1

DEUTERONOMYMurung’agen e Re Ke Babyor Ney

Aram e ke chugur ko ngiyal’ ni nge th’ab e girdi’ nuIsrael e Lul’ ni Jordan nga barba’ ngar koled fare nam nuKanaan. Machane Got e de pag Moses nge pow’iyrad ngalan e re namnem. Ya kem’ay i yog rok ngakMoses ni ir e rayim’ u ba’ ni ngek e Jordan. Ma aram e bay boch e welthinni fangich rokMoses ni weliy ngak e girdi’ nu Israel, ni sulu daken oren fapi motochiyel rok Got.

Bochan e sul Moses u daken oren fapi motochiyelko yay ni l’agruw nge pi’ ngak yu Israel, aramfan nikanog fithingan e re ke babyor ney ni “Deuteronomy,” nibbugithin ni Greek ni fan e “motochiyel ni l’agruw.”

Moses e i puguran ngak yu Israel murung’agen fareaningeg i ragag e duwnike yan. Ni Got e yan i chowegrad uEgyptme Ir e i aywegrad i yib u lane ted ni desert, machanegathi gubin ngiyal’ ni ur yul’yul’gad fa ur folgad rok.

Moses e yog ngak piyu Israel nni fa’an yad ra tay u gil’e m’ag nike ta’reban’rad ngay ni gam’ingin e liyor miyadbe fol rok Somol, mra i fel’ rograd me i par e nam roradnib gel. Ma fa’an yad ra kirebnag e re m’ag rorad nem nigam’ingin e liyor, ngar chelgad ngu’ur tedfan yugu boch egot, me Somol e ri micheg nra tay e buch wa’athan nib gelfeni ubchiya’ nga daken e girdi’. Ya yad rame’waer ngak epi to’ogor rorad, mra thay u pa’rad e nam rorad nge yofosrorad.

Tomur riy ko fa ngiyal’ nni fith ngak Jesus ko bin nganko pi motochiyel rok Got e rib th’abi ga’fan, ma fulweg nipi’, e fek u reb fapi motochiyel ni bay ko Deuteronomy:“Gimed e girdi’ nu Israel, mmotoyilgad! Fare SOMOL niGot rodad e kemus e ta’are Got nib riyul’! Ngari’ t’uf

DEUTORONOMY 1:1 2 DEUTORONOMY 1:5SOMOLni Got romupolo’ i leamrom, ngupolo’ i lanin’um,ngu polo’ i gelngim” (6:4, 5).

Gathon e Re Ke Babyor NeyBin m’on e welthin, Moses ni sul u daken nge weliy

murung’agrad aram ko som’on i yib 1:1—4:43Bin l’agruw e welthin, Moses ni welliy e tin ba’adag

Somol ni ngan rin’ 4:44—29:1Bin dalip e welthin, Israel e thangri tay u gil’ fare m’ag

u thilrow Somol 29:2—30:20Joshua nni duwgiliy ni ir e nge pow’iy yu Israel 31:1–13Yu Israel ni bay ra n’aged Somol 31:14–29Fare tang rok Moses 31:30—32:47Moses ni changar nge guy fare nam, me meybilnag e

fel’wa’athan nga daken fapi genong nu Israel 32:48—33:29

Yam’ ni tay Moses 34:1–12

Tin tomur e welthin rok Moses ngak yu Israel1 Irera’ fapi thin ni yog Moses ngak urngin e girdi’ nu

Israel u ba’ ni ngek e lul’ ni Jordan u daken e ted u Arabahni bay u charen yu Suf, ma bay yu Paran nga baraba’,ma bay yu Tofel, nge yu Laban, nge yu Hazeroth, nge yuDizahab nga baraba’. 2 Ra ngan milekag ko Burey ni Sinainga Kadesh Barnea ni nga ni yan u Edom ni go’ burey, maragag nge ta’reb e rran. 3Rofen ni som’on ko pul ni ragagnge ta’reb ko duw ni gaman aningeg i ragag nga tomurenni kar chuwgad u Egypt, me weliy Moses ngak piyu Israelurngin ban’en nike yog SOMOL ngak ni nge weliy ngorad.4Weliy ngorad u tomuren nike mael SOMOL ke gel ngakSihon ni Pilung ko Amorite. Mi Sihon e ma par u lan ebinaw nu Heshbon ngi i gagiyeg. Ma ku er rogon Og niPilung nu Bashan, ni i gagiyeg u lan e binaw nu Ashtarothngu Edrei. 5 Nap’an ni bay e girdi’ nu Israel u lan e nam

DEUTORONOMY 1:6 3 DEUTORONOMY 1:14nu Moab ni bay ko ngek ko lul’ ni Jordan, me tabab Mosesi weliy fan ngorad fapi motochiyel rok Got.

I ga’ar, 6 “Fa ngiyal’nem ni gadad bay ko Burey niSinai me ga’ar SOMOL ni Got rodad ngodad, ‘Ke gamann’umngin nap’an ni kam pired ko re burey ney; 7 mupuged e pi tent romed ngammarod. Marod ko binaw ko piAmorite ni go’ burey, nge yungi nug nib chugur ngaram,ni aram e loway nu Jordan, nge binaw ni go’ burey ngebinaw nib sobut’ nga but’, nge gi nug ni bay ko yimuch,nge yan i mada’ nga dep’eday ko Mediterranean. Marodko nam nu Kanaan mi gimed yan nga ba’nem e burey niLebanon ngam mada’gad ko fare lul’ ni ba ga’ ni Eufratesfithingan. 8 Irera’ fare nam ni gag SOMOL e gu michegngak pi chitamangimed kakrom, ni aram Abraham, ngeIsak nge Jakob, nge ngak e pi’in owcherad. Marod ngampired ngay.’ ”

Moses ni mel’eg e pi tapuf oloboch(Exodus 18:13–27)

9 Me ga’ar Moses ngak fapi girdi’, “Nap’an ni kagdadbay ko Burey ni Sinai, me lungug ngomed, ‘Re maruwelney ni nggu gafaliymed e kay gi tomal ngog. Dabiyag ninggu rin’ ni go’ gag. 10 I SOMOL ni Got romed e ke yo’ornagmedkambodedurngin e t’uf u lanelang. 11Mang e yigiyo’or nagmed SOMOL ni Got rok e pi ga’ romed ni kakromngki mun bokun e biyu’ ngomed, me fal’eg wa’athmed, nibod nike micheg nra rin’! 12Machane bu uw rogon ni go’gag e nggu puf oloboch u thilmed nib gaf i maruwel nibtomal? 13Mu mel’eged boch e pumo’on ni yad ba gonop,ma ba tamilangan’rad, ni pumo’on ko pi ganong romed,nike yo’or ban’en ni karanod u fithik’ u lan e yafos rorad.Bay gu tayrad nge mang yad e ur guyed gimed.’ 14 Mem’aguwan’med ngay ni aray e n’en ni bfel’ ni ngan rin’.

DEUTORONOMY 1:15 4 DEUTORONOMY 1:2215Are kug fek e pi tayugang’ ni kammel’eged ko pi genongromed. Pi cha’ ney e yad ba gonop ma ke yo’or ban’en nikaranod u fithik’ u lan e yafos rorad. Kug tayrad ngu’urgafaliyed gimed. Boch i yad e ngu’ur gafaliyed yu biyu’ igirdi’, ma boch i yad e yu ra’ay, ma boch i yad e yuwugem,ma boch i yad e yu ragag. Mu kug mel’eg boch e mitethinu fithik’ e pi genong romed.

16 “Ngiyal’ nem e gu fonow nagrad ni lungug, ‘Mmotoy-ilgad ko yu pa’ i oloboch ni be yib u fithik’ e girdi’ romed.Mi gimed pithig gubin e yu pa’ i oloboch nir ni ta’rebrogon, ndemturug ko oloboch u thilin e girdi’ romed, familekag ni yad be par u fithik’med. 17Dab um laniyan’gadngak boch e girdi’ ko tin gimed be turguy; mu turguyed ekireb rok e girdi’ ni ta’reb rogon, ni demturug ko ir mini’.Dab mu rusgad ngak be’, ya rogon ni gimed ra turguyban’en e ke yib rok Got. Ma fa’anra bay reb e yu pa’ ioloboch ney ni kay gi momaw’ ngomed mi gimed fek iyib ngog, mug turguy e n’en ni ngan rin’ ngay.’ 18 Maka ngiyal’nem e kug pi’ e fanow u rogon urngin ban’enni kabay ni ngu’um rin’ed.

Pi damit nni l’oegrad u Kadesh Barnea(Numbers 13:1–33)

19 “U da rin’ed e tin ni yog SOMOL ni Got rodad ngodad.Da chuwgad u daken fare Burey ni Sinai ngdarod u dakenfare gi ted ni desert nib ga’ yangmab kandugwen i yan ngaAmor ni go’ burey. Ma nap’an nda tawgad nga KadeshBarnea, 20-21 mug ga’ar ngomed, ‘Chiney e kam tawgadnga Amor ni go’ burey ni tafen e pi Amorites, I SOMOLni Got rodad, gad ma dab mu rusgad.’

22 “Ma aram mi gimed yib ngog ni gimed gubin melungmed, ‘Ngad l’oged boch e pumo’on ngar m’onedrodad ngar damit niged fare binaw. Ya nge yag nrogned

DEUTORONOMY 1:23 5 DEUTORONOMY 1:33

ngodad e re kanawo’ nib manigil ni ngdarod riy, ngeurogon lan e pi binaw ni bay riy.’

23 “I yan i m’ug ni gowa ban’en nib manigil ni ngan rin’,ma arammugmel’eg ragag nge l’agruw e pumo’on nra rebe ganongmug fek be’ riy. 24Mranodngalan fare namni go’burey mranod riy ko fare Loway ni Eshkol ngar lekeged.25 Miyad fek i yib ngodad boch wom’ngin e woldug nrapir’eged u rom. Mar fulweged e thin ni re nam nem ninge pi’ SOMOL ni Got rodad ngodad e rib yong’ol.

26 “Machane mi gimed togopluw ko tin ni yog SOMOLno Got romed ngomed ni ngam rin’ed, ma de yag nimmarod ngalan fare binaw. 27 Um gun’gun’gad ngomedni be lungumed: ‘Be fanenikaydad SOMOL. Ke fekdad ngawuru’ yu Egypt ni nge pi’ dad nga pa’ e pi’ Amorite, yangar li’ed gadad ngad m’ad. 28 Mangfan nthingar darodngaram? Ni gadad be rus. Fapi pumo’on nda l’oegedyad ekarogned ngodad ni pi girdi’ ni bay u rom e yad ba gel mayad bn’uw ngodad. Ma pi binaw ni yad be par u langgine go’ kan yororiy nrib tolang nga lanelang. Kar guyed egirdi’ u rom nib n’uw ma yad ba tagyet!’

29 “Machane me lungug ngomed, ‘Dab mu rusgad ngake pi girdi’ nem. 30 I SOMOLni Got romed e bayi pow’iymed,ma bayi cham ni pa’med, nri bod rogon nim guyed ni rin’u Egypt 31 ngu lan fagi ted ni desert. Kam guyed rogonni fekmed i yib ngam mada’gad ngaray ndariy ban’en nibuch romed, ri bod rogon ba matam ni be fek ba pagelni fak.’ 32Machane yug aram rogon e tin kugog, ma ku depagan’med ngak SOMOL, 33ni aram rogon ni gubin ngiyal’nma m’on romed ni be gay bang ni ngam n’ufed e pi tentromed riy. I m’on romed nib nifiy nib k’iy ngalang ni nep’ma bang i manileng nib k’iy ngalang ni rran ni bochan engi i dag e kanawo’ ngomed.1:31 Act 13:18

DEUTORONOMY 1:34 6 DEUTORONOMY 1:44I SOMOL ni gechignag yu Israel(Numbers 14:20–45)

34 “Me rung’ag SOMOL e gun’gun’ ni um ted me yib edamumuwngak, mrimicheg ni ga’ar, 35 ‘Dariy ta’ab gimedko re mfen ni kireb ney nra thap nga langgin fare namnib yong’ol ni kug micheg ni nggu pi’ ngak e pi ga’ romedni kakrom. 36 Kemus ni yi go’ Kaleb nib mo’on ni fakJefunneh e ra thap ngaram. Ya ke par nib yul’yul’ ngog.Ere bay gu pi’ ngak Kaleb nge pi’in owchen fare nam nikelekag.’ 37Ki damumuw SOMOL ngog ni bochmedme ga’ar,‘Mus ngom i gurMoses, ma kudabmu’un nga langgin farebinaw. 38 Machane ngam pi’ e athamgil nga laniyan’ eta’ayuw rom i Joshua ni fare mo’on ni fak Nun, ya ir era yan ngalan fare binaw. Ma bayi pow’iy yu Israel ngartafned fare nam.’

39 “Ma aram, me ga’ar SOMOL ngodad ni gadad gubin,‘Pifakmed ni kayad bbitir ndawor ra nanged e tin bfel’ ngetin ba kireb e yad ra yan ngalan fare binaw, aram e pi bitirni lungmed e ra laeg e pi to’ogor romed. Ma bay gu pi’ farenam ngorad ngar pired riy ni kar tafned. 40 Ma gimed epi girdi’ nir e ngam chealgad u luwmed ngam sulod bayaynga daken fare gi ted ni desert, ngam sulod ko fare kanawo’ni yan ko fare gi day ni Red Sea.’

41 “Me lungumed ngog, ‘Moses, kug denengad nibtogopluw ngak SOMOL. Machane chiney e nggu warodnggu chamgad, ni bod nike yog SOMOL ni Got rodadngodad.’ Mra bigmed ma ke fal’eg rogon ko mael, ni beleamnag ni yigubmom ni ngan kol fare nam ni go’ burey.

42 “Machane me ga’ar SOMOL ngog, ‘Mog ngorad ndabranod komael, ya dab gu unngorad,mra li’rad e pi to’ogorrorad.’ 43 Gog ngomed e n’en nike yog SOMOL. Machaneda mmotoyilgad ngay. Mi gimed togopluw ngak, ngammarod u fithik’ e tolngan’ ko fare binaw ni go’ burey. 44Ma

DEUTORONOMY 1:45 7 DEUTORONOMY 2:7piyu Amor ni yad ma par u daken e fapi burey e rabadngomed ni bod ba ran’ i ngul. Mar tulufed gimed ngammada’gad nga Hormah mar gelgad ngomed u rom ko farenam nu Edom. 45 Ma aram mi gimed tolul ngalang ngakSOMOL ni nge ayuwegmed, ma daki motoyil ngomed.

Pi duw nra pired u daken e ted ni desert46 “Ma aram, nga tomuren ni kad pired u Kadesh nike

n’uw nap’an,2

1ma yuguda pigichelgad ngad sulod nga daken fa gi desert,ni aram e wo’ ni yan ko Red Sea, ni bod ni yog SOMOL ningad rin’ed. Ma ba n’uw nap’an ni ud derawgad u dakene nam nu Edom ni go’ burey.

2 “Aram, me yog SOMOL ngog 3 nike gaman n’umnginnap’an ni kad derawgad u daken e yungi ted nem; erengad sorgad ko lel’och. 4 Me yog ngog ni nggu pi’ e pimotochiyel ney ngomed: ‘Aram e ke chugur ni ngamth’abed fa yungi ted ni go’ burey ko fare nam nu Edom,fa gin’en ni tafen boch e girdi’ romed nike palog, ni arame pi’in owchen Esau. Bay ra rusgad ngomed, 5 machanethangri dab mu tabab niged e mael ngorad, ni bochan edab gu pi’ ngomed ta’bochyang ko binaw rorad. Ya kugpi’ yu Edom ni nge tafnay e pi’in owchen Esau. 6 Rayagni ngam chuw’lyed e ggan rorad ngam ked nge ran roradngam unumed.’

7 “Ngu’um leam niged rogon nike tow’ath nagmedSOMOL ni Got romed u gubin ban’en ni kam ngongliyed.Ke ayuwegmed u n’umngin nap’an ni kam derawgad u lane regi ted ney ni desert. De pagmed u lan e re aningeg iragag i duw ney, go’ i yag ngomed e tin nib t’uf romed.2:1 Num 21:4–20

DEUTORONOMY 2:8 8 DEUTORONOMY 2:208 “Ma aramma gadad chuw ko fare pa’ i kanawo’ ni yan

ko fa galoch i binaw nu Elath nge Eziongeber ni yan koDead Sea, magdad cheal ko lel’och ni ngek ngad sorgadnga Moab. 9 Me ga’ar SOMOL ngog, ‘Dab mu magawonniged e girdi’ nu Moab, ni pi’in owchen Lot, ara m’agede mael ngorad. Kug pi’ fare binaw nu Ar ngorad, ma arame dakriy bang u taferad ni nggu pi’ ngomed.’ ”

( 10 Ba ulung i girdi’ ni kanog e Emim ngorad ni yadba gel ma yad ba tagyet e ur pired u Ar. Yad ba n’uwni bod e Anakim ni kub mit i girdi’ nib n’uw ma yad batagyet. 11Ma ku yad bod e Anakim ni ku yima yog ni yade Refaim; machane piyu Moab e yad ma pining e Emimngorad. 12 Piyu Hor e u ra pired u Edom. Machane pi’inowchen Esau e ra tulufedrad nga wuru’ e re nam nem;miyad gathay fare nam, nge mang yad e ra pired u rom,ri ku bod rogon ni tuluf yu Israel e pi to’ogor rorad ngarchuwgad u lan fare nam nike pi’ SOMOL ni ngar tafned.)

13 “Ma aram mad th’abed fare Lul’ ni Zered, ni bodrogon ni keyog SOMOL ngodad ni ngad rin’ed. 14 Ngiyal’i n’ey e ke yan guyey nge meruk e duw ni kad chuwgadu Kadesh Barnea. Ma aram e urngin e pumo’on ni uruned ko mael ko re mfen nem e go’ karm’ad, ni bod niyog SOMOL. 15 I SOMOL e par ni be togopluw ngorad ngemada’ ko ngiyal’ nike thirifrad u but’ ni yad gubin.

16 “Tomuren ni go’ karm’ad, 17me ga’ar SOMOL ngodad,18 ‘Daba’ e ngammarod u lan e binaw nu Ar ngam th’abednga barba fare gi nug nu Moab. 19 Ma aram e kamchugurgadnga tafen eAmmonite, ni pi’in owchen Lot. Madab mu k’aringed lungrad, fa mu tabab niged e mael nibtogopluw ngorad. Ya dab gu pi’ bang ni ngam tafned kofare nam ni kug pi’ ngorad.’ ”

( 20 Re gin’ey e ku yi manang ni tafen e Refaim, niaram fithingan e pi girdi’ ni urpired u rom. Machane pi

DEUTORONOMY 2:21 9 DEUTORONOMY 2:29Ammonite e yad ma pining e Zamzummim ngorad. 21Yadban’uwni bod e pi Anakim. Urmedni yad bo’or,ma yad bagel. Machaneme thirifrad SOMOLu but’, ya nge yag ni pare pi Ammonite ko re namnem. 22Ma ku ireram e n’en nikirin’ SOMOL ni fan ngak piyu Edom, ni pi’in owchen Esau,ni ur pired u lan e nam ni go’ burey u Edom. Ya thirif piyuHor u but’, me yan yu Edom ngar pired ko fare nam rorad,ni aram e gin ni kayad be par riy e chiney. 23Ma binaw up’el’ay koMediterranean e ke par e girdi’ ko fare donguchnu Krete ngay. Kar li’ed e pi Avvim ni aram e pi’in nritaferad e re gin’em. Ma kar tafned taferad ni ga’ngin, niyan ko yimuch nge mada’ ko fare binaw nu Gaza.)

24 “Nga tomuren ni kad th’abed yu Moab nga barba’,me ga’ar SOMOLngodad, ‘Chiney emmarod ngam th’abedfare lul’ ni Arnon. Kug pi’ Sihon ni Pilung nu Heshbonngalan pa’med nib mu’un e nam rok ngay. I ir fare pilungrok e pi Amorite. Mu chamgad ngak mi gimed fek tafenngam pired ngay. 25 Daba’ i yan ngaram e bay gu taydaguwmed nga lanyan’ e girdi’ u gubin yang. Nap’an niyira yog fithingimed ma gubin e girdi’ ni bay ra t’on gadko marus.’

Yu Israel nra gelgad ngak Sihon ni Pilung(Numbers 21:21–30)

26 “Ma aram mu gu l’oeg e pi tamol’og u daken e ted uKedemoth ngranod ngak Sihon ni Pilung nu Heshbon, nikar feked i yan e thin ko gapas, ni ga’ar: 27 ‘Mu pagmadnggu warod u lan e nam rom. Ni dab gu talgad u bang, madab gu thum’gadngawuru’ ewo’. 28Gamad ra pi’ puluwone ggan ni gamad ra kay nge ran ni gamad ra unum. Kemusni n’en ni gamad ba’adag e nggu warod u lane nam rom,29nge taw ko ngiyal’ ni kug th’abed fare Lul’ ni Jordan ngadaken fare binawni bayi pi’ SOMOL ni Got romad ngomad.Pi’in owchen Esau ni yad ma par u Edom, nge piyu Moab

DEUTORONOMY 2:30 10 DEUTORONOMY 3:1ni yad ma par u Ar e ra paged gamad nggu warod u lantaferad.’

30 “Machane de pagdad Sihon ni Pilung ngdarod u lan enam rok. Ya SOMOL ni Got romed e ke gelnag laniyan’ farepilung be togopluw. Ni bochan e nge yag ni ngad gelgadngak ngad tafned tafen ni ir e kagdad be par riy.

31 “Ere ga’ar SOMOL ngog, ‘Amchangar, kug pi’ Sihonni Pilung nge nam rok ngomed; mu feked e nam rok ngampired riy ni kam tafned.’ 32 Ma aram me yib Sihon ngeurngin e pi salthaw rok ni ngarmaelgad ngodad u to’obenfare binaw nu Jahaz. 33 Machane SOMOL ni Got rodade pi’ Sihon nga pa’dad, ma gadad thang e fan rok, ngepi pumo’on ni fak, nge urngin e pi salthaw rok. 34 Maku ireram e ngiyal’ nda koled nga da gatheyed urngine pi binaw rok, ma gadad thang e pogofan rok urngine pumo’on, nge ppin, nge bitir. Dariy be’ nda paged nikabfos. 35Da feked u fithik’ e yargel e yuran’ i gamanman,nge urngin e tin gadad ba’adag u lan fapi binaw. 36 ISOMOLni Got rodad e pi’ urngin fapi binawngalan pa’dad,ni mus u Aroer ni bay u thathren fare loway ni Arnon, ngefare binaw ni bay u lukngun e re loway nem, me yan ngemada’ nga Gilead. Dariy reb e binaw ni dad buthuged eyoror riy. 37Machane da darod nga charen fare binaw kopi Ammonite, nge charen e Lul’ ni Jabbok nge fapi binawni go’ burey nge ku boch e binaw nike yog SOMOL ni Gotrodad ndab darod ngay.

3Piyu Israel nra Gelgad ngak Og ni Pilung(Numbers 21:31–35)

1 “Ma gadad yan u rom ko lel’och ni gadad be sor i yannga Bashan. Me yib Og ni Pilung nu Bashan ni yad e pisalthaw rok ni chamngodad u charen fare binaw nu Edrei.

DEUTORONOMY 3:2 11 DEUTORONOMY 3:112Me ga’ar SOMOL ngog, ‘Dab mu rusgad ngak. Bay gu pi’ngomed, nge pi salthaw rok, nge ga’ngin fare gi nug nitafen. Ma n’en ni mu rin’ed ngak Sihon ni Pilung rok e piAmorite ni i gagiyeg u Heshbon e ku aram e n’en ni ngamrin’ed ngak Og.’

3 “Ma arammiki pi’ SOMOL Og ni Pilung nu Bashan ngepi girdi’ rok ngalan pa’dad,magdad thang e pogofan roradni yad gubin. 4Ma ku aram e ngiyal’ nda koled urngin epi yochi binaw rok — dariy ta’reb e binaw rok nda paged.Nel’ i ragag u gubin e binaw nda koled— ni aram e ga’nginyang yu Argob, ni gin i gagiyeg Og ni Pilung riy. 5Urngine pi binaw ney ma yi go’ kan yororiy nib tolang, ni bay epi garog riy, nge yu ley i dubchey ni yima man’nag e pimban e garog nem ngay, nge ku boch e binaw ndariy eyoror riy. 6Magdad gathey fa yochi binaw ni urngin, magadad thang e fan rok urngin e pumo’on, ppin, nge bitir, nibod rogon nda rin’ed u lan fapi binaw rok Sihon ni PilungnuHeshbon. 7Magdad fek e yu ran’ i gamanman roradmagadad gathey fa yochi binaw.

8 “Ere ngiyal’nem e da feked rok fa gali pilung nu Amorfare namni bay nga ba’ ni ngek fare lul’ ni Jordan, ni tababko lul’ ni Arnon me yan i mada’ ko burey ni Hermon. (9 Fare burey ni Hermon e ma yog piyu Sidon fithingan niSirion, ma piyu Amor e yad ma yog fithingan ni Senir.)10 Ma gadad fek ga’ngin yang fare gi nug ni tafen Og niPilung nu Bashan ni aram e binaw nu daken fa gi flang,nge ga’ngin yang yu Gilead nge Bashan, me yan ngemada’ngalan e ngek ko fapi binaw nu Salekah nge Edrei.”

( 11 I Og ni Pilung nu Bashan e ir e magey ko girdi’ niRefaim. Kahol rok e ni ngongliy ko malang ni nel’ e fitradan ma ba chugur ni nge gaman e ragag nge aningeg efit n’umngin, nrogon ni kan turguy ko fol e ngiyal’nem.

DEUTORONOMY 3:12 12 DEUTORONOMY 3:18Ku rayag ni ngan guy e chiney u lan e binaw nu Rabbah nitafen e pi Ammonite.)

Pi Ganong nra Tafned e Ba’ ni Ngek ko Jordan(Numbers 32:1–42)

12 “Nap’an nda feked fare nam ni ngad tafned, mu gupi’ ngak e pi ganong rok Ruben nge Gad fare binaw ni baynga lel’och ko fachi binaw nu Aroer, u charen fare lul’ niArnon, nge bang ko fare gi binaw ni go’ burey u Gilead nibmu’un e pi nochi binaw riy ngay. 13Mu gu pi’ e gin kabayu Gilead ngak balay e ganong rok Manasseh nge ga’nginyang yu Bashan, ni i gagiyeg Og riy, ni aram ga’ngin yange nug nu Argob.”

(Bashan e yimnang ni binaw ko Refaim. 14 Me Jair nibe’ ko fare ganong rok Manasseh e fek e nug nu Argob niga’ngin yang, ni aram yu Bashan. Re gi nug nem e yannge mada’ ko mathil nu Geshur ngu Maakah. Me tunguyfithingan ko fapi binaw. Kiyi manang ket’aw ko chiney nipi binaw nem e binaw rok Jair.)

15 “Mu gu pi’ yu Gilead ngak fare ke girdi’ rok Makir nibe’ ko fare ganong rok Manasseh. 16Ma fa gal ganong rokRuben nge Gad e gu pi’ fare gi binaw ni tabab u Gileadme yan i mus ko lul’ ni Arnon. Mathil rorad ko yimuche lukngun fare lul’ ni Arnon, ma mathil rorad ko lel’oche fare lul’ ni Jabbok fithingan, ni bang riy e mathil rok epi Ammonite. 17 Mu ba’ ni ngal fare gi binaw ntaferad eyan nge mada’ ko lul’ ni Jordan, ni tabab u lan e lel’och kolipath ni Galilee. Me yan ko yimuch nge yan i taw ko DeadSea, me yan ko ngek nge mada’ nga enggin fare burey niPisgah.

18 “Kugog ngomed e ngiyal’nem ni lungug: ‘I SOMOLni Got rodad e ke pi’ ngomed e regi binaw ney ni bay kongek ko lul’ ni Jordan ni ngam tafned. Ere chiney e ngam

DEUTORONOMY 3:19 13 DEUTORONOMY 3:27fal’eged rogon e salthaw romed mi gimed l’ograd ngarm’onod rok e pi ganong nu Israel ni kabay ngar th’abede Jordan nga ba’ nem. Ya ngar ayuweged e pi ganong nemnge yag nra feked fare binaw ngar tafned. 19 Kemus ni pile’engimed, pi fakmed, nge yu ran’ i gamanman romed —ya gumnang ni bo’or yu ran’ i gamanman romed — yad engar pired ko yochi binaw ney ni kug pi’ ngomed. 20Muayweged e tin kabay e girdi’ nu Israel nge taw ko ngiyal’ni kar pired ko fare binaw ni nge pi’ SOMOL ngorad u ba’ni ngal e lul’ ni Jordan. Ni aram e ke taw ko ngiyal’ niketayrad SOMOL u romni ngar pired u fithik’ e gapas, ni bodnike rin’ u ba’ ney e lul’ ni fan ngomed. Ma aram e finrayag ni ngam sulod ko re but’ ney ni kug pi’ ngomed.’

21 “Ma aram mu gog ngak Joshua e ngiyal’nem, nilungug: ‘Kam guyed urngin e tin nike rin’ SOMOL ni Gotromed ngak fa gali pilung, ni Sihon nge Og; ma ku bay irin’ ni aram rogon ngak urngin e girdi’ ni bay mu koled ebinaw rorad. 22 Dab mu rusgad ngorad, ya SOMOL ni Gotromed e bayi cham ni pa’med.’

