkl iliki iinde bulunduundan, snfsal
5Bu yarm kalm blm aynen aktaralm:
ELLKNC BLM
S I N I F L A R
GELR kaynaklar, srasyla, cret, kr ve toprak rant olan, srf emek-gc sahipleri, sermaye sahipleri ve
toprak sahipleri, baka bir deyile cretli-emekiler, kapitalistler ve toprak sahipleri, kapitalist retim tarzna
dayanan modern toplumun byk snfn olutururlar.
ngiltere'de modern toplumun ekonomik yaps, hi kukusuz en st dzeyde ye en klasik biimde gelimitir. Ne
var ki, burada bile, snflardaki tabakalama, en saf biimi iersinde grnmez. Burada bile, orta ve ara
tabakalar, (kentlerdekine gre krsal blgelerde ok daha az olmakla birlikte) her yerde snr izgilerini
silikletirmitir. Ama bunun bizim incelememiz iin nemi yoktur. Grm olduumuz gibi, kapitalist retim
tarznn srekli eilimi ve gelime yasas, retim aralarn gitgide emekten ayrarak, dank retim aralarnbyk kitleler halinde biraraya toplar ve bylece, emei cretli-emee, retim aralarn sermayeye dntrr.
Ve bu eilime, te yandan, toprak mlkiyetinin sermaye ve emekten bamsz hale gelerek ayrlmas[58] ya da
btn toprak mlkiyetinin, kapitalist retim tarzna uygun den bir toprak mlkiyetine dnmesi tekabl eder.
(sayfa 775)
Yantlanmas gerekli ilk soru udur: Bir snf oluturan ey nedir? - bu sorunun yant doal olarak bir baka
sorunun yantndan kar, yle ki: cretli-emekileri, kapitalistleri ve byk toprak sahiplerini, byk
toplumsal snf haline getiren ey nedir?
lk bakta - gelirlerin ve gelir kaynaklarnn zdeliidir. yelerinin, kendilerini oluturan bireylerin, srasyla,
cret, kr ve toprak rant ile, kendi emek-glerinin, sermayelerinin ve toprak mlkiyetlerinin gereklemesi ile
geimlerini salayan byk toplumsal grup vardr.
Ne var ki, bu gr asndan, rnein tabipler ile devlet memurlarnn, iki farkl toplumsal gruba ait olduklar
ve bu gruplarn her birisinin yeleri, gelirlerini bir ve ayn kaynaktan aldklar iin, iki snf oluturmalar
gerekir. Ayn eyin, toplumsal iblmnn, emekileri olduu kadar, kapitalistler ile byk toprak sahiplerini
de -rnein bu sonuncular, ba-bahe sahipleri, iftlik sahipleri, orman sahipleri, maden sahipleri, dalyan
sahipleri gibi-sonsuz trde kar ve stat gruplarna paralamas iin geerli olmas gerekir.
[Elyazmas burada kalyor.] (sayfa 776)
http://www.kurtuluscephesi.org/marks/kapitalc3.html
6Hikmet Kvlcmlnn Genel Olarak Sosyal Snflar ve Partiler adl, snf kavramn derli toplu bir ekilde
ele ald alma u adreste bulunabilir:http://www.comlink.de/demir/kivilcim/eserler/goss.htm#I
http://www.kurtuluscephesi.org/marks/kapitalc3.htmlhttp://www.kurtuluscephesi.org/marks/kapitalc3.htmlhttp://www.comlink.de/demir/kivilcim/eserler/goss.htm#Ihttp://www.comlink.de/demir/kivilcim/eserler/goss.htm#Ihttp://www.comlink.de/demir/kivilcim/eserler/goss.htm#Ihttp://www.kurtuluscephesi.org/marks/kapitalc3.html7/29/2019 Demir Kucukaydin - Marksist Demokrasi Teorisine Katki - V-4.pdf
9/70
9
ilikilere byle bakldnda, snf kavram, sadece retim ilikileri iindeki konumla
belirlenmez; tarihsel ve kltrel bir boyut da kazanr.
Farkl snflar arasndaki iliki, byle bir bak iinde, farkl tarihsel dnemlerin, zamanlarn,
kltrlerin ilikisi olarak da ortaya kar. Bylece snf kavram, ayn zamanda ktrel ve
tarihsel bir boyut da kazanr.
te bu alma, paradoksu aklamak iin, snflar ilikisinin kltrel ve tarihsel boyutunu bir
analiz arac olarakkullanmakta; snf kavramna, tarihsel ve kltrel bir boyut eklemektedir.
*
Elbette, bu alma sadece amzn bir paradoksunu aklamaya ynelik deildi7; daha
dorudan bir pratik ve politik bir sorunla ilgiliydi.
PKK, calann yakalanmasndan sonra programatik, stratejik ve rgtsel olarak kendini
dntrme grevini nne koymutu. Bu dnmn karlat snrlar ve sorunlar da
aklamak ve bylece dolayl da olsa, bu abalara birdestek hedefleniyordu.
Bu nedenle yazlar, zgr Politikaya haftalk yaz olarak yazld. Ne var ki, yine bizzat
yazlarda aklanan nedenlerle, bu yazlar da dier niceleri gibi, sar boluklarda yitip gitti.
imdi aradan drt yl gemi bulunuyor. O zamanlar PKKiinde veya yannda grnp bu
yazlar susua getirenler, imdi ABDnin Orta Douya lk gibi kmesinden beri, artk
aktan karya gemi ve dn iinde sorumlular veya destekleyicileri arasnda bulunduklar
rgte saldrlarda bulunuyorlar.Aktan karya gemeyenler ise iinden rtmeye devam
ediyorlar.
Bu muazzam kaya ancak tutarl ve salam bir ideolojik temelle kar durulabilir. Bu nedenle
teorik aklk ve ideolojik mcadele her zamankinden daha byk nem tamaktadr. Ne var
ki,bu alanda en kk bir direni bile grlmemektedir. Aslnda PKKy savunmak adna,
eletirenlere kar yazanlar bile onlara ideolojide teslim olarak, yani onlarn esas sorgulanmas
gereken n kabullerini kabul ederek yazyorlar ve teslimiyeti pekitiriyorlar.
ABD ve AB gibi byk emperyalist gler ve blgedeki btn gerici rejimler, Trkiyede,
randa, srailde veya her hangi bir yerde olduu gibi, Krdistanda da dile, etniye, soya, dine
dayanan ve yz yldan fazla bir sredir katliam ve pogromlardan baka bir ey getirmemi
gerici milliyetilie tm desteklerini ve olanaklarn sunuyorlar. Bu destek somutta, gericimilliyetilie en uzak demokratik milliyetilie en yakn hareket olan PKKya kar, Barzani
ve Talabaninin desteklenmesi olarak ortaya kmaktadr.
7Ayn paradoks kapitalizm ncesi uygarlklarda da vardr. rnein Alevilik, komnn, yani snfsz toplumun
styaps olmasna ramen, nasl olmaktadr da ayn zamanda bir ky retmenleri partisi olmaktadr. Antik
tarihteki, kyl kavram, tarihsel bir boyut kazandnda, yani kylln ayn zamanda yaayan komn olduu;
uygarlk ncesine ait olduu grldnde, bu paradoks da aklanm olur. Bunun ilk ipular bizzat
Kvlcmlda vardr. rnein, Kadn Sosyal Snfmzadl yazsnda, ky, kasaba ve ehri insanln temel
dnemi olarak tanmlar ve snf kavramna tarihsel bir boyut kazandrmann n koullarn hazrlar. Kyllk
kavramna kazandrlan bu tarihsel boyut, Aleviliin ayn zamanda nasl olup da ayn zamanda snfsz toplumunstyaps ve snfl toplum iinde bir parti olduu paradoksunu aklar.
7/29/2019 Demir Kucukaydin - Marksist Demokrasi Teorisine Katki - V-4.pdf
10/70
10
Bunun karsnda, dnya ii snfnn, Krdistann emekilerine ve ezilenlerine, devrimci
demokratik bir ulusuluu savunan ve bu gn hzl bir kan kayb iinde bulunan
sosyalistlerine ve demokratlarna sunabilecei ne silahlar, ne petrol gelirleri ne diplomatik ve
politik aralar var. O sadece, yz elli yln toplumsal mcadeleler tarihinin z suyundan
beslenmi teorik ve ideolojik bir yardm sunabilir. Bu yaznn bu ikinci yaynlan, buanlamda, yani, dnya ii snfnn, bir ezilen ulusun hareketinin ezilenlerine, Krt ulusal
hareketi iindeki devrimci demokrat ve sosyalistlere bir teorik ve ideolojik yardm ve destek
sunuu olarak grlebilir.
Bu yazda rnein, PKKya kar yaplan saldrlarn dayand btn temel argmanlarn
hem eletirisi, hem de aklamas vardr. Hatta bu yaz, daha bundan drt yl nce bu gn
olacaklar aynen de grm bulunmaktadr. Bu gn olanlar, her okuyann kolayca
grebilecei gibi, bu yazda ngrlenlerden baka bir ey deildir.
Krdistanl Devrimci Demokratlarn ve Sosyalistlerin bu teorik aralar bu sefer olsun,
grmezden gelmeden, ellerine alp kullanmalarn dilemekten baka elimizden bir ey gelmez.
*
Elinizdeki almada,gazetede haftalk makaleler halinde yaynlamaktan ile gelen tekrarlar
olabildiince karmaya altk. Buna karlk, metinde sylenenleri dip notlarla
zenginletirmeyi denedik.
7/29/2019 Demir Kucukaydin - Marksist Demokrasi Teorisine Katki - V-4.pdf
11/70
11
Demokrasi ve Zor
En olaan ve biimsel anlamyla Demokrasi, aznln ounlua uymasn prensip olarak
kabul eden sistemdir8. Bu en biimsel demokrasi tanm ister istemez demokrasinin olmazsa
olmaz iki koulunu ifade edilmemi bir var saym olarak ierir: zor ve zgrlkler.
Zor, yaptrm demokrasinin ayrlmaz bir kouludur.
Tanm, aznln ounlua uymasndan sz ediyor.
Burada hemen u soru akla gelir: "Ya aznlk ounlua uymazsa?".O zaman da uydurulmas gerekir.
Nasl?
Yaptrmlarla, zorla.
Zaten ounluk, ounluk olduu iin daha byk bir g, dolaysyla da bir yaptrm
yetenei demektir, brakalm silah ya da hapishaneleri bir yana. Yaygn kanaatin aksine,
demokrasi ve zor birbirlerine zt kavramlar deildir, zor olmadan demokrasi olmaz.
Demokrasinin z, aznln ounlua uymas ve eer uymuyorsa uydurulmas olduundan,Marksizm, zgrlkler alemininzorunluluklar aleminin, yani demokrasinin, yaptrmlarn
TESNDEsonsuz bolluun bir alemi olabileceini vurgular.
Sosyalizmin ilkesi olan "almayana ekmek yok","herkese emeine gre" gibi
prensiplerin, demokrasiyi ve zoru gerekli kldn vurgular ve zgrlk ve demokrasiyi
birbirine zt kavramlar olarak konumlandrr.
