Dnevnik Rada Za Viii Razed Devetogodisnjeg Obrazovanja

Selimovi Sakib Selimovi Elvira Smajlovi Jasmin

Dnevnik radaza VIII razred devetogodinjeg obrazovanja

___________________________________ (Ime i prezime uenika) ___________________________________ (Naziv kole) ___________________________________ (razred, odjeljenje i grupa) ___________________________________ (Ime i prezime nastavnika/ce tehnike kulture)

1

SADRAJ

1. ELEKTROTEHNIKAVjeba: Baterijski lanak (baterija) Vjeba: Mjerenje elektrine energije baterije od limuna Ponavljanje 1: Elektrotehnika Vjeba: Simboli u elektrotehnici Vjeba: Prepoznavanje simbola Vjeba: Otkrivanje naziva alata i pribora koji se koriste u elektrotehnici Vjeba: Izraunavanje potronje elektrine energije Vjeba: Izrada tlocrta stana i sheme elektrine instalacije na osnovu slike Vjeba: Shema strujnog kola Ponavljanje 2: Elektrotehnika Provjeravanje 1: Elektrotehnika Vjeba: Zatita od strujnog udara Praktian rad: Izrada elektromotora Vjeba: Kuni elektrini aparati Ponavljanje 3: Elektrotehnika Provjeravanje 2: Elektrotehnika

2. ELEKTRONIKA - Vjeba: Telefon prijenos glasaVjeba: Radioprijemnik Vjeba: Televizijske antene Praktian rad: Antensko pojaalo Ponavljanje 1: Elektronika Vjeba: Simboli u elektronici Vjeba: Otkrivanje elektronikih elemenata na shemi Vjeba: Imenovanje elemenata spoja Vjeba: Izraunavanje otpornosti otpornika na osnovu boja Vjeba: Mjerenje otpornosti otpornika Vjeba: Ispitivanje ispravnosti elektrolitskog kondenzatora Vjeba: Ispitivanje kondenzatora Vjeba: Ispitivanje rada zavojnice Vjeba: Ispitivanje diode i mjerenje vrijednosti otpora Praktian rad: Ispitiva ispravnosti provodnosti Vjeba: Mjerenje vrijednosti napona Praktian rad: Alarm Ponavljanje 2: Elektronika Provjeravanje 1: Elektronika

3. TELEKOMUNIKACIJE - Vjeba: TelegrafijaPraktian rad: Svjetlosni telegraf Ponavljanje: Telekomunikacije Provjeravanje: Telekomunikacije

2

4. SAOBRAAJNA KULTURA - Vjeba: Pravilno koritenje sredstava javnog saobraajaVjeba: Prouavanje sheme o faktorima od kojih zavisi efikasnost i bezbjednosti saobraaja Ponavljanje: Saobraajna kultura Provjeravanje: Saobraajna kultura

5. ENERGIJA I OKOLINA - Vjeba: Alternativni izvori energijePonavljanje: Energija i okolina Provjeravanje: Energija i okolina

-

6. ELEKTRANE (IZBORNI DIO) - Vjeba: Vjetroelektrane - Vjeba: Solarne elektrane - Vjeba: Sistemi geotermalnih elektranaPonavljanje: Elektrana (izborni dio) Provjeravanje: Elektrana (izborni dio)

-

7. ELEKTRONIKA (IZBORNI DIO) - Vjeba: Ispitiva dioda i tranzistoraPonavljanje: Elektronika (izborni dio) Provjeravanje: Elektronika (izborni dio)

8. SAOBRAAJNA KULTURA (IZBORNI DIO) - Vjeba: Sistem za paljenjePonavljanje: Saobraana kultura (izborni dio) Provjeravanje: Saobraana kultura (izborni dio)

3

Dragi nai uenici i uenice, Pred vama se nalazi DNEVNIK RADA za VIII razred devetogodinjeg obrazovanja koji ete koristiti u radu na asovima predmeta Tehnika kultura. On ima za cilj da pored znanja koja stiete iz udbenika razvijate svoje vjetine i sposobnosti radei vjebe, praktine radove, ali i da ponavljate i provjeravate znanja koja ste stekli na asovima redovne nastave. Dnevnik rada u potpunosti prati udbenik i sve teme koje su obraene u udbeniku nalaze se i u dnevniku rada. Teme iz kojih ete raditi vjebe, praktine radove, ponavljanja i provjeravanja su: ELEKTROTEHNIKA ELEKTRONIKA TELEKOMUNIKACIJE SAOBRAAJNA KULTURA ENERGIJA I OKOLINA ELEKTRANE (IZBORNI DIO)

ELEKTRONIKA (IZBORNI DIO) SAOBRAAJNA KULTURA (IZBORNI DIO)Od izbornih tema odabraete jednu zajedno sa svojim nastavnikom/com i na njoj raditi u toku ove kolske godine. Dnevnik rada sadrava dodatna objanjenja u obliku teksta i slika kako bi lake rjeavali postavljene zadatke, ali i izraivali praktine radove. Potrebno je da pratite slike i objanjenja da bi doli do eljenog cilja. Tu je i va nastavnik ili nastavnica da vam pomognu i daju dodatna objanjenja ukoliko su potrebna. Zadatke koje smo predvidjeli za provjeravanje moete iskinuti iz svojih dnevnika i po zavretku rada dati ih na pregled. To e zavisiti od dogovora sa vaim nastavnikom/com. elimo da vam rad bude zabavan, interesantan, uspjean i da naueno koristite u svakodnevnom ivotu Vai autori.

4

1. ELEKTROTEHNIKA Vjeba BATERIJSKI LANAK (BATERIJA)

Baterija se sastoji od tri osnovne komponente anode, katode i elektrolita. Anoda je pozitivna elektroda, katoda negativna, a elektrolit je kiselina koja odvaja anodu od katode. Prelazak elektrona iz jednog u drugi pol baterije odgovara nastanku elektrine energije. ZADATAK: Napravite limun bateriju uz pomo slika i uputa koje se nalaze u tabeli. Upute za rad Slika radnog postupka

1. Da bi napravili ovu bateriju potrebno je da

imamo limun, novi (bakrena traka), ekser (cinana traka) i noi.

2. U limun zabodemo ekser, a potom noiemzareemo mjesto gdje emo staviti novi.

3. Uz pomo voltmetra (mjernog instrumenta)

i bakarnih provodnika izmjerimo elektrinu energiju.

Upute za rad

Slika radnog postupka

1. Bakrena traka e nam koristiti kao pozitivan

lanak, a cinkova kao negativan lanak. Treba paziti da se ove trake ne dodiruju.

2. Da bi LED dioda svjetlila potrebno jepovezati vie limuna. Bilo bi dobro da sami ispitate koliko je to limuna potrebno. Vodite evidenciju o mjerenjima nakon dodavanja svakog novog limuna.

5

Vjeba

MJERENJE ELEKTRINE ENERGIJE BATERIJE OD LIMUNA

ZADATAK: Pri izradi baterije od limuna vrite mjerenja uz pomo mjernog instrumenta i svoja mjerenja i zapaanja zapisujte u tabele koje slijede. Napomena: Pri radu se moete podijeliti u grupe gdje e svaka grupa praviti svoju bateriju, zapisivati mjerenja, a na kraju uporeivati postignute rezultate.

