der94m1.pdf

5Saytay Dergs Say: 94/Temmuz-Eyll 2014

* Dr.,nn niversitesi BF Siyaset Bilimi ve Kamu Ynetimi Blm

YEN KAMU YNETMNDE POLTKALARIN DEERLENDRLMES: TPOLOJLER, BOYUTLAR VE

LTLERAydn USTA*

zet

Kamu politikalarnn analizi ve deerlendirilmesi gibi konular yeni kamu ynetimi anlay erevesinde getirilen yeniliklerin arasnda yer almaktadr. Kamu politikalar analizi farkl aamalarda politikann nasl gerekletirileceini ve tanmlanacan ifade eder. Kamu politikalarn deerlendirme ise uygulanan programlarn istenilen, dnlen uygunlukta olup olmad konusundaki yarglar bildirir. Bu almada sadece kamu politikalarnn deerlendirilmesi (KPD) konusu ele alnmaktadr.

KPD, baar ya da baarszln nedenlerini ortaya koyar, kamusal eylemlerin etkilerini ve ileyi biimini tanmlar. Bu deerlendirme almalarnda amalar, aralar ve sonular temel dayanak noktalardr. Deerlendirme faaliyetlerinde etkililik, verimlilik, uygunluk ve tutarllk nemli ltlerdir. Bu ltler ayn zamanda yeni kamu ynetiminin de temel unsurlardr. Bu anlamda yeni kamu ynetimi uygulamalar ile KPD unsurlarnn bir lde rtt sylenebilir.

Bu aratrmann amac, kamu politikalar deerlendirmelerinde kullanlan tipolojileri, boyutlar ve ltleri tantmaktr. Bu anlamda ortaya konulan kuramsal bilgiler ile herhangi bir kamu politikas deerlendirilebilecek ve elde edilen performans ortaya konulabilecektir.

almada dolayl aratrma yntem ve tekniklerinden yararlanlmtr. Bu erevede yerli ve yabanc ok saydaki eserden teorik olarak yararlanlmaya allmtr. Bir kamu rgtnde kamusal eylemlerin deerlendirilmesinin rgtsel verimlilii, etkililii ve kurumsal performans artraca; dolaysyla da vatandan devlete olan gvenini salanaca yargs ise bu aratrmada ulalan en nemli bulgudur.

almann hipotezi son yllarda kamu rgtlerinde yaanan deiimlerin (zelletirme, yerelletirme, serbestletirme vb.) kamu politikalarnda deerlendirme gereksinimini artrd iddiasdr. almada ncelikle yeni kamu ynetimi yaklam tanmlanm; daha sonra ise yeni kamu ynetimi yaklam ve kamu politikalarn deerlendirme yaklamlar ilikilendirilmi; arkasndan ise kamu politikalarnn tipolojileri, boyutlar ve deerlendirme ltleri irdelenmitir.

Anahtar Kelimeler: Kamu Politikalarn Deerlendirme, Etkililik, Verimlilik, Tutarllk, Uygunluk

6Yeni Kamu Ynetiminde Politikalarn Deerlendirilmesi: Tipolojiler, Boyutlar ve ltler

Saytay Dergs Say: 94/Temmuz-Eyll 2014

EVALUATION OF POLICIES IN NEW PUBLIC MANAGEMENT: TYPOLOGIES, DIMENSIONS AND CRITERIA

Abstract

Issues such as the analysis and evaluation of public policy are among the new paradigms introduced within the new framework of public administration concept. Public policy analysis refers to how to define and implement a policy at different levels. And, the public policy evaluation refers to the judgments on whether the implemented programs have the desired and planned level of eligibility. In this study, only the public policy evaluation (PPE) is discussed.

PPE reveals the reasons of success or failure, and defines the impacts and modes of operations of public activities. These evaluation studies are mainly based on goals, means and outcomes. Effectiveness, efficiency, eligibility and consistency are important criteria in evaluation activities. These criteria are also the key elements of the new public administration. In this sense, it can be said that new public administration practices overlap with PPE elements to a certain extent.

The aim of this study is to introduce typologies, dimensions and criteria used in public policy evaluations. Hence, it will be possible to evaluate any public policy, and the resulting performance will be revealed by the theoretical information given.

Indirect research methodologies and techniques were used in the study. In this context, a large number of Turkish and international studies were utilized for theoretical work. The most important finding reached in this study is the conclusion that evaluation of public actions in a public organization will increase organizational efficiency, effectiveness and performance, consequently the citizens confidence in government will be ensured.

The hypothesis of the study is the claim that the changes in recent years in public organizations (privatization, localization, deregulation and so on.) increase the need for evaluation of public policies. In the study, first the new public administration approach is defined, then the new public administration approach is associated with public policy evaluation approaches, and then the typologies, dimensions and evaluation criteria of public policies are investigated.

Keywords: Public Policy Evaluation, Effectiveness, Efficiency, Consistency, Eligibility

1.GR

Gnmz ynetimlerinde vatandan kararlara katlm eilimleri gittike kendini kabul ettirmektedir. Bu anlay erevesinde katlma yntemi, yneticilerin halka danmas, anket, grme, tartma, yararlanclarn ynetime mdahalesi ve demokratik oylama biiminde olmaktadr. Tm bu zellikler Kamu Politikalarn Deerlendirme (KPD) faaliyetlerinde de yer almaktadr (Fouquet et Perriault, 2010: 30).



Kamu politikalarnn analizi ve deerlendirilmesi gibi konular, yeni kamu ynetimi anlay erevesinde getirilen yeniliklerin arasnda yer almaktadr. Kamu politikalar analizi farkl aamalarda politikann nasl gerekletirileceini ve tanmlanacan ifade eder. Kamu politikalarn deerlendirme ise uygulanan programlarn istenilen, dnlen uygunlukta olup olmad konusundaki yarglar bildirir. Kamu politikalar analizi, genellikle hkmetlerin ve kamu ynetimlerinin ne yaptn, niin yaptn ve ne tr aralar kulland noktalarna odaklanr.

Devletlerin bor sorununa ve bte aklarna zm retmek amacyla zel sektrde uygulanan birok ynetim tekniinin kamu sektrnde de uygulanmas 1980li yllarda gndeme gelmitir. Bu balamda zel sektrde uygulanan bu yntemler, tedricen de olsa birok lkenin kamu kurumlarnda uygulanmaya balanmtr. Sz konusu bu zel sektr enstrmanlarnn kamu rgtlerinde uygulanmas ile birlikte ortaya kan tipoloji ise yeni kamu ynetimi olarak adlandrlmaktadr.

Yeni kamu ynetimi anlay erevesinde etkililik, verimlilik, ekonomiklik ve ynetiim gibi baz performans etmenleri nem kazanmtr. Bu anlamda devlet, rol ve misyonu ynnden sorgulanabilmektedir. Yeni kamu ynetimi uygulamalar ile birlikte kamusal eylemlerin modernizasyonu ve mkemmelletirilmesi bir lde salanabilmitir. Yeni kamu ynetimi effaflk, aklk, katlmclk ve enformasyon konularnda nemli yenilikler getirmitir.

Gnmzde kamusal hizmetlere olan talebin artmas ile birlikte kamusal mdahaleler, dolaysyla da harcamalar olduka artmtr. Bunlara bal olarak ortaya kan finansal sorunlar karsnda, kamusal kaynaklarn, harcama kalemlerinin sorgulanmas gerekmektedir. te bu noktadan hareketle kamu politikalarnn deerlendirilmesi sorunsal gndeme gelmitir. Kamu politikalarn deerlendirme (KPD) kurumsal amalar arasnda iliki kurulmasna ve kamusal eylemlerin incelenmesine yneliktir. Bu anlamda uygulamaya konulan hukuki, idari ve finansal aralarn sonular, balangta belirlenen amalarla karlatrlmaktadr.

