DŻIHADYZMU. ROLA MUZYKI W PROPAGANDZIE PAŃSTWA …

N r 1 ( 5 ) / 2 0 1 9 d e s e c u r i t a t e . u p h . e d u . p l

J a n - J u l

Marta Sara STEMPIEŃ

Uniwersytet Przyrodniczo-Humanistyczny w Siedlcach1

Instytut Nauk Społecznych i Bezpieczeństwa

[email protected]

ORCID 0000-0002-6463-0445

https://doi.org/10.34739/dsd.2019.01.05

NASZIDY JAKO ELEMENT KULTURY

DŻIHADYZMU. ROLA MUZYKI

W PROPAGANDZIE PAŃSTWA ISLAMSKIEGO

ABSTRAKT: Naszidy wyprzedzają erę Internetu i Youtube’a. Poezję dżihadystyczną można

postrzegać jako przedłużenie XIX-wiecznego antykolonialnego stylu poezji zwanego qaseeda.

Jednak ich historycznych korzeni można również upatrywać w późnych lat 70. i wczesnych latach

80. XX w. Prezentowany artykuł dowodzi, że naszidy nie zawsze były znaczącym elementem

w kulturze dżihadyzmu. Wzrost ich roli zaobserwowaliśmy dosyć niedawno, po wybuchu

„Arabskiej Wiosny”, wraz ze zwiększeniem się liczby ugrupowań dżihadystycznych. Obecnie

producenci naszidów używają programów komputerowych do kreowania wielościeżkowego

dźwięku i automatycznego dostrajania, co sprawia, że głosy wydają się bardziej majestatyczne.

Często takie nagrania są równie dobrze wyprodukowane co komercyjnie płyty, a dzięki

darmowym serwisom internetowym każdy użytkownik Internetu może je odtwarzać i pobierać

dowolną ilość razy. To stanowi swego rodzaju ironię i sprzeczność tego ruchu2. Jego

przedstawiciele próbują stworzyć „państwo”, którego mieszkańcy mają przestrzegać

średniowiecznych zasad, ale korzystają z Internetu i innych nowoczesnych technologii do

pozyskiwania nowych zwolenników.

SŁOWA KLUCZOWE: naszid, dżihadyzm, kalifat, Państwo Islamskie, propaganda, quasi-państwo

NASHEEDS AS A PART OF THE JIHADI CULTURE.

THE ROLE OF MUSIC IN THE ISLAMIC STATE’S PROPAGANDA

ABSTRACT: Nasheeds outpace the era of Internet and Youtube. Jihadist poetry in the Islamist

hymns can be seen as an extension of the 19th-century anticolonial style of poetry called

qaseeda. Presented article shows that nasheeds were not always a significant element in the

jihadi culture. The increase of their role was observed quite recently, after the outbreak of the

“Arab Spring”. This article is a case study. It attempts to fill a gap in research on the IS’s

1 Siedlce University of Natural Sciences and Humanities.

2 Odniesienie do pojęcia salafickiego ruchu globalnego dżihadu, „ruchu społecznego, tworzonego przez

islamistów odwołujących się do tradycji salafickiej i opowiadających się za stosowaniem dżihadu o globalnym

zasięgu w odniesieniu do trzech płaszczyzn: ideologicznej, instytutcjonano-organizacyjnej i operacyjnej”. Vide

A. Wejkszner, Ewolucja terroryzmu motywowanego ideologią religijną na przykładzie salafickiego ruchu

globalnego dżihadu, Poznań 2010.

58


J a n - J u l

propaganda materials. The major objective of this article is to investigate the phenomenon of

jihadist naseeds, including their role in the ‘jihadi culture’. The author seeks to answer to the

question whether the presented facts may indicate the increase in their role occurred with the

transfer of IS’ activities to cyberspace and whether it will be intensified in the future. The

article takes into account historical conditions, briefly describing the genesis of the naseeds

and their proliferation after the events of the “Arab Spring”. Then, using systemic analysis,

the author presents their role in the activities of the Islamic State. In addition, theoretical and

empirical research methods, such as: scientific literature analysis, case analysis, content

analysis, classification, generalization were taken to solve the research problem.

KEYWORDS: anachheed, nasheed, jihadism, caliphate, Islamic State, propaganda, quasi-state

WPROWADZENIE

K u l t u r a d ż i h a d y z m u (jihadi cultre) to narzędzie do tworzenia wspólnej

tożsamości i mobilizowania nowych rekrutów. Jest równie ważna, jak sama ideologia, którą

kierują się dżihadyści,3 pomaga bowiem w budowaniu wspólnoty. Marc Sageman w swojej

książce Understanding Terror Networks zauważa, że: „(…) więzi społeczne odgrywają

ważniejszą rolę w kreowaniu globalnego ruchu salafickiego dżihadu niż ideologia”4.

Słuchanie muzyki, opowieści czy oglądanie filmów pełni istotne funkcje w komunikacji

pomiędzy dżihadystami, a także między bojownikami i potencjalnymi rekrutami. Wielu

członków struktur dżihadystycznych po raz pierwszy zetknęło się z ideologią dżihadyzmu

np. poprzez video zawierające dżihadystyczne pieśni, będące częścią kultury dżihadyzmu.

Jak stwierdza jeden z liderów globalnego ruchu salafickiego dżihadu, Anwar al-Awlaki,

pieśni są ważnym elementem w tworzeniu „kultury dżihadu”. Kultura dżihadyzmu to nowa

kategoria, wymagająca konceptualizacji. Jedynym całościowym opracowaniem, bezpośrednio

dotyczącym tego zjawiska jest monografia Jihadi Culture pod redakcją Thomasa

Hegghammera5. Niniejszy artykuł ma postać studium przypadku. Kultura dżihadyzmu została

zaprezentowana na przykładzie struktury Państwa Islamskiego, w oparciu o n a s z i d y (l. poj.

nashīd, l. mn. anāshīd; anachheed, nasheed). „Hymny” islamistyczne, znane jako naszidy,

stały się nierozerwalnie związane z wizerunkiem brutalnych grup dżihadystycznych. Są one

obecnie swego rodzaju „ścieżką dźwiękową” dżihadu6. Wzrost ich roli zaobserwowaliśmy

dosyć niedawno, po wybuchu Arabskiej Wiosny. To wówczas zwiększyła się liczba

ugrupowań dżihadystycznych, umiejętnie wykorzystujących przestrzeń cyfrową do rekrutacji

nowych zwolenników7. Elementem działalności propagandowej stało się budowanie

homogeniczności kulturowej, tworzenie „kultury dżihadyzmu”, której jednym z elementów

3

T. Seymat, How nasheeds became the soundtrack of jihad, http://www.euronews.com/2014/10/ 08/nasheeds-

the-soundtrack-of-jihad (10.10.2016). 4

Struktury zbudowane przez Państwo Islamskie określa się częto mianem cyfrowego kalifatu; vide A.B. Atwan,

Islamic State: The Digital Caliphate, University of California Press 2015. 5 Vide

Heggehamer T. (ed.), Jihadi Culture, Cambridge 2017.

