Die Oorgang van Geneties Gemanipuleerde (GM of GGO) mielies na landbou-ekologie vir volhoubare, sosiaal regverdig en voedsame kos sisteme in SA

1. DieInternationaleAssesseringvanLandbou-kennis,WetenskapenTegnologievirOntwikkeling(IAASTD)wasgestigas‘ninterregeringsprosesonderdiemede-borgskapvandieFAO,GEF,UNDP,UNEP,UNESCO,dieWêreldbankendieWGO(WHO).Dieasseseringsproseshetvan2005-2007plaasgevind,enhet900deelnemersgehaduit110landevanallestrekevandiewêreld.

Huidigelandbou-voedselsistemeisonregverdig,ekologiesonvolhoubaar,laaginvoedingswaarde,enskadelikvirplaaswerkers.HierdiepasbinnedieGroenRevolusiebenadering,ditwilsêditfokusopdieverhogingvanoesproduksiedeurdiegebruikvansintetiesekunsmis,plaagdodersendieontwikkelingvanhoë-opbrengskultivars.‘nGroeiendeligaamvanorganisasies,insluitenddieInternationalePaneelvanKundigesopVolhoubareVoedselSisteme(IPES-Food),dieIAASTD1,endieVerenigdeNasiesvravir‘ntransformasiejeensvoedselsistemewatekologiesvolhoubaarensosiaalregverdigis.

SuidAfrikaisafhanklikopGenetieseGemanipuleerde(GM)mieliemonokultuuromstapelvoedselteverskafvirmiljoenemensesowelasvirveevoer,veralpluimveevoer.Indieligvantoenemendedroogteen‘newigdalendewisselkoersisonsoorheersendelandbou-voedselsisteemhoogskwesbaar:

• Ditverlaagdievoedingswaardevangrond,endusvanvoedsel.

• Dithouverbandmethoëinsetkostes(saad,brandstof,kunsmis,onkruiddoders).

• Mieliesis‘nbuitensporigdorsgewasin‘nlandwatafhanklikisvanreëenvirgewasproduksie.(ongeveer10%vangewasseisonderbesproeiing).

• Ditbevestigstruktureensistemewatverdereongelykheid,armoede

enwerkloosheidaanmoedig,endushongersnoodenwanvoedingvermeerder.

• Ditdrabioveiligheidsrisikosvirmenslikegesondheidenvirdieomgewing.

Hoekanonslandboupraktykeontwikkelenondersteunwatgesondeekosisteme,ekonomieëengemeenskappebou,enwataanpasbyklimaatsverandering:hoekanonsverskuifvanvoedsel-ongelykheidnavoedsel-soewereiniteit?Dievolgendeissentralekonsepteomteverstaan:

Landbou-ekologie:‘nVoedselproduksiesisteemwatgeleiworddeurnatuurlikeprosesseenwatleenvansteunmaakopbeidewetenskaplikeeninheemsekennis.Ditbouplaaslik-toepaslikevoedselsistemewatproduktiefsowelasvoedinsgsryk,omgewingsbewusensosiaal-enkultureelregverdigis.Landbou-ekologiewordbeskouas‘nnodigevformvanweerstandteen‘nekonomiesesisteemwatwinstemeerbelangrikasleweag.

Landbou biodiversiteit:sluit‘nverskeidenheidvanLandbouprosesseenprodukteinwatontstaanhetuitnatuurlikeseleksieprosesse,asookuituitvindingsenontwikkelingswatoormilleniaontwikkelhetdeurko-evolusiebinneplaaslikeenkulturelekontekste.

Bewarings Landbou:komvanuitdielogikavanlandbou-ekologiewatnatuurlike

Die Oorgang van Geneties Gemanipuleerde (GM of GGO) mielies na landbou-ekologie vir volhoubare, sosiaal regverdig en voedsame kos sisteme in SA 1

prosesseversterk-inhierdiegevaldiebeskermingvandiekwaliteitvangrondenbevorderingvanvogbewaringdeurgrondbedekkingengeennie-bewerking-boerdery.Industriëlelandbouneembogenoemdemetodesaanas‘noplossingomverswaktegrondregtestel,maarommetdieaanplantingvanmono-gewassevoorttegaanisdiehoëgebruikvangiftigeonkruiddodersomonkruidtebestuursteedsnodig.Indienditophierdiemaniergeïmplementeerword,kanditnieas‘nLandbou-ekologiesepraktykbeskouwordnie.