KPDnin bilisel bir boyutu da bulunmaktadr ve kamusal eylemler hakknda bu erevede bilgiler sunulmakta; uygulama sreci tantlmakta ve etkileri ortaya konulmaktadr. nk kamu politikalarnn toplum zerinde nemli derecede etkileri bulunmaktadr. KPD ayn zamanda normatif bir amac tamakta ve bu alandaki deer yarglarnn ortaya konulmasna frsat tanmaktadr.

Etimolojik olarak deerlendirme, deerlerin hesaplanmas anlamndadr. Deer, ahlaki, estetik, ekonomik veya yurttalkla ilgili olabilir. Deer genellikle nicel lye dntrlerek anlamlandrlabilir. Bir eylemi kamu yarar asndan deerlendirebilmek iin tm paydalarn referanslar (meru lt) zerinde anlamalar gerekir. Bu balamda kamusal bir eylemin deerlendirilmesi genellikle tutarllk, uygunluk, verimlilik, etkililik, etkiler ve ekicilik asndan sorgulanmaktadr (Fouquet et Perriault, 2010: 31).



2. YEN KAMU YNETM (YKY)

80li yllarn banda birok lke, d bor art ve bte aklar biiminde kendini gsteren finansal krizle kar karya kalmtr. Bu sorunlar altnda vatandan gereksinim ve beklentilerine yant verebilmek iin yeni nlemlerin alnmas ve sorunlara zm retilmesi, hkmetler asndan kanlmaz olmutur. Bu nedenle daha ok zel sektrde kullanlan ynetim metotlar tedricen de olsa kamu sektrnde de benimsenmeye balamtr. Literatrde bu yaklam yeni kamu ynetimi olarak adlandrlmaktadr. Yeni kamu ynetimi yaklam balamnda etkililik, verimlilik, esneklik ve ynetiim gibi ltler kamu politikalarnn deerlendirilmesinde kstas olarak ele alnmaktadr. Ksacas YKY ekonomiklik, verimlilik ve etkililik zerine kuruludur denilebilir (Amar et Ludovic, 2007: 3).

YKY ile gndeme gelen yerelleme kavram ise, otonomi, esneklik gibi uygulamalara zemin hazrlamtr. YKYnin getirdii yenilikler izelge 1de zet olarak sunulmaktadr.

izelge 1: Yeni Kamu Ynetiminin zellikleri

Stratejik ilevleri

Sonulara gre ynetimStratejik planlamaKamu rgtlerinin zelletirilmesi ve ortaklklar kurmazel/ kamu paydaln uygulamaya koymaPolitik ilevleri idari ilerden ayrmaYetki genilii ve yerelleme haberlemede ve enformasyonda yeni teknolojiler kullanmDeerlendirmelerin yaplmasdari ilemlerin basitletirilmesi

Finansal ilevleri

Bte ann azaltlmasProgram btelerin hazrlanmasHesaplarda son derece effaf olunmas

Pazarlama ilevleri

Kamusal aratrmalarn gelitirilmesi (Bilirkiilere danmalar, anketler, grmeler, gzlemler vb.)

Fikir aratrmalarD haberlemede ve enformasyonda yeni teknolojiler kullanm

K ilevleri alan saysnn azaltlmasalanlarn motivasyon ve sorumluluk sahibi olmalarYnetime katlmn artrlmas

Kaynak: (Amar et Ludovic, 2007: 3).

YKY tarihsel olarak ncelikle ngilterede ortaya km; oradan OECD lkelerine yaylm, daha sonra da gelimekte olan dier lkelerde uygulanmaya balamtr. YKYnin ncelikle Anglo-Sakson lkelerinde uygulanmas bir anlamda daha kolay olmutur.



Bir bteye sahip olarak kamu sektr de zel sektr gibi mal ve hizmet retmekte; personel bulundurmakta ve ok sayda birbirinden farkl amalar izlemektedir. YKYnin uygulanmaya konulmas ile nemli yararlarn saland sylenebilir. ncelikle YKY kamusal eylemlerin modernizasyonunu ve mkemmelletirilmesini salamtr. Ancak kamu sektrndeki amalar zel sektrdeki kar amacndan farkl olarak genel yarar salamaktr. YKY effaflk, aklk ve politika oluturanlar ile uygulayclar arasndaki enformasyon arptmalarn ortadan kaldrmaktadr. Kamusal eylemlerin denetimini kolaylatrmaktadr. YKY kamu rgtlerinde ekonomiklii ve yolsuzluklarn azaltlmasn salamaktadr. Ayrca halkn gr karar alclara transfer edilebilmektedir (Amar et Ludovic, 2007: 5).

3. KAMU POLTKALARI ANALZ

Her politika, sosyal deiimi ieren bir teori ile ilgilidir. Bu anlamda bir politikay uygulamaya koymak, ortaya kan bir problemi zmeyi ngrr. rnein bir gecekondu mahallesinde grlen tepkisel hareketler veya alkantlar yaam kalitesinden memnuniyetsizliin veya bir lojman sorunundan kaynaklanan duygu durumunun ifadesi olabilir. Bu alkantlar karsnda kamu gc (ynetimi), ilgili mahallede yaam kalitesini ykselterek mahallede skneti salayabilir (Fouquet, 2011: 10). Bu alanda ki herhangi bir kamusal giriim kamu politikalarnn bir yansmasdr denilebilir.

Kamu politikalar analizi, bata kamu ynetimi olmak zere siyaset bilimi, hukuk, ekonomi ve sosyoloji gibi birok bilgi kmesinden yararlanarak kamusal sorunlarn tespiti, analizi ve zmlenmesine ynelik eylem odakl ve ok yntemli bir aratrmauygulama alandr (Parsonsdan akt: Yldz ve Sobac, 2013: 26). Uygulamal bir alan olmas nedeniyle kamu politikalar analizi, kimi yazarlar tarafndan da hekimlik mesleine benzetilmektedir. Nasl bir hekim hastaln belirtilerini gzlemleyerek ve analiz ederek bir tehise varyorsa ve bu tehis sonucunda bir tedavi neriyorsa; kamu politikalarn analiz eden uzmanlar da byle bir tehis ve tedavi dngsn yelerler (Smith ve Larimerden akt: Yldz ve Sobac, 2013: 26).

Bir kamu politikas kamu yarar adna toplumsal bir problemi zmek iin kamu aktrleri tarafndan alnan tutarl kararlar ve yrtlen eylemlerdir (Papazian, 2008). Bir problemin gerekliinin kabul edilebilmesi iin ilgili evrede problemin iddetinin youn, yeni, acil ve yetki dhilinde olmas gerekir. Kamu politikasn oluturma sreci basit olarak ekil 1de gsterilmektedir. ekil 1de ifade edilen girdi kavram hukuksal dzenlemeler, personel, finansal kaynaklar, bilgi, zaman ve konsenss gibi unsurlar olarak alglanabilir.

10

Yeni Kamu Ynetiminde Politikalarn Deerlendirilmesi: Tipolojiler, Boyutlar ve ltler


ekil 1: Bir kamu Politikasn Oluturan unsurlar

Kaynak: (Papazian, 2008: 4).

Kamusal eylemler dngsnde genellikle u eylemler izlenir: ncelikle toplumsal bir problem tanmlanr, buna bal olarak karar vericiler paydalar ile birlikte bir politika olutururlar ve buna bal olarak da bir program hazrlarlar. Arkasnda stratejik amal eylemler ortaya konulur. Daha sonra ise eylemlerin gerekleip gereklemedii ve kt ve sonularn etkileri konusunda almalar gstergelerle desteklenir. Bylece amalara ulalp ulalmad bu gstergeler nda analiz edilir. Deerlendirme ancak sadece nicel gstergeleri izlemek deildir; bu arada nitel verilere de dikkat edilir (Fouquet et Perriault, 2010: 31-32).