Zakljuak do kojeg se dolo nakon izvrenog mjerenja:

Broj limuna1 2 3 4 5 6

Rezultat mjerenja

_______________________________________________ _______________________________________________ _______________________________________________ _______________________________________________ _______________________________________________ _______________________________________________ _______________________________________________ _

ZADATAK: Nakon to ste jedan limun podijelili na etiri jednaka dijela, izvrite mjerenja i svoje zakljuke zapiite u predvieni prostor. Zakljuak: ___________________________________________________________________________________ ___________________________________________________________________________________ ___________________________________________________________________________________ ___________________________________________________________________________________

Datum: ___________________

Ocjena: ___________________6

Potpis nastavnika/nastavnice: __________________________

Ponavljanje 1

Tema: ELEKTROTEHNIKA

ZADATAK: Odgovori na pitanja koja se nalaze u udbeniku na stranici 24. 1. __________________________________________________________________________ __________________________________________________________________________ 2. __________________________________________________________________________ __________________________________________________________________________ 3. __________________________________________________________________________ __________________________________________________________________________ 4. __________________________________________________________________________ __________________________________________________________________________ 5. __________________________________________________________________________ __________________________________________________________________________ 6. __________________________________________________________________________ __________________________________________________________________________ 7. __________________________________________________________________________ __________________________________________________________________________ 8. __________________________________________________________________________ __________________________________________________________________________ 9. __________________________________________________________________________ __________________________________________________________________________ 10. __________________________________________________________________________ __________________________________________________________________________ 11. __________________________________________________________________________ __________________________________________________________________________

7

Vjeba

SIMBOLI U ELEKTROTEHNICI

ZADATAK: Napii naziv simbola i nacrtaj ga slobodnom rukom. SIMBOL NAZIV SIMBOL NAZIV

A

SIMBOL

NAZIV Armirano betonski stub

SIMBOL

NAZIV Troilni provodnik (jednopolni)

Elektrino brojilo

Serijski prekida (jednopolni)

Prekida (dvopolni)

Sijalica (jednopolni)

Obina utinica (jednopolni)

Jednosmjerna struja

Dvoilni provodnik (dvopolni)

Osigura

Voltmetar

Hidroelektrana

Datum: ___________________

Ocjena: ___________________8


Vjeba

PREPOZNAVANJE SIMBOLA

ZADATAK: Posmatraj tlocrt stana prikazanog na slici i uoi simbole elektroinstalacionih materijala, izdvoji ih u tabelu i napii njihovo znaenje.

SIMBOL

NAZIV

SIMBOL

NAZIV

Datum: ___________________

Ocjena: ___________________9


Vjeba

OTKRIVANJE NAZIVA ALATA I PRIBORA KOJI SE KORISTE U ELEKTROTEHNICI

ZADATAK: Ispod slike alata ili pribora napii naziv istog, a potom kratko objasni za ta se on koristi, tj. koja mu je namjena.

Naziv: Namjena: __________________________ __________________________ __________________________ __________________________ __________________________ __________________________ __________________________ __________________________

Naziv: Namjena: __________________________ __________________________ __________________________ __________________________ __________________________ __________________________ __________________________ __________________________

Naziv: Namjena: __________________________ __________________________ __________________________ __________________________ __________________________ __________________________ __________________________ __________________________

Naziv: Namjena: __________________________ __________________________ __________________________ __________________________ __________________________ __________________________ __________________________ __________________________

Naziv: Namjena: __________________________ __________________________ __________________________ __________________________ __________________________ __________________________ __________________________ __________________________

Naziv: Namjena: __________________________ __________________________ __________________________ __________________________ __________________________ __________________________ __________________________ __________________________

Datum: ___________________

Ocjena: ___________________ 10


Vjeba

IZRAUNAVANJE POTRONJE ELEKTRINE ENERGIJE

ZADATAK: Na osnovu podataka izraunajte koliko je utroeno kWh elektrine energije (nie i vie tarife), a potom i koliko KM za te sate treba platiti ako uzmemo da 1 kWh vie tarife kota 0,14 KM, a nie 0,07 KM. Napomena: Za izraunavanje koristite upute koje se nalaze u vaim udbenicima. 1. Prethodno stanje: VT: 28 507 NT: 12 332 Sadanje stanje: VT: 28 787 NT: 12 665 Potroeno VT: __________________ Potroeno NT: __________________ Treba platiti: _________________KM 2. Prethodno stanje: VT: 54 670 NT: 37 367 Sadanje stanje: VT: 54 908 NT: 37 576 Potroeno VT: __________________ Potroeno NT: __________________ Treba platiti: _________________KM 3. Zapisati stanje brojila u vaem domu, a potom izraunati potronju elektrine energije u toku jednog mjeseca. Prethodno stanje traiti od lana porodice koji vodi rauna o utroku elektrine energije. Prethodno stanje: VT: ________ Sadanje stanje: VT: ________ NT: _________ Potroeno VT: __________________ Potroeno NT: __________________ Treba platiti: _________________KM NT: _________ Prostor za raunanje: Prostor za raunanje:

Datum: ___________________

Ocjena: ___________________11


Vjeba

IZRADA TLOCRTA STANA I SHEME ELEKTRINE INSTALCAIJE NA OSNOVU SLIKE

ZADATAK: Na osnovu slike, koja se nalazi u vaem udbeniku imate zadatak da u ponueni okvir nacrtate prvo tlocrt stana, a potom i elektrine instalacije koje se mogu vidjeti. Nakon toga nacrtajte shemu jednog strujnog kola, koji moe biti dio ovog stana i na kraju na osnovu njega uradite praktian rad.

Slika iz udbenika

Tlocrt stana sa elektrinim instalacijama

Datum: ___________________

Ocjena: ___________________12


VjebaZADATAK:

SHEMA STRUJNOG KOLA

Nacrtaj shemu strujnog kola koja bi odgovarala stanu iz prethodne vjebe u ponueni

prostor. Na osnovu iste uradite praktian rad u dogovoru sa svojim nastavnikom/com.

Shema strujnog kola

Upute za izradu praktinog rada: Potrebno je prvo napraviti popis potrebnog materijala. Zajedniki nabavite materijal, a potom u grupi rasporedite zaduenja tako da svi podjednako uestvuju. Budite kreativni i takmiite se.

Datum: ___________________

Ocjena: ___________________13


Ponavljanje 2


ZADATAK: Odgovori na pitanja koja se nalaze u udbeniku na stranici 41.

1. __________________________________________________________________________ __________________________________________________________________________ 2. __________________________________________________________________________ __________________________________________________________________________ __________________________________________________________________________ 3. __________________________________________________________________________ __________________________________________________________________________ __________________________________________________________________________ 4. __________________________________________________________________________ __________________________________________________________________________ 5. __________________________________________________________________________ __________________________________________________________________________ 6. __________________________________________________________________________ __________________________________________________________________________ 7. __________________________________________________________________________ __________________________________________________________________________ 8. __________________________________________________________________________ __________________________________________________________________________ 9. __________________________________________________________________________ __________________________________________________________________________ 10. __________________________________________________________________________ __________________________________________________________________________

14

11. __________________________________________________________________________ __________________________________________________________________________ 12. __________________________________________________________________________ __________________________________________________________________________ 13. __________________________________________________________________________ __________________________________________________________________________ __________________________________________________________________________ __________________________________________________________________________ 14. __________________________________________________________________________ __________________________________________________________________________ 15. __________________________________________________________________________ __________________________________________________________________________ 16. __________________________________________________________________________ __________________________________________________________________________ __________________________________________________________________________ __________________________________________________________________________ 17. __________________________________________________________________________ __________________________________________________________________________

15

Provjeravanje 1


ZADATAK: Paljivo proitaj pitanja, pa potom odgovaraj! 1. Ako je tvrdnja tana zaokruite DA, a ako je netana zaokruite NE. Tehnika disciplina koja se bavi proizvodnjom i prenosom elektrine energije naziva se elektrotehnika. Baterija pokree elektrone kroz vodi od pozitivnog (+) do negativnog (-) pola. Osnovni izvor naizmjenine elektrine energije je elektrini generator. Energetska postrojenja koja slue za proizvodnju elektrine energije nazivaju se elektrane. Hidroelektrane (HE) su energetska postrojenja koja upotrebljavaju toplotnu energiju za proizvodnju elektrine energije. 2. Dopuni slijedee reenice: Obnovljivi izvori energije su ______________________________________________________ a neobnovljivi _________________________________________________________________. Strujni krug se sastoji iz: ________________________________________________________. Napon se mjeri u voltima, struja u ______________, a snaga elektrinih ureaja u ___________. Sekundarni hemijski izvori elektrine energije, koji hemijsku energiju pretvaraju u elektrinu nazivamo ______________________________. Prenoenje elektrine energije se vri pomou ________________ i ______________________. Elektrina energija se od izvora pa do potroaa prenosi _______________________________.