Moses nde Un nga langgin yu Kanaan23 “Re ngiyal’ i nem e gu meybil nib gel, 24 ‘SOMOL

ni Th’abi Tolang, kugnang ni kam tabab i dag ngog fenisorom nge feni gel gelngim. Ya dariy ba got u tharmiy fabut’ nrayag rok ni nge ngongliy e pi maang’ang ni kamrin’! 25 SOMOL, mpageg nggu th’ab e Jordan nga ba’ nem,ngug guy fare binaw nib yong’ol ni bay u ba’ nem, ni go’burey ni bfel’ ya’an nge fapi Burey nu Lebanon.’

26 “Machane bochmed e pi girdi’ nir me damumuwSOMOL ngogma daki motoyil ngog. Ya ga’ar, ‘Ka yag! Dabkum sul bayay u daken e pi thin ney! 27Man nga p’ebugulfare Burey ni Pisgah ngam changar ngalan e lel’och nge3:23 Num 27:12–14; Deu 32:48–52

DEUTORONOMY 3:28 14 DEUTORONOMY 4:6lan e yimuch, nge lan e ngek nge lan e ngal. Ma ga fal’egi yaliy e tin ga ra guy, ya ri dab mu th’ab e Jordan nga ba’nem. 28 Mu fonownag Joshua. Ngam pi’ e athamgil ngalaniyan’ nge gel e leam rok, ni bochan e ir e bayi pow’iye pi girdi’ ney ngar th’abed nga ba’ nem ngar tafned farebinaw ni ga be guy.’

29 “Ma aram magdad par u rom u lan fare loway ni baynga barba’ fare binaw nu Beth-peor.”

4Moses ni Tay Ir Ngak yu Israel ni Ngu’ur Folgad

1Mega’arMoses ngak e girdi’ nu Israel, “Ngu’um folgadu urngin e pi motochiyel ni ba’aray ni nggu fil ngomed, ningu’um pired ni dabi buch ban’en romed, mi gimed paru lan fare nam ni SOMOL ni Got rok pi chitamangimed ebayi pi’ ngomed. 2 Dab mu puthuyed ban’en ko tin nggutaychilen ngomed ni ngu’um rin’ed, ma dab mu lufedban’en riy. Ngu’um folgad ko thin rok SOMOL ni Gotromed ni fa’an ku gu pi’ ngomed. 3Gimed emu guyed ngaowchemed e n’en ni rin’ SOMOL u burey ni Peor. I thangowchen e pi’in ni ur ted fan Baal u rom. 4Machane gimede pi’in ni mu pared nigmed ba yul’yul’ ngak SOMOL ni Gotromed e kigmed ba fos e daba’.

5 “Kug fil ngomed urngin fapi motochiyel nrogon niyog SOMOL ni Got rog ngog ni nggu fil ngomed. Ngu’umfolgad riy u lan e re nam ni ba’aram ni ngam koled ngampired riy. 6Ngar mu ted u gil’ e pi motochiyel nem, ya raaram rogon ma ra guy e pi nam fanmed gonop nge fenitamilangan’med. Yad ra rung’ag murung’agen urngin epi motochiyel ney mra lungurad, ‘Dakuriy girdi’en reb e4:2 Rev 22:18, 19 4:3 Num 25:1–9

DEUTORONOMY 4:7 15 DEUTORONOMY 4:14

nam ni bod feni gonop nge feni tamilangan’ girdi’en e renam ney nib sorok!’

7 “Dariy reb e nam ngabang, ndemturug feni soroknma chichir e birok e kan ngak ni bod rogon SOMOLni Got rodad nma chichir ngodad ko ngiyal’ ni gadad rawenig ngak ni nge ayuwegdad. 8 Dariy reb e nam u bangnib sorok ni bay e motochiyel rok ni bod feni yal’uw etiney e motochiyel ni kug fil ngomed e daba’. 9 Ngar muayuwgad! Ngar mu guyed rogon nge dab mpaged taline tin kam guyed nga owchemed. Mu guyed rogon ngedabi m’ay u wun’med u n’umngin nap’an e yafos romed.Ngu’um weliyed ngak pifakmed nge pifak pifakmed 10 farofen ni fa’an mu sak’iygad u p’eowchen SOMOL ni Gotromed ko burey ni Sinai, me ga’ar SOMOL ngog, ‘Mog ngemu’ulung e girdi’ nga p’eowcheg, ngar rung’aged lamagni nggu welthin ngorad, miyad nang ni ngu’ur pired nibay madgug u wun’rad u n’umngin nap’an e yafos rorad,miyad fil ngak pifakrad ni ngu’ur pired ni bay madgug uwun’rad.’

11 “Ngu’um weliyed ngorad rogon nim marod musak’iygad nga enggin e burey. Ma be gak’ fare bureyni be yan e daramram riy u fithik’ e ath nib dib’ag maba talumor nge yan i tun ngalang. 12 Ngu’um weliyedngorad rogon ni par SOMOL u fithik’ e re nifiy nem ngewelthin ngomed, nge rogon ni um rung’aged laman nibe non, machane damur guyed. 13 Me weliy ngomed en’en nthingar um rin’ed mu’um ted u gil’ fare m’ag ningongliy u thilmed, ni aram e ngu’um folgad ko fa Ragagi Motochiyel, ni yoloy nga daken l’agruw yang i malang.14 I SOMOL e weliy ngog ni nggu fil ngomed urngin fapimotochiyel ni ngu’um folgad riy u lan e re nam ni dabkin’uw nap’anmi gimed yan ngay ngam koled ngam tafned.

DEUTORONOMY 4:15 16 DEUTORONOMY 4:26Dab mu ted fan e Liyos

15 “Nap’an ni non SOMOL ngomed u fithik’ fare nifiyko Burey ni Sinai, ma dam guyed fon be’, ere ngamkol ayuwgad ngam micheged 16 ni dab mu denengadngam ngongliyed ba liyos ni demturug e re ya’an ni mungongliyed riy ko ya’an be’ nib mo’on fa be’ ni bpin, 17 fagamanman fa arche’ 18 fa gamanman nma goraraw u but’ara nig. 19Gimed ra sap ngalang ni mu guyed e pin’en nibsug riy, ni aram e yal’ nge pul nge t’uf, ma ngam guyedrogon nge dab mu ted fan ara mu meybilgad ngay. YaSOMOLni Got romed e ke pi’ e tiney ngak yugu boch e namu gubin yang yad be tayfan, 20ma gimed e ke chuwegmedGot u lan yu Egypt ni fare tafen e nifiy nma rannag ewasay, ni fan e ngam manged girdi’en, ni bod rogon echiney. 21 Me damumuw SOMOL ngog ni bochmed, ngetaychilen ngogni dab kug th’ab e Jordannga ba’ nemngguwan ngalan e re nam nem ni bfel’ ni SOMOL ni Got romede nge pi’ ngomed. 22 Thingar gum’ u lan e biney e namni dab gu th’ab e Jordan nga ba’ nem, ma gimed e dabkin’uw nap’an mi gimed th’ab nga ba’ nem ngam feked ere nam nem ni bfel’ ngam tafned. 23 Ngam ayuwgad ngedab mu paged talin fare m’ag ni SOMOL ni Got romed eke ngongliy u thilmed nge ir. Dariy bmit e liyos ni ngamngongliyed ni bochan e keyog SOMOL ni Got romed ni dabmu rin’ed, 24 ya SOMOL ni Got romed e bod ba nifiy ni bedaramram. Dabun yug reb e kan ni nge tagenging ngak.

25 “Yug ra kam pired u lan e re nam nem nike n’uwnap’an nike yib pifakmed nge fak pifakrad, ma dab mudenengad ngamngongliyed ba liyos ni demturug ko ya’ane mang. Biney e rib kireb u mit SOMOL, mra k’aring edamumuw ngak. 26 Fa’anra dab mu folgad rog, ma gu bepining e tharmiy nge fayleng e daba’ ngar mangew mich4:24 Heb 12:29

DEUTORONOMY 4:27 17 DEUTORONOMY 4:35nib togopluw ngomed, ni dabi n’uw nap’an min thangowchamed u daken e re nam nem. Ma, re nam nem u ba’nem e Jordan ni aray e ngam marod mpired ngay e, dabin’uw napmed riy. Ya bay ni thirifmed u but’. 27 I SOMOLe ra weregmed ko pi nam i yan, ri’in i gimed e ra magachnib fos. 28Ni aram e yungi n’en ni bay um pigpiggad ko pigot ni girdi’ e ngongliy nga pa’, ni bogi got nni ngongliyko ren fa malang, ndabiyag ni nge guy fa rung’ag fa kayban’en ara faray bon ban’en. 29U rom e bay um changarniged SOMOL ni Got romed riy; fa’an gimed ra gaweg upolo’ i gum’ircha’med ngu polo’ i lanin’med ma gimedra pir’eg. 30 Nap’an ni gimed ra aw nga fithik’ e gafgowko pin’ey nike buch romed, ma tomuren e gimed ra sulngak SOMOL ni Got romed ngam folgad rok. 31 I SOMOLni Got romed e ba Got ko runguy. Dabi n’agmed fa thangowchemed. Ya dabi pag talin farem’ag ni ngongliy u thilinpi chitamangimed nge ir.

32 “Mu sulod ngam gayed murung’agen e kakrom, nitin ba’aram e rran ndawor ni gargelegmed, ni tabab kofa ngiyal’ ni ba’aram ni sunumeg Got e girdi’ u daken efayleng; mu gayed u ga’ngin yang e fayleng. Ka’a m’ugban’en ni yira ngat ngay ni aram rogon? Ka e rung’ag be’murung’agen ban’en ni ara’ rogon? 33Gur bay girdi’en banam ni ka’ar rung’aged laman ba got ni be non u fithik’e nifiy ngorad ni bod rogomed ma kayad be par ni yadbfos? 34 Ka’ e yigi yan reb e got i fek e girdi’ u reb e namngarmanged girdi’ rok, ni bod ni rin’ SOMOLni Got romedngomedu lan enamnuEgypt? Up’eowchemedemaruwelGot riy nga gelngin nib gel nge yib e gafgow ngemael, mengongliy e maang’ang nge tin yira ngat ngay, me k’aringboch ban’en nge yib ni ba gel emarus riy. 35 I SOMOL e dagurngin e pin’ey ngomed ya ngam nanged ni kemus ni ir e

DEUTORONOMY 4:36 18 DEUTORONOMY 4:43Got ni bay ma dakuriy yug reb ngabang. 36 I gagiyegnagnge yib laman u tharmiy ngomed ni fan e nge fonownagmed ngam yal’uwgad, mu daken e fayleng e gagiyegnagmed riy ngam guyed fare nifiy rok nib thothup, mepar u fithik’ nge non ngomed. 37Ba t’uf pi chitamangimedrok me mel’eg e pi’in ni owcherad u fithik’ e girdi’ ni ngemang e tirok e girdi’, ma gelngin nrib gel e maruwel ngaynge fekmed nga wuru’ yu Egypt, 38 me tuluf girdi’en epi nam ni ba ga’ ma ba gel ngomed, ni fan e nge yag nimmarod ngalan e nam rorad nge pi’ nga pa’med, ni ngepar ni tafenmed nge mada’ ko daba’. 39 Ere chiney e karimu nanged ni SOMOL e ir e Got nu tharmiy ngu fayleng,ma dakuriy yugu reb e Got nga bang. Ngu’um ted e pin’eyu lanin’medma dabmupaged talin. 40Um folgad u urngine pi motochiyel rok ni kug pi’ ngomed e daba’, ma aram egimed nge pi’in ni bay ra bad ni owchemed e yugu bay umpired ni bfel’ rogomed mu’um pired u lan e re nam nemni SOMOL ni Got romed e nge pi’ ngomed ngam tafnayedni dariy n’umngin nap’an.”

Fapi binaw ntagil’ e ayuw ko ngek u Jordan41Me fael Moses dalip e binaw ngabang ni bay ko ngek

ko fare Lul’ ni Jordan. 42Ni nge chey ni kal be’ nge thange fan rok be’ ni gathi to’ogor rok, mrayag ni mil nge yannga langgin reb e pi binaw ney ma dab ni thang e fan rok.43Binaw nu Bezer e tagil’ e ayuw rok e ganong rok Ruben,ni bang i ted ni desert; ma binaw nu Ramoth e fan koganong rok Gad, ni bay ko gin ba milsuwon ngak e Gilead;ma binaw nu Golan e fan ko fare ganong rok Manasseh, nibay ko gin ba milsuwon ngak Bashan.

Marung’agen e Motochiyel ku Got ni ngan Pi’4:35 Mrk 12:32 4:41 Jos 20:8, 9

DEUTORONOMY 4:44 19 DEUTORONOMY 5:5

44 I Moses e pi’ e pi motochiyel rok Got ngak e girdi’ nuIsrael. 45-46 Nga tomuren ni karbad nga wuru’ yu Egyptni yad bay ngalan e loway u ngek ko lul’ nu Jordan, nibay fare binaw ni Bethpeor nga barba’ riy, me pi’ Mosese pi motochiyel ney ngorad. Gin’ey e immoy ko ginba milsuwon ngak Sihon ni Pilung ko Amorite, ni ir e igagiyeg u lan fachi binaw nu Heshbon. I Moses nge girdi’nu Israel e ra gelgad ngak u nap’an nra chuwgad u Egypt.47Miyad kol e binaw rok ngar pired ngay nge fare binawrok Og ni Pilung nu Bashan, ni fa binem e pilung ni i parko ngek u Jordan. 48Regi binaw ney e tabab ko fare binawnu Aroer, u thathren e lul’ ni Arnon, me yan ko lel’och ngemada’ ko fare burey ni Sirion, (ni ku yima yog e Burey niHermon ngay.) 49 Ki un ngay ga’ngin yang e nug u ba’ ningek fare Lul’ nu Jordan nge yan i yan ngalan e yimuchngemada’ ko Dead Seame yan ko ngek nge tun nga enggine burey ni Pisgah.

5Fa Ragag i Motochiyel(Exodus 20:1–17)

1 Me pining Moses urngin fapi girdi’ nu Israel ngata’bangme ga’ar ngorad, “Girdi’ nu Israel, motoyilgad ngaurngin e pi motochiyel ni nggu pi’ ngomed e daba’. Mufiled ma nopa’med ni ngu’um folgad riy. 2 Burey ni Sinaie ngongliy SOMOL ni Got rodad ba m’ag u rom, 3 gathi go’fan ngak e pi chitamangidad, ma ku fan ngodad gubin egirdi’ ni kagdad bfos e biney e rran. 4U rom u daken fareburey e non SOMOL ngomed riy u fithik’ e nifiy ni gimedbay u p’eowchen. 5 Ngiyal’nem e gu ba sak’iy u thilmednge SOMOL ni nggog ngomed e tin keyog, ya gimed be rusko fare nifiy ere dam uned nga daken fare burey.

DEUTORONOMY 5:6 20 DEUTORONOMY 5:16

“Me ga’ar SOMOL, 6 ‘I gag fare SOMOL ni Got romed, egu fekmed nga wuru’ yu Egypt, ko gin ni um sibgad riy.

7 “ ‘Dariy reb e got ni ngam mon’eged rog.8 “ ‘Dab mu ngongliyed ya’an ban’en u tharmiy ara u

daken e fayleng fa fithik’ e ran u tan e but’ ni fan ngomed.9 Dab mu siro’gad nga ba liyos ara um tedfan, ya GagSOMOL ni Got romed e dab gu pag yug reb e kan ngetagenging ngog. Ma pi’in yad be fanenikayeg e gu ragechig nagrad nge pifakrad nge yan i mada’ ko bin dalipnge aningeg e mfen. 10 Machane pi’in gu bt’uf rorad mayad ma fol ko pi motochiyel rog e bay gu dag e t’ufeg rogngorad ni bokum biyu’ e mfen.

11 “ ‘Dab mogned fithingag ni fan ko tin kireb, ya Gagfare SOMOL ni Got romed, e gu ra gechignag demturugbe’ ni dariyfannag fithingag.

12 “ ‘Mu ayuweged e rran ni Sabbath ngam ted nibthothup, ni bod ni Gag SOMOL ni Got romed e kugtaychilen ngomed. 13Nel’ e rran ni ngam marwelgad riy,14ma bin medlip e rran e yaran e toffan ni kam ognigedngog. Rofen nem e dariy be’ ni nge maruwel — ni gimed,pifakmed, sib romed, gamanman romed, nge ku girdi’ nubang nma par u lan e nam romed. Pi sib romed e thingarra toffan gad ni bod gimed. 15 Ngi i par u wun’med nium moyed ni gimed e sib u Egypt, me Gag SOMOL ni Gotromed e gu lagmed u gelngig nib ga’ mab gel. Aram fanni kug taychilen ngomed ni ngam tedfan e re rran ney niSabbath.

16 “ ‘Mu liyorgad ko chitamangimed nge chitiningimed,ni bod ni Gag SOMOL ni Got romed e kug taychilen ningam rin’ed’, ya nge par ni ngi i fel’ wa’athmed ma kuarrogon ni ngki n’uw nap’med u lan tafenmed ni kug pi’

DEUTORONOMY 5:17 21 DEUTORONOMY 5:26ngomed.

17 “ ‘Dab mu li’ be’ ngem’.18 “ ‘Dab mu pirew be’ ni gathi mabgol rom.19 “ ‘Dab mmoro’ro’.20 “ ‘Dab mu t’ar e thin nga daken be’.21 “ ‘Dabmu chogownag le’engin be’ nib mo’on; dabmu

chogownag e naun rok, fa binaw rok, fa sib rok, fa garbawrok, fa gamanman rok ni dongki, fa demturug ban’en nibmilfan ngak.

22“Irera’ e pimotochiyel ni pi’ SOMOLngomedni gimedgubin u nap’an nim mu’ulunggad ko fare burey. Nap’anni non nib ga’ laman u fithik’ fare nifiy ngu fithik’ fa gimanileng nib dub’ag, ma irera’ e pi motochiyel ni pi’ madakriy boch ngabang. Ma aram me yoloy ni gubin ngadaken l’agruw yang i malang nge pi’ ngog.

Marus ko Girdi’(Exodus 20:18–21)

23 “Ma nap’an ni be yik’ e nifiy u daken fare bureyni ga’ngin, mi gimed rung’ag fare lam u fithik’ e lumor,me yib e pi tayugang’ nge pi mit e thin ko pi ganongromed ngog, 24me lungurad, ‘I SOMOL ni Got rodad e kedag ngodad feni gel nge feni sorok nap’an nda rung’agedlaman nike non u fithik’ fare nifiy! Daba’ e kadguyednrayag ni ngki par be’ ni kabfos, ni yug aram rogon nikenon Got ngak. 25 Ere mang ni thingar darod u thathrene riya’ bayay? Re nifiy nem nib gel e ra thangdad. Ribmuduwgil ni gadad ra yim’ ni fa’anra ngkud rung’agedlaman SOMOL ni Got rodad bayay. 26Ya mini’ e re girdi’ ni5:16 Mat 19:18, 19; Mrk 10:19; Luk 18:20 5:16 Mat 15:4; Mrk 7:10; Efe 6:35:17 Gen 9:6; Lev 24:17; Mat 5:21; 19:18; Mrk 10:19; Luk 18:20; Rom 13:9; Jas

2:11 5:18 Lev 10; Mat 5:27; 19:18; Rom 7:7 5:19 Lev 19:11; Mat 19:18;Mrk 10:19; Luk 18:20; Rom 13:9 5:20 Exo 23:1; Mat 19:18; Mrk 10:19; Luk18:20 5:21 Rom 7:7; 13:9 5:22 Exo 20:18–21

DEUTORONOMY 5:27 22 DEUTORONOMY 6:2ka a rung’ag laman Got ni be par nib fos ni non u fithik’ enifiy, ni bod ni kad rung’agedma ka gadad be par ni gadadbfos? 27Moses, mu sul ngaram, ngammotoyil nga urngine tin be yog SOMOL ni Got rodad. Ma ga sul ngamogngomad urngin e tin keyog ngom. Ya gamad ra motoyilngay ma gamad ra fol riy.’

28 “Ma nap’an ni rung’ag SOMOL e tin kamogned, mega’ar ngog, ‘Kug rung’ag e n’en nike yog e picha’ney, masororad riy. 29 Mang e yigi i par lanin’rad ni arrogonni gubin ngiyal’! Mang e yigi par madgug u wun’rad nigubin ngiyal’ miyad be fol u gubin e tin kugog ngoradni ngar rin’ed, nge yag ni ur pired nge pi’in owcharad nibfel’ rogorad ndariy n’umngin nap’an. 30Mman ngamogngorad ngar sulod ko pi tent rorad. 31Machane, gurMosese ngampar rog u roy, ma bay gu pi’ urngin e pimotochiyelrog ngom, nge urngin e tin kug taychilen. Mu fil e pin’eyngak e girdi’, ya nge yag ni ngu’ur folgad riy u lan fare namni bay gu pi’ ngar tafned.’

32 “Girdi’ nu Israel, rnopa’med ni ngu’um rin’ed urngine tin ke tay SOMOL ni Got romed chiylen ngomed. Dabmupaged ta’reb e pimotochiyel rok ndabmu folgad riy. 33Mufolgad riy ni gubin, ya ngu’um pired ni bfel’ rogomedmu’um pired u lan fare nam ni bay mu tafned nge n’uwnap’an.

6Fare Motochiyel Th’abi Ga’

1 “Irera’ urngin fapi motochiyel ni SOMOL ni Got romede keyog ngog ni nggu fil ngomed. Ngu’um folgad riyu lan e re nam ni ba’aram ni ngam marod ngay ngampired riy. 2N’umngin nap’an e yafos romed, ni gimed ngepi’in owchemed e ngu’um pired ni bay madgun SOMOLni Got romed u wun’med ma gimed be fol u urngin fapi

DEUTORONOMY 6:3 23 DEUTORONOMY 6:12motochiyel rok ni nggu pi’ ngomed, ya nge yag ni n’uwnap’an ni um pired ko fare nam. 3 Gimed e girdi’ nuIsrael, mu telmed ngu’um folgad ko pi motochiyel ney,nge yag ni fel’ rogomed me yo’or e girdi’ romed u daken ere nam nem ni bfel’ rogon ma ba yong’ol e but’ riy, ni bodrogon nike micheg SOMOL ni Got rok e pi chitamangidadngomed.

4 “Gimed e girdi’ nu Israel, mmotoyilgad! Fare SOMOLni Got rodad e kemus e ta’are Got nib riyul’. 5 Ngari t’ufSOMOLni Got romupolo’ i leamrom, ngupolo’ i lanin’um,ngu polo’ i gelngim. 6 Ma ri dab mu paged talin e pimotochiyel ney ni kug pi’ ngomed e daba’. 7Mufiled ngakpifakmed; um weliyed murung’agen ngorad ko ngiyal’ nigimed bay u tabinaw nge ngiyal’ ni gimed be milekag,nge ngiyal’ ni gimed be toffan nge ngiyal’ ni gimed bemaruwel. 8 M’aged nga daken pa’med nge nga dakenperi’med nge par ni be puguran ngomed. 9 Mu yoloyednga daken e ren u ruw raba’ i langan emab ko naun romednge nga daken e garog romed.

Kemus ni go’ SOMOL e ngan liyor ngak10 “SOMOL ni Got romed e micheg ngak e pi chita-

mangimedni kakromni aramAbrahamnge Isak nge Jakobni bayi pi’ ngomed, ba nam ni bay bogi binaw riy ni baga’ ma bfel’ rogon, ni gathi gimed emu ngongliyed rogon.11Pi naun ni bay riy e ke suguy urngin mit e falel’ ni gathigimed emu ted,mabaybogi luwed riy ni gathi gimed emukired,mabay yungiwoldug riy ni grapes, nge gek’iy ni olivenike m’ay i yung. Nap’an nra fekmed SOMOL ngalan e renam nem, me yag ngomed urngin e tin gimed ba’adag ningam koyed, 12ma ngam guyed rogon nge dab mu pagedtalin SOMOL ni ir e fekmed nga wuru’ yu Egypt, ko gin6:4 Mrk 12:29 6:5 Mat 22:37; Mrk 12:30; Luk 10:27 6:6 Deu 11:18–20

DEUTORONOMY 6:13 24 DEUTORONOMY 6:24um pired riy ni gimed e sib. 13 Kemus ni SOMOL ni Gotromed e ngu’um pired ni bay madgun u wun’med; kemusni ir e ngu’um liyorgad ngak, ma kemus ni go’ fithingane ngam mowgad ngay. 14Dab mu tedfan yugu boch e got,ni got rok e pi nam nib longobiymed. 15Ya fa’an gimed rarin’, ma damumuw rok SOMOL e ra yib ngomed ni bod badaramram nib gel nge thirifmed u but’, ya SOMOL ni Gotromed, ni ir e bay romed e dabiyag ni nge k’adan’ ni fa’angimed ra togopluwnag reb e got ngak.

16 “Dab mu sikeng niged SOMOL ni Got romed ni bodni mu rin’ed u Massah. 17 Ngar mu guyed rogon ngu’umfolgad u urngin fapi motochiyel nike pi’ ngomed. 18 Murin’ed e tin keyog SOMOL ni ir e bmat’aw ma bfel’, maaram e rayag ni um pired ni bfel’ rogomed, me yag nimmarod ngalan e re nam nem nib yong’ol e but’ riy ngamtafnayed, ni SOMOL emicheg ngak e pi chitamangimed nikakrom ni bayi pi’ ngorad, 19me yag ni mu tulufedyad nibod ni micheg.

20 “Tin bayi yib e duw e ra fithmed pifakmed ni lun-gurad, ‘Mangfan ni yog SOMOL ni Got rodad ngomed ningu’um folgad ko urngin e pi motochiyel ney?’ 21 Mange lungumed ngorad, ‘Ugmed u lan yu Egypt ni gamade sib rok Farao, me fekmad SOMOL nga wuru’ yu Egypt nimaruwel nga gelngin nib gel. 22 Gguyed nga owchemad epi maang’ang ni ngongliy, nge bogi n’en nrib gel e marusriy ni rin’ ngak yu Egypt, nge ngak e pilung rorad nge ngake pi tolang ni bay u tan pa’ e en pilung. 23Me chuwegmadu Egypt nge fekmad ngaray me pi’ ngomad e re nam neyni bod ni micheg ngak e pi chitamangimad ni kakrom.24Me yog SOMOL ni Got rodad ngomad ni nggu folgad uurngin e pi motochiyel ney, ma nggu pired ni baymadgun6:13 Mat 4:10; Luk 4:8 6:16 Mat 4:7; Luk 4:12

DEUTORONOMY 6:25 25 DEUTORONOMY 7:8uwun’mad. Ya fa’anra ug rin’edma gubin ngiyal’ nra i parni bematanagiy e nam rodadmi i tay e namni bfel’ rogon.25Fa’an gadad ra yul’yul’ ngu’ud folgad u gubin e tin keyogGot ngodad ni ngad rin’ed, ma gadad ra fel’ u wan’.’

7Girdi’en SOMOL(Exodus 34:11–16)

1 “SOMOL ni Got romed e bayi fekmed i yan ngalanfare nam ni ngam pired riy, me tuluf bo’or e nam ni bayriy ngar chuwgad u lan fare nam ni aram e pi Hittite,Girgashite, Amorite, Kanaanite, Perizzite, Hivite, nge piJebusite, ni medlip i nam ni yad ba ga’ ma yad ba gelngomed. 2 Ma nap’an nra pi’rad SOMOL ni Got romednga pa’med ngam gelgad ngorad ma thingar mu thangedowcherad ni yad gubin. Dab mu ngongliyed e m’ag uthilmed ara mu runguyed yad. 3 Dab mu mabgolgadngorad; dab mu pi’ed pifakmed ngak pi fakrad ngar mab-golgad, 4 ya yad ra pingeg pifakmed nge dab ku ra folgadrok SOMOL miyad tay fan yugu boch e kan, ma aram era damumuw SOMOL ngomed nge thang owchemed nibmachreg. 5 Are mu buthuged e pi altar rorad, mi gimedbilbilig e pi malang ni kar ubunged ngalang kar ted nibmachmach, mi gimed th’ab nga but’ e pi pow ko fare gotni bpin ni Asherah, mi gimed urfiy e pi liyos rorad. 6Ngamrin’ed ni era’ rogon ya gimed girdi’en SOMOL ni ir e Gotromed. Ke mel’egmed u fithik’ girdi’en urngin e pi namnu fayleng ni ngam manged girdi’en.

7 “I SOMOL e gathi mu t’ufgad rok me mel’egmed nibochan e gimed pire’ ngak girdi’en yugu boch e nam; yagimed e umoyed ni gimed bochu’uw. 8Machane gimed ba7:1 Act 13:19 7:5 Deu 12:3 7:6 Exo 19:5; Deu 4:20; 14:2; 26:18; Tit

2:14; 1 Pe 2:9

DEUTORONOMY 7:9 26 DEUTORONOMY 7:15t’uf rok SOMOLma ba’adag ni nge tay u gil’ e tin nimichegngak pi chitamangimed ni kakrom. Aram fan ni maruwelnga gelngin nib gel nge chuwegmed u lan yu Egypt ni umpired riy ni gimed e sib rok fare pilung nu Egypt. 9 Ri dabmpaged talin ni SOMOL ni Got romed e kemus ni ir e Got,ma rib yul’yul’. Bayi tay u gil’ fare m’ag nike ngongliy uthilmed nge Ir, mi i dag ngak reb e biyu e mfen e t’ufegrok ni dabimus, ni pi’in ur pired nib t’uf SOMOL rorad mayad be fol ko tin keyog ni ngu’ur rin’ed, 10machane dabituntun ni nge gechignag e pi’in ni dubrad daken. Gathibayi sowath ni nge rin’, ya ra rin’ nib machreg. 11 Ereum folgad ko tin kan fil ngomed; um folgad u urngin epi motochiyel ni kug pi’ ngomed e daba’.