Voedselsekerheid:toegangtot‘nvoldoendehoeveelheidvanbekostigbare,voedsamekos.

Voedsel-soewereiniteit:dieregvanmenseomgesondeenkultureelgepastevoedselteproduseerdeurekologiesgesondeenvolhoubaremetodes,enhulregomhuleiekosenlandbou-stelselstedefinieer.

Groen Revolusie: ‘ngroottoenameindieproduksievangewasse,watbereikworddeurdiegebruikvankunsmatigekunsmis,plaagdoders,enhoë-opbrengskultivars.

Stapelvoedsel in Suid-AfrikaMieliesDaarisgrootaanvraagopwitmieliesvirmenslikegebruik,beideinSuid-AfrikaendieSuider-Afrikaansestreek(waarvanmeeras80%vanwatinSAgeproduseerwordGenetiesGemanipuleerdis).Diegeelmieliewordhoofsaaklikgebruikasveevoer.Gedurende2016moesSuid-Afrika‘nongekendehoeveelheidwitengeelmieliesinvoeromvirdieplaaslikebehoeftetevoorsien.Dielangdroogtehet‘nimpakgehadopvoedselbeskikbaarheidenbekostigbaarheid:witmielieopbrengstehetgedaalvan14.2miljoentonin2014tot7.16miljoentonin2016.DaarwordberaamdatSuid-Afrika5miljoentonmieliestussenMei2016enApril2017salmoetinvoer.

Klimaatsveranderingleitotdieverskuiwingvanbio-klimaatstreke,enoordielangtermynsalmielieproduksiedaal,veraloordiegrootstedeelvandieHoëveld.TerwylmielieaanplantingkanuitbreiindieOos-Kaap,salditbiodiversiteitenbeskermdegebiedebedreig.

Voedselprys-inflasieSuid-Afrikaanseverbruikersvoeldieimpakvanvoedselprys-inflasie.TussenJanuarie2015enJanuarie2016hetdieprysvan5kgmieliemeelmet43.7%toegeneem(NLBR,2016).Hierdietoenamehouookernstigeimplikasiesvirdiekostevandiereproduksieinenditaffekteerdusdiekostevanvleis.

Daarwordberaamdatwelgesteldekopersongeveer2%vanhulinkomsteaankosbestee,terwyldiearmessowat33%daaraanspandeer.Tanservaarongeveer50%vanSuid-Afrikaansehuishoudingshongersnood;diegetalsalverhoogmetstygendeinflasie.

‘Droogtebestande’ GM mieliesInreaksieopdiedroogteendiegepaartgaandemisluktemielieoeste,hetsaadmaatskapppyebeidebasterenGM‘droogtebestande’mielievariëteiteaanbeveelenbemark.IndieVerenigdeStatevanAmerika,waarMonsantoseGM‘Droughtgard’mielies(MON87460)indroogteneigendemielie-produserendegebiedeingestelis,wordditegterberaamdatditproduktiwiteitmetslegs1%salverhoog.Ditisminofmeerdieselfdeasdiejaarliksemielieproduktiwiteitsverhogingwatdeurkonvensioneletelingvirdroogteverdraagsaamheidervaarword(Gurian-Sherman,2012).

Metso‘nminimaleopbrengsverhoging,isdiebesluitdeurdieSuid-AfrikaansebioveiligheidsowerhedeomdiekommersiëleverbouingvanMON87460goedtekeur,hoogsbetwisbaar.Kommeroordiebevorderingvangenetiesgemanipuleerdeenbastervariëteitesluitdievolgendein:• diebykomendekosteomelkejaarnuwe

saadtemoetaankoop,

2 Die Oorgang van Geneties Gemanipuleerde (GM of GGO) mielies na landbou-ekologie vir volhoubare, sosiaal regverdig en voedsame kos sisteme in SA

2. Terwylbastersaadnetvireenseisoenbetroubareopbrengsteproduseerendusjaarliksgekoopmoetword,kangeoesdesaadvanOPVsvir‘npaarseisoene(onderhewigaanregtetelersgenootskap)herplantword.

• dienoodsaakvirdiegebruikvanlandbou-chemikalieë,

• dieverbodopdiespaarvansadevirdiedoeleindesvanherbeplanting,en

• andersosialekosteswatmagontwikkeluitkleinboeresegebruikvan“GM”enbastersaad.

