DJEGIET DHE MËRDHIRJET

Të djegurat janë plagë të hapura të shkaktuara nga temperatura të larta që veprojnë në trup : nga zjarri , lëngu valë , nga gazra shumë të nxehta ose nga gjësende të zjarrta . Rreziku nga të djegurat varet prej madhësisë së sipërfaqes së djegur dhe prej shkallës së të djegurave . Shkalla e të djegurave varet nga lartësia e temperaturës dhe koha e veprimit të tyre në trup . Për ta dalluar djegien e lehtë nga ato të rëndat hapi i parë është që ta përcaktojmë shkallën dhe sipërfaqen e indeve të dëmtuara të organizmit . Tre klasifikimet e të djegurave në tre shkallë pra shkalla e parë , e dyta dhe e treta na ndihmojnë determinimin e gjendjeve emergjente :

1. Shkalla e parë e djegies .- është ajo djegie ku vetëm shtresa e jashtme e lëkurës (epiderma)është e përfshirë. Lëkura zakonisht është e skuqur , e enjtur , kemi kruarje dhe djegie të lehtë . Tek kjo shkallë e djegies , djegia nuk e tejkalon shtresën e jashtme të lëkurës (epidermën).

2. Shkalla e dytë e djegies .- kur djegia e tejkalon shtresën e jashtme të lëkurës dhe përfshin shtresën e dytë të lëkurës ( dermën ) kemi të bëjmë me shkallën e dytë të djegies . Tek kjo shkallë e djegies zhvillohen vezikulat dhe lëkura fiton skuqje intenzive , me pamje në formë njollash . Tek shkalla e dytë e djegies dhembjet janë të forta dhe të enjturat janë më të theksuara . Nëse tek djegiet e shkallës së dytë të djegurat nuk kalojnë 7.5 cm në diametër , duhet të trajtohen si djegie të lehta . Nëse regjioni i djegieve është më i largët , nëse djegiet janë në duar , këmbë , fytyrë , gluteuse , apo regjione të tjera atëherë duhet të trajtohen si djegie të shkallës së rëndë dhe duhet të kërkohet ndihma e shpejtë mjekësore .

Tek djegiet e lehta .- duke përfshirë djegiet e shkallës së parë dhe djegiet e shkallës së dytë të kufizuara në regjione jo më të mëdha se 7.5 cm në diametër duhet të mirren këto masa :

Ftohe djegien , mbajeni regjionin e djegur nën ujin i cili rrjedh për pesë minuta , apo përderisa dhembja të qetësohet , nëse kjo është jopraktike atëherë zhyte regjionin e djegur në ujë ftohtë , apo ftohe me ndonjë kompresë të ftohtë . Ftohja e djegieve i redukton të enjturat nëpërmjet kondukcionit të të nxehtit nga lëkura . Mos vendos akull mbi djegie .

Mbështjelle djegien me gazë sterile , mos përdor material nga pambuku që mund ta irritojë lëkurën . Mbështjelle gazën lirshëm duke shmangur shtypjen në lëkurën e lënduar .Fasha apo gaza e mban ajrin larg nga lëkura e djegur dhe redukon dhembjet dhe parandalon paraqitjen e vezikulave .

Përdorni barna kundër dhembjes , nëse dhembja nuk pushon atëherë perdorni barna kundër dhembjes siç janë : paracetamoli , Ibuprofeni , naproxeni ndërsa aspirinën kur mos e përdorni tek fëmijet dhe adoleshentët .

Djegiet e lehta zakonisht shërohen pa terapi të mëtejme . Ato mund të shërohen me ndryshime pigmentuese , që d.m.th. se regjioni i shëruar mund të ketë ngjyrë tjetër nga lëkura rrethuese . Shiqo për shenja të infekcionit , siç është dhembja e forcuar , skuqja , temperatura dhe enjtja . Nëse infekcioni zhvillohet , ndërpreje ndihmën mjekësore . Mënjano ri-lëndimet nëse djegiet janë më të vjetra se 1 vit , ngase çdo ndërhyrje e mëtejmë mund të shkaktojë ndryshime pigmentuese më të gjëra .

Vërejtje :

Mos përdor akull , duke vendosur akull drejtëpërdrejt në djegie mund të shkaktojë dëmtime të mëtejme të lëkurës . Mos përdor tlyn apo pomadë në djegie , kjo mund ta pengojë shërimin e mëtejshëm . Mos i shpërthe vezikulat , vezikulat e shpërthyera janë të predisponuara për infekcione .

