DİL GELİŞİMİ - EBAimg.eba.gov.tr/481/689/2fd/4ff/503/a24/d44/bc0/68b/... · Düşünme ve iletişim aracı olan dil, aynı zamanda bir öğrenme-öğretme mekanizmasının da

DİL GELİŞİMİ

Konfüçyus‘a sordular: "Bir ülkeyi yönetmeye çağrılsaydınız yapacağınız ilk iş ne olurdu?" Büyük filozof, şöyle cevap verdi: "Hiç kuşkusuz dili gözden geçirmekle işe başlardım. Şöyle ki: Dil kusurlu olursa, sözcükler düşünceyi iyi anlatamaz. Düşünce iyi anlatılmazsa, yapılması gereken şeyler doğru yapılamaz. Ödevler gereği gibi yapılmazsa, töre ve kültür bozulur. Töre ve kültür bozulursa, adalet yanlış yola sapar. Adalet yoldan çıkarsa, şaşkınlık içine düşen halk ne yapacağını, işin nereye varacağını bilmez. İşte bunun içindir ki dil, çok önemlidir!"

DİL NEDEN ÖNEMLİDİR?

Kapı aniden açılır ve Burak kızarmış yüzü, faltaşı gibi açılmış gözleriyle içeri dalar. Annesini, tutunacak bir etek ya da bir el aradığı besbellidir. Annesine çok önemli, çok heyecanlı bir şey söyleyeceği açıktır. Dudakları devinime geçmişken aniden onu karşısında bulunca donakalır ve ancak koluna dokunur.

" Aaa... Aaaaaa...Aaaaan... Aaaaaanneee!"'. Dört yaşındaki Burak "Anne" demek için büyük çaba göstermek zorundadır. Annesi bunu unlar ve yüzü gergin, gözleri umutsuz öylece bakarak,

"Ne oldu Burak!" diye norm "Aaıııı, Auııııııtı" "Anne?«

Burak hırsla başını sallar. Gözleri öfkeli yaşlarla doludur.

"Aaaa... Aaaanne... Aaannee... Mine bbir yıyıyı... yılan buldu!".

DİL GELİŞİMİNİ BİLMENİN ÖNEMİÖRNEK OLAY?

Anne, çocuğu kucaklar ve hemen söze karışarak, çocuğun konuşmasını daha da güçleştirmiş olmanın pişmanlığıyla onu yatıştırmaya ve ı/ıhından korkmaması gerektiğini anlatmaya çalışır. Çocuk ayrıntıları anlatırken onu dikkatle dinler ve konuşmanın gittikçe akıcı olduğunu görür. Sonunda yatışan Burak yeniden dışarı çıkar.

Anne, telaşlanmıştır ve hemen dil güçlüğü çeken çocuklara öğretmenlik yapan yeğenini telefonla arar. "Şerife, Burak kekelemeye başlıyor galiba" diyerek olayı anlatır.

Şerife, " Meraklanma, Burak'ın konuşmasını sık sık duydum, hiç bir sorunu yok. Şu sıralar kendinden büyük çocuklar gibi düşünmeyi ve konuşmayı öğreniyor. Asla kekeme değil" diyerek yatıştırıcı bir yanıt verir. Kısa bir duraklamadan sonra "Henüz değil" diye ekler.


Şerife'nin açıklamasına göre, Burak, pek çok çocuğun ara sıra kekelediği bir yaştaydı. Uzmanlara göre bu, normal ve akıcı olmayan konuşma dönemidir ve çocuğun büyümesi ile ruhsal gelişmesi arasındaki uyumsuzluktan kaynaklanır. Çocuk, bileşik sözcükleri ve tümce yapılarını çok hızlı öğrenmekte, bu nedenle de onları ardı ardına sıralamakta biraz güçlük çekmektedir. Konuşabildiğinden daha hızlı düşünmektedir. Hele iki dille büyüyorsa, bunlardan birinde daha yetkin olurken diğerinde ifade güçlüğü çeker. Bu akıcı konuşma güçlükleri de, Burak'taki gibi kesintili iletişime yol açar. Anne- baba da bunun gerçek kekeleme olduğu düşüncesine kapılır.

Ama Şerife "Henüz değil' i" eklemekle ne demek istemişti?

Pek çok anne-babamn çocuklarının gelişimi konusunda kuruntulara kapılıp, olayı büyüterek bir belirtiyi kalıp haline getirdikleri görülür. Dilsel gelişimin bu doğal dönemi büyütülür ve sorun haline getirilirse, normal akıcı olmayan konuşma kekelemeye dönüşebilir. Bu yüzden ebeveynler gereksiz kuruntulara kapılmadan çocuklarını izleyerek durumu anlamalı ve ona göre önlem almalıdırlar.


Dil, insana özgü en güçlü iletişim aracıdır.

Dil, düşünce ve duyguları anlatmada ve öğrenmede, ilgi alanları, deneyimleri, bilgileri aktarmada; soru sormak, emir vermek, istekte bulunmak gibi işlevleri gerçekleştirmede kullanılan bir araçtır.

Dil gelişimi ise, kelimelerin, sayıların, sembollerin kazanılması, saklanması ve dilin kurallarına uygun olarak kullanılmasının gelişimi olarak tanımlanır.

DİL GELİŞİMİ NEDİR?

İnsan sosyal bir varlıktır ve toplum içinde yaşar. Bu nedenle toplumdaki diğer bireylerle ilişki içindedir. Bu ilişkileri kurmak için belirli iletişim araçları gereklidir.

Bebekler konuşma dilini kullanmadan önce de iletişim kurabilirler. Ağzını uyarıcıya doğru çevirme refleksi bebeklerde emme ve yemeyle İlgili yeteneğin bir göstergesidir.

Çeşitli ağlama türleri acı ağrı, düş kırıklığı ve yorgunluğun belirtisi olabilir.

Sözel bir dil olmayan vücut dili; vücut duruşu, yüz ifadeleri, düzgün ya da gergin kaslar, hareket, göz yaşları, terleme, titreme, sallanma gibi davranış ve tepkileri içermektedir.

Dil olmaksızın anlamlı insan ilişkileri geliştirmek olanaksızdır.

DİLİN ÖNEMİ VE FONKSİYONU

DİL VE DÜŞÜNCE

Dil ve düşünce, dış dünyayı yöneten kuralları anlama yeteneğini yansıtır; dünyadaki olaylar ve etkileşim sürecinde gelişmektedir. Etkileşimi başlatma, sürdürme ve üründen yararlanma, insanların İletişim kurma, bilgileri anlama, üretme ve ifade etme becerisine dayalıdır. İletişim kurmanın en önemli aracı dildir.

Piaget göre dil gelişimi çocuğun bilişsel gelişiminin belirli bir aşamaya ulaşmasının doğal bir sonucudur. Bilişsel gelişimin temelinde dil gelişimi değil, dil gelişiminin temelinde bilişsel gelişim yatar.

Düşünme ve iletişim aracı olan dil, aynı zamanda bir öğrenme-öğretme mekanizmasının da aracıdır. İnsanın duygu ve düşünce yapısını oluşturan ve şekillendiren dilin, insanoğlunun yaşadığı evreni anlama ve bu anladıklarını diğerlerine anlatma çabasıyla ortaya çıkmış bir olgu olduğu söylenebilir.

DİL VE İLETİŞİM

"Dil" ve "iletişim" kavramları» birbirleriyle ilişkili olmakla beraber eş anlamlı değildirler. Dil işaretten kurulur ve bu işaretlerle bir kişi başkalarına bilgi iletir. İletişim ise, bir organizmanın ürettiği, başka or-ganizmalar için anlamlı olan ve böylelikle onların davranışlarını etkileyen sinyallerden oluşur.

Hayvanlardaki iletişim sadece davranış ve hareketlerle olurken insanlarda, bunların yanı sıra, sözcüklerle, dil kullanarak yapılan bir iletişim de vardır. Bunun için de heceler, sözcükler ve cümleler birbirleriyle belli bir ilişki ve sıralama düzeni içinde kullanılıp simgesel bir anlam taşırlar.