Fel’ rogon nma yib ko fol(Deuteronomy 28:1–14)

12 “Fa’anra um motoyilgad ko pi motochiyel neyngu’um yul’yul’gad ngay, me SOMOL ni Got romed e bayitay u gil’ farem’ag nike ngongliy u thilmed nge ir, mi i dagngomed ni yig gimed be par ni gimed ba t’uf rok ni bodrogon nike micheg ngak pi chitamangimed ni kakrom.13Baymu pired ni gimed ba t’uf rokmi i fal’eg wa’athmed,ma be yo’ornagmed, ma be yo’or pifakmed; me fal’egrogon e woldug romed nge yib e ggan ngay ni pire’, nigrain nge wayin nge gapgep ni olive, me pi’ e garbaw ngesaf ngomed ni pire’. Bayi pi’ ngomed urngin e pi fel’ rogonney u lan e re nam nemnimicheg ngak pi chitamangimedni kakrom ni bayi pi’ ngomed. 14Dariy girdi’en reb e namu fayleng ni bay i fal’eg rogorad ni bod gimed. Dariybigimed ara garbaw romed nra par ndabiyag ni nge diyen.15 I SOMOL e bay i yororiymed u urngin mit e m’ar. Dabigirengiy nga dakenmed reb fapi liliy nib kireb ni i yib7:12 Deu 11:13–17

DEUTORONOMY 7:16 27 DEUTORONOMY 7:25ngomed u Egypt, ya pi to’ogor romed e ra girengiy ngadakenrad. 16Muthangedowchenurngin e girdi’ ko pi namni SOMOL ni Got romed e bayi pi’ nga pa’med, ma dab murunguyed yad. Dabmu ted fan aramumeybilgad ko pi gotrorad. Ya gimed ra rin’ ma ra yib riy’en ngomed.

17 “Dabi lungumed u wun’med, ‘Girdi’ ko pi nam neye yad bo’or ngodad. Ere uw rogon ni ngad tulufed yadngar chuwgad?’ 18Dabmu rusgadngorad,madabmpagedtalin e n’en ni rin’ SOMOL ni Got romed ngak fare pilungnu Egypt nge girdi’en e nam rok. 19 Mu leam niged fapigafgow nib gel ni mu guyed nga owchemed, nge fapimaang’ang nge fa pin’en ni un ngat ngay, nge gelnginSOMOL ni Got romed nib gel ni ir e maruwel ngay ngechuwegmed u Egypt. Bayi thang owchen urngin e girdi’ni gimed be rus ngorad e chiney ni bod ni thang owchenpiyu Egypt. 20 I SOMOL ni Got romed e ra k’aring e marusngorad nib gel, me thang owchen e pi’in yad ra thay ngarmithgad. 21 Dab mu rusgad ngorad, ya SOMOL ni Gotromed e bay romed; ya ir ba Got nib sorok me ir e nganrus ngak. 22 I SOMOL ni Got romed e bay i chuweg girdi’ene pi namum’on romed ni be boech-mboechnag; gathi baymu thanged owcherad ta’ab yay, ya ra yo’or e gamanmanni malboch ngar gafgow niged gimed. 23 SOMOL e bayipi’ e pi to’ogor romed nga pa’med me gagiyeg nagradngar rusgad nge yan i mada’ ko ngiyal’ ni kam thangedowcherad. 24Bayi pi’ e pi pilung rorad nga pa’medma baymu thanged e pogofan rorad nge dab kun leam nagrad.Dariy be’ nrayag rok ni nge talegmed, ya bay mu thangedowcherad ni yad gubin. 25 Mu urfiyed e pi liyos ni ya’anfapi kan rorad. Dab mu chogow niged e silber nge gol nikan tay ko pi liyos nem, ma dab mu feked ni ngam faned,ya fa’an gimed ra rin’, ma ra yib riy’en ngomed. Ya SOMOLe dabun ni nge tay e girdi’ fan e liyos fa rameybilgad ngay.

DEUTORONOMY 7:26 28 DEUTORONOMY 8:726 Ri dab mfeked reb e pi liyos nem nga naun romed; yagimed ra rin’ ma buch wa’athan ni yib ngorad e ku ra yibngomed. Thingar mu fanenikayed e pi liyos nem me parni bogi ban’enndariy fanuwun’med, ya ke bucheg SOMOLwa’athrad.

8Ba nam ni bfel’ ni ngan tafnay

1 “Urngin fapi motochiyel ni kug pi’ ngomed e daba’ engu’um folgad riy u fithik’ e yul’yul’, nge yag ni mfosgadmu’um yo’orgad mi gimed tafnay e re nam nem ni SO-MOL e micheg ngak pi chitamangimed ni kakrom nra pi’ngomed. 2Mu tafnay niged rogon ni i pow’iymed SOMOLni Got romed u daken e ted i yan ni aningeg i ragag eduw ni ba milekag nib n’uw wo’en, ma be pi’ bogi n’ennib mo’maw’ be yib ngomed ni be sikeng nagmed, ya ngeguy e n’en ni gimed ra rin’ ko gimed ra fol ko tin keyog ningu’um rin’ed fa dangay. 3Me pagmed ngam pired ndariyban’en ni gimed ra kay, me pi’ e manna ngomed ni ngamked, nib ggan ni dawor mu ked bi’id ma ku arogon e pichitamangimed ni kakrom. I rin’ e ren’ey ngomed ni fan enge fil ngomed ni gathi go’ flowa e ma tay e girdi’ nib fos,machane gubin bug e thin ni yib u langan SOMOL e ra tay egirdi’ nib fos. 4Mad romed e de kaday ma rifrif u aymed ede thowu lan e re aningeg i ragag i duwnem. 5Thingarmunangedu lanin’medni SOMOLni Got romed emayal’uwegmma gechignag pifak nri bod e pi matam nge matin niyad ma gechignag pifakrad. 6 Ere ngu’um folgad ko tinkeyog SOMOL ngomed ni ngu’um rin’ed, um folgad ko pimotochiyel rok mu um pired ni bay madgun u wun’med;7ya SOMOLni Got romed e be fekmed i yan nga ba namnibyong’ol e but’ riy, ni ba nam ni bay e lul’ riy, nge alublub,8:3 Mat 4:4; Luk 4:4

DEUTORONOMY 8:8 29 DEUTORONOMY 8:18ma bay e ran u tan e but’ riy ni be yib e ran riy ngalang ulan e yu pa’ i loway nge pi burey, 8 ni ba nam ni be tugule woldug ni wheat riy nge barley, nge grape, nge fig, ngepomegranate, nge olive, ma ku bay e honey riy. 9 Gimedra par u rom ma dab m’ad ko bilig fa mu yoyowolgad uban’en. Ma malang riy e bay e wasey u fithik’, ma bureyriy e rayag ni ngamkered ewasey ni copper ufithik’. 10Bayumpired u romnib yu’ ngomed urngin e tin ngamked,mabay um pininged e magaer ngak SOMOL ni Got romed nibochan e re nam nem nike pi’ ngomed nib yong’ol e but’riy.

Ngan kol ayuw ni dab ni pag Talin SOMOL11 “Ngu’um guyed rogon ndab mpaged talin SOMOL ni

Got romed; thingar um folgad u urngin e pi motochiyelrok ni kug pi’ ngomed e daba’. 12Ngiyal’ nra yu’ ngomedurngin e tin ngam kedma kam toyed e naun ni bfel’ gimedbe par riy, 13 ma ke yo’or e garbaw nge saf romed, ngesilber, nge gol, ma ke yo’or ban’en romed, 14 ma ngarmu guyed rogon ya richey nge tolangan’med ngam pagedtalin SOMOL ni Got romed, ni ir e chuwegmed u Egypt, niumpired riy ni gimed e sib. 15 I pow’iymed i yan u lan e tedni desertma ba kan dugwen ya bay e porchoyog riy ni baye yub u l’ugun, ma ku bay e scorpion riy. U rom u dakene ted nib mlik’ e but’ riy ma dariy e ran riy e gagiyegnagSOMOL e ran nge yib i po’ nga but’ u fithik’ ba war nib el nifan ngomed; 16 u rom u daken e ted e pi’ e manna ngu’umked, ni ba ggan ndawori kay e chitamangimed ni kakrombi’id. I pi’ bogi n’en nib mo’maw’ nge yib ngomed ni ngesikeng nagmed, ya nge yan i tomur me yu’nag e tin bfel’ngomed. 17 Ere dabi ga’ar bigimed u wan’, ‘Gelngig ngefanag madangdang e ke yagnag ngog e re fel’ rogon neyni kug tay.’ 18Dab mu paged talin ni SOMOL ni Got romed

DEUTORONOMY 8:19 30 DEUTORONOMY 9:5e ir e be pi’ gelngimed be yo’or ban’en romed. Be rin’ niara’ rogon, ni bochan e ka daba’ ma ku be par nib yul’yul’ko fare m’ag ni ngongliy u thilrad e chitamangimed nikakrom. 19 Ri dab mpaged talin SOMOL ni Got romed famu pi’ed keru’med ngak ngu’um ted fan yugu boch e gotma gimed be pigpig ngorad. Fa’an gimed ra rin’ ma gu bemicheg ngomed e daba’ nrib muduwgil ni yira thirifmedu but’. 20Fa’anra dab um folgad rok SOMOLmra thirifmedu but’, ni bod rogon fapi nam ni thirifrad u but’ ko ngiyal’ni gimed be yan i yan nga m’on.

9Piyu Israel nda ku ra folgad rok SOMOL

1 “Mu telmed yu Israel! Daba’ e ngam th’abed e lul’ niJordan nga ba’nem ngam marod mu tafned fare but’ nibmilfan nga bogi namni yad ba gel ngomed. Pi binaw rorade ba ga’ ma bay e yoror riy nib liyeg nib tun ko manileng.2Girdi’ ni bay riy e yad nun’uwma yad ba gegel; yugub thiln’umngirad ngak e yug girdi’ ma kam rung’aged ni kanogndariy be’ nrayag rok ni nge gel ngorad. 3 Ma bay muguyed nga owchemed ni SOMOL ni Got romed e bayi m’onromed ni bod ba daramram nib gel. Bay i gel ngorad i yanu nap’an ni gimed be yan nga m’on, ya ngam tulufedradmi gimed thirifradubut’ nibmachreg, ni bodnikemicheg.

4“Nap’an nra tulufrad SOMOL ni Got romed ngar chuw-gad ni fan e ngam tafned e nam rorad, ma dab mu leamniged nike fekmed SOMOL i yan ngalan e re nam nemni ngam tafned ni bochan e bay rogmed ni ngam tafned.Danga’, i SOMOL e bayi tuluf e pi girdi’ ney ngar chuwgadni bochan e yad ba kireb. 5 Gathi bochan e gimed bfel’ma gimed be rin’ e tin nib mat’aw e aram fan ni ngepagmed SOMOL ngam marod nga taferad. Bayi tulufradni bochan e yad ba kireb, ma ke leamnag ni nge tay u gil’ e

DEUTORONOMY 9:6 31 DEUTORONOMY 9:14tin ni micheg ngak pi chitamangimed ni kakrom, ni aramAbraham nge Isak nge Jakob. 6Ngarmu nanged ni SOMOLe gathi nge pi’ ngomed e re namnemnib yong’ol e but’ riyni fan e bay rogon ni nge pi’ ni ngam tafned. Ri danga’, yagimed bogi girdi’ ni gimed ba gelan’.

7“Dabmpaged talin rogon nimu k’aringed e damumuwngak SOMOL ni Got romed u lan e ted ni desert. Ka fa rofenni mu chuwgad u Egypt nge yib i mada’ ko rofen ni mutawgad ngaray, ni go’ togopluw e um ted ngak. 8 Ni musko fa ngiyal’nem ni gimed bay ko burey ni Sinai ni muk’aringed e damumuw ngak SOMOL, nge chugur ni ngethang owchemed. 9 Gu wan nga daken e re burey nem ninge pi’ SOMOL ngog fa gal yang i malang ni ka ni yoloyngay fare m’ag nike ngongliy SOMOL u thilmed. Gu paru rom ni aningeg i ragag e rran nge nep’ ni da gu wayban’en ara gu garbod. 10Ma aram me pi’ SOMOL ngog fagal yang i malang nu daken e gal yang i malang nem e ripa’ e yoloy ngay e tin ni yog ngomed u fithik’ fare nifiyko fa rofen nem ni mmu’ulunggad ngaram ko fare burey.11 Aram rogon, tomuren e re aningeg i ragag e rran ngenep’ nem me pi’ SOMOL ngog fa gal yang i malang nikeyoloy fare m’ag ngay.

12 “Me ga’ar SOMOL ngog, ‘Mu sul nga p’ening ni kachiney, ya fa pi girdi’ rom, ni gur e mu pow’iyrad ngawuru’ yu Egypt e kar ngongliyed e kireb. Rib machreg nikar pi’ed keru’rad ko tin kugog ngorad ni ngu’ur rin’ed,ma kar ngongliyed ba liyos ngorad.’

13 “Miki ga’ar SOMOL ngog, ‘Gu manang ferad gelan’.14 Dab mu guy rogon ni ngam talegeg, ya kug leamnag ninggu thang owcherad nge dakriy be’ ni kuyad ra yib ngan’bi’id. Ma bay gu tem ngam mang chitamngin ba nam nibga’ ma dabi thilthil gelingrad.’

DEUTORONOMY 9:15 32 DEUTORONOMY 9:2615 “Mu gu cheal nggu log u daken e burey nga but’ ni

bay fa gal yang i malang u pa’ag ni kan yoloy fare m’agngay. Ma be yib e nifiy ko fare burey. 16 Mu gguy nida ku mur folgad ko fare motochiyel ni SOMOL ni Gotromed e pi’ ngomed, kam denengad nib togopluw ngakya ka mu ngongliyed ba liyos ni wasey ngomed ni ya’anba garbaw. 17 Mu rom u p’eowchemed e gon’ e gal yangi malang nem riy nga but’ nge pilpil. 18 Mu gu parawnga but’ bayay u p’eowchen SOMOL ni aningeg i ragage rran nge nep’ ni da gu way ban’en ara gu garbod. Gurin’ e ren’ey ni bochan e ka mu denengad nib togopluwngak SOMOL ka mu k’aringed e damumuw ngak. 19 Yagu rus ko damumuw rok SOMOL nib gel, ni bochane e kridamumuwni be chugur ni nge thang owchamed,ma arammikimotoyil SOMOL ngog bayay ko tin guwenignag ngak.20 I SOMOL e ki gel e damumuw rok ngak Aron nge chugurni nge thang e pogofan rok,mu ku guwenignagAronngake ngiyal’nem. 21Mu gu fek e ren’em ni kam ngongliyed niban’en nrib gel e denen riy ni aram fare liyos ni wasey niya’an ba garbaw ni ka mu ngongliyed, mu gon’ nga fithik’e nifiy. Mu gu t’et’ar ni nochiyang mu gu pirdi’iy nge parni bod e fiyath, mu gon’ ngalan e lul’ ni yan ko burey ngap’ening.

22“Ma kumu k’aringed e damumuwngak SOMOLni Gotromedko fa ngiyal’nemni ummeduTaberah, nguMassah,ngu Kibroth Hattaavah. 23 Ma faani l’ogmed u KadeshBarnea ni ngam marod ngalan e re nam nem ni ir e ngepi’ ngomedmi gimed togopluwngak; da i pagan’medngakmadaum folgad rok. 24N’umnginnap’anni kugnangmed,e gimed be par ni gimed be togopluw ngak SOMOL.

25 “Gu paraw nga but’ u p’eowchen SOMOL ni aningegi ragag e rran nge nep’, ni bochane keyog ngog ni ngethang owchemed. 26Mu gu meybil ni lungug, ‘SOMOL nib

DEUTORONOMY 9:27 33 DEUTORONOMY 10:5Th’abi Tolang, dab mu thang owchen e girdi’ rom, ni fapigirdi’ ni gur e mu chuwegrad u Egypt nga gelngim nib gelnge feni sorom. 27 Mu leamnag e pi tapigpig rom ni erAbraham nge Isak nge Jakob, ngam fek owchem ko gelan’nge kireb nge denen rok e pi girdi’ ney. 28Ya ra dangaymara yog piyu Egypt nde yag rom ni ngam fek e girdi’ rom iyan ngalan fare nam ni mmicheg ni bay mu pi’ ngorad,miyad yog ni ka mu fek e girdi’ rom u Egypt nga daken eted ni fan e ngam thang owcharad, ya dabumrad. 29Ya pigirdi’ ney e irera’ fapi girdi’ ni gur e mturguyrad ni ngarmanged girdi’em me gur e mu fekrad nga wuru’ yu Egyptu gelngim nib ga’ nge gelngim nib gel.

10Moses ni ku ni pi’ ngak fapi Motochiyel bayay(Exodus 34:1–10)

1 “Me ga’ar SOMOL ngog, ‘Mu th’ab ruw yang i malangni bod fa galyang ni som’on, ma ga ngongliy ba kahol ningan tay ngay. Magab ngog nga daken e burey, 2 ngguyoloy nga daken e n’en ni gu yoloy nga daken fa galyangnem ni mu bilig, ma ga fek ngam tay ngalan e kahol.’

3 “Ere gu ngongliy ba kahol ni ren ni acacia e gu fanayngay mu gu th’ab ruw yang e malang ni bod fa galyangnem ni som’on, mu gu fek i yan nga daken e burey. 4Meyoloy SOMOL fa pi thin nga daken ni fa’ani yoloy ngadaken fa gal yang ni som’on, ni aram fa Ragag iMotochiyelni pi’ ngomed ko fa ngiyal’ ni i non u fithik’ e nifiy e rofenni ba’aram nmu’ulunggad ko fare burey. Me pi’ SOMOL fagal yang i malang ngog, 5 mu gu cheal nggu log u dakenfare burey nga but’. Mu gu tay ni ruw yang ngalan farekahol ni kug ngongliy ni bod rogon ni yog SOMOL ngog,ni kabay u rom ni ka’aram nap’an.”

DEUTORONOMY 10:6 34 DEUTORONOMY 10:16( 6Me chuw piyu Israel ko fapi luwed rok piyu Jaakan,

ngranod nga Moserah. Me yim’ Aron ngan k’eyag u rom,me yan Eleazar nib mo’on ni fak nga luwan nge mangprist. 7 Miyad yan u rom nga Gudgodah, miyad yan riynga Jotbathah, ni gin’em e ba pire’ e lul’ riy. 8Ngiyal’neme turguy SOMOL ni pumo’on ko ganong rok Levi e ngemilfan fare kahol ko m’ag ngorad, ma ngu’ur pigpiggadngak ni prist, ma yad e ngu’ur fal’eged wa’athan e girdi’nga fithingan SOMOL. Pin’ey e ka yad be rin’. 9 Aram fanni girdi’en e ganong rok Levi e dan pi’ e binaw ngoradni bod e tin ba’aray e ganong ni kan pi’ e binaw ngorad;birorad e f ’oth e ren’en ni ba’aramni yad e ngu’urmangedprist, ni bod rogon ni yog SOMOL ni Got romed.)

10 “Gu par u daken e burey ni aningeg i ragag e rrannge nep’ ni bod ni gu rin’ ko som’on; ki rung’ag SOMOLe meybil rog e yanem, me magan’ ngay ni dabki thangowchemed. 11Ma aram me ga’ar ngog, ‘Moses, mu fal’egrogom ngam pow’iy e pi girdi’ nir ngalan fare nam ni gumichmicheg ngak e pi chitamangirad ni kakrom.’ ”

Tin ba’adag Got ni ngan rin’12 “Gimed e girdi’ nu Israel, mang e ba’adag SOMOL ni

Got romed? I SOMOL e ba’adag ni ngam liyorgad ngakmi gimed falwok rok, me t’uf romed mi gimed pigpigngak u polo’ i gumircha’med ngu lanin’med, 13mi gimedtay fapi motochiyel rok u gil’ nge machib rok ni nggupi’ ngomed e daba’. Mu rin’ed ni aray rogon, mra fel’ egubin u poluwmed. 14 I SOMOL e mus ko yu thal ni th’abitolang nga lanelang e pi tharmiy ma bmilfan ngak, maku arrogon e fayleng nge gubin ban’en riy. 15 Machanefeni t’uf e pi chitamangimed rok SOMOL, ma aram memel’egmedufithik’ gubin e girdi’, ke par riy ni aram rogonni gimed e girdi’ rok. 16 Ere chiney i yan nga m’on e

DEUTORONOMY 10:17 35 DEUTORONOMY 11:4ngu’um folgad rok SOMOL ma ngam paged e gelan’. 17 ISOMOL ni Got romed e ir e pilung ko pi got nge Somolko pi somol. Ir e ba ga’ ma ba th’abi gel gelngin, ma ir engu’un fol rok. Der ma laniyan’ ma der ma fek puluwone sasaliyab. 18 Ma guy ni nge par ni ngu’un ayuweg epi’in kanim’ rorad nge pi’in keyim’ figirngirad; ma t’ufeg emilekag ni yad bay u fithik’ e girdi’ rodad mma pi’ ngorade ggan ngemad. 19Ere nge t’uf romed e girdi’ u yugu boche nam ni bay u fithik’med, ya um pired u Egypt ni gimede milekag. 20 Ngu’um pired ni bay madgun SOMOL niGot romed u wun’med ma kemus ni ir e ngu’um liyorgadngak. Ma gimed be par ni gimed ba yul’yul’ ngak makemus ni fithingan e ngu’um micheged bbugithin ngay.21 Um pininged e sorok ngak, ya ir e Got romed ma kamguyed nga owchemed e pi maang’ang ni un ngat ngayni rin’ ni fan ngomed. 22 Fa’ani yan e pi chitamangimedni kakrom nga Egypt ma kemus ni yad medlip i ragag ugubin. Machane SOMOL ni Got romed e ke yo’or nagmedkam pire’gad ni bod feni yo’or e t’uf u lanelang.

11Feni ba Sorok SOMOL

1 “Thangri t’uf romed SOMOL ni Got romed, mi gimedfol ko urngin e motochiyel rok ni gubin ngiyal’. 2Nge yibngan’med e daba’ e n’en ni kamu filed u raragon SOMOL udaken e tin kammarod u fithik’. I gimed, gathi pifakmed,e ke nang e pin’ey. I gimed e mu guyed feni sorok SOMOLnge feni gel nge feni gel gelngin, 3 nge pi maang’ang ni irin’. Gimed e mu guyed e n’en ni rin’ ko fare pilung nuEgypt nge fare nam rok ni ga’ngin. 4 Mu guyed rogonSOMOL ni thirif u but’ fa raba’ i salthaw nu Egypt, nib10:17 Act 10:34; Gal 2:6; Rev 17:14; 19:16 10:22 Act 7:14

DEUTORONOMY 11:5 36 DEUTORONOMY 11:14mu’un e pi os nge pi chariot rorad nma girengiy e os ngay,ni fa’ ni lumach nagrad u langgin fa gi day ni Red Sea unap’an ni yad be tulufmed. 5 Gimed manang e tin ni rin’SOMOL ni fan ngomed u daken e ted faram ni dawor mutawgad ngaray. 6 Ki gimed manang e n’en ni rin’ ngakDathan nge Abiram, ni fa gali pumo’on ni fak Eliab ni be’ko ganong rok Ruben. Ya p’eowchen urngin e girdi’ memab e but’ nge ful’ row, nibmu’un gathon e tabnaw rorowngay, nge tent, nge gamanman, nge sib. 7 Errogon, gimede kam guyed urngin e maang’ang nike rin’ SOMOL.

Pi Fel’ wa’athan ko fare Nam ni Micheg SOMOL8 “Mu folgad u urngin e tin kug taychilen ngomed e

daba’. Ma aram e rayag ni ngam th’abed e lul’ nga barba’ngam tafned fare nam nike chugur ni ngam thum’gad ngalanggin. 9Me yag nim pired nib n’uw nap’an u daken farenamni bfel’ rogonmaba yong’ol, nimicheg SOMOLnra pi’ngak e pi ga’ romed ni kakrom nge pi’in owcherad. 10 Farenam ni aram e ngam marod nga langgin ngam pired riy ede bod e but’ nu Egypt, ni gin um pired riy ni som’on. UEgypt e gimed ra yung e grain ma ngam maruwelgad nibgel ngu’um taran niged e yungi n’em; 11ma biney e namni ngam marod ngay e ba nam ni go’ burey nge loway, nibut’ riy e n’uw e ma tarannag. 12 I SOMOL ni Got romede ma ayuweg e re nam ney nma yaliy u tabolingin e duwnge mada’ nga tungun e duw.

13 “Ma aram e ngam folgad ko pi motochiyel rok; ni nget’uf SOMOL ni Got romed mi gimed pigpig ngak u polo’i gum’iracha’med, ngu polo’ i gimed. 14 Ma fa’an gimedra rin’, mra pi’ e n’uw nga daken e but’ romed ko ngiyal’ni ba t’uf, u nap’an e autumn nge spring, ni bochan e ngeyib wom’ngin e woldug ni grain, nge wayin, nge gapgep11:13 Lev 26:3–5; Deu 7:12–16; 28:1–14

DEUTORONOMY 11:15 37 DEUTORONOMY 11:25ni olive ni fan ngomed, 15 nge pan ni fan ko gamanmanromed. Ma oren e ggan ni gimed ba’adag ma bay. 16 Dabmu paged gimed ngan waliymed nga orel rok SOMOL nibochan e gimed be tayfan ma gimed be pigpig ngak yugboch e got. 17Ma fa’ani gimed ra yodrom, mra damumuwSOMOL ngomed. Me taleg e n’uw nge mlik’ e but’ romedngemagawon rogon ewoldug ni nge tugul. Ma arame baymm’ad u rom, ni yug aram rogon ni re nam nem nike pi’ngomed e bfel’.

18 “Nge par u wun’med me fel’ u wun’med e pi mo-tochiyel n’ey. M’aged nga pa’med nge nga peri’med nibpuguran ngomed. 19 Mi gimed fil ngak pifakmed. Muweliyed ngorad ko ngiyal’ ni gimed bay u tabnaw, ngengiyal’ ni gimed bay u milekag, nge ngiyal’ ni gimed betoffan, nge ngiyal’ ni gimed bemaruwel. 20Mu yoloyed komab romed nge nga langan e garog romed. 21 Ya nge yagni mu pired nge pifakmed nib n’uw nap’an u daken farenam ni micheg SOMOL ni Got romed ni nge pi’ ngak e pichitamangimed kakrom. Bay mu pired u rom u n’umnginnap’an ni bay e tharmiy ngalang ko fayleng.

22 “Ngu’um folgad ma gimed be yul’yul’ ko urngin etin kug ta’chiylen ngomed: Nge t’uf romed SOMOL ni Gotromed, mi gimed rin’ urngin e tin keyog ni ngan rin’, migimed yul’yul’ ngak. 23Ma aram e ra tuluf SOMOL gubin enam u nap’an ni gimed be yan i yan nga m’on, ma bay mutafned fare but’ ni tafen e pi nam nib sororad ma ba gelgelingrad ngomed. 24 Gubin yang e but’ ni gimed ra yanu daken e go’ gimed ra tafnay. Tafenmed e bayi tabab koyimuch u lan e ted ni desertme yan i taw ko fapi Burey nuLebanon ni bay ko lel’och, me tabab ko fare lul’ ni Eufratesni bay ko ngek nge mada’ ko fare gi day ni Mediterraneanni bay ko ngal. 25Demturug bang ni gimed ra yan riy u lane re nam nem, me SOMOL ni Got romed e ra gagiyegnag

DEUTORONOMY 11:26 38 DEUTORONOMY 12:3e girdi’ ngar rusgad ngomed, ni bod nike micheg nra rin’,ma dariy be’ nrayag rok ni nge talegmed.

26 “Daba’ e kug pag ngomed ni nge mang gimed emel’egned e fel’wa’athan ara buchwa’athan 27 fa’anragimed ra fol ko tin keyog SOMOL ni Got romed ngomed, nipin’en ni kugog ngomed e daba’, ma aram e fel’wa’athan;28 machane buchwa’athan, ni fa’anra dab mu folgad kotin keyog SOMOL ni ngam rin’ed, mi gimed cheal ngamtedfan yug boch e got ndawor mu tedfan bi’id. 29Nap’annra fekmed SOMOL i yan ngalan fare nam ni ngam tafned,ma ngamweliyed e re fel’wa’athan ney u daken e Burey niGerizim, ma fare buchwa’athan e ngamweliyed u daken eBurey ni Ebal. ( 30Gali burey ney e yow bay ko ngal ko lul’ni Jordan u lan e nug rok yu Kanaan ni yad ma par u lanfare loway nu Jordan. Yow ba kan ko ngal, dar paloggowko fapi gek’iy ni machmach nu Moreh nib chugur ko farebinaw nu Gilgal.) 31 Kari chugur ni ngam th’abed fareLul’ ni Jordan ngam tafned fare nam nike pi’ SOMOL niGot romed ngomed. Nap’an ni gimed ra kol fare namngam tafned, 32ma nopa’med nri gimed ra fol u gubin epi motochiyel ney ni kug pi’ ngomed e daba’.

12Ta’are Tagil’ e Liyor

1 “Mu telmed nga urngin e motochiyel ni ngam folgadriy u n’umngin nap’an ni ngu’um pired u lan e re namni SOMOL ni Got rok pi ga’ romed ni kakrom e nge pi’ngomed. 2Re namnemni ngamkoled, e ngamkireb nigede yungi n’en nma yan e girdi’ ngay ngu’urmeybilgad ngake pi got rorad, ni yungi n’em e bay u daken e pi burey nibtolang, nge yochi burey, nge tanggin yu ke gek’iy nib yo’oryuwan. 3 Mbuthuged e pi altar rorad nge malang ni karubunged ke tolang kar ted nib machmach. Mu urfiyed e

DEUTORONOMY 12:4 39 DEUTORONOMY 12:11yu ley i gek’iy ni kar suweged ngalang ni fan ko got ni bpinrorad ni Asherah fithingan, mi gimed th’eth’ab e pi liyosrorad nge par ndabkiyag ni ngan meybil ngay ko yungin’em ni bay riy.

