Acıbadem Üniversitesi Tıp Fakültesi TurkMISC

“KONTROL SENDE!” Projesi Öğrenci Eğitimi

Figen DemirPınar Topsever

17.02.2012

İÇ ÜREME ORGANLARIİÇ ÜREME ORGANLARI

VAJİNA (Hazne)UTERUS (Rahim) Adet kanaması endometriyumdaki östrojen ve progesteron Adet kanaması endometriyumdaki östrojen ve progesteron

hormonlarının düzeylerine bağlı olarak meydana gelirhormonlarının düzeylerine bağlı olarak meydana gelirSERVİKS (Rahim ağzı)

Uterus boşluğunu vajinaya bağlarUterus boşluğunu vajinaya bağlarFALLOP TÜPLERİ (Tüpler)

Döllenmenin gerçekleştiği yerdirDöllenmenin gerçekleştiği yerdirOVERLER (Yumurtalıklar)

Yumurtaları ve kadın cinsiyet hormonlarını üretirlerYumurtaları ve kadın cinsiyet hormonlarını üretirler

KADIN CİNSİYET HORMONLARI:KADIN CİNSİYET HORMONLARI:

Östrojen ve Progesteron Östrojen ve Progesteron Cinsel ve üreme organlarının gelişimi ve işlevlerini Cinsel ve üreme organlarının gelişimi ve işlevlerini sürdürmesinde birbirini desteklersürdürmesinde birbirini destekler

Rahim iç tabakasının (endometriyum) periyodik olarak Rahim iç tabakasının (endometriyum) periyodik olarak

dökülmesine menstrüasyon (adet kanaması) denir.dökülmesine menstrüasyon (adet kanaması) denir.

Adet Kanaması genelde 22-35 günlük (ortalama 28) aralıklarla ve Adet Kanaması genelde 22-35 günlük (ortalama 28) aralıklarla ve 1 - 8 gün (ortalama 5 gün) devam eder. Birinci gün, 1 - 8 gün (ortalama 5 gün) devam eder. Birinci gün, menstrüasyonun başladığı gündür.menstrüasyonun başladığı gündür.

Ovülasyon, 28 günlük siklusun 12-14. günleri arasında olur. Ovülasyon, 28 günlük siklusun 12-14. günleri arasında olur.

ERKEK ÜREME SİSTEMİERKEK ÜREME SİSTEMİ

SKROTUM (Yumurtalık Kesesi)(Yumurtalık Kesesi) TESTİS (Yumurtalık) (Yumurtalık) erkek üreme organı ÜREME Kanalları:

EPİDİDİM Testisten başlayan ve yumurtaları taşıyan kanalların birleşerek oluşturduğu kanalDUKTUS DEFERENS (VAZ DEFERENS)SPERMATİK KORDONVEZİKÜLO SEMİNALİSPROSTAT

PENİS VE ÜRETRA: (Kamış ve idrar yolu) Prepisyum (sünnet derisi)

Erkek üreme organları

SPERMSPERM

Erkek yumurta hücresiErkek yumurta hücresiTestis içinde hareketsiz olan spermler üreme kanallarından geçiş Testis içinde hareketsiz olan spermler üreme kanallarından geçiş

sürecinde hareket ve dölleme yeteneği kazanır. sürecinde hareket ve dölleme yeteneği kazanır. Ejakülat adı verilen cinsel salgının her mililitresinde 60-120 Ejakülat adı verilen cinsel salgının her mililitresinde 60-120

milyon sperm bulunur. milyon sperm bulunur. Kadın yumurtasını (ovumu) aşılayabilmesi için:Kadın yumurtasını (ovumu) aşılayabilmesi için:

en az 20 milyon olması en az 20 milyon olması en az yarıdan fazlasının hareketlien az yarıdan fazlasının hareketli%60’nın yapısının normal olması gerekir. %60’nın yapısının normal olması gerekir.

Her bir spermin kadın üreme organlarında yaşama süresi Her bir spermin kadın üreme organlarında yaşama süresi ortalama 48-72 saattir.ortalama 48-72 saattir.