DİL GELİŞİMİNDEKİ İLKELERÇocuğun dil'i öğrenmesi ve kullanması için aşağıdaki ilkelerin göz önünde tutulması gerekir:

1. Dil gelişimi, çocuğun olgunluğu ile yaşantılarının bir düzen içinde bulunmasına bağlıdır.

2. Dil gelişimi çocukların bir şeyler söyleyebileceği ve çocukların bir şeyler söyleyebilmek için güdülendiği bir çevrede mümkündür.

3. Dil gelişimi, yalnız okul ya da aile içinde değil, çocuğun hayatının bütünü içinde düşünülmelidir.

4. Çocuğun konuşmasının, bir amaca ulaşmak için gerekli olduğu zamanlarda dil gelişimi daha iyi olmaktadır.

5. Dil gelişimi her yönüyle bireyseldir, bireyin kendine özgüdür.

Dil olmasaydı acaba iletişim nasıl sağlanırdı?

DİLİN TEMEL BİLEŞENLERİ VE KURALLARI

Her dilin kendine özgü kuralları ve temel bileşenler bulunmaktadır. Bunlar: Sesbirimler, biçimbirimler, sözdizimi, anlam ve kullanımdır.

Sesbirim (Phoneme): Bir dildeki en küçük birimdir. Dile bağlı olarak 20 ile 60 arasında sesbirim olabilir. Sesbirimleri alfabedeki harflerden daha çoktur. Çünkü bazı harflerin birleşimleri farklı sesbirimlerini oluşturmaktadır.

Biçimbirimler(Morp7ıemes): Bir dildeki en küçük anlam birimleridir. "Biçim" ya da "ifade" gibi tek sözcüklerden ya da "yaz-gülü" gibi başka biçimbirimlerin birleşiminden de üretilebilir. Bu birleşimlerin bir kurala göre ve belli bir sırada olması gerekmektedir.

Sözdizimi (Syntax): Söz dizimi sesbirimler inin biçimbirimler le, biçimbirimlerin sözcüklerle, sözcüklerin de kabul edilebilir bir anlatım oluşturmak için sözcük öbekleri ve cümlelerle birleştiği kurallar sistemidir Örneğin, "Selin okula başladı" şeklinde kurulmuş cümlede kurallı bir dizim söz konusudur.

DİLİN TEMEL BİLEŞENLERİ VE KURALLARI

Anlam (Semantik): Sözcük ve cümlelerin anlamlarıyla ilgilidir. Sözcüklerin düzgün bir şekilde kullanılmasını sağlar. Çocuk söylenişleri aynı ama anlamları farklı olan kelimeleri öğrenir. Örneğin çocuk, yaz sözcüğünün mevsimi mi yoksa yazma eylemini mi ifade ettiğini kavrar.

Kullanım (Pragmatik): Dilin günlük kullanımı anlamına gelmektedir. Çocuklar yetişkinlerle ve yaşıtlarıyla konuşurken hangi sözcükleri kullanacaklarını ve ses tonlarının nasıl olması gerektiğini öğrenirler. Kullanım bilgisi aynı zamanda anlamlı bir iletişim kurabilme, bir olayı betimleyebilme, bir şeyi açıklayabilme yeteneği anlamına gelmektedir. Ancak sözcüklerin ve cümlelerin doğru kullanımını bilmek yeterli değildir. Bu bilgileri belirli durumlara uygulayabilmek de gerekir.

DİL GELİŞİM KURAMLARIPsikologlar dil kazanımıyla ilgili dört ayrı görüş ifade etmişlerdir.

Bunlar;

davranışçı,

sosyal öğrenmeci,

bilişsel ve

biyolojik (psiko-linguistik) kuramlardır.

DİL GELİŞİM KURAMLARI

Davranışçı KuramDavranışçı kuram, dilin pekiştireç aracılığıyla öğrenildiğini savunur. Skinner'e göre konuşma tıpkı diğer davranışlarda olduğu gibi koşullanma yoluyla kazanılmaktadır.

bebekler sesleri tekrar ederken çevrelerinde kullanılan dildeki kelimelere benzer sesler çıkardıklarında yetişkinler tarafından gülümseme, övgü sözleri ya da kucağa alma gibi davranışlarla pekiştirilirler. Böylece bebekler kendilerini İstedikleri sonuca götüren sesleri ayırt ederek tekrar ederler. Bu tekrarlar Sunucunda da konuşulan dili öğrenmeye başlarlar. Bebeklerin çıkardıkları uygun sesler pekiştirildikçe tekrarlanma olasılıkları artar.

Bu görüş dilin sadece çevreden verilen pekiştireçlerle geliştiğini söyleyerek dil ka/anımında biyolojik yapının etkisini göz ardı etmesi nedeniyle dil gelişimini bütün yönleriyle açıklamada yetersiz kalmaktadır.


Sosyal Öğrenme Kuramı

Bandura, dilin taklit ve tekrar aracılığıyla öğrenildiğini savunmaktadır.

Sosyal öğrenme kuramına göre çocuklar çevrelerindeki insanların konuşmalarını duyar ve sesleri taklit eder. Ana babalar çocuklarına çeşitli nesneleri gösterip onları adlandırırlar. Çocuklarda bu adları ebeveynlerin söylediği şekliyle tekrarlarlar. Bir başka deyişle onların söylediklerini taklit ederler. Böylece dil, anne babanın model olması, çocuğun taklit etmesi, pekiştireçler ve düzeltici geribildirimlerle kazanılır.

Örneğin, çocuğuna yemek yediren anne, yiyecekleri "süt", "ekmek" ve "peynir" diye adlandırarak çocuğuna tekrar ettirir. Çocuğun doğru kelimeleri ödüllendirilir, yanlışlar ise doğru bir şekilde tamamlatılarak tekrar ettirilir. Bu şekilde çocuk taklit yoluyla öğrenmiş olur.


Bilişsel Kuram

Bilişsel kuram, dilin dış dünyaya ilişkin bilişsel izlenimler yoluyla geliştiğini bu nedenle bilişsel geliş bir sonucu olduğunu vurgular.

Piaget, dil ve düşüme arasında çok sıkı bir ilişki olduğunu düşünür. Pİaget'ye göre dil bireyin biliş düzeyini yansıtır.

Dil önemli bir iletişim aracıdır ama düşünmenin gelişimine katkı sağlamaz. Örneğin sağır bir insan hiç konuşamayabilir ama kavramları geliştirir, sorunlarını çözer. Sağır bir çocuğun mantığı, işiten bir çocuğun mantığıyla kıyaslanabilir ölçüde gelişebilir.

Piaget'ye göre, çocuğun duyu-devinim yoluyla düşünceleri gelişmekte, gelişen bu düşünceler konuşmalara yansımaktadır


Biyolojik (Psiko-Linguistik) Kuram

Dil gelişimini biyolojik ve psikolojik temellerden yola çıkarak açık-layan kuramcılara psiko-linguistik kuramcılar denmektedir. Bu kuram, insanların kalıtsal ve örtük bir dilbilgisel yapıyla doğduklarını, çocukların dili doğumdan sonraki belli bir yaş döneminde öğrenebilmelerinin, bu kalıtsal ve örtük yapıya bağlı olduğunu savunur.

En çok kabul gören bu yaklaşım dil gelişimini biyolojik temellere bağlar. Bu görüşün öncüleri, Chomsky ve Lenneberg gibi dil bilimcilerdir.

Bu bilim adamları dil gelişimini biyolojik ve psikolojik temellere bağlayarak, çevrenin etkisini de göz ardı etmemektedirler.


Biyolojik (Psiko-Linguistik) Kuram

Chomsky (1980), bebeklerin dil edinimine olanak veren bir donanımla dünyaya geldiklerini ve böylece doğuştan getirdikleri dil edinimi yeteneğinin bebeklere konuşmaları dinleme, sesleri ve ses örüntülerini taklit etme olanağı sağladığını ileri sürmektedir.