6 T. Seymat, op. cit. (10.10.2016).

7 Struktury zbudowane przez IS określa się często mianem cyfrowego kalifatu; vide Atwan, op. cit.

59


J a n - J u l

jest upowszechnianie naszidów, czyli chóralnych pieśni religijnych, w których wychwalane

są dokonania bojowników, w darmowych serwisach internetowych.

Prezentowany artykuł dowodzi, że naszidy nie zawsze były znaczącym elementem

w kulturze dżihadystów. Obecnie producenci naszidów używają programów komputerowych do

kreowania wielościeżkowego dźwięku i automatycznego dostrajania, co sprawia, że głosy

wydają się bardziej imponujące. Często takie nagrania są równie dobrze wyprodukowane co

komercyjnie płyty, a dzięki darmowym serwisom internetowym każdy użytkownik Internetu

może je odtwarzać i pobierać dowolną ilość razy. To stanowi swego rodzaju ironię i sprzeczność

tego ruchu8. Jego przedstawiciele próbują stworzyć państwo, którego mieszkańcy mają

przestrzegać średniowiecznych zasad, ale korzystają z Internetu i innych nowoczesnych

technologii w produkcji materiałów propagandowych.

Celem niniejszego artykułu jest zbadanie fenomenu dżihadystycznych naszidów, w tym

przyczyn wzrostu ich roli w „kulturze dżihadyzmu”. Autorka poszukuje odpowiedzi na

pytanie, czy przedstawione fakty mogą świadczyć o tym, że wzrost ich roli nastąpił wraz

z przeniesieniem działań do cyberprzestrzeni i czy ulegnie nasileniu w przyszłości. Artykuł

uwzględnia uwarunkowania historyczne oraz czynniki polityczno-społeczne, krótko opisując

genezę naszidów oraz wzrost ich znaczenia wśród struktur dżihadystycznych po

wydarzeniach Arabskiej Wiosny. Następnie, przy wykorzystaniu analizy systemowej, autorka

prezentuje rolę naszidów w działalności Państwa Islamskiego (Islamic State – IS).

ISTOTA IDEOLOGII DŻIHADYZMU

Z uwagi na to, że niniejszy artykuł prezentuje badania dotyczące fenomenu

dżihadystycznych naszidów, wyjaśnienia wymaga samo pojęcie dżihadyzmu (dżihadijja,

jihadism), które powstało wraz z ekspansją islamskich organizacji fundamentalistycznych.

Parafrazując brytyjskiego filozofa politycznego Johna Gray’a, dżihadyzm jest „objawem

choroby, który próbuje udawać lekarstwo”9. W praktyce charakteryzuje się wybiórczym

podejściem do terminu „dżihad”, akcentującym konieczność użycia siły w celu obrony

islamskiej społeczności (ummy). Pojęcie to, choć początkowo kontrowersyjne, pod koniec lat

90. XX w. na stałe weszło do powszechnego użytku10

. Richard J. Neuhaus definiuje dżihadyzm

jako „inspirowaną religijnie ideologię głoszącą, że użycie wszelkich dostępnych środków

w celu opanowania całego świata przez islam jest obowiązkiem moralnym każdego

muzułmanina”11

. Według Farharda Khosrokhavara dżihadyzm jest utopijnym i antyzachodnim

8

Odniesienie do pojęcia salafickiego ruchu globalnego dżihadu, „ruchu społecznego, tworzonego przez

islamistów odwołujących się do tradycji salafickiej i opowiadających się za stosowaniem dżihadu o globalnym

zasięgu w odniesieniu do trzech płaszczyzn: ideologicznej, instytutcjonano-organizacyjnej i operacyjnej”; vide

A. Wejkszner, op. cit.. 9 J. Gray, Al-Qaeda and What it Means to be Modern, New York 2003, s. 26; R. Aslan, Global Jihadism as

a Transnational Social Movement: A Theoretical Framework, Santa Barbara, Sep. 2009, s. 1-4. 10

T. Hegghammer, Jihadi Salafis or Revolutionaries? On Theology and Politics in the Study of Militant

Islamism [w:] R. Meijer (ed.), Global Salafism: Islam's New Religious Movement, New York 2009, s. 244-266. 11

R.J. Neuhaus, The Regensburg Moment, “First Things”, Nov. 2006, s. 68.

60


J a n - J u l

ruchem społecznym12

. Również Abu Ajman al-Halili i inni przywódcy radykalnych grup

muzułmańskich podkreślają, iż dżihadyzm przybrał postać globalnego ruchu społecznego.

Jeden z głównych ideologów dżihadyzmu Abu Musab as-Suri określa pojęcie to jako zespół

organizacji, grup i jednostek, kierujących się ideologią zbrojnego dżihadu, skierowanego

przeciwko istniejącym świeckim reżimom państw muzułmańskich, które odstąpiły od wiary

rozpoczynając walkę z rządami islamskimi13

. Zatem pojęcie dżihadyzm to w zasadzie

neologizm, przyjęty przez środowisko naukowe, który pojawił się w dyskursie akademickim

w latach 90. XX w.

To, co określa dżihadyzm w wydaniu takich struktur jak Państwo Islamskie czy Al-Kaida,

można ująć w dwóch cechach. Pierwszą jest bagatelizowanie duchowej i wykluczającej przemoc

konotacji pojęcia d ż i h a d (jihād), myśląc o nim przede wszystkim – często wyłącznie – jako

fizycznej walce („świętej wojnie”), w którą powinien być zaangażowany każdy muzułmanin. Jest

to walka w szczególności skierowana przeciwko okcydentalizmowi i westernizacji prowadzonej

przez Zachód, a także wszystkim grupom postrzeganym jako niewierzące14

. Według ruchu

dżihadystycznego każdy, nawet brutalny akty przemocy jest uzasadniony w obronie

muzułmańskiego terytorium i wyzwolenia ummy. Po drugie, przedstawiciele ruchu za jedyną

słuszną doktrynę religijną uznają salafizm, który promuje niezwykle wąską, „purytańską”

interpretację islamu sunnickiego.