Gebelikten Korunma Yöntemleri

Doğurganlık Bilinci ve Doğal Aile Planlaması (Dap) YöntemleriDoğurganlık Bilinci ve Doğal Aile Planlaması (Dap) YöntemleriBariyer Yöntemler: Bariyer Yöntemler:

Kondom (Erkek-Kadın); Kondom (Erkek-Kadın); Diyafram, Diyafram, Servikal Başlık, Servikal Başlık, SpermisitlerSpermisitler

Hormonal Yöntemler: Hormonal Yöntemler: Kombine (Östrojen+Progesteron) Hormon İçeren Yöntemler: Kombine (Östrojen+Progesteron) Hormon İçeren Yöntemler: Doğum kontrol hapları-Aylık iğneler,Doğum kontrol hapları-Aylık iğneler,Sadece progesteron içeren yöntemler: 3 aylık iğneler, deri altı implantlarıSadece progesteron içeren yöntemler: 3 aylık iğneler, deri altı implantları

Rahim içi araçlar: bakırlı, hormonlu Rahim içi araçlar: bakırlı, hormonlu Geri dönüşümsüz yöntemler: Geri dönüşümsüz yöntemler:

Tüp ligasyonu (kadın) – Vazektomi (erkek) Tüp ligasyonu (kadın) – Vazektomi (erkek)

Bariyer yöntemler

DİYAFRAM

Nedir?

• İnce kauçuktan yapılmış, rahmin ağzını örten şapka şeklinde bir araçtır.

Nasıl Korur?

• Spermlerin vajenden rahme geçmesini engeller.

Olumlu Yönleri Nelerdir?

• Doğru kullanıldığında %94 etkilidir.

• Uygulanması konusunda eğitilen kadınlar, kendi kendilerine

uygulayabilir.

• Sadece cinsel ilişki sırasında kullanılması gerekir. 6 saat öncesinden

yerleştirilebileceği için cinsel ilişkiyi kesintiye uğratmaz.

• Emziren kadınlar da kullanabilir.

• Aynı diyaframı 2 yıl süreyle kullanmak mümkündür.

Olumsuz Yönleri Nelerdir?

• Koruma etkisi RİA, hap, iğne, Norplant gibi

modern yöntemlerden daha düşüktür.

• Önceden yerleştirilmediği takdirde cinsel

ilişkiyi kesintiye uğratabilir.

• Kullanılması /yerleştirilmesi eğitim gerektirir

Kadın kondomu

• Kadınlar tarafından kullanılan 17 cm

uzunluğunda, yumuşak ve ince poliüretan

tabakasından yapılmış, vajenin içini tümüyle

kaplayan, iç ve dış olarak iki değişik boyda

halkası olan tek taraflı kapalı silindir bir kılıftır.

• Kadın kondomu, vajen içini ve rahim ağzını

örterek, cinsel ilişki sırasında spermlerin

kadının rahmi içine ulaşmasını önler.

• Doğru kullanıldığında %95 etkilidir.

Olumlu Yönleri Nelerdir?

• Sadece kadının kontrolü altında, tek bir

yöntem kullanımı ile istenmeyen

gebeliklerden ve cinsel yolla bulaşan

enfeksiyonlardan korunma imkanı sağlar.

• Dış genital kısmın da "örtülmüş" olması

nedeniyle HPV'ye karşı korunma sağlayıp,

rahim ağzı kanser riskini azaltır.

• Poliüretandan yapılmış olması sebebiyle,

erkek prezervatiflerinde bulunan lateks

maddesine karşı allerjik olan kadınlar (ve

erkekler) için bir seçenek oluşturur.

• Kadın kondomu ilişkiden saatlerce önce

takılabilmektedir.

• Kondomu takmak için ilişkiyi bölmeye

gerek kalmamaktadır.

Olumsuz Yönleri Nelerdir?

• Kadın takmakta zorlanabilir.

• Bu kondomu kullanmak için

kadının kendi anatomisini iyi

bilmesi gerekmektedir.

• Doğru bir yerleştirme

deneyim gerektirir.

• Fiyatı erkek prezervatifine

göre nispeten daha

pahalıdır.