Dil gelişimi, olgunlaşmaya dayalı olan nörolojik değişimlere koşut olarak gerçekleşmektedir. Doğuştan dili öğrenmek için getirilen özel bir mekanizma çocuğun çevresinde konuşulan dili içselleştirmesini, kuralları anlayarak öğrenmesini ve daha sonra da uygun dilbilgisi kuralları ile konuşabilmesini sağlar. Bu mekanizma sayesinde tüm çocuklar aynı aşamalardan geçerek, biyolojik olarak belli bir olgunluk düzeyine geldiklerinde, tıpkı yürümeyi öğrenir gibi konuşmayı öğrenmektedirler.

Chomsky'ye göre dilin derin ve yüzeysel olmak üzere iki çeşit yapısı vardır.

Derin yapı, yazılı ve sözlü biçimdeki bir cümlenin soyut anlamıyla ilgilidir ve konuşmanın söylemek istediği anlamı, niyeti içerir.

Yüzeysel yapı ise, cümlenin gramer özellikleriyle ilgili olup telaffuz edilen sözcükleri içerir. Çocuklar dil öğrenirken önce soyut olarak seslerin anlamlarını kavrar, daha sonra onları yüzeysel yapılar haline dönüştürülürler

DİL GELİŞİM DÖNEMLERİ1. Agulama süreci (Ağlama evresi (0-2 ay)-Babıldama evresi (3-5 ay)-Çağıldama- Heceleme evresi (6-12 ay))

2. Tek sözcük evresi3. Telgrafik konuşma

4. İlk gramer süreci aşamalarından oluşur.

Ağlama evresi (0-2 ay):

Bu evrede ileriye temel teşkil edecek sesleri bilinçsizce çıkarır. Ağlama yeni doğanın çıkardığı ilk sestir. Ağlama öncelikli olarak solunum refleksidir. Daha sonraları, sırasıyla gereksinimlerin (açlık, rahatsızlık) ve duyguların (korku, huzursuzluk) sessel anlatımı, oyun ve son olarak da doğal bir tepkinin istemli kullanımı olarak karşımıza çıkmaktadır.

Başlangıçla çocuğun ağlaması bir iletişim aracı, bir dil ola ı ak ortaya çıkmaz.

Ağlamanın bir dil olarak ortaya çıkmasını sağlayan ve çocuğun bir iletişim aracı olarak algılamasına neden olan çocuğun çevresinde bulunan kişilerdir. Çocuğun herhangi bir şekilde ve herhangi bir nedenle ağlaması durumunda annenin tepki göstermesi, jestleri ve mimik-leriyle onun gereksinimlerini saptamaya çalışması, çocuğun bu bağırma işleminin bir ileti (mesaj) olduğunu anlamasına neden olur.

DİL GELİŞİM DÖNEMLERİ

Babıldama evresi (3-5 ay): Babıldama bir ünlü ile bir ünsüzden oluşan heceleri seslendirebildiği evredir. Örneğin; de, de; ba, ba; da, da; ma, ma gibi.

Bu evrede bebekler birçok ses çıkarmakta ve anne-babanın tepkisine göre onları tekrar etmektedir.

Babıldamaların çoğu anlamsızdır.

Sağır bebeklerin bile babıldamaları, babıldamanın ses taklidi yoluyla gerçekleşmediğini göstermektedir. Hatta Chomsky'ye göre bu dönemdeki bebekler dünya dillerindeki tüm sesleri çıkarmaktadır.

1. Agulama süreci (Ağlama evresi (0-2 ay)-Babıldama evresi (3-5 ay)-Çağıldama- Heceleme evresi (6-12 ay))




Çağıldama- Heceleme evresi (6-12 ay): Konuşma organlarının olgunlaştığı evredir. Kullanılmayan sesler giderek yok olur ve ailenin kullandığı sesler iki yıl içinde ilk sözcükleri oluşturur.

Bebekler sıklıkla baba, ma-ma gibi tekrarlanan hecelerle birlikte tek hecelerden oluşan ilk sözcüklerini de söylemektedirler. Bu süreç sırasında aile gülümseyerek, onu ödüllendirerek daha fazla ses çıkarmasını sağlayabilir.

Bir yaşına doğru ilk kelimeyi söylerler.

Konuşma ve yürüme birbirine eş ya da yakın zamanda olur (12-15 ay arası) Bir yaşından sonra bebeklerin, yürümek için çaba göstermesi yüzünden konuşmalarında duraklama görülür. Bu duraklama geçicidir.





Tek Sözcük Evresi (12-18 ay): Konuşma açısından kritik bir dönemdir. Bu dö-nemde çocuğun ilgisi konuşmaktan çok çevreye yöneliktir.

Çocukların ilk başlarda çıkardıkları tek sözcükler çok anlamlıdır ve bir sözcükle her şeyi anlatmaya çalışırlar. Çocuklar özel sesleri tek bir sözcükle kullanarak anlamlı üniteler oluşturacak şekilde birleştirirler. Bunlara morgem denilir. Morgemlerin büyük bir kısmı günlük konuşmalarda kullanılan kelimelerdir. Örneğin bir bebek "şeker" dediğinde bunun "anne bana şeker ver" ya da "şeker istiyorum" anlamında söylediği annesi tarafından anlaşılır.

Bir yaşlarında çocukların çoğu, bir ile üç arasında sözcük kullanarak anlaşılabilir bir biçimde konuşurlar. Çocuklar bu dönemde genellikle "bay bay" gibi bazı durumla ilgili tek sözcükleri kullanabilmektedirler


2. Tek sözcük evresi 12-18 ay3. Telgrafik konuşma



Anne yada baba ilk söylenen sözcükler arasındadır.

18 aylık bir çocuğun sözcük dağarcığı 3 İle 90 arasındadır. Bu sözcükler genellikleNesnelere (araba), hayvanlara (köpek), giysilere (ayakkabı), vücut parçalarına (göz) ya da önemli kişilere (anne) ait adlardır.

Çocuğun yeni sözcükler öğrenmesinde anne ve babasıyla etkileşiminin rolü büyüktür.

Anne Babalar Bu Durumda Neler Yapmalıdır?

Beynin sol yarım küresinde konuşma alanı vardır. Bu .ilanda herhangi bir örselenme olursa konuşma eylemi gerçekleşmez. Çocuklar öncelikle sesli harfleri kullanırlar. Temel gereksinimleri için konuşmak zorundadırlar. Bazı kelimelere duygusal anlamlar yükler. Çocuklar ilk kelimeleri 12-15 ay arasında kullanırlar ve devamlı olarak tekrarlarlar. İlk kelimeler genellikle isimlerdir. Zamirler en sonra ortaya çıkar başlangıçta cümleleri kelimelerle ifade ederler; örneğin





Anne Babalar Bu Durumda Neler Yapmalıdır?Bazı aileler çocuklarına zaman ayırarak onlarla sürekli konuşurlar.Konuşma esnasında nesneleri adlandırır ve tekrarlarlar. Çocuğa sorular sorup, kısa cümlelerle iletişim kurmaya çalışırlar. Bütün bu etkileşimler çocukların iki yaşından sonra şaşırtıcı bir şekilde ürettikleri sözcüklerin artmasına neden olur.

Beynin sol yarım küresinde konuşma alanı vardır. Bu .ilanda herhangi bir örselenme olursa konuşma eylemi gerçekleşmez.

Çocuklar öncelikle sesli harfleri kullanırlar. Temel gereksinimleri için konuşmak zorundadırlar.

Çocuklar ilk kelimeleri 12-15 ay arasında kullanırlar ve devamlı olarak tekrarlarlar. İlk kelimeler genellikle isimlerdir.

Zamirler en sonra ortaya çıkar başlangıçta cümleleri kelimelerle ifade ederler; örneğin çocuk "su" dediği zaman, "bana su ver" demektedir.





Telgrafik Konuşma, (İki Kelime / Kelimelerin Birleştirilmesi Dönemi 18-24 ay)Yaşamın ikinci yılında kelime haznesi hızla artar.

İki sözcüklü anlatımlar 18- 24 aylıkken başlar.

İki yaş civarında çoğu bebek elli kelime kullanırken bazıları daha fazla kullanabilir.

1,5- 2 yaş arası iki kelimeyi peş peşe söyleyerek cümlecikler oluşturur.

2 yaşından sonra iki kelimeyi bileştirerek basit cümleler kurmaya başlarlar. Sözcüklerin sonuna -yor veya -dı eki getirebilirler. "Baba gidiyor", "mama bitti" örneklerinde olduğu gibi kelimeleri birleştirmeye çalışırlar.