GENEZA NASZIDÓW

Wyróżnić można trzy kategorie naszidów: intonowanie na żywo – wykonywane przez

„zespół” (ḥ u d ā ), intonowanie na żywo – wykonywane przez profesjonalnego piosenkarza

(i n s h ā d ), oraz nagranie – postprodukcję (a n ā s h ī d )15

. Podczas gdy ḥudā może być

praktykowane przez każdego, naszidy są nagranymi wykonywanymi przez profesjonalnych

śpiewaków, zwanych munshidūn (l. poj.: munshid). Hudā to mniej profesjonalny występ na

żywo wśród grupy mudżahedinów. Anāshīd charakteryzują się studyjną jakością, są

rejestrowane w celu ponownego wykorzystania. Zatem kluczowym elementem naszidów nie jest

występ w studiu nagrań, a możliwość ponownego użycia w innych materiałach – w przypadku IS

w filmach propagandowych. Termin inshād, wywodzący się z tej samej podstawy słowotwórczej

co anāshīd, jest używany w języku arabskim dla podkreślenia „aktu wykonania”. Naszid

12

F. Khosrokhavar, Inside Jihadism. Understanding Jihadi Movements Worldwide, Boulder, London 2009, s. 1. 13

A. Wejkszner, op. cit., s. 138-139. 14

W kwestii postrzegania poszczególnych społeczności jako niewiernych grupy dżihadystyczne znacząco się

różnią. Prawo do uznania za niewiernych – wykluczenia (takfir) przez IS, jest stosowanie go do uzasadniania

zabijania innych muzułmanów. Tradycyjnie koncepcja takfiryzmu (takfirijja) była przeznaczona do wydalenia

bezbożnych władców i osób niemoralnych ze wspólnoty wierzących. Dżihadystyczni ideolodzy stopniowo

rozszerzyli jej stosowanie na znacznie szerszą skalę tak, aby wykluczać grupy uznawane według nich za

zwolenników apostatycznych reżimów, w tym szyitów czy alawitów. 15

A. Dick, The Sounds of the Shuhada: Chants and Chanting in IS Martyrdom Videos, “Behemoth. A Journal

on Civilisation” 2019 12:1, p. 89.

61


J a n - J u l

w konsekwencji reprezentuje produkt procesu wykonania16

. Początki naszidów i inshād jako form

muzycznych leżą w inshād al-shiʿr, „przedłużającej się, poetyckiej recytacji wydanej donośnym

głosem”, odnoszącej się do terminu inshād, który pierwotnie oznaczał podniesienie głosu.

Konotacja muzyczna terminu nāshīd prawdopodobnie wywodzi się z melodyjnego publicznego

recytowania poezji, praktykowanego w czasach przed- i poislamskich17

.

Naszidy wyprzedzają erę Internetu i Youtube’a. Poezję dżihadystyczną zawartą

w islamistycznych hymnach można postrzegać jako przedłużenie XIX-wiecznego antykolonialnego

stylu poezji zwanego qaseeda. Historycznych korzeni można jednak również upatrywać

w nowszym okresie – późnych lat 70. i wczesnych latach 80. XX w. Wówczas islamiści w Syrii

i Egipcie ścierali się z autorytarnymi rządami. Walki obejmowały wojnę kulturalną, w której

śpiewniki, płyty i kasety z naszidami były bronią służącą zmianie powszechnej interpretacji

islamu. W tym samym czasie w Arabii Saudyjskiej członkowie egipskiego Bractwa

Muzułmańskiego utworzyli obozy młodzieżowe, których uczestnicy śpiewali naszidy18

.

W latach 80., wraz z sowiecką inwazją w Afganistanie (1979-1989) i pierwszą intifadą

(1987), powstawały bardziej upolitycznione naszidy, wzywające do oporu przeciwko

okupacji. Pierwszą bardzo znaną wśród dżihadystów płytą stała się Karawana męczenników.

Zawierała piosenki o Arabach, którzy stracili życie w Afganistanie w latach 1987-1990.

W dokumencie pt. Statut Hamasu są one wręcz wymienione, wraz z innymi dobrami kultury,

jako niezbędne do ideologicznej edukacji i pobudzenia do walki19

.

Anwar al-Awlaki (1971-2011), jeden z liderów Al-Kaidy, przywódca Al-Kaidy na

Półwyspie Arabskim (Tanẓīm al-Qā‘idah fī Jazīrat al-‘Arab; Al-Qaeda in the Arabian

Peninsula – AQAP), w swoim eseju pt. 44 sposoby wspierania dżihadu (44 Ways to Support

Jihad) stwierdza, że prorok Mahomet „miał poetów, którzy używali poezji, aby inspirować

muzułmanów i deprymować niewiernych. Dziś naszidy mogą odgrywać tę rolę. Dobry naszid

może rozprzestrzeniać się tak szybko, że dociera do odbiorców, do których nie można było

dotrzeć poprzez wykład lub książkę. Naszidy są szczególnie inspirujące dla młodzieży, która

jest fundamentem dżihadu w każdym czasie”20

. Al-Awlaki stwierdza również, że naszidy

służą jako potężne narzędzie dżihadu, ponieważ mogą przekazywać treści szerokiemu gronu

odbiorców. W jego ocenie treść naszidów może obejmować takie tematy, jak: „męczeństwo,

dżihad (…), wsparcie mudżahedinów, wsparcie obecnych przywódców dżihadu (…), sytuacja

ummy, obowiązki młodzieży, zwycięstwo islamu, obrona religii”. Co ciekawe, temat, który

został wymieniony jako pierwszy, to nie dżihad, a męczeństwo. Ponadto w ocenie Al-

16

N. Lahoud, A Cappella Songs (anashid) in Jihadi Culture [w:] Hegghammer T. (red.), Jihadi Culture. The Art

and Social Practices of Militant Islamists, Cambridge 2017, p. 43; A.Dick, op. cit., p. 91, 96. 17

A. Shiloah, Music in the World of Islam. A Socio-Cultural Study, Aldershot 1995, p. 4-5.

18 T. Seymat, op. cit. (10.10.2016).

19 The Hamas Charter (1988),

Intelligence and Terrorism Information Center at the Center for Special Studies

(C.S.S), 2006, Pobrano z: http://www.terrorism-info.org.il/Data/pdf/PDF_06_032_2.pdf. 20

A. Al-Awlaki, 44 Ways to Support Jihad, 2009 https://ebooks.worldofislam.info/ebooks/Jihad/Anwar

_Al_Awlaki_-_44_Ways_To_Support_Jihad.pdf, no. 40.

62


J a n - J u l

Awlakiego naszidy powinny koncentrować się na sprawiedliwości, a nie na pokoju, oraz na

sile, a nie na słabości, powinny być mocne i podnoszące na duchu21

.

Niektórzy fundamentaliści, głównie salafici, dosłownie interpretujący Koran, potępiają

naszidy, mówiąc, że produkowanie i słuchanie muzyki jest nieuzasadnione i nieislamskie. Nie

powstrzymało to jednak wielu dżihadystów od ich nagrywania. Nawet nastoletni Usama ibn

Laden założył grupę, której członkowie śpiewali naszidy. Obecnie większość islamistycznych

autorytetów twierdzi, że naszidy są akceptowalne, szczególnie w czasie wojny. W rzeczywistości

jedyna poważna różnica zdań dotyczy tego, jak powinny brzmieć. Większość sunnickich grup

dżihadystycznych, w tym Państwo Islamskie, postrzega instrumenty jako zakazane (haram).

Niemal wszystkie naszidy tej grupy śpiewane są przez mężczyzn a cappella. Ich głosy czasami

przerywane są odgłosami walki, broni palnej lub kawalkadowymi efektami dźwiękowymi

np. odgłosy kopyt koni22

. Ponadto stosuje się korekcję dźwięku, cyfrowy pogłos, opóźnienie, aby

dźwięk wywoływał wrażenie nagrania w meczecie.