4 “Dab mu liyorgad ngak SOMOL ni Got romed ni bodkanawo’en ni be tay e picha’ nem fan e tirorad e kan.5 Gi nam ni bayi par e pi ganong romed riy e bayiturguy SOMOL bang riy ni ir e ngu’ummu’ulunggad ngayngam ted fan SOMOL mi gimed meybil ngak. 6 U rome ngam pi’ed e pi gamanman ni maligach riy ni nganurfiy nge yugu boch e maligach, nge ragag e pasent kopin’en nike yag ngomed, nge pin’en ni ngam pi’ed ngakSOMOL, nge pin’en ni kam micheged ni ngam pi’ed ngak,nge pin’en ni kam turguyed u wun’med ni ngam pi’edngak, nge tin som’on i fak e pi garbaw nge pi saf romed.7 U rom u p’eowchen SOMOL ni Got romed, ni ir e befal’eg wa’athmed, e gimed nge girdi’en e tabnaw romede ngam abichgad nga mu felfelan’gad ko tin bfel’ ni kammuruwliyed.

8 “Ra yan i taw ko ngiyal’nem ma dab kum ngongolgadni bod ni um rin’ed. Kafaram i yib kemada’ ko chineymrabigimed ma tin ba’adag ni ngi i rin’ e be rin’, 9 ya dawormmarod ngalan fare namni SOMOL ni Got romed e nge pi’ngomed, ni aram e gin nrayag ni ngam pired riy u fithik’e gapas. 10 Nap’an ni gimed ra th’ab e lul’ ni Jordan ngabaraba’ ma bayi pagmed SOMOL ngam marod ngalan e renam nem ngam pired riy. Bayi yororiymed rok urngin epi to’ogor romed, ya nge yag ni mu pired u fithik’ e gapas.11 I SOMOL e bayi turguy bang ni aram e gin ni ngu’umliyorgad riy ngak, mu rom e ngam feked i yib ngak urnginban’en ni kugog ngomed; pimaligach romed ni ngan urfiynge yugu boch emaligach, nge ragag e pasent ko pin’en keyag ngomed, nge pi tow’ath nib mal’eag ni kammicheged

DEUTORONOMY 12:12 40 DEUTORONOMY 12:19

ngak SOMOL ni ngam pi’ed ngak. 12 Ma aram mu umfelfelan’gad u p’eowchen SOMOL, ni gimed nge pifakmed,nge pi tapigpig romed, nge pi Levite ni yad be par u lan epi binaw romed. Dabmpaged talin ni pi Levite e gathi bayni pi’ e binaw ngorad ngar tafned. 13Dab mu og niged e pimaligach romed ko gin gimed e kam turguyed; 14 thingarmu og niged ko gin ke turguy SOMOL u lan tafen reb e piganong romed. Kemus nu rom e ngam pi’ed e pi maligachni mo’oruf romed riy mi gimed rin’ urngin e tin kugogngomed ni ngam rin’ed.

15 “Machane rayag ni ngu’um li’ed e gamanman romedngam longuyed ko gin’en ni gimed be par riy. Rayagni ngam longuyed urngin e tin nra pi’ SOMOL ngomed.Gimed gubin ndemturug ko gimedmmachalbog fa dangaynrogon ko motochiyel mrayag ni ngam longuyed, ni bodrogonni gimedma longuy e ufin ko gamanmanni deerngeantelope. 16Machane thingar dab mu ked e racha’ ko fa pigamanman. Thingar mu pu’oged nga daken e but’ ni bodrogon e ran. 17Urngin e pin’en ni kam pi’ed ngak SOMOLe thingar dab mu ked ko gin ni gimed be par riy, ni arame ragag e pasent ko grain romed, nge wayin, nge gapgepko olive, nge bin som’on i fak e garbaw nge saf romed, arapin’en ni kammicheged ngak SOMOL ni ngam pi’ed ngak,fa pin’en ni kam turguyed u wun’med ni ngam pi’ed ngak,ara yugu boch e maligach. 18 Gimed nge pifakmed nge pitapigpig romed nge pi Levite ni yad be par u lan e yochibinaw romed e kemus nu p’eowchen SOMOL ni Got romede ngam ked e pi maligach ney riy, u lan fa ta’gin’en nitagil’ e liyor nike turguy SOMOL ni Got romed. Mu umfelfelan’gad ni bochan urngin e pin’en ni kam mu’ niged.19Dabmpaged e pi Levite ni nge dabmpi’ed ngorad e f ’othrorad u n’umngin nap’an ni gimed be par u lan e nam12:16 Lev 17:10–14; 19:26

DEUTORONOMY 12:20 41 DEUTORONOMY 12:30romed.

20 “Fa’anra ga’nag SOMOL ni Got romed e gin tafenmedni bod rogon nike micheg, mrayag ni ngam ked e ufin kongiyal’ ni gimed ba’adag. 21 Ma fa’anra kayigi palog fata’gin’en ni tagil’ e liyor, ma aram e demturug e ngiyal’ni gimed ba’adag, mrayag ni mu li’ed reb e garbaw arasaf nike pi’ SOMOL ngomed, mrayag ni mu koyed e ufinriy u tabnaw, ni bod ni kugog ngomed. 22 Demturug be’nib machalbog fa de machalbog, mrayag ni nge kay fareufin ni bod rogon nra kay e ufin ko gamanman ni deerara antelope. 23 Kemus ndab mu ked e racha’ ko ngiyal’ni gimed ra kay e ufin ni bochan e yafos e bay u fithik’e racha’, ma thingar dabmu koyed e yafos ngam chagiyedko ufin. 24 Dab mu ked e racha’, ya ngam pu’oged ngadaken e but’ ni bod rogon e ran. 25 Fa’an gimed ra folko ran’ey nike yog, ma gimed ra fel’ u wan’ SOMOL, maaram e gimed nge pi’in owchamed e ra fel’ gubin ban’enu puluwmed. 26Mu feked ko ta’gin’en ni tagil’ e liyor e pimaligach nge pi tow’ath ni ka mumicheged ngak SOMOL.27U rom e ngampi’ed emaligach riy ni ngan urfiy u dakene altar rok SOMOL nge m’ay, mu kum pi’ed fapi maligachni fa’an kamu longuyed e ufin riymi gimed pu’og e racha’riy nga daken e altar. 28 Ngar mu yul’yul’gad ngu’umfolgad u urngin e tin kugog ngomed ni ngam rin’ed, maaram e gimed nge pi’in owchamed e gubin ban’en ni bayifel’ u puluwmed ndariy n’umngin nap’an, ni bochan egimed be rin’ e tin ba mat’aw nge tin bfel’ u wan’ SOMOLni Got romed.

Ginaeng ni fan ngak e en be pigpig ngak yugu boch e got29 “SOMOL ni Got romed e bayi thirif u but’ e pi nam ko

ngiyal’ ni ngam marod ngalan e nam rorad ngam koled,nge mang gimed e mu tafned ngam pired riy. 30 Matomuren nike thirif SOMOL e pi nam nem u but’ ma ngam

DEUTORONOMY 12:31 42 DEUTORONOMY 13:5guyed rogon ndab mu uned nga yalen e pi taliw rorad,ya ra yib riy’en ngomed. Dab mu guyed rogon ni ngamnanged rogon ni yad ma tay fan e tirorad e got, ya rimu’uned u rogon ni yad be tay fan e tirorad e kan. 31Dabum liyorgad ku SOMOL ni Got romed ni bod kanawo’en niyad be tayfan e tirorad e kan, ya rogon ni yadma tay fan etirorad e got e yadma rin’ urngin e pin’en nib sunsonogornri dabun SOMOL. Mus nga pifakrad ni yadma urfiy umite nifiy u daken e pi altar rorad ngar pi’ed ni maligach.

32 “Mu rin’ed urngin e tin kugog ngomed ni ngamrin’ed; ndab mon’ed ban’en ngay ara mu chuweged rebriy.

131 “Ba profet fa be’ nma weliy fan e lik’ay e fa’anra yog

ngomed ba pow fa ba maang’ang ni bayi m’ug, 2 ni fan enge waliymed ngam ted fan mi gimed pigpig ngak bogikan ndawor mu ted fan biid, ku manga ra yib i m’ugni riyul’ e tin ke micheg ngomed, 3 ma dab mu telmedngak, ya SOMOL ni Got romed e be maruwel ngak ni ngesikeng nagmed, nge guy ko rib t’uf SOMOL romed u polo’ igumircha’med fa dangay. 4Mu leked SOMOL ni Got romedmi i par madgun u wun’med. Mu ted nga tagil’ e tinkeyog ni ngu’um rin’ed, mi gimed fol u lungun, mu’umpigpiggad ngak mi gimed par ni gimed ba yul’yul’ ngak.5Mi gimed thang e fan rok e en ni be weliy fan e lik’ay faba profet ni be yog ngomed ni ngam togopluwgad ngakSOMOL, ni ir e chuwegmed u Egypt, ni um pired ni gimede sib riy. Ya mitney e girdi’ e ba kireb e leam rok ma beguy rogon ni nge waliymed nga orel ko bin e par ni yogSOMOL ngomed ni ngam pired riy. Ere thingar ni thang efan rok, ya nge yag ni chuw e biney e kireb u fithik’med.12:32 Deu 4:2; Rev 22:18, 19

DEUTORONOMY 13:6 43 DEUTORONOMY 13:166 “I mus ngak walagmed ni pumo’on, fa fakmed ni

pumo’on fa bpin, fa le’engimed nib t’uf romed, fa fagerromed nri gimed ba pach e rayag ni nge liyabnag nge pi’lanin’med ngam ted fan yugu boch e got, ni bogi kan nigimed nge pi chitamangimed ni kakrom e dariy bigimedni ka e tay fan. 7 Bochiyad e rayag ni nge pi’ lanin’medngam ted fan boch e got rok e girdi’ ni gimed ma par nibchugur fa boch e kan rok boch e girdi’ ni gimed ma parnib palog. 8 Dab m’inggad ngorad fa motoyilgad ngorad,fa mu rungyed ya’arad, fa mu yororgad rorad. 9 Nganthang e fan rorad! Gimed e som’on ni nga mu pagede malang ngorad, mfini pag e girdi’ e malang ngorad.10 Ngan malang nagrad ngarm’ad! Ya yad be guy rogonni ngar waliyed gimed nga orel rok SOMOL ni Got romed,ni ir e chuwegmed u Egypt, ni gin ni um sibgad riy. 11Maaram e gubin e girdi’ nu Israel ni bay rrung’aged e n’en kebuch; ma bay rrusgad, ma aram e dakriy be’ nra rin’ bayaye binem e kireb.

12 “Ngiyal’ ni gimed be par u lan fapi binaw nike pi’SOMOL ni Got romed ngomed, ma fa’anra mu rung’aged13 ni boch e pumo’on ko nam romed nib m’ayfarad e karwaliyed e girdi’ nu lane binaw rorad ni ngar tedfan boch egot ndawor mu tedfan bi’id. 14 Fa’an gimed ra rung’ag niaray rogonni kanog,mi gimedmuruwliy ngarmunanged;ma fa’anra ba riyul’ nike buch e biney e kireb, 15ma arammi gimed thang e pogofan rok urngin e girdi’ nu lan e rebinaw nem ni kubmu’un urngin e gamanman rorad ngay.Mu gathayed e re binaw nem ni ga’ngin. 16Mu kunuyednga ta’bang urngin e chugum rok fapi girdi’ ni yad mapar u rom ngam ulungyed nga lulukngun fare binaw. Maarammigmed orfeg fare binaw nge urngin e tin bay riy niaram e ba maligach ngak SOMOL ni Got romed. Thingarni pag fare binaw ndakuriy wotan u but’, ma dab kun

DEUTORONOMY 13:17 44 DEUTORONOMY 14:8ngongliy bayay. 17Dabmu cha’riyed ban’en ni ngam fanedko fapi chugom ni kan turguy ni ngan gathey, nge yagni pi’ SOMOL keru’ ko damumuw rok nrib gel nge dag erunguy rok ngomed. Bayi runguymed me yo’or nagmed,ni bod nimicheg ngak e pi ga’ romedni kakrom. 18Ni fa’angimed ra fol ko urngin e tin ke taychilen ni kugog ngomede daba’, ma gimed rin’ e tini yog ni ngan rin’.

14Ba ngongol ni dab ni rin’ ko mowaw

1 “Gimed e girdi’ rok SOMOL ni ir e Got romed. Ngiyal’ni gimed ra mowawnag ba yam’, ma dab ku mu raseyeddowmed fa mu puyed piyan lolugmed um’on, ni bod nmarin’ boch e girdi’. 2 Ya ba milfamed ngak SOMOL ni Gotromed; ke mel’egmed u fithik’ gubin e girdi’ nu fayleng ningam manged girdi’ rok.

Tin be’ech nge tin ba ta’ay e gamanman(Levitikus 11:1–47)

3 “Dab mu ked ban’en nike duwgiliy SOMOL nib ta’ay.4 Ba’aray e pi gamanman nrayag ni mu ked garbaw, saf,kaming, 5 deer, saf ni malboch, kaming ni malboch, ngeantelope 6 demturug e mit i gamanman ma gimed ra kayni fa’anra ba’ thilin buguli ay mma kunuy e pan ngalank’angan nga fin i yengyeng. 7Machane fa’anra dariy thilinbuguli ay ba gamanmanma ku darma kunuy e pan ngalank’angan nga fin i yengyeng, ma dab ni kay. Dab mu kede gamanman ni kamel, nge usangi, nge badger. Thingarmu ted nib alit; ya yad ma kunuy e pan ngalan k’angradngafinur yengyenged,machane dariy thilin buguli ayrad.8Ma babiy e ba’ thilin buguli ay machane dar ma kunuy epan nga k’angan nga fin i yengyeng, ere mu ted nib alit.14:1 Lev 19:28; 21:5 14:2 Exo 19:5, 6; Deu 4:20; 7:6; 26:18; Tit 2:14; 1 Pe

2:9

DEUTORONOMY 14:9 45 DEUTORONOMY 14:24Dariy bmit ko pi gamanman ney ni gimed ra kay e ufin riyfa mathgad nga reb nike yim’.

9 “Demturug e mit i nig ni bay thalon nge olyen magimed ra kay, 10machane demturug e mit i n’en nma paru mran ndariy thalon ara olyen ma dab mu ked; thingarmu ted nib ta’ay.

11 “Demturug e mit i arche’ nib be’ech ma gimed rakay. 12-18Machane ba’aray e yu mit i arche’ ndab mu kedmanuw, owl, hawk, falcon; buzzard, vulture, gapluw; ostrich;gap’luwanregur, stork, heron, pelican, cormorant; hoopoe;nge magl’aw.

19 “Gubin mit e chachangeg ni bay pon ma ba alit e dabmu ked. 20 Demturug e mit i chachangeg nib be’ech magimed ra kay.

21 “Demturug emit i gamanman ni yigi yim’ rokma dabmu ked. Rayag ni ngam pi’ed nge kay e girdi’ nu boche nam ni yad be par u fithik’med, fa mu pi’ed nchuway’ngak be’ nu reb e nam. Machane gimed e bmilfamed ngakSOMOLni Got romed; gimed e girdi’ rok. Ma dabmu lithedba fak e saf fa ba fak e kaming u fithik’ i logowen e thuthrok e chitinngin.

Motochiyel ni Murung’agen e Yu Ragag e Pasent22 “Mu faeled nga bang ragag e pasent ko urngin i

wom’ngin e woldug u milay’ romed u reb e duw. 23 Migimed yan ko gin ke turguy SOMOL ni Got romed ninguum liyorgad riy ngak; mu rom u p’eowchen e ngamked fapi yu ragag e pasent ko grain, ngewayin, nge gapgepni olive, nge tin nganni’ u pifak e garbaw nge saf romed.Ngu’um rin’ed ni aray rogon, ya ngemechem ngomed ngii par madgun SOMOL ni Got romed u wun’med ni gubinngiyal’. 24 Fa’anra ta’gin’en tagil’ e liyor e kaygi palog ko14:21 Exo 23:19; 34:26 14:22 Lev 27:30–33; Num 18:21

DEUTORONOMY 14:25 46 DEUTORONOMY 15:3

tabnaw romed ni dabiyag ni ngam feked i yan ngaram faragag e pasent ko tin ke fal’eg SOMOL wa’athamed riy,ma aram e ba’aray e n’en ni ngam rin’ed: 25 Mu pi’ednchuway’ fa pin’en mi gimed fek e salpiy riy i yan kota’gin’en ni tagil’ e liyor. 26Mi gimed chuw’iy demturugban’en ni gimed ba’adag ko fare salpiy — ufin e garbaw,ara ufin e saf, ara wayin, ara tin yira chingaw ngay, murom u p’eowchen SOMOL ni Got romed e gimed nge chone tabnaw romed e ngam abichgad mi gimed felfelan’ uta’bang.

27 “Ma dab mu feked owchemed rok e pi Levite ni yadbe par u lan e pi binaw romed; ya dariy bang ntaferad.28 Tomuren yu da dalip e duw mi gimed fek fapi ragag epasent ko urngin e pi woldug romed ngam cha’ariyed ulan e pi binaw romed. 29Pi ggan ney e fan ngak e pi Levite,ya dariy e binaw ntaferad, ma ku fan ngak e milekag, ngebitir ni kanim’ rorad, nge pi’in ke yim’ figirngirad ni yadma par u lan e binaw romed. Pi cha’ney e ngarbad ra fekedoren e tin bt’uf rorad. Mu rin’ed ni aray rogon mra fal’egSOMOL ni Got romed wa’athmed u gubin ban’en ni gimedbe rin’.

15Bin Medlip e Duw(Levitikus 25:1–7)

1 “Tomuren gubin e yumedlip e duwma ngam thangedu babyor emalfith rok e pi’in bay e salpiy ni yad ra sulwegngomed. 2Ba’aray rogon ni ngan rin’. En ke pi’ e salpiy nimalfith ngak reb e girdi’ nu Israel e nge pag fare malfith;dabki guy rogon ni nge fulweg fare salpiy rok fa’anem; nibochan e SOMOL e ir rok e keyog nike math fare malfith.3 Rayag ni ngam feked e salpiy nike malfithnag be’ u reb

DEUTORONOMY 15:4 47 DEUTORONOMY 15:12e nam ngomed, machane ri dab mu feked e salpiy nikemalfithnag reb e tiromed e girdi’ ngomed.

4 “I SOMOL ni Got romed e bayi fal’eg wa’athmed u lanfare nam ni nge pi’ ngomed. Dariy ta’abe’ u fithik’ e pigirdi’ romed nra gafgow 5 ni fa’anra gimed ra fol rok migimed kol ‘ayuwen e tin gu be taychilen ngomed e daba’.6 I SOMOL e bayi fal’eg wa’athamed, ni bod nike michegnra rin’. Bay mu pi’ed e salpiy ni malfith ngak bo’or enam, machane gimed e dab mu ninged e salpiy ni malfithngak reb e nam. Mab pire’ e namni bay um gagiyeg niged,machane dariy reb e nam ni nge gagiyeg nagmed.

7 “Fa’anra bay be’ ni ku reb e girdi’ nu Israeli nib gafgowu lan reb fapi binaw nu lan fare nam ni nge pi’ SOMOLni Got romed ngomed, ma dab mu si’in gad ngak ngampaged ni dab mu ayuweged. 8 Ya ngu’um golgad ngak migimed pi’ ngak ni malfith yo’oren nib t’uf rok. 9 Dab musiyeged ni ngam pi’ed ban’en ngak ni malfith, ni bochane ke chugur ko fare duw nra math e malfith riy. Dab mupaged ba leam ni aray feni kireb nge aw nga laniyan’med.Ya fa’an gimed ra siyeg ni ngam pi’ed’ e malfith ngak, mrayor ngalang ngak SOMOL nib togopluw ngom, mra manggur e buch e rom. 10Mu pithiged pa’med riy ngam pi’edngak ni bfel’ u wun’umed, ma aram e ra fal’eg SOMOLwa’athamed ko urngin e tin gimed ra rin’. 11Gubin ngiyal’ma dabisiy ni bay boch e girdi’ nu Israel nib gafgow nibay e tin ba t’uf ni nge yag ngorad, ere gu be taychiylenngomed ni ngu’um golgad ngorad.

Tin ngan rin’ ngak e pi sib(Exodus 21:1–11)

12 “Fa’anra be’ nu Israel, ni be’ nib pumo’on fa be’ nibpin, nike pi’ ir ni chuway’ ni nge mang sib rom, mrapigpig rom u n’el e duw. Ma nap’an nra yan ngalan e

DEUTORONOMY 15:13 48 DEUTORONOMY 15:22bin medlip e duw, ma dabisiy ni ngam pag nge yan nikepuf matwon. 13 Nap’an ni ga ra pag ni nge yan ma dabmu digey nge yan ni dariy ban’en u pa’. 14 Mu pi’ ngakboch nib yo’or ko tin ke fal’eg SOMOL wa’atham riy — saf,grain, nge wayin. 15Thingar mu ted u wun’med ni ummedni gimed e sib u Egypt me pagmed SOMOL ni Got romedngam marod nike puf rogomed; aram fan e chiney ni gube taychilen e re bugithin ney ngomed.

16 “Machane rayag ni fare sib rom e dabun ni nge chuwrom; ni bochan e gab t’uf rok nge chon e tabnaw rom ereba’adag ni nge par rom. 17Ma aram e ngam fek i yan ngalangan e mab ko naun rommag kuruf tel u rom; ma arame ke mang sib rom u n’umngin nap’an e yafos rok. Ma kuaray rogon e n’en ni ga ra rin’ ngak ba sib rom ni bpin.18Dabi tomal u wun’um ni ngam pag fare sib nge yan nikepuf rogon; dab mu pag talin, ni nga n’el e duw nike pigpigngomma puluwon ni kam pi’ e kemus ni baley u puluwonbe’ nma pigpig ngu’un pi’ puluwon. Um rin’ed ni arayrogon, ma fare SOMOL ni Got romed e ra fal’eg wa’athmedu gubin ban’en ni gimed be rin’.

Bin nganni’ u fak e garbaw nge saf19 “Mu ki’egned ngabang urngin e tin pumo’on ni

nganni’ u pifak e garbawnge saf romedni fanngak SOMOLni Got romed; dab mu maruwelgad ngak e pi garbaw neyma ku dab mu th’abed bunu’en reb e pi saf ney. 20 Rareb e duw ma gimed nge chon e tabnaw romed e ngamkoyed e ufin ko pi gamanman ney u p’eowchen SOMOLko ta’gin’en ni tagil’ e liyor. 21 Machane fa’anra bayban’en nib buch ko fapi gamanman, ni fa’anra ba yaf araba ma’ew, ara bbuch ban’en rok, ma ri dab mu pi’ed nimaligach ngak SOMOL ni Got romed. 22 Pi gamanman ni15:12 Lev 25:39–46 15:19 Exo 13:12

DEUTORONOMY 15:23 49 DEUTORONOMY 16:6aray rogon e rayag ni mu ked u tabnaw romed. Gimedgubin ndemturug ko gimed bbe’ech ara gimed ba ta’ay,ma rayag ni ngam ked, ni bod rogon ni gimed ma kay egamanman ni deer nge antelope. 23Machane dab mu ked eracha’ riy; ya thingar mu pu’oged nga daken e but’ ni bode ran.

16Fare Paluk’af(Exodus 12:1–20)

1“Ngu’um liyorgadngak SOMOLni Got romedmi gimedmadnomnag e Paluk’af ko pul ni Abib, ya reb e nep kore pul nem e fekmed riy nga wuru’ yu Egypt. 2 Mmarodko ta’gin’en ni tagil’ e liyor mi gimed li’ u rom reb fapisaf ara garbaw romed ni fan ko damunmun ko Paluk’af niliyor romed ngak SOMOL ni Got romed. 3 Dab mu ked eflowa ni kan lith ni bay e is riy u nap’an e abich romed koPaluk’af, medlip e rran ni ngam ked e flowa ni kan lith niaray rogon, bod ni um rin’ed fa ngiyal’ ni mu chuwgad uEgypt ni aram feni gur. Mu ked e re flowa ney — ni bay unog fithingan ni flowa ko pi’in nra gafgowgad — ya gubine rran u lane yafos romed ma ngi i yib ngan’med e rofenni mu chuwgad u Egypt, ni fare nam ni um gafgowgad riy.4 U lan medlip e rran e dariy be’ u lan e binaw romed ninge par e is u lan e naun rok; ma ufin e gamanman ni kanli’ ni blayal’ ko re rran ni som’on e thingar ni kay e re nepnem.

5 “Thingri dab mu pi’ed e maligach ni fan ko Paluk’afu lan reb fapi binaw ni pi’ SOMOL ni Got romed ngomed;6ya kemus ni ta’gin’en ni tagil’ e liyor ni turguy SOMOL niGot romed, e aram e gin ni ngan pi’ riy fare maligach koPaluk’af, aray ko blayal’ nike yan e yal’ nga but’, ni aram16:1 Exo 12:1–20; Lev 23:5–8; Num 28:16–25

DEUTORONOMY 16:7 50 DEUTORONOMY 16:15e ngiyal’ i n’en ni mu chuwgad u Egypt. 7Mu dulnguyede ufin ngam ked ko ta’gin’en ni tagil’ e liyor; me kadbulriy mi gimed sul nga tafenmed. 8Ma nel’ ni migid e rrane ngu’um ked e flowa ndariy e is riy, ma rofen ni medlipngay e ngammu’ulunggad ngam liyorgad ngak SOMOL niGot romed, ma dariy ba maruwel ni gimed ra ngongliy erofen nem.

Madnom ko T’ar Wom’ngin e Woldug(Exodus 34:22; Levitikus 23:15–21)

9 “Nap’an ni gimed ra tabab i t’ar wom’ngin e woldugromed ni grain mi gimed the’eg nge gamen medlip ewik, 10ma aram e ngam madnom niged fare Madnom koT’ar Wom’ngin e Woldug, ni ngam tedfan SOMOL ni Gotromed, ni ngam feked i yib ngak e maligach ni gimed eka mu leam niged ni ngam pi’ed ni bang ko tin ke fal’egwa’athmed riy. 11Mu felfelan’ gad u p’eowchen SOMOL niGot romed, ni gimed nge pifakmed, nge pi tapigpig, ngepi Levite, nge milekag, nge pi’in kanim’ rorad, nge pi’inke yim’ figirngirad ni yad ma par u lan fa yoch i binawromed. Mu rin’ed ni aray rogon ko fa ta’gin’en ni tagil’ eliyor. 12 Ngi i par u wun’med ni ngu’um folgad ko pin’enni kan ta’chiylen; dab mu paged talin ni um sibgad u lanyu Egypt.

Madnom ko Nochi Naun(Levitikus 23:33–43)

13 “Nap’an ni gimed ra mu’ i n’ag keru’ urngin e grainromed ma kam mu’gad i uduy urngin e grape romed,mi gimed tay fare Madnom ko Nochi Naun ni medlipe rran. 14 Mi gimed felfelan’ u ta’bang, ni gimed ngepifakmed, nge pi tapigpig romed, nge pi Levi, nge girdi’nu boch e nam, nge pi’in kanim’ rorad, nge pi’in ke yim’figirngirad ni yad ma par u lan e yochi binaw romed.15Mathangeluwol naged SOMOL ni Got romed ko re mur

DEUTORONOMY 16:16 51 DEUTORONOMY 16:22ney ni ngam ted ni medlip e rran ko ta’gin’en ni tagil’ eliyor. Nge felfelan’med, ya SOMOL e ke fal’eg wa’athmedko wom’ngin e woldug nge maruwel ni gimed be tay.

16 “Urngin e pumo’on u lan e nam romed ma ngarbadko fa ta’gin’en ni tagil’ e liyor, ngar liyorgad ngak SOMOLni dalip yay u reb e duw ko Madnom ni Paluk’af, Madnomko T’arWom’ngin eWoldug, ngeMadnom ko Nochi Naun.Ra reb e pumo’on ma nge fek ba tow’ath i yib 17 nrogonnrayag rok, nib m’ag nga rogon nike fal’eg SOMOL ni Gotromed wa’athan.

Rogon e maruwel ko puf oloboch18 “Mmel’eged boch e girdi’ ngar manged pi tapuf

oloboch nge boch ni nge mang tolang u gubin e binawnike pi’ SOMOL ni Got romed ngomed. Pi pumo’on neye ngu’ur pithiged e yu pa’ i oloboch u puluwon e girdi’ nirogon nib mat’aw. 19 Dab ur puf olobochgad nde mat’awrogon, fa ur folgad ngak boch e girdi’. Ma dab ur fekedpuluwon e sasalap, ya mus ngak e pi’in yad ba gonopma yad ba yul’yul’ ni maning e tow’ath owcherad, nmak’aringrad ngar turguyed bogi ban’en nde mat’aw rogon.20 Gubin ngiyal’ ni ngu’um pired nib ta’reb rogon e girdi’u wun’medma gimed ba yul’yul’, ya nge yag ni mu tafnedfare namni bayi pi’ SOMOL ni Got romed ngomedma ngkiyag ni ngu’um pired riy i yan ngaram.