Telgrafik konuşma, telgraf iletilerinde olduğu gibi, gereksiz sözcük ve bağlaçlara yer verilmeksizin iki, üç ya da daha farklı sayıda sözcüğün anlamlı bir ileti oluşturacak biçimde kullanılmasıyla gerçekleşen konuşmadır. "Baba para ver Tuğçe", "Anne su" örneklerindeki anlatımlar telgrafik konuşma cümleleridir.


2. Tek sözcük evresi 12-18 ay

3. Telgrafik konuşma 18-24 ay4. İlk gramer süreci aşamalarından oluşur.

İlk Gramer Süreci (24-60 ay/ 2-5 yaş)2,5- 3 yaş civarında çocukların kelime dağ kelime sayım yaklaşık olarak 1000'i bulur Gramer yapısı hızla gelişir. Konuşma çok akıcı olmasa da üç-dört ya da daha fazla kelimeyle cümleler kurulur. Daha sonra konuşulan dilin tüm gramer özellikleri kazanılır. Özne, fiil, sıfat, uygun şekilde sıralanmaya başlar. Zamirler göreceli olarak daha geç

2,5 yaşında "ben" ve "sen" zamirlerinin anlamlarını anlamaya başlar. Çocuklar ben" zamirini daha önce ve daha çok kullanmaktadır. 3 yaşında da zamirleri sürekli olarak kullanmaya başlar. "Sen ve o" zamirlerinin kullanılışı toplumsallaşma belirtisidir.

Her cümlenin özne ve yüklemi vardır ve çok az bir dilbilgisi yanlışı görülür.

Çocuğun konuşması, söz dizimi açısından hala yetişkin konuşmasından farklıdır. Örneğin, o güzel bir bebek, oku kitabımı, baba nerede, beni bakkala götür gibi.


2. Tek sözcük evresi3. Telgrafik konuşma 18-24 ay

4. İlk gramer süreci aşamalarından oluşur. (24-60 ay/ 2-5 yaş)


Çocuklar 3 yaşlarında büyüme hataları adı verilen kuralların yanlış genellemeleriniyapabilirler. Bu durum, aşırı kurallaştırma veya eksik kurallaştırma ŞEKLİNDEolabilir.

Aşırı kurallaştırma, kuralları ilişkili olan ve olmayan bütün durumlara uygulama eğilimidir. Örneğin, anne uçakta çocuktan susmasını istemiştir. O sırada çocuğa herhangi bir şey isteyip istemediğini soran hostese de cevap vermez.

Eksik kurallaştırma, kuralları yalnızca öğrenilen örnekle sınırlı olarak kullanma eğilimidir. Örneğin, bir çocuğun yalnızıca evdekilere günaydın deyip, kreşteki öğretmenine günaydın dememesi.

4-5 yaşları arasında cümleler ortalama dört-beş sözcükten oluşur. Üzerinde, altında, içinde, üstünde, aşağı, burada gibi yer belirten kelimeleri ve edatları kullanabilirler. 5-6 yaşlarındaki çocuklar, altı-sekiz sözcükten oluşan cümleler kurarlarken, 6-7 yaşındaki çocukların konuşmaları yetişkinlerin konuşmalarına benzemektedir.


2. Tek sözcük evresi3. Telgrafik konuşma 18-24 ay

4. İlk gramer süreci aşamalarından oluşur. (24-60 ay/ 2-5 yaş)


Dönemler özelliklerII 1 .ıy .ıı.ısı Aktiviteler

Sese k.ırsı tepki verir, agulama şeklimle sesin ı.ık.ıı.ılılllı, lamdık kişi ve eşyaları görünce ellerini sallar gözü ile takıp eder, kemli kendine gülümseyebilir, müzik ve konuşmaya karsı tepki verir, kendi kendine oynarken bazı heceleri tekrarlar, dudakları ile p, b, m gibi harfleri çıkarmaya çalışır.Şarkı ya da ninni söylerken, onun yüz mimiklerini taklit edin. .Beslenme, altını değiştirme ve banyo saatlerini konuşma saatlerine dönüştürün.

3-6 ay arası Aktiviteler Çevresinde konuşan kişileri arar, ağlarken konuşulunca rahatlar, agulama şeklinde iletişim kurar, yüksek sesle güler, kendine göre ağlama dışında heceler kullanır."Ce" oyunları gibi oyunları oynayarak karşılıklı iletişimi geliştirin. .İsmini söylediğinizde size bakmasını teşvik edin. .İletişim çabasıyla çıkardığı bütün sesler için olumlu ifadeler kullanın. Örneğin: "Ne güzel gülüyorsun?" gibi.

12 ay arası Aktiviteler Annenin sesini taklit etmeye çalışır, cee oyunu oynar, bazı eşyaları ses çıkartmak için kullanır, ma ma -da da gibi sesleri rahatlıkla çıkarır, 12 aya doğru baba mama der, oyuncakları ve kişileri ile anlamsız dahi olsa konuşmaya çalışır.Seslerin farkına vardıkça, (örneğin telefon çaldığında) ne olduğunu anlatın.Ne söylediğinizi anlaması için ona zaman tanıyın. .Günlük aktivitcleri-nizi tanımlamak için aynı ifadeleri kullanın."Ayşe'nin banyosu","yatma vakti" gibi.Nesneleri gösterip, doğal bir konuşma ortamında isimlendirin. Parmak oyunları oynayın.Kitaplarla tanıştırın; kitapta bulunan, basit ve günlük yaşantısında çok karşılaştığı nesneleri isimlendirin.

12-18 ay arası Aktiviteler

Hızla yeni kelimeleri öğrenmeye devam eder, her gün gördüğü cisimleri adlandırmaya ve onları rahat tanımaya başlar, insanlar ile ilişki kurarken anlamlı kelimeleri çoğunlukla kullanmaya başlar, ailenin öğrettiği kelimeleri kendi kendine tekrarlar, on sekizinci aya doğru iki komutu üst üste anlayıp yerine getirir, (bardağı al mutfağa götür gibi).Çocuğunuzla iletişiminizde basit ve kısa cümleler kullanın. Doğal bir formda, tırnak \/ıwaş, anlaşılır ve açık konuşun. Çocuğunuzun sözcük İM nıınıu için ı,mlılı .o.:ı tiklerle soru yönelterek model olun. Örne-ğin;clııuı \/nıln muz iater misin?( »ı/mıı/.ı/'i/,., ;ı l ; ı ı oyum akilin sağlayın. Örneğin; oyuncak bir telefon, k,ııııi;nı,ı lakhllen İUMen n/ı oyuncaktır.

Yaşamın İlk Altı Yılındaki Dil Gelişiminde Görülan Özellikler ve Önerilen Aktiviteler

Yaşamın İlk Altı Yılındaki Dil Gelişiminde Görülan Özellikler ve Önerilen Aktiviteler

Dönemler ûcelliklerı s .' ı ay arası Aktiviteler

İki kelim. Iıl . inilirler yapmaya başlar, tanıdıklarının ismini bilir, isteklerini rahatlıkla ifade edebilir, ikiden fazla komutu anlar ve yerine getirir, yirmi dördüncü aya doğru üç kelimelik cümleleri de konuşur.Yaptığınız aktiviteleri ve ne olduğunu anlatıp, tanımlayın.Birlikte bazı günlük aktiviteler yapın, böylece konuşacak çok şey olacaktır. Çocuğunuzun oyun içinde gerçek nesnelerle oynamasını teşvik edin, örneğin; gerçek yiyecekler kullanılan bir çay partisi gibi. Resimli olay ya da nesne kartlarıyla grup oyunları oynayın, bulmacalar çözün.Geçmişten, günümüzden ve gelecekten söz edin; bugün ne yaptınız, yarın büyükanne gelecek gibi.