3. Shkalla e tretë e djegies , është forma më serioze e djegieve e cila manifestohet me dhembje të fortë , duke përfshirë të gjitha shtresat e lëkurës duke shkaktuar dëmtime permanente të indeve . Indi yndyror , muskujt e madje edhe eshtrat mund të jenë të afektuar . Regjioni i djegur mund të ketë ngjyrë të zezë apo lëkura mund të të jetë e thatë dhe e bardhë .

4. Shkalla e katërt e djegies , përpos shenjave të shkallës së tretë , këtu ndonjë pjesë e trupit është e karbonizuar .Për djegie të rënda , thirni ndihmën e shpejtë , derisa të mbërrijë ndihma e shpejtë ndërmerni këto masa :

1. Mos i largoni rrobet e djegura , sigurohuni që viktima të jetë larg nga materialet djegëse apo ekspozimi nga tymi dhe zjarri .2. Mos i zhyt djegiet e mëdha në ujë të ftohtë , ky veprim mund të shkaktojë shokun , përpos kur të djegurat janë të shkaktuara nga

fosfori pjesën e trupit në të cilën fosfori digjet duhet ta fusim në ujë , kurse pjesët e tjera të fosforit të padjegur duhet ti heqim nën ujë ( siç e dini nga kimia fosfori në ajër digjet ).

3. Shiko për shenja të qarkullimit ( frymemarrja ,kollitje apo lëvizje ) . Nëse nuk ka shenja të frymemarrjes apo shenja të tjera të qarkullimit , fillo reanimimin kardiopulmonar . Ngrite pjesën e trupit të djegur apo pjesën e djegur , ngrit lart gjer në nivel të zemrës , nëse është e mundur .

4. Mbështjelle regjionin e djegies , përdor fasha sterile të ftohta apo të lagështa , pastroji dhe lagi rrobet . Në qoftë se sipërfaqja e djegur është shumë e madhe , pjesa e djegur mbështillet me pëlhurë të pastër , këllëf të jastëkut ose me peshqir . Duart dhe këmbët e djegura duhet ti imobilizojmë dhe ti ngrejmë pak lart . Për ta penguar shokun nga djegiet e mëdha të dëmtuarve duhet tu japim sasira të mëdha lëngjesh e sidomos lëngje të përziera me sodë bikarbone.

Të djegurat e kanaleve të frymemarrjes shkaktohen nga thithja e ajrit të nxehtë . Për shkak të ngushtimit të kanaleve të frymemarrjes jeta rrezikohet në mënyrë të drejtëpërdrejt nga zënia e frymës . Prandaj të lënduarin duhet ta transportojmë urgjentisht në pozitë gjysmë të ulur . Të dëmtuarin që e ka kapluar flaka duhet ta shpëtojmë duke i shuar flakën me mjete të thata duke e mbuluar me batanie , pallto ose me ndonjë material të rëndë tekstili .Personi që digjet shpëton më lehtë duke e rrokullisur nëpër tokë . Rrobet nga trupi i personit të djegur hiqen duke i shqyer vetëm në qoftë se i shmangemi dëmtimeve të mëtejme . Nëse ndonjë pjesë e rrobeve është e djegur dhe ngjitur për trup duhet prerë me gërshërë kurse pjesët e karbonizuara të rrobeve mbeten në vendin e djegur të trupit e nuk hiqen gjatë ndihmës së parë. Nëse në duart e gishtërinjtë e djegur ka unaza , zingjirë ose orë ato duhet të hiqen menjëherë ngase më vonë nuk mund të hiqen për shkak të edemave ( enjtjeve ) e për shkak të shtrëngimit rrethor qarkullimi në ato pjesë të trupit çrregullohet plotësisht . Për klasifikimin e djegieve përdoret rregulla e nëntëshit :Tek të rriturit : fytyra dhe koka 9% , duart 9%, pjesa e përparme e trupit 9% , pjesa e pasme e trupit 9%, organet gjenitale 1% , këmbët 18% . Tek fëmijët : koka 18 % , duart 9 % , pjesa e përparme e trupit 18 % , pjesa e pasme e trupi 18 % , këmbët 14 % , organet gjenitale 1 % .