Kamu politikalarnn uygulamaya konulmas, amalarn gerekletirilmesini salayan; zel ve kamu mdahalelerini ieren kararlar ve aktiviteler btnl olarak tanmlanr. ktlar, aktivitelerle retilen mal ve hizmetlerdir. Problemin zm dzeyi ise politikalarn etkileridir.

4. KAMU POLTKALARININ TPOLOJS

Bir kamu politikasnn deerlendirilebilmesi iin her eyden nce politikann tabi olduu tipolojinin bilinmesi gerekmektedir. Bu nedenle bu alandaki snflandrmalar hakknda bu balk altnda bilgi verilmektedir.

11



Bilindii zere devletin siyasi otoritesini kullanan erkler eitli gerekelerle, sosyal ve ekonomik hayata mdahale ederler. Bu gerekelerden en belirgin olanlar, sosyal adaletsizliin nlenmesi, temel insan haklarnn korunmas ve gvence altna alnmas, gvenlik ve savunma hizmetlerinin yerine getirilmesi, sosyal ve ekonomik hayata ilikin dzenleme ve sorumluluklarn yasalarla teminat altna alnmas olarak sralanabilir (nal, 2013: 189).

Tipoloji, bir kavrama ve bir kurama bal olarak ltler temelinde bir snflandrmay ifade etmektedir. Ayn zamanda tipoloji ileriye doru (ex-ante, prospective) yaanmlklar zerinde yaplan bir snflandrmadr. Kamu politikas alannda daha ok modelleme amal tipolojik giriimler ortaya kmtr. zellikle iki boyutlu drt kategorili snflandrmalarn kullanm bu alanda yaygndr. Politika tipolojisi, kamu politikas ve politika analizi alanlarndaki en nemli ve en yararl konseptlerden birisidir. Politika tipolojisi, oluturulan kamu politikalarn ltler eliinde snflandrma ve anlamlandrmada ilgililere nemli ngrler salar (nal, 2013: 190-191).

Kamu politikalar tr olarak birok ayrma tabi tutulabilir. Bunlarn banda yasal dzenleme derecesine gre ve maliyet-yarar esasna gre yaplan ayrmlar gelmektedir.

izelge 2:Yasal Dzenleme Asndan Kamu Politikalar

Dzenleme Bireysel GenelDolayl Yetki veren veya vermeyen datc

politika, rnein; src belgesi verilmesi

Dzen ile ilgili kurallar belirleyen kurucu politikalar, rnein;

cezalandrma sreci ile ilgili kurallarDorudan Davran kurallarn belirleyen

(dayatan) dzenleyici politika, rnein; hz snrnn belirlenmesi

nsanlara bir stnlk salayan yeniden datc politikalar, rnein;

emeklilik hakk

Kaynak : (Thoenigden akt: Milbert, 2010: 10).

izelge 3:Yarar-Maliyet Asndan Kamu Politikalar

Yarar-Maliyet Belirli Kiilerin Yarar Sabit Yarar Yaygn Yarar

Yaygn Maliyet

kar gruplar ile devlet arasndaki tartmal politikalar, rnein; yabanclar politikas, 80li

yllardaki Fransa-Irak ilikileri

Onaya dayal politika, rnein SIDA hastalnn

nlenmesiBelirli Kiilere

Yklenen Sabit Maliyet

Mcadele politikalarnn hazrlanmas, rnein; oyun ve spor kompleksleri, bulac

hastalklarn tedavisi

Otoriter devletin rol, rnein; kamusal kararlarn

sreklilii

Kaynak : (Thoenigden akt: Milbert, 2010: 11).

12



Kamu politikalarnn snflandrlmasna ynelik ilk ada giriimler, 1964 ylnda Theodore Lowi tarafndan balatlmtr. Lowi, kamu politikalarn datc, dzenleyici ve yeniden datc olmak zere balk altnda toplamaktadr (Yldz ve Sobac, 2013: 25-26). Politika tipolojilerindeki en bilinen yaklam, etki alan esas alnarak yaplan yaklam ve buna bal olarak gelitirilen snflandrmadr. Etki alanna gre kamu politikalar, datc/bltrc, yeniden datc, dzenleyici ve z-dzenleyici olarak drt ana gruba ayrlr. Datc politikalar, kamu kaynaklarnn belirli sosyo-ekonomik grup ve katmanlara datlmasn salayan politikalardr. Yeil kart uygulamas bu politikalara rnek olarak gsterilebilir (Birkland ve Smithden akt: nal, 2013: 191). Bir anlamda bu politikalar bir mal, kar ya da yarar toplumun baz kesimlerine datmaya ynelik politikalardr. Ancak sz konusu yararn toplumun baz kesimlerine datlmasnn yol at maliyetler toplumdaki dier kesimler tarafndan ok fazla hissedilmez. Bu nedenle datc politikalar greceli olarak daha az politik atmaya sebebiyet vermektedir (Yldz ve Sobac, 2013: 26).

Yeniden datc politikalar ise, lke ierisinde belirli sosyal snf ve katmanlara ait refah, tanr/tanmaz mal, kiisel/toplu haklar gibi hususlarda kamu otoritesinin bilinli giriimleri ile deiiklikler ve aktarmlar yapan politikalardr. Baka bir ifade ile yeniden datc politikalar, sosyal ve ekonomik varlklar olanlardan olmayanlara doru yeniden datmaya ynelik politikalardr. Bu tr politikalarn amac toplum dengelerini eit muameleden ok eit refah dzeyine doru gtrmektir. Artan oranl vergi uygulamas bu tr politikalarn en belirgin rneidir (Aktan ve Vuraldan akt: nal, 2013: 192). Bu politikalar, refah/zenginlik, mlkiyet/haklar gibi kaynak ve deerleri toplumsal snflar veya etnik gruplar arasnda paylamn amalayan eylemler karakterize etmektedir. Yeniden datc politikalar bir gruba fayda ve kar salarken dier gruba ok nemli maliyetler yklemektedir. Bu nedenle bu tr politikalar, youn politik atma ve ekimelere yol aabilir (Yldz ve Sobac, 2013: 26).

Dzenleyici politikalar, en genel anlamyla sosyal ve iktisadi alanlarda, gerek ve tzel kiilikler ile belirli gruplar zerine baz kstlamalar, yasaklamalar ve dzenlemeler getiren politikalardr (Kingdonda akt: nal, 2013: 192). Bu tr politikalara en tipik rnek; su ierikli eylemleri yaptrma balayan ceza uygulamalar gsterilebilir. z denetimli politikalar belirli bir grubun ya da konunun i denetimini salayan politikalardr. z denetimli politikalar dzenleme altna alnan grup tarafndan kontrol salanan ve hassasiyetle hayata geirilen politikalardr. nk bu dzenlemeler, ilgili grubun karlarn koruma ve ykseltme adna oluturulan politikalardr. Bir mesleki grubun kendi alannda lisans dzenlemelerine ynelik olarak yetkili organndan karar karttrmas, bu tr politikalarn oluturulmasna rnek verilebilir (Smithden akt: nal, 2013: 192). Genel olarak dzenleyici politikalar zel sektrn ileyiini ynetmeyi amalayan politikalardr. Kendi ierisinde rekabeti dzenleyici politika ve korumac dzenleyici politika biiminde ikiye ayrlr. Rekabeti dzenleyici politika, belirli bir grubun veya organizasyonun piyasaya giriini engelleyen

13



veya mal ve hizmetlerin sunumunu snrlandran politikalardr. Korumac dzenleyici politika ise zel sektr faaliyetlerinin olumsuz etkilerine kar (rnein, evrenin kirletilmesi) halk korumay amalayan ve bu faaliyetleri dzenleyen politikalardr (Yldz ve Sobac, 2013: 26).

5. KAMU POLTKALARININ DEERLENDRLMES

htiyalar paralelinde gnmz toplumlarnda kamu hizmeti reten politikalarn karmaklamas ile birlikte kamusal mdahaleler artm dolaysyla da kamusal harcamalar da olduka ykselmitir. Doal olarak ortaya kan finansal sorunlar karsnda kamusal eylemlerin, snrl olan kamu kaynaklarnn ve kullanlan toplumsal aralarn tanmlanmas gerekmektedir. Bu anlamda kamu politikalarnn karmakl ve gcn tanmlamak asndan deerlendirilmeleri gerekmektedir.