DA DA DA DA DA

NE NE NE NE NE

3. Povei elektrotehnike elemente iz lijevog stupca s njihovim simbolima u desnom stupcu: _____ Prekida (dvopolni) a) _____ Izmjenini prekida (jednopolni) b) _____ Jednoilni provodnik (jednopolni) _____Obina utinica (jednopolna) c)

d) e)

_____Sijalica (dvopolna)

16

4. Koje vrste shema se koriste u elektrotehnici:_____________________, ___________________ i _____________________________.

5. Imenuj elektroinstalacione materijale na osnovu slike:

6. Sa im se provodi elektrina energija od izvoda do potroaa? _____________________________________________________________________________ 7. Spajanje provodnika se moe izvesti na nekoliko naina. Navedi te naine: a) ____________________________ b) ____________________________ c) ____________________________ 8. Napii koja je uloga slijedeih elektroinstalacionih materijala u elektrinim instalacijama: a) Instalacionih cijevi: __________________________________________________________ b) Razvodnih kutija: ___________________________________________________________ c) Sijalinih grla: ______________________________________________________________ d) Osiguraa: ________________________________________________________________ e) Prekidaa: ________________________________________________________________ 9. ta je AVOMETAR i zato slui? _____________________________________________________________________________ _____________________________________________________________________________ 10. Zaokrui slovo ispred materijal koji slui kao izolator u provodnicima: a) guma b) aluminij c) staklo d) e) f) bakar porculan zlato

Datum:

Ocjena: ___________________17


___________________

Vjeba

ZATITA OD STRUJNOG UDARA

ZADATAK: Pored svake slike ukratko opiite kakva je pogreka uinjena koja moe dovesti do strujnog udara. Dodajte svoj zakljuak ili preporuku! __________________________________________________________ __________________________________________________________ __________________________________________________________ __________________________________________________________

__________________________________________________________ __________________________________________________________ __________________________________________________________ __________________________________________________________

__________________________________________________________ __________________________________________________________ __________________________________________________________ __________________________________________________________

__________________________________________________________ __________________________________________________________ __________________________________________________________ __________________________________________________________

ZADATAK: Navedi nekoliko naina zatite od strujnog udara. Zatita od strujnog udara: a)_____________________________________________________________________________ b) _____________________________________________________________________________ c) _____________________________________________________________________________ d) _____________________________________________________________________________ e) _____________________________________________________________________________

18

Praktian rad:

IZRADADA ELEKTROMOTORA

ZADATAK: Napraviti elektromotora na osnovu uputa.

IZRADA ROTORA ELEKTROMOTORA Upute za rad Slika radnog postupka

1.

icu 3 mm izreemo na slijedee duine: jednu 150mm, dvije 80mm i dvije 60mm. ice lemimo jaom lemilicom i na nain kao to pokazuje slika. Potom na icu koja se protee po sredini namotavamo izolir traku od eljezne jezgre prema dolje.

2.

3.

Na izolir traku stavljamo kolektor (mesinganu cijev koju smo prepolovili po duini da bi je mogli staviti).

4.

Na kolektor zalemimo poetak bakarne ice 0,3mm (na slici lemni spoj). Potom vrimo namotavanje bakarne ice. Po zavretku namotavanja drugi kraj bakarne ice lemimo takoer na kolektor. Izolir trakom uvrujemo kolektor kao to pokazuje slika. Ovako titimo zalemljenu icu i pridravamo kolektor.

5.

19

IZRADA STATORA ELEKTROMOTORA

Upute za rad


1.

Stator se izrauje od dva komada pocinanog lima koji se saviju u obliku slova L dimenzija koje moete vidjeti na slici. Pazite da jedan lim napravite krai oko 1 do 2 mm i njega stavljamo na drugi lim. Na takva nain emo dobiti podjednaku visinu statora sa obje strane. Potreba su i dva zavrtnja M4 duine od 40 do 60 mm sa odgovarajuim maticama. Pomou njih vrimo spajanje ova dva lima koja smo savili u obliku slova L.

2.

3.

Dno statora obloiti izolir trakom, a potom namotati bakrenu icu kao i na rotor. Potrebno je na stator namotati onoliko ice koliko smo stavili i na rotor. Poetak i kraj bakrene ice na statoru ostavimo neto dui kako bi ga mogli spojiti sa kliznim kontaktom kolektora. Na osnovi motora (daski) napravimo dvije rupe promjera 3,5 mm. Rupe su udaljene jedna od druge onoliko koliko su udaljeni zavrtnji na statoru. Zatim stavljamo stator na osnovu elektromotora.

4.

20

IZRADA NOSAA ROTORA I KLIZNIH KONTAKATA

Upute za rad


1.

Nosae izraujemo nakon izrade statora. Njihova visina zavisi od visine statora. Moramo paziti da je rotor postavljen pri vrhu i da se moe nesmetano okretati unutar statora. Kada izreemo nosae, buimo jednu rupu u koju emo smjestiti rotor, a na drugom kraju po jednu ili dvije rupe kako bi nosae mogli privrstiti na osnovu motora. Potom vrimo savijanje dijela nosaa kojeg emo privrstiti na osnovu elektromotora.

2.

3.

Izraujemo klizne kontakte uz pomo ice kao to se moe vidjeti na slici. Njih privrujemo na osnovu elektromotora uz pomo kontaktnih limia i eksera. Na svaku od njih povezujemo jedan kraj bakrene ice sa statora i dalje je povezujemo sa ekserom koji e biti kontakt s baterijom.

Napomena: Popis potrebnog materijala za ovaj praktian rad nalazi se u vaim udbenicima.

21

Praktian rad

IZRADA ELEKTROMOTORA

Zadatak: Na osnovu tehnikog crtea napravite dijelove za elektromotor.

1

200

150

80

530

620 20

460

3

3

2

60

3

3

74

80 25

7. 6. 5. 4. 3. 2. 1. Poz.

Kolektor Nosai rotora Stator elektromotora elina ica (dio rotora) elina ica (dio rotora) elina ica (dio rotora) Osnova motora (daska) Naziv dijela

1 2 2 2 2 1 1 Kom.

Mesingana cijev Pocinani lim Pocinani lim ica ica ica Drvo Materijal

25 mm 4 mm 20mm 80 x 50 x 1 mm 60mm, 3mm 80mm, 3mm 150mm, 3mm 200 x 60 mm Dimenzije

M1:2

ELEKTROMOTOR22

Vjeba

KUNI ELEKTRINI APARATI

ZADATAK: Napii na predviene linije dijelove kunih elektrinih aparata koji se nalaze na slikama.