Klasifikimi I djegieve në bazë të sipërfaqes së përfshirë

Regjioni Mosha deri 1 vjet 1 - 4 vjet 5 – 9 vjet10 – 14 vjet 15 vjet Të rriturit *

Koka 19 17 13 11 9 7      

Qafa 2 2 2 2 2 2      

Ana e përp. E trupit 13 13 13 13 13 13      

Ana e pasme e trupit 13 13 13 13 13 13      

Gluteusi i djathtë 2.5 2.5 2.5 2.5 2.5 2.5      

Gluteusi i majtë 2.5 2.5 2.5 2.5 2.5 2.5      

Gjenitalet 1 1 1 1 1 1      

Krahu i djathtë 4 4 4 4 4 4      

Krahu i majtë 4 4 4 4 4 4      

Parakrahu i djathtë 3 3 3 3 3 3      

Parakrahu i majtë 3 3 3 3 3 3      

Shupl.e djathtë 2.5 2.5 2.5 2.5 2.5 2.5      

Shupl. e majtë 2.5 2.5 2.5 2.5 2.5 2.5      

Kofsha e djathtë 5.5 6.5 8 8.5 9 9.5      

Kofsha e majtë 5.5 6.5 8 8.5 9 9.5      

Këmba e djathtë 5 5 5.5 6 6.5 7      

Këmba e majtë 5 5 5.5 6 6.5 7      

Shputa e djathtë 3.5 3.5 3.5 3.5 3.5 3.5      

Shputa e majtë 3.5 3.5 3.5 3.5 3.5 3.5      

            Totali:    

TË NGRIRAT

Të ngrirat janë dëmtime të lëkurës dhe indit nënlëkuror të shkaktuara nga temperatura të ulëta ekstreme . Shkaktohen në pjesën e skajshme të trupit , d.m.th. në gishtërinjtë e duarve e të këmbëve , në hundë e në veshë sepse këto pjesë të trupit i janë të ekspozuar më së shumti ftohjes , e nga ana tjetër kanë qarkullim më të dobët të gjakut prandaj edhe nxemje më të dobët . Nëse janë të dëmtuara vetëm lëkura dhe indi nënlëkuror rikuperimi është i plotë , mirëpo nëse janë të afektuara edhe enët e gjakut atëherë dëmtimi është permanent dhe mu8nd të fillojë edhe gangrena me çrast duhet të bëhet amputimi i pjesës së përfshirë . Çfaqjen e të ngrirave e ndihmojnë edhe rrobet e këpucat e ngushta e të lagura , izolimi i dobët termik për shkak të veshmbathjes së pamjaftueshme dhe gjendjes së përgjithshme të

shëndetit . Pjesët e ngrira janë të nxira ose të zbehta , të ftohta e të pandieshme . Pas nxemjes dallohen ndryshimet të cilat sikurse edhe te të djegurat varen nga shkalla e të ngrirave .

1. Shkalla e parë , skuqja e lëkurës , të kruarit dhe djegja janë shenja të të ngrirave të shkallës së parë .2. Shkalla e dytë , vezikulat shenjat e shkallës së dytë .3. Shkalla e tretë , pjesët e ngrira edhe pas nxemjes mbeten të zbehta , të ftohta dhe të pandieshme e më vonë shkëputen nga indet

e shëndosha .

Ndihma e parë

Çka duhet ndërmarë?

1. Strehoje viktimën nga i ftohti dhe largoje në vend më të ngrohtë , largoji unazat , orën, zingjirin apo stoli tjera të cilat bëjnë shtrëngim , largoji rrobet e ngushta , shiqo për shenja të hipotermisë ( temperatura e ulët trupore ) dhe trajto në mënyrë adekuate .

2. Nëse ndihma urgjente është e domosdoshme , zakonisht më së miri është që të mbështjellen regjionet e afektuara me pelerine sterile dhe transporti i viktimës në emergjencë .