Deerlendirme, elde edilen uygulama sonular hakknda bir lte bal olarak hkm vermektir. Bu tr almalar sosyal aratrmalar balamnda yrtlen sistematik uygulamalardr. Deerlendirme, belirsizlikleri azaltmak, karar almna yardm etmek, etkililii verimlilii artrmak iin kullanclara bilgi salayan sistemli bir almadr (Papazian, 2008).

Ynetsel ilevler arasnda yer alan deerlendirme ile kontrol, pilotaj ve denetim arasndaki ayrm net olarak ortaya koymak gerekir (Fouquet, 2011: 12). Bir anlamda deerlendirme, karlatrmay zetlemek veya sreci izlemek deildir. Deerlendirme, pilotaj, kontrol ve denetim gibi kamu politikalarna bak (yntem) biimlerinden ayrlr.

Kontrol, ereveyi belirleyen yasal metinlere (yasa, tzk, ynetmelik, kararname ve genelge) uyumluluu teyit etmek iin yrtlen bir almadr. ayet uygulama ile bu yasal metinler arasnda bir uygunsuzluk varsa sonu olarak bir yaptrma bavurmak gerekir.

Pilotaj, (Franszca pilotage szc; ynetimin denetimi anlamnda) eylemlerin uyumluluunu izlemektir. Referans hukuki kurallar veya muhasebe kurallar deildir; fakat dnem banda belirlenen program ilkelerine uygunluk aratrlr. Pilotaj almalarnda dnem banda belirlenen programa uygunluk aranr. rnein, herhangi bir yerleim yeri iin nceden birok hizmetin retilmesi ngrlebilir. Bu anlamda i szlemeleri kurulur. Her ay planlanan bu ilerin ne kadarnn gerekletirildii teyit edilir. Eksiklik durumlarnda ynetim ile diyalog kurulur ki planlanan ilerin yolunda gitmesi salanabilsin. te tm bu almalar pilotaj faaliyetleri olarak adlandrlabilir (Fouquet, 2011: 12).

lke olarak denetimin amac riski azaltmaktr. Denetimden sorumlu deneti (i veya d) mesleki standartlar asndan hzl bir irdelemede bulunur. retilen mal

14



veya hizmetlerde hukuki kurallara uygunluk yoksa ve retilen rnler program veya mesleki standartlardan yoksunsa ilgililere uyarlarda bulunur. Bu konuda bilgi ve beceri eksiklii olan operatrlere neriler sunar.

Deerlendirme, kamusal eylemleri, elde edilen sonular iyiletirmeyi, elde edilen ile beklenen arasndaki fark lmleyerek aklamay amalar. Deerlendirme ancak bir sr analizi gerektirir. Bylece stratejik ve operasyonel kararlara katk salanr ve eylemlere bir anlam verilir (Fouquet, 2011: 12). Tm bu rgtsel ilevler karlatrlacak olursa; kontrol yasal sreci aratrr; pilotaj ncelikle uygulamalarla ilgilenir; deerlendirme ise sonu ve etkileri dikkate alr.

Deerlendirme genel olarak amalarn uygunluunu sorgulamay ngrr. Deerlendirme, lme tabi tutulacak kamu politikalarna gre uygun referanslar tanmakla ie balar. Sonu olarak burada nemli olan halkn ihtiyalarna cevap verecek kamu politikalarn iyiletirmektir. Deerlendirme, zellikle sistemin analizcileri tarafndan gzlemlenenler ile beklenenler arasndaki fark analiz etmeyi ve anlamay hedefler. Bu balamda deerlendirme, eitli tarihlerde, sreci eitli bak alarndan anlamay gerektirir (Fouquet et Perriault, 2010: 33).

izelge 4: Kontrol, Pilotaj, Denetim ve Deerlendirme Karlatrmas

Kontrol Pilotaj (ynetimin denetimi)

Denetim Deerlendirme

Kavram, Nesne

Kurallara uygunluu denetler

Yrtlen eylemleri izler

Riskin azaltlmas

htiya-Etki iyiletirmesi; Beklenen ile elde edilen farklln aklanmas

NormlarReferanslar

Yasal metinler nceden belirlenmi olan program

Mesleki standartlar

Amalarn referans olarak ina edilmesi

Sonular Farkllk durumunda yaptrm gerektirir

Ynetim ile diyalog kurma

Uyar ve neriler

Toplumun ihtiyacna uygun olan stratejik, operasyonel kararlara yardm

Kaynak : (Fouquet, 2011: 12).

izelge 4de grld zere denetim, pilotaj ve kontrol gibi kavramlar deerlendirme kavramna yakn kavramlardr. Ancak deerlendirme aralar, normatif sonular ve aklamalar bakmndan dierlerinden ayrlmaktadr. Deerlendirme sadece politikalarn etkilerini veya eylemlerin deerliliini aratrr. Bir anlamda deerlendirme misyonun tamamlanmasna yneliktir. Deerlendirme sre ierisinde sonulara ulamaya ve alanlara rehberlik etme hedeflerini tamaktadr (Comissariat General du Plan, 1992: 5). Ksacas deerlendirme kamu ynetimlerinde verimlilii aratrr. Demokratik bir deerlendirme kamuoyu tartmalarn, effafl ve dolaysyla kaliteyi artrr.

15



5.1. ltler ve Tanmlar

Kamu politikalar deerlendirmesi politika analizinin son aamas ve en nemli blm olarak kabul edilebilir. Deerlendirme, siyaset bilimciler tarafndan genellikle kamu politikalarnn etkililiinin, verimliliinin ve deerinin takdir edilip saptanmas biiminde tanmlanmaktadr. Genel bir tanma gre politika deerlendirmesi, kamu politikasnn sonular hakknda bilgi edinmektir (Dyeden akt: evik ve Demirci, 2012: 63). Baka bir tanma gre ise bir kamu politikas deerlendirmesi, ortak (kamusal) hedef ve amalar karlamada ulusal bir programn genel etkililiinin llmesidir (Wholey ve di. akt: evik ve Demirci, 2012: 63). Dier bir siyaset bilimci olan Nachmasn yapt tanma gre ise kamu politikalar deerlendirme aratrmas, uygulanan kamu politikalarnn ve mevcut kamusal sorunlarn etkilerinin tarafsz, sistematik ve deneysel incelemesidir.

Baz tanmlamalar deerlendirmeyi ilke olarak bilisel bir aktivite olarak kabul etmektedirler. KPD etkileri lmek ve tanmlamaktr. KPD nceden belirlenen amalara ulamaya ynelik retilen politikalarn etkilerini belirleyen finansal, hukuki, idari aralar kullanan bir aratrmadr (Comissariat General du Plan, 1992: 4).

Bir kamu politikasnn analiz ve deerlendirilmesinde baz kavramlarn tanmlarnn yaplmas gerekir. Bu kavramlar politika ktlar, politika sonular ve politika etkileridir. Burada politika ktlar ve sonular arasnda bir fark olduunu sylemek gereklidir. Politika ktlar, ynetimlerin yapt; rnein sosyal gvenlik demeleri, devlet hastanelerinin sunduu salk hizmetleri, devlet okullarnn verdii eitim hizmetleri ve dier kamu hizmetleri gibi, eylerdir. Buna karlk politika sonular ve etkileri bundan daha te bir ey olup, ilgili kamu politikas tarafndan salanan evrede (toplumsal, siyasal veya ekonomik) siyasal sistem ierisinde olan deiikliklerdir. rnein, konut edindirme konusunda dk gelirli gruplara verilen kredi miktar, toplu konut politikasnn bir ktsdr. Ancak onun sonucu, konutu bulunmayan insanlar gecekondu yapmaktan alkoymak olabilir (evik ve Demirci, 2012: 64).

