Dhuna në familje - Dhuna ndaj gruas

Dr.spec.Emine Topalli-Kabashi

Nëntor, 2015

An EU funded project

managed by the European Union Office in Kosovo

An EU funded project

managed by the European Union Office in Kosovo

Projekt i financuar nga BE dhe i menaxhuar nga Zyra e Bashkimit Evropian në Kosovë

Implementuar nga

Objektivat:

1) Pas trajnimit të mund të njohin dhunën në aspektet e tij

2) Pjesëmarrësit në trajnim të janë në gjendje të njohin nevojat e grave viktima të dhunës. 3) Të kuptojmë pasojat e dhunës në familje tek fëmijët. 3) Të njohin punën dhe shërbimet e strehimoreve. 4) Pjesëmarrësit të njihen me institucionet përkatëse në ndihmë për viktimën e dhunës.

Definicioni -Dhuna

Dhunë konsiderohet çdo sjellje apo qëndrim që dëmton mirëqenien fizike, emocionale dhe seksuale të një apo disa personave dhe që ndikon në ndërprjen e zhvillimit normal të individit.

Definicioni - Dhuna në familje

Dhuna në familje përkufizohet:

“ Përdorimi i abuzimit fizik, seksual, ekonomik, dhe/

ose emocional nga një person në një marrëdhënie

intime i cili është bashkëshort, ish-bashkëshort, që

bashkëjeton, ish-ai që ka bashkëjetu, ose personi

me të cilin i dyshuari ka pasur një fëmijë, me qëllim

për të krijuar dhe për të ruajtur pushtet dhe kontroll

mbi personin tjetër “.

Dhuna ndaj Gruas: Është shkelje e të drejtave të njeriut.

Prek gratë e të gjitha moshave, kulturave.

Prek gratë pa marrë parasysh nivelin e arsimimit dhe

prejardhjen socio-ekonomike.

Dhuna ndaj gruas është e përhapur në gjithe botën

Psikologët /Studiuesit e dhunës cekin se:

“Nuk është vetëm qështja e agresionit

fizik, psikologjik ose seksual

Përkundrazi

”Dhuna është agresion me qëllim për të

kontrolluar gjegjësisht për të vënë

nën kontroll ose frikësuar një tjetër qenie

njerëzore”.

FUQIA

dhe

KONTROLLI

FRIKËSIMI

Dhunuesi e frikëson

viktimen: qjerret, thyen

gjëra të ndryshme,

tregon armën etj.

DHUNA EMOCIONALE

Nënvlerësimi, vënja në

pozitë inferiore, fyrje

(epitete të ndryshme ) ose

trajtim me sëmundje

psiqike

IZOLIMI

Dhunuesi e kontrollon

viktimën se çka ajo bën,

ku shkon, me kënd

takohet-kufizon jetën

sociale, bën skena te

xhelozisë. MIMIZIMI&FAJI

Dhunuesi mohon

abuzimin, nuk merr

parasysh shqetësimet e

saj, zhvendosja e

përgjegjësisë tek ajo si

shkaktare e problemit

PËRDORIMI I FËMIJËVE

E bën të ndihet fajtore para

fëmijëve, kërcënimi për

marrjen e fëmijëve etj.

PRIVILEGJI

MASHKULLOR

Abususi përjashton viktimën

nga vendimarrja,,se vetem ai

din” ai përcakton rolin e

burrrit dhe gruas, trajtimi i

viktimës si një shërbetore.

ABUZIMI EKONOMIK

Parandalim i saj me u

punësu ose mbajtjen e

punës, ose marrja e

parasë së saj ,moslënja e

saj të ketë qasje ne

buxhetin e familjes

SHTRËNGIM &

KËRCËNIM

Dhunuesi e fyn

viktimën

emocionalisht,e

kërcënon për vrasje

,do t’i merr fëmijët etj

Ku ndodh dhuna?

Në shtëpi

Në rrugë

Në shkollë

Në vendin e punës

Gjatë konflikteve etj.