Kondom

Nedir?

• Erkekler tarafından kullanılan, bir çeşit kauçuktan

yapılmış, çok ince ve esnek bir kılıftır.

Nasıl Korur?

• Cinsel ilişki sırasında erkekten atılan meni içerisindeki

erkek tohum hücrelerinin kadının vajenine dökülmesini

engelleyerek gebelikten korur.

Olumlu Yönleri Nelerdir?

• Doğru kullanıldığında %97 etkilidir.

• Eşleri cinsel ilişki ile bulaşan enfeksiyonlardan (AIDS, frengi, bel

soğukluğu gibi) korur.

• Erkeklerin aile planlamasına katılımını sağlar.

• Kullanmak için muayeneye gerek olmayıp, reçetesiz olarak eczane

ve alışveriş merkezlerinden kolayca satın alınabilir.

• Sağlığa hiçbir zararı yoktur, her yaştaki erkekler Kullanabilirler.

Olumsuz Yönleri Nelerdir?

• Cinsel ilişkiyi kesintiye uğratabilir.

• Bazı erkeklerde ereksiyonu güçleştirebilir.

• Her cinsel ilişkide yeni bir kondom kullanılması

gerekir.

• Yeterli miktarda kondom bulundurulması

önceden planlanmalıdır.

Tüp ligasyonu

Nedir?

• Kadında yumurtayı (ovum) taşıyan tüplerin ameliyatla bağlanmasıdır.

• Uygulandıktan sonra artık gebe kalınmaz.

• Tüplerin bağlanması, kadının cinsel isteğinde, adet düzeninde, vücut yapısında herhangi bir

değişiklik meydana getirmez, bütün bu olaylar eskisi gibi devam eder.

Nasıl Korur?

• Kadınlarda yumurtalıktan (over) atılan yumurta hücresi tüplerden geçerek rahme ulaşır.

• Tüpler kapatılınca, kadının yumurta hücresi sperm ile birleşemediğinden döllenme olmaz.

Tüp ligasyonu

Olumlu Yönleri Nelerdir?

• Yaklaşık %100 etkilidir. Gebe kalma olasılığı yok denecek kadar

azdır.

• Kolay bir ameliyatla, kadını ömür boyu gebelikten kesin bir şekilde

korur.

• Anne sütüne zararlı etkisi yoktur.

• Cinsel ilişkiyi kesintiye uğratmaz.

Olumsuz Yönleri Nelerdir?

• Kalıcıdır, geri dönüşü çok pahalı ve zordur.

• Uygulanması için ameliyathane ve uzman gerektirir.

Vazektomi

Nedir?

• Erkeğin tohum kanallarının ameliyatla bağlanmasıdır.

• Uygulandıktan sonra erkek artık gebe bırakamaz. Tohum

kanallarının bağlanması, erkeğin görünümünde, cinsel

arzu ve yeterliliğinde, cinsel doyumunda, erkeklik

organının (penisin) sertleşmesinde ve boşalmasında hiçbir

değişiklik yapmaz, bütün bu olaylar eskisi gibi devam

eder.

Nasıl Korur?

• Erkeklerde testislerde oluşan spermler,

kanalları bağlanıp kesildiği için, cinsel ilişki

sırasında boşalan sıvıya (meni-semen) geçmez

ve kadının yumurtasını dölleyemez.

• Spermler vücut tarafından emilir.

Olumlu Yönleri Nelerdir?

• Yaklaşık %100 etkilidir. Gebe bırakma olasılığı yok denecek

kadar azdır.

• Kolay bir ameliyatla, erkeğin kadını gebe bırakması ömür

boyu kesin bir şekilde engellenir.

Olumsuz Yönleri Nelerdir?

• Kalıcıdır, geri dönüşü çok pahalı ve zordur.

• Koruyuculuğun başlaması hemen olmaz, zaman alır.