21 “Nap’an ni gimed ra toy ba altar ni fan ngak SOMOLni Got romed, ma dab mu ted nga charen, ba ren ni kantoy ni pow ko fare got ni bpin ni Asherah. 22Ma dab mun’ufed ngalang ba gaf i malang ni ngu’um tedfan; ya bafanenikay SOMOL e tinem.16:19 Exo 23:6–8; Lev 19:15 16:21 Exo 34:13

DEUTORONOMY 17:1 52 DEUTORONOMY 17:1017

1“Dabmupi’ed e garbaw fa saf nimaligachngak SOMOLni Got romed ni bay bang u downgin nib kireb; ya dabunSOMOL.

2 “Fa’an gimed ra pir’eg u lan reb fa yochi binaw romedbe’ nibmo’on fa be’ ni bpin nike denen nib togopluw ngakSOMOL ke th’ab fare m’ag ni ngongliy Got u thilmed 3 nibochan e be pigpig ma be tay fan yug boch e got, ara yal’,ara pul, ara t’uf, nib togopluw ko tin keyog SOMOL. 4Mafa’anra kam rung’aged ban’en ni aray rogon, mi gimedmuruwliy ngari mich u wun’med ko rriyul’ fa dangay. Yafa’anra riyul’ nike buch ban’en ni aray feni kireb u lanyu Israel, 5 ma aram e ngam feked facha’ nga wuru’ farebinaw ngam malang niged nge yim’. 6Machane, rayag ningan thang e pogofan rok ni fa’anra l’agruw fa bo’or kol’agruw e girdi’ nra micheg nike rin’ facha’ e kireb. Dabni thang e pogofan rok facha’ ni fa’anra kemus ni ta’abe’ emicheg e tin ke rin’. 7Fapi girdi’ ni yad emich kokirebnikerin’ facha’, e yad e som’on ni ngar malang niged, mfinimalangnag gubin e girdi’, aray konawo’enmi gimed thangmit e biney e kireb.

8 “Fa’anra bay yu pa’ e oloboch ni kay gi mo’maw’ ngake pi tapuf oloboch u lan binaw ni ngar pithged, ni bode yu pa’ i oloboch u mat’wey ko binaw, ara maad’ad nikantay ku be’, ara pi oloboch ni kan thang e pogofan kube’ nderyag i ki’eg ko ni kal riy ara ni leamnag. Re yodro’ban’en, ma ngan yan ko fa ta’gin’en tagil’ e liyor ni SOMOLni Got romed e turguy, 9 mi gimed fek fare pa’ i olobochi yan ngak fapi prist ko Levi nge ngak e cha’ ni ir e tapufoloboch e ngiyal’nem. Me mangyad e ra pithged fare pa’i oloboch. 10 Yad e bay ra dugliyed, ma gimed e ngam17:6 Num 35:30; Deu 19:15; Mat 18:16; 2 Kor 13:1; 1 Tim 5:19; Heb 10:2817:7 1 Kor 5:13

DEUTORONOMY 17:11 53 DEUTORONOMY 17:20rin’ed nrogon ni karoged ngomed. 11Mu faned e tin kardugliyed mi gimed rin’ e tin karogned ni dab mu pagedbochiyang riy. 12 En nra tun ngan’ ndabi fol rok fare tapufoloboch fa fare prist ni ir e be pigpig e ngiyal’nem e yirathang e pogofan rok; aray kanawo’enmemathmit e bineye kireb u Israel. 13 Ma aram mra rung’ag gubin e girdi’murung’agen miyad rus, ma dakriy be’ ni ku ra tun ngan’ni nge rin’ e biney e ngongol.

Bogi yalen nib l’ag rogon ko pilung14 “Nap’an ni gimed ra thap ngalan fare nam ni bayi

pi’ SOMOL ni Got romed ngomed, ni ngam pired riy, maaram e bay mu turguyed nib t’uf ni nge yag reb e pilungngomed ni bod urngin e pi nam nib liyegmed. 15 Dabisiynre mo’on ni ngam mel’egned ni nge mang pilung e ir echa nike mel’eg SOMOL. Dab mu ted ba milekag ni ngemang pilung romed; dabisiy ni kabigmed. 16En nra pilunge dabi leamnag ni nge yo’ornag e os rok ni fan ko ba’ rok esalthaw,madabi l’oeg e girdi’ nga Egypt ni ngar chuw’iyede os. Ya keyog SOMOL ni girdi’ rok e dakuriy bi’id ni ngkisul ngaram. 17 Fare pilung e dabi yo’or le’engin, ya irera’e n’en nra k’aring nge pi’ keru’ ngak SOMOL; ma ku dabimarweliy ni nge fel’ rogon ko silber nge gol. 18Ma nap’annra mang pilung, ma thangri yoloy ngalan bake babyorfapi motochiyel rok Got nge pin’en ni i fil Got ngak e girdi’rok. Pi motochiyel ney e nge fek ko fa ken nem e babyornth’abi som’on, ni bay rok fapi levitical prist.* 19Mi i tay ere ke babyor ney u charen, ngi i be’eg u n’umngin nap’ane yafos rok. Ya nge yag ni i par madgun SOMOL u wan’,mi i yul’yul’ ngi i fol u gubin e tin kanog riy ni ngan rin’.20 Irera’ rogon ma dabi leamnag nib sorok boch ngak epi’in yad nu Israel, ma dariy e ngiyal’ ni nge pi’ keru’ ko tin* 17:18 Levitical prist mu guy ko yu bubugithin.

DEUTORONOMY 18:1 54 DEUTORONOMY 18:11keyog SOMOL ni ngan rin’. Ma aram e ra par ngi i gagiyegnib yo’or e duw, ma pi’in owchen e bay ur gagiyeg nigedpiyu Israel nib yo’or e mfen.

18F’oth rok e Prist

1 “Fare ganong rok Levi ni prist e dariy reb e f ’othnrayag ngorad ko binaw nu Israel; ya pi tow’ath nge pimaligach ni yi be pi’ ngak SOMOL e bay e f ’oth rorad riy.2Dabi milfan bang e binaw ngorad, ni bod e tin ba’aram eganong; f ’oth rorad e arammat’awradni karmangedpristrok SOMOL, ni bod nike micheg SOMOL.

3 “Nap’an ni yira maligachnag e garbaw fa saf, ma nganpi lik’ipon, yadodan, nge yal rok fare gamanman ngak fapiprist. 4Ma yad e ngan pi’ ngorad e tin ba nga’an ko grain,wayin, nge gapgep ni olive, nge tin nsom’on u bunu’en esaf. 5Ya SOMOL emel’eg fare ganong rok Levi u fithik’ e piganong romed ni ngar manged prist ngar pigpiggad ngakni manemus.

6 “Ma demturug e re Levite u reb e binaw u lan yu Israelni ba’adag mrayag ni nge yib ko fa ta’gin’en tagil’ e liyor7nge pigpig u rom ni prist rok SOMOL ni Got rok, ni bod etin ba’aram e Levite ni yad be pigpig u rom. 8Ma nge yage ggan ngak ni ta’reb urngin ko tin kan pi’ ngak fatinef eprist, ma rayag ni nge par rok e tin ke pi’ chon e tabnawrok ke yib ngak.

Dab mu rin’ed e tin sonogor9 “Nap’an ni gimed ra thap ngalan fare nam ni nge

pi’ SOMOL ni Got romed ngomed, ma dab mu’uned kongongol ni sonogornma rin’ girdi’en fapi namni yadbayurom. 10 Dab mu maligach niged pifakmed u fithik’ e nifiyu daken e altar romed; ma dab mu paged e girdi’ romedngar uned ko bey ara chib; ara ur motokangad; 11 ara ra

DEUTORONOMY 18:12 55 DEUTORONOMY 18:22fanayed falayin e fl’egyan’ fa adag; ara pong thagith. 12YaSOMOL ni Got romed e ba fananikan e girdi’ nma ngongliye mitney e ngongol nib sonogor, ya aram fan ni be tulufSOMOL fa pi nam nga wuru’ e gin gimed be yan ngay.13Ngu’um pired ni gimed ba yul’yul’ ngak SOMOL.”

Ba Michmich ni Bayi Pi’ Reb e Profet14Ma aram me ga’ar Moses, “U lan fare nam ni aram e

nge milfan ngomed, e girdi’ riy e yad ma falwok ko pi’inyad ma ngongol ni tamerong ma yad ma changarnag epow ko tin bayib ara bayi buch ban’en, machane SOMOLni Got romed e dabi pagmed ni ngam rin’ed e tiney. 15YeSOMOL ni Got romed e bayi pi’ ba profet ngomed ni bodgag ni bayib i sum u fithik’ e tiromed e girdi’, ma ngu’umfolgad rok.

16 “Fa rofen nim mu’ulunggad ko burey ni Sinai e muweniggad ni nge dab kum rung’aged bayay laman SOMOLni nge non, ara mu guyed fare daramram ni aram ir, nibochan e gimed be rus ni gimed ra yim’. 17Ma aram mega’ar SOMOL ngog, ‘Bfel’ e tin kar wenig niged. 18 Baygu pi’ ngorad ba profet ni bod gur ni bayi sum u fithik’e tirorad e girdi’; bay gog ngak e thin ni nge weliy ngorad,ma bayi weliy ngorad urngin e tin kugog ni ngar rin’ed.19 Ra non u fithingag, ma gu ra gechignag e en nra siyegni nge fol rok. 20 Re profet nra tunguy e thin nge weliyngak e girdi’ me yog ni thin rog ma gathi gag e gog ngakni nge rin’, e thingar nli’ ngem’, ma ku er rogon ba profetni weliy e thin rok yugu boch e kan.’

21“Sana bay um leamniged ko uw rogonmi gimed nangni thin nike weliy reb e profet e gathi SOMOL e yib rok.22 Ngiyal’ nra weliy ba profet ngomed bbugithin me yogni SOMOL e yib rok ma de yib i m’ug nrogon nike weliy,18:13 Mat 5:48 18:15 Act 3:22; 7:37

DEUTORONOMY 19:1 56 DEUTORONOMY 19:9ma aram e gathi SOMOL e yib rok. Ma re profet nem e i ire thin rok e binem e thin, ma dab mu rusgad ngak.

19Pi binaw ntagil’ e ayuw(Numbers 35:9–28; Joshua 20:1–9)

1 “Tomuren nike thang SOMOL ni Got romed owchen egirdi’ ko fare binaw ni nge pi’ ngomed, nge tomuren nikam koled fapi binaw rorad nge naun kam pired riy, 2-3migimed ki’eg fa gin ke milsuwon ngomed ni dalip guruy,ra ba guruy ma bay reb e binaw riy nib mom ni yira thapngay. Ya nge demturug be’ ni thang reb e pogofan nrayagnimil nga rebmadabi buch ban’en rok. 4Fa’anra cheynimkal riy ngam thang e fan rok be’ ni gathi to’ogor rom, mrayag ni mmil nga reb fapi binaw nge dabi buch ban’en rom.5 Bod nra yan l’agruw i pumo’on ngalan e loway ndimowren, ma be toy bagyow bake gek’iy nga but’ me thay e towrok u kolngin nge aw ngak fa en yow nge yim’. Ma arame rayag ni mil ngalan reb fa dalip i binaw nge dabi buchban’en rok. 6 Fa’anra kemus ni ta’reb e mit i binaw neyni bay, ma aram e yug ra palog rok boch e girdi’. Ma engirdi’en fa en ke riya’ ni ir e nge falbiyen, e richey mekol fa’anem nge thang e fan rok u fithik’ e damumuw, nicha’nem e de kireb e rok. Ya aram rogon ni fare pogofanni thang, e ban’en ni kal riy, ya da immoy e kireb u thilrowfa’anem nike yim’. 7 Irera’ fan ni gu be yog ngomed nidabisiy ni ngam dugliyed dalip e binaw.

8 “Ma fa’anra ga’nag SOMOL ni Got romed fa gin kemilsuwon ngomed, ni bod nike yog ngak e pi ga’ romed nikakrom nra rin’; me pi’ urngin yang fapi binaw ngomednike micheg, 9ma aram e ngkummel’egged dalip e binaw.(Ra pi’ e re but’ ney ngomed ni fa’an gimed ra rin’ urngin e19:1 Jos 20:1–9

DEUTORONOMY 19:10 57 DEUTORONOMY 19:19tin kug taychilen ngomed e daba’ ni fa’anra ba t’uf SOMOLni Got romed ma gimed be par ni gimed be fol ko tin kemachibnag.) 10 Mu rin’ed e ran’ey, ya nge dab i y’im be’ni bfel’ e rok ma dabi kireb e romed ko mthang pogofanni gimed be tay u daken e re but’ ney ni nge pi’ SOMOLngomed.

11 “Machane fa’anra kari leamnag be’ nib mo’on ni ngethang e pogofan rok e en to’ogor rok, me pach ngi isonnag nge li’, nge maad’ad nib gel me yim’ facha’, memil ngalan reb fapi binaw. 12 Ma aram e pi tayugang’ kobinaw rok facha’ nike cham e ngar mal’oggad ngan yan nifek facha’ u rom, ngan pi’ ngak fa en ni nge falbiyen, yangan li’ ngem’. 13 Dab nrunguy. Ngan chuweg u Israel ere tathang pogofan ney, ya ngu’um pired ni bfel’ urnginban’en romed.

Mthil ko Binaw nike Kakrom14 “Dab mmithmitheged e mathil u thilmed e en ni

gimed bbuguliyoror, ntay ni kab kakrom u lan fare namni SOMOL ni Got romed e nge pi’ ngomed.

Pi’in ni Yad e Mich u Ban’en e Thingar Rwelyed e Riyul’15 “Ta’reb e girdi’ ni nge mang mich e de gaman ni nge

micheg be’ nike ngongliy ba pa’ i oloboch, ra nge lich mal’agruw e girdi’ ni ngar mangew mich, ni ngar michegewnib kireb e rok be’ u ba pa’ i oloboch. 16 Ra t’ar be’ e thinnga daken be’ ni be guy rogon ni nge gafgow fa’anem,17ma yow l’agruw ni ngarbow ra sak’iygow ko fa ta’gin’entagil’ e liyor, nge pufthin nagrow e pi prist nge pi tapufoloboch. 18 Pi tapuf oloboch e thingara firtiyed fare pa’ ioloboch ma fa’anra ke t’ar fa’anem e thin, 19 ma aram engan gechignag ni bod rogon ni leamnag ni nge aw ngakfa en ni t’ar e thin nga daken. Aray kanawo’en me chuw19:15 Num 35:30; Deu 17:6; Mat 18:16; Jhn 8:17; 2 Kor 13:1; 1 Tim 5:19; Heb

10:28

DEUTORONOMY 19:20 58 DEUTORONOMY 20:7e biney e kireb ko nam romed. 20Ma gubin e girdi’ ni bayrrung’aged e n’en ni kan rin’ miyad rus miyad kol’ayuw,ma aram e dabki rin’ be’ e binem e kireb. 21 Mitney eoloboch ni dariy e marnguy riy; e gechig riy e puluwonreb e pogofan e reb e pogofan, ma puluwon reb e lan mite reb e lan mit, ma puluwon reb e nguwol e reb e nguwol,ma puluwon reb e pa’ef e reb e pa’ef, ma puluwon reb erifrifen ey e reb e rifrifen ey.

20Rogon e yan ko mael

1 “Nap’an ni gimed ra yan ni mael ngak e pi to’ogorromed mi gimed guy e chariot nma girengiy e os, nge os,nge barba’ i salthaw ni yad bayo’or ngomed, ma dab murusgad ngorad. Ya SOMOL ni Got romed nike fekmed ngawuru’ yu Egypt e bay romed. 2U m’on ni ngam tababgadko mael, ma en ni prist e nge yib nga m’on nge ga’arko salthaw, 3 ‘Pumo’on nu Israel, mmotoyilgad! Daba’e ngam marod ko mael. Dab mu rusgad ngak e to’ogorromed, fa mulan’med, fa wagagey lanin’med. 4Ya SOMOLni Got romed e be un ngomed,mra pi’ e to’ogor romed ngapa’med.’

5 “Ma aram e pi tolang ko salthaw e nge lungurad ngakfapi salthaw, ‘Bay bigmed u roy ni kaf ni mu’ i toy e naun,ma dawori ognag ngak Got? Fa’anra bay, ma nge sul ngatabnaw rok. Ya ra dangay,ma fa’anra yim’ komael,ma yugbe’ e ra ognag e naun rok ngak Got. 6Bay bigmed u roy nikaf nimu’ i yung bangiwoldug rok ni grape, ma dawori yagni nge t’ar wom’ngin? Fa’anra bay, ma nge sul nga tabnawrok. Ya ra dangay, ma fa’anra yim’ ko mael, ma yug be’ era felan’ ko wayin nra yib riy. 7Bay bigmed u roy nike mu’19:21 Exo 21:23–25; Lev 24:19, 20; Mat 5:38

DEUTORONOMY 20:8 59 DEUTORONOMY 20:18

i m’ag e mabgol rok? Fa’anra bay, ma nge sul nga tafen.Ya ra dangay, ma fa’anra yim’ ko mael, ma yug be’ e rale’engiy fare pin ni kan m’ag e mabgol rorow.’

8 “Ma fapi tolang ko salthaw e ku yad ra ga’ar ngak fapisalthaw, ‘Bay be’ u roy nike waer lanyan’ kerus? Fa’anrabay, ma nge sul nga tafen. Ya fa’anra dangay, ma ku rawaernag laniyan’ e tin kabay e salthaw.’ 9Nap’an nra mu’e pi tolang ko salthaw ko numon ngorad, mi ni mel’eg epi’in ngu’ur gafaliyed barba’ nge barba e salthaw.

10 “Nap’an ni gimed ra yan ni mael ngak reb e binaw,ma som’on e ngam paged ngar weniggad ni dab ni maelngorad. 11 Ma fa’an yad ra bing e pi garog rorad ngarweniggad, ma yad gubin ni ngar manged sib romed mangu’ur marwelgad romed ni dariy pulworad. 12Machanefa’anra girdi’ ko fare binaw e dab ra weniggad, ya karturguyed ni ngan mael, mi gimed liyeg fare binaw kosalthaw romed. 13Ma nap’an nra pagmed SOMOL ni Gotromed ni ngamkoled fare binaw,mi gimed thang e fan rokurngin e pumo’on ni bay riy. 14Ma aram, e rayag ni ngamfeked e pi’in ppin riy ni ngemilfan ngomed, nge pi’in bitir,nge gamanman, nge gubin e tin kabay u lan fare binaw.Rayag ni ngam faned urngin e tin fen e to’ogor romedko re binaw nem nike pi’ SOMOL ni Got romed ngomed.15Aray rogon ni ngu’um rin’ed ko fapi binaw nib palog kofare nam ni bay mu tafned ngu’um pired riy.

16 “Machane nap’an ni gimed ra kol fapi binaw nu lanfare nam ni bayi pi’ SOMOL ni Got romed ngomed, migimed thang e fan rok gubin e girdi’ riy. 17 Mu thangedmit gubin e girdi’ ni pi Hittite, pi Amorite, pi Kanaan, piPerizzite, pi Hivite, nge pi Jebusite, ni bod nike tay SOMOLchiylen. 18 Mu li’edrad ngarm’ad, ya nge dab ra waliyedgimed ngam denengad nib togopluw ngak SOMOL ko tin

DEUTORONOMY 20:19 60 DEUTORONOMY 21:7yad ra fil ngomed ni ngu’um rin’ed nib sonogor ni yad marin’ u rogon ni yad ma tay fan e pi got rorad.

19 “Nap’an nra gimed be guy rogon ni ngam koledbbinaw, ma dab mu toyed nga but’ e pi gek’iy riy nma yibwom’ngin. Demturug feni n’uw nap’an ni kam m’aged emael ngay. Mu ked wom’ngin, ma dab mu li’ed fa yukegek’iy. Ya yuke gek’iy nem e gathi aram e pi to’ogorromed. 20Rayag ni ngam toyed nga but’ yug boch e gek’iyni ngam faned ko m’ag mael nge taw ko ngiyal’ ni kamkoled fare binaw.

21Mthang pogofan ni dannang ko mini’ e cham

1 “Fa’anra chey nni pir’eg be’ ni kan li’ ke yim’ u dakenbang i flang ko fare nam ni bayi pi’ SOMOL ni Got romedngomed, ma dan nang ko mini’ e ke li’ ke yim’. 2Ma arame pi tayugang’ nge pi tapuf oloboch romed e nga ranodra foleged palogen e gin nni pirieg fare yam’ riy ko yochibinaw nib chugur ngay. 3Ma pi tayugang’ ko fare binaw nith’abi chugur ko gin nni pir’eg fare yam’ riy e ngar fekedba fak e garbaw ndawor ni maruwel ngak. 4 Ngar feked iyan nga pe’ening nga charen e l’ul ni dar ma m’ay e ranriy ma but’an e dawor ni gi’ ma dawor ni woldug riy bi’id,miyad t’ar k’angan fare garbaw u rom. 5Ma fapi prist nipifak Levi e ku yad ra un ngaram, ni bochan e yad maturguy urngin e yupa’ i oloboch nni rin’ u fithik’ e yargel.I SOMOL ni Got romed e ke mel’egrad ni ngar pigpiggadngak ma yad be maybilnag e girdi’ nga fithingan ni ngefal’eg wa’atharad. 6 Ma urngin e tayugang’ nu lan farebinaw nth’abi chugur ko fa gin nni pir’eg fare mo’on riyni kan li’ ke yim’ e ngar maluk niged rifrifen pa’rad ngadaken fare garbaw 7 ni be lungurad, ‘Gathi gamad e guli’ed fare mo’on nge yim’, ma ku dag nanged ko mini’ e li’.

DEUTORONOMY 21:8 61 DEUTORONOMY 21:178 SOMOL, mu n’agfan rok e girdi’ rom nu Israel, ni fa’anigur e mu chowegrad u Egypt. Mu n’agfan romad ma dabmu pag nge par e kireb u dakenmad ni fan ngak facha’ nikan thang e fan rok ndariy ban’en nike bucheg.’ 9Maarame gimed ra rin’ nrogon nike yog SOMOL, mra chuw e kirebu dakenmed ko fare mathang pogofan.

Pi ppin ni kalbus u tan e mael10 “Nap’an ni gimed ra yan ko mael ngak e to’ogor

romed me pi’rad SOMOL ni Got romed ngalan pa’med migimed fekrad ni kalbus, 11mra guy bigimed reb e bpin ufithikrad nib pidorang nib magan’ ngak ni ba’adag ni ngele’engiy. 12 Ma nge fek nga tafen, ma re bpin nem e ngepuy piyan lolugen nge m’ay, me th’ab t’ingun ni gubin,13me thilyeg e mad rok. Me par u tabnaw rom i gur faremo’on nge mowawnag e gal labthir rok nreb e pul, mfinmu le’engiy. 14Ma fa’anra bingyal’ ni kamdabuy fare bpin,ma ga pag nge yan nike puf mat’wun. Dabiyag ni ngampi’ nchuway’ ni bod ba sib nge yag e salpiy riy ngom, nibochan e mu towasar ngak ngam pirew.

Marung’agen e gayog ko bin nganni’ i fakay ni pumo’on15 “Fa’anra be’ nib mo’on ni l’agruw e ppin ni le’engin,

nra bagyow make fakay e pagel, ma bagyow e ba’adagma bagyow e danga’. Ma bin nganni’ i fak ni pumo’on egathi fak fare pin ni ba’adag. 16Nap’an nra leamnag farepumo’on rogon ni nge f ’oth e binaw rok u pa’ pifak, madabi laniyan’ u rogon e f ’oth ni nge tay nge pi’ e f ’oth roke bin nganni’ u pifak ni pumo’on ko bin e pagel ni fakfare pin ni ir e ba’adag. 17 Fare pumo’on e nge pi’ ngake bin nganni’ i fak ni pumo’on l’agruw e f ’oth ko gayogrok, ni yug aram rogon ni gathi ireram e bin fak fare pin niba’adag. Thangri fel’ u wan’ farematam e bin nganni’ i fak

DEUTORONOMY 21:18 62 DEUTORONOMY 22:2nib pumo’on nge pi’ ngak e f ’oth rok nrogon nib mat’awko yalen.

Murung’agen fakey ni pumo’on ni dar fol18 “Fa’anra bay be’ ni pumo’on ni bay ba pagel ni fak

nib gelan’ ma ba tatogopluw, ma der ma fol ko gal labthirrok, ni dariy fan ni yow ma gechignag. 19 Ma aram e fagal labthir e ngar fekew fare pagel nga mit fa pi’in yad mayog e thin ko fare binaw nma par riy, ngan pufthinnag.20 Nge lungurow ngorad, ‘Re pagel ni fakmow ney e bagelan’ mab tatogopluw, ma darma fol romow; ba ta adbeye salpiy mab tachingaw’.’ 21Ma aram e gubin e pumo’onu lan fare binaw e ngar malang niged fare pagel nge yim’,ya nge chuw e mitney e kireb u fithikmed. Ma urngin egirdi’ nu Israel ni yad ra rung’ag e tin ke buch, miyad rarus.

Ku boch e motochiyel22 “Fa’anra kan li’ be’ nib mo’on ke yim’ ni bochan e ke

th’ab e motochiyel, ma kan tining ngalang ngab ley i ren,23 ma dab ni pag u rom nge af nga reb e rran. Thingarni k’eyag ni ka rofen nem, ni bochan e ba yam’ ni kantining ngalang ko ren e ra fek i yib nga daken e binawe buchwa’athan rok Got. Ere mu k’eyeged fare yam’, yange dab mu ta’ay niged fare nam ni bayi pi’ SOMOL ni Gotromed ngomed.

221“Fa’an ga ra guy e garbaw fa saf rok be’ ni ku be’ u Israel

nike math’ gufan, ma dab mu sabalbalyang nigem riy; mufek ngam fulweg ngak e en ni fak. 2Ma fa’anra en fak faregamanman e ma par u bang nib palog, fa dam nang e cha’ni fak, ma aram ma ga fek nga tafnam. Ma nap’an ni bay21:23 Gal 3:13 22:1 Exo 23:4, 5

DEUTORONOMY 22:3 63 DEUTORONOMY 22:12

yib e en fak ni be changarnag, ma ga fulweg ngak. 3 Kuaray rogon ni gra rin’ ni fa’an gara pir’eg ba dongki, fa bamad, ara demturug ban’en rok be’ nu Israel ni gomangaken’ag.

4 “Fa’an gara guy ba gamanman ni dongki, fa ba garbawrok be’ nu Israel nike awnga but’, ma dabmu sabalbalyangnigem riy. Mu ayuweg facha’ ngam sak’iy nigew faregamanman bayay.

5“Dabi chuweppinngamadan e pumo’on,mapumo’one dabi chuw nga madan e ppin. Ya fanenikan SOMOL niGot romed e girdi’ nma yodoro’.

6 “Fa’an gra pirieg ba tafen e arche’ (way ko arche’) ul’ugun ba ke gek’iy, fa u but’ ni bay e chitinngin u daken nibe dili’iy, ara be par rok pifak ni kaf ni bilig, ma dabmu feke chitingirad. 7Rayag ni ngam fek pifak, machane thingarmu pag fare chitinngin nge yan. Ya nge yag nim par nibn’uw nap’an ma bfel’ wa’atham ko par rom.

8 “Nap’an ni gimed ra toy reb e naun nib be’ech, manopa’med ni gimed ra tay e yoror u thathren e chigiy riy.Ya ri mul be’ riy nga but’ nge riya’ min tay u puluwmed.

9 “Dab mu yunged yu gub mit e wolduw nga dakenta’bang i milay’ ni kam yunged fi’imed grape ngay. Yagimed ra rin’, ma dabyag ni ngamkedwom’ngin fapi grapefa wom’ngin fa tinem e woldug ni ku bay riy.

10 “Dab mm’aged ba garbaw ni pumo’on nge ba dongkinga ta’bang ni ngar gi’ew e but’.

11“Dabmu chuwgad komad ni kan chagiy bunu’en e safnge linen kan lifith riy.

12 “Mup’ed e pi matharthar nga daken fa aningeg itabthung ko fare mad ni ngam chuw ngay.22:9 Lev 19:19 22:12 Num 15:37–41

DEUTORONOMY 22:13 64 DEUTORONOMY 22:21Motochiyel ni Murung’agen e Par ni Matay e Pumo’on nge

Ppin13“Fa’anra fek be’ nibmo’on be’ ni bpin nge le’engiyme

munmun me duwgiliy u wan’ nike dabuy fare pin. 14Maaram me tunguy e thin nga daken fare pin. Ni be yog nifare pin e kenang e pumo’on u m’on ni ngar mabgolgow.

15“Fa’anra aray rogon,ma gal labthir rok fare pin e ngarfekew fa gi mad ni fen daken e chob ko fa gali cha’ nike awe racha’ ngay ni mich riy ni fare pin e denang e pumo’onu m’on, ngar dagew u tagil’ e mu’ulung ko fapi tayugang’ko fare binaw. 16Me ga’ar e chitamngin fare pin ngak fapitayugang’, ‘Gu pi’ fakag ni bpin ngak e re mo’on ney ningar mabgolgow, ma ke chiney ma ke dabuy. 17 Ma betunguy e thin nga daken fakag, be yogni gathi ir be’ nibfal.Ere ba’aray e mich riy ni fakag e immoy nibfal; amguyede racha’ ko re gi mad ney ko rofen nra mabgolgow.’ 18Maaram e nge fek fapi tayugang’ fare mo’on ni figirngin farepin ngar pirdi’iyed. 19Ma ku ra pi’ ra’ay e salpiy ni silberngak e chitamngin fare pin, ni bochan e ke dariyfannagbe’ni bpin nu Israel. Ma dabi chuw fare pin ni le’engin, madariy bi’id nrayag ni nge n’ag fare pin u n’umngin nap’ane yafos rok.