Bu kullanmda zgrlk, demokratik bir sistemin ayrlmaz paras olan fikir, rgtlenme
zgrlkleri gibihaklar deil, demokrasi gibi bir sistem anlamna sahiptir ve onun yani
demokrasinin tesinde var olabilir.
Ancak ekmein alma kouluna bal olmad, "herkese ihtiyacna gre ve herkesten
yeteneine"gre ilkesinin geerli olabildii bir sistemde artk demokrasi yoktur. nk
aznln ounlua uyma ve uydurulma mecburiyeti yoktur. Ve bu nedenle de zor yoktur.
Bunun nasl bir ey olduunu tasavvur edebilmemizi bize dil salar. Her hangi bir dili
konuurken, szckleri herkes ihtiyacna gre ve yetenei kadar kullanabilir. Dilin
kelimelerini kullanmda, zgrlkler alemi vardr. Belli bir kelimeyi kullanmak iin belli bir
emek miktarna gerek yoktur.
8aznln ounlua uymasn ilke olarak kabul eden idare tarz (Lenin)
7/29/2019 Demir Kucukaydin - Marksist Demokrasi Teorisine Katki - V-4.pdf
12/70
12
Ama insanlarn hayatlar boyunca kelimeleri diyelim ki sadece onar defa kullanma haklar
olsayd, on defadan fazla kullanmlar tespit etmek, kullananlar cezalandrmak iin bir zora
gerek olurdu. Yani dil, zgrlkler aleminden, zorunluluklar alemine geri derdi. Ya da belli
szckleri kullanmak belli bir crete tabi olsayd, dil de demokrasi alemine, zorunluluklar ve
yaptrmlar alemine dm olurdu.Bu, dildeki kelimelerin kullanmnn snrlanmas veya crete tabi olmas gibi, ilk bakta
okuyucunun "olur mu yle ey?"diyebilecei sama bir durumu gzlerimizin nnde sanal
uzayda (cyberspace, daha bilinen deyimiyle nternet) yayoruz.
Sanal Uzayda her hangi bir bilgiyi, bir yazy, bir mzii, bir resmi, yani dijitalize edilebilen
her eyi, yani grme ve iitme duyularyla kavranabilen her eyi (belki ilerde dokunma da
simulasyonlarla bu kategoriye girebilir) (bir bilgisayar olup internete fazla telefon masraf
kaygs olmadan girebilen gelimi lkelerin orta gelirli bir yurtta iin olanakl bir durumdur
bu), pratik olarak ihmal edilebilir bir emekle, yani bilgisayarnzn tuuna basp kopyala
emrini vermekle, yine pratik olarak ihtiyacnz lsnde oaltp kullanabilirsiniz. Sanal
Uzay, en azndan belli bir toplumsal kesim iin, digitalize edilebilir nesneler alannda,
zorunluluklar aleminin tesindeki zgrlkler alemidir teorik olarak.
Ama gzlerimizin nnde, sanal uzayn, tpk dildeki kelimelerin kullanmnn crete tabi
olmas gibi, zgrlkler aleminden bir zorunluluklar ve yaptrmlar alemine ekiliini
yayoruz.
Burjuvazinin btn abalar bu emeksiz oaltma ve kullanma olanan, ekonomi d cebir
araclyla ortadan kaldrmaya, sanal uzay, zgrlkler aleminden zorunluluklar alemine
drmeye yneliktir. Tpk dildeki kelimelerin kullanmn bir defayla snrlamak, ya da bellibir crete tabi klmak ve bir emek karl yapmak gibi.
Kapitalizmin dokunulmaz kutsal zel kii mlkiyetiyle zgrlkler alemi bir arada
yaayamaz. Bir mziin isteyence istenildii kadar kopyalanp dinlenebilmesi ve bunun
yarataca toplumsal ruhsal zenginlik, o mzii yapann bireysel maddi zenginliine feda
edilmektedir. Bu nedenle tpk bir kelimeyi kullanmn crete tabi klnmas gibi, kopyalamay
olanakszlatran teknikler aratrlmakta, sanal uzay d zoraraclyla cezalandrmalarla,
hkmetlerin kontrol abalaryla oras birzorunluluklar alemi haline getirilmeye
allmaktadr.
Bu durum, bu gn kullandmz dildeki kelimeleri retenlerin, rettikleri kelimelerin
bakalar tarafndan kullanlmasn yasaklamalarna benzer. nsanlk binlerce yl byle bir eyi
dnmemitir bile. Ama imdi, bir ok firma kendi adnn kullanmn patente balayarak
byle bir durum yaratmaktadr. rnein, yukarda, "ekonomi d zor"kavramndan
esinlenerek, "sanal uzay d zor"diye bir kavram kullandk. Muhtemelen bu kavram ilk
kullananz. Bunun patentini alp bakalar tarafndan kullanlmasn yasakladmz ve
kullanmak isteyenin bize belli bir mebla demesi gerektii bir durum dnelim. Tam byle
bir duruma denk dmektedir bu gn gzlerimizin nnde oturtulmaya allan sistem.
(Buna kar sz yerindeyse, ifreleri kran, kontrolleri engelleyen programlar yazan (PGP);
7/29/2019 Demir Kucukaydin - Marksist Demokrasi Teorisine Katki - V-4.pdf
13/70
13
paral programlarn yapabildiklerini yapabilen ama pratik olarak bedava olarak isteyenin
kullanmna sunan, tpk bir dil gibi kollektif bir rn olan programlar yazan (Linux) sanal
uzay devrimcilerinin abalaryla bir gerilla sava verilerek, insanlk iin bu alan bir
zgrlkler alemi olarak korunulmaya allmaktadr. Bu eitsiz gler sava ne kadar
srdrlebilir? Bilinmez. Ama bu nclerin tm insanlk adna bir sava verdikleriunutulmamaldr.)
Konumuz sanal uzayn ekonomi politii olmamakla birlikte, demokrasinin zgrlkler
aleminin berisinde, zoru zorunlu klan bir alem olduunu gze batrabilmek iin;
demokrasinin bir bolluk aleminde kullanlmaya kalkmasnn ne kadar irrasyonel ve
yoksullatrc olduunu gze batrabilmek iin sanal uzay ve dili bir rnek olarak aldk.
Elbette bu sorunlar, henz kendi dilini konuma zgrl iin bir mcadelenin yrtld
koullarda ok anlamsz gibi de grlebilir. Bizlerin gnlk hayatta karlatmz zor ise,
demokrasinin kendi iindeki, ounlua uyma zoru, ktlktan doan zor, emekten doan zor
deil, demokrasiye kar bir zor.
Yaznn banda, demokrasinin tanmnda iki gizli varsaym vardr demitik. Zor ve
zgrlkler. z itibariyle zor demokrasinin gerekleme kouludur
Ve sistem olarak zgrlkler alemi, demokrasi alemiyle ya da zorunluluklar alemiyle
uzlamaz.
Ama biim olarak zgrlkler, demokrasinin olmazsa olmaz kouludur ve zorla bir arada
olamazlar. O halde gelecek yaznn konusu: Demokrasi ve zgrlkler. Demokrasi niin
zgrlkler olmadan olamaz?
07 Haziran 2000 aramba
7/29/2019 Demir Kucukaydin - Marksist Demokrasi Teorisine Katki - V-4.pdf
14/70
14
Demokrasi ve zgrlkler
lk yazda, biimsel anlamyla demokrasinin znn zor ve yaptrmolduunu, bu nedenle,
zorunluluklar aleminin tesianlamyla zgrlk ile demokrasinin bir arada
bulunamayacan; demokrasinin, emein ve yaptrmlarn olduu yerde zgrlk
olamayacandan sz etmi, dil ve sanal uzaydan rneklemeler kullanmtk.
Bu yazda ise, bu sefer de tersini savunacaz: demokrasi ancak zgrlklerle var olabilir.
Bu taban tabana birbirine zt gibi grnen, (demokrasinin zgrlk ile uyuamayaca vedemokrasinin zgrlksz olamayaca) nermeleri mmkn klan, zgrlk kavramnn
farkl ierikleri ve kullanmlardr.
Zaten demokrasi bahsinde, kafalarn karma kark olmasna yol aan, bir kavramn bir ok
farkl anlamlar ve kullanmlar olmasdr. Bu karmaa en anti demokratik sistemlerin
kendilerini demokratik olarak tanmlamalarn mmkn klmtr.
*
zgrlk kavram, Klasik Alman felsefesinde, "zorunluluun bilince kmas"olarak
tanmlanr. Bu anlayn kkleri, doa bilimlerindeki ilerlemenin yaratt iyimserliktenkaynaklanr ve aydnlanmac burjuva karakterdedir. Daha nce Bacon tarafndan formle
edilen, "doay itaat altna almak istiyorsanz ona itaat ediniz", yani doa ancak doa
kanunlar bulunup onlara uyularak kontrol altna alnabilir tarzndaki ngiliz ampirizminin bu
formlasyonu, Alman felsefe geleneinde daha sofistike bir ifadeye kavumutur: doaya
itaat etmek, birzorunluluu bilince karmakdeil midir? nsan doaya itaat ederek onu
itaat ettirebildike doaya bamll artp ondan zgrlememi midir? O halde, zgrlk
zorunluluun bilince kmasdr!
Marks, klasik Alman felsefe geleneinden gelen bir dnr olarak, zorunluluk ve zgrlnbu ilikisi anlayndan beslenmi ama onu am ve onlarn ilikisini felsefi deil sosyolojik
bir kavram olarak tanmlamtr: bu anlamyla zgrlk, artkzorunluluun bilince kmas
deil, zorunluluklar aleminin tesidir: yani zenginliklerin grl grl akt; emein
ortadan kalkt; almannbirzorunluluk deil, ruhsal ve bedensel bir ihtiya, bir oyun
olduu bir dnyann; dier bir ifadeyle, "komnisttoplumun st aamas"denen toplumsal
sistemin znn tanmdr.
zgrln burjuva ufku iindeki kavrannda, zgrlk zorunlulukla bir arada, onun bilince
kmas olarak tanmlanrken, tarihsel maddecilikte zgrlk, zorunluluklar aleminin
tesindedir, ve onunla bir arada olamaz.
7/29/2019 Demir Kucukaydin - Marksist Demokrasi Teorisine Katki - V-4.pdf
15/70
15
Burjuva ufkundaki zgrlk kavram felsefi olduu kadar tarih ve toplum ddr, Marksist
zgrlk kavram ise tarihsel ve toplumsaldr.Burjuva zgrlk kavram felsefi bir
kavramdr; Marksist zgrlk kavram ise Sosyolojik bir kavramdr yani Tarihsel
Maddeciliin bir kavramdr.
*
Ne var ki, zgrlk kavram, Fransz toplumsal mcadeleler geleneinde politik alana ilikin
haklar olarakda tanmlanmtr. Yani dnceleri ifade edebilme, onlar etrafnda serbeste
birlikler oluturabilme haklar olarak. Bu politik anlamyla zgrlkolmadan, demokrasi
mmkn deildir.
Elbet bu zgrlk kavramnn ardnda, Fransz aydnlanmasnn gelitirdii, yine tarih ve
toplum st, toplum ve insan kavramlar vardr. Btn feodal ve ataerkil balarndan
kurtulmu, eit ve zgr bireyler ve bunlarn toplu yaamak iin bir szleme yapmalar
(Rousseau, Toplumsal Szleme) gibi.Ama bu tarih ve toplum st insan ve toplum anlay, znde somut tarih ve toplum iinde
modern burjuva toplumunun; kapitalizmin ortaya kard toplumun anlay ve gerekliidir.