Aby naszidy były bardziej efektowne, ich producenci używają programów komputerowych

do wielościeżkowego dźwięku i automatycznego dostrajania. Sprawiają one, że głosy

wydają się bardziej imponujące. Często takie nagrania są równie dobrze wyprodukowane, co

komercyjnie płyty.

WZROST ROLI NASZIDÓW PO ARABSKIEJ WIOŚNIE

Naszidy nie zawsze były tak znaczące w kulturze dżihadystów. Wzrost ich roli

zaobserwowaliśmy dosyć niedawno, po wybuchu Arabskiej Wiosny, wraz z pojawieniem się

większej liczby ugrupowań dżihadystycznych. Nadmierne oczekiwania Zachodu, liczącego na

pozytywne przemiany, stabilizację i wzrost bezpieczeństwa w regionie, spowodowały

przedwczesne ogłoszenie wydarzeń zapoczątkowanych w Tunezji pod koniec 2010 r. mianem

Arabskiej Wiosny. Obecnie widzimy, że nie doprowadziły one do przemian demokratycznych,

choć w wielu przypadkach doszło do obalenia rządów. Przedwczesne prognozy spowodowały, że

zostały zinterpretowane jako czwarta fala demokratyzacji23

. Ostateczne, długofalowe

konsekwencje wydarzeń Arabskiej Wiosny nie są proste do sprecyzowania. Trudno

jednoznacznie oszacować wszystkie koszty, w tym całkowitą liczbę zabitych i wysiedlonych, czy

zmiany w strukturze gospodarek i poziomie życia ludności. Niemniej jednak Arabska Wiosna

wywarła ogromny wpływ na region Bliskiego Wschodu i Afryki Północnej. Protesty, które

rozprzestrzeniły się w całym regionie, rozpoczęły bowiem długotrwały proces transformacji

politycznej i społecznej, a także wykreowały swego rodzaju próżnię bezpieczeństwa, w której

osadziły się nowe struktury dżihadystyczne.

21

Ibidem. 22

A. Marshall, How Isis got its anthem, https://www.theguardian.com/music/2014/nov/09/nasheed-how-isis-got-

its-anthem (10.04.2017). 23

K. Kozłowski, Kolory rewolucji, Warszawa 2012, s. 143.

63


J a n - J u l

Na gruncie opisanych powyżej wydarzeń dżihadyści zaczęli rozwijać własną kulturę,

którą można określić mianem „kultura dżihadystów”. Stała się ona narzędziem do tworzenia

wspólnej tożsamości i mobilizowania nowych rekrutów. Jest obecnie prawdopodobnie tak

samo ważna, a może nawet ważniejsza niż sama ideologia. Więzi społeczne odgrywają coraz

ważniejszą rolę w salafickim ruchu globalnego dżihadu. W działalności dżihadystów istotne

są nie tylko hasła nawołujące do walki z niewiernymi, lecz także poczucie wspólnoty, a także

takie aspekty jak wartości, normy i symbole, budujące homogeniczność kulturową.

W ostatnich latach ich istotnym elementem stały się właśnie naszidy. Na najpopularniejszych

forach dżihadystycznych można znaleźć specjalne sekcje (sautiyat), gdzie dostępne są niemal

wszystkie rodzaje pieśni, wręcz całe kolekcje naszidów24

. Takie nagrania mogą być pobrane,

bez ograniczeń, przez każdego użytkownika Internetu25

.

Choć nie mamy wyraźnych dowodów na temat wpływu naszidów na osoby fizyczne,

wyraźną intencją producentów tego typu materiałów jest radykalizacja ludzi i zmuszenie ich

do oddania życia w walce w imię ideologii dżihadyzmu. Oczywiście osoba nieposiadająca

cech sprzyjających radykalizacji nie ulegnie jej wraz z przesłuchaniem tego typu nagrania,

młodzi ludzie utożsamiający się z ideologią dżihadyzmu stanowią jednak łatwą ofiarę

materiałów propagandowych. Istotny jest tu zatem aspekt potencjalnych skłonność do

radykalizacji. Większość zradykalizowanych osób w pierwszym rzędzie styka się z ideologią

ekstremistów poprzez socjalizację offline, zanim zostanie zindoktrynowana przez Internet.

Choć Internet nie radykalizuje w oderwaniu od innych czynników, to nagrania audio i video,

gloryfikujące walkę z niewiernymi naszidy, z pewnością w pewnych aspektach przyczyniają

się do rekrutacji nowych członków struktur dżihadystycznych. Rola Internetu nie polega na

inicjowaniu procesu radykalizacji, ale działa jako czynnik ułatwiający i katalizujący ten

proces poprzez indoktrynację, edukację i socjalizację. W połączeniu z innymi czynnikami,

takimi jak sytuacja osobista, mogą mieć wpływ na sferę emocjonalną danej osoby26

.

STRUKTURA I MODUS OPERANDI APARATU MEDIALNEGO

PAŃSTWA ISLAMSKIEGO

W związku z tym, że niniejszy artykuł prezentuje rolę naszidów w działalności Państwa

Islamskiego (Islamic State – IS), wyjaśnienia wymaga geneza tej struktury. IS to grupa, która

ma swoje korzenie w strukturach Al-Kaidy, a w zasadzie w jej filii – Al-Kaidzie w Iraku (Al-

Qaeda in Iraq – AQI), a działalność zbrojna jej założycieli sięga nawet końca lat 90. XX w.27

24

Vide S. Behnam, Hymns (Nasheeds): A Contribution to the Study of the Jihadist Culture, “Studies in Conflict

& Terrorism” 2012 35:12, s. 863-879. 25

Przykładem jest baza naszidów umieszczona na stronie worldofislam.info, https://nasheed.worldofislam.info/

#player1?catid=0&trackid=0, (22.01.2017). 26

T. Seymat, op. cit. (10.10.2016). 27

Mowa tu o organizacji Al-Dżamaat at-Tawhid wa al-Dżihad, Grupa Monoteizmu i Dżihadu (Jamaat al-

Tawhid wa-l-Jihad – JTWJ, Organization of Monotheism and Jihad), utworzonej w 1999 r. przez Abu Musaba

az-Zarkawiego. A.Y. Zelin, The War between ISIS and al-Qaeda for Supremacy of the Global Jihadist Movement,

Research Notes, The Washington Institute for Near East Policy, No. 20, June 2014, z: http://www.washington

64


J a n - J u l

Mowa tu o organizacji Al-Dżamaat at-Tawhid wa al-Dżihad, Grupa Monoteizmu i Dżihadu

(Jamaat al-Tawhid wa-l-Jihad – JTWJ, Organization of Monotheism and Jihad), utworzonej

w 1999 r. przez Abu Musaba az-Zarkawiego28

. AQI działa jednak w dużej mierze niezależnie

od centrali Al-Kaidy29

. W 2006 r. ogłoszono utworzenie Państwa Islamskiego w Iraku

(The Islamic State of Iraq – ISI; Al-Dawla fi al-Islamiya fi Iraq), co było ekspresją aspiracji do

utworzenia struktur państwowych. W kwietniu 2013 r. lider ISI Abu Bakr al-Baghdadi ogłosił

rozszerzenie działalności na Syrię, dokonując zmiany nazwy ISI na Państwo Islamskie w Iraku

i Asz-Sham (Al-Dawla Al-Islamiya fi al-Iraq wa al-Sham – DAIISH; Islamic State of Iraq and

ash-Sham – ISIS), znanej również jako Państwo Islamskie w Iraku i Lewancie (ISIL)30

.