20“Machane fa’anra riyul’ fapi thin ni be yog faremo’onnib togopluw ngak fare pin rok, ma dariy e mich riy nifare pin e denang e pumo’on um’on nramabgolgow, 21maaram e yira fek fare pin i yan nga langan e mab ko naunrok e chitamngin, nge malangnag e pi pumo’on ko farebinaw nge yim’ u rom. Ni bochan e ke rin’ fare pin ban’ennib tamra’ u fithik’ e girdi’ rog nike par nga gil’ e pumo’onni dawori mabgol, ko ngiyal’ i n’en ni ku be par u tafen echitamngin. Irera’ kanawo’en me chuw e mitney e kirebu fithik’med.

DEUTORONOMY 22:22 65 DEUTORONOMY 22:30

22“Fa’an yira pir’eg be’ nibmo’on ni yowbe par le’enginyug reb e pumo’on, ma yow l’agruw ni yira thang epogofan rorow. Irera’ kanawo’en mi gimed chuweg emitney e kireb u fithik’med.

23 “Fa’an yira kol be’ ni pumo’on u lan binaw ni yow bepar be’ ni bpin ni kanm’ag emabgol rok. 24Mangam fekedyow nga wuru’ e binaw ngam malang niged yow ngarm’ow. Fare pin e nge yim’ ni bochan e de tolulnag e ayuw,ni yug aram rogon ni bay u lan binaw, ni yira rung’aglaman. Ma fare mo’on e nge yim’ ni bochan e kar pirewbe’ ni bpin ni kan m’ag e mabgol rok. Irera’ kanawo’en migimed chuweg e mitney e kireb u fithik’med.

25 “Fa’anra be’ nib pumo’on ni kol be’ ni bpin u wuru’e binaw ni fare pin e kan m’ag e mabgol rorow reb epumo’on. Ma aram e kemus ni fare mo’on e yira thange pogofan rok. 26 Ma fare pin e dariy ban’en ni yira rin’ngak, ya dawori rin’ ba denen ni labgen e yam’. Ya re pa’i oloboch ney e ta’reb rogon ngak be’ ni pumo’on ni ogngak be’ nge li’ nge yim’, 27 ya fare mo’on e kol fare pin ugelngin uwuru’ e binaw. Ma fare pin ni kanm’ag emabgolrorow reb e pumo’on e i tolulnag e ayuw, ma dariy be’ niayuweg.

28 “Ma fa’an yira pir’eg be’ nib pumo’on ni be kol ugelngin be’ ni bpin ndawor ni m’ag e mabgol rorow be’.29Ma re mo’on nem e ra pi’ puluwon ngak e chitamnginfare pin ni wugem e salpiy ni silber, ma nge le’engiy farepin ni bochan e ke kol u gelngin. Ma dariy bi’id nrachuweg fare pin u n’umngin nap’an e yafos rok.

30 “Dariy reb e pumo’on ni nge dariyfannag e an chita-mngin ngar pirew reb i le’engin.22:28 Exo 22:16, 17 22:30 Lev 18:8; 20:11; Deu 27:20

DEUTORONOMY 23:1 66 DEUTORONOMY 23:10

23Pi’in ngan chuwegrad u fithik’ girdi’en SOMOL

1 “Dariy be’ nib mo’on ni kan luf nuni ran ara kan th’abdowngin ni pumo’on ni yira uneg nga fithik’ e girdi’ rokSOMOL.

2 “Dariy be’ nni diyennag u muchugbil nrayag ni mangreb i chon e tirok SOMOL e girdi’. Ni mus ngak e pi’inowchen facha’ nge mada’ ko bin ragag e mfen, ma ku dabiyag ni yad ra mang chon e tirok SOMOL e girdi’.

3 “Dariy reb e girdi’ nu Ammon fa Moab fa reb e pi’inowcharad i yan nge mada’ ko bin ragag e mfen nra mangreb i chon e girdi’ rok SOMOL. 4Ni bochan e pi girdi’ neye dar pi’ed e ggan nge ran ngomed ko fare ngiyal’ i n’emni gimed be yib i yib nga wuru’ yu Egypt. Ma ku bochane ra pi’ed puluwon Balaam, nib mo’on ni fak Beor ni be’ko fare binaw nu Pethor u Mesopotamia, ni nge buchegwa’athmed. 5Machane SOMOL ni Got romed e de motoyilngak Balaam. Ya n’en ni rin’ e thilyeg e buchwa’athannge ngal’ ni fel’wa’athan ni bochan e gimed ba t’uf rok.6 N’umngin nap’an ni gimed be par ni gimed reb e nam,ma rdariy bangiyal’ ni ngam pi’ed e ayuw ngak e gali namney ara mu rin’en ban’en ni nge fel’ rogorad riy.

7 “Dab mu dabuyed e pi Edomite; ya gimed girdi’. Madab mu dabuyed e pi Egyptian; ya immoy bangiyal’ ni umpired u daken e but’ rorad. 8 Pi’in owcharad e rayag ningar manged boch girdi’en SOMOL ko bin dalip e mfen iyan ngaram.

Gin be par e salthaw riy ni yima kol falen9 “Ra gimed bay u gil’ e mael u nap’an e mael, ma

ngam paged i rin’ e tin nra alit nagmed nrogon ko yalen.10 Fa’anra ta’ay be’ nib mo’on ni bochan e ke lik’ay nnep’me garda’, ma nge yan nga wuru’ e gin be par e salthaw

DEUTORONOMY 23:11 67 DEUTORONOMY 23:20riy nge par u rom. 11Me yan i blayal’ me maluk, me aw eyal’ me sul bayay ko gin ni yibe par riy.

12 “Mi gimed tay bang u wuru’ e gin ni gimed be parriy ni ngu’um sorgad ngay ko ngiyal’ ni ngam pithgedrogmed. 13 Ra be’ ma nge uneg baley i gek’iy ko pi taline maruwel rok ngi i fek. Ya nge yan kengnam ma ga kere but’ ko fare ley i gek’iy ngam tharey. 14 Mu ted e ginni gimed be par riy nib tabgul, ni bochan e bay SOMOLni Got romed u lan e gin ni gimed be par riy ni ngi iayuwegmedmepi’ e pi to’ogor romedngalan pa’med. Dabmu rin’ed ban’en nib sonogor ya ra k’aring SOMOL nge pi’keru’ ngomed.

Yug boch e motochiyel15 “Fa’anra mil ba sib ko master rok nge yib ngomed ni

ngam ayuweged, ma dab mu l’oged nge sul. 16 Rayag nimel’eg reb e yochi binaw romed nge par riy, ma dab mugafgow niged.

17 “Dariy be’ nib mo’on fa be’ ni bpin nu Israel ni ngii chuway’ ngak u tempel. 18 Ma ku errogon e salpiy niyag ko mitney e ngongol ni dab ni fek i yib ngalan e naunrok SOMOL ni Got romed, ni fan e ngam pi’ed ni puluwonban’en ni kam micheged u fithingan Got. Ya SOMOL efanenikan e pi’in yad ma pi’rad nchuway’ u tempel.

19“Nap’anni gimed ra pi’ e salpiy fa ggan ara yug ban’enngak be’ ni ku reb e Israel, ma dab mun’ed e win romedngay. 20 Rayag ni nga mun’ed e win romed ko tin gimedbe pi’ ngak yug boch e girdi’ nu reb e nam, machane dabmu rin’ed ngak reb e girdi’ ni ku reb e Israel. Umfolgadko re gafal ney, me fal’eg SOMOL ni Got romed wa’athanurngin e tin gimed ra ngongliy u lan fare nam ni bayi pi’ngomed ni ngam tafned.23:19 Exo 22:25; Lev 25:36, 37; Deu 15:7–11

DEUTORONOMY 23:21 68 DEUTORONOMY 24:421 “Nap’an ni gimed ra mownag ban’en nga fithingan

SOMOL ni Got romed, ma dab mmon’ed yaran e tin ka mumicheged ni ngam rin’ed. I SOMOL e bayi tay ngan’ e tinka mu mow niged, ma ba denen ni fa’anra dab mu tedu gil’. 22 De denen ni fa’anra dab mu mow niged ban’ennga fithingan SOMOL, 23 machane ngam kol’ayuwgad nidabisiy ni ngam rin’ed e n’en nike thay u langmed, yagimed e lanin’medni ngammowniged ufithingan SOMOLni Got romed nu langmed e mu micheged riy.

24 “Nap’an nra gimed be yan u ba kanawo’ ni yan udaken emilay’ ni grape rok be’,mrayagni ngamkedurngini wom’ngin e woldug ni grape ni gimed ba’adag, machanedab mu afed boch ngalan ban’en ngam feked. 25 Nap’annra gimed be yan u ba pa’ i kanawo’ ni yan u daken emilay’ko grain rok be’, mrayag ni ngam ked urngin wom’ngin egrain nrayag ni ngampuged nga pa’med, machane dabmuth’abed wom’ngin e grain ko kamma.

24Machuw nge ngan mabgol bayay

1 “Nap’an nra le’engiy be’ ni pumo’on reb e bpin, mebingyal’ me dabuy fare pumo’on fare pin ni bay tapgin.Me yoloy babyoren ni kar wergow, me pi’ ngak fare pin,me yog ngak ni nge chuw. 2 Ma fa’anra figirngiy farepin reb e pumo’on, 3miki dabuy e binem e pumo’on farepin, ma ku ra yoloy babyoren ni kar wergow, me pi’ ngakfare pin, me l’oeg ni nge chuw u tafen. Ma fa’anra keyim’ fa bin l’agruw e pumo’on nike figirngiy, 4 ma yugudemturug rogonma fa bin som’on e pumo’on rok e dab kura mabgolgow bayay, ya nge tay u wan’ nni fare pin e bata’ay. Ra la’ay fare pin bayay ma de mat’aw u p’eowchen23:21 Num 30:1–16; Mat 5:33 24:1 Mat 5:31; 19:7; Mrk 10:4

DEUTORONOMY 24:5 69 DEUTORONOMY 24:13SOMOL. Dab mu rin’ed e tiney e kireb ni er fini ubchiya’ ulane re nam ni SOMOL ni Got romed e nge pi’ ngomed.”

Yugu boch e motochiyel5 “Fa’anra ka fini mabgol reb e pumo’on ma dab ni fek

nge un ko salthaw fa yugu reb e maruwel ko nam, yathangri puf rogon nge par u tabinaw ni reb e duw ngeayuweg e bpin rok ngi i par nib felfelan’.

6 “Ngiyal’ nra ning be’ ban’en ngom ni ku ra fulweg, madab mfek fen e bil flowa rok ngam tay rom ni talpen erichey made fulweg e tirom. Ga ra fek fen fare tabnaw niyad ma pirdi’iy garad ngay, ma aram e kam fek e n’en niyad ma pirdi’iy garad ngay ni nge tayrad ni ku yad bfos.

7 “Fa’anra cheal be’ nu Israel nge iring reb e girdi’ nuIsrael nge mang sib rok fa pi’ nchuway’ nge mang sib, mangan thang e fan rok. Aray rogon mi gimed chuweg ebiney e kireb u lan e nam romed.

8 “Fa’anra bay e daraw u dowmed ma ngu’um kolayuwgad ngu’um rin’ed e tin be yog fapi prist ko Levingomed; ni bod rogon ni ku gu taychilen ngorad, e aramrogon ni ngam rin’ed. 9 Mu leam niged e n’en ni rin’SOMOL ni Got romed ngak Miriam ko fa ngiyal’nem nimbad u Egypt ngaray.

10 “Ra ning be’ ban’en ngomed ni ku ra fulweg, ma dabmman nga naun rok ngam fek e mad ni nge pi’ ngom nitalpen e richey ma dabi fulweg; 11 mu par u wean ngemang ir e fek i yib ngom. 12 Fa’anra ir be’ nib gafgow madab mu tel fare mad rok ni reb e nep’; 13mu fulweg ngakko ngiyal’ ni ka fini aw e yal’, nge yag ni chuw ngay ngemol. Ma aram e ra pining e magaer ngom u wan’ ma gapar ni kam fel’ u wan’ SOMOL ni Got rom.24:7 Exo 21:16 24:8 Lev 13:1—14:54

DEUTORONOMY 24:14 70 DEUTORONOMY 24:2114 “Dab mu sasalap ngak be’ nib gafgow ni be maruwel

rom, demturug ko be’ u Israel fa be’ u bang ni be par ureb e yochi binaw romed. 15U m’on ni nge aw e yal’ u rebe rran ma ngan pi’ puluwon ko maruwel nike ngongliy erofen nem; ya dabisiy ni nge yag e re salpiy nem ngak yabe taga’ ngay. Fa’anra dab mu pi’ puluwon mra yognemngak SOMOL me yan i aw ni gur e ba kireb e rom.

16 “Gallabthir e dab ni thang e pogofan rorow ni bochane kireb nike ngongliy pifakrow, ma pi’in bitir e dab nithang e pogofan rorad ni bochan e kireb ko gallabthir; rabe’ ma ngan thang e fan rok ni bochan e kireb rok.

17 “Mat’awun girdi’en yug boch e nam nge bitir nikanim’ rorad e dab ni chuweg rorad; ra ning be’ ni bpinnike yim’ e pumo’on rok ban’en ni nge maruwel ngay mefulweg, ma dab mu fek e mad rok ni talpen fare n’en, ningan fulweg ngom mfini mpi’ fare mad ngak. 18 Dab mupaged talin ni um manged sib u Egypt me chuwegmedSOMOL ni Got romed u rom; aram fan ni ku gu taychilene pi thin ney ngomed.

19 “Nap’an ni gimed ra kunuy wom’ngin e woldugromed mi gimed pag talin boch u milay’ ni ka mmu’gadi th’ab, ma dab ku mu sulod ngay; ngan pag ni fanngak e milekag, nge pi’in kanim’ rorad, nge pi’in nikeyim’ figirngirad, ma SOMOL ni Got romed e bayi fal’egwa’athmed u gubin e tin bay mu rin’ed. 20 Gimed ra mu’i t’ar wom’ngin e olive romed ma dab kum sulod ngamt’ared e tin ke magey; ya nge par ni fan ko milekag,nge pi’in kanim’ rorad, nge pi’in nike yim’ figirngirad.21 Gimed ra mu’ i kunuy wom’ngin e grapes romed, madab kum sulod ngam kunyed e tin ke magey, ya nge milfan ngak e milekag, nge pi’in kanim’ rorad, nge pi’in nike24:14 Lev 19:13 24:17 Exo 23:9; Lev 19:33, 34; Deu 27:19 24:19 Lev

19:9, 10; 23:22

DEUTORONOMY 24:22 71 DEUTORONOMY 25:7yim’ figirngirad. 22 Dab mu paged talin ni um sibgad uEgypt; aram fan ni ku gu taychilen ngomed ni ngam rin’ede ran’ey.

251 “Fa’anra yan l’agruw ni’ u Israel nga tafen e puf

oloboch ni ngan pithig e oloboch rorow, min turguybagayowni bfel’ e rokmin turguy bagayownib kireb e rok,2ma fa’anra nturguy ni fa’anem nib kireb e rok e ngan toyma aram e fa’anemni tapuf oloboch e nge yog ngak ni ngepalpal nga but’ ngan toy. Ma urngin yay ni ngan toy e beyan u rogon gelngin e oloboch nike ngongliy. 3 Rayag ningan toy ni aningeg i ragag yay, machane dabi yo’or yay;ya ra yo’or mra tamra’ u fithik’ e girdi’.

4 “Dab mm’ag l’ugun ba garbaw ni ga be maruwel ngakbe lufluf e grain.

Maruwel ni ngan rin’ ni fan ngak be’ nib mo’on ni walageynike yim’

5 “Fa’anra par l’agruw i mo’on niyow walag u dakenta’bang i binaw me yim’ bagayow ndariy fak ni pumo’on,ma fare pin ni le’engin e dabi figirngiy be’ nga yugu reb etabinaw, ya yalen e ba pumo’on ni walagen fa’anem nikeyim’ e nge munfangich. 6 Bin som’on e pumo’on ni yowra fakay e aram e nge par ni fak fare mo’on nike yim’, yange par e re tabnaw nem ni dabi math mit u Israel. 7Mafa’anra siyeg fare pumo’on ni walagen fa’anem nike yim’ni nge munfangich, ma nge yan fare pin nga p’eowchene pi’in yad be yog e thin ko fare binaw nge ga’ar, ‘Faremo’on ni walagen figirngig nike yim’ e dabun ni nge rin’e tin yalen ni nge rin’, dabun ni nggu diyen nigew reb epumo’on nge par ni owchen walagen u fithik’ e girdi’ nu25:4 1 Kor 9:9; 1 Tim 5:18 25:5 Mat 22:24; Mrk 12:19; Luk 20:28

DEUTORONOMY 25:8 72 DEUTORONOMY 25:19Israel.’ 8 Ma aram e girdi’ ni yad be yog e thin ko farebinaw e ngar pininged fa’anem nge yib ngar welthingadngak. Ma fa’anra ka be siyeg ndabi le’engiy fare pin, 9mafare pin rok walagen nike yim’ e nge yib ngak fare mo’onu p’eowchen e pi’in yad be yog e thin ko fare binaw, ngeluf baraba’ e sus u ay fare mo’on me thuw nga owchenfare mo’onme ga’ar ngak, ‘Irera’ e n’en niyima rin’ ngak ere mo’on nra siyeg ni nge munfangich nge sum owchenwalagen nike yim’.’ 10 Ra tabnathin e tabnaw rok faremo’on u Israel nga unog ni ‘fare tabnaw rok fare mo’onnni luf e sus rok.’

Ku boch e motochiyel11 “Fa’anra be cham l’agruw i pumo’on me yib le’engin

bagyow ni nge ayuweg figirnginmemalle’ nga chunmeanfa’anem ni yow be cham figirngin, 12 ma gimed ra th’abrifrifen pa’ fare pin; ni dab nrunguy.

13 “Dab mu sasalapiy e thabthabel nge rogon i folegban’en. 14 Dab mu sasalapgad i foleg ban’en, ni nge ga’fa nge achig. 15 Ngam marwelgad ko thabthabel nge folnib paluw, ya nge yag nim pired nib n’uw napmed u lanfare nam ni bayi pi’ SOMOL ni Got romed ngomed. 16 Yafanenikan SOMOL e girdi’ nma sasalap.

I tay SOMOL chiylen ni ngan thang e fan rok e pi Amalekite17 “Dab mu paged talin e n’en ni rin’ e pi Amalekite

ngomed u nap’an ni gimed be chuw u lan yu Egypt.18 Dariy madgun Got u wun’rad, aram fan ni yad ra chamngomed u wuryal ko fa ngiyal’ ni kammagaergad nike awparowmed, mar thanged e pogofan rok e pi’ romed nikeaw nga wuryal. 19 Ere nap’an ni bayi pi’ SOMOL ni Gotromed fare nam ngomed, me gagiyegnag ni dabki bucheg25:7 Rut 4:7, 8 25:13 Lev 19:35, 36 25:17 Exo 17:8–14; 1 Sa 15:2–9

DEUTORONOMY 26:1 73 DEUTORONOMY 26:9e pi to’ogor romed ban’en romed, ni yug aram rogon niyad ma par ni yad ba liyegmed, nopa’med ni gimed rathang e pogofan rok e pi Amalekite ni yad gubin, ya ngarmathgad u wan’ e girdi’. Dab mu paged talin!

26Ggan nike yib ko woldug ni nga ni pi’ ngak SOMOL

1 “Gimed ra yan mpired ngalan fare nam ni SOMOL niGot romed e bayi pi’ ngomed, 2mra bigimed ma thangridugnag e tin som’on nike yib u bmit e woldug nge bmitngam feked i yib ko ta’gin’en tagil’ e liyor. 3Marod ko reprist ni ir e bemaruwel e ngiyal’nemngam ga’argad ngak,‘Chiney e nggu pininged e magaer ngak SOMOL ni Gotromad ya kug thapgad ngalan fare nam ni micheg ngakpi chitamangimad ni kakrom ni bayi pi’ ngomad.’

4 “Ma bayi fek fare prist fare dug rom nge tay ngam’on ko altar rok SOMOL ni Got rom. 5 Ma aram engamog e pi thin ni ba’aray u p’eowchen SOMOL: ‘Ga’rog kakrom e be’ u Aramea, ni be’ ndariy tafen me fekchongin e tabnaw rok nga Egypt ni ngar pired u rom.Ranod ngaram ni yad ba lich, machane miyad yo’or ngarpired ni yad ba namnib ga’ ma ba gel. 6Piyu Egypt e ba gele gafgow nra ted ngomad miyad yargel ngomad ni nggumaruwelgad ni sib. 7Ma gamad wenig ngak SOMOL ni Gotrok epi chitamangimad ni kakrom ni nge ayuwegmad. Merung’ag lammad, me guy e gafgow ni yibe tay ngomad,nge pin’en nib mo’maw’ ni be yib ngomad, nge maruwelnib gel ni yibe pi’ ngomad gamad be gafgow riy. 8Gelnginnib gel e maruwel ngay nge chuwegmad u pa’ yu Egypt. Ingongliy bogi maang’ang nge bogi n’en ni un ngat ngayme gagiyegnag bogi n’en nge yib nib gel e marus ni untay riy. 9 Me fekmad i yib ngaray me pi’ e re nam neyngomad, nib nam ni bfel’ rogon ma ba yong’ol e but’ riy.

DEUTORONOMY 26:10 74 DEUTORONOMY 26:1510 Ere chiney e kug fek i yib ngak SOMOL e tin som’on eggan nike yib ko woldug rog ni ir e ke pi’ ngog.’

“Ma ga tay fare dug rom nga but’ u p’eowchen SOMOLma ga paraw nga but’ u p’eowchen ngam pining e magaerngak. 11 Ma ga felfelan’ ni bochan e pin’en ni bfel’ niSOMOL ni Got rom e ke pi’ ngom nge girdi’en e tabinawrom; ma ga pining e pi Levi nge girdi’ u yugu boch e namni yad be par u fithik’med ngar uned ngomed ko mur ngefelfelan’.

12 “Gubin e yu dadalip e duw ma ga pi’ ragag e pasentko ggan nike yib ko woldug rom ngak e pi Levi, nge pimilekag, nge pi bitir ni kanim’ rorad, nge ppin nike yim’figirngirad, ya nge urngin e girdi’ miyad gaman ko ggan.Nap’an ni ga ra mu’ i rin’ e biney, 13ma nge lungum ngakSOMOL, ‘Dariy reb fa pin’en ni nggu pi’ ngom nike mageyu naun rog; ya kug pi’ ngak e pi Levi, nge milekag, ngepi bitir ni kanim’ rorad, nge ppin nike yim’ figirngirad, nibod ni mog ngog ni nggu rin’. Dawor gu pag ma ku daworgu pag talin e tin mog ni murung’agen ragag e pasent koggan nike yag ko woldug rog. 14 Dawor gu fek boch riygu way ko ngiyal’ ni gu be yornag be’ nike yim’, dawor gufek boch riy nga wuru’ e naun rog ko ngiyal’ ni gomangagub taay; ma dawor gu fek boch riy nggu pi’ ni fan ngakbe’ nike yim’. Kug fol rom, i gur Got SOMOL rog; kugrin’ urngin e tin kamog u murung’agen ragag e pasentko ggan nike yib ko woldug rog. 15 Mu sap nga but’ kogin ba thothup ni ga be par riy u tharmiy ma ga fal’egwa’athan piyu Israel, ni girdi’ rom; mu kum fal’eg rogon ere nam ney ni bfel’ rogon ma ba yong’ol e but’ riy ni kampi’ ngomad, ni bod ni kammicheg ngak pi chitamangimadni kakrom.’

Girdi’ rok SOMOL26:12 Deu 14:28, 29

DEUTORONOMY 26:16 75 DEUTORONOMY 27:516 “I SOMOL ni Got romed e be yog ngomed ni ngu’um

folgad u urngin e pi motochiyel rok; ere um folgad riy ufithik’ e yul’yul’ u polo’ i gum’ircha’med nge lanin’med.17 Daba’ e kam micheged ni SOMOL e ir e Got romed,ma kam micheged ngak ni bay um folgad rok ma gimedbe fol u urngin fapi motochiyel rok ma gimed be rin’urngin e tin keyog ngomed ni ngu’um rin’ed. 18 Daba’ eke taymed SOMOL ni kam manged girdi’ rok, ni bod nikemicheg ngomed; ma be yog ngomed ni ngu’um folgad uurngin fapi motochiyel rok. 19 Bayi gagiyeg nagmed ngegilbuguwmed ngak urngin e pi nam ni ir e sunumiy. Mabay um pired ni gimed e girdi’ rok nib thothup ni bod nimicheg ngomed, ma bay um pininged e sorok ngak migimed be mathangeluwolnag fithingan.”

27Pi motochiyel rok Got ni yoloy nga daken yugaf i malang

1 Me ga’ar Moses nge pi tayugang’ nu Israel ngak fapigirdi’, “Ngu’um folgad ko urngin e tin kugogned ngomede daba’. 2Re rran ni gimed ra th’ab fare lul ni Jordan ngammarod ngalan fare nam ni bayi pi’ SOMOL ni Got romedngomed, e gimed ra n’uf u rom yu raba’ i malang nib ga’,mi gimed achey ko wech, 3 mi gimed yoloy nga daken eyugaf i malang ney urngin e pi motochiyel ney. Nap’anni gimed ra thum’ ngalan fare nam ni bfel’ rogon ma bayong’ol e but’ riy ni SOMOL ni fare Got rok e pi ga’ romed,e ke micheg ngomed. 4 Ma nap’an ni gimed ra thap ngaba’anem e Jordan, mi gimed n’uf e pi malang ney ngalangu daken fare Burey ni Ebal, ni bod ni gu be yog e daba’ni ngam rin’ed, mi gimed plastarnag. 5 Mi gimed ubungba altar u rom ko malang ni dab mu marweliyed nga ba26:18 Exo 19:5; Deu 4:20; 7:6; 14:2; Tit 2:14; 1 Pe 2:9

DEUTORONOMY 27:6 76 DEUTORONOMY 27:16

talin e maruwel ni wasey, 6 ya gubin e altar ni gimed raubung ni fan ngak SOMOL ni Got romed e thingar ni fanaye malang ngay ndan puy. Arame gin ngam pi’ed riy fapimaligach ni mo’oruf, 7ma ku aram e gin ngu’um ognigedmi gimed kay e pi maligach ney ni nge gapaseg thilmedGot, ma gimed be pining e magaer u p’eowchen SOMOLni Got romed. 8 Mi gimed yoloy nib gagiyal gubin bug ethin u lane pi motochiyel rok Got nga daken fapi yu raba’i malang ni kan plastarnag.”

9 Miki ga’ar Moses nge fapi Levi ni prist ngak urnginfapi girdi’ nu Israel, “Gimed e girdi’ nu Israel, mu th’abedgulungmed ngam motoyilgad ngomad. Daba’ e kammanged girdi’en SOMOL ni Got romed; 10 ere umfolgadrok mu um ayuweged urngin e motochiyel rok ni kug pi’ngomed e daba’.”

Ragag nge l’agruw i Buchwa’athan11Me ga’ar Moses ngak fapi girdi’ nu Israel, 12 “Nap’an

ni gimed ra th’ab e Jordan nga ba’anem, ma ba’aray e piganong ni yad ra sak’iy nga daken e burey ni Gerizim unap’an ni yibe yiblay e fel’wa’athan nga daken e girdi’ nigubin: Simeon, Levi, Judah, Issakar, Josef, nge Benjamin.13 Ma tin ba’aray e ganong e yad ra sak’iy nga daken eburey ni Ebal u nap’an ni yibe be’eg fapi buchwa’athan:Ruben, Gad, Asher, Zebulun, Dan, nge Naftali. 14Ma girdi’ko Levi e yad ra be’eg e pi thin ney nib ga’ lamrad:

15 “ ‘Nge bucheg Got wa’athan e en nra ngongliy ya’anban’en ko malang, ara gek’iy, ara wasey ngi i tayfan nibmith; ba fanenikan SOMOL ni yima tayfan yug boch e got.’

“Me fulweg e girdi’ ni gubin ni lungurad, ‘Amen!’16 “ ‘Nge bucheg Got wa’athan e en nra i dariyfannag e

chitamngin ara chitinngin.’27:15 Exo 20:4; 34:17; Lev 19:4; 26:1; Deu 4:15–18; 5:8

DEUTORONOMY 27:17 77 DEUTORONOMY 27:25“Me fulweg e girdi’ ni gubin ni lungurad, ‘Amen!’17 “ ‘Nge bucheg Got wa’athan e en nra n’ag tagil’ e

mathil rorow e en ni yow bbuguliyoror.’“Me fulweg e girdi’ ni gubin ni lungurad, ‘Amen!’18 “ ‘Nge bucheg Got wa’athan e en nra pow’iy be’ nib

malmit u daken e kanawo’ nge sor ngabang.’“Me fulweg e girdi’ ni gubin ni lungurad, ‘Amen!’19 “ ‘Nge bucheg Got wa’athan e en nra sasalpiy

mat’wun e pi milekag ni yad be par u fithik’med, nge pi’inkanim’ rorad, nge pi’in ke yim’ figirngirad.’

“Me fulweg e girdi’ ni gubin ni lungurad, ‘Amen!’20 “ ‘Nge bucheg Got wa’athan e en ni yow ra par reb i

le’engin e chitamngin ya be dariyfannag e chitamngin.’“Me fulweg e girdi’ ni gubin ni lungurad, ‘Amen!’21 “ ‘Nge bucheg Got wa’athan e en ni yow ra par ba

gamanman.’“Me fulweg e girdi’ ni gubin ni lungurad, ‘Amen!’22 “ ‘Nge bucheg Got wa’athan e en ni yow ra par be’

ni bpin ni walagen, fa be’ ni bpin ni walagen nib thil echitamangirow fa chitiningirow.’