Demokrasinin ardndaki varsaym, ounluun kendi karnn nerede olduunu bildii,
kendi ihtiyalar ve kar hakknda en doru kararlar kendisinin verebileceidir.
Ama ounluk neye gre ve nasl oluabilir?
Bu, her biri bir atom gibi ve bir toplumsal szlemeyle bir araya gelen bireylerin, kendi
kendilerini ynetmesi, bir kabile halknn her somut sorunda kyn meydannda tartp karar
vermesi veya zaten kk topluluktaki herkesin eilimleri ve arlklar herkes iinbilindiinden, zel silahl adamlar da olmadndan, bu eilimlere gre hareket eden eflerin
veya ihtiyar heyetlerinin kendiliinden demokrasisi gibi olamaz modern toplumda.
Bunun yerine insanlarn temsilcileri seilmelidir.
Ama bu seimler neye gre yaplacaktr? nsanlarn on binlerce sorunu vardr. nsanlar her
sorunda ok farkl konumlarda da bulunabilirler. Dolaysyla, ounluun veya aznln
oluabilmesi, toplumdaki temel sorunlarda sistematik grler getiren partiler olmadan
mmkn deildir. On bin farkl gr etrafnda bir demokrasi olanakszdr, aksine byle
durumlarda, demokrasi gibi grnen ey, tek bir grn egemenliinin rts olur.
O halde, bir rgt iinde bile demokrasi, rgtn sorunlar ve zmleri hakknda sistematik
grleri olan eilimler ve bunlarn gleri orannda ynetime yansmas olmadan mmkn
deildir. Yani bir rgt iinde eilim ya da fraksiyon; bir lkede de parti ya da herhangi bir
rgt kurma hakk olmadan, fikir zgrl bir kandrmacadan baka bir ey olamaz. Olamaz
nk sistematik fikirler etrafnda bir ounluun olumas, dolaysyla bunlarn iradesinin
yansmas olanaksz olur.
Modern toplumda, demokrasinin tanmnn zndeki, ounluk ve aznlklarn
oluabilmesinin bakahi bir yolu olmadiin, dnce ve rgtlenme zgrlkleriolmadan demokrasi, yani "aznln ounlua uymasn kabul eden idare ekli"olanakl
7/29/2019 Demir Kucukaydin - Marksist Demokrasi Teorisine Katki - V-4.pdf
16/70
16
deildir.Ama sadece bunun iin deil, ounluun ve aznln deiebilmesi ve yeniden
retilebilmesi iin de gereklidir. ounluk ve aznlk bir kere oluunca hep yle kalacak
deildir, insanlar zaman iinde grlerini deitirebilirler. Bu gr deiimlerinin ve yeni
grler etrafnda yeni birliklerin olumas da zgrlkler olmadan olmaz.
*
Ne var ki, buraya kadar yine, ounluk ve aznlk gibi, tarih ve toplum st kavramlar,
biimsel tanmlamalar alanndayz.
ounluklar ve aznlklar; fikir sistemleri, partiler rast gele olumazlar. Onlar toplumdaki
byk toplumsal glerin eilimlerini yanstrlar. Demokrasi modern toplumda bu eilimlerin
politik alana yansmas iin en elverili, en az srtnmeli, en az enerji kaybna; en az
patlamalara yol aan koullar sunar.
Ama toplumsal eilimler yasaklarla ortadan kaldrlamaz. Onlar var olurlar vebir ekilde
akacak damar bulurlar. Bu nedenle, en anti demokratik sistemde, en korkun polis devletindebile, politikaya egemen olanlar her eylere kadir deildirler ve bir bolukta hareket etmezler,
var olan toplumsal glerin dengelerini kollarlar. Ayndurum partiler ve toplumsal rgtler
iin de geerlidir. En gl sanlan rgt liderleri bile, aslnda, rgtlerinin destekisi
toplumsal eilimlerin ve onlarn iindeki baka blnmelere bal glerin dengelerini
kollarlar.
Bu gereklik ok sk unutulmaktadr. rnein bir politik rgt ve onda ifadesini bulan
toplumsal g ve eilimler hakknda, onun demokratik yntemlere dayanyor olup
olmamas, bize hi bir fikir vermez.
Siyasi mcadele somut toplumsal gler hakknda, onlarn ifade ettikleri eilim ve gler
hakknda az ok doru grleri gerektirir. Demokratik olup olamama ise, bir gcn
toplumsal karakteri konusunda hemen hemen hi bir fikir vermez, hatta ou kez yanltcdr.
Ezilenlerin ve hakl olanlarn daima demokratik olaca, ocuksu bir var saymdr ve
tarihin ve toplumun ok dz ve yzeysel bir kavranna dayanr.
Niye byledir? Niye demokrasi ile, hakllk, ezilen hareketi olmak, demokratlk arasnda
dorudan bir iliki yoktur. Bu da gelecek yazlarn konusu.
(Bir not: ilk bata ok soyut gibi grnen bu "Demokrasi zerine Yazlar" serisi, aslnda sonderece somut bir politik tartmayla ilgilidir. Trk sosyalistlerinin ve Krt muhaliflerin Krt
Ulusal Hareketi karsndaki tavr ve eletirilerinin ardndaki metodolojik yanlglar ele
alnmaktadr. Yani politik mcadelenin bir parasdr bu yazlar. Ama ayn zamanda, klasik
Tarihsel Maddeciliin unutulan, deer verilmeyen ya da yanl bilinen grlerinin ifadesi
olarak da, ortal kaplam burjuva karakterdeki anlaylara kar bir ideolojik mcadeledir.)
15 Haziran 2000 Perembe
7/29/2019 Demir Kucukaydin - Marksist Demokrasi Teorisine Katki - V-4.pdf
17/70
17
Biimsel ve Tarihsel Anlamyla Demokrasi
Eer bir merakl kp da, 1960'lardan beri yaynlanm btn sosyalist yaynlarda geen
demokrasi, demokrat, demokratik gibi kavramlarn hangi ieriklerle kullanldn ve
bunlardaki anlam ve ierik deimelerini inceleseydi yle ilgin bir durumla karlard.
Biimsel anlamyla demokrasi, yani aznln ounlua uymas ve bunun gerekleebilmesi
iin fikir ve rgtlenme zgrlklerianlamnda demokrasi, uzun yllar sosyalist yaznda
hemen hemen hi yer almaz. Hatta, 60'l yllarda, bu biimsel anlamyla demokrasi genellikle,
"Filipin tipi demokrasicilik"gibi, "cici demokrasi"gibi biimler altnda, nlerine kmseme
sfatlar getirilerek kullanlmaktadr.
1970'lerin kitle hareketleri ykseliinde, Trkiye'de tarihinin en byk kitlesel politiklemesi
ve radikallemesi yaandnda da durum farkl deildir.
Kk Trokist gruplar haricinde, her hangi bir rgtn ne programnda, ne siyasi pratiinde
ne de i ileyiinde biimsel anlamyla demokrasi diye, yani fikirlerin serbeste ifadesi ve
onlar etrafnda birlikler kurabilme zgrl diye bir sorun yoktur (ki bunlar olmadan
demokrasinin gerekleemeyeceini, ounluklar ve aznlklarn oluamayacan geen
yazda ele almtk).
Siyasi bir program olarak, bu anlamda demokrasi, "Demokrasi snflar st deildir. Kimin
demokrasisi olduu nemlidir"denerekten geitirilir veya fiilen reddedilir.
Pratikte de yoktur bu sorun. Hi bir hareket egemen olduu mahallede, demokratik bir sistem
kurmaya, yani btn fikirlerin zgrce ifade edildii ve rgtlenebildii bir dzen kurmaya
kalkmamtr. Brakalm bunu, kimse, egemen olduu alanda, baka sol akmlarn propaganda
yapmasna, rnein afi, bildiri, gazete datmasna bile msaade etmemitir. Fiili byle
durumlar olduunda, somut g ilikilerinin sonucu olarak, katlanlmas gereken bir durum
olarak grlmtr.
rgtlerin iinde eilimler ve gruplar ve bunlarn ayr platformlar halinde birbirleriyle
yarmalar gibi bir anlay ise ihanet gibi grlrd. Kimi rgtlerin i tartmalarnyrttkleri bltenlerde ise, bireysel dzeyde grler yer alr, bu grlerin etrafnda
platformlar olumas kabul edilmez, fraksiyonculuk ve blclk olarak deerlendirilirdi.
Dnemin karakteristii o dnemin en etkili ve kitlesel hareketi Dev-Yol'un yneticileri,
rgtn program erevesinde farkl grlerin aka ifade edildii platformlar, seilmi
delegeler vs. ile oraya gelmemilerdir. Kimse sememitir onlar. Dier rgtlerdeki kadar
olsun biimsellik yoktur. Dier rgtlerde en azndan, delegeler seilir, kongreler yaplr. Bu
harekette bunlar bile yoktur. En demokratik olduunu iddia eden hareket aslnda, biimsel
anlamyla demokrasiyle en az ilgisi olan, en manplasyona uygun hareket durumundadr.
Ama daha ilginci udur. Bu durum kimseyi rahatsz etmez.
7/29/2019 Demir Kucukaydin - Marksist Demokrasi Teorisine Katki - V-4.pdf
18/70
18
Evet, ne pratikte, ne teoride biimsel anlamyla demokrasi diye bir sorun yoktur, 60'l ve 70'li
yllar boyunca. Ama bu yllarn literatrnde, demokrat ve demokratik kavramlarnn
olaanst bolca kullanld grlr. Ne var ki, bu kavramlar fikir ve rgtlenme
zgrlkleri temelinde, aznln ounlua uymasn kabul edenler anlamnda deil; tarihsel
ve sosyolojik olarak burjuva karakterde olan tanmlama anlamnda kullanlmaktadr.Politik literatrde, demokratik ve demokrat, genellikle tarihsel olarak burjuva karakterdeki
deiimleri tanmlama anlamnda da kullanlr. rnein, toprak sorunu, ulusal sorun burjuva
demokratik karakterde sorunlardr. Pratik kullanmda, nndeki burjuva atlp, demokratik
veya demokrat olarak kullanm da yaygndr.
te Trk solunun, 60'l ve 70'li yllar boyunca demokratik ve demokrat kavramlarn bu
anlamda bolca kulland grlr, hatta sosyalist olmalarna ramen, mttefiklerinden
kopmamak iin kendilerini de demokrat veya demokratik olarak tanmlamaktadrlar.
Bir de bu gne bakalm. Bu gnn sosyalist literatrnde ise durum tam tersine dnmtr.Tarihsel ve sosyolojik anlamyla demokratik ve demokrat yok olmutur, bu kavramlar
biimsel anlamyla demokrasiden yana gr, kii ve sistemleri tanmlamakta
kullanlmaktadr artk. Tabii demokrasi de, en biimsel anlamyla, dierlerinin kendisinden
tredii temel kavram olarak tahta oturmutur.