23

Ponavljanje 3



1. __________________________________________________________________________ __________________________________________________________________________ 2. __________________________________________________________________________ __________________________________________________________________________ __________________________________________________________________________ 3. __________________________________________________________________________ __________________________________________________________________________ __________________________________________________________________________ 4. __________________________________________________________________________ __________________________________________________________________________ 5. __________________________________________________________________________ __________________________________________________________________________ 6. __________________________________________________________________________ __________________________________________________________________________ 7. __________________________________________________________________________ __________________________________________________________________________ __________________________________________________________________________ 8. __________________________________________________________________________ __________________________________________________________________________ 9. __________________________________________________________________________ __________________________________________________________________________ 10. __________________________________________________________________________ __________________________________________________________________________ __________________________________________________________________________

24

Provjeravanje 1


ZADATAK: Paljivo proitaj pitanja, pa potom odgovaraj! 1. Ako je tvrdnja tana zaokruite DA, a ako je netana zaokruite NE. Aparat je jednostavna tehnika naprava konstruisana za obavljanje jednostavnog rada. Ureaji u kojima se elektrina energija pretvara u toplotnu nazivaju se elektromehanii ureaji. Elektrina grijalica je elektrotoplinski ureaj koji slui za zagrijavanje prostorija. Osnovni dijelovi svih elektromehanikih aparata su elektromotori. Hladnjake i zamrzivae treba postavljati na to toplija mjesta u kui. 2. Dopuni slijedee reenice: Elektromotori su strojevi ili ureaji koji elektrinu energiju pretvaraju u ____________________. Sistem cijevi na zadnjoj strani hladnjaka odakle se odvodi toplota rashladnog sredstva u okolinu zove se __________________________. Agregat je tehnika naprava koja objedinjuje vie _____________________________________ ____________________________________________________________________________. Osnovni dijelovi pegle su: ________________________________________________________ _____________________________________________________________________________ Elektrini poret je elektrotoplinski ureaj koji slui za __________________________________

DA DA DA DA DA

NE NE NE NE NE

3. Nabrojane kune elektrine aparate razvrstaj u tabelu: elektrina pegla, elektrini mlin za kafu, elektrini hladnjak, usisiva praine, elektrini reo, maina za pranje vea, mikrovalna penica, klima ureaj i elektrine mjealice (mikseri). Elektrotoplinski ureaji Elektromehaniki ureaji Kombinirani ureaji

4. Osnovu svakog elektrotoplinskog ureaja ini: a) elektrootporna ica, b) kuite, c) termostat. 5. Koja je uloga termostata u elektrotoplinskim ureajima? ________________________________

_____________________________________________________________________________

25

6. Imenuj kune elektrine aparate i njihove nazive napiite ispod slike:

7. Napii nekoliko reenica o hladnjaku kao jednom od kunih elektrinih aparata koji je naao iroku primjenu. _____________________________________________________________________________ _____________________________________________________________________________ _____________________________________________________________________________ _____________________________________________________________________________ 8. Koja je uloga programatora kod maine za pranje rublja? _____________________________________________________________________________ _____________________________________________________________________________ 9. Navedite nekoliko naina pravilnog koritenja kunih elektrinih aparata pomou kojih emo im produiti vijek trajanja: a) _________________________________________________________________________ b) _________________________________________________________________________ c) _________________________________________________________________________ d) _________________________________________________________________________ e) _________________________________________________________________________ f) _________________________________________________________________________

10. Koje su najekonominije elektrine grijalice? _____________________________________________________________________________ _____________________________________________________________________________

Datum:

Ocjena: ___________________26


___________________

2. ELEKTRONIKA Vjeba TELEFON PRENOS GOVORA

ZADATAK 1: Na asovima upoznali ste se sa prenosom govora sa jednog mjesta na drugo. Na slici je prikazan jedan takav prenos. Tvoj zadatak je da imenuje elemente oznaene sa brojevima i napie funkciju pojedinih elemenata. 1. 2. 3. 4.

5. Naziv elementa 1. 2. 3. 4. 5. Funkcija

ZADATAK 2: Ukratko objasni prenos govora. ___________________________________________________________________________________ ___________________________________________________________________________________ ___________________________________________________________________________________ ___________________________________________________________________________________ ___________________________________________________________________________________

Datum: __________________ _

Ocjena: __________________ _ 27


Vjeba

RADIOPRIJEMIK

ZADATAK 1: Dovrite shemu spoja i nacrtate izostavljene elemente radioprijemnika.

ZADATAK 2: Imenuj elektronike elemente radioprijemnika i upii u tabelu.

Rb. 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7.

Naziv elementa

Funkcija elementa

Datum: ___________________

Ocjena: ___________________28


Vjeba

TELEVIZIJSKE ANTENE

ZADATAK: Na prvoj slici je prikazana TV antene. Tvoj zadatak je da imenuje dijelove antene. Na drugoj slici je prikazan spoj dipola i koaksijalnog kabla. Potrebno je imenovati prikazane dijelove oznaene strelicama.

U prazna polja ispii nazive osnovne opreme za prijem satelitskih signala:

Datum: ___________________

Ocjena: ___________________29


Praktian rad:

ANTENSKO POJAALO

ZADATAK: Napravite antensko pojaalo za tv signal na osnovu date elektronske sheme.

Elektronska shema pojaala

Opis pojaala: Na shemi je prikazano jednostavno antensko pojaalo. Ono moe posluiti kako za pojaavanje TV signala tako i za radijska podruja. Ovakvo pojaalo se sastoji od dva dijela: samog pojaala i "fantomskog napajanja". Fantomsko napajanje je izvedeno pomou prikazanog sklopa i postavlja se izravno na TV prijamnik. Kao izvor napajanja moete koristiti ispravlja sa 12V/25mA ili koristiti baterije. Zavojnica L3 spreava prolazak VF signala na masu dok kondenzator C6 spreava prolazak istosmjernog napajanja na ulaz TV-a. Samo pojaalo je izvedeno sa samo jednim tranzistorom BFG 65. Taj tranzistor se odlikuje niskim umom. Signal sa antene se dovodi preko kondenzatora C1 na bazu tranzistora. Zavojnica L1 osigurava potreban istosmjerni signal, a zavojnica L2 slui kao radni otpor na kojemu dobijemo snano pojaani signal. Dioda D1 odrava konstantnu struju, a kondenzatori C2, C3 i C4 filtriraju napona. Zavojnice se motaju na feritnoj jezgrici promjera 5mm 6 zavoja.

30

Antensko pojaalo je najbolje ugraditi u plastinu vodootpornu kutiju sa izlazima za konektore i spojiti ga izravno na antenu te koaksijalnim kablom sa fantomskim napajanjem. Pojaanje iznosi 20dB, a radi u rasponu od 80 do 800 MHz-a.