“Me fulweg e girdi’ ni gubin ni lungurad, ‘Amen!’23 “ ‘Nge bucheg Got wa’athan e en ni yow ra par e re

bpin ni chitiningin e en nle’engin.’“Me fulweg e girdi’ ni gubin ni lungurad, ‘Amen!’24 “ ‘Nge bucheg Got wa’athan e en nra thang e fan rok

be’ nib mith.’“Me fulweg e girdi’ ni gubin ni lungurad, ‘Amen!’25“ ‘Nge buchegGotwa’athan e ennra fek e salpiy ni fan

e nge thang e pogofan rok be’ ndawori bucheg ban’en.’27:16 Exo 20:12; Deu 5:16 27:18 Lev 19:14 27:19 Exo 22:21; 23:9; Lev

19:33, 34; Deu 4:17, 18 27:20 Lev 18:8; 20:11; Deu 22:30 27:21 Exo 22:19;Lev 18:23; 20:15 27:22 Lev 18:9; 20:17 27:23 Lev 18:17; 20:14

DEUTORONOMY 27:26 78 DEUTORONOMY 28:9“Me fulweg e girdi’ ni gubin ni lungurad, ‘Amen!’26 “ ‘Nge bucheg Got wa’athan e en ndar fol u gubin e pi

motochiyel rok Got nge urngin e tin i fil ngodad.’“Me fulweg e girdi’ ni gubin ni lungurad, ‘Amen!’

28Fel’wa’athan ni puluwon e fol(Levitikus 26:3–13; Deuteronomy 7:12–24)

1 “Fa’an gimed ra fol rok SOMOL ni Got romedmi gimedyul’yul’ i ayuweg urngin e tin keyog ni ngam rin’ed ni kugweliy ngomed e daba’, mra taymed ni gimed e re namnth’abi sorok u daken e fayleng. 2Mu folgad rok SOMOL niGot romed mra yag ngomed urngin e pi fel’wa’athan ney:

3 “Ra fal’eg SOMOL wa’athan e pi binaw nge yungifalang romed.

4 “Ra fal’eg SOMOL wa’athmed nge yo’or pifakmed, meyo’or wom’ngin e woldug romed, miki yo’or e garbaw ngesaf romed.

5 “Ra fal’eg SOMOL wa’athan e woldug romed ni grainnge ggan ni gimed ra ngongliy riy.

6 “Ra fal’eg SOMOL wa’athan urngin e tin gimed rangongliy.

7 “Bayi waernag SOMOL e to’ogor romed ngam gelgad unap’anni yad ram’ag emael ngomed. Bay ra badu ta’bangni mael ngomed, machane yad ra mil u puluwmed ni yugra bagyad ma gin ni mil ngay.

8 “I SOMOL ni Got romed e bayi fal’eg wa’athan emaruwel romed, me suguy e grain ngalan e naun ko grainromed. Bayi fal’eg wa’athmed u lan fare nam ni bayi pi’ngomed.

9 “Fa’an gimed ra fol rok SOMOL ni Got romed migimed rin’ urngin e tin ke taychilen ngomed, mra taymed27:26 Gal 3:10 28:1 Deu 11:13–17

DEUTORONOMY 28:10 79 DEUTORONOMY 28:17

nib milfamed ngak ni bod nike micheg nra rin’. 10 Maaram e gubin e girdi’ nu fayleng ni yad ra guy nikemel’egmed SOMOLni ngammanged girdi’en,miyadpar nibay doguwmed uwun’rad. 11Mabayi pi’ SOMOL pifakmedni pire’, nge garbaw ni pire’, nge woldug nib yo’or u lanfare nam nike micheg ngak e pi ga’ romed ni kakrom nrapi’ ngomed. 12Ma ra bing SOMOL ngomed tafen e chibgilrok ni bfel’ u tharmiy, nge pi’ e n’uw ngomed u ngal’ane n’uw me fal’eg wa’athan urngin e maruwel romed, yangu’um pi’ed bogi ban’en ngak bo’or e nam, ma dab kumu fulweged rorad. 13 I SOMOL ni Got romed e bayi taye nam romed ngi i gagiyegnag e pi nam ma gathi pi name ngu’ur gagiyeg niged gimed; gubin ngiyal’ ma bay umpiredni bfel’ rogomedmadariy bi’id ni nge kireb rogomedni fa’an gimed ra yul’yul’ ngu’um folgad u gubin e tinkeyog SOMOL ni gu be yog ngomed e daba’. 14 Machanedariy bi’id ni ngam paged ndab ku’um folgad ko pin’ey,ara mu chealgad ngam tedfan mi gimed pigpig ngak yugboch e got.

Wenigan e fol ni danir fol(Levitikus 26:14–46)

15 “Machane, fa’anra dab um folgad rok SOMOL ni Gotromed ma dab um yul’yul’gad i ayuweg urngin e tin keta’chiylen ngomed nge pi motochiyel ni kug pi’ ngomed edaba’, ma urngin e pin’en ni ba’aray nib kireb ma yi go’ raaw ngomed:

16 “Ra bucheg SOMOL wa’athan e pi binaw nge yungifalang romed.

17“Ra bucheg SOMOLwa’athan ewoldug romed ni grainnge ggan ni gimed ra ngongliy riy.

DEUTORONOMY 28:18 80 DEUTORONOMY 28:2818 “Ra bucheg SOMOL wa’athamed nge dabki yo’or

pifakmed,me kireb ewoldug romed,me lich e garbawngesaf romed.

19 “Ra bucheg SOMOL wa’athan urngin e tin gimed rangongliy.

20 “Fa’anra um rin’ed e kireb mi gimed pi’ keru’medngak SOMOL mra girengiy e riya’ nga dakenmed, mewagegey lanin’medma tin bamo’maw’ e bay i yib ngomedu gubin e tin gimed ra ngongliy, nge taw ko ngiyal’ niyira thirifmed u but’ nib polo’ nib pey. 21 Bayi pi e m’arnge yib ngomed nra chuw bmit me taw bmit nge taw kongiyal’ ndakuriy ta’ab gimed ni ku ra magey u lan farenam nike chugur ni ngam tafned. 22 Bayi pag SOMOL bam’ar nma af nib cheag emthownge gawel u dakeney ngaynge yib ngomed; me pi’ e yal’ nib gel nge m’ay e ran, meyib e nifeng nib gel mab gel gawelngin ni nge thang mit ewoldug romed. Pi riya’ ney e bayi par romed nge taw kongiyal’ ni kamm’ad. 23 Bay dabki aw e n’uw, me par e but’u tafenmed nike el ni bod e wasey. 24 Bayi pi’ SOMOL efiyath nge yan’nge aw ni n’uw nga dakenmed u lan e namromed nge mada’ ko ngiyal’ nike math owchamed.

25 “Bayi pag SOMOL e to’ogor romed ngar gelgadngomed ko mael. Bay mmarod ko mael u ta’bang,machane gimed ra cheal u luwmed ngam milgad ni yugra bigimedma gin nra mil ngay. Ma gubin e girdi’ u dakene faylengma yad ra yim’ komarus u nap’an ni yad ra guy etin ke buch romed. 26Nap’an ni gimed ra yim’, ma arche’nge gamanman ni malboch e ra yib nge longuymed, madakuriy be’ nra tulufrad. 27 Bayi k’aring SOMOL e lot ngeyib ngomed ni bod ni rin’ ngak piyu Egypt. Bayi k’aringe malad nga dowmed. Bayi tartar e biyach u dowmedmi i mak’adk’ad, ma dariy falyen. 28 Bayi taymed SOMOLngari man laniyan’med; bayi pagmed ngam ma’ewgad

DEUTORONOMY 28:29 81 DEUTORONOMY 28:37

me ma’thuk lanin’med. 29 Bay um gorbalgad ni rranni bod be’ nib malmit, ma dabi yag ni ngam pir’eged ekanawo’ romed. Dariy ban’en ni gimed ra ngongliy nrafel’ rogomed riy. Yug bay um pired ni gubin ngiyal’ ma yibe gafgow nagmed, ma yi be moro’ro’ ngomed, ma dariybe’ nra ayuwegmed.

30 “Bay ni duwgliy be’ ni bpin ni ngam mabgolgow —machane yug reb e pumo’on e ra le’engiy fare pin. Baymu toy ba naun, machane dariy bi’id ni ga ra par riy.Bay mu yung bangi milay’ ni grape, machane dariy bi’idni ga ra kay wom’ngin. 31 Pi garbaw romed e bay nli’radu p’eowchemed, machane dariy bang e ufin riy ni gimedra kay. Pi dongki romed e bay ni girngiyrad nga orelni gimed be guy, ma dab kun fulwegrad ngomed. Pi safromed e bay ni pi’ ngak e pi to’ogor romed, ma dariy be’nra ayuwegmed. 32 Ra ki gimed be sap min pi’ pifakmedni pumo’on nge ppin ngak e girdi’ nu boch e nam ngarmanged sib. Urngin e rran ma bayi magaf owchamedko changar, ni gimed be sapnag pifakmed ni ngar sulodni m’ayliyab. 33 Yug reb e nam ndam nanged e bayi fekurngin e woldug ni kam yunged nrib gel e maruwel nimted riy, ma dariy ban’en nra yib ngomed, ya kemus nigafgow e bay i yib ngomed ni gubin ngiyal’ ma tin ba kirebe bay un rin’ ngomed. 34 Pi gafgow romed e bayi thanglaniyan’med. 35 I SOMOL e bayi upnguy aymed ko maladni dariy falyen, mab amith; me sugnag e lot u dowmed nimus u lolugmed nge thang nga rifrifen aymed.

36 “Bayi fekmed SOMOL nge pilung romed nga yug rebe nam nib palog, ndariy bi’id ni kam pired riy nge piga’ romed; mu rom e bay mu tedfan boch e got riy nningongliy ko gek’iy nge malang. 37U lan e pi nam ni bayiweregmed SOMOL ngay, e girdi’ riy e bay ra dada’gad kon’en ke buch romed; bay ur minmingad ngomed ma yad

DEUTORONOMY 28:38 82 DEUTORONOMY 28:48be moning nagmed.

38 “Bay mu yunged e awoch ni pire’, machane ribuchuuw wom’ngin ni gimed ra t’ar, ni bochan e bayilanguy e asmen’ing e woldug romed. 39 Bay mu yungede yungi woldug ni grape romed mu’um tamilang nigedowchen, machane dab mu t’ared wom’ngin ara muunumed e wayin riy, ni bochan e bayi longuy e fakl’ud.40 Bayi tugul e gek’iy ni olive u gubin yang u lane namromed, machane bay mu pired ndariy e gapgep ni oliveromed, ni bochan e bayi mulmul wom’ngin nge m’ay.41 Bay mu fakyed e pumo’on nge ppin, machane bay rathaygad u pa’med, ni bochan e bay ni fekrad ko mael ngabang ni yad bogi kalbus. 42 Urngin e gek’iy nge woldugromed e bayi longuy e pi chachangag nge m’ay.

43 “Girdi’ nu boch e nam ni yad ma par u fithik’med ebe gel gelngirad i yan, ma gimed e be munmun ma bem’ay gelngimed i yan. 44 Bay e salpiy rorad ni yad ra pi’ngomed, machane gimed e dariy e salpiy romed ni gimedra pi’ ngorad. Mra yan i tomur riyma yad e yad ra gagiyegnagmed.

45 “Urngin e pi gafgow ney ni bayi aw ngomed, mabay ra gabliyed gimed nge mada’ ko ngiyal’ ni kari mathowchemed, ni bochan e da mu folgad rok SOMOL ni Gotromed, mda mu ayuweged urngin e pi motochiyel nikepi’ ngomed. 46 Pin’em e bayi mang mich ko tin ke turguyGot ni nge gechig nagmed ngay nge pi’in owchemed nimanemus. 47 Ya ke tow’ath nagmed SOMOL u gubinban’en,machane damupigpiggadngak ufithik’ e felfelan’nge fel’ laniyan’. 48 Aram fan ni bay mu pigpiggad ngake to’ogor romed ni bayi pi’rad SOMOL ngar togopluwgadngomed. Bay yib e bilig nge balel ngomed, ma bay mupired u tamilang ndariy e mad u dakenmed — urnginban’en mri bayi t’uf romed. Bayi gafgow nagmed SOMOL

DEUTORONOMY 28:49 83 DEUTORONOMY 28:59nib gel ngarim bilged t’ay e gafgow. 49 Bayi pag SOMOLba nam nrib palog nga taban e fayleng nge togopluwngomed, ba nam ndam nanged fan lungurad. Bay rabra garpowgad nga dakenmed ni bod e manuw. 50 Yad bayargel ma dariy e runguy rorad ngak be’, ndemturug kobitir fa labthir. 51 Bay ra longuyed e gamanman romednge woldug romed, mi gimed yim’ nriyul’ ko bilig. Dabra paged romed boch e grain, nge wayin, nge gapgep niolive, nge garbaw nge saf; ma aram e bay mm’ad. 52 Bayra chamgad ngak urngin e binaw nu lan fare nam ni bayipi’ SOMOL ni Got romed ngomed, ma pi yoror romed nibtolang ni fan ko mael nma pagan’med ngay e go’ ra puth.

53 “Nap’an nra m’ag e pi to’ogor romed e mael ko pibinaw romed, mar bay mu gafgowgad ko ggan nge mada’ko ngiyal’ ni bay mu longuyed e bitir nike pi’ SOMOL niGot romed ngomed. 54Mus ngak eremo’on nrib th’abi fel’nib gol mab sumnguy ni immoy u fithik’med e ra m’ay erunguy rok ngak walagen ni pumo’on, nge le’engin nribt’uf rok nge tin ke magach u pifak, 55 dabi pi’ ngak bagyadbang e ufin ko fapi bitir rok ni be longuy, ya kemus echigin ke magach rok ni bochan gelngin e gafgow niketay e to’ogor romed ngomed u lan gubin e binaw romed.56-57Nimus ngak e re pin nrib fel’ rogon i chugliy,ma be’ nibfel’ rogon ni mada ko yanma dar yot’ e but’ nge yan, mrangongol ma ku aram rogon. Nap’an nra m’ag e to’ogor emael ko binaw rok e re pin ney, me achichig’an ko ggannge mith nge languy fak ni ka feni gargaleg nge tin bay kigargeleg. Ni dab i pi’ boch ngak e figirngin nib t’uf rok arangak pifak.

58 “Fa’anra dab mu yul’yul’gad ngu’um folgad u urngine tin ke fil Got ngomed ni kan yoloy ngalan e re ke babyorney, ma fa’anra damur liyorgad nga fithingan nib pag fenimanigil ma ba sorok SOMOL ni Got romed, 59 mra pag e

DEUTORONOMY 28:60 84 DEUTORONOMY 28:68m’ar ndariy falyen nge liliy nrib kireb ma dabiyag i talegnge yib ngomed nge pi’in owchamed. 60 Ma ku ra pagnge yib ngomed bayay urngin e pi liliy nib kireb ni i yibngomed u lan yu Egypt, ma dab mu golgad riy. 61Ma kura pag nge yib ngomed urngin mit e m’ar nge liliy ni danyoloy ngalan e re ke babyoren e motochiyel ney ni bay epi motochiyel rok Got riy nge tin i fil ngomed, nge mada’ko ngiyal’ ni bayi thirifmed u but’. 62 Yug aram rogonni gimed ra yo’or ngam boded urngin e t’uf nu lanelang,machane ri buchuuw i gimed e ra par nib fos, ni bochan eda mur folgad rok SOMOL ni Got romed. 63Rogon feni ribfelfelan’ Got ngay ni nge rin’ e tin bmanigil ngomedma beyo’or nagmed ni girdi’, e ri ku aram rogon feni rib felan’ngay ni nge gafgow nagmed ma be thang owchemed. Mabayi mul pa’amed ko fare nam ni aram e ngam pired ngay.

64 “Bayi weregmed SOMOL ko pi nam u baley e faylengnge mada’ nga baley. Mu rom e bay um pigpiggad riyngak e pi got nni ngongliy ko gek’iy nge malang, pi gotndawor mu meybilgad ngorad bi’id ma ku eritay e pichitamangimed kakrom. 65Dariy bang ni gimed ra pir’eg egapas riy, ma dariy bang ni gimed ra yog ntafenmed. Bayipag SOMOL e magfan’ nge sugnag lanin’med, ma dakuriyban’en nra l’aggan’med ngay, nike mul lanin’med kourngin. 66 Yafos romed e gubin ngiyal’ ni bay u thathrene riya’. Rran nge nep’ ni bay um pired nike suguymed emarus, ma bay um pired ni gubin ngiyal’ ma gimed bedugownag e pogofan romed. 67 Gubin ban’en ni gimedbe guy e bayi t’on gumircha’med riy ko marus. Gubin ekakadbul ma bay um athpeged ni nge blayal’, mra blayal’ma bay um athpeged ni nge kadbul. 68 Bayi fulwegmedSOMOL u barkow nga Egypt, ni yug aram rogon nike ga’ardakuriy rogon miki gimed sul e ngaram bayay. Mu rome bay um guyed rogon ni ngam pi’ed gimed nchuway’

DEUTORONOMY 29:1 85 DEUTORONOMY 29:9ngak e pi to’ogor romed ni aram e ngam manged sibrorad. Machane dariy ta’abe’ nra m’agan’ ngay ni ngechuw’iymed.”

29Fare m’ag rok SOMOL nge yu Israel u lan e nam nu Moab

1 Irera’ e pi thin nu lan fare m’ag ni yog SOMOL ngakMoses ni nge ngongliy u thilin Got nge girdi’ nu Israel ulan fare nam nu Moab; ngan puthuy gubin e tiney ko farem’ag ni ngongliy SOMOL u thilrad u daken fare Burey niSinai.

2Me pining Moses e girdi’ nu Israel nga ta’bang ni yadgubin me ga’ar ngorad, “Kam guyed nga owchemed e tinirin’ SOMOL ngak fare pilung nu Egypt, nge pi tolang kosalthaw rok, nge re nam nem ni ga’ngin. 3 Kam guyedgubin mit e gafgow nib gel nge pi maang’ang nge pin’ennma balyang an’uy ngay ni i ngongliy SOMOL. 4Machaneke mada’ ko bin daba’ e rran ma dawori tamilangnaglaniyan’med ngam nanged fan e pin’en ni kam marod ufithik’. 5 Aningeg i ragag e duw ni pow’iymed SOMOL udaken fare gi ted ndar tugul ban’en riy; ma de mogchothe mad u dakenmed, ma de math’math’ e sus u rifrifenaymed. 6 Dariy e flowa ni um ked, ara wayin nge biyani um unumed, machane urngin e tin nib t’uf romed mai pi’ SOMOL ngomed, ni bochan e ngam filed riy ni ir eGot romed. 7 Ma nap’an nda bad ko re gin’ey me yibSihon ni Pilung nuHeshbon nge Og ni Pilung nu Bashan ningar chamgow ngodad. Machane da gelgad ngorow, 8magadad fek e binaw rorow ngad f ’othed rok e pi ganong rokRuben nge Gad, nge baley ko ganong rok Manasseh. 9 Eremu folgad ngu’um yulyul’gad ko gubin e thin ko re m’agney, ya nge urngin e tin ra um rin’ed mra aw ni bfel’.

DEUTORONOMY 29:10 86 DEUTORONOMY 29:2010 “Daba’ e gimed be sak’iy u mit SOMOL ni Got romed,

ni gimed gubin — nge pi tayugang’ nge pi ga’ ko salthaw,nge pi pumo’on, 11 nge ppin, nge pifakmed, nge pi girdi’nu boch e nam ni yad be par u fithik’med, yad be maseyl’ud ma yad be mal’ing ran romed. 12 Gimed bay u roy edaba’ ni ngam uned nga langgin fare m’ag ni fare SOMOLni Got romed e ke ngongliy u thilmed, ma ngki fel’ uwun’med e pin’en ni yagagen e re m’ag ney. 13Ya nge yagni taymed SOMOL e bin daba’ e rran ni gimed e tirok egirdi’, me par ni ir e Got romed ni bod ni micheg ngomednge pi ga’ romed i Abraham nge Isak nge Jakob. 14 Gathikemus ni gimed e ke ngongliy SOMOL e re m’ag ney uthilmed nge pin’en ni yagagen. 15 Ya ku be ngongliy farem’ag u thildad ni gadad gubin e pi’in gadad be sak’iy uroy u p’eowchen e daba’ nge pi’in owchedad ndawor rasumgad.

16 “Ki gimed manang rogon e par ni ud ted u Egyptnge rogon nda milekaggad i yan u lan e binaw u boch enam. 17 Kam guyed e pi liyos nrib kireb ni yad ma meybilngay nni ngongliy ko gek’iy, nge mlang, nge silber, ngegol. 18 Ngam fal’eged i leamnag nge par ndariy be’ nibmo’on, ara be’ ni bpin, ara ba tabnaw, fa reb e ganongni be sak’iy u roy e daba’ ni nge pigicheal nge pi’ keru’ngak SOMOL ni Got rodad, ngi i tayfan e pi got rok yugboch e nam. Ya ra bod ba lik’ngin ni thay e nof riy ngeilal nib mo’oy mab yub. 19 Nopa’med ni dariy be’ u roye daba’ ni be rung’ag e pin’ey ni kan ta’chiylen ni ngepagan’ ngak ni ir e dariy ban’en nra buch rok, ni yug aramrogon nib gelan’ ma beyan nga fiti laniyan’. Fa’anra aramrogon mra math owchamed ni gimed gubin, ni pi’in nibf ’el nge pi’in kireb ni ta’reb rograd. 20 Dabi n’ag Got fanrok e cha’ nra rin’ e biney. Ya damumuw rok SOMOL e29:18 Heb 12:15

DEUTORONOMY 29:21 87 DEUTORONOMY 29:29

ra daramram nib togopluw ngak, ma urungin e pi gafgowni kan yoloy ngalan e re ke babyor ney e go’ ra aw ngaknge mada’ ko ngiyal’ ni ka ri thirif SOMOL facha’ u but’.21 Bayi gechignag SOMOL facha’ u mit urngin e pi ganongnu Israel ya ngar filed ban’en ko tin ke buch rok. Ma bayipag SOMOL e gafgow ni bod rogon ni kanturguy u gubinfapi buchwa’athan ni kanog u lan fare m’ag, ni kan yoloyngalan e re ke babyor ney ko tin kefil SOMOL ngodad.

22 “Tin bay i yib e mfen ni pi’in owchemed nge pi girdi’nu boch e nam nib palog e bay ra guyed e pi riya’ ngegafgow ni bayi pag SOMOL nge yib nga daken e namromed. 23 Pi yungi milay’ e bayi par ndakuriy ban’en nibfel’ ngay ya ke upunguy e sulfur nge sol. Dariy ban’enni yira yung riy, mus ko pan ma ku dabki tugul riy. Namromed e bayi par nike bod fa gali binaw nu Sodom nguGomorrah ni bay u Admah ngu Zeboiim, ni fa’a ni thirifSOMOL u but’ ko fangiyal’ ni kari damumuw. 24Ma arame ga’ngin e fayleng ni bay ra fithed ni lungurad, ‘Mangfannike rin’ SOMOL e ren’ey ko nam rorad? Mang tapgin nikari damumuw?’ 25Ma ba’aray e fulweg riy, ‘Bochan e keth’ab e girdi’ rok SOMOL fare m’ag ni ngongliy u thilrad,ni fare Got rok e pi ga’ rorad kakrom, ni ir e fekrad ngawuru’ yu Egypt. 26 Kar pigpiggad ngak yug boch e gotni dawor ra tedfan bi’id, ni fapi got ni dabun SOMOL ningar meybilgad ngorad. 27 Ere ke damumuw SOMOL ngake girdi’ rok kepag fapi gafgowni gubinni kan yoloyngalane re babyor ney ke aw nga daken e nam rorad. 28 Kridamumuw SOMOL nib gel, ma gelngin e damumuw e kepugrad u daken e nam rorad nge yin’rad nga daken yugreb e nam, ma aram e gin yad bay riy ke mada’ ko daba’.’

29 “Bay boch ban’en nike tay SOMOL ni Got rodad nibmith rorad; machane ke dag ngodad e Motochiyel rok nigadad nge pi’in owchedad e ngad folgad riy ni manemus.

DEUTORONOMY 30:1 88 DEUTORONOMY 30:1030

Rogon e sul nga rogon nge tow’ath1 “Kug pagfan ngomed ni gimed e ngam duwgiliyed ko

fel’wa’athan fa buchwa’athan e nge yib ngomed. Nap’annra yib e pin’ey ngomed ni gimed be par ko pi nam i yanni SOMOL ni Got romed e ke weregmed riy, ma nge yibngan’med e pi thin ney ni kugog. 2Fa’an gimed ra sul, ngepi’in owchamed, ngak SOMOL u polo’ i lanin’med ni ngamfolgad ko tin ni yog ni ir e gu be weliy ngomed e daba’,3ma aram e SOMOL ni Got romed e bayi runguymed, bayifulwegmed ngam chuwgad ko fapi nam ni weregmed riy,me gagiyeg nagmed nge fel’ rogomed bayay. 4Ni yug aramrogon ni weregmed ko yungin th’abi orel u fayleng, meSOMOL ni Got romed e bayi kunuymed nge fulwegmed,5 ngam tafnayed e re nam ney ni i par pi chitamangimedriy kakrom. Ma bayi gagiyeg nagmed nge gel e fel’ rogonromed ngam yo’orgad ngak pi chitamangimed. 6 SOMOLni Got romed e bay i gagiyegnag lanin’med nge laniyan’e pi’in ni owchemed ngu’um folgad, ya ngu’um pired nikari t’uf SOMOL romed u polo’ i gum’ircha’med ngu polo’i lanin’med nge n’uw nap’med ni mu pired. 7 Bayi cheleggubin e pi buchwa’athan ney nge aw ngak e pi to’ogorromed, ni pi’in yad be fananikaymed ni yad be gafgownagmed, 8ma aram e bay mu folgad rok bayay mi gimedtay u gil e tin ni taychilen ni irera’ ni gu be yog ngomed edaba’. 9 I SOMOL e bayi fal’eg rogmed ko urngin e pin’enni gimed ra muruwliy, bayi yo’or pifakmed, me yo’or egarbaw romed, me pire’ e ggan ni bay yib ko woldugromed. Ra falan’ ngay ni nge fal’eg rogomed ni bod nifal’eg rogon e pi chitamangimed kakrom nib falan’ ngay,10machane dabisiy ni ngu’um folgad rok mu um folgad uurngin fapi motochiyel rok ni ka ni yoloy ngalan e re ke

DEUTORONOMY 30:11 89 DEUTORONOMY 30:20babyor ney ni bay riy urngin e tin be fil ngomed. Dabisiyni ngam chelgad ngak u polo’ i gum’ircha’med ngu polo’ ilanin’med.

11 “Re motochiyel ney ni nggu pi’ ngomed e daba’ egathi ban’en nib mo’maw’ ara ban’en ni dab mu dadgadngay. 12 Gathi ban’en ni bay u lanelang. Dabiyag ni ngelungumed, ‘I mini’ e nge yan nga lanelang nge fek ngodadnga but’, nge yag nda rung’aged ma gadad fol riy?’ 13Maku gathi bay u bang ni nge chur be’ u maday nge yani fek. Dabiyag ni nge lungumed, ‘I mini’ e nge chur umaday nge yan i fek ngodad ngad rung’aged ma gadad folriy?’ 14 Danga’, ya fare thin e rib chugur ngomed; bay ulangmed ma bay u lanin’med, ere rayag ni ngam folgadriy.

15“Daba’ e kug pagfan ngomed ni ngemang gimed emuduwgiliyed ko fel’ fa kireb, ara yafos fa yam’. 16 Fa’anraum folgad ko tin keyog SOMOL ni Got romed ngomed niir e kug weliy ngomed e daba’, fa’anra t’uf SOMOL romedma gimed be fol rok nge urngin e pi motochiyel rok maaram e ra i fel’ rogomed mi gimed mang ba nam ni pire’ egirdi’ riy. I SOMOL ni Got romed e bay i ayuwegmed u lane re nam ni ngammarod ngay ngam pired riy. 17Machanefa’anra dab mu folgad ma dab mu motoyilgad, ma bay niwaliymed nga orel ngu’um tedfan yug boch e kan, 18 gube micheg ngomed u roy e chiney nib muduwgil ni yirathirifmed u but’, ma dabi n’uw nap’med u lan e re namnem ni bay nga ba’nem e Jordan, ni bay mmarod ni ngampired riy. 19 Kug pining e tharmiy nge fayleng ni ngarmangew mich romed e daba’, ya kug tay nga puluwmed eyafos nge yam’, fel’wa’athan nge buchwa’athan; ni gimede ngam mel’eged. Mmileg’ed e yafos. 20 Nge t’uf romedSOMOL ni Got romed, nga um folgad rok ma gimed be30:12 Rom 10:6–8

DEUTORONOMY 31:1 90 DEUTORONOMY 31:8par ni gimed ba yul’yul’ ngak, ni fan e gimed nge pi’inowchemed e nge yag ni mu pired nib n’uw nap’med u lane re nam ni ba’aram ni micheg ngak pi chitamangimed nikakrom ni bayi pi’ ngorad, ni aram Abraham nge Isak ngeJakob.”