Uygulanan politika sonular bu tr hizmetlerin yararlanclara salad yararlardr; etkiler ise uzun dnemde ortaya kacak deiikliklerdir. rnein salkl bir toplumun yaratlmas gibi bir durum etki olarak kabul edilebilir.

Tm deerlendirme uygulamalar ama, ara ve sonu kavramlarndan hareket eder; etkililii, verimlilii, uygunluu, tutarll ve aklcl esas alr (Collectivits Locales, 2007). Kamusal bir eylemin deerlendirilmesinde genellikle etkililik, verimlilik, uygunluk, i tutarllk ve d tutarllk olmak zere be tr kriter esas alnmaktadr. Bunlardan ilk ikisi nicel analizi; dier ise nitel analizi gerektirmektedir. Bunlarn yannda halkn memnuniyeti gibi kriterler de anketlerle llebilir. Bu kriterlerden her biri kendine zg bir deer iermektedir (Millot, 2010).

16



Verimlilik: Verimlilik politikann etkililii ile maliyeti arasnda paralellik kurar. Klasik bir aklama olarak iki soru verimliliin analizine katk salar: Ulalan amaca daha az bir maliyetle ulalabilir mi? Ayn harcama ile daha st dzeyde bir amaca ulalabilir mi? Ksacas verimlilik, uygulamaya konulan aralarla kamusal eylemlerin sonular arasndaki oran ifade eder. Bu kriter ile Aralar ve sonular arasndaki oran toplum zerinde srdrlebilir bir etkiye sahip mi? sorusuna yant aranlr.

Etkililik: Gerekletirilen eylem sonucu ulalan ama dzeyi ile balangta (eylem ncesi) belirlenen ama arasndaki oran ifade eder (Millot, 2010). Ksacas amalara gre ulalan sonular ler ve kamusal eylemlerin etkilerini gsterir; amalar arasndaki ilikileri tanmlar. Bu kriter ile Elde edilen sonular nelerdir? Amalara ulald m? sorularna yant aranlr.

Uygunluk: Kamusal eylemlerin uygunluu amalara bal olarak uygulamaya konulan eylemler balangta ortaya konulan problem durumunun gereksinimlerini karlamasdr. Burada politik amalarn belirli ve gerek ihtiyalar karlama dzeyi aratrlr (Millot, 2010). Ksacas uygunluk, politik amalarla zlmek istenilen problem veya karlanmak istenilen ihtiya arasndaki uyumdur. Bu kriter ile Kamusal eylemin toplumsal ihtiyaca cevap veriyor mu? sorusuna yant aranlr.

Tutarllk: Kamusal eylemlerdeki uygunluk ngrlen amalarla mdahale yntemleri dolaysyla uygulama aralar arasndaki ilikiye dayaldr. Bu anlamda kullanlan aralarn ngrlen amalara ulamaya katk dzeyi aratrlr (Millot, 2010). Ksacas i tutarllkta kullanlan aralar ve politik amalar arasndaki uyum dikkate alnr. Ayrca farkl amalardan hi birisinin bir dierine kar olmamas gerekir. Bu kriter ile Tahsis edilen aralar ngrlen ilemsel (operasyonel) amalarla oranl m? sorusuna yant aranlr.

D Tutarllk: Gnmzn karmak toplumlarnda bir kurumun uygulamaya koyduu bir eylem bir dier kurumun uygulamasna kar olmamaldr. Bu anlamda kamusal eylemlerin amalar e zamanda dier kamusal eylemlerin amalar ile elimemelidir. Ksacas deerlendirilen bir politika ile dier politikalar arasndaki uyum d uygunluk olarak tanmlanr. Bu kriter ile Ynetilen eylemler arasnda paralellik var m? sorusuna yant aranlr.

Verimlilii lmek iin bilgi sistemini kurmak gerekir. Etkililii lmek iin ise amalarn ak bir biimde tanmlanmas gerekmektedir.

5.2. zellikleri

Kamu politikalarnn deerlendirilmesi, sre deerlendirmesi/llmesi ve etki deerlendirilmesi/ llmesi olmak zere iki biimde yaplabilir (Nachmasdan akt: evik ve Demirci, 2012: 63). Sre deerlendirilmesi ve llmesi bir kamu politikasnn belirlenen hedef ve amalara gre uygulanp yrtlmesiyle ilgilidir. Etki deerlendirilmesi ise hedeflenen ynde bir kamu politikasnn toplum, siyasal yap

17



ve evre zerinde nasl ve ne derece bir deiiklik yaptnn analizi ve aratrlmasn amalar. Bunlardan birini darda brakarak tek bir analiz ve inceleme yapmann ok bir anlam yoktur (evik ve Demirci, 2012: 63).

Deerlendirme konusu edilen kamu politikalar disiplinler aras oluturulmu bir yapya gre analize tabi tutulmaktadr. Deerlendirmenin temel amac, ortaya konulan kamu politikalarnn etkisini belirlemeye ve lmeye almaktr. Deerlendirme, sorulan sorulara bilgi birikimi ile cevap verme kapasitesine sahip olarak gelecee hazrlanmaktr. Bu anlamda sosyo-ekonomik veriler erevesinde tercih edilecek veya kanlacak kamu politikalar belirlenebilecektir.

Bir kamusal aksiyonu deerlendirme, derlenen bilgiler ve gerekletirilen analizlere dayal olarak formle edilen deerlendirme kriterleri asndan eylemin iyi veya kt olduu sonucuna varmaktr. KPDnin ilkesel olarak iki amac bulunmaktadr: Birincisi tahsis edilen kaynaklar ve nceden belirlenen amalar dikkate alnarak uygulanan kamu politikalarnn sonucunu lmektir. KPD ncelikle etkililii ve verimlilii hesaplamakta ve bylece kaynaklarn iyi kullanlmasna katk salamaktadr. KPDnin ikinci amac ise kamusal eylemlerin iyiletirilmesini ngrmektedir. KPD kamusal eylemlerin uygunluk ve tutarllk deerlendirmeleri ile adeta bilisel bir boyut tamaktadr. Bylece gelecee ynelik kamusal eylem nermek mmkn olmaktadr (Millot, 2010). Deerlendirme aklcla ve effafla katk salar; ancak ayn zamanda para ve zaman kayb demektir.

ekil. 2: Deerlendirme Tipleri

Kaynak: (Nioche, 1982: 34).

18



Deerlendirme kamusal aksiyonlarn etkilerini lmeyi iermektedir; ekil 2de grld zere bu deerlendirme eitli dzeylerde yaplmaktadr. Klasik denetim sistemi sadece finansal gstergeleri dikkate alr, planlar ve bunu uygulama programlarnda gsterirdi. Doal olarak bu tr irdeleme giriimlerin sonu bilgilerinden yoksun kalrd. Deerlendirme ise politik erevede idarenin eylemleri ile ne tr sonulara ulatn hesaplayabilmektedir. rnein, hastanelerde ne kadar yatak says kullanma hazr hale getirildi, iyiletirildi? Salanan kredilerle toplumda ne kadar giriimci yaratld? nsanlarn kurallara uymas iin ne kadar sua yaptrm uyguland? Bu tr lmlemeler kurumlarn deerlendirme izelgelerinde grlebilir (Nioche, 1982: 35).

KPD amalar arasnda iliki kurarak; deiik biimlerdeki kamusal eylemlerin uygulanma biimini gstermeye yneliktir. Ayrca kamu hizmetlerinin tantlmasnda kullanlan bir aratr. KPD uygulamada yararlanlan hukuki, finansal ve idari aralarn sonularn, balangta belirlenen amalarla karlatrr.