Artk kimsenin tarihsel ve sosyolojik olarak, yani burjuva karakterde anlamyla demokratik
ya da demokrat olma diye bir sorunu yoktur, sorun biimsel anlamyla demokratik ve
demokrat olmaktr. Tavrlarn temel ls budur.
Bu en ak olarak, ulusal kurtulu hareketleri karsndaki tavrlarda grlr, 1960'larn ve
70'lerin dnyasnda kimse, rnein her hangi bir ulusal kurtulu hareketini desteklemek iin,
onun biimsel anlamyla demokratik ve demokrat olmas koulunu aramamtr. Onun tarihsel
anlamyla demokratik karakterde bir hareket olmas, onu desteklemek iin yeterli
grlmtr. Halbuki gnmzn dnyasnda, rnein Krt hareketini desteklemek iin onun
tarihsel ve sosyolojik olarak demokratik karakterini kimse anlamak bile istememekte,
biimsel demokrasinin kriterlerine uymad gerekesiyle ondan destek
esirgenmektedir.
rnein, bir ok Trk sosyalistinin u tr bir argman ile tavr belirlediini gryoruz: "Biz
ikisi de anti demokratik olan PKK ve Genel Kurmay arasndaki savata, iki olumsuzluktanbirini seme durumunda deiliz."
Bylece, szde nc bir alternatif adna, biri ezen biri ezileni temsil eden iki g arasndaki
savata tarafsz kalnmakta, ama byle bir savata tarafszlk fiilen hakszn desteklenmesi,
egemen olann desteklenmesi anlamna geldiinden, Genel Kurmay desteklenmektedir.
Dikkat edilirse bu argmanda, demokratik olmak, tarihsel ya da sosyolojik anlamyla deil
biimsel anlamyla kullanlmaktadr ve PKK'nn tarihsel ve sosyolojik anlamyla demokratik
karakteri, gndemden drlmektedir.
Elbette bu fiilen Genel Kurmay destekleme tavrnn demokrasinin bu farkl anlamlarnn
7/29/2019 Demir Kucukaydin - Marksist Demokrasi Teorisine Katki - V-4.pdf
19/70
19
kartrlmasndan kmad, aksine bu fiili tavrn gnmz dnyasnn ideolojik atmosferine
denk olarak kendini byle ifade ettii bir gerektir.
Ama niin Trk ovenizmi kendini baka trl deil de byle ifade ediyor? Niin artk
tarihsel ve sosyolojik olarak demokratik olmak ikna edici olmuyor? Niin 60 ve 70'lerin
dnyasyla bu gnk dnya arasnda byle bir anlam ve vurgu kaymas oldu. Bu kaymann birtarihsel ve sosyolojik anlam var mdr? Varsa nedir? Eer varsa bundan ne gibi, programatik,
stratejik ve taktik sonular karmak gerekir? Bu sorunlar Krt hareketinin nne ne gibi
zorluklar ve olanaklar karmaktadr?
Bunlar da gelecek yazlarmzda ele almay deneyelim. Sezilebilecei gibi, demokrasi sorunu,
eer zerinde biraz dikkatlice kafa yorulursa, sanldndan ok daha karmak ve nemlidir.
Ortal kaplam harc alem yarglarn, yerleik kanaatler ordusunun, mavi hikayelerin
bysne kaplmadan, demokrasi konusunu incelemeye devam edelim.
21 Haziran 2000 aramba
7/29/2019 Demir Kucukaydin - Marksist Demokrasi Teorisine Katki - V-4.pdf
20/70
20
Demokratlar Demokrat deildir; Demokrat Olmayanlar Demokrattr
Biimsel anlamyla demokrasi, aznln ounlua uymas ve bu aznlk ve ounluklarn
oluabilmesi iin fikir ve rgtlenme zgrlkleri; tarihsel ve sosyolojik anlamda
demokrat ve demokratik: znde burjuva karakterdeki dnmler ve hedefler karlnda
kullanlmaktadr. Ayn kavramn ve ondan treyen kavramlarn bu farkl ierikleri ve bu
ieriklerin kazandklar arlklar ve bunlarn tarihsel anlamve somut politika bakmndan
sonularnada bu yazda balayalm.
1917 ile 1989 aras dneme baktmzda garip bir paradokslakarlarz. Tarihsel ve
sosyolojik olarak demokratik hareketlerin hi birinin demokrasiyle ilgisi yoktur yani
anti demokratiktirler; buna karlk bu demokratik karakterli direnilere kar kan, onlarezmeye alanlarn hepsi biimsel olarak demokratiktir. Demokratlar demokrat deildir;
demokratik hareketleri bastranlar, kar duranlar demokrattr.
Ekim Devrimi'nin ve spanya'daki Cumhuriyeti rejimin ilk dnemleri bir yana braklrsa,
zellikle kinci Dnya Savandan sonraki dnemde zirvesine kan demokratik karakterdeki
hareketlerin hi birisinin, ne biimsel anlamyla bir demokrasi kurmak, ne de bunu kendi
iinde uygulamak diye bir derdi yoktur. Buna karlk, bu demokratik hareketlerin hepsi,
kinci Dnya Savandaki faizme kar direni hareketleri hari, biimsel olarak demokratik
karakterdeki rejimlere karsavamlardr.
in'in tarihin grd en byk kyl ayaklanmasn rgtleyen Komnist Partisi'nin ne
iinde demokrasi vard, ne de biimsel olarak demokratik sistem kurmak gibi bir problemi;
ama karsndaki ABD bir demokrasiydi. Kenya bamszlk savalar olan Mau Mau'larn
da demokrasi diye bir sorunu ve pratii yoktu; ama ngilizler dnyann en kkl
demokrasisiydi. Cezayir savan yapanlarn da yoktu ama Fransa da bir demokrasiydi. Ne
Kuzey Vietnam'da demokrasi vard, ne de gneydeki Vietkong gerillalarnn demokrasi diye
bir problemi; ama Vietnam halkn ezmeye alan ABD ise gerekten az bulunur bir
demokrasiydi. Daha geenlerde, Lumumba'y izi kalmasn diye asitte erittiklerini itiraf
edenlerin Belika's kta Avrupa'snn klasik demokrasilerinden biriydi. srail'e kk sktrponu masaya oturtmak zorunda brakan ta ocuklarnn ve slam' bayrak eden direniin
demokrasiyle ilgisi yoktur ama srail Orta Dou'da yaayan tipik bir Avrupa demokrasisidir.
Daha ileriye gidelim. 12 Eyll ncesi dnemde, hi bir hareket etkili ve egemen olduu
mahallelerde fikir ve rgtlenme zgrl kurmak gibi bir kayg tamyor ve kurmuyordu;
ama onlarn ykmak iin uratklar sistem, btn Asyallna, keyfiliine ve btn hukuki
yasaklara ramen, rnein hi bir Arap ve Afrika lkesiyle kyaslanamayacak kadar fikir ve
rgtlenme zgrlklerine sahipti.
Byle bir dnyada, btn smrgeci ve egemenlerin demokratik, demokrasi diye problemleriolmayanlarn ise smrgeci ve egemenlere kar savat bir dnyada, kimsenin bir
7/29/2019 Demir Kucukaydin - Marksist Demokrasi Teorisine Katki - V-4.pdf
21/70
21
demokratik hareketi desteklemek iin biimsel demokrasi kriterleri aramak gibi bir sorunu
yoktu. an ruhu baka tellerden alyordu. Zaten bu a ruhu iindedir ki, ezilenlerin ayn
zamanda biimsel anlamyla da en iyi demokrasiyi gerekletirmeleri gerektii yolundaki,
klasik sosyalizmin geleneklerine dayanan uyar ve eletiriler , zerrece yank bulmam
hatta alayla karlanmtr.Ne var ki, burada ok garip bir durum, bir pardoks karmza kmaktadr. Demokrasi,
aznln ounlua tabi olmasn ilke olarak kabul eden rejimdir demitik. Ezilenler daima
nfusun byk ounluunu oluturduklarna ve elbette kendi karlarnn nerede olduunu
en iyi, yine bizzat byk ounluu oluturan ezilenlerin kendileri bileceklerine gre; byle
bir sistemin ezilenlerin karlarn korumak iin ideal bir sistem olmas gerekmez mi? O halde
ezilen geni kitlelerin biimsel anlamyla demokrasinin en uzlamaz savunucular da olmalar
gerekmez mi? Ama somut tarihe baktmzda, yukardaki rneklerde de grlecei gibi, en
azndan yirminci yz yl boyunca, ezilenlerin biimsel anlamyla demokrasi diye bir
sorunlarnn pek olmadn gryoruz.
Bunun bir izah gerekir? Niye byle oluyor? Bu ezilenler bu kadar aptal m? Niye kendilerinin
karna olmayan bir duruma dyorlar? Niye hep yamurdan kaarken doluya tutuluyorlar?
Smrgecileri atyorlar, ondan sonra onlara rahmet okutan kendi ilerinden km
diktatrlerin egemenlii altna dyorlar? Bu bir kader mi? Bu onlarn yapsal bir zellii
mi, yoksa belli tarihsel koullarn bir rn m? Yok eer yapsal bir zellii ise, ezilen
ounluk demokrasiden yana olmadna gre, bu ayn zamanda demokrasiye kar bir
argman oluturmaz m? Ezilenler demokratik bir ekilde, yani ounluk olarak, demokratik
olmamaya ayaklaryla oy vermi olmuyorlar m? Eer byle ise, niye byle yapyorlar?
Tarihsel ve sosyolojik anlamyla demokratlarbu sorulardan kaarlar. Demokratla
sosyalizm yolunda deil, liberalizm yolunda veda edenler ise bu sorulara normatif ve soyut
dzeyde cevaplar vermeye kalkarlar. Bu nedenle bu sorular sorulur ve cevaplar aranrken
izlenecek yntemin, metodolojinin ayn zamanda politik bir anlam ve sonular vardr.
Bu sorularn cevab, somut tarihsel srelerde, bu srelere damgasn vuran toplumsal
glerin karakterlerinde bulunabilir. En ok unutulan hep bu basit metodolojik ilkedir. Her
hangi bir toplumsal sorun gibi, demokrasi sorunu da soyut ve normatif tanmlar erevesinde
anlalamaz. Nasl olmaktadr da, byk ounluu oluturan ezilenler, ounluun
karlarn ifadeye en uygun sisteme byle ilgisiz ve kar bir durumda; buna karlk;kk smrenler kitlesi, ounluun karlarn savunmaya en uygun sistemin
savunusunun bayraktarln yapar durumda olabiliyor?
19. Yzyln sosyal mcadeleler tarihinde durum tam tersineyken, yani, ezilenlerin
demokratik hareketleri ayn zamanda biimsel anlamyla da demokrasinin en byk
savunucularyken; demokratik zgrlkler ve genel oy hakk ezilenlerin mcadelelerinin
daima temel sloganlarndan biri olmuken ve bu gn "bat demokrasisi" denen ey aslnda bu
mcadelelerin rn iken, nasl oldu da ezilenler demokrasi bayran ezenlere kaptrdlar?