Acil kontrasepsiyon

Aşağıdaki durumlarda istenmeyen gebelikten korunmak için acil kontrasepsiyon

uygulanır,

• Korunmasız ve plansız bir cinsel ilişki yaşanmışsa,

• Bir aile planlaması yöntemi doğru kullanılmamışsa (günlük hapı içmeyi unutmak,

enjeksiyonu geciktirmek gibi),

• Kullanılan aile planlaması yöntemi başarısızlığa uğramışsa (kondom yırtılması gibi)

Acil kontrasepsiyonda mevcut seçenekler

1. Hormonal acil kontrasepsiyon (Ertesi gün hapı), ilk 72 saat içerisinde

uygulanmalıdır.

2. İlişki sonrası RİA uygulaması, ilk 5 gün içerisinde uygulanmalıdır.

Nasıl Korur?

1. Hormonal acil kontrasepsiyon, döllenmiş

yumurtanın rahim içine yerleşmesini önler.

Yumurtlamadan önce kullanıldığında yumurta

oluşumunu engeller. %75-80 etkilidir.

2. İlişki sonrası RİA uygulaması, döllenmeyi ve

döllenmiş yumurtanın rahme yerleşmesini önler.

%99 etkilidir.

Olumlu Yönleri Nelerdir?

• Güvenlidir.

• Kullanım süresi kısadır.

• Her yaştaki kadınlarda kullanılabilir.

• Ucuzdur.

• Korunmasız cinsel ilişkiden ya da kontraseptif kullanımı

sırasında olabilecek kazalardan sonra, istenmeyen

gebeliklerin daha oluşmadan önlenmesi için fırsat

yaratır.

Olumsuz Yönleri Nelerdir?

Hormonal acil kontrasepsiyon,

• Acil olarak, en fazla 3 gün içinde kullanılması gerekir.

• Tekrar kullanımında kontraseptif etkililiği azalır.

• Kullanımdan sonra yeni bir korunmasız ilişki ya da kontraseptif yöntem hatası

olursa korumaz.

• Diğer kontraseptif yöntemler kadar etkili değildir, onların yerine kullanılmamalıdır.

• CYBE'lerden korumaz.

• Bulantı, kusma gibi yan etkileri vardır.

• İlişki sonrası RİA uygulamasında ise karın ağrısı, vajinal kanama ve lekelenme

olabilir.

Nasıl Kullanılır?

Acil kontrasepsiyon için bir sağlık kuruluşundan MUTLAKA DANIŞMANLIK

alınmalıdır.

1. Hormonal acil kontrasepsiyon (Ertesi gün hapı),

•ilk 72 saat içerisinde uygulanmalıdır.

•İlk dozu almadan 1 saat önce antiemetik alınması ve tok karına alınması bulantı ve

kusmayı azaltacaktır.

•12 saat sonra doz tekrarlanır.

•İlk ya da ikinci dozdan sonraki ilk 2 saatte kusma olursa, doz tekrarlanır.

2. İlişki sonrası RİA uygulaması,

•İlk 5 gün içerisinde uygulanmalıdır.

•Eğitilmiş sağlık personeli tarafından rahim içine yerleştirilir.

Oral Kontraseptifler (Doğum Kontrol Hapı)

İÇ ÜREME ORGANLARIİÇ ÜREME ORGANLARI

VAJİNA (Hazne)UTERUS (Rahim) Adet kanaması endometriyumdaki östrojen ve progesteron Adet kanaması endometriyumdaki östrojen ve progesteron

hormonlarının düzeylerine bağlı olarak meydana gelirhormonlarının düzeylerine bağlı olarak meydana gelirSERVİKS (Rahim ağzı)

Uterus boşluğunu vajinaya bağlarUterus boşluğunu vajinaya bağlarFALLOP TÜPLERİ (Tüpler)

Döllenmenin gerçekleştiği yerdirDöllenmenin gerçekleştiği yerdirOVERLER (Yumurtalıklar)

Yumurtaları ve kadın cinsiyet hormonlarını üretirlerYumurtaları ve kadın cinsiyet hormonlarını üretirler

KADIN CİNSİYET HORMONLARI:KADIN CİNSİYET HORMONLARI:

Östrojen ve Progesteron Östrojen ve Progesteron Cinsel ve üreme organlarının gelişimi ve işlevlerini Cinsel ve üreme organlarının gelişimi ve işlevlerini sürdürmesinde birbirini desteklersürdürmesinde birbirini destekler

Rahim iç tabakasının (endometriyum) periyodik olarak Rahim iç tabakasının (endometriyum) periyodik olarak

dökülmesine menstrüasyon (adet kanaması) denir.dökülmesine menstrüasyon (adet kanaması) denir.