KPD denetleme almalarndan farkldr; nk KPD politikalarn etkililiini aratran, buna karlk teknik veya idari adan normlara uyulup uyulmadn aratrmayan bir sretir. Deerlendirme denetlemeden farkl olarak dzenlilie, dorulua baldr. Bylece performans gelitirmeye ve sonu iin uygulamalarn yerindeliine tanklk eder (Collectivits Locales, 2007).

KPD ayn zamanda kurumlarda i ve d denetime ynelik olarak tamamlayc bir ilev grr; nk yrtlen politikann etkililik, verimlilik ve ekonomikliini ler. Baar ya da baarszln nedenlerini ortaya koyar, etkileri tanmlar, kamusal eylemlerin ileyi biimini ortaya koyar.

Deerlendirme, gemi deneyimlerden yararlanarak gelecei grebilmeyi, gelecee ynelik dnebilmeyi ngrr. Deien toplumda kamu politikalarnn etkilerini ortaya koyar. Kamusal eylemlerin iyiletirilmesini ve modernizasyonunu salar.

Meny ve Thoenige gre KPD sosyal yaamn zel alanlarnda ve fiziksel evrede hkmet mdahalelerinden kaynaklanan etkileri irdelemeyi ierir. Ksacas deerlendirme, bilinen deerlere gre politik dnceleri dile getirmek ve bu temelde bilgi retmektir (Bertrand, 2008).

5.3. Uygulanmas

Bir kamu politikasnn deerlendirilmesinde neden-sonu ilikisi dikkate alnr. nk deerlendirme bir politikann uygulanma ncesi ve sonras arasndaki farklar grmek iin yaplr. Bylece politikann etkilerini renmek mmkn olabilir (evik ve Demirci, 2012: 65).

19



ekil 3: Deerlendirme Programnn Evreleri


Deerlendirme temeldeki ilikileri aklamaya ynelik, hipotezlere dayal olan politik uygulamalar incelemeyi ngrr. rnein, gen ii istihdamn artrmak amacyla iletmelerin vergi yklerinin azaltlmas, gerekte hipoteze dayal bir ngrdr. Politikalar sosyal deiim teorisi olarak kabul edilebilir; deerlendirme sreci neden ile (eylem program) etki (beklenen sonular) arasndaki ilikiyi dorulamaya yneliktir. Bylelikle teorik olan hipotez test edilmektedir. Birok aratrma yntem ve tekniinden yararlanan deerlendirme uygulamalar, aslnda ampirik aratrma yaklamn benimsemektedir (Nioche, 1982: 36).

ekil 4: rnek Bir Deerlendirme tablosu


20



Deerlendirme almalarnda anket almalarna, istatistiki analizlere ve rnek olay incelemesine yer verilir. Bir politikann deerlendirilmesi deiik kaynaklardan elde edilen farkl enformasyona bavurmay gerektirir. Ancak tm bu almalar nesnellii ve gvenirlii gvence altna almaldr. Deerlendirme raporlarnda birok neri yer alabilir. Deerlendirme raporu, metodolojiyi, tanmlamalar yaplan almalarn zetini, yeni bilgilerin analizini ve deerlendirme sreci yorumlamalarn ierir (Comissariat General du Plan, 1992: 27).

ekil. 5: Politik Deerlendirme Sreci

Kaynak: (ADN Organisation, 2010: 9).

KPD kamuoyu tartmalarn aydnlatmak ve karar almna katk salamak amacyla etkililik, verimlilik ve uygunluk bakmndan kamusal programlarn deerlendirilmesidir. Bir eylemin etkilerini hesaplamak iin bir modelin deerini irdelemeyi ierir. Politikalar deerlendirme ynetimi, kamu yarar adna yaplr ve tm grleri dikkate alr. Deerlendirme ilemleri stratejileri, kararlar aklamak zorundadr (Fouquet, 2011: 9).

ekil 6da grld zere genel amalar erevesinde birok program ve proje uygulamaya konulur; zel amalar ise ilemsel amalar izlemektedir. rnein, ulam sistemlerinde genel ama yol gzerghnda ortaya kacak lm olaylarn azaltmak ise; zel ama, yolda dzenlenecek almalar ile kara noktalar ortadan kaldrmak olabilir. Sz konusu yolda uyulmas gereken kurallar yolu kullananlara benimsetmek ise ancak zel bir program ile (zel ama) salanabilir. Her zel program ilemsel (operasyonel) bir program izler; onu da eylemler takip eder. Genel amalar problemin veya ihtiyalarn belirlenmesinden itibaren tanmlanr. Genel amalar ile ihtiyalar/problemler arasndaki uygunluk, kamu politikalarnn derlendirilmesinde kullanlmaktadr (Fouquet, 2011: 10).

21



ekil 6: Deerlendirme Boyutlar ve ltleri

Kaynak: (Fouquet, 2011: 10).

ekil 6nn sol-altnda yer alan ilemsel amalar (operasyonel) idarenin aktiviteleri olarak ifade edilen eylemlerin gerekletirilme dzeyi ile llr. Her bir politika program veya aksiyon; hukuki, finansal, insani kaynaklar gerektirir. Yol gvenlii ve kara noktalar azaltma rneine tekrar dnlecek olunursa; sorumlu ynetim birimin gerekletirdii yatrm miktar elde edilen gstergeler yardm ile anlalabilir. rnein hz denetimi erevesinde yol gzerghna konulan radar says bir gstergedir. ekil 6daki zel amalar dzeyi sonularn deerlendirilmesine karlk gelmektedir. Yol gvenlii erevesinde ortadan kaldrlan kara noktalar rneimizdeki ulalan sonular olacaktr (Fouquet, 2011: 11).

Yine ekil 6da grld zere etkilere karlk gelen genel amalar genellikle uzun dnem sonunda ortaya karlar ve doal olarak lmleri de ge gerekleir. rnein karayollarnda lenlerin saysnn azalmas, yol gvenlii politikalarnn etkileridir. Ancak bir kamu politikasnn beklenmeyen etkileri de ortaya kabilir.

KPD birok kritere gre sonulanr ve amacna ular. ncelikle ortaya konulan problem ile ynetilen aksiyon arasndaki tutarllk gzlemlenir. Arkasndan aralarla eylemler arasndaki ilikiyi len tutarllk aratrlr. Bu srete ayn zamanda gerekletirme, sonular, etkiler ve amalar arasndaki ilikiyi ortaya koyan etkililik llr. Daha sonra da harcamalarla elde edilen sonular arasndaki oran gsteren verimlilik llr. rnein; bir verimlilik politikas erevesinde, istihdam hacmi yaratlmas amacyla, stesinden gelinen isizliin yol at maliyetler, lkenin bir nceki dnemi ile veya komu bir lkenin benzer maliyetleri ile karlatrlabilir.

Deerlendirme, kamu politikalarnn farkl uygulama aamalarnda gerekletirilmektedir. Bu anlamda kamu mdahalelerine (kamu politikalar

22



anlamnda) farkl aamalarda rehberlik eden farkl deerlendirme boyutlar bulunmaktadr. Bu boyutlar, politikann uygulanma ncesi, uygulanma esnas ve uygulanma sonras deerlendirme olarak adlandrlmaktadr (Millot, 2010):

Uygulama ncesi deerlendirme (ex ante): Bu tr deerlendirme probleme zm retecek mdahale biimini iyiletirecek eylemin uygunluunu ve tutarlln salar. stenilen veya istenilmeyen etkilerin nceden grlmesini kolaylatrr. Bu tr deerlendirmede evre analizi yorumlama ve yarglamalara rehberlik edebilir ve evresel etkiler nceden grlebilir.

Bir tasarnn veya hazrln gelecekteki etkilerini tahmin etmek ve yaplabilirliini incelemek ex ante bir deerlendirmedir.

Uygulama srecinde yaplan deerlendirme (concomitante): Bu tr deerlendirme politikann sadece bir yn ile ilgili olabilir ve genellikle uyuma ynelik bir alma olarak kabul edilebilir. Concomitante deerlendirme politik uygulamalarla birlikte yrtlen deerlendirmedir.