Bu sorulara doyurucu cevaplar verilmeden bu bayrak tekrar kazanlamaz. Cevaplar ise, ancaksomut tarihsel srelerde, glerde ve onlarn ilikilerde bulunabilir. ayn zamanda
7/29/2019 Demir Kucukaydin - Marksist Demokrasi Teorisine Katki - V-4.pdf
22/70
22
30 Haziran 2000 Cuma
7/29/2019 Demir Kucukaydin - Marksist Demokrasi Teorisine Katki - V-4.pdf
23/70
23
Demokrasinin z: Aznln ounlua Uymas
"Bir eyi anlamann en iyi yolu nce onu anlayamamaktr"diye bir sz vardr. Demokrasi
konusunu da anlamann en iyi yolu, o ok bilinen ve apak gibi grneni anlayamamakla ie
balamaktr.
Yirminci yzyl tarihine bakld ve u sonula karlald, ezilenlerin, hakl olanlarn, "tanrm
beni batan yarat"diyen ve daha batan yenik olarak yaratlanlarn, bir iki istisna hari,
aznln ounlua uymas ilkesi ve bunlarn gereklemesi iin zgrlkleri garantiye alan
bir rejim kurmak gibi, yani demokratik bir rejim kurmak gibi bir dertleri olmamas ve
kurmamalar.
O zaman da u sorular ortaya kt: Niye byle? Bu insanln ounluu olan alttakiler bu
kadar aptal m? Yoksa yine birileri tarafndan kandrld m? Kandrld ise kandrlmamann
yolu ne? Ya da bu zellik sadece yirminci yz yln tarihine has bir nitelik mi?yle ise bu
nitelii ona neler vermektedir?
Btn bu sorularn cevaplarnn, yer yznden bask ve smrnn kaldrlmas mcadelesi
iin, devrimci strateji iin ok ciddi sonular douraca ok aktr. Keza zellikle Krt
Ulusal mcadelesini deerlendirmek ve onun karsndaki tavrlarla da yakndan ilgilidir.
Yani bu gibi sorular ve cevaplar, hem programatik ve stratejik, hem de aktel politika
bakmndan hayati nem tamaktadr.Bilgi ve bilim, her zaman dzenli ilerleyen bir ordu gibi, adm adm fethederek ilerlemez.
Bazen derinlemesine aknc hcumlar yapar; bazen ilerlemek iin muazzam ylmalara
ihtiya duyar, bazen sonradan geri dnp fethetmek iin, fethedilmemi alanlar brakr
arkasnda, hzn kesmeme amacyla. imdi yukardaki sorulara cevap verebilmek iin de,
nce o sorulardan, o konulardan uzaklamak gerekiyor. Tpk bir engeli amak iin, geriye
gidip hz almak gibi.
Dikkat edilirse, bu pehlivan tefrikasna dnen demokrasi zerine yazlar serisinde, sk sk
byle yapmak gerekmitir, farkl soyutlama dzeylerine ilikin kavramlar ve anlamlar
ayrabilmek iin. Bu nedenle sk sk genellikle bir nerme sylenmi, sonra da ztt
sylenmitir. rnein nce demokrasi ve zgrln bir arada bulunamayaca; sonra da
demokrasinin zgrlksz olamayaca sylendi. nce demokratlarn demokratikolduklar,
sonra da demokratikolmadklarn sylendi. Bu yaz boyunca daha byle ok nermelerle
karlalacak. rnein demokrasi aznln ounlua uymasdr denildi, ilerde bunun aksi
iddia edilerek, demokrasinin gelimesi ounluun aznlk hakknda karar alma hakknn
snrlandrlmasdr denilecek. Demokrasi ve diktatrln ayn ey olduu sylenecek, ama
sonra kalkp demokrasi ve diktatrln birbirinin zdd olduu sylenecek.
lk bakta sama gibi grnen, byle bir birine zt nermelerin art arda doru nermelerolaraksralanmasnn nedeni ayn szcn farkl anlamlarn vurgulamak ve bu anlam
7/29/2019 Demir Kucukaydin - Marksist Demokrasi Teorisine Katki - V-4.pdf
24/70
24
kaymalarnn somut snf mcadelelerinde nasl kullanldn, bu anlam kaymalarnn bizzat
bir kar taraf ideolojik olarak silahszlandrma arac olduuna dikkati ekmektir. Tabii bu
ayn zamanda Hegel, Marks, Clausewitz gibi byk diyalektikilere bir yknme ve onlarn
anzn tazelemeyle ve gnmzn moda akmlarna kar bir durula da ilgilidir.
Bu yazda da, yine nce sylenmi bir nermenin zdd sylenecek. ounluun aznlauymasnn hep demokrasinin BMSEL VE GENEL anlam olduunu sylenmiti, bu sefer
de, tam ztt, onun Z olduun sylenecek. Ve ancak bu uzaklama yapldktan sonra
tekrar ounluun niye bu ounluk idaresine bigane kald sorusuna dnlecek.
*
Daha ilk yaznn ilm cmlesinde, demokrasi en genel ve biimsel anlamyla aznln
ounlua uymas prensibini kabul eden rejimdir denildi. Burada "genel ve biimsel"
ayrmlar, ondaki aznln ounlua uymas ilkesinin pek nemli olmad veya onun zne
ilikin bir nitelik olmad eklinde anlald.Bu genel ve biimsel ayrmna vurgu, demokrasiye yklenen anlamlar; demokrasiyle ilgili
talepler ve uygulamalarn somutsnf mcadeleleri dnda anlalamayaca, bizlere
demokrasi zerine yryen mcadelelerin zn anlamak bakmndan hi bir ip ucu
vermeyeceini vurgulamak iin yaplyordu. Bizlerin demokrasi zerine tartmalarnn
ancak somut toplumsal gler ve onlarn kar ve konumlar balamnda
anlalabileceini vurgulamak iin, bu genel ve biimsel vurgusu yaplyordu.
Ne var ki, biim ayn zamanda zdr. Her ey zddna dner, z biim, biim z olur. Somut
tarihsel ilikiler iinde biimsel bir anlam kazananbu ounluk aznlk ilikisi,
arptmalarndan arndrlm, saf, soyut, kavramn hareketi olarak, demokrasinin
zdr.
"nsan anatomisi maymun anatomisinin anahtardr"diye bir sz vardr. Yani bir olgunun ya
da kavramn zne, onun en gelimi ve en mkemmel biiminde; en saf halinde varlabilir,
ve ancak ondan sonra geri biimler anlalabilir. Ama bu saf hali demek, onun tarihsel srecin
aplmalarndan soyutlanmas da demektir.
rnein ilk kabileler arasndaki dei toku yapld an rnler mala dnmeye balar;
varoluun yeni bir biimi ve onun kendi i yasalar ortaya kar, ama bu yeni z, binlerce yl
boyunca genelleerek, kapitalizmde her eyin bir mal haline dnmesi durumunda; genel mal
retiminde, bu en yetkin biiminde, en saf biiminde gerek zn aa vurur: bu z: onu o
yapann iindeki younlam emek miktar olduudur.
Ama dnce, bu tarihsel olan, yine ancak tarihsel arptmalardan arndrlm haliyle,
karamn kendi i dnmlerinin hareketi olarak ele almak zorundadr, zaten dncenin
hareket yasalar yani diyalektik de aslnda bundan baka bir ey deildir: tarihsel
arpmalardan soyutlanm haliyle kavramlarn hareketi ve znn ortaya k.
Demokrasi'ye de ayn ekilde yaklalmaldr. Demokrasinin zolan aznln ounlua
uymas, tarihsel arplmalar iinde, biimsel bir nitelik kazanr, gerek anlamn yitirmekle
7/29/2019 Demir Kucukaydin - Marksist Demokrasi Teorisine Katki - V-4.pdf
25/70
25
kalmaz gerekleemez olur. Ama ancak yok olmasnn arifesinde, en mkemmel, en
gelimi eklinde, o biim gibi grnen, bir z olarak ortaya kar.Nasl?
Snfsz bir toplum dnelim, sadece snf deil, cins, ulus ve baka ayrmlar da yok. Btn
bunlar iin zel mlkiyet ve i blm de yok. nsanlar dezavantajl durumlara dren
aznlklar da yok. rnein herkes salkl, sakatlar da yok. Bu toplumun bir tek zellii var:Zenginlikler grl grl akmyor. Bu toplumda herkese emei kadar yani almyana
ekmek yokilkesi geerli olacaktr, herkese ihtiyac kadardeil.
Herkese emei kadar olan yerde ise, kimsenin emeinden fazlasn almamas iin bir yaptrm,
bir zor, yani zgrln ztt olarak demokrasi olacaktr.
Ve bu demokrasi siyasi olarak, aznln ounlua uymasnda ifadesini bulacaktr. Aznln
ounlua uyma zorunluluunun olmad yerde zgrlk olabilir. Aznln ounlua
uymamas sorunu, demokrasi aleminin iindeki bir sorun deil, dndaki bir sorundur;
zgrlkler ve demokrasi alemlerinin zlerine ilikin bir sorundur. Demokrasi, aznlkounluk ilikisi olarak zn ancak zgrlk aleminin eiinde gsterebilir, ve o eikten
ieri admn atamaz, att an kendi zddna dner, aznlklar ve ounluklar yok olur.
Tarihsel bakmdan en ge gelen veya gelebilecek olan, nk insanln yle bir noktaya
kadar yaayabileceine dair bir emare yok, demokrasinin z, mantki bakmdan, en baa
alnmal ve analiz oradan hareketle yaplmaldr. Tpk Marks'n kitabnn en banda metay,
modern toplumda her eyi belirleyen duruma geleni, ele alp analiz etmesi gibi. Ancak bundan
sonra somut tarihsel hareket yeniden, yine ilk elde tarihsel aplmalarndan arndrlm olarak
ve giderek de tarihsel aplmalaryla birlikte ina edilebilir.
Zor, yaptrm, ktlk, aznln ounlua uymas. Demokrasinin z bunlardr. Artk bundan
sonra, rnein sakatlar, yallar ve ocuklar koyabilirisiniz analizinize; rnein genel olarak
henz byk bolluk olmamas anlamnda deil de, kelimenin gerek anlamnda ktlk, yani
alk ve lm tehlikesi olarak ktl koyabilirsiniz, insanln on binlerce yl yaad. O
zaman demokrasi modelinizde, yallarkurda kua yem edilecek; ocuklar fazlaysa tanrlara
kurban edilecek; insanlar birbirini yiyebilecektir. nsan kavram, ounluk aznlk kavram
anlamlarn yitirecektir. Burada, artk tpk fizikte, byk hzlarda veya ok kk alanlarda
olduu gibi baka kuvvetler, baka yasalar devreye girer. rnein on binlerce yl insanlk
tarihinde veya tarih ncesinde olduu gibi, zayflarn korunmas deil, en gllerin ayakta
kalabilmesi iin, onlarn yok edilmesi gerekir, byle yapmad takdirde insan tr devamn
salayamazd.
Byle bir topluma snf kavramn katp, ilikinin bununla birlikte ne olacan analiz etmeyi
deneyin, bu kavram katamayacanz grrsnz. Byle bir ktlkta art rn olmadndan
snflar oluamayacaktr. O halde emek retkenliini ykseltmeniz gerekecektir. Burada artk
ocuklar yerine koyunlar kurban edilecektir, insanlar birbirini yemeyecektir, tam artk
gerekten demokrasinin kysndasnzdr.