Izgled tampanih ploa

Potreban materijal:

Poluprovodnici BFG65 tranzistor BZV49-C4V7 (zener dioda) Otpornici 270R 2,2k , trimer Kondenzatori 1n SMD 2,2u / 16V 47u / 16V 1n Ostalo Izvor napajanja 12V Zavojnica L1-L3 C1-C3 C4 C5 C6 R1 R2 Q1 D1

kom 1 1

ukupno 1 1

1 1

1 1

3 1 1 1

3 1 1 1

3

3

31

Ponavljanje 1

Tema: ELEKTRONIKA


1. __________________________________________________________________________ __________________________________________________________________________ 2. __________________________________________________________________________ __________________________________________________________________________ __________________________________________________________________________ 3. __________________________________________________________________________ __________________________________________________________________________ __________________________________________________________________________ __________________________________________________________________________ 4. __________________________________________________________________________ __________________________________________________________________________ __________________________________________________________________________ __________________________________________________________________________ 5. __________________________________________________________________________ __________________________________________________________________________ __________________________________________________________________________ __________________________________________________________________________ 6. __________________________________________________________________________ __________________________________________________________________________ 7. __________________________________________________________________________ __________________________________________________________________________ __________________________________________________________________________

32

Vjeba

SIMBOLI U ELEKTRONICI

ZADATAK: Napii naziv simbola i nacrtaj ga slobodnom rukom. SIMBOL NAZIV SIMBOL NAZIV

SIMBOL

NAZIV Preklopnik

SIMBOL

NAZIV PNP tranzistor

Schottky dioda

Elektronski kondenzator

Dioda

Zvunik

Otpornik

Solenoid

Datum: ___________________

Ocjena: ___________________33


Vjeba

OTKRIVANJE ELEKTRONIKIH ELEMENATA NA SHEMI

ZADATAK: Uz pomo tabele u kojoj se nalaze simboli elektronikih elemenata u udbeniku na str. 82 nacrtajte simbole koje ste prepoznali na ovim shemama i nazive tih elektronikih elemenata.

Shema 1 Simbol Naziv Simbol Naziv

Shema 2 Simbol Naziv Simbol Naziv

Datum: ___________________

Ocjena: ___________________34


Vjeba

IMENOVANJE ELEMENATA SPOJA

ZADATAK: Na slici je prikazan spoj elemenata, a va zadatak jeste da imenujete elemente spoja i prepoznate kako su povezani (serijski ili paralelno).

Zaokrui tane odgovore: 1. Elementi u ovom spoju su povezani: a) paralelno, b) serijski.

2. Vrijednost otpora se dobije: a) sabiranjem, b) oduzimanjem.

3. Ukupna vrijednost u ovom kolu je: a) 2 k, b) 3 k, c)

4 k. Ocjena: ___________________35

Datum: ___________________


Vjeba

IZRAUNAVANJE OTPRNOSTI OTORNIKA NA OSNOVU BOJA

ZADATAK: Na osnovu primjera koje smo vam detaljno objasnili u udbeniku i tabele koja se nalazi na str. 86 pokuajte izraunati otpornost slijedeih otpornika. 1. Primjer: crvena, zelena, uta, smea boja . Prvi prsten: Drugi prsten: Trei prsten: etvrti prsten: Vrijednost otpornika: _____________________

2. Primjer: zelena, plava, crvena, smea, smea boja. Prvi prsten: Drugi prsten: Trei prsten: etvrti prsten: Peti prsten: Vrijednost otpornika: _____________________

3. Primjer: siva, plava, narandasta, srebrena boja. Prvi prsten: Drugi prsten: Trei prsten: etvrti prsten: Vrijednost otpornika: _____________________ 4. Primjer: crvena, ljubiasta, uta i zlatna boja. Prvi prsten: Drugi prsten: Trei prsten: etvrti prsten: Vrijednost otpornika: _____________________

Datum: ___________________

Ocjena: ___________________36


Vjeba

MJERENJE OTPRNOSTI OTORNIKA

ZADATAK: Poto savladate mjerenje vrijednosti otpornika uz pomo mjernog instrumenta ommetra ili UNIMER-a uzmite otpornike koji se nalaze u vaim kabinetima za tehniku kulturu i izmjerite njihovu vrijednost. Izmjerene vrijednosti biljeite u tabelu 1. Nakon toga, za iste otpornike, izraunajte vrijednosti na osnovu boja koje se nalaze na njima i te rezultate zabiljeite u tabelu 2. Na kraju uporedite odreenu i izmjerenu vrijednost i napiite zakljuke do kojih ste doli. Tabela 1: Vrijednost otpornika 1. 2. 3. 4. 5. 6. 1. 2. 3. 4. 5. 6. Tabela 2: Vrijednost otpornika

Zakljuak: ___________________________________________________________________________________ ___________________________________________________________________________________ ___________________________________________________________________________________ ___________________________________________________________________________________ ___________________________________________________________________________________ Nacrtaj otpornike koje si mjerio i istakni boje koje vidi na njima.

Datum: ___________________

Ocjena: ___________________37


Vjeba

ISPITIVANJE ISPRAVNOSTI ELEKTROLITSKOG KONDENZATORA

ZADATAK 1: Oitajte vrijednost elektrolitskog kondenzatora izraenu u F, a zatim proitajte vrijednost probojnog napona. Podatke unesite u tabelu.

Vrijednost u F

Probojni napon V

Slika elektrolitskog kondenzatora ZADATAK 2: Izmjeri ispravnost elektrolitskog kondenzatora veeg kapaciteta npr. 470 F i promatraj skretanje kazaljke u desnu, odnosno lijevu stranu. Kod ispitivanja treba postaviti crvenu pipalicu na +, a crnu na - pol. Kazaljka UNIMER-a treba biti na omskom podruju. Napomena: Kada se postave pipalice na kondenzator kazaljke e vriti otklon na desnu stranu sve dok se kondenzator ne napuni el. energijom tada se kazaljka kree u lijevu stranu to nam signalizira da je kondenzator ispravan!

38

Vjeba

ISPITIVANJE KONDENZATORA

ZADATAK: Ispitati kondenzatore koje imate u kabinetu tehnike kulture ili ste ih donijeli od kue. Potrudite se da ih imate to vie jer e i rad biti zanimljiviji. Oznaite ih brojevima i na osnovu njih ispravnost upisujte u pripremljenu tabelu. Dobro je organizirati rad u manjim grupama. Podijelite kondenzatore po grupama. Kada zavrite mjerenja dajete kondenzatore grupi do sebe, a uzimate druge od njih. Bitno je da svi ispitate sve kondenzatore. Na kraju uporedite rezultate. Napomena: Prilikom ispitivanja kondenzatora stalnog ili promjenljivog koristi se omsko podruje instrumenta. UNIMER e pokazati otklon samo u sluaju ako je kondenzator neispravan. Kod ispitivanja elektrolitskog kondenzatora koji na sebi ima oznaene polove plus (+) i minus (-) pipalice instrumeta treba tako i spojiti crvena + crna -. Ako je kondenzator ispravan UNIMER e pokazati otklon zavisno od kapaciteta, a nakon toga lagano e padati, vratiti se u poetni poloaj.

Razne vrste kondenzatora Ispravnost kondenzatora 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. 12. 13. 14. Ispravnost kondenzatora

Datum: ___________________

Ocjena: ___________________39


Vjeba

ISPITIVANJE RADA ZAVOJNICE

ZADATAK: Na osnovu uputa i sheme napravite strujno kolo i ispitajte ta se deava u njemu kada dodate i zavojnicu. Svoja zapaanja zabiljeite u predvieni prostor.

Elektrotehnia shema strujnog kola Potreban materijal Potreban materijal: - eksperimentalna ploa, - baterija, - sijalica, - zavojnica, - prekida, - bakarna ica. Zapaanja: ___________________________________________________________________________________ ___________________________________________________________________________________ ___________________________________________________________________________________ ___________________________________________________________________________________ ___________________________________________________________________________________ Upute za rad Elemente postaviti na eksperimentalnu plou slijedei upute sa sheme. Provjerite ta se deava u strujnom krugu kada se u istom nalazi zavojnica. Potom izvadite zavojnicu i vidite ta se tada deava.

Datum: ___________________

Ocjena: ___________________40


Vjeba

ISPITIVANJE DIODE I MJERENJE VRIJEDNOSTI OTPORA

ZADATAK: Pomou ommetra ispitaj ispravnost LED diode. NAPOMENA: Obratiti panju na polaritet LED diode (anode-katode).