2-3 yaş arası Aktiviteler Tanıdığı yetişkinler ile rahatlıkla sohbet eder, reddetme ifadesi kullanabilir, cümle yapısı erişkin cümle yapısına benzemeye başlar, vücudunun parçalarını rahatlıkla yapar, bütün komutları yerine getirebilir, kelime hazinesi hızla artar.Çocuğunuza "edat" lan öğretebileceğiniz oyunlan oynayın. Örneğin, "topu kutunun 'içine' koymak" ya da "masanın 'üstünden' atmak" gibi.Çocuğunuza W a kadar saymasını öğretin ve sayma oyunları oynayın. Yazmayı taklit edebilmesi için boya kalemleri ve kâğıt sağlayın. Diğer çocuklarla oyun oynayarak iletişim sağlayabilmesi için fırsatlar yaratın.Kitap içinde bulunan eylemleri tanımlayarak, onları kısa cümlelerle anlatın. Anlattığınız cümlelerle ilgili her olaya ilişkin hemen soru yöneltin.

3-4 yaş arası Aktiviteler

Konuşma ve cümle kurması erişkine iyice benzemeye başlar, kendine ait yaş, soyad gibi özellikleri bilir, ezberlediği şarkı sözleri vb. rahatlıkla söyler, erişkinler ile rahat sohbet edebilir.Büyük- küçük, sert- yumuşak gibi zıtlıklar içeren oyunlar oynayın. Konuşmalarınıza zamana ilişkin kavramlar katın (bugün, yann, daha sonra,gelecek hafta gibi)Çocuğunuza olaylara ilişkin hisleri iv duyguları hakkında konuşma fırsatı tanıyın ve paylaşımda bulunun.

4-6 yaş arası Aktiviteler

Grup halinde olan konuşmalara katılır, hikaye ve masal anlatır, sayı sayar, kelime hazinesi iyice artmıştır, sıfatları rahat kullanmaya başlar, cümle yapısı ve şekli erişkinle hemen hemen benzer, isteklerini ayrıntıları ile anlatabilir.Kendinize ait sözcük oyunlan, tekerlemeler, hikayeler yaratın. Sözcük bulma oyunları oynayın.Dil ötesi becerilere ilişkin oyunlar üretebilirsiniz (örncğin;bir sözcüğün hangi sesle başladığının ya da bir sesle başlayan sözcüğün bulunması gibi fonolojik farkında olmaya ilişkin aktiviteler).

DİL GELİŞİMİNİ ETKİLEYEN FAKTÖRLERÖğrenme ve OlgunlaşmaGenel olarak olgunlaşma ve öğrenmeyle ilgili öğeler, çocuğun ilk dil gelişiminde önemli rol oynarlar. Çocuğun dili akıcı bir şekilde kullanabilir bir hale gelmesi için bir olgunluk düzeyine gelmesi ve nitelikli bir öğrenme sürecinden geçmesi gerekir.

Sosyo-Ekonomik DurumÇeşitli araştırmalar, yüksek sosyo-ekonomik düzeydeki ailelerden gelen çocukların, fakir ailelere kıyasla, cümle uzunluğu, soru sayısı, kelime haznesi bakımından daha üstün olduklarını göstermiştir.

Bu fark kısmen, daha yüksek bir zeka seviyesine bağlanabilirse de, eşit zekaya sahip çocuklarda bile, yüksek sosyo-ekonomik gruplardan gelen çocukların daha elverişli ortamlarda yetiştikleri söylenebilir.

Ana-babasıyla daha uzun süre birlikte olan çocuk düzgün konuşur. Sosyo-ekonomik düzeyi daha yüksek olan aileler iyi konuşmaya daha çok önem verdiklerinden çocuklarına daha iyi model olurlar ve çocuklarının çabuk ve düzgün konuşabilmesi için çaba harcarlar.

DİL GELİŞİMİNİ ETKİLEYEN FAKTÖRLER

Konuşmaya TeşvikKendileriyle konuşulan ve ilgi gösterilen çocuklar, konuşmak için cesaretlendirilirler. Okulöncesi çocuğa kitap okunduğunda, TV seyret-mesine izin verildiğinde ve oyun guruplarına sokulduğunda konuşmak için daha çok cesaretlenmektedir.

Çocuk söylediği sözcük anlaşılmadığı ya da komik görülüp gülündüğü zaman konuşma cesareti kırılır. Bu yüzden çocukların konuşmada yaptıkları hatalara gülmemek, onlarla alay edilmesini önlemek gerekir.

CinsiyetBazı araştırmalar, ilk dil gelişiminde konuşma miktarı, konuşmada kullanılan kelime çeşidi, cümlenin gramer yönünden doğruluğu gibi konularda kızların erkeklerden ilerde olduklarını göstermiştir.

Erkek çocuklar her zaman kızlara göre daha geride kalırlar. Onların cümleleri daha kısa ve daha çok yanlışlı, sözcük dağarcıkları ise daha kısırdır.


Aile İlişkileri

Bakımevlerinde büyüyen çocuklar, aile içinde büyüyen çocuklara inanla daha çok ağlarlar takat daha az hecelerler. Bu çocukların konuşmayı daha geç öğrenmeleri, göstermiştir ki, sıkı kişisel ilişkiler dil gelişiminde önemli bir etkendir.

Aile bireyleri (özellikle anne) ile çocuk aramdaki sağlıklı ilişkiler dil gelişimini oldukça etkiler.

Ailenin genişliği de önemlidir. Ailede tek olan çocuk daha çabuk, iyi ve düzgün konuşma olanağına sahiptir. Çünkü tek çocuk ailenin ilgi merkezidir, bu yüzden çocukla konuşmak için aile yeterince zaman ayırır.


İki Dillilik

İki ayrı dilin konuşulduğu ortamlarda yaşayan ya da iki dil öğrenmek zorunda kalan çocuklar başlangıçta tek dili öğrenen çocuğa göre daha yavaş bir gelişim gösterirler.

Küçük çocukların yabancı dilin ses ve duyuş özelliklerine karşı çok keskin bir kulakları olduğu, daha ileri yaşlarda ise çocukların ve büyüklerin dil öğrenirken daha çok dilbilgisi, kavram ve anlam üstünde durdukları ve bu nedenle ikinci bir dilin öğrenilmesinde küçük çocukların daha üstün bir durumda oldukları ileri si inilmektedir.


İkiz olmaİkizlerin iki-beş yaşları arasında, tek çocuklardan daha yavaş bir dil gelişimi gösterdikleri Davis (1937) tarafından ortaya konmuştur, ikizlerin, birbirleriyle daha az kelime kullanarak anlaştıkları görülmüştür.

Aynı şeyleri anlatmak için daha çok kelime kullanmaları gerekirken, kendi aralarında el-kol işaretleri, jestler, tek kelimelerden kurulu cümleler, mırıldanmalar ve benzeri eylemler normal konuşmalarda yer alan kelime ve cümlelerin yerini kolayca alarak ikizlerin konuşmasını geciktirmektedir.


Sağlık

Şiddetli ve uzun süreli hastalıklar çocuğun konuşmasını, bir ya da iki yıl geciktirebilir.

Hastalık nedeniyle başkalarıyla iletişiminin kısıtlanması da konuşmanın gecikmesine neden olabilir. Ayrıca böyle durumlarda, çocuk konuşmaya daha az teşvik edilerek, her istediği hemen yapılır. Böylece bir süre sonra daha bir şey söylemeden istediklerinin yapıldığını gören çocuk, konuşma ihtiyacı duymadığı için akranlarından geri kalabilir,

Dil, dudak ve çene yapısındaki yapısal problemler de dil gelişimini olumsuz etkiler.21

DİL GELİŞİMİNİ ETKİLEYEN FAKTÖRLERZeka

Çeşitli araştırmacılar tarafından, dil yeteneği ile zihin yeteneği arasında doğrusal bir ilişkinin olduğu kabul edilmektedir. Ancak, çocuk dili iyi bildiği için mi zeka düzeyi yüksek çıkmaktadır, yoksa zeka düzeyi yüksek olduğu için mi dili iyi bilmektedir sorusuna kesin bir cevap verilememektedir.

Piaget ise bu sorunun cevabını "dil gelişiminin temelini bilişsel gelişim oluşturmaktadır" diyerek yanıtlamaktadır. Düşünmek ile konuşmak arasında çok sıkı bir ilişkinin bulunduğu; düşünmenin sessiz konuşmak, konuşmanın ise düşünceleri seslendirmek olduğu ileri sürülmektedir. Erken konuşan çocukların zekaca üstün oldukları ileri sürülmüştür.