Dżihadyści umiejętnie wykorzystali destabilizację Iraku, po czym przenieśli się do sąsiedniej

Syrii. Zyskiwali coraz więcej zwolenników, a wraz z nimi nowe terytoria. W efekcie tych

sukcesów, 29 czerwca 2014 r., rzecznik ISIS – Shaykh Abu Muhammad al-Adnani ash-

Shami, ogłosił powstanie kalifatu. Wraz z tym wydarzeniem nazwa organizacji uległa

zmianie, ISIS przekształciło się w Państwo Islamskie (Al-dawla al-Islamiyya; Islamic State –

IS). Usunięcie z nazwy „w Iraku i Asz-Szam” było wstępem do rozprzestrzenienia się struktur

dżihadystycznych w innych częściach świata31

.

IS posiada niezwykle rozbudowaną strategię public relations, która dzięki odpowiednim

materiałom wykreowała wizerunek tej struktury. Różnego rodzaju materiały propagandowe

umieszczane każdego dnia w przestrzeni cyfrowej mają przekonać tysiące osób do idei

budowy samozwańczego kalifatu. Ustanowiony przez IS quasi-kalifat skutecznie wykorzystał

potencjał nowych technologii i mediów społecznościowych, poszerzając możliwości odbioru

treści propagandowych przy wykorzystaniu Internetu. Narzędziami bojowników stały się

wszystkie nowoczesne środki komunikacji, w tym serwisy i media tj. Twitter, Facebook,

YouTube czy JustPaste.it. Dżihadyści z IS swoją aktywność rozwijają w tzw. mrocznej sieci

(darknet, Dark Web), będącej częścią tzw. głębokiej sieci (Deep Net). Dzięki niej możliwe jest

ukrycie adresu IP serwerów, co nie pozwala na ich indeksację. W tym celu dżihadyści

wykorzystują oprogramowanie do szyfrowania TOR (The Onion Router). Jest ono używane

w komunikacji z dziennikarzami, aby uniemożliwić analizę ruchu sieciowego i zapobiec

lokalizacji dżihadystów32

.

institute.org/ uploads/Documents/pubs/ResearchNote_20_Zelin.pdf, s. 1; A.W. Terrill, Understanding the Strengths

and Vulnerabilities of ISIS, “Parameters”, Vol. 44 No. 3. 2014, s. 14. 28

A.Y. Zelin, op. cit., s. 1; A.W. Terrill, op. cit., s. 14. 29

A.W. Terrill, op. cit., s. 14-15. 30

Więcej na temat wojny w Syrii vide M. Kaszuba, M. Stempień, Autorytarna geopolityka przetrwania reżimu

Baszszara al-Asada podczas wojny domowej oraz inwazji Państwa Islamskiego, „Społeczeństwo i Polityka”,

nr 2 2016, s. 115-128. 31

This Is the Promise Of God, Pobrano z: https://azelin.files.wordpress.com/2014/06/shaykh-abc5ab-mue1b8a5

ammad-al-e28098adnc481nc4ab-al-shc481mc4ab-22this-is-the-promise-of-god22-en.pdf. 32

After the atrocities; Terror and Islam, “The Economist”, Vol. 414 No. 8921, 2015, s. 21; J. Klausen, Tweeting

the Jihad: Social Media Networks of Western Foreign Fighters in Syria and Iraq, “Studies in Conflict &

Terrorism” 38:1 2015, s. 1.

65


J a n - J u l

Dzięki świadomości efektywności nowoczesnych technologii IS szerzyło swoją

ideologię, udostępniając nagrania z egzekucji, treści rekrutacyjne, prezentując codzienne

życie w samozwańczym kalifacie oraz zmuszało mieszkańców okupowanych terenów do

uległości. Jednym z ważniejszych narzędzi dżihadystów z IS stał się Twitter, głównie ze

względu na dostępność, łatwość obsługi i znaczną liczbę odbiorców. Przy użyciu sieci kont

i efektywnym ich wykorzystaniu dżihadyści w stosunkowo krótkim czasie rozwinęli sieć

międzynarodowych powiązań. Dżihadystyczne konta były systematycznie zawieszane przez

administratora33

. W odpowiedzi na usuwanie kont dżihadyści tworzyli dziesiątki nowych,

rezerwowych kont, noszących zbliżone do siebie nazwy34

. Po ofensywie serwisu IS

rozpoczęło również działalność na portalu społecznościowym Diaspora i pojawiło się

w serwisie VKontakte, rosyjskim odpowiedniku Facebooka35

. IS próbowało również

utworzyć własny odpowiednik Facebooka, noszący nazwę Khilafah Book36

.

Aparat medialny IS został bardzo dobrze rozwinięty. Składa się głównie z mediów

cyfrowych, do których należą: Al-Furqan Media, Al-I’tisam Media, Ajnad Media i Al-Hayat

Media. Państwo Islamskie u szczytu swojej ekspansji, zanim utraciło terytorium, posiadało

również media w każdej z proklamowanych prowincji, w tym agencję prasową A’maq, stacją

radiową Al-Bayan oraz telewizyjną Tawheed37

.

Najstarszym ogniwem aparatu medialnego jest Instytut Al-Furqan38

(Al Furqan Institute

for Media Production). Instytut ten powstał w 2006 r., wraz z utworzeniem ISI. Jest

oficjalnym biurem medialnym dżihadystów, produkuje materiały propagandowe, zwłaszcza

filmy. Al-I’tisam (Al-I’tisam Media Foundation) powstała w marcu 2013 r., to również organ

odpowiedzialny za produkcję filmów i materiałów propagandowych, zaś Ajnad Media (Anjad

Media Foundation), która rozpoczęła swoje funkcjonowanie w styczniu 2014 r., specjalizuje

33

J.M. Berger, J. Morgan, The ISIS Twitter Census. Defining and describing the population of ISIS supporters on

Twitter, The Brookings Project on U.S. Relations with the Islamic World, “Analysis Paper”, 2015 No. 20, s. 9. 34

Y. Alexandre, D. Alexander, The Islamic State: Combating The Caliphate Without Borders, Lanhan, Boulder,

New York, London 2015, s. 73; Vide J.M. Berger, H. Perez, The Islamic State’s Diminishing Returns on Twitter:

How suspensions are limiting the social networks of English-speaking ISIS supporters. Program on Extremism, 2016

https://cchs.gwu.edu/sites/cchs.gwu.edu/files/downloads/Berger _Occasional%20Paper.pdf. 35

Y. Alexandre, D. Alexander, op. cit., s. 73. 36

Post użytkownika Raja Abdulrahim: “Is poking allowed? MT @Raqqa_Sl #ISIS creates website called

Khilafah book to replace Facebook to share all they want http://www.5elafabook.com” https://twitter.com/

rajaabdulrahim/status/574313794056359936 (08.03.2015). 37

A.Y. Zelin, The War between ISIS and al-Qaeda for Supremacy of the Global Jihadist Movement,

The Washington Institute for Near East Policy, No. 20, 2014, Pobrano z: http://www.washingtoninstitute.org/

uploads/Documents/pubs/ResearchNote_20_Zelin.pdf.s. 88; R. York, Know The Enemy: Islamic State of Iraq

and the Levant, lulu.com, 2015, s. 30-31; Shari’ah Alone Will Rule Africa, “Dabiq”, 2014, Iss. 8, Jumada Al-

Akhirah 1435 (marzec/kwiecień 2014), http://media.clarionproject.org/files/islamic-state/isis-isil-islamic-state-

magazine-issue+8-sharia-alone-will-rule-africa.pdf, s. 63. 38

W dosłownym tłumaczeniu słowo al-furqan oznacza standard, kryterium, dowód do oceny różnicy między

prawdą a kłamstwem. Jest to również nazwa 25. sury Koranu.

66


J a n - J u l

się w produkcji i transmisji islamistycznej i dżihadystycznej muzyki, w tym naszidów39

. Jej

istnienie sugeruje, że naszidy mają kluczowe znaczenie dla bojowników.

Najmłodszą częścią struktury aparatu propagandowego IS jest Centrum Medialne Al-

Hayat (AlHayat Media Center), utworzone w pierwszej połowie 2014 roku40

. Jego działalność

koncentruje się przede wszystkim na pozyskiwaniu zwolenników z państw zachodnich, przy

wykorzystaniu materiałów propagandowych.

NASZIDY – „HYMN” PAŃSTWA ISLAMSKIEGO

Tłem muzycznym wielu filmów Państwa Islamskiego są naszidy, czyli chóralne pieśni

religijne śpiewane przez mężczyzn. Zazwyczaj nie używa się w nich instrumentów, a jedynie

głosu. W ich treści są wychwalane dokonania bojowników. Peter Neumann, dyrektor

Międzynarodowego Centrum Studiów nad Radykalizmem (Center for the Study of

Radicalization) w King’s College w Londynie, stwierdza, że „niektóre naszidy wyraźnie

pochodzą z Koranu. W innych naszidach [dżihadyści] śpiewają o zwycięskich bitwach

i męczeństwie. Zawsze zawierają motywy religijne lub są związane z walką”41

.

Naszidy to dźwięki pozadiegetyczne42

, które pełnią funkcję podobną do muzyki

filmowej. Naszidy w filmach IS wabią nowych rekrutów i uświęcają koncepcję męczeństwa,

odwołując się do Koranu i hadisów. Odniesienia wspominające o raju i nagrodach dla

męczenników odgrywają szczególnie ważną rolę. Naszidy różnią się od innych materiałów

propagandowych Państwa Islamskiego swoim niemal wyłącznym naciskiem na wojnę

i walkę. Pomijają „łagodniejszą” stronę życia dżihadystycznych bojowników43

. Wiele

sunnickich i szyickich44

ugrupowań używa naszaidów. Jednak w ostatnich latach najwięcej

z nich wyprodukowało Państwo Islamskie. Pieśni te są niezbędne, zapewniają bowiem

ścieżkę dźwiękową do wszystkich produkowanych filmów, są grane z samochodów

w kontrolowanych miastach, a nawet na polu bitwy. Naszidy stały się jednak czymś więcej

niż tylko materiałami audio, przeznaczonymi do słuchania. Stanowią wspólne dobro

kulturowe, które łączy ludzi z całego świata, i dlatego jest cennym narzędziem w tworzeniu

globalnej społeczności. Przykład stanowi tu scena z brytyjskiej czarnej komedii Cztery lwy,

39

R. York, Know The Enemy: Islamic State of Iraq and the Levant, 2015 lulu.com. s. 30-31; A. Hoffman,

The Islamic State's Use of Social Media: Terrorism’s Siren Song in the Digital Age, iText Group NV 2016, s. 100. 40

The Flood [w:] “Dabiq”, 2014 http://media.clarionproject.org/files/09-2014/isis-isil-islamic-state-magazine-

Issue-2-the-flood.pdf, s. 43. 41

Fragment wywiadu Petera Neumanna z Arun Rath dla NPR News 2014. 42

Typ narracji pierwszego (najwyższego) stopnia – narrator opowiada historię, w której sam jest nieobecny. 43

H. Gråtrud, Islamic State Nasheeds As Messaging Tools, “Studies in Conflict & Terrorism”, 2016 39(12), s. 1050.

44 Naszidy grup szyickich, takich jak Hezbollah, różnią się od naszidów sunnickich. Wykorzystują bębny, perkusję

i kładą nacisk na rytm. Ich wykonawcy, najczęściej młodzi mężczyźni, tańczą na towarzyszących pieśniom

nagraniach.

67


J a n - J u l

w której czterech dżihadystów z różnych środowisk słucha naszidu podczas jazdy do

Londynu, w celu przeprowadzenia ataków samobójczych45

.

Jednym z naszidów IS jest Yā Fawz Man Nāl al-Shahāda Ṣādiqan (Coż za zwycięstwo

dla tego, który prawdziwie doświadczył męczeństwa), który został wydany przez Ajnad Media

i często wykorzystywany w filmach o męczeństwie, tj. Al-Ghuraba – The Chosen Few of

Different Lands (Al-Ghuraba – Wybrani z kilku różnych krain). Oprócz sakralizacji treści

dżihadystycznych, naszid pełni podobne funkcje jak pozadiegetyczna muzyka filmowa.

Wpływa na odbiorców i dostarcza dodatkowych informacji poprzez kategoryzację

określonego gatunku, organizując i interpretując wątek.

Najbardziej znany naszid IS nosi tytuł Moja Ummo, pojawił się świt, więc oczekujcie

spodziewanego zwycięstwa (My ummah, Dawn has appeared, so await the expected victory).