Tenspytevanwydverspreidebesware,ondersteunrdeurmeeras25,000ondertekenaars,salveldproewemetdroogtebestandeGM-mielievariëteite(gestapelmetonkruiddoderverdraagsaamheids-eninsekbestande-GMeienskappe)waarskynlikindienabyetoekomsinSuid-Afrikavoortgaan.

Boere se reaksies op droogteSuid-Afrikahet‘ntweeledigelandboustelsel:‘ngekonsentreerdekommersiëlelandbousektor(watbestaanuitminderas40,000boerdery-eenhede,watongeveer82miljoenhektaaromvatenwatverantwoordelikisvir99%vandiebemarkdelandbouoeste),enkleinskaalseboere(bestaandeuitmeeras2,5miljoenhuishoudingswatsowat14miljoenhektaarrandstandigelandbougrondaanraak,waarvansommige‘ngebrekhetaanwatereninfrastruktuur).

Virkommersiëleboere:droogteenlaeopbrengste–tesamemet‘nhoëwisselkoersendieprobleemdatSuid-Afrika‘nnettoinvoerdervanlandbou-insetteis–leitothoëskuldofselfsbankrotskap.Sommigeboerebesluitomnaoop-bestuiwingsvariëteite2(“OPVs”)teveranderomproduksiekosteteverminderenwinsgewendheidteverhoog.OPVsisgoedkoperasbaster-enGM-kultivars,envereisminderaddisioneleinsette.GM-mieliesisdubbeldieprysvangewildebaster-saad,envyfkeerdieprysvangewildeOPVs.DieprysvangestapeldeGMmieliesaadisrondom42%hoërasenkeleeienskapGM-mielies(Fischeret al,2015).

Sowat40%van,onderandere,kommersiëlemielieboereisookbesigomteververskuifnabewaringslandbou.Hierdiepraktykhetdiepotensiaalominsetkosteindielangtermynteverminder.Metgeengrond

bewerking,diegebruikvandekgewasseentussenverbouingworddiegrondtoestandeverbeter.Huidigetussenverbouingisegtermaar‘verheerlikdemonokulture’waarboeretussenGMsojaenGM-mieliesroteer,enindiewestelikedelevandielandtussenGM-mieliesensonneblom.Uitgebreidegebruikvangiftigeonkruiddodersmoetsteedsgebruikwordomonkruidtebeheer.

Kleinboere:(oordiealgemeengeleëindievoormaligetuislande)isbetrokkebyvee-engraan-(hoofsaaklikmielie-)boerdery.Indiekonteksvandie2015/16droogtemoetbaiehuishoudingswatvoorheenhuleiemieliesvirverbruiksouproduseernoumieliesaankoopteenhoëpryse,watkommerveroorsaakvirlae-inkomstehuishoudelikevoedselsekuriteitenplaaslikeekonomieë.Boereondersteuningsprogrammeisgegrondin‘ngeïndustrialiseerdeenkommoditeitsmodelendusbevoordeeldit‘npaargevestigdeboereenhandhaafditongelykhedeindiesektorenversuimditomdiegenewatdiemeestebehoeftehetteondersteun.

(Met) die oog op veranderingDaaris‘nalgemenewêreldweiesieningdatgeïndustrialiseerdelandbou,watinstaatisomvoedselop‘ngrootskaalteproduseerop‘ngrootskaal,niewydverspreidekos-envoedingvoeding-onsekerheidaanbandegelêhetnie.Dieindustriëlemodelvanlandbouisdiepgewortelingaantepaartmetongelykeenomgewings-vernietigendewêreldwyekommoditeitshandelstelsels.Diemodelhet‘nswaarafhanklikheidopchemikalieëwatveroorsaakhetdatSuid-Afrikasegrondreeds50-70%vansykoolstofverloorhetendusbaievervalleis.Suid-Afrikadradiedubbelelasvanvinnigehulpbronuitputting,sowelasernstigeondervoedingenvetsugtedankeaan‘nvinnigetoenameingoedkoop,oorverwerkte,enkel-kosdiëet.Onssaldringenddiëetsdiversiteitmoetaanmoedigenondersteun,teneindeom‘ntoenemendestedelikebevolkingteonderhou.Produkgebaseerdelandbouoplossings,gekoppelaanwatgepaartgaan

Die Oorgang van Geneties Gemanipuleerde (GM of GGO) mielies na landbou-ekologie vir volhoubare, sosiaal regverdig en voedsame kos sisteme in SA 3

4 Die Oorgang van Geneties Gemanipuleerde (GM of GGO) mielies na landbou-ekologie vir volhoubare, sosiaal regverdig en voedsame kos sisteme in SA

metdiemaakvanwinsuitdieverkopevan,byvoorbeeld,GMsaadenchemikalieë,verwaarloosdiebevolkingseregomveiligeenvoedsamevoedsel.