Adet Kanaması genelde 22-35 günlük (ortalama 28) aralıklarla ve Adet Kanaması genelde 22-35 günlük (ortalama 28) aralıklarla ve 1 - 8 gün (ortalama 5 gün) devam eder. Birinci gün, 1 - 8 gün (ortalama 5 gün) devam eder. Birinci gün, menstrüasyonun başladığı gündür.menstrüasyonun başladığı gündür.

Ovülasyon, 28 günlük siklusun 12-14. günleri arasında olur. Ovülasyon, 28 günlük siklusun 12-14. günleri arasında olur.

Nedir

• Sentetik östrojen ve progesteron içeren haplarSentetik östrojen ve progesteron içeren haplar• Düzenli olarak, Düzenli olarak, her gün 1 hapher gün 1 hap yaklaşık aynı yaklaşık aynı

saatlerde yutulmalıdırsaatlerde yutulmalıdır21 gün düzenli-unutulmadan yutulur.21 gün düzenli-unutulmadan yutulur.7 gün hap yutul7 gün hap yutulmazmaz, ara verilir, ara verilir8. gün yeni bir kutuya başlanır8. gün yeni bir kutuya başlanır

Nasıl korur?

• Sentetik östrojen ve progestin, vücuttaki doğal hormonların yapısına çok yakındır.

• Ovülasyonu baskılayarak• servikal mukusu kalınlaştırarak– spermlerin geçişini engelleyecek ve– ovumun transportunu yavaşlatacak şekilde

gebeliği önler

Olumlu Yönleri

• Kombine oral kontraseptifler, son derece etkili, geri dönüşü olan kontraseptif yöntemlerdir.

• Doğru kullanımda %99,9 etkilidir. (Kullanımın ilk yılında 1000 kullanıcıdan 1.inde gebelik gözlenir.)

Rahim İçi Araç

Olumlu Yönleri

• Güvenli ve çok etkilidir• Cinsel ilişkiden bağımsızıdır• Emziren kadınlar için uygundur• Yılda bir kez sağlık kontrolü yeterlidir (sorun

olmadıkça)• Çıkarıldığından sonra doğurganlığın geri

dönüşünde gecikme olmaz

Enjektable Kontraseptif Yöntemler

Enjekte Edilen Kombine Hormonal Kontraseptif Enjekte Edilen Kombine Hormonal Kontraseptif YöntemlerYöntemler..

Yöntem bırakıldığında doğurganlık geri dönerYöntem bırakıldığında doğurganlık geri dönerDoğal östrojen ve progestogen bileşimi: Doğal östrojen ve progestogen bileşimi: ““östradiol valerate 5 mg + noretisteron enantate 50 mg” östradiol valerate 5 mg + noretisteron enantate 50 mg”

(Mesigyna®) (Mesigyna®)

““Her ayın Her ayın aynı günüaynı günü” enjeksiyona gelinmeli, tatile denk ” enjeksiyona gelinmeli, tatile denk geliyorsa birkaç gün geliyorsa birkaç gün önceönce gelinmelidir. gelinmelidir.

Düzenli olarak, Düzenli olarak, 4 haftada bir kez4 haftada bir kez uygulanır. uygulanır.

Derialtı İmplant

•Norplant.taki yenilik, kontraseptifin vücuda veriliş biçimidir.•Progestin, kapsüllerin duvarlarından sürekli olarak ve düşük dozlar halinde vücuda geçer.

Doğum kontrol yöntemi seçimi muhakkak profesyonel danışmanlık gerektirir!

Görüştüğünüz kişileri bu amaç için muhakkak Aile Planlaması Birimlerine veya Aile Sağlığı Merkezlerine yönlendiriniz!