Piosenka została wydana pod koniec 2013 roku przez Ajnad Media Foundation i została ogłoszona

przez media nieoficjalnym hymnem IS. Wersety piosenki można przetłumaczyć następująco:

„Moja Ummo, Świt pojawił się (majaczy na horyzoncie/zaczął pojawiać się), więc czekacie na przewidziane zwycięstwo (manifest),

Państwo Islamskie powstało z krwi sprawiedliwych,

Państwo Islamskie powstało z dżihadu pobożnych, Oni oferowali swoje dusze w prawości ze stałością i przekonaniem, Aby można było ustanowić religię: prawo Pana Światów [szariat]46

Moja Ummo, przyjmij radosną nowinę i nie rozpaczaj: zwycięstwo jest blisko. Powstało Państwo Islamskie i budząca postrach potęga już się rozpoczęła. Wzeszła, nakreślając chwałę i zakończył się okres przygotowań, Dzięki wiernym mężczyznom, którzy nie boją się walki. Oni stworzyli wieczną chwałę, która nie zginie ani nie zniknie47

.

Moja Ummo, Bóg jest naszym Panem, więc oddajcie swoją krew, Zwycięstwo nie powróci, chyba że przez krew męczenników, Którzy spędzili czas pokładając nadzieję w Panu w siedzibie proroków. Ofiarowali swoje dusze Bogu, dla religii istnieje samopoświęcenie. Ludzie, dający i oddający są ludźmi doskonałości i dumy48

.

45

T. Seymat, op. cit. (10.10.2016); N. Morris, Nigel Farage: Vladimir Putin is the world leader I most admire,

The Independent, http://www.independent.co.uk/news/uk/politics/nigel-farage-vladimir-putin-is-the-world-leader-i-

most-admire-9224781.html (13.10.2016). 46

„My Ummah, dawn has appeared (loomed/begun to appear), so await the expected (manifest) victory,

The Islamic State has arisen by the blood of the righteous,

The Islamic State has arisen by the jihad of the pious,

They have offered their souls in righteousness with constancy and conviction,

So that the religion may be established in it: the law of the Lord of the Worlds. 47

My Ummah, accept the good news, and don't despair: victory is near.

The Islamic State has arisen and the dreaded might has begun.

It has arisen tracing out glory, and the period of setting has ended (w języku angielskim odniesienie do

wschodu i zachodu słońca)

By faithful men who do not fear warfare.

They have created eternal glory that will not perish or disappear. 48

My Ummah, God is our Lord, so grant your blood,

For victory will not return except by the blood of the martyrs,

Who have spent their time hoping for their Lord in the Abode of the Prophets.

68


J a n - J u l

Moja Ummo, przyjmij radosną nowinę: słońce cierpliwości wzeszło.

Zaprawdę pomaszerowaliśmy masami na wzgórza: uświęcone chwałą,

Która może wrócić światło, wiarę i chwalebną potęgę,

Dzięki mężczyznom, którzy opuścili dunja [świat materialny] i osiągnęli nieśmiertelność.

I odrodziła się Umma chwały i pewne zwycięstwo”49

.

Melodia tej dżihadystycznej pieśni brzmi ponadczasowo, jakby zaczerpnięto ją z ósmego

wieku. Początkowo jest delikatna, a efekty kreowane są przy wykorzystaniu głosu. Dopiero po

pewnym czasie pojawiają się efekty dźwiękowe: odgłosy miecza, żołnierskich kroków

i wystrzałów. Dopiero wtedy nieznający języka arabskiego słuchacz przypomina sobie, że

słucha naszidu dżihadystów z Państwa Islamskiego.

Ten naszid to potężna pięść, niosąca ze sobą mocny i pełny nadziei przekaz50

.

.W przeciwieństwie do starszych naszidów, które często podkreślają status małej opozycji

konfrontującej się z potężnym państwem, „hymn” Państwa Islamskiego mówi o rosnącej

potędze i zdobywaniu wpływów,51

a także niesłabnących aspiracjach państwowych52

.

Oficjalnie IS nie ogłosiło tego naszidu swoim hymnem, ale jest to niewątpliwie

najpopularniejsza piosenka wydana przez aparat medialny tej struktury. Jest prawdopodobnie

najbardziej urzekającym, hipnotycznym i niepokojącym utworem muzycznym dżihadystów.

PODSUMOWANIE

Naszidy wyprzedzają erę Internetu i Youtube’a i wywodzą się z XIX-wiecznego

antykolonialnego stylu poezji zwanego qaseeda. Wzrost ich roli zaobserwowaliśmy jednak dosyć

niedawno, po wybuchu Arabskiej Wiosny, gdy zwiększyła się liczba struktur dżihadystycznych

wykorzystujących przestrzeń cyfrową do rekrutacji nowych zwolenników. Wówczas pieśni te

stały się elementem działalności propagandowej i budowania homogeniczności kulturowej, która

prowadzi do wytworzenia „kultury dżihadyzmu”, a w dalszej perspektywie zacieśnienia relacje

pomiędzy poszczególnymi elementami globalnego ruchu dżihadystycznego.

W wyniku rozprzestrzeniania się naszidów w przestrzeni online dżihadyści nie są

jedynymi, którzy mają do nich dostęp. Zwolennicy i sympatycy dżihadyzmu mogą łatwo

pobrać taki materiał. Wiele bardzo brutalnych treści naszidów jest w ten sposób legalnie

rozpowszechnianych na stronach, których twórcy określają jako islamskie/islamistyczne,

They have offered their souls to God, and for the religion there is self-sacrifice.

The people of giving and granting are the people of excellence and pride. 49

My Ummah, accept the good news: the Sun of Steadfastness has risen.

Verily we have marched in masses for the hills: the time-honoured glory,

That we may return the light, faith and glorious might,

By men who have forsaken the dunya*** and attained immortality.

And have revived the Ummah of glory and the assured victory”.

Tłumaczenie własne z języka angielskiego za: (Al-Tamimi 2014). 50

My Ummah Dawn Has Appeared Nasheed, https://www.youtube.com/watch?v=9JgKfiJJiy4 (20.02.2017). 51

T. Seymat, op. cit. (10.10.2016). 52

Więcej na temat tzw. „państw dżihadystycznych” (vide Stempień, 2017, 134-144).

69


J a n - J u l

a nie dżihadystyczne. Proliferacji naszidów sprzyja również łatwa dostępność programów do

ich tworzenia. Dzięki nim dżihadystyczne pieśni mogą odgrywać rolę w wirtualnej rekrutacji.

Oczywiście osoba nieposiadająca cech sprzyjających radykalizacji nie ulegnie jej wraz

z przesłuchaniem tego typu nagrania, młodzi ludzie utożsamiający się z ideologią

dżihadyzmu stanowią jednak łatwą ofiarę dla materiałów propagandowych. Pliki audio

i video wykorzystujące gloryfikujące walkę z niewiernymi z pewnością przyczyniają się do

zwiększenia rekrutacji nowych członków struktur dżihadystycznych.

BIBLIOGRAFIA

“After the atrocities”. The Economist 414(8921) 2015.

Alexandre Yonah, Alexander Dean. 2015. The Islamic State: Combating The Caliphate

Without Borders, Lanhan, Boulder, New York–London: Lex.

Aslan Reza. 2009. Global Jihadism as a Transnational Social Movement: A Theoretical

Framework, Santa Barbara: University of California.