Gardner'ın çoklu zeka kuramında dil (sözel) zekası, bir çok boyuttan oluşan zekanın sadece bir boyutunu oluşturmaktadır. Bu kurama göre tanımlanan sekiz zeka boyutundan biri olarak dil zekası gelişmiş kişilerin tamamında diğer zeka boyutlarının da aynı düzeyde gelişmiş olacağını söylemenin çok doğru olmayacağı vurgulanmaktadır.


Oyun

Çocuk için oyunun temel işlevi dünyaya uyum sağlamasını kolaylaştırmaktır. Çocuk gerçek dünyanın ne olduğunu onunla oynayarak anlar.

İstemediği durumlarda oyun oynayarak başa çıkar. Dil, Kavram v.b. Gelişimlerinin temel taşlarını oyun yoluyla kurar.

Çeşitli toplumsal rolleri oyun yoluyla dener. Gerçek dünyada her zaman hazır bulamadığı uyarıcıları oyun yoluyla bulur.


MEVLANA TARAFINDAN AKTARILAN BİR ALINTI

Dilci ile Dümenci

Gramer üstadı güverteye çıkıp, -Gramer bilir misin sen ey dümenci? demiş.Ne desin garip dümenci, -Bilmem üstadım, yanıtını vermiş.Banım üzerine bizim bilgin:-Eyvah! demiş kibirli, -Gitti ömrünün yarısı!İçerlemiş bu söze dümenci, ama belli etmemiş.Az sonra bir fırtına patlamış, bir fırtına ki,Ne direk kalmış gemide, ne de yelken.Dümenci koşup üstada sormuş: -Muhterem, yüzme bilir misin sen ? Bilgin, şaşkın:-Yok, demiş, Suyun üstünde bile duramam! -Eyvah, demiş dümenci, Gitti ömrünün tamamı!

DİL ve KONUŞMA PROPLEMLERİKONUŞMA GECİKMESİ NEDENLERİNDEN BAZILARI:- İşitme kayıpları: (Doğuştan, kalıcı tipte işitme kayıpları olabileceği gibi orta kulakta sıvı birikmesi ile birlikte görülen geçici işitme kayıpları olabilir.) Kalıcı tip işitme kayıpları, işitme cihazı ya da koklear implant gibi yöntemler ile rehabiliteedilmekte ve eğitim ve terapi ile konuşma ve dil gelişimi sağlanmaktadır.

- Nörolojik hastalıklar: (Motor ve mental gelişim gerilikleri, Down Sendromu) Bu grupta yer alan çocuklar özel eğitim ve konuşma ve dil terapisi yardımına gerek duyarlar.

- Otistik spektrum bozuklukları: Konuşma gecikmesi dışında başka alanlarda da problem dikkati çeker. Sosyalleşmede zorluk, çevre ile iletişim kurmak istememek, birlikte oyun oynayamamak gibi.

- Dikkat eksikliği ve hiperaktiviteye bağlı konuşma gecikmesi: Çok erken dönemde dikkat ile ilgili problemler tam olarak yanılanamasa bile konuşma gecikmesi nedeni ile çocuktaki sıkıntılar dikkati çeker.

- Çevresel koşullar: Çevresel koşullara bağlı olarak, uyaran eksikliğinden kaynaklanan konuşma ve dil gecikmesi.

DİL ve KONUŞMA PROPLEMLERİ

Konuşma Bozukluklarıo Söyleyiş Bozuklukları (

Artikülâsyon Bozuklukları)- Atlama ( Sesin Düşürülmesi)- Yerine Koyma ( Sesin

Değiştirilmesi)- Sesin Eklenmesi- Sesin Bozulması

o Ses Bozuklukları- Ses Perdesi Bozuklukları- Ses Yüksekliği Bozuklukları- Ses Kalitesi Bozuklukları

o Konuşma Akışındaki Bozukluklar- Acele-Karmaşık Konuşma- Kekemelik

Konuşmanın niteliğini etkileyen her türlü olağan dışı aksaklık konuşma akışının bozukluğudur.Dil ve konuşma bozuklukları birçok şekilde ortaya çıkmaktadır. Dil ve konuşmabozukluklarını aşağıdaki şekilde sınıflandırmak mümkündür;Dil Bozuklukları

o Gecikmiş Dilo Söz Yitimio Belirli Dil YetersizlikleriDiğer Dil ve Konuşma Bozukluklarıo Beyin Felci ile İlgili Dil ve Konuşma Bozukluklarıo İşitme Bozukluğuna Bağlı Konuşma Bozukluklarıo Yarık Damak ve Yarık Dudakla İlgili Konuşma Bozukluklarıo Zekâ Geriliği, Öğrenme Bozukluğu ve Duygusal Problemlere Bağlı DilBozuklukları

Bilingualizm ve Yöresel Konuşmalara Bağlı Dil Bozuklukları


Söyleyiş(Artikülâsyon) Bozuklukları

Artikülâsyon, nefesin gırtlaktan çıktıktan sonra yutak, ağız ve burundan oluşan üçüncü ekip organlarında (Dil, damak, diş, dudak) konuşma dilimizin geleneksel seslerine dönüşüp biçimlenmesidir. Artikülâsyon teriminin yanı sıra boğumlama, eklemleme, telaffuz ya da oynaklamaterimleri de kullanılır.

Söyleyiş bozuklukları, konuşanın söyleyişinde değil, dinleyenin kulağındadır. Diğer bir değişle dinleyici, konuşma seslerini; yer değiştirmiş, atlanmış, eklemeler ve çarpıtmalar yapılmış gibi algılıyorsa söyleyiş bozukluğu var demektir. Konuşan kişi ses birimlerini (fonemleri) nasıl çıkarırsa çıkarsın, işitenlere yanlış gelmedikçe fonemler doğru söylenmiş sayılmaktadır.

Artikülâsyon bozukluğu dört değişik türde görülür:

DİL ve KONUŞMA PROPLEMLERİSöyleyiş(Artikülâsyon) Bozuklukları

Atlama( Sesin Düşürülmesi)Atlama ( Omissions) yanlışlarında sözcüklerin yalnızca bir kısmı söylenir. “Araba”yerine “arba”, “Havlu” yerine “avlu”, “Saat” yerine “Sat” örneklerinde olduğu gibi bazı sesler düşürülmektedir.

Yerine Koyma (Sesin Değiştirilmesi)Sesin değiştirilmesi ( Substitutions) sık görülen artikülasyon bozukluklarındandır.Sözcük içinde çıkarılması güç gelen bir ses, çıkarılması kolay gelen bir sesledeğiştirilir.”Çizgi” yerine “Çisgi”, “Para” yerine “Paya” gibi ses değişiklikleri görülür.Bazen de sözcük içindeki seslerin yer değiştirmesi olabilir. “Kitap” yerine “Kipat” örneğinde olduğu gibi…

Sesin Eklenmesi ( Additions)Sözcüğün aslında bulunmayan başka seslerin eklenerek söylenmesidir. Genellikle birbiri ardına gelen iki ünsüzün arasına bir ünlü ekleyerek söylenmesi şeklinde görülür.


Sesin Bozulması ( Distortions)

Sesin bozulması ( Çarpıtmalar) durumunda sesler tam doğru olmamakla birliktegerçeğine yakındır. Ses, konuşma dilinde olmayan yeni bir ses olarak çıkarılır. “Gelir” yerine “Gelix”-“Geliy” ya da “Gelüm” gibi… Daha çok yöresel olarak çıkarılan sesler buna örnek teşkil eder.

Ses Bozuklukları ( Voice Disorders)

İnsan sesinin üç özelliği vardır; ses perdesi, yüksekliği ve kalitesi. Bu üç özelliktekibozukluklar konuşan ve dinleyen için estetik açıdan rahatsız edicidir ve iletişime engel olur.