Landbou-ekologiesestelselskanterselfdetyddieklimaat-,ekologiese-,voedingswaarde-ensosialeonregs-krisisse,watdiehuidigevoedselstelselomring,aanspreek.VolgensdieVNkanlandbou-ekologieseboerderymetodeswêreldwyevoedselproduksieverdubbelinslegs10jaarenmeerwerksgeleenthedeskepaswatkonvensionelelandboukan,aangesienmeergeldbelêwordinmensebelêwordinorganieseplaasbewerking(RodaleInstituut,2011).Inheemsetradisionelekossoossorghumen(brood)mannakan‘ntransformerenderolspeelindiendaarinbelêwordenditgepaslikbemarkwordenasmensebemagtigwordombeterbesluiteteneemrondomdiëet,voedingengesondheid.Deurdiebevorderingvanlandbou-biodiversiteit,kandaaropduisendejareseko-evolusieenkennisstaatgemaakwordomdieproblemevandroogteenvernietigingvandieomgewingaantespreek.

AfsluitingSo,hoekanonslandboupraktykeontwikkelenondersteunwat‘ngesondeekosisteem,ekonomiëendiesamelewingbou?

Onssalonsfokusmoetverskuifvanhoë-opbrengsgewassemet‘nhoë-kalorie-

inhoudna‘nwyeverskeidenheidvanvoedselwattoeganklik,bekostigbaar,volhoubaarenkultureelgepasis.Voedingswaardeenkultivarprestasieondergediversifiseerdeboerderypraktykeisnoodsaaklik.Ditvereis:• (veral)dieverskuiwingwegvan

monokultuur,insluitendGM-gewasseenGM-mielies,enwegvandiegebruikvanlandbouchemikalieë,

• openbarebefondsingvirdiegepastenavorsingenontwikkeling;

• ‘nbeleidsverskuiwingwegvan‘nfokusop(slegs)opbrengsenvolume(watinSuid-Afrikaverteenwoordigworddeur‘nGM-gedomineerdemieliemonokultuur)enjeens‘nfokusop‘nverskeidenheidvangewasseensaad,veralinheemseAfrikasomergrane;

• toepaslikelandbouensaadbeleideenwette;

• openbarebefondsingom‘noorgangnaLandbou-ekologieteondersteun;en

• diekoesteringvanmarktevir‘nverskeidenheidvangewasseenomdiedeelnamevankleinboereenprodusenteinonsvoedselstelseltebemagtig.

Uiteindelikmoetonsdieooghouopdienswerktendoelvandoelvanvoedselsoewereiniteit:dieregvanmenseomgesondeenkultureelgepastekosteeet,watdeurekologiesgesondeenvolhoubaremetodesgeproduseerword,enhulregomhuleiekosenlandbou-stelselstedefinieer.

VerwysingsFischer,K.,vandenBerg,J.,andMutengwa,C.,2015.IsBtmaizeeffectiveinimprovingSouthAfrican

smallholderagriculture?South African Journal of Science,111(1/2)http://sajs.co.za/sites/default/files/publications/pdf/Fischer_Commentary.pdf

Gurian-Sherman,D.2012.Highanddry:Whygeneticengineeringisnotsolvingagriculture’sdroughtprobleminathirstyworld.Cambridge,MA:UnionofConcernedScientists.http://www.ucsusa.org/sites/default/files/legacy/assets/documents/food_and_agriculture/high-and-dry-report.pdf

NAMC(NationalAgriculturalMarketingCouncil).2016.Foodpricemonitoring,May2016.MarketsandEconomicResearchCentre.http://www.namc.co.za/upload/food_price_monitoring/NAMC-Food%20Price%20Monitor%20-%2031%20May%202016(1).pdf

RodaleInstitute.2011.TheFarmingSystemsTrial:Celebrating30years.http://rodaleinstitute.org/assets/FSTbooklet.pdf