Uygulama sonras deerlendirme (ex post): Bu tr deerlendirme, kamu politikalar ile ilgili llebilir eylemlerin sonularnn btn olarak tanmlanabilir. Tamamlanan, sonuca varlan bir politik uygulamann gemii ile ilgili belge ve bilgileri incelemeyi ex post deerlendirme ngrr.

5.4. Yararlar

Kamu politikalarn deerlendirme srecinin yararlar u ekilde zetlenebilir (Collectivits Locales, 2007):

Deerlendirmenin eylemsel boyutu yannda bilisel bir boyutu bulunmaktadr. KPD kamusal eylemler hakknda katlmc aktrlere bilgi sunar; bylelikle uygulama srecini aydnlatr ve etkilerini ortaya koyar.

Deerlendirme normatif bir amaca sahiptir. Bu anlamda deerlendirme kamu politikalar analizi konusunda bir deer yargs oluturmay ngrr.

Deerlendirme arasal bir amaca sahiptir. Kamu politikalarnn toplum zerindeki etkilerini, amasal olarak deerlendirir ve ler. Ynetimin uyumunu, eylemlerin iyi ynetilmesini salar.

zerinde uzlalan raporlar ve kabul edilen ller deerlendirme srecinde paydalarla birlikte paylalr. Paylalan tm bu bilgiler karar srecini kolaylatrmaktadr. Kamu politikalarnn oluturulmasnda karar srecinin kolaylamas, deerlendirmenin en nemli yarardr denilebilir.

5.5. Uygulamada Dikkat Edilecek Hususlar

Kamu politikalarnn etkileri u boyutlar ierebilir (Dyeden akt: evik ve Demirci, 2012: 64): Bunlar, deerlendirme yaplrken gz nne alnmas gereken nemli hususlardr.

23



Politikann hedeflenmi ve amalanm grup veya yerlerdeki etkileri,

Politikann dier gruplar zerindeki veya yerlerdeki etkileri,

Var olan koullar ve durumlar zerindeki etkileri kadar gelecek durumlar ve koullar zerindeki olas etkileri,

lgili kamu politikasna tahsis edilen kaynaklar balamnda politikann dorudan maliyetleri,

Bu politikann kabul edilip yrtlmesi yznden baka alternatif eyleri yapma frsatlarn kaybetme de dhil, kamu politikasnn dolayl maliyetleri.

Deerlendirme herkes iin kullanlabilir ve anlalabilir bilgileri retmelidir. Bu anlamda alma ierisinde ilgili sorulara ancak yant bulunabilir. Deerlendirme almalarnda sre snrlarna uyulmal ve toplumsal adan alma bilisel bir getiri tamaldr. Toplumsal sorunlarla ilgili olarak kamuoyunun dncelerine, yarglarna yer vermelidir. Bu anlamda politik aratrma ve dnceleri gelitirmelidir (Comissariat General du Plan, 1992: 4).

Deerlendirme gvenilir olmaldr. Bu da bilimsel deerlilii ve bilgilerin gerekliini gerektirir. Salkl bir sonuca ulaabilmek iin teknik bilgilerin derlenmesinde ve analizinde istatistiki yntemlerden yararlanlmaldr. Deerlendirmeden elde edilen sonularn kii, kurum veya baka bir deerlendirmeden etkilenmeyecek biimde nesnel ve effaf olmas gerekir.

alma kalitesi sre, doruluk ve drstlk ilkelerine uygun olmal; ayrca deerlendirme verileri sadece yaplan gzlemlerden elde edilmi olmaldr. Deerlendirmede genelleme olasl olmal ve her trl benzer almalara elik etmelidir.

6. TRKYEDE KAMU POLTKA DEERLENDRMELERNN YAPILABLRL

Yeni kamu ynetimi balamnda Trkiyede reforma yol aan srete artk devletten temel beklenti, devletin dzenleyici ynyle n planda olmas ve liberal ekonomi politikalarna uygun olarak dier aktrleri de ynlendirmesidir. Bu yeni konum ve grev ise dzenleyici devlet olarak kavramlatrlmakta ve bu yndeki almalar da dzenleyici etki analizi balamnda ortaya kmaktadr. Dzenleyici etki analizi OECDnin kavramsallatrd ve yaplan bir yasal ilemin ya da alnan bir kararn evrede yaratt etkinin llmesine dayanan bir etki aracdr (vgn, 2013: 65).

Gnmz Trkiyesinde deerlendirme kurumlarnn ve bilgi birikimlerinin ne dnce dzeyinde ne de idari uygulamalar temelinde oluturulamad aktr. Sadece yasal dzenlemeler konusunda baz gelimelerin kaydedildii gzlenmektedir.

24



Deerlendirme faaliyetlerine olanak salayan stratejik planlama konusunda da eski Devlet Planlama Tekilatnn eviri niteliinde almalar yapt grlmektedir.

Herhangi bir alanda bir gelimenin salanabilmesi iin ncelikle dnce dzeyinde, sonra yasal zeminde daha sonra da uygulama dzeyinde gerekli almalarn yrtlmesi gerekmektedir. Bu alanda Trkiyede yeterli bilimsel almalarn da yaplmad grlmektedir. Oysa eitim, salk, ulam, adalet hizmetleri konusunda gerekli deerlendirmelerin yaplmas gerekmektedir.

Trkiyede dzenleyici etki analizine ilikin ilk dzenlemeler uygulanma ans bulamam 5227 sayl Kamu Ynetimi Temel Kanunu kapsamnda ele alnmtr. Bu dzenlemede Yaplacak yeni dzenlemeler ve kurulacak birimler iin dzenleyici etki analizi yaplr denilerek kamu ynetiminin yeni ilkelerinden biri olan dzenleyici etki analizinin n almtr. Bu konudaki ilk hukuki dzenleme ise 2006 ylnda karlan Mevzuat Hazrlama Usul ve Esaslar Hakknda Ynetmelik erevesinde gerekletirilmitir. Aslnda 2003 ylnda karlan Kamu Mali Ynetimi ve Kontrol Kanununda da dzenleyici etki analizi ile ilgili bir hkm grmek mmkndr. Kanunun 5. maddesinde btn kamu idarelerinin maliyet-fayda analizi yapmalar gerektii belirtilerek dzenleyici etki analizine atfta bulunulmutur (vgn, 2013: 65). Bu anlamda dzenleyici etki analizleri bir deerlendirme almas olarak grlebilir.

Ynetmelikte, dzenleyici etki analizi, hazrlanacak bir taslan bteye, mevzuata, sosyal, ekonomik ve ticari hayata, evreye ve ilgili kesimlere etkilerinin ne olacan gstermek zere hazrlanan n deerlendirme olarak tanmlanmaktadr. Bu dzenlemelerin nasl hayata geirilecei ise 2007 ylnda karlan bir rehber ile somut bir yapya kavuturulmak istenmitir. Bu rehberde problemin ve taraflarn tespiti, hedeflerin belirlenmesi, alternatif zm yollarnn aratrlmas, etki analizinin saptanmas, danma, denetim ve uygulama gibi hususlara yer verilmektedir (vgn, 2013: 66-67).

Trkiyede kamu politikalarnn deerlendirilmesi konusunda ilke ve uygulamalarda eitli sosyal, politik engellerle karlalmaktadr. Bu tr engeller nemlidir ve bu tr engeller karsnda deerlendirme yapmak olduka gtr; nk davranlar, kurumsal gelenekler ve kurumsal kltr etkilemektedir.

Trk parlamentosunun ve Trk yargsnn yrtme erkini denetlemedeki yetersizlii; parlamentoda baarl almalar yapabilecek gerekli komisyonlarn kurulamamas; drdnc g saylabilecek medyann yetersizlii; ar merkeziyeti yap, deerlendirme faaliyetlerinin nnde birer engel olarak kabul edilebilir. Ksacas deerlendirme engelleri, idari engeller, metodolojik engeller ve gerekli yntem ve tekniklerin bilinmemesi gibi nedenlerden kaynaklanabilir. Saylan bu engellerin varlndan dolay, ksa dnemde Trkiyede kamu politikalarn deerlendirme almalarnn baar ile yrtlebilecei ihtimali olduka zayf gzkmektedir.