Ama o emek retkenlii nasl ykselmitir? blmyle. blm al veri demektir. Yani
u meta (mal) denen ey ortaya km ve insanlk tarihi bu sefer onun, adeta bir toplum ve
7/29/2019 Demir Kucukaydin - Marksist Demokrasi Teorisine Katki - V-4.pdf
26/70
26
doa yasas gibi grnen deer yasalarnnetkisi altna girmitir. Ticaret, eitsiz deiim,
zenginliklerin ortaya k ve belli ellerde toplan. Ve snflar ortaya ktnda, eitlik, yani
emek rnlerinin emek lsnde eite leimi yok olur. Art sorun zenginliklerin ele
geirilmesi ve korunmasdr byk smrlen ounlua kar.
Artk snf mcadelelerinin yasalar egemendir, bir ktlk toplumunda eitlii salamanndeil. Mcadele demek sava demektir. Ama savan da kendi yasalar vardr ve artk onlarn
egemenlii balar. Sava, kar tarafa kendi iradesini dikte ettirmektir. Bu ise g demektir. O
halde g toplama, kullanma; kar taraf dank tutma sanatdr. Ve bu bylece gider.
Grld gibi, o demokrasinin z, toplumsal eite datm iin, aznln ounlua bal
olmas artk yok olmutur. Hatrlanmas ve hayal edilmesi bile mmkn deildir artk. Ama
bu soyut model, aslndainsanlk tarihinin, sapmalardan arndrlm genel gidii deil mi?
Sonra bir gn insanlar gelmi bu demokrasiyi tekrar hatrlayacak bir emek retkenlii
dzeyine ulamtr. Ama snf mcadelelerinin, metann, savan yasalar, bu maherin atllarhala tozu dumana katyor ve egemenliklerini srdryorlar. te burada, demokrasi, bir hedef
ve uygulama bile olduunda, daima bu mcadelelerin bu yasalarn bir aracdr, henz kendisi
yoktur. O ancak zel mlkiyetin olmad, snfsz bir toplumda, meta retiminin olmad bir
toplumda, savan olmad bir toplumda gerekleebilir. Bunlarn olduu toplumda,
demokrasi bu mcadelelere hizmet ettii veya hizmet etmedii lde var olabilir, yani
sadecebiimsel ve genel bir anlamda.
Demokrasiyi uygulamak veya bayrak edinmek savan yasalarna tabidir artk. nsanlar, ya da
toplumsal gruplar bu savata kendi kar ve konumlarn glendirdikleri iin demokrasiyi
savunurlar veya ona kar dururlar.
Bu nedenle, demokrasi zerine yrtlen her tartma ve mcadele, baka bir mcadelenin
biimidir, bu tartmalarda sylenenlere ve hatta yaplanlara baklarak, glerin gerek konum
ve karlar hakknda hi bir fikir edinilemez. Demokrasi denen siyasi kategori de, dier
ahlaki kategoriler gibi, kendi bana bir ama deildir. Mcadeleye g veriyorsa, kar tarafn
kafasn kartryor veya onu blyorsa toplumsal gruplar demokrasiden yanadrlar. Bylece
daire kapanr. Demokrasinin sadece genel ve biimsel olarak var olabilir ve z savatr.
nk onun bir aracdr artk.
Bu nedenle demokrasi genel ve biimsel anlamyla ancak gnmzn somutmcadeleleri iinde anlalabilir. Demokrasinin z, snflarn, metann, aznlklarn olduu
yerde savatr. Demokrasi bu savan sadece bir biimidir. Ama bu savata, kimin hakl
olduu, kimin ezilenler tarafnda olduu konusunda bize bir fikir vermez.
O halde, demokrasi sorununa ancak, ezilenlerin mcadelesine hizmet edip etmedii asndan
yaklalabilir, tarih ve toplum st bir kategori olarak deil. Soyut bir varsaym olarak,
kategorik dzeyde, Demokrasi ezenlere hizmet ediyor ve onlarn egemenliini korumaya
yaryorsa, ezilenlerin baskdan kurtulmak iin demokrasiyi reddetmeleri reddedilemez.
Demokrasi kendi bana tarih ve toplum st bir kategori veya hedef deildir. O ancak
ezilenlerin kurtulu mcadelesine yararl olduu lde dorudur.
7/29/2019 Demir Kucukaydin - Marksist Demokrasi Teorisine Katki - V-4.pdf
27/70
27
Peki ne zaman ve niin dorudur?
te bunun cevabn somut tarihte aramak demek, ayn zamanda o yaznn bandaki sorulara
da cevap aramak demektir.
13 Temmuz 2000 Perembe
7/29/2019 Demir Kucukaydin - Marksist Demokrasi Teorisine Katki - V-4.pdf
28/70
28
Sorulmayan Sorular ve Szde Aklamalar
Snfl toplumda demokrasi her zaman snflar savann bir aracdr. Savaan glerin kar ve
konumlarna hizmet ettii lde demokrasi istenmi ve uygulanmtr. Bu dn byleydi, bu
gn de byledir ve yarn da byle olacaktr. En demokratik gelenekli geinen lkelerin bile,
iler biraz sknca, demokratik sistemi kurtarma adna en anti demokratik sistemlere
geileri; en anti demokratik tedbirleri almalar hi deimeyen bir kural olmuturve
olacaktr. Demokrasiyi, tarih ve toplum st bir kategori olarak bir hedef olarak ele aldklarn
ilan edenler iin de bu deimez.
En az anlalan konu bu olmasna ramen, teorikolarak bu noktada sorun yoktur.
Sorun uradadr: demokrasi ilke olarak aznln ounlua uymas olduuna gre ve de yer
yzndeki ounluk ezilenler olduuna gre, niye ezilenlerin byle bir rejim diye pek dertleri
olmamtr? Ya da syle formle edelim: demokrasi, ezenlere kar savalarnda, ezilenlere
hizmet eden bir araolmas gerekmez mi? Nasl oldu da durum hep tersi oldu? Niye byledir?
Bu soruyu nedense kimse sormuyor, bu soruya yol amas gereken olgular kimse alt alta
sralamyor. Niin Vietnam halknn demokratik karakterli direnii demokratik bir sisteme
dayanmaz da ABD'nin bu demokratik harekete kar sava demokratik bir sisteme dayanr?
Benzeri durumlarn btn yirminci yz yl boyunca adeta bir saat intizamyla tekrarlanmasna
ramen, byle bir sorunun sosyalistlerce sorulmamas bir rastlant mdr? Rastlant deildir veyirminci yzylda sosyalist hareketin znde demokrat, yani burjuva ufkunun tesine
geemeyen kk burjuva karakterde olmasyla ilgilidir, yani sosyalistler aslnda kendini
sosyalist sanan demokratlar olduklar iin; yani sorunun bizzat konusu olduklar iin byledir,
ama imdilik bu konuyu bir tarafa brakalm.
Bu soru byle kategorik olarak sorulmamaktadr ama tek tek hareketler ele alndnda yapla
gelen tipik aklama udur: aslnda ezilenler demokratik bir sistem de istiyorlar ama onlarn
hareketinin bana geen bir lider veya parti bu zlemleri bastrarak kendi iradesini dayatyor.
Yani nderlikler (partiler veya liderler) ynlar tezgaha drmektedir. En sofistike gibi
grnen aklamalar, znde bundan daha fazlasn sylememektedir.
nderler (Kiiler veya partiler) ile kitleler, snflar arasndaki iliki, kaba bir benzetmeyle alt
ve st yap ilikisine benzer. Son durumada belirleyen nasl maddi hayatn retimi ve
yeniden retiminin biimiyse; ynlar belirler nderliklerin kalitesini. nderliklerin ynlar
kandrd aklamas, bu ilikiyi ba aa getirir ve iin ilginci nderliklere olaan st
yetenek ve gler atfeder.
Ne var ki, en azndan ortada kandrlmadan te, gnll olarak kandrlmay isteme gibi bir
durum olduu grldnde; ya da nderliin aslnda temsilcisi olduu hareketin eilim,
karakter ve zlemlerini yanstmaktan baka bir ey yapmad teslim etmek zorunda
7/29/2019 Demir Kucukaydin - Marksist Demokrasi Teorisine Katki - V-4.pdf
29/70
29
kaldnda, bu sefer de dier uca zplanr ve o harekete damgasn vuran kitlenin kltr ve
eitim dzeyinin bunu gerektirdii trden; aslnda egemenlerin rklna argman olabilecek
bir sonuca ulalr. Bu sefer de nderliklerin o hareket zerindeki etkileri sfra iner. rnein
Rusya'da Ekim devriminin prestiji zerine oturmu brokratik kastnvarlnn ve
ideolojisinin, demokratik hareketleri rgtleyen sosyalist partilerin ideolojisi zerindekietkileri ve bunlarn sonular kaybolur.
Bu gn Krt ulusal hareketi karsnda, gerek Trk sosyalistlerinin bir ksmndan, gerek bu
hareketin Krt muhaliflerinden, gelen btn eletiriler yukarda ifade edilen iki u arasnda
sallanrlar.
Bunun bir deir versiyonu, en azndan yirminci yzyl tarihi iin, Stalinizm denen ideolojiyle
aklamadr. Yani bu hareketler, Stalinist ideolojinin Ekim devriminin prestiji zerinde
ykselen etkisi nedeniyle byle demokrasiye ilgisizdirler; Stalinizm bir brokratik kastn
diktatrln iilere kar hakl gsterebilmek iin bu demokratik gelenekleri tahrif veya
yok etmi ve sosyalizm nam altnda sosyalizmle ilgisiz, onu revize eden bambaka bir
ideoloji gelitirmitir. Tarzndaki aklamadr.
Bu yaklamn mantki sonucu udur. Eer bu hareketlere, Stalinizmin ne olduu anlatlsa, bir
bunu kavrasalar tekrar demokratik geleneklere dneceklerdir.
Ne var ki, bu aklama da son durumada, ynlarn kandrld aklamasnn daha sofistike
bir versiyonu olmaktan teye gitmez ve ayn ba aa durula maluldr.
Ynlarn karsnda sanlann aksine bir ok seenek vardr. Her zaman Stalinistlerden baka
partiler, baka eilimler gruplar da ola gelmitir. Onlar da her zaman baka alternatifler
sunmulardr. Nedense o ynlar onlara deil de Stalinistlere ynelmilerdir. Demek ki ortada
yine kandrma veya yanlsamalarla aklanamayacak, tencere yuvarlanm kapan bulmu
gibi bir durum sz konusudur. Demokrasi diye bir sorunu olmayan Stalinist ideoloji, tam da
bu demokratik karakterdeki devrimci hareketlerin ihtiyalarna uygun bir teori sunuyor
olamaz m?
Demek ki, kandrma veya yanl anlama teorisi bizlere hi bir aklama getirmez. Aksine,
yirminci yzyl boyunca niin btn demokratik hareketlerin demokrasi diye bir derdinin
olmad sorununu aklanamaz klar.
Bu eletirilerin birinci metodolojik hatas, diyalektik olmamalar ise, ikinci byk yanlgs
snflarve snf mcadelelerini grmezden gelmeleridir.