Upute za rad: 1. Oitaj vrijednost na skali, kada je crvena pipalica na anodi, a crna na katodi i upii vrijednost u tabelu. 2. Oitaj vrijednost na skali, kada je crvena pipalica na katodi, a crna na anodi i upii vrijednost u tabelu. Napravi zabiljeke i napii zakljuak: Kada je crvena pipalica na anodi Vrijednost u omima ()= Kada je crvena pipalica na katodi Vrijednost u omima ()=

Zakljuak: ___________________________________________________________________________________ ___________________________________________________________________________________ ___________________________________________________________________________________ ___________________________________________________________________________________

41

Praktian rad

ISPITIVA ISPRAVNOSTI PROVODNOSTI

ZADATAK: Napravite jednostavan ispitiva ispravnosti provodnosti prema uputama koje se nalaze u sljedeoj tabeli. Pri radu se pridravajte higijensko-tehnike zatite i uputa nastavnika.

Upute Potrebni materijal: Tranzistori: T1=BC107, T2=BC109 Otpornici: R1=470 k, R3=2,2 k, R4=330 1. LED dioda, prekida. izvor napajanja 9V i R2=27 k,

Slike

Ploica od pertinaksa sa ve pripremljenim otvorima za lemljenje.

2.

Potreban alat za rad: lemilica 30 W, tinol ica, pumpica, set alat za elektroniku.

Spajanje elemenata je prema montanoj shemi.

3.

Izgled tampane ploe.

4.

42

Upute za izradu ispitivaa ispravnosti provodnosti: 1. Prvi radni postupak spojiti otpornike R1, R2, R3 tako to emo provui noice kroz ploicu i izvriti lemljenje. 2. Drugi radni postupak spojiti tranzistore T1, T2 provui noice tranzistora kroz ploicu paljivo vriti lemljenje jer su tranzistori osjetljivi na toplotu. 3. Trei radni postupak spojiti otpornik R4 , diodu D1 i prekida tako to provuemo noice kroz ploicu i zalemimo. 4. Veze izmeu elemenata se ostvaruju pomou provodnika . 5. Prikljuivanje izvora napajanja 9V. NAPOMENA: Sa ovim ureajem moete ispitati ispravnost sijalice, osiguraa, provodnika i sl. Ureaj funkcionie na slijedei nain: Kada na ulaz postavimo osigura, sijalicu ili provodnik, dolazi do zatvaranja strujnog kola, potrebno je ukljuiti ureaj pomou prekidaa. Ako se ukljui LED dioda tada imamo ispravan osigura ili provodnik. U sluaju da se ne ukljui dioda tata osigura nije ispravan, a ako se radi o provodniku imamo prekid.

43

Vjeba

MJERENJE VRIJEDNOSTI NAPONA

ZADATAK 1: Izmjerite napon na jednoj akumulatorskoj bateriji, a potom na drugoj bateriji i upiite vrijednost u tabelu. ZADATAK 2: Spojite u seriju baterije tako to ete provodnikom spojiti minus (-) sa prve na plus (+) druge baterije. UNIMER-om, podeenim za mjerenje istosmjernog napona, izmjerite ukupan napon na baterijama tako to ete crvenu pipalicu postaviti na plus, a crnu na minus pol. Kazaljku postaviti na vrijednost 20 V. Napon se mjeri paralelno sa izvorom!

Napon Volti (V) Ukupan napon

Prva baterija

Druga baterija

Datum: ___________________

Ocjena: ___________________44


Praktian rad

ALARM

Alarm je ureaj koji signalizira odreene promjene koje osigurava. Ima veoma veliku primjenu poev od objekata, pa do automobila, skutera itd. ZADATAK: Na osnovu shema i podataka napravite alarm koji signalizira otvorena vrata ili prozor:

Potrebni elementi: R1=10 k; R2=470 k; C1=10 F; T1=BC 177; T2=BC 219; Zvunik 8 snage 1W

Elektronska shema

tampana ploa

NAPOMENA: Na prikazanoj shemi je prekida, koji se montira na vrata ili prozor. Prilikom otvaranja dolazi do ukljuenja alarma. Broj prekidaa moe se poveati, ali se spajaju paralelno.

45

Ponavljanje 2

Tema: ELEKTRONIKA


1. __________________________________________________________________________ __________________________________________________________________________ 2. __________________________________________________________________________ __________________________________________________________________________ __________________________________________________________________________ 3. __________________________________________________________________________ __________________________________________________________________________ __________________________________________________________________________ 4. __________________________________________________________________________ __________________________________________________________________________ 5. __________________________________________________________________________ __________________________________________________________________________ 6. __________________________________________________________________________ __________________________________________________________________________ 7. __________________________________________________________________________ __________________________________________________________________________ 8. __________________________________________________________________________ __________________________________________________________________________ 9. __________________________________________________________________________ __________________________________________________________________________ 10. __________________________________________________________________________ __________________________________________________________________________

46

ProvjeravanjeZADATAK: Paljivo proitaj pitanja, pa potom odgovaraj!

Tema: ELEKTRONIKA

1. Ako je tvrdnja tana zaokruite DA, a ako je netana zaokruite NE. Elektronika se bavi prouavanjem i primjenom kretanja slobodnih elektrona kroz poluprovodnike, razrijeene plinove (gasove) i vakum. Ako elimo uti udaljene radiostanice trebamo vriti pojaanje signala. Grecov spoj je spoj etiri diode koji omoguava ispravljanje istosmjerne struje u naizmjeninu. Frekvencija je broj oscilacija u jedinici vremena. Otpornici su elementi koji imaju zadatak da akumuliraju energiju (kondenzuje), odnosno pretvaraju elektrinu energiju u elektrostatiku i obratno. 2. Dopuni slijedee reenice: -

DA DA DA DA DA

NE NE NE NE NE

Elektroni se kreu kroz elektronske elemente, kao to su: _______________________________ ____________________________________________________________________________. Telefon je ureaj koji slui za prijenos ______________________________________________. Demodulacija je odvajanje niskofrekventnih oscilacija iz _______________________________. Otpornike u strujnim krugovima moemo vezati na vie naina i to: ______________________ _________________________________.

-

-

Zavojnica bez tijela naziva se _____________________________. LED diode koje slue za ________________________________________________________.

3. Ispod slike napii naziv elektronikog elementa.

4. Pomou ega se vri pojaavanje signala kako bi mogli uti udaljene radiostanice? _____________________________________________________________________________ 5. Zato slui eksperimentalna ploa?________________________________________________ _____________________________________________________________________________

47

6. Navedite nazive pasivnih elektronikih elemenata: a) ____________________________ b) ____________________________ c) ____________________________

7. Na slikama su prikazani elektroniki simboli. Tvoj zadatak je da prepozna simbole i upie njihove nazive.

8. Odredite vrijednost otpora otpornika koji na sebi ima 4 prstena u slijedeim bojama: crvena ljubiasta - uta - smea. __________________________________________________________________________ 9. Povei strelicama elektrine veliine sa njihovim mjernim jedinicama: Elektrini otpor Elektrini kapacitet Induktivitet 10. Zaokrui najsloeniji integrirani krug: a) ROM, b) mikroprocesor, c) memorija, d) modem. farad (F) om () henri (H)

Datum:

Ocjena: ___________________48


___________________

3. TELEKOMUNIKACIJE Vjeba TELEGRAFIJA

ZADATAK: Napii drugu ili drugarici poruku u Morzeovom kodu i daj da je deifriraju.U tabeli su kodovi slova, brojeva i znakova koji e ti olakati pisanje poruke.