Llojet e Dhunës

Fizike

Rrahja,përdredhja e krahëve,djegia,shqelmimet,

kërcënimet me armë,shtyrja,goditja,gërvishtja,

pickimi,kafshimi,hedhja,mbyllja në shtëpi,

goditja me objekte të ndryshme,refuzimi për ta

ndihmuar gruan kur ajo është shtatzënë ose e

sëmurë,plagosja,vrasja e mbetur në tentativë dhe

vrasja.(LMDHF)

Llojet e Dhunës-Vazhdim

Emocionale /Psikologjike

Nënkuptohen sjelljet që synojnë poshtrimin dhe

përsekutimin, duke përfshirë kërcënimin,mbylljen

në shtëpi,fyerjen,vëzhgimin,kërcënimin se do t’i

merret kujdestaria e fëmijëve,shkatërrimin e

objekteve të rëndësishme për gruan,izolimin,

përqeshjen,agresionin verbal dhe poshtërimin,

injorimi i ndjenjave të bashkeshortës, kritika të

vazhdueshme,kundërshtimi i vazhdueshëm,

fshehja e parave,poshtërimi me fjalë fyese,

ndalimi i punësimit,abuzimi me fëmijet ,thirrja me

emra poshtërues etj. (LMDHF)

Seksuale

Konsiderohet akti seksual i detyruar me kërcënime,

me forcë fizike dhe poshtërim,detyrim për akte

seksuale të pa dëshiruara apo detyrim për të bërë

seks me të tjerë,trajtimi si objek seksual,detyrim për

të bërë striptizëm,kryerjen e akteve seksuale

sadiste,detyrimi i gruas të bëjë seks pas abuzimit

fizik ose si kusht për të ruajtur marrëdhënien e

tyre,shtytje që të kryejë marëdhënie seksuale

jashtëmartesore etj.

Llojet e Dhunës-Vazhdim

Llojet e Dhunës-Vazhdim

Dhunë ekonomike

Përfshin mohimin e fondeve, refuzimi për të kontribuar

financiarisht,mohimi i ushqimit dhe i nevojave

themelore, kontrollimi mbi të ardhurat financiare,mohimi i

pjesëmarrjes së gruas në vendimet për shpenzimet e

parave,refuzimi i dhënjes së parave për nevojat bazë të

familjes,mohimi i pronësisë mbi pasurinë e përbashkët,

dëmtimi ose shkatërrimi i pasurisë, vjedhje të pasurisë

etj.

(LMDHF)

Llojet e Dhunës-Vazhdim

Izolimi

Është mohimi dhe cenimi i kushteve elementare për

jetesë. Kryhet duke ia kufizuar lirinë e lëvizjes,

ndalimi i lëshimit të dhomës, shtëpisë, mbajtja nën

kontroll pa kurrfarë të drejte,mohimi i qasjes në

dokumentet personale të identifikimit,mohimi për të

komunikuar lirshëm,mohimi që të vizitoj familjen ose

miqtë, ndalimi për pjesëmarrje në aktivitete jashtë

shtëpisë etj.

(LMDHF)

Lenore Walker 1970

Faktorët e dhunës në familje

Faktorë të jashtëm shoqëror

-Ndikimi i kulturës , ekonomisë,politikës,lëvizjet e

mëdha demografike.

Faktorë të mbrendshëm familjar

-Modelet me të cilat janë rritur,edukata e familjes.

Faktorë të nivelit personal

-Problemet e shëndetit mendor të individit,

çrregullimet e personalitetit,abuzimi me alkoolin,

drogën,stresi,niveli kulturor,kushtet e rënda

ekonomike,mungesa e njërit prind.

16

Lloji i

dhunës

2007

2008

2009

2010

2011

2012

2013

2014

TOTAL

I

Dhunë në

familje

44

77

66

69

63

70

80

46

515

Potenciale të

trafikimit

-

6

-

-

3

9

2

8

28

Dhunë

seksuale

-

-

4

8

3

1

1

2

19

Incest - 1* 1 1 - - - 1 4*

Dhunë fizike

e jashtme

-

-

9

-

4

-

2

-

15

Raste civile

sociale

-

24

1

4

6

1

1

-

37

TOTALI: 44 109 81 82 79 81 86 56 618

QMGF ,,RABA VOCA”– STREHIMORJA NË MITROVICË / Rastet e strehuera

VITET

Statistikat e përgjithshme

Në vitin 1990, 16% të çifteve të martuara kanë

raportuar sulm fizik.

Në një studim të vitit 1995, në 39% të lëndimeve

nga dhuna gratë ishin viktima.

Në 84% të rasteve gratë ishin viktima të dhunës

nga të afërmit.

Në 50-70% e grave të rrahura ,përsëri janë kthyer

tek partneri pas daljes nga strehimorja ose pas

ndarjes (largimit nga ai).