Hi bir demokratik hareket veya genel olarak bir toplumsal hareket bir tek snftan olumaz;
bir diktatre, bir smrgeci devlete veya bir egemen snfa kar savaan glerin kendi
aralarnda da bir sava vardr srekli; her d sava ayn zamanda bir i savatr; sadece
lkeler iin deil; toplumsal snflar ve hareketler iin de byledir bu. Srf ii hareketinde
bile bu kural deimez. i vardr ii vardr. Ezilen ulus hareketinde de, ezilen cins
hareketinde de, her harekette egemenlere kar savaanlar kendi aralarnda da bir sava
yrtrler. Ve bu sava sadece ezenlere kar deil, ezilenler arasnda da ok eitsizkoullarda yrr.
7/29/2019 Demir Kucukaydin - Marksist Demokrasi Teorisine Katki - V-4.pdf
30/70
30
Sorunun cevab dnya tarihinin genel gidii iinde zellikle yirminci yzyln ortaya kard
tarihsel eilimler ve snf ilikileri ve onlarn karakterlerinde aranmaldr. Bu genel tarihsel
kaneva ve onun iinde snflarn karakterlerinin oynad rol gelecek yaznn konusu olsun.
29 Temmuz 2000 Cumartesi
7/29/2019 Demir Kucukaydin - Marksist Demokrasi Teorisine Katki - V-4.pdf
31/70
31
Demokrasi, Kleler ve Genel Oy
Snfsz bir toplumda, demokrasi, toplumda hak eitliini salamann, yani "almayana
ekmek yok"u; bireylerin toplumla ilikisini dzenlemenin bir arac iken, snflara blnm bir
toplumda, snf savann bir aracdr. Dolaysyla btn sava aralar gibi savan hedeflerine
hizmet ettii lde kullanlr.
Bir aracn ilevleri ile onun yaps arasnda ok yakn bir iliki vardr. Bir kalem ile yemek
piiremez ve bir tencere ile yaz yazamazsnz. Ta yerinde ardr. O halde, demokrasi bir
ara da olsa, aznln ounluun ald kararlara uymasn kabul eden idare ekli olduuna;
ve de her zaman ezilenler ounluu oluturduuna gre, sa duyu, demokrasinin snf
savamnda ezen aznlklarn deil; ezilen ounluklarn kullanabilecei bir ara olmasn;ezen aznlklarn bunu ezilen ounlua kar kullanamamasnn doal sonu olmasn
dnmeyi gerektirmez mi?
Gerektirir.
Ama yirminci yzyl tarihine baktmzda ortaya baka bir manzara kyordu: ezilenler hi
bir ekilde demokratik sistemler kurmuyorlard; aksine btn ezenlerin sistemleri
demokratikti. Bu elikinin bir izah gerekiyordu.
O zaman u olaslklar gndeme geliyordu.
1) Olgular yanl bir k altnda grlmektedir, aslnda yirminci yzylda da ezen aznlk
demokrasiyi bir ara olarak kullanamamaktadr, sadece olgulara bak amz deitirmek,
onlar baka bir k altnda grmek gerekmektedir. Yani olgu dzeyinde, en azndan
demokrasinin snf savanda ezen aznln kullanabilecei bir ara olmad nermesi
geerliliini srdrmektedir ve olgular da bunu kantlamaktadr.
2) Yirminci yzyldaki ezilenler adna kurulmu, ezilen ounluun ayaklanmalaryla
kurulmu rejimler, aslnda ezilen rejimleri deildir. Zaten demokrasi ezen aznlklar
tarafndan kullanlamayaca iin bunlar demokratik rejimlere sahip olmamlardr. Biz bu
rejimleri iddialaryla deil, gerek yaptklaryla deerlendirmeliyiz.
3) Demokrasi ounluun karlarn korur ama o ounluk karlarnn nerede olduunu
bilirse, bu gnk toplumda ise ezilenler cahildir, kandrlmaya uygundur, medya zenginlerin
elinde toplanmtr vs.. Bu gibi nedenlerle demokrasi ezilen ounluun karlarn korumak
iin bir ara olamamaktadr ve tam da bu sayede onu ezenler bir ara olarak kullanmaktadr.
Yirminci yzylda eliki gibi grnenin anahtar buradadr.
Bu yaklamlarn her birinde ok ciddi bir gerek pay bulunmaktadr ve her biri bilmecenin
zmnn bir parasdr.
Birincisinden balayalm.
7/29/2019 Demir Kucukaydin - Marksist Demokrasi Teorisine Katki - V-4.pdf
32/70
32
Demokrasi, bu gn bile, aznl oluturan egemenler tarafndan ezilen ve smrlen
ounlua kar bir ara olarak kullanlamamaktadr. Eski Yunan ve Roma demokrasisi ile bu
gnk demokrasi arasnda hi bir temel fark yoktur. Her ikisi de klelere dayanmaktadr.
Snfl bir toplumda, demokrasinin ancak klelere dayanarak, egemenler arasnda var
olabildii ilkesi geerliliini korumaktadr. Sorun bunu grebilecek bir bakla ilgilidir. Gerek tarih ncesinde, gerek tarih boyunca ve hzla yok olmakla birlikte bu gn bile, snfsz
toplumlar kendi ilerinde toplumsal ilikileri dzenleyen kendiliinden bir demokrasi
yaamlardr ve yaamaktadrlar. Kylerin byk bir blm, gebeler ve avclar, kendi
ilerinde kendiliinden snfsz toplum demokrasisi yaarlar. Alevilikten, Alman Mark'na ,
Rus Mir'ine, Zapatistalarn yerli konseylerine kadar bin bir biimiyle bu ilkel demokrasi
varolmutur ve gerek modern, gerek antik ada grlen snfl toplum demokrasilerinin bile
kaynanda bunun kalntlar bulunur.
Eski Yunan ve Roma demokrasisi debu ilkel sosyalist gelenek zerinde var olabilmitir.
Medenilemek ve snfl topluma gei, hemen daima, eski demokratik geleneklerin
tasfiyesiyle atba gider. Klasik Yunan, Roma veya slam veya her hangi bir kavmin
uygarlamas tarihi, bu genel eilimidorulamaktan baka bir ey yapmaz.
Kent (Site, Medine), snfsz toplumdan snfl topluma geiin kozasdr. Eski Yunan
demokrasisinin snfl ve snfsz toplum dnemi birbirinden ayrlmaldr.
Yunan ve Roma'da snfl topluma getikten sonra, bir sre daha bu demokrasi gelenei
srebildiyse, bu, yurttalarn toplu halde bir kleci kast oluturmalaryla mmkn olabilmitir.
Kleler ve pleplerin hi bir hakknn olmamasyla ve onlarn emeinden ve ticaretten art
deer transferiyle elde edilen art rnle salanan bir refah sayesinde bu demokrasi sadeceyurttalar iin geerli olabiliyordu. Bunlarn hi birinde bu gn anladmz anlamda genel oy
geerli deildi. Yani ezilen ounluun zaten hi bir hakk yoktu, kleydi.
Modern tarihte de durum deimedi. Burjuvazi demokrasi dediinde hi bir zaman genel oy
hakkn kastetmedi. Biliyordu ki, nfusun ounluunu oluturan, ezilenler bu hakk
kullanarak kendilerine istediklerini dikte ettirebilirlerdi. Bu nedenle, oy vermek hep belli bir
gelir grubundan olmak, belli bir miktar vergi vermek gibi, son durumada ezilen ounluu
sistemin dna iten ve sadece ezen aznlk arasnda demokrasiyi mmkn klan snrlamalarla
mmkn oldu modern toplumda.
Bu nedenle de, btn 19. yzyl boyunca, iilerin ve ezilenlerin temel sloganlarndan biri,
genel oy hakk oldu. Zengin lkelerde genel oy hakkna dayanan demokrasinin yaygnlamas
yirminci yzylda ve zellikle de onun ikinci yarsnda sz konusudur. Ama bu da tarihin
zgl bir gidii sonucu; genel oy ve demokrasi iin mcadele eden ileri lkelerdeki iilerin
birer kle sahibine dnmesi ile mmkn olabilmitir Bu biraz eski Roma'da, Romalln,
sadece patricilere deil, rnein btn Roma ve talya'da yaayanlara geniletilmesine benzer.
Yani zengin lkelerdeki iiler ve dier ezilenler bir bakma kleci yurttalar haline
gelebildikleri iin, yine zenginler arasnda bir demokrasidir bu.
Bunu grebilmek iin, dnyaya, ulusuluun ufkunu aarak bakmak gerekmektedir. Ama
7/29/2019 Demir Kucukaydin - Marksist Demokrasi Teorisine Katki - V-4.pdf
33/70
33
ulusuluun yaratt n yarglar bunun grlmesini engellemektedir. Ezilen ounluun yine
oy hakk yoktur, yine aznlk belirlemektedir.
Bir insan niye Romal ya da Brahman olmad iin toplumun ynetiminde sz sahibi
deildir, bu bize bu gn insanlk d grnr. Ama ayn eyi, yani bir ABD veya AB
vatanda olmad iini, olaan kabul ederiz. Bunu normal kabul ediimizi sorgulamayaklmzdan bile geirmeyiz. Belli uluslarn yurtta olmann belli haklara sahip olmasn
normal karlyoruz. Budur bu gnk demokrasilerin aslnda birer kleci demokrasi
olduunun grlmesini ve sanki btn zengin lkelerin gerekten demokratikmi gibi
grlmesine yol aan.
Bir ABD veya dier zengin bir lkenin ald kararlar btn insanl etkiliyorsa bu kararlarn
alnmasna btn insanln katlmas gerekmez mi? te, ulus denen ey araclyla btn
insanlar bundan dlanyor ve bunu olaan karlar hale geliyor. unu demeyi kimse akl
etmiyor. "ABD'de domu olmak veya yle bir anann babann ocuu olmak nasl sizi bu
haklara ve beni bunu belirleme hakkndan mahrum etmeye yol aar? Bu eski kleciliin
devam deil mi? Genel oy aslnda bir kandrmacadr, sadece zengin lkelerin yurttalar iin
geerlidir."
Burjuvazinin genel oyu zengin lkelerde kabul etmek zorunda kalmasyla, oralardaki iilerin
de birer kleciye dnmeleri akt iin; yani zengin lkelerin ezilenleri de birer ezen
haline dntkleri iin, demokrasi ezen aznln bir arac olabiliyormu gibi grlmektedir
ulusal bakn prizmasnda krlarak.
Bunun iin yaplmas gereken ilk ey, ulusal devleti tek olas biimmi gibi grmekten
kurtulmak ve yeryznde btn insanlarn bir gemide olduunu; bir kararn sonularnakatlmak zorunda olanlarn, o kararn alnmasna katlma haklarnn olduunu dnmek
gerekmektedir. ABD'nin veya Avrupa'nn ald ve kendisinin btn hayatn belirleyen
kararlarda, niye bir Hintlinin sz hakk olmasn?
Daha nce baka yazlarda da deinildii gibi, uluslar ve ulusuluk; rk ve kleci
ayrmcln bir aracdr artk. Bu mekanizmayla insanln ounluunun genel oy hakknn,
demokratik haklarnnolmad grlmemektedir.
Demokrasi de zenginlerin demokrasisi olmaya devam etmektedir ve hala demokrasiyi
zenginler tm kapsamyla ezilenlere kar bir ara olarak kullanamamaktadrlar.