25



Ksacas almann banda da ifade edildii gibi kamu politikalar analizi ve kamu politikalarn deerlendirilmesi gibi almalar yeni kamu ynetimi yaklam erevesinde ele alnan konulardr. Bu tr yeni uygulamalar balatabilmek iin birikimli insan kaynana, finansal kaynaklara ve yeterli ara-gerece sahip bulunmak gerekmektedir. Bu anlamda Trkiyede alannda bilgi birikimine sahip, gerekli bilimsel aratrma ve incelemeleri yapabilecek yeterli sayda elemann bulunduu sylenemez. Kamu politikalarnn deerlendirilmesi adeta bir bilimsel analizdir ve bu konuda aratrma yntemlerini, kuramlarn, istatistiki ve matematiksel analizleri bilmek gerekmektedir. Ayrca bu konuda ncelikle hukuksal alt yapnn oluturulmas ve ynetenler/ynetilenler asndan demokratik katlmc anlayn benimsenmesi, deerlendirme almalarnn olmazsa olmaz koullarndandr. Kukusuz tm bu koullar ncelikle dnce dzeyinde benimsendiinde, yasal dayanaklar oluturulduunda ve yeterli kaynaklar (insan, finansal, fiziksel) salandnda baarl olmamak iin herhangi bir neden bulunmamaktadr.

7. SONU

alma kapsamnda anlatld zere KPD, sre ve etki deerlendirmesini salamakta; karar vermeye yardmc olmakta ve kolektif renmeye imkn tanmaktadr. Burada sz konusu olan etki deerlendirmesi, toplum zerindeki politik etkilerin bir tahminini ngrmektedir. Sre deerlendirmesi politikalarn uygulanmas ile ve sorunun zmlenmesi ile ilgilenmektedir. Sre deerlendirmesinde sistemin analizi ile amalara ulamay engelleyen veya destekleyen etmenler ortaya konulmaktadr. Bylece eylemlerin neden ve sonular ile birlikte anlalmas kolaylamaktadr.

Deerlendirme erevesinde, kamusal alanda deiik gr alarn karlatrmak aslnda bir demokrasi pratiidir. nk bu yntemle kararlar sadece tepeden alnmamakta tm aktrler tarafndan oluturulan bir kurul ve paydalar tarafndan alnmaktadr. Bu bakmdan KPD almalarnn demokratik ynetime katk salayaca sylenebilir.

Deerlendirme ynetim enstrmanlar arasnda yer alan nemli bir tekniktir. Biim olarak deerlendirme sreci politik uygulamalarn ampirik olarak incelenmesini ve bilgilerin herkes tarafndan ak bir biimde anlalmasn salamaktadr. Bu nedenle kamu politikalarn deerlendirme srecinin modern bir lke olma yolunda olan Trkiyede de ynetim uygulamalar arasna alnmas gerekir.

KPD idari aksiyonlar konusunda medya mensuplar, vatanda ve parlamento tarafndan ortaya konulan bir yargy ifade etmektedir. Deerlendirme deerlendirilen kamu kurumun politikalar ile birlikte evresel koullara uyumu salamakta ve kapasitesini artrarak sz konusu kurumu gelecee hazrlamaktadr.

26



Deerlendirme, sadece idare tarafndan deil dier sosyal paydalar (basn, niversiteler, sendikalar, meslek odalar, tketici dernekleri vb.) tarafndan da yaplabilir. Akl benimsemi bir toplumda deerlendirme, idari eylemler konusunda konumay ve ifade zgrln salayan bir anlay olarak formle edilebilir. Bu anlamda KPD paydalar arasndaki iletiimi kolaylatrr. Bu nedenle tm ynetim birimlerinde deerlendirme faaliyetlerine para ve zaman ayrmak gerekir. rnein, ABDde her bir program btenin % 1i deerlendirme faaliyetlerine tahsis edilmektedir (Nioche, 1982: 56).

Gn getike deerlendirme konusuna ihtiya artmaktadr. nk deerlendirme ilgililere yeni bilgiler kazandrmakta ve demokratik tartmalar gndeme getirmektedir. KPD hatalardan kanmay, gemiten ders karmay, oulculuu ve strateji gelitirmeyi salamaktadr (Nioche, 1982: 57). Ancak bu konuda sosyo-politik, idari ve metodolojik engeller bulunmaktadr.

Sonu olarak denilebilir ki; bilimsel yntemlerle yaplacak KPD gelecekte oluturulacak olan tm kamusal politikalar asndan bir rnek tekil edecek ve kt olan kaynaklarn etkili kullanmn salayacak; dolaysyla da kamunun eylem gcn gelitirecektir. Bylelikle de zmde ncelii olan mevcut sorunlara kolaylkla zm retilebilecektir.

27



KAYNAKA

ADN Organisations (TY), Planification Strategique e-book, Acompagnement et

Developpment Novateurs.

Amar, Anne, Berthier Ludovc (2007), Le Nouveau Management Public: Avantages et Limites, RECEMAP.

Bertrand, Fraoise (2008), Evaluation du Politiques de Planification Regionale et Development Durable, UMR CITERES-MSH Villes et territoires.

Collectivits Locales (2007), Evaluer Les Politques Publiques, www.collectivites- locales. gouv. fr /.../10_evaluer_les_politiques_publiques.pdf.

Comssariat General Du Plan (1992) Le Petit Guide de LEvaluation, Conseil National de LEvaluation,http://atelierdeprojets.saone-et-loire.equipement.gouv.fr/fichier/pdf/521CSE_petit_guide_eval_cle5913d6.pdf?arg=86661221&cle=3c 2687ce5cacca 12d 029 8ad1c 482d 73b 49f 943f4&file =pdf%2F521_CSE_ petit_guide_eval_cle 5913d6 .pdf

evik, Hasan Hseyin, Sleyman, Demirci (2012), Kamu Politikas, Sekin Yaynclk, Ankara.

Fouquet, Annie, Jacques, Perrault (2010), Evaluation Politiques Publiques, Politique de Recherche, Communication et Organisation, 38/2010,29-40.

Fouquet, Annie (2011), LEvaluation des Politiques Publiques en France, Methodes dEvaluation des Politiques Publiques Actes du Seminaire, DREES, No: DICOM: 11- 025.

Mlbert, Isabelle (2010), Les Politiques Publiques Vues dans Leur Dimension Historique et Spatiale, Atelier Politiques Publiques, 27 fevrier 2010.

Mllot, Guillaume (2010), L Evaluation des Politiques Publique, Aide au Pilotage de

LAksiyon Ministerielle, Analyse, no:19-Mai 2010.

Noche, Jean Pierre (1982), De LEvaluation a LAnalyse des Politiques Publiques, Revue Franaise de Science Politique,32e anne n1, 1982.

vgn, Bar (2013), Trkiyede Kamu Ynetiminin Dnm, Nika Yaynevi, Ankara.

Papazan, Katia Horber (2008), LEvaluation dans le Cycle des Politiques Publiques, IDHEAP Journees Senegalaises de LEvaluation, 28.29 et 30 Octobre 2008.

nal, Mustafa Coar (2013), Kamu Politikasnda Tipolojik Yaklamlar, Kamu Politikas Sreci, (Ed. Alican Kapt), Sekin Yaynclk, Ankara, s. 189-203.

Yldz, Mete ve Sobac, Mehmet Zahid (2013), Kamu Politikas ve Kamu Politikas Analizi, Kamu Politikas Kuram ve Uygulama, (Ed. Mete Yldz ve Mehmet Zahid Sobac), Adres Yaynlar, Ankara, s.114-129.

Documents

der94m1.pdf