Atwan Abdel Bari. 2015. Islamic State: The Digital Caliphate, Berkeley: University of

California Press.

Behnam Said. 2012. “Hymns (Nasheeds): A Contribution to the Study of the Jihadist

Culture”. Studies in Conflict & Terrorism 35(12): 863-879,

https://doi.org/10.1080/1057610X.2012.720242

Berger J.M., Morgan Jonathan. 2015. The ISIS Twitter Census. Defining and describing the

population of ISIS supporters on Twitter, The Brookings Project on U.S. Relations with the

Islamic World. Analysis Paper No. 20.

Berger, J.M., Perez H. 2016. The Islamic State’s Diminishing Returns on Twitter: How

suspensions are limiting the social networks of English-speaking ISIS supporters. Program

on Extremism In https://cchs.gwu.edu/sites/cchs.gwu.edu/files/downloads/Berger

_Occasional%20Paper.pdf.

Dick Alexandra. 2019. “The Sounds of the Shuhada: Chants and Chanting in IS Martyrdom

Videos”, BEHEMOTH A Journal on Civilisation 12(1): 89-104.

Gråtrud H. 2016. “Islamic State Nasheeds As Messaging Tools”, Studies in Conflict

& Terrorism 39(12): 1050-1070, https://doi.org/10.1080/1057610X.2016.1159429.

Gray John. 2003. Al-Qaeda and What it Means to be Modern. New York: The New Press.

Heggehamer Thomas. (ed.). 2017. Jihadi Culture. Cambridge University Press.

Hegghammer Thomas. 2009. Jihadi Salafis or Revolutionaries? On Theology and Politics in

the Study of Militant Islamism [w:] Roel Meijer (ed.), Global Salafism: Islam's New

Religious Movement. New York: Oxford University Press.

Hoffman Adam. 2016. The Islamic State's Use of Social Media: Terrorism’s Siren Song in the

Digital Age, iText Group NV.

Kaszuba Malina, Stempień Marta. 2016. „Autorytarna geopolityka przetrwania reżimu

Baszszara al-Asada podczas wojny domowej oraz inwazji Państwa

Islamskiego”, Społeczeństwo i Polityka 2.

Khosrokhavar Farhad. 2009. Inside Jihadism. Understanding Jihadi Movements Worldwide,

Boulder, London: Paradigm Publishers.

70


J a n - J u l

Klausen Jytte. 2015. “Tweeting the Jihad: Social Media Networks of Western Foreign Fighters in

Syria and Iraq”, Studies in Conflict & Terrorism 38(1): 1-22,

https://doi.org/10.1080/1057610X.2014.974948

Kozłowski Krzysztof. 2012. Kolory rewolucji. Warszawa: Oficyna Wydawnicza SGH.

Lahoud Nelly. 2017. A Cappella Songs (anashid) in Jihadi Culture [w:] Thomas

Hegghammer. (ed.), Jihadi Culture. The Art and Social Practices of Militant Islamists.

Cambridge University Press.

Neuhaus Richard John. 2006. The Regensburg Moment [w:] First Things.

Pieslak Jonathan, Lahoud Nelly. 2018. “The Anashid of the Islamic State: Influence, History,

Text, and Sound”, Studies in Conflict & Terrorism 39(12), https://doi.org/

10.1080/1057610X.2018.1457420.

Sageman Marc. 2004. Understanding Terror Networks. Philadelphia: University of Pennsylvania

Press.

Said Behnam. 2012. “Hymns (Nasheeds): A Contribution to the Study of the Jihadist Culture”,

Studies in Conflict & Terrorism 35(12): 863-879, https://doi.org/10.1080/105761

0X.2012.720242.

Shiloah Amnon. 1995. Music in the World of Islam. A Socio-Cultural Study. Aldershot: Scolar

Press.

Stempień Marta. 2017. „Dżihadyzm a tworzenie quasi-państw. Funkcjonowanie „państw

dżihadystycznych” w przestrzeni międzynarodowej - studium porównawcze”.

De Securitate et Defensione. O Bezpieczeństwie i Obronności 1(3).

Terrill Andrew W. 2014. “Understanding the Strengths and Vulnerabilities of ISIS”. Parameters

44(3).

Terror and Islam. 2015. “The Economist”, Vol. 414 No. 8921.

Wejkszner Artur. 2010. Ewolucja terroryzmu motywowanego ideologią religijną na przykładzie

salafickiego ruchu globalnego dżihadu, Poznań.

York Richard. 2015. Know The Enemy: Islamic State of Iraq and the Levant. Raleigh:

lulu.com.

ŹRÓDŁA INTERNETOWE

al-Awlaki A. 2009. 44 Ways to Support Jihad In https://ebooks.worldofislam.info/

ebooks/Jihad/Anwar_Al_Awlaki_-_44_Ways_To_Support_Jihad.pdf.

https://nasheed.worldofislam.info/#player1?catid=0&trackid=0.

https://www.npr.org/2014/07/13/331133851/jihadi-videos-push-islamic-musics-austere-

boundaries%E2%80%8B%E2%80%8B.

My Ummah Dawn Has Appeared Nasheed, In https://www.youtube.com/watch?v=9JgKfiJJiy4.

Raja Abdulrahim https://twitter.com/rajaabdulrahim/status/574313794056359936.

Seymat Thomas. 2014. How nasheeds became the soundtrack of jihad In

http://www.euronews.com/2014/10/08/nasheeds-the-soundtrack-of-jihad.

Shari’ah Alone Will Rule Africa [w:] “Dabiq”. 2014. http://media.clarionproject.org/

files/islamic-state/isis-isil-islamic-state-magazine-issue+8-sharia-alone-will-rule-

africa.pdf.

71


J a n - J u l

al-Tamimi Aymenn Jawad. 2014. My Ummah, Dawn Has Appeared: Nasheed for the Islamic

State of Iraq and ash-Sham In http://www.aymennjawad.org/2014/01/my-ummah-dawn-

has-appeared-nasheed-for.

The Flood [w:] “Dabiq”. 2014. In http://media.clarionproject.org/files/09-2014/isis-isil-

islamic-state-magazine-Issue-2-the-flood.pdf.

The Hamas Charter (1988) (2006) Intelligence and Terrorism Information Center at the

Center for Special Studies (C.S.S) In http://www.terrorism-

info.org.il/Data/pdf/PDF_06_032_2.pdf.

This Is the Promise Of God. 2014. In https://azelin.files.wordpress.com/2014/06/shaykh-

abc5ab-mue1b8a5ammad-al-e28098adnc481nc4ab-al-shc481mc4ab-22this-is-the-

promise-of-god22-en.pdf.

Zelin Aaron Y. 2014. The War between ISIS and al-Qaeda for Supremacy of the Global Jihadist

Movement, The Washington Institute for Near East Policy, No. 20, In

http://www.washingtoninstitute.org/uploads/Documents/pubs/ResearchNote_20_Zelin.pdf.