A B C D E F G H I J K L M N O Q P R S T U V

.- -.-.. . ..-. - -. . .. .- - -..-.. --. --- - ..- -. .-. ..-

W X Y Z 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 . , ? ! : ' =

.- -..-.- - -.. ----.- - - ..- - - ... -. - - - - -.. - - - -. .-.-.- -..- ..- -.. ..- -. - - - .-..-. .- - - -. --

_________________________________________ _________________________________________ _________________________________________ _________________________________________ _________________________________________ _________________________________________ _________________________________________ _________________________________________ _________________________________________ _________________________________________ _________________________________________ _________________________________________ _________________________________________ _________________________________________ _________________________________________ _________________________________________ _________________________________________ _________________________________________ _________________________________________ _________________________________________

Morseov alfabet

49

Praktian radZADATAK:

SVJETLOSNI TELEGRAF

Na osnovu detaljnog crtea, koji se nalazi u prilogu kao i na osnovu sklopnog crtea njihovog spajanja, namjetanjem suhe baterije od 4,5 V

samostalno ili sa drugom izradi svjetlosni telegraf, koji je ustvari jednostavno strujno kolo sa tasterom. Poslije izrade potrebnih dijelova i provjerite nain funkcionisanja ureaja.

Sklopni crte Svjetlosni telagraf

50

42 52 55 55 10 16 16 10 10 10

5122 16 10 10 22 20 10 10 22 10 10

10

10

20

10

10

10

10

30

1

30

2

410 10

10

36 16

10 10 25

36 16 10

30

7

20

516 50 9 30 100

7

10 10

30 10

10

10 10

10

30 10

10 10

10

40

650 35 30

10

7

10

35

12. 11. 10. 9. 8. 7. 6. 5. 4. 3. 2. 1. Poz.

Izvor napajanja Provodnik duine 420 mm Potroa sijalica Dugme prekidaa Vijak sa navrtkom Poluga prekidaa Kontakt prekidaa Dra sijalice Kontakti sijalice i baterije Dra baterije Nogice postolja Postolje Naziv dijela

1 1 1 1 1 1 1 1 3 1 4 1 Kom.

Baterija Sa pvc izolacijom 3,5V/0,3A Poklopac od tubice Lim bijeli Lim bijeli Lim bijeli Lim bijeli Lim bijeli per-ploa per-ploa Materijal

4,5 V 0,6

M3x10

5x30x30 5x120x200 Dimenzije

M1:2

SVJETLOSNI TELEGRAF52

20

10

30

25

10

10

10

NAPOMENA: U slijedeim tabelama se nalaze potrebne upute za izradu svjetlosnog telegrafa kao i potreban alat, pribor i materijal.

PRIBOR I ALAT - Pribor za mjerenje i obiljeavanje na materijalu. - Alat i pribor za obradu perploe (rezbarski luk, testerica i turpije). - Alat za obradu ice i lima (makaze, klijeta, turpije, probija za lim, stega za metal, svrdlo 3 i runa builica. - Elektrino lemilo manje snage 30W. - Pribor za lemljenje. Redoslijed i nain izrade: 1.

MATERIJAL - perploa 5*150*200 mm, - ljepilo za drvo, brusni papir, - bijeli konzervni lim 0,3*40*350 mm, - vijak m3 *10 sa odgovarajuim navrtkama, - poklopac od tube za boje, - sijalica 3v/0,3a, - izolovani bakarni provodnik 0,6 mm-420mm, - pljosnata suha baterija od 4,5 V.

Prouiti tehnike crtee, meusobno ih proanalizirati i izvriti podjelu poslova. Po potrebi traiti pojanjenje od nastavnika.

2.

Od komada perploe izrezati postolje (poz. 1) i nogice postolja (poz. 2) ivice i povrine obraditi turpijama i brusnim papirom na tane dimenzije. Na postolju (poz. 1) tanim prenoenjem mjera, obiljeiti mjesta za proreze kroz koje treba privrstiti dijelove od lima, a zatim ih paljivo izrezati rezbarskom testericom. Ponovo izbrusiti povrinu postolja sitnijim brusnim papirom, a onda sa donje strane nalijepiti nogice. Na komad lima paljivo prenijeti mjere i oblike svih dijelova u potrebnom broju komada (poz. 3,4,5,6 i 7). Makazama za lim paljivo izrezati sve dijelove, a zatim ih izravnati turpijom za metal. Turpijama sa finim zubima izravnati ivice svih dijelova od lima, a uz to zaobliti uglove na potrebnim mjestima pojedinih detalja. Probuiti rupu 9 na drau sijalice (poz. 5). Pomou stege za metal i ablona savijte dijelove od lima i privrstite za postolje. Pri tome se drite sklopnog crtea. Izvrite rezanje izolovanog bakarnog provodnika na potrebne duine, skinuti izolaciju sa krajeva izrezanih komada i poslije savijanja zalemite ih za odgovarajue kontakte od lima. Postaviti bateriju i uvrnuti sijalicu, a zatim provjeriti ispravnost ureaja i nain njegovog funkcionisanja.

3. 4. 5. 6. 7. 8. 9.

10.

11.

53

Ponavljanje

Tema: TELEKOMUNIKACIJE


1. __________________________________________________________________________ __________________________________________________________________________ 2. __________________________________________________________________________ __________________________________________________________________________ __________________________________________________________________________ 3. __________________________________________________________________________ __________________________________________________________________________ 4. __________________________________________________________________________ __________________________________________________________________________ __________________________________________________________________________ 5. __________________________________________________________________________ __________________________________________________________________________ 6. __________________________________________________________________________ __________________________________________________________________________ 7. __________________________________________________________________________ __________________________________________________________________________ 8. __________________________________________________________________________ __________________________________________________________________________ __________________________________________________________________________ 9. __________________________________________________________________________ __________________________________________________________________________ 10. __________________________________________________________________________ __________________________________________________________________________

54

Provjeravanje

Tema: TELEKOMUNIKACIJE

ZADATAK: Paljivo proitaj pitanja, pa potom odgovaraj! 1. Ako je tvrdnja tana zaokruite DA, a ako je netana zaokruite NE. Telekomunikacija je prijenos zvuka, rijei, slika, podataka i drugih oblika informacija elektronikim putem. Za slanje E-mail poruka ne moramo biti prikljueni na Internet. Mobilni telefoni ili mobiteli koriste radio valove male snage za slanje poruka. Samuel Morse je definisao telegrafski kod, Morseov alfabet, koji se sastoji od crtica i taaka. Telefonske veze moemo uspostaviti bez telefonskih centrala. 2. Dopuni slijedee reenice: Kako bi funkcionirao, svakom su telekomunikacijskom sistemu potrebne tri stvari: ____________________________________________________________________________. Internet se sastoji od ___________________________________________________________ ____________________________________________________________________________. Grana telekomunikacije koja omoguava prenoenje govora na daljinu pomou elektrine struje naziva se ________________________. Telefonske centrale su organizirane na razliitim nivoima, pa tako imamo mjesne, ___________ ____________________________________________________________________________. 3. ta moe biti odailja u telekomunikacijskom sistemu i koja je njihova uloga? _____________________________________________________________________________ _____________________________________________________________________________ _____________________________________________________________________________ 4. Koja je osnovna razlika izmeu telefona i telegrafa? _____________________________________________________________________________ _____________________________________________________________________________ 5. Od ega je sastavljena telegrafska mrea? __________________________________________ ____________________________________________________________________________

DA DA DA DA DA

NE NE NE NE NE

Datum: ___________________

Ocjena: ___________________55


4. SAOBRAAJNA KULTURA Vjeba PRAVILNO KORITENJE SREDSTAVA JAVNOG SAOBRAAJA

ZADATAK: Imenuj na osnovu slika sredstva javnog saobraaja, a potom navedi nekoliko pravila ponaanja kojih se trebamo pridravati prilikom koritenja sredstava javnog saobraaj.