Sesleme(fonasyon) bozuklukları özellikle erken çocukluk döneminde ve ilköğretimçağındaki çocuklarda sık rastlanan bir bozukluktur. Bunun temel nedeni de bu yaş grubu çocukların oyunda ve etkinlikler esnasında aşırı yüksek sesle


Ses PerdesiKişinin sesi perde bakımından yaşına ve cinsiyetine göre olması gerekenden dahaalçak (pes) ya da yüksek (tiz) olursa toplumsal açıdan engellemelerle karşılaşır ve iletişimi zayıflar. Normal konuşmada yüksek ve alçak tonlar arasında yumuşak geçişler vardır. Bu Bperde geçişleri vurgulamayı sağlar ve konuşmayı monotonluktan kurtarır. Ses perdesi kırılmaları adölesan dönemde yaygındır. Sonraki yaşlarda devam etmesi iletişim sorunları yaratabilir.

Ses YüksekliğiÇok zayıf ya da fazla yumuşatılmış bir ses belli uzaklıktan ve gürültülü ortamlardaanlaşılmayı güçleştirir. Çok yüksek ses ise, özellikle hoş olmayan bir ses niteliği varsa, dinleyici açısından rahatsız edici olmaktadır.

Ses Kalitesi / TonuSes kalitesini tanımlamada genizsizlik (nazality) ve boğukluk (hoarseness) özellikleri dikkate alınır. Genizsizlik, burun boşluğundan geçen havanın miktarı ve tınlama (rezonans) için burun boşluğunun ne ölçüde kullanıldığıyla ilgilidir. Bir kişinin sesinin kronik şekilde boğuk olması ciddi larynx (gırtlak) sorunu olduğuna işaret etmektedir. Kronik boğuk sesli kişi bir uzmana gösterilmelidir.


Konuşma Akışındaki Bozukluklar

Bir konuşmanın akışı, süre, hız, ritim ve akıcılık içerir. Konuşma akışındaduraksamalar konuşmacının anlaşılmasını güçleştirir. Bu durum dikkati çekecek kadar sık ve yaygın olduğunda bozukluk olarak kabul edilir.

Acele-karmaşık konuşma

Çoğunlukla kekemelik ile karıştırılan bu durum, aşırı konuşma hızı ile birlikte düzensiz cümle yapısını, söyleyiş problemlerini içerdiği gibi kekemeliğin problemi olan konuşmaya başlama güçlüğünü de içerir. Acele-karmaşık konuşanlar hızlı ve düzensiz söyleyiş biçimleri nedeniyle söylemek istediklerini anlatamazlar. Kekemelerin aksinebozukluklarının farkında değildir. Konuşabilirler ve nadiren kekelerler.

Söyleyiş(Artikülâsyon) Bozuklukları


Kekemelik( Ritim Bozukluğu)Konuşma özürleri arasında en eskiden bilinenidir. Kekemelik, konuşmanın akıcılığı ve ritmi ile ilgili bir iletişim bozukluğudur. Konuşmada uygun olmayan duraklamalar ve tekrarlar konuşmanın doğal akışını etkiler. Kekemelik, kişinin konuşmaya başlayamama, duraklama, bazı sesleri uzatma, tekrar etme, bazı vücut hareketleriyle (Sık tekrarlanan el-kol hareketleri, mimikler) konuşmanın sapma göstermesi şeklinde görülür.

Kekemeliğin nedenleri hakkında kesin bir şey söylemek mümkün değildir.Kekemeliğin nedenleri konusunda ileri sürülen görüşler oldukça değişik ve çoktur.

Kekemelik öğrenilmiş bir davranış olabilir, bir kişilik bozukluğu olabilir, bir direnme belirtisi olabilir, organik bir bozukluk olabilir. Kekeleyen çocuk, karşısındakiler tarafından anlaşılamadığında, söylemek istediklerini kekelemekten dolayı söyleyemediklerinde sinirlenip saldırganlaşabilir ya da içe kapanabilir. Kekemeliğin, konuşma terapistleri veya ilgili eğitimciler tarafından tedavi edilmeden, kendiliğinden kaybolduğu görülebilir.

DİL ve KONUŞMA PROPLEMLERİDil Bozuklukları

Kimi insanlar düşüncelerini sözcüklerle anlatamadıkları için ya da duyduklarından anlam çıkaramadıkları için sözlü iletişimde zorluk çekerler. Bu kişiler, dil sembollerinin kullanımında sorunu olan kişilerdir.

Bir insanın yeterli söyleyişi, sesi ve konuşma akışı olabilir; ancak konuşması anlamlı olmayabilir. Sesleri, sözcükleri, heceleri rasgele ve anlamsız bir düzende bir araya getirir, dil sembollerini uygun şekilde kullanamaz. Bu kişilerin dil bozuklukları vardır.


Gecikmiş Konuşma

Çocuklar yaşıtlarıyla kıyaslandığında beklenen zamanda dillerini geliştiremezlerse,anlama ve anlatmada güçlükleri varsa, bu durum gecikmiş konuşmadır. Aslında gecikmiş konuşma, çoğu zaman çocuğun bebeklik döneminde geçirmesi gereken konuşma gelişim aşamalarından birine takılıp kalması veya o aşamalardan birine dönüş yapması durumudur.

Gecikmiş konuşma problemi olan çocuklarda bazı belirtiler görülür. Bazılarında cümle kurmada güçlük ve gecikmeler olur. Anlatmak istediklerini sözel yolla aktarmak yerine vücut hareketleriyle (Parmakla gösterme, fırlatma, vurma vb.) anlatmayı tercih ederler.

Çıkardıkları sesler dinleyen tarafından anlamsız bulunur. Gecikmiş konuşma problemi olan çocuklar başkalarının konuşmalarına ilgi duymazlar ve dinlemezler. Bazıları toplumdan uzak durma eğilimi gösterirler. Duvarlara vücudunu sürtmek, bir başkasının elini tutmak, sıkmak gibi hareketler de gözlenebilir.


Söz Yitimi (Aphasia):Bireyde zekâ geriliği, bellek bozukluğu, işitme özrü ve konuşma organlarındabozukluk olmadığı halde konuşma işlevinin yerine getirilmemesi durumudur. Bir beyinhasarı sonucu oluşan fonksiyonel bir bozukluktur. Beyindeki ilgili alanların tahribi sonucu,konuşma veya konuşulanı anlama yeteneğinin kaybıdır. Genelde afazi (söz yitimi/aphasia)birden ortaya çıkar, ancak beyin tümörü gibi yavaş ilerleyen hasarlarda ise zamanlaoluşabilir. Afazili çocuklar şaşkındır ve duygusal yönden tutarsızlık gösterir. Yaygın sözlerihatırlayamaz ve basit komutlar dışındakileri anlayamaz. Afazi tanısı olan çocuklarbireyselleştirilmiş eğitim programından yararlandırılmalıdır. Ayrıca konuşma terapisi desteği alınmalıdır.

Belirli Dil YetersizlikleriHerhangi bir beyin sarsıntısı geçirmediği halde dil becerilerinin, bilişsel ve sosyalbecerilerinin gerisinde olması durumudur. Bu çocuklarda toplumsal uyumda bir problem ya da zihinsel bir yetersizlik olmayabilir. Fakat dili etkin olarak konuşamamaktadırlar. Budurum konjenital söz yitimi veya gelişimsel söz yitimi olarak adlandırılır. Çoğunlukla beyin

DİL ve KONUŞMA PROPLEMLERİDiğer Konuşma Bozuklukları

Beyin Felci İle İlgili Dil ve Konuşma Bozuklukları

Beyindeki herhangi bir zedelenme nedeniyle zayıflık ve felç içeren bir durumdur.Beyin felci problemi olan çocuklar için konuşma ve dilin kazanımı oldukça zordur. Çoğunda algısal motor ve bilişsel yetersizlik bulunur. Kas gücü ve koordinasyonları da zayıftır. Bu nedenle zihinsel olarak normal gelişim gösterseler de kaslarını yeterince kullanamadıkları için sesleri çıkarmada zorluk çekerler. Beyin felçli çocukların hepsi aynı derecede zarar görmezler. Konuşma problemi, beyindeki zedelenmenin derecesi ve konuşma organlarını etkileme durumuna göre farklı derecelerde ortaya çıkabilir.