31Joshua ni Yan nga Luwan Moses

1 Me ul ul Moses ngay ngi i welthin ngak e girdi’ nuIsrael, 2 ni ga’ar, “Chiney e ke gaman 120 e duw yangreg,ma dabkiyag rog ni nggu par ni gag e gu be yog e thinromed. Ma keyog SOMOL ngog ni dab gu un i th’ab e lul’ni Jordan nga ba’nem. 3 SOMOL ni Got romed e bayi m’onromed nge thirif u but’ girdi’en e pi nam ni bay nga m’onromed, ya nge yag ni ngam tafned fapi nam rorad, meJoshua e bayi yog e thin romed ni bod nike yog SOMOL.4 I SOMOL e bayi thirif girdi’en e pi nam nem u but’ ni bodrogon ni gel ngak Sihon nge Og ko mael, ni yow e pilungko pi Amorite, me kirebnag e nam rorad. 5 I SOMOL ebayi pi’rad nga pa’med, ma ngam rin’ed ngorad nrogone tin kugog ngomed. 6Mu pired ni gimed ba muduwgil nidabi marweran’med. Dab mu tamdaggad ngorad. Ya Gotromed, ni aram SOMOL e bayi un ngomed; dabi pagmedngam waergad ma dabi n’agmed.”

7 Me pining Moses Joshua me ga’ar ngak u p’eowchenurngin e girdi’ nu Israel, “Mu par ni ga ba muduwgil nidabi marweran’um; ya gur e ngam gafaliy e pi girdi’ neyngam marod ngalan e re nam nem ni SOMOL e michegngak pi chitamangirad. 8 I SOMOL e bay i pow’iyem i yanma be un ngom. Dabi pagem ngam waer ara n’agem. Eredabi mulan’um ara mu rus.”

Fapi Motochiyel ni yu medlip e duw ni Ngu’un be’eg

DEUTORONOMY 31:9 91 DEUTORONOMY 31:169Me yoloy Moses e motochiyel rok Got me pi’ ngak fapi

prist ni pifak Levi, ni yad e bmil fan fare Kahol ko M’agrok SOMOL ngorad ni ngu’ur feked nge ngak e pi’in yadbe yog e thin rok yu Israel. 10Me ning chiylen ngorad niga’ar, “Tungun e yu medlip e duw, ni aram e ngiyal’ nidab ku nthang e malfith, ma ngam be’eged e ren’ey ni baga’ lammed ko Madnom Ko Nochi Na’un. 11 Nap’an nramu’ulung gubin yu Israel nga p’eowchen SOMOL ni Gotromed ko ta’gin’en tagil’ e liyor, ma ngam be’eg e re mo-tochiyel ney u p’eowchen gubin yu Israel ngar rung’aged.12Mu ulunguy urngin e pumo’on, nge ppin, nge bitir, ngemelekag ni be par u lan e yochi binaw romed, ya nge gubine girdi’ me rung’ag ngar filed rogon ni ngu’ur pired mabay madgun SOMOL ni Got romed u wun’rad, nop’amedni ngam folgad u gubin bugethin ko re motochiyel ney.13 Pi’in ni owchemed ndawor rrung’aged fare motochiyelrok SOMOLni Got romed e aray kanawo’enmiyad rung’ag.Miyad fil rogon ni ngu’ur pired ni bay madgun SOMOL uwun’rad u n’umngin nap’an ni bay ur pired u lan e re namni ba’aram ni ngam th’abed e lul’ ni Jordan ngam marodmpired ngay.”

Tin Tomur e Thin ni pi’ SOMOL ngak Moses14 Me ga’ar SOMOL ngak Moses, “Daki n’uw nap’an ni

ngam par ko biney e tamilang. Mpining Joshua ngam feki yib ko fare Tent ko M’ag rok Got, ya nge yag ni gu weliyngak e pin’en ni ngi i rin’.” Me yan Moses nge Joshuako fare Tent, 15 me m’ug SOMOL ngorow u rom ni bangimanileng nib suwon ngalang ni bay u baraba’ i langan emab ko fare Tent.

16Me ga’ar SOMOL ngakMoses, “Dabki n’uw nap’an magam’, ma nga tomuren ni kamum’ e bay dabki yul’yul’fapi girdi’ ngog miyad th’ab fare m’ag ni gu ngongliy u

DEUTORONOMY 31:17 92 DEUTORONOMY 31:26thilmad. Bay ra n’igedgag ngar tedfan yugu boch e gotko re nam ni ba’aram ni bay ranod ngay. 17 Nap’an nrayodorom, ma bay gu damumuw ngorad; mu gu n’agradngan thirifrad u but’. Pire’ e gafgow nib gel ni bay yibngorad, ma aram e bay ra nanged nike yib e pin’emngorad, ya gag ni Got rorad e da kug moy rorad. 18 Mabay gu siyeg e ngiyal’nem ni nggu ayuwegrad, ya urngongliyed e kireb ma yad be tayfan yugu boch e got.

19 “Ere mu yoloy e re tang ni ba’aray, ma ga fil ngak yuIsrael, ya nge mang mich rog nib togopluw ngorad. 20Baygu fekradngalan e re namnemnibmadnommaba yong’ole but’ riy, ni bod ni gu micheg ngak pi chitamangiradkakrom. U rom e rayag ngorad riy urngin e ggan ni yadba’adag, ma bay ur pired ni bfel’ rogorad. Machane bayra pi’ed keru’rad ngog ngu’ur tedfan yugu boch e got. Bayra dabuyedgag miyad th’ab fare m’ag ni kug ngongliy uthilmad, 21ma aram e bayi pire’ e gafgow nrib gel ni bayiyib ngorad, machane re tang ney bay i par ni yibe yin’ nibtogopluw ngorad, ya pi’in owcherad e bay ur pired ni kayad be yin’ e re tang ney. Mus ko chiney u m’on ndaworgu fekrad i yan ngalan e re nam nem ni gu micheg ni baygu pi’ ngorad ma gu manang e n’en ni yad be leamnag.”

22 Ka rofen nem me yoloy Moses e re tang nem me filngak yu Israel.

23 Ma aram me ga’ar SOMOL ngak Joshua nib mo’onni fak Nun, “Mu par ni gab muduwgil ni dabi marwaerlanin’um. Bay mu gafaliy e girdi’ nu Israel ngalan farenam ni ku gu micheg ngorad, ma bay gu un ngom.”

24 Me yoloy Moses e motochiyel rok Got ngalan ba kebabyor, dariy buchu’uw riy ni pag nde yoloy. 25 Fa’ani mu’ko yol me yog ngak fapi prist ko Levi ni yad e maruwelrorad ni yad ma fek fare Kahol ko M’ag, 26 “Mu feked ere ke babyor ko motochiyel ney rok Got ngam ted nga

DEUTORONOMY 31:27 93 DEUTORONOMY 32:4to’oben fare Kahol ko M’ag rok SOMOL ni Got romed, yangi i par u romni ir e kemangmich nib togopluwngomed.27 Gu manang rogon farad gelan’ nge gelngin e togopluwni yad ma tay. Fa’anra kar togopluwgad ngak SOMOL niku gub fos, ma kab gel e togopluw ni bay ur ted ngaku tomuren ni kugum’. 28 Mu ulunguyed nga p’eowchegurngin e pi ilal ko pi ganong romed, nge pi tolang romed,ya nge yag ni gu weliy ngorad e pi thin ney; bay gu nonngak e tharmiy nge fayleng ngar mangew mich rog nibtogopluw ngorad. 29Gu manang ni bay gum’ ma bay i gele kireb romed ngam n’iged e pin’en ni kug fil ngomed. Mabayi taw nga bangiyal’ ni bay mmachda’ niged e riya’, nibochan e ka mu k’arnged e damumuw ngak SOMOL ya kamu ngongliyed e tin ni yog ndab mu rin’ed.”

Tang rok Moses30Me weliy Moses urngin fa yu bugithin ni bay ko fare

tang, ma ke par urngin e girdi’ nu Israel ni yad be motoyilngak.

321 “Fayleng nge lanelang, mu telmew ko thin rog,

mu uthumew telmew ko tin nggog.2Machib rog e bayi aw ni bod e n’uw,

me ngal’ ni wa’angachal u but’ ni kadbul.Thin rog e bayi aw ni bod e n’uw ni aw kowoldug ni ka fini

tugul,ma bod e n’uw ni be sa’aw’aw nga ran’ e pan ni kab

mererey.3 Bay ug pining e sorok nga fithingan SOMOL,

ma girdi’ rok e bay ur weliyed feni sorok.4 “I SOMOL e ba gel ma bay i par ni manaf romed,

ir e ba yal’uw ma bmat’aw urngin e tin ma rin’.

DEUTORONOMY 32:5 94 DEUTORONOMY 32:12Got romed e ba yul’yul’ ma der ma ban,

ngongolen e bfel’ ma ba yal’uw.5Machane gimed e damur yul’yul’gad, dariy rogomed ni

ngam manged girdi’en,ya gimed girdi’en ba nam nib sug ko denen nge

sabanban.6Mog, arrogon ngongolmed ngak SOMOL,

gimed e pi balyang nir ni dariy e gonop romed?Ir e chitamangimed, me ir e sunumiymed,

me ir e gagiyeg nagmed kam manged ba nam.7 “Mu leam niged e som’on, ko fangiyal’ ni kakrom,

mu fithed e chitamangimed nge weliy ngomed mu-rung’agen e tin ni m’ug e ngiyal’nem,

mufithed e pilibthir ngeweliy ngomedmurung’agene kakrom.

8 En ni Th’abi Tolang e ir e pag e f ’oth ko but’ nge pi’ ko pinam;

ir e duwgiliy e gin ngi i par e girdi’ riy.Ra reb e nam me l’oeg reb i chon e tharmiy ngay,

9Ma pi’in owchen Jakob e ir e mel’eg ni ir e nge parrok.

10 “I piri’egrad ni yad be yanyan u daken e ted ni desert,ni bangi ted nder par be’ riy ma ba gel e nifeng riy.

Me par ni ir e ke mang yoror ngorad ma be ayuwegrad,ni bod feni t’uf lan mit rok.

11 Bod ba eagle ni be fil e changag nga pifak,ni i focholiyrad nga pon nike pithig nde buch ban’en

rorad,I SOMOL e i ayweg yu Israel ndar mulgad.

12Yigo’ SOMOL e i pow’iy e girdi’ rok i yan,nde yib yugu reb e got u reb e nam i ayuweg.

DEUTORONOMY 32:13 95 DEUTORONOMY 32:2013 “I pagrad ngu’ur gagiyeg niged e yungin th’abi tolang,

mu ur ked e pin’en ni be tugul u daken e pi flang,ur pir’eged e honey ni bay u thilthilin e war;

ma yu ke olive rorad e i tugul ni bfel’ rogon ko but’ nipire’ e malang riy.

14 Pi garbaw nge kaming rorad e u ra pi’ed e milik nibyo’or;

tirorad e saf nge kaming nge garbaw e th’abi fel’ niimmoy,

ma ku er i tay e wheat nge wayin rorad.15 “Girdi’ rok SOMOL e i pire’ ban’en rorad, machane ba

gel e togopluw ni ur ted;ra sugsuggad ya pire’ e ggan ni yad be kay.

Miyad pi’ keru’rad ngak Got ni ir e sunumiyrad,ma en ni ta’ayuw rorad nib gel gelngin e ra pi’ed

keru’rad ngak.16Me damumuw SOMOL ngorad ko kireb rorad,

i talyeg nagrad ya ra chealgad ngu’ur tedfan e piliyos.

17Ma yad be pi’ e maligach ngak pi got ni go’ bogi ban’en,bogi got nda i meybil yu Israel ngorad,ma da i fol piyu Israel rorad.

18 Ra paged talin e Got rorad, nib gel gelngin ni i ayuwe-grad u pa’ e pi to’ogor rorad,

ni en ni pi’ e yafos ngorad.19 “Fa’ani guy SOMOL ni aram rogon, me damumuw,

me n’ag pifak ni pumo’on nge ppin.20Me ga’ar, ‘Ri dab kug ayuwegrad,

nga ayug guy e n’en ni bayi buch roke pi girdi’ ney ni gel laniyan’, ma darir yul’yul’gad.

32:17 1 Kor 10:20

DEUTORONOMY 32:21 96 DEUTORONOMY 32:2921 Tayfan ni yad be tay ko pi liyos rorad e ke karing e

puwan’ ngog,gu damumuw ni bochan e yad be meybil ngak yug

boch e got ni gathi yad e got.Ere bay gu gagiyegnag ba nam nib balyang girdi’en ngar

k’aringed e puwan’ ngorad,ba nam ndariy rogon e girdi’ riy e bay gu maruwel

ngorad ngar damumuwgad ni bochrad.22Damumuw rog e bayi daramram ngalang ni bod e nifiy

nge urfiy urngin ban’en u fayleng.Ra yan i taw ko bin nu ar e fayleng

me ful’ enggin e pi burey.23 “ ‘Bay gu yumeynag e riya’ ngorad

mu gu pag gubin e gan e gat’ing rog ngorad.24 Bay ram’ad ko bilig nge m’ar ni gawel u dakeney;

nge pi liliy ni ubchiya’.Bay gu l’oeg e gamanman ni malboch ngi i cham ngorad,

nge porchoyog nib yub nge k’adrad.25Mael e bayi li’ e girdi’ ngarm’ad u lan e yupa’ i kanawo’;

marus ni tinowey e bayi aw ngalan e pi tabnaw.Pagel nge rugod e bay ram’ad;

mus ko bitir ni kabran nge pilibthir ni dariy bagyadnra magach.

26 Susun e ngar gu thang owcheradnge dabki leam nagrad be’,

27machane dabiyagni gu pag e pi to’ogor roradngar ufgadni bochan e kar gelgad ngak e girdi’ rog ko mael,ni fa’an gowa gathi gag e kug pag e gafgow ngorad.’

28 “Israel e ba nam ni dariy e leam rorad;ni dariy e gonop rorad.

29De pat ngan’rad ko mang ni kar waergad,

DEUTORONOMY 32:30 97 DEUTORONOMY 32:38der nanged fan ko mangfan nike yodorom.

30Mangfan nra ta’reb e biyu’ me gel ta’abe’ ngorad,ma ri l’agruw e girdi’ me gel ngak ragag i biyu’?

I SOMOL ni Got rorad e ke pagrad;Got rorad ni ba’ gelngin nib gel e ke n’agrad.

31 Pi to’ogor rorad e manang ni tirorad e got e ba waer,dar gelgad ni bod rogon e Got rok yu Israel.

32 Pi to’ogor rorad e yad bod feni kireb yu Sodom nge yuGomorrah,

yad bod e woldug ni grapes nma yib wom’ngin nibmo’oy ma ba yub,

33 ma yad bod e wayin nni ngongliy ko yub ni yimafek u l’ugun e porchoyog.

34 “I SOMOL e manang e n’en ni rin’ e pi to’ogor rorad;be son ni nge taw ko ngiyal’ ni nge gechig nagrad.

35 I SOMOL e bayi fulweg taban ngorad nge gechig nagrad;bayi taw ko ngiyal’ ni ngar mulgad,rofen ni ngan thirifrad u but’ e be chugur.

36 I SOMOL e bayi ayuweg e tirok e girdi’ u pa’ e to’ogorrorad

ko ngiyal’ nra guy ni kem’ay gelngirad.Bayi runguy e pi’in yad be pigpig ngak

ko ngiyal’ nra guy ni’in i yad e ke magey.37Ma aram e bayi fith SOMOL ngak e tirok e girdi’ ni nge

ga’ar,‘Bu uw fapi got ni i pagan’med ngorad?

38Um duruw’iyed yad ko mam ko maligach romed,ma um pi’ed e wayin ni ngar unumed.

Ere ngarbad ngar ayuweged gimed e chineyngar milgad i yib ngar chuweged gimed u pa’ e

to’ogor romed.32:35 Rom 12:19

DEUTORONOMY 32:39 98 DEUTORONOMY 32:4639 “ ‘I Gag, ma kemus ni go’ Gag e Got;

dakuriy yugu reb e got ngabang.Gu ma thang e pogofan ma gu ma pi’ e pogofan, gu ma

maad’ad nigey ma gu ma faseg e maad’ad,ma dariy be’ nrayag ni nge togopluw ko tin gu ma

rin’.40 Feni riyul’ ni gu be par ni Gag e Got ni gub fos,

e aram rogon ni gu pug pa’ag ngalang mu gu micheg41ni bay gu uthum e saydon rog nib galgal ram’en,mu gu pi’ e gechig nrogon.

Bay gu fulweg taban e kireb ngak e pi to’ogor rog,ngug gechignag e pi’in ur fanenikayed gag.

42 Pi gan e gat’ing rog e bay i lul’ racha’rad riy,ma saydon e bayi thang e pogofan rok urngin e pi’in

ur togopluwgad ngog.Dariy ta’abe’ ni i cham ngog ni gu ra pag,

mus ko pi’in kar maad’adgad nge pi’in kan kolrad komael ni yad ra yim’.’

43 “Gimed e pi nam, thingar mpininged e sorok ngak etirok SOMOL e girdi’,

ya SOMOL e ma gechignag urngin e pi’in ra thang epogofan rorad;

me fulweg ngak e pi to’ogor rok taban e kireb rorad,me chuweg e kireb ko nam ko girdi’ rok me machal-

bog nagrad.”44Moses nge Joshua ni fak be’ nib mo’on ni Nun fithin-

gan e ra weliyew e thin ko re tang ney, ni nge rung’ag egirdi’ nu Israel.

Tin tomur e fonow ni pi’ Moses45 Fa’ani mu’ Moses i pi’ e thin rok Got ngak e girdi’,

46me ga’ar, “Thingar mu folgad u urngin e pi thin ney ni32:43 Rom 15:10; Rev 19:2

DEUTORONOMY 32:47 99 DEUTORONOMY 33:3kug pi’ ngomed e daba’. Mu weliyed ngak pifakmed, yangar folgad u urngin e machib rok Got u fithik’ e yul’yul’.47 Pi machib rok Got ney e gathi thin ndariy fan; ya ire pogofan romed. Um folgad riy mu um pired nib n’uwnap’med u lan e re nam ni bay nga ba’nem e lul’ ni Jordanni aram e ngam marod mpired ngay.”

48 Rofen nem e ga’ar SOMOL ngak Moses, 49 “Mmanko fare thal i burey ni Abarim ni bay u lan e nam nuMoab, ni ba’y u puluwon e binaw nu Jeriko; ma ga yannga daken e burey ni Nebo ngam yaliy e nam nu Kanaan,ni aram e nggu pi’ ngak e girdi’ nu Israel. 50 Bay mum’u daken e re burey nem ni bod rogon walagem i Aronni yim’ u daken e burey ni Hor, 51 ni bochan e gimewl’agruw ndakum yul’yul’gow ngog u p’eowchen e girdi’nu Israel ko fa ngiyal’nem ni um med ko fapi alublub nuMeribah nib chugur ko binaw nu Kadesh ni bay u dakenfagi desert nu Zin nder tugul ban’en riy; ya dakum tiyewfag u p’eowchen e girdi’ nu Israel. 52 Re nam nem ni baygu pi’ ngak yu Israel e bay mu yaliy u orel, machane dabmu’un ngay.”

33Moses ni fal’eg Wa’athan e pi ganong nu Israel

1U m’on ni nge yim’ Moses ni fa’anem ni girdi’ rok Gotma ba’aray e meybil ni tay ni fan ngak yu Israel.2 I SOMOL e yib ko burey ni Sinai;

I for ngalang u daken yu Edom ni bod e yal’,me gal ram’en ko burey ni Paran nga daken e tirok e

girdi’.Yib ni ragag biyu’ e engel nike un ngak,

ma bay ba nifiy ni be daramram rok,3 SOMOL e rib t’uf e tirok e girdi’ rok,

DEUTORONOMY 33:4 100 DEUTORONOMY 33:10ma yoror rok e girdi’ nike mil farad ngak.

Ere da parawgad nga but’ u to’oben e rifrif u ay,ma gadad fol ko tin keyog.

4Ud folgad ko motochiyel ni pi’ Moses ngodad,re motochiyel nem e ke par ni ba wogthuth ni fen e

nam rodad.5Me mang SOMOL e pilung rok e girdi’ rok ni er yu Israel

ko fa ngiyal’nemnimu’ulungnga ta’bang epi ganongrorad nge pi’in yad ma yog e thin rorad.

6 Ba’aray e thin ni yog Moses ni murung’agen fareganong rok Ruben:“Ruben e nge dabi math owchen e birok e ganong,ni yugu aram feni lich e girdi’ riy.”

7Me yog murung’agen e ganong rok Judah ni ga’ar:“SOMOL, mu telim ngorad ni yad be wenig ngom ni ngam

ayuwegrad,mu fulwegrad bayay ko pi ganong nu Israel.SOMOL, mu cham ni pa’rad,ma ga ayuwegrad u pa’ e pi to’ogor rorad.”

8Me yog murung’agen e ganong rok Levi ni ga’ar:“SOMOL, mu dag e tin nib m’agan’um ngay u daken Levi.Yad e girdi’ rom nib yul’yul’;mu sikeng nagrad faram u Massah,ma ga nangrad ko fapi alublub nu Meribah ni yad ba

yul’yul’.9Yul’yul’ ni ur ted ngom e kab gel ko yul’yul’ni ur ted ngak e gallabthir rorad, nge ngak pi walagrad ara

pifakrad.Ur folgad ko thin romma ur pired ni yad ba yul’yul’ ko m’ag rom.10 Bay ra filed ngak e girdi’ rom ni ngu’ur folgad ko pi

motochiyel rom;bay ur pi’ed e maligach ngom u daken e altar rom.

DEUTORONOMY 33:11 101 DEUTORONOMY 33:1811 SOMOL, mu ayuweg e ganong rorad ngu’ur pired ni yad

ba gel;wenig ngom, nge fel’ u wun’um e pin’en ni yad be rin’.Mu thirif e pi to’ogor rorad u but’ ni urngin,nge dabkiyog nra sak’iygad bayay.”

12Meyogmurung’agen e ganong rok Benjamin ni ga’ar:“Irera’ fare ganong nib t’uf rok SOMOL ma be yoror rok;gubin e rran ni yad be par u p’eowchen ni ir e kemang

manaf rorad.”13Me yog murung’agen e ganong rok Josef ni ga’ar:

“I SOMOL e ngi i fal’eg wa’athan e nam rorad ngi i pi’ en’uw ngay,

ma be pi’ e ran u tan e but’ nge yib ngay.14Nge ayuweg SOMOL e nam rorad nge tmal’ wom’ngin e

woldug riy,nge taw ngal’an e galwog ma nge yib wom’ngin ni pire’

ma ba th’abi fel’.15 Pi burey rorad nike kakrom e nge sug ko tin th’abi fel’

ko wom’ngin e woldug.16Mang e yigi sugnag e tin th’abi fel’ daken e nam rorad,ni tow’ath nike yib u feni fel’ SOMOL,ni ir e non u fithik’ fachi ke gek’iy ni be daramram.Mang e yigi yib e pi tow’ath ney ko birok Josef e ganong,ya ir e i yog e thin rok pi walagen.17 Josef e bod gelngin ba garbaw ni pumo’on,ni bod e gagey rok ba garbaw ni malboch.Gagey rok e fa yu biyu’ i girdi’ rok Manasseh,nge fa yu ragag i biyu’ i girdi’ rok Efraim.Ir e ma yip’ ngak e pi namnge thuruyrad i yan nga thathran e fayleng.”

18 Me yog murung’agen e ganong rok Zebulun ngeIssakar ni ga’ar:

DEUTORONOMY 33:19 102 DEUTORONOMY 33:26“Girdi’ rok Zebulun e nge fel’ rogorad ko chur ni yad be

tay ni fan ko chuway’ nge fol chuway’,me yo’or ban’en rok Issakar ko nam rok.19Yad ma pining e pi nam ko fare burey rorad,mu rom e yad ma pi’ e pi maligach riy ni bfel’,fla’ab rorad e mayib u maday ngoradma ku ma yib ko yan’ ni bay u dap’eday i yan.”

20Me yog murung’agen e ganong rok Gad ni ga’ar:“Ke sorok Got ni gagiyegnag nge ga’ e gin yad be par riy.I Gad e be son ni bod ba layonni nge pof baraba’ i pa’ay ara nge bilig lolgey.21Gin th’abi fel’ ko nam e ra feked ngar tafned;f ’oth rok e en nma yog e thin e ni pi’ ngorad.Ur folgad ko thin rok SOMOL nge pi motochiyel rokko ngiyal’ ni mu’ulung e pi’in yad ma yog e thin rok yu

Israel.”22Me yog murung’agen e ganong rok Dan ni ga’ar:

“Dan e ba gamanman ni layon ni kab bbitir;Ni og nga wuru’ yu Bashan.”

23Me yog murung’agen e ganong rok Naftali ni ga’ar:“Naftali e kari fal’eg SOMOL rogon ya rib fel’ u wan’;binaw ni taferad emus ko lipath nu Galileeme yan i thang

ko yimuch.”24Me yog murung’agen e ganong rok Asher ni ga’ar:

“Rogon ni kan fal’eg wa’athan Asher e ka ba ga’ nga rogonni kan rin’ ko tin kabay e ganong,

ngi i par ni bfel’ u wan’ pi walagen,me yo’or e gek’iy ni olive ko birok e binaw.25Mamab ko pi garog ko pi binaw rok e ngi i par ni wasey,mi i par ndabi buch ban’en rok.”26Gimed yu Israel, ndariy reb e kan ni bod e Got romed,

ma yan u lanelang ni be galgael ram’en,ma yib i kuruf e manileng nge yib i ayuwegmed.

DEUTORONOMY 33:27 103 DEUTORONOMY 34:427Ka faram i yib ni be par Got ni ir e yoror romed,

pa’ nma par ni manemus e be ayuwegmed ngay.I tuluf e pi to’ogor romed ma gimed be yan nga m’on,

me yog ngomed ni ngam thanged e fan rorad ni yadgubin.

28 Pi’in owchen Jakob e ma par u fithik’ e gapas,ni dariy ban’en nra buch rorad u lan fare namnib sug

ko grain nge wayin,ni wa’angachal nma mul u lang e ma tarannag e but’

riy.29 Israel, rib fel’ wa’atham!

Dariy be’ ni bod gur,ni ba nam ni SOMOL e ke ayuweg.

I SOMOL e ir e shield rom me ir e saydon rom,ni nge ayuwegnem rok e to’ogor rom me gagiyeg

nigem ngam gel ngorad.Pi to’ogor rom e bay ra bad ni yad be wenig ngom ni ngam

runguyrad,ma bay mu yot’yot’rad nga but’.

34Yam’ ni tay Moses

1 Me chuw Moses ko tafel’fel’ u Moab nge farthag koBurey ni Nebo, me yan u rom nge p’ebgul e Burey niPisgah ko ngek u Jeriko, ni aram e gin ni dag SOMOL ngakriy ga’ngin yang fare nam ni tabab ko nug nu Gilead ngemada’ ko fachi binaw nu Dan ko lel’och; 2 nge ga’ngin enug nu Naftali, nge nug nu Efraim ngu Manasseh; ngenug nu Judah nge yan ko day ni Mediterranean ko ngal;3 nge ley ni yimuch e nug nu Judah; nge fagi tafel’fel niyan u Zoar nge mada’ nga Jeriko, ni fare binaw ko gek’iyni palm. 4Me ga’ar SOMOL ngak Moses, “Irera’ fare namni gu micheg ngak Abraham nge Isak nge Jakob ni bay gu

DEUTORONOMY 34:5 104 DEUTORONOMY 34:12pi’ ngak e pi’in ni owcherad. Kug dag ngom, machane dabgu pagem ngam man ngay.”

5Meyim’Moses, ni fare tapigpig rok SOMOLu romu lane nug nu Moab, ni bod ni yog SOMOL. 6Me k’eyag SOMOLMoses u lan fare lowaynuMoab, ni barba’ riy e fachi binawnu Bethpeor, machane ke mada’ ko bin daba’ e rran madariy be’ ni manang e chigi n’en nni k’eyag riy. 7 Mosese 120 e duw rok ko ngiyal’ ni yim’, ni kayigu chirogongelngin ma kab m’uth owchen. 8 Me yornag yu IsraelMoses ni guyey e rran u daken fa gi tafel’fel nu Moab; ngetaw nga nap’an nike m’ay e mowaw rok Moses.

9 Joshua nib mo’on ni fak Nun e ni suguy ko gonop, yaMoses e turguy ni ir e nge yan nga luwan. Yu Israel eur folgad rok Joshua mu’ur ted u gil e tin keyog SOMOLngorad u daken Moses.

10Ka aram nap’an i yib ma dawori sum reb e profet ngaIsrael ni bodMoses. I SOMOL e i non ngak ni yow ba sabol.11 Ma dariy yugu reb e profet ni ngongliy e maang’angnge pin’en ni un ngat ngay ni bod e tin ni l’oeg SOMOLMoses nge ngongliy nib togopluw ngak e pilung nu Egyptnge pi tolang ni bay u tan pa’, nge nam rok ni ga’ngin.12Dariy reb e profet ni yag rok ni ngongliy emaang’ang niba ga’ nge pin’en nib gel e marus riy ni bod ni rin’ Mosesu p’eowchen yu Israel.

105Bible Ni Thothup

The Holy Bible in the Yapese language of the Federated States ofMicronesia

Copyright © 2007 Bible Society of MicronesiaLanguage: YapeseThis translation is made available to you under the terms of the Creative CommonsAttribution-No Derivatives license 4.0.Youmay share and redistribute this Bible translation or extracts from it in any format,provided that:

You include the above copyright and source information.You do not make any derivative works that change any of the actual words or

punctuation of the Scriptures.Pictures includedwith Scriptures and other documents on this site are licensed just forusewith those Scriptures and documents. For other uses, please contact the respectivecopyright owners.2017-12-21PDF generated using Haiola and XeLaTeX on 18 Apr 2020 from source files dated 17 Apr202037b6628b-b71d-5df3-af33-fc1d4dd69788