Evet genel oy yine ezilenlerin temel talebi olmaya devam ediyor. Ama ulusuluun
yanlsamalarndan kurtulmu olarak. Ulusal olanla politik olann akmasn ngren ilkeyi
reddetmek, genel oyu talep etmenin; bu kleciler demokrasisine son vermenin bir
grnmnden baka bir ey deildir.
04 Austos 2000 Cuma
7/29/2019 Demir Kucukaydin - Marksist Demokrasi Teorisine Katki - V-4.pdf
34/70
34
Bir Paradoks
Geenlerde lhan Seluk"Yantsz temel soru!"balkl yazsnda yle diyordu:
"Portekiz krk yllk Salazar, spanya krk yllk Franco faizminden sonra iyis kt endstride
bir dzeye ulaarak demokrasiye alm gerekletirdiler, krk yln ok partiyle yaayan
Trkiye nal topluyor"
Ya da yle:
"Bat sanayileme devrimini demokratik ok partili rejim srecinde mi yapt?
Yoksa sanayileme devrimini gerekletirdikten sonra m, ok partili demokrasiye geti?"
Bunlardan karlmas gereken sonu, demokrasi ile sanayileme ve modernlemenin bir arada
olamayacadr.
Ancak bylesine bir sonucu aka karp savunamayaca iin, burjuva nitelikteki
dnmler anlamyla demokrasi ile, bir rejim olarak demokrasinin, ayn szckle ifade
edilmelerine dayanarak, bir kelime oyunuyla bu kmazdan kmay yle deniyor:
"Oysa lkemizde tek partili rejim faizm deildi; nk ierii bakmndan "demokratik
devrim"di, bir slam lkesinde teokratik dzenden laik dzene geiin "aydnlanma sreci"ni
gerekletiriyordu."
Yani biimsel olarak demokratik olmayan bir sistem tarihsel olarak demokratik(yani burjuva)
karakterde dnmler yapmtr demektedir. Bunu bu ekilde aka ifade etmekten korktuu
iin de; tek partili rejimi aka demokratik olmayan bir rejim olarak nitelemekten ise, faizm
gibi ar ve o rejim iin kullanlmas gerekten tartmal bir kavram kullanarak (rnein
bonapartizm gibi bir kavram ok daha fazla uyard) tarihsel anlaml demokrasi szcn,
rejim biimine ilikin ve faizmin ztt bir kavram gibi koyuvermektedir.
O halde bu ifadeyi kelime oyunlarndan arndrdmzda denilen udur:
"Trkiye'de tek partili rejim, biimsel olarak demokratik olmamakla birlikte, ierii
bakmndan, baard tarihsel grevler bakmndan demokratikti."
Ayn yazda biraz altta u nerme bulunmaktadr:
"ok partili rejim, Trkiye'de demokrasiyi deil, kar devrimi gndeme getirdi."
Yani "demokrasi de kar devrime yol aar"n utangacas.
Bu nermelerden karlmas gereken sonu, modernlemenin, ya da tarihsel bakmdan
demokratik karakterdeki dnmlerin demokrasiyle bir arada olamayacadr.
Aydnlanmac lhan Seluun, kinci Frederik veya Katerina gibi yine bir aydnlanmac
despot olan Abdlhamit ile ayn ekilde dnmesi bir rastlant olmasa gerek.
7/29/2019 Demir Kucukaydin - Marksist Demokrasi Teorisine Katki - V-4.pdf
35/70
35
rnein Abdlhamit resmi ngiliz gazetesi Times'e yle der:
"Beni Hrriyete muhalif grenler yanlyorlar. Kullanmasn bilmeyen bir memlekete hrriyet
vermek, kullanmasn bilmeyen birine tfek vermeye benzer. Herif babasn, anasn,
kardelerini ldrr. Sonra dner kendi kendisini vurur."(V.P. Program, 1954)
Yz elli yl kadar sonra, Kemalist lhan Seluk, kavramlarla oynayarak aslnda ayn mant
ifade ediyor. Bu yaz serisinin diline evirirsek, denilenin z udur: modernlememi bir
toplumda, demokrasi ezilen ounluun bir arac olamaz. Onlar bunu hangi ynde
kullanacaklarn bilemezler veya kandrlrlar. rnein lhan Seluun formle ettii gibi
"Kar Devrimi" iktidara getiriverirler. Onun iin bu ounluun aydnlatlmas, eitilmesi,
ocukluktan karlmas gerekir.
Abdlhamit bunun iin okullar ayordu; lhan Seluk da sanayileme ve eitimle olacan
sylyor.
*
Ama biz gerek mantken, gerek olgulara ilikin olarak, yle bir sonuca ulamtk.:
"Demokrasi, ezen aznlklar tarafndan ezilen ounlua kar kullanlamaz."
Tabii burada demokrasi derken, genel oyun ve her trl fikir ve rgtlenme zgrlnn
olduu bir rejimi kastediyoruz. Buradan da u sonu kar: demokratik olmayan rejimler
aznlklarn rejimleridir. Bylece demokrasi, bize bir rejimin gerekten ezilenlerden yana olup
olmadnn amaz lsn sunar. Bir lkedeki iktidarn ezilen ounlua hizmet edip
etmediini anlamak istiyorsanz o lkedeki rejime bakn; demokrasi yoksa ezen bir aznln
egemenlii vardr orada.
Halbuki bu yaz serisinin balarnda, tamamen buna kar bir nermeden hareket ediyorduk;
"demokrasinin bir toplumsal gcn karakteri konusunda bize bir ip ucu veremeyeceini"sylyorduk. rnein, btn tarihsel olarak demokratik karakterdeki hareketlerin hi birinde
demokrasi olmadn; eer yle olsayd, bunlarn egemenlerin hareketleri, partileri, rejimleri
olduunu kabul etmek gerekir, diyorduk.
Bu iki karsama da, genel olarak hemtarihsel olgular hem de mantki bakmdan dorudur
ama birbiriyle elimektedir. Biri doruysa dierinin doru olmamas gerekir.
Bunun pratik politika bakmndan bilinen bir sonucu udur:rnein Krt Ulusal hareketinin
demokratik bir ileyii olmad sylenmektedir. Bundan pek ala, dolaysyla Krt Ulusal
Hareketinin, ezilenlerin birhareketi olmad; yle olsayd demokratik ileyileri olmas
gerektii gibi bir sonu karmak gerekmektedir. Bundan da politik tavr olarak, rnein Trk
devleti ile Krtler arasndaki savata "tarafszlk" sonucuna kolayca varlabilmektedir. Krt
muhalefeti de btnyle bu manta dayanmaktadr. Btn abalar, ulusal hareketin
demokratik olmadn kantlama, dolaysyla, onun ezilen bir ulus ve insanlarn hareketi
olmadn, bir kii veya aznln diktatrl olduunu kantlama noktasnda
toplanmaktadr.
Eer bu mantk doru ise, btn dnya ve yirminci yz yln tarihini yeniden gzden
7/29/2019 Demir Kucukaydin - Marksist Demokrasi Teorisine Katki - V-4.pdf
36/70
36
geirmek gerekmektedir. Demek ki, ne in devrimi, ne Vietnam, ne Kba, ne Yugoslavya
ezilen ulus ve halklarn ezilen emekilerinin veya onlarn eilimlerini yanstan devrimler
deil, bir takm parti brokratlarnn veya kiilerin veya aznlklarn iktidara gelileridir.
imdiye kadar hep bouna bunlar desteklemiiz. Ha Nikson ha Ho i Ming; ha an Kay ek
veya Amerika ha Mao. Ha PKK ha Genel Kurmay. Al birini vur tekine.Aka ifade edilmemekle birlikte, bu gn yaygn anlay budur.
Eer bunun tersi olan nerme doru ise, yani, demokratik ve modernlemeci hareket ve
rejimlerin demokratik olmayabilecei; olduu takdirde bunun smrgecilerin ve egemenlerin
iine yarayabilecei nermesi doru ise, (ki tarihsel olgular bunun doru olduunu gsteren
bir ok rnek sunuyor). O zaman da pek ala ezilen ounluktan yana, ama demokratik
olmayan rejimlerin ve aksine demokratik ama ezilen ounlua kar sistemlerin olabileceini
dolaysyla, yapyla ilevler arasnda sanld gibi zorunlu bir iliki olmadn kabul etmek
gerekmektedir. Ama eer yap ile ilevler arasnda byle bir iliki yoksa, o zaman demokrasi
talebinin anlam kalmamaktadr.
Eer yap ve ilevler arasnda zorunlu bir iliki yoksa, yani demokratik olamayan bir sistemi
pek ala ezilen ounluk iin kullanmak veya bunun tersi mmknse, ii snfnn burjuva
devlet cihazn paralamasnn da gerei yoktur; iiler de bu cihaz kendi amalar iin
kullanabilirler sonucunu karmak da gerekecektir.
Aka ifade edilmemekle birlikte 60'l ve 70'li yllarn egemen anlay buydu.
Aslnda bu iki tavr da hi bir zaman yukarda zetlenenmantk sonularna gidecek bir
cesareti gsterememektedir ve felsefe gelenei olmayan bu lkenin dnce dnyasnda
eklektik olarak sunulmaktadr. Diyelim somut PKK konusunda belli bir tavr koyanlar, bunu
in, Vietnam, Kba ve dier ulusal kurtulu savalarna genelleyecek cesareti
gsterememektedirler. Dolaysyla kendilerini bir i tutarszla mahkum etmektedirler,
tarihin ve toplumsal olaylarn kavrannda.
Ayn tutarszlk ve korkaklk dier uta da daha az deildir; eer demokrasi ile egemen
snflar arasnda bir iliki yok ise, yani demokratik bir rjim egemen aznlk tarafndan yapsal
olarak kullanlmamaya yapsal olarak elverili deilse, demokrasi istemi anlamszdr
sonucunu hi biri karmamaktadr. karanlar da bu noktada suskunluu yelemektedir. Ama
bunun bir adm tesi de, yap ve ilevlerarasnda bir dorudan ba olmad nermesidir ki,buradan da, Paris komn tipi devletin gerekli olmad sonucuna kolaylkla ulalabilir.
Ve bu tavr ve anlaylar sadece zaman iinde birbirini izlemezler, gnmzde olduu gibi,
ayn zaman iinde bir arada, karlkl etki ve tepki iinde bulunurlar.
Okuyucu fark edecektir ki, bu iki tavr, aktel politika bakmndan, kinci Cumhuriyetilerle
(Liberallerle) Birinci Cumhuriyetilerin (Kemalistlerin) tavrlardr; Bu suyasi kavramlar
snflarn diline eirirsek: Burjuvazinin ve Brokrasinin.
Ama sadece Birinci ve kinci Cumhuriyetilerin fark deildir bu; 60'lar ve 70'lerle, 80'ler ve
90'lar ideolojik ikliminin ve solculuunun da farkdr bu grler.
7/29/2019 Demir Kucukaydin - Marksist Demokrasi Teorisine Katki - V-4.pdf
37/70
37
DP gibi partiler, kinci Cumhuriyetilerin kavray ve varsaymlarna dayanarak politika
yapmaktadr ve ki