İşitme Bozukluğuna Bağlı Konuşma Bozuklukları

İşitme organlarından herhangi birindeki, sesleri beyne taşıyan sinirlerdeki ya dabeyinde işitmeyle ilgili bölgedeki herhangi bir motor yetersizlikten dolayı, bireyin sesleri duyamaması konuşma seslerinin öğrenilmesini de engeller. İşitmedeki kayıp ne kadar büyük olursa konuşmadaki sorun da o kadar büyüktür. İşitme yeteneğini tamamen kaybetmemiş olanlar eğitim ve işitme cihazı kullanımının da etkisiyle konuşabilmektedirler. Ancak normal işiten yaşıtı çocuklarla karşılaştırılacak olursa konuşmasında bozukluklar görülebilmektedir.


Yarık Damak Ve Yarık Dudakla İlgili Konuşma BozukluklarıYarık damak ( kurtağzı), ağız boşluğunun üst kısmında açıklık olması durumudur,Yarık dudak ise ( Tavşan dudak) üst dudakta tek ya da iki yanlı yarıklık olması durumudur.

Nedeni kesin olarak bilinmemekle birlikte annenin hamilelikteki sağlık durumu, beslenme bozukluğu ile fetüsün üzerinde rahim içi baskıların oluşmasının etkili olduğu düşünülmektedir.

Yarıklar cerrahi yolla düzeltilebilir ya da yapay olarak kapatılabilir. Tıbbi müdahalesonrası süreçte ise konuşma eğitimine başlanmalıdır. Ancak dudak ve damaktaki bu kusurların tedaviden sonra konuşmanın ne ölçüde düzelebileceği belirlenemez.

DİL ve KONUŞMA PROPLEMLERİZekâ Geriliği, Öğrenme Bozukluğu Ve Duygusal Problemlere Bağlı

DilBozuklukları

Zekâ geriliği olan çocuklarda ve duygusal problemi olan çocuklarda her türlü dil bozuklukları daha sık görülmektedir. Yaygın olarak da “Gecikmiş Dil” görülmektedir.

Zekâ geriliğinden kaynaklanan algılama bozukluklarından dolayı dili diğer çocuklara nazaran daha geç öğrenirler, telaffuzda zorlanırlar ve anlatmak istediklerini ifade edemezler.

Altı yaşına gelen çocuklar artık bir eğitim alabilecek zihinsel gelişim düzeyine gelirler. Öğrenme bozukluğu olan çocuklarda ise henüz bu hazırlık söz konusu değildir.

DİL ve KONUŞMA PROPLEMLERİZekâ Geriliği, Öğrenme Bozukluğu Ve Duygusal Problemlere Bağlı

DilBozuklukları

Zekâsı, görmesi, işitmesi yeterli olmasına rağmen okuma öğreniminde başarısızdırlar. Bu durum merkezi sinir sistemindeki bir bozukluktan kaynaklanır. En belirgin özelliği harflerin ve kelimelerin karıştırılması ve tersten algılanmasıdır. Disleksili çocuklarda sık karşılaşılan özellikler; b ve d, p ve q harflerini, 6 ve 9 sayılarını ters algılama, “ne” yi “en”, 3’ü E,32 yi 23 olarak algılama, okurken kelimeleri atlama, yön ve zaman kavramlarında zorlanma, gecikmiş ya da yetersiz konuşma, konuşurken anlama en uygun kelimeyi seçmede zorluk, okunmayan el yazısı sıralanabilir.

Disleksi olarak adlandırılan öğrenme bozukluğunda çocuklar, öğrenmeye yardım eden zihinsel organizasyon bakımından yeterli değildir.

Dislekside konuşmada bir engel olmadığı halde sesli ve sessiz okumada ve anlamada görülen bir bozukluk söz konusudur.


Bilingualizm ve Yöresel Konuşmalara Bağlı Dil Bozuklukları

İki lisanlılık ( Bilingualizm), iki lisana aynı zamanda maruz kalmayı ifade eder. İki dilin konuşulduğu ev ortamı, her iki dilin konuşmaya başlangıcında geçici gecikmeye neden olur. Fakat çocuklar genellikle 5 yaşından önce iki dili de ustaca konuşabilirler. Ayrıca yöresel dil kullanımları ve şive farklılıkları da çocukların dili yanlış öğrenmelerine, telaffuz zorlukları yaşamalarına neden olmaktadır. Yöresel konuşmalarda bir çeşit bilingualizm sayılabilir.

Konuşma organlarının yapı bozuklukları ( Dudak ve damak yarıklığı, işitme düzeneği sorunları, ağız ve gırtlak yapısındaki bozukluklar, dişlerdeki yapı bozuklukları vb.)

Merkezi sinir sistemi bozuklukları ( Beyin felci, öğrenme güçlüğü, söz yitimi vb.)

Nörolojik bozukluklar (parkinson hastalığı, serebral palsi, spina bifida vb.)

Duyusal yetersizlik ( İşitme kaybı, görme kaybı )

Olumsuz çevre etmenleri ve taklit

Güdüleme, uyarım ve teşvik eksikliği

TravmalarBilişsel bozukluklar ( Zekâ geriliği, down sendromu vb.)

Duygusal-sosyal-psikolojik problemler ve ilgisizlik (Ciddi duygusal sosyal problemi olan anne-baba ya da çocuk, utangaçlık, dikkat çekme isteği, otizm vb.)

Bilingualizm (İki lisanlılık)

DİL ve KONUŞMA PROPLEMLERİDil ve konuşma problemleri birçok nedenden dolayı görülebilir. Bu

nedenleri şöyle sıralayabiliriz:

Dil ve konuşma güçlüğü çeken çocukların aile bireyleri, öğretmeni ve çevresindeki diğer bireyler onunla konuşurken dikkatle dinlemeli, göz teması kurmalıdır. Fakat bakışlarına endişeli ve gerilimli bir ifade yüklememeye çalışmalıdır. Unutulmamalıdır ki aile bireylerinin ve öğretmenin bazı davranışları ona zarar verebilir.

Acımak, merhamet göstermekEndişeli bakışlarKonuşmasındaki problemden dolayı cezalandırma tehdidinde bulunmak ve

suçlamakAkıcı konuştuğu bölümlerden çok problemli olan konuşması üzerinde durmakAkıcı olmayan konuşmayı kesmesini söylemekKonuşmaya başlamadan önce durup derin nefes almasını söylemekDurup tekrar başlamasını istemekKonuşmaya başlamadan önce düşünmesini önermekZorlandığı kelimeleri kullanmamasını önermekOnun yerine cevap vermek ya da takıldığı yerleri tamamlamak“Hayır, dur yapamazsın” gibi ifadeleri sık kullanmakOnun yaşı ve olgunluk düzeyine uygun olmayan beklentiler içinde olmak

çocuğa zarar veren davranışlardan bazılarıdır.

DİL ve KONUŞMA PROPLEMLERİAile ve Öğretmen Nasıl Yaklaşmalı:

DİL ve KONUŞMA PROPLEMLERİAile ve Öğretmen Nasıl Yaklaşmalı:

Dil ve konuşma güçlüğü çeken çocukların normal çocuklarla aynı eğitimi aldıklarıokullarda, bu öğrenciler arkadaşları tarafından merak konusu olacaktır. Çıkabilecek uyum sorunlarını ortadan kaldırabilmek ve diğer öğrencilerin yeni duruma eşlik edebilmelerini ağlamak amacıyla, öğrencilerin merakları doğru ve gerçekçi bilgilerle giderilmelidir.

Okulda ve sınıfta düzenlenecek olan sosyal ve kültürel etkinliklere yetenekleri veperformansı ölçüsünde katılmalarına, sorumluluk almalarına özen gösterilmelidir. Bu öğrenciler sınıf mevcudu en az olan sınıflara yerleştirilmeli, öğretmenin konuşmasını en iyi duyabileceği ve öğretmeni en iyi görebileceği yere oturması sağlanmalıdır.

Documents

DİL GELİŞİMİ - EBAimg.eba.gov.tr/481/689/2fd/4ff/503/a24/d44/bc0/68b/... · Düşünme ve iletişim aracı olan dil, aynı zamanda bir öğrenme-öğretme mekanizmasının da