Pasojat e dhunës në familje tek gratë

Pasojat Psikike

Stres i madh psikologjik

Depresion

Frikë dhe ankth

Mungesë e vetëbesimit

Anoreksi dhe pagjumësi

PTSD

Tentativa per vetëvrasje

Pasojat fizike Thyerje të ekstremiteteve

Thyerje të dhëmbëve, hundës,nofullës etj. që mund

të shkaktojnë paaftësi fizike të pjesëshme ose të

përhershme.

Plagosje të lehta apo të rënda trupore

Pasojat që lidhen me shëndetin riprodhues Shtatëzani të padëshirueshme

Sëmundjet seksualisht të transmetueshme

Lindjet e parakoshme

Lindje me peshë të ulët të foshnjës

Aborte

Pasojat e humbjes së harmonisë familjare

Shkurorëzimi

Marrja me prostitucion

Rënje si viktimë e trafikimit

Gratë e keqtrajtuara /abuzura

Shkalla e depresionit është 4 herë më shumë

e shprehur.

Tentim vetëvrasje 6 herë më shumë

Ndërsa 2 herë më shumë ditë të sëmura se

gratë tjera

Kanë dhimbje koke 2 herë më shumë.

Fëmijët dëshmitar të dhunës

Fëmijët ndikohen shumë nga dhuna në familje

edhe nëse janë viktima jo të drejtpërdrejta.

Dhuna në familje qe e shoqëron atë gjatë

zhvillimit psikofizik le gjurmë të pashlyeshme dhe

ndikon në formimin e personalitetit të tyre.

Shpesh ata izolohen në moshë të hershme dhe

janë të rrezikuar të margjinalizohen në shoqëri.

Këta fëmijë shumë shpejt fillojnë të shfaqin

vështirësi në procesin e mësimit.

24

Fëmijët dëshmitar të dhunës

Bëhen pasiv në klasë, izolohen,largohen nga orët e

mësimit, kanë fjalor vullgar e shpesh arrijnë tek momenti i

largimit nga shkolla

Shpesh kanë probleme me urinim natën

Kanë shumë gjasa të bëhen të dhunshëm

Të rrahin vëllezërit , motrat dhe prinderit

Të kryjnë krime të renda.

Të sulmojnë partneret e tyre të ngushtë.

Kanë më shumë të ngjarë të lëndojnë vetveten.

Në të ardhmen do të jenë problem mjaft i madh (”mësimi i

mësimit”).

Në 85% të DHF fëmijët ishin dëshmitar(statistika të jashtme

Dhuna e ushtruar nga femrat

Hulumtimet tregojnë se edhe femrat inicojnë dhe kryejnë

sulme fizike në partneret e tyre.

Megjithatë, meshkujt shumë më pak marrin lëndime serioze.

Kur gratë përdorin dhunën, ato janë në rrezik të madh për

dhunë të rëndë fizike ndaj tyre ( kundërpërgjigje)

Tipet e dhunuesve

Tipi I

Anti-social

Çrregullime të personalitetit.

Tip i meshkujve egoist.

Të pandjeshëm emocionalisht.

Shpesh kriminel.

Shpesh abuzues të drogave .

Agresiv edhe jashtë shtëpie.

Nuk janë të lidhur me gratë e

tyre(ndërrim i partnereve).

Largimi shumë i vështirë në

fillim, më i lehtë me kalimin e

kohës.

Kontrollojnë gratë e tyre , që të

mos jetë vetë i kontrolluar

Tipi II

Të pa pjekur

Të pa paparashikueshëm.

Frikë nga braktisja e partnerit

Gjelozi të sëmura (pa bazë) .

Të varur emocionalisht nga

bashkëshortet e tyre.

Agresiv vetem ndaj grave të tyre,

jashtë ,,simpatik”

Kanë gjasa që të abuzojnë me

alkool.

I rreptë e kërkues për ndryshime

nga viktima e tyre

Kontrollojnë gratë e tyre, që të mos

braktisen.

Tipet e dhunuesve /vazhdim

Tipi I (shpesh të abuzuar rëndë si fëmijë)

Gjarpër i vërtetë në bar,të qetë, të ftohtë, të

përqendruar para se të godas viktimën me pak ose

aspak paralajmërim. Ata gjatë ushtrimit të dhunës

nuk jane emocional (gjate hulumtimeve rrahjet e

zemrës,pulsi,TA pothuajse pa ndryshime),shumë

të dhunsëem, eksploziv, të frikshëm,shumë të

rrezikshëm,manipulues abuzues të rëndë por prapë

joshës dhe pranues për gratë e tyre,ata nuk

frikohen nga braktisja.