3. Nëse ndihma e shpejtë nuk është e nevojshme mund të jepet ndihma e parë e cila konsiston në nxemjen graduale të pjesëve të ngrira të trupit . Nëse të ngrirat janë çfaqur në duar dhe këmbë , atëherë ato duhet ti vemë në ujë të vakët , i cili nxehet gradualisht duke shtuar ujë të nxehtë . Pjesa e ngrirë nuk duhet të nxehet pranë zjarrit , meqë shkakton rreziqe të mëdha . Veshët dhe hundën mund ti mbështjellim me rrobe të nxehta . Dhembja në formë të djegies , enjtja dhe ndryshime të ngjyrës mund të çfaqen gjatë nxemjes . Nxemja është arrirë kur lëkura bëhet e butë dhe e lëmueshme si dhe senzacioni të kthehet .

4. Apliko tharjen , si dhe pëlhurën sterile në regjionet e përfshira nga ngrirja , vendose pëlhurën ndërmjet gishtave të ngrirë në mënyrë që gishtat të mbahen të ndarë .

5. Riftohja e ekstremiteteve mund të shkaktojë dëmtime më të rënda . Pengoje të fohtit e mëtejmë duke i mbështjellur regjionet e ngrira dhe duke e mbajtur viktimën në të nxehtë .

6. Nëse ngrirja është shumë e shprehur jepi viktimës lëngje të nxehta në mënyrë që të kompenzohen lëngjet e humbura .

Çka nuk guxojmë të ndërmarim ?

Mos e ngroh regjionin e ngrirë nëse ai regjion më tej nuk mund të mbahet i ngrohtë . Një veprim i tillë mund të shkaktojë dëmtime të rënda të indeve.

Mos apliko drejtëpërdrejt të nxehtin ( radiatorin , ujë shumë të nxeht , kaftorin apo nxemësen ). Nxemja e drejtëpërdrejt mund të shkaktojë djegien e indeve të cilat edhe ashtu janë të dëmtuara .

Mos fërko apo masayho regjionin e afektuar . Mos i ngacmo vezikulat apo lëkurën e ngrirë . Mos pi alkool apo duhan gjatë rikuperimit ngase të dyjat shkaktojnë çrregullim të qarkullimit të gjakut .

MËRDHIRJA

Mërdhirja është të ftohuritn e përgjithshëm të trupit . Në temperaturën e trupit më të ulët se 25 C, shkaktohet vdekja . Mërdhirja në krahasim me të ngrirat mund të shkaktohet edhe atëherë kur temperatura është më e lartë se pika e ngrirjes sepse nxehtësia më shumë humb se sa krijohet . Prandaj mërdhirja shkaktohet nëse personi pushon ose flen në vend të ftohtë dhe të lagur , e sidomos nëse fizikisht është i dërmuar ( krijohet nxehtësi më pak ) ose i dehur ( humb nxehtësi më shumë ) .Shenjat e mërdhirjes , janë ndjenja e të ftohtit dhe e dridhjes së trupit në fillim e më vonë viktima fillon të ndjejë lodhje , të jetë indiferent dhe ta marrë gjumi .Nganjëherë para se ta humbë vetëdijen , ka halucinacione . Trupi ftohet gjithnjë e më tepër , kurse frymëmarrja dhe puna e zemrës ngadalsohet mjaft deri sa të pushojnë fare .

Ndihma e parë

Në qoftëse se egziston ndalja e frymëmarrjes dhe e punës së zemrës, ndihma e parë konsiston në reanimimin kardiopulmonar . Frymëmarrjen artificiale mund ta bëjmë edhe kur frymëmarrja është e ngadalësuar . Personin e mërdhirë duhet ta fusim në lokal të nxehtë , kurse pjesët e qafës dhe të trupit të tij duhet tia nxejmë menjëherë me kompresa të nxehta ose me termofor .temperatura e të cilave nuk guxon të kalojë 40 C . Nëse i sëmuri ka qenë pa vetëdije dhe iu është kthyer vetëdija duhet ti japim edhe lëngje të nxehta dhe ta dërgojmë në institutin shëndetësor . Mërdhirja mund të pengohet me veshëmbathje të nxehtë , duke iu shmangur aksioneve të mundimshme , kur është ftohtë ,duke mos pirë alkool . Në qoftëse dimrit flejmë në natyrë duhet të flejmë afër personit tjetër ose pranë kafshëve ( qenit , kalit , në mes dhenve etj . ) . Të gjitha veprimet me të cilat kursehet energjia dhe nxehtësia janë të dobishme që të pengohet mërdhirja . Po ashtu ka rëndësi të merret ushqim me kalori të madhe ( çokolladë etj . ) .