Vazhdim – Tipi I

Shumë të rrezikshëm pas largimit të partneres

/gruas.Luftojnë për kujdestari të fëmijës

vetëm për pushtet“, ,,kursimi i fytyrës”,

,,del fitimtar”, …….

Një grua e tipit I pas braktisjes shprehet:

”Vdekja do të ishte më e preferueshme se

të vazhdoj në këtë ferr të gjallë”

Tipet e dhunuesve /vazhdim

Tipi II

Rrjedhin zakonisht nga etërit që kanë dhunuar nënat e tyre

Emocionalisht shumë të varur nga bashkëshortet e tyre,

Kanë nevojë që të kontrollojnë dhe dominojnë partnerët e

tyre nga frika e braktisjes (prodhojnë bujë xhelozie-shohin

tradhti në çdo hap).Këta janë shumë të zemëruar dhe

humbin pastaj kontrollin e shpërthejnë në dhunë.

Gratë e tyre ndihen të zëna në kurth,janë më të lehtë të

braktisën në fillim, e më të rrezikshëm të braktisen më

vonë.

VIKTIMA E

DHUNËS NË

FAMILJE

Policia

Shërbimet ligjore-

Mbrojtësi i viktimës

Komuna-QPS

Qendra për Punë

Sociale

Këshilluesit e

e OJQ-ve

Strehimoret

Mjekësia

Emergjenca/ QKMF

/Spitali

Punësimi

Arsimi

Gjykata

Prokuroria

Duhet mbajtur mend se…

Dhuna në familje dhe ndaj gruas është çështje

publike dhe jo private,si rrjedhim ajo kërkon

vëmendje të veçantë nga e gjithë shoqëria.

Shkaku kryesor i dhunës është pushteti i

pabarabartë që egziston në çift.

Dhuna lëndon të gjithë jo vetëm gratë.

Gratë e përjetojnë dhunën në familje më tepër

se sa burrat.

Gratë përjetojnë forma të ndryshme dhune

(shpesh disa forma në të njëjtën kohë)

Duhet mbajtur mend…vazhdim

Çdo person ka të drejtë të jetoj i lirë nga

çdo formë dhune (dhe jo vetëm në familje).

Çdo person është përgjegjës për sjelljen e tij/saj

Dhuna nuk është zgjedhje.Dhunuesit janë

përgjegjës për dhunën e ushtruar.

Dhuna nuk është asnjëherë reagim i pranueshëm

i zemërimit,stresit apo kualifikimeve të mundshme

Ndryshimi është i mundshëm, veçanërisht me

ndihmën e komunitetit

Duhet mbajtur mend…vazhdim

Ndërmarrja e veprimeve kundër dhunës kërkon guxim e kurajo.

Ndryshimi është një proces i gjatë.Përballë tij shfaqen një sërë pengesash dhe vështirësish që duhen përballur.

Egzistojnë mënyra të tjera përveq dhunës, përmes të cilave mund të zgjidhen konfliktet

33

34

Konkluzione Duhet të dimë se: -Kosova ka ligje për Mbrojtje nga Dhuna në Familje; -Ligji garanton mbrojtje të viktimave; -Policia ka njësi të posaçme që mbron viktimat e DHF -Prokurorët janë të obliguar në bazë të ligjit të ngrisin akuzë kur ka prova se ka vepër penale si pasojë e DHF -Gjykata do të trajtoj DHF pa diskriminim dhe me efikasitet; -Egzistojnë organe, organizata joqeveritare dhe strehimore që i mbështesin viktimat e DHF.

Për një jetë të lumtur pa dhunë

35

36

Referencat:

”Dhuna në Familje çështje jete”- Udhërrefyes për mbrojtjen e viktimave të

dhunës në familje.

Katalog për këshilla dhe ndihmë për viktimat e dhunës në familje.

Ligji për mbrojtje nga Dhuna në Familje (ligj Nr.03/L-182)

Statistika nga Interneti (USA )

Statistikat nga Strehimorja e QMGF,,RABA VOCA” në Mitrovicë

Faleminderit

37