Pravila ponaanja u sredstvima javnog saobraaja: _____________________________________________________________________________ _____________________________________________________________________________ _____________________________________________________________________________ _____________________________________________________________________________ _____________________________________________________________________________ _____________________________________________________________________________ _____________________________________________________________________________ _____________________________________________________________________________

Datum: ___________________

Ocjena: ___________________56


PROUAVANJE SHEME O FAKTORIMA OD Vjeba KOJIH ZAVISI EFIKASNOST I BEZBJEDNOSTI SAOBRAAJAZADATAK: Uz pomo sheme koja se nalazi u vaim udbenicima na str. 112 analizirajte faktore o kojima zavisi efikasnost i bezbjednost saobraaja. Podijelite se u grupe ili parove kako bi ih lake analizirali, a na kraju prezentirajte svoje radove drugim uenicima/ama.

Dio sheme Prijedlog za grupe/parove: 1. Faktor vozilo, 2. Faktor put, 3. Faktor ovjek sposobnosti, 4. Faktor ovjek znanje, 5. Faktor ovjek vjetine, 6. Faktor ovjek uzrok pogrenih odluka i procjena.

NAPOMENA: Za ovaj rad su vam potrebne dodatne informacije pa je dobro da za rad uzmete jednu sedmicu kako bi mogli prikupiti to vie informacija.

57

Ponavljanje

Tema: SAOBRAAJNA KULTURA


1. __________________________________________________________________________ __________________________________________________________________________ 2. __________________________________________________________________________ __________________________________________________________________________ __________________________________________________________________________ __________________________________________________________________________ 3. __________________________________________________________________________ __________________________________________________________________________ 4. __________________________________________________________________________ __________________________________________________________________________ __________________________________________________________________________ 5. __________________________________________________________________________ __________________________________________________________________________ 6. __________________________________________________________________________ __________________________________________________________________________ __________________________________________________________________________ 7. __________________________________________________________________________ __________________________________________________________________________ __________________________________________________________________________ __________________________________________________________________________

58

Provjeravanje

Tema: SAOBRAAJNA KULTURA

ZADATAK: Paljivo proitaj pitanja, pa potom odgovaraj! 1. Ako je tvrdnja tana zaokruite DA, a ako je netana zaokruite NE. U gradskom i prigradskom saobraaju ljudi se najvie koriste gradskim autobusom i manjim autobusom (kombi). Pravilno je kada voza zaustavlja sredstva javnog saobraaja na povrinama koja nisu predviena za zaustavljanje kao to su trotoari, kolovozi, pjeae staze itd. Opasno je uskakati ili iskati iz vozila prije nego se zaustavi, a posebno je opasno vjeati se na vanjske dijelove vozila. Saobraajna psihologija prouava psiholoke faktore u saobraaju i na osnovu njihovog opaanja, pomae u prevenciji saobraajnih nezgoda. Neprilagoena brzina je jedan od najeih uzroka saobraajnih nesrea. 2. Dopuni slijedee reenice: Za putovanje od jednog mjesta do drugog ljudi najee koriste prevozna sredstva kao to su: ____________________________________________________________________________. Faktori koji djeluju na efikasnost i bezbjednost saobraaja su ____________________________ ____________________________________________________________________________. Najei uzronici saobraajnih nesrea su: _________________________________________ _____________________________________________________________________________ 3. ovjek je vaan i presudan faktor u saobraaju. Navedi nekoliko primjera njegovog uea u saobraaju: a) _________________________________________________________________________ b) _________________________________________________________________________ c) _________________________________________________________________________ d) _________________________________________________________________________ 4. ta je saobraajna nezgoda? ____________________________________________________ ____________________________________________________________________________ DA NE DA NE DA NE DA NE

DA

NE

Datum: ___________________

Ocjena: ___________________59


5. ENERGIJA I OKOLINA Vjeba ALTERNATIVNI IZVORI ENERGIJE

ZADATAK: Na slikama su prikazani alternativni izvori energije, a va zadatak je da prepoznate o kojem se izvoru radi i napiete nekoliko njegovih karakteristika.

Naziv alternativnog izvora: ________________________________________ Karakteristike: ________________________________________ ________________________________________ ________________________________________ ________________________________________ ________________________________________




60

Ponavljanje

Tema: ENERGIJA I OKOLINA

ZADATAK: Odgovori na pitanja koja se nalaze u udbeniku na stranici 126. 1. __________________________________________________________________________ __________________________________________________________________________ 2. __________________________________________________________________________ __________________________________________________________________________

3. __________________________________________________________________________ __________________________________________________________________________ 4. __________________________________________________________________________ __________________________________________________________________________ __________________________________________________________________________ 5. __________________________________________________________________________ __________________________________________________________________________ 6. __________________________________________________________________________ __________________________________________________________________________ __________________________________________________________________________ 7. __________________________________________________________________________ __________________________________________________________________________ 8. __________________________________________________________________________ __________________________________________________________________________ __________________________________________________________________________ 9. __________________________________________________________________________ __________________________________________________________________________

61

Provjeravanje

Tema: ENERGIJA I OKOLINA

ZADATAK: Paljivo proitaj pitanja, pa potom odgovaraj! 1. Ako je tvrdnja tana zaokruite DA, a ako je netana zaokruite NE. Energija se ne moe unititi, nego ona prelazi iz jednog oblika u drugi ili s jednog tijela na drugo. Fosilna goriva su nastala prije mnogo miliona godina taloenjem biljaka i ivotinja koje su upijale Sunevu energiju. Obnovljivi izvori energije su nafta, prirodni gas, ugalj. U domainstvima se koriste klasini izvori energije. Proizvodnja energije ne uzrokuje znaajne negativne posljedice za okoli. 2. Dopuni slijedee reenice: Postoji nekoliko izvora energije i to : _______________________________________________ ____________________________________________________________________________ Energija se dobiva sagorijevanjem fosilnih goriva u ____________________________________ ____________________________________________________________________________. Obnovljivi izvori energije su: ______________________________________________________ ____________________________________________________________________________. DA DA DA NE NE NE DA NE

DA

NE

3. Kako se dobija geotermalna energija? ______________________________________________ _____________________________________________________________________________ 4. Navedi nekoliko naina racionalnog koritenja elektrine energije: a) _________________________________________________________________________ b) _________________________________________________________________________ c) _________________________________________________________________________ d) _________________________________________________________________________ e) _________________________________________________________________________ 5. Koji je najbolji nain zatite ovjekove okoline? _____________________________________________________________________________ _____________________________________________________________________________

62

6. Danas se u svijetu koriste razliiti izvori energije. Moemo ih podijeliti na: klasine i alternativne. Navedene izvore energije razvrstaj u tabelu: ugalj, suneva energija, drvo, energija vjetra, energija morskih valova, nafta, prirodni gas, geotermalna energija. Klasini izvori energije Alternativni izvori energije

7. Veliki dio onoga to izbacimo iz kue moe biti reciklirano. Navedi neke od materijala koji se mogu reciklirati: _____________________________________ _____________________________________________________________________________ 8. Koje su prednosti koritenja drveta kao goriva (energenta) u domainstvu? _____________________________________________________________________________ _____________________________________________________________________________ _____________________________________________________________________________ 9. Zbog ega se prirodni gas koji se koristi u domainstvima odorie tj. dodaju mu se gasovi sa mirisom? _____________________________________________________________________ _____________________________________________________________________________ 10. Navedi nekoliko primjera naruavanja prirode: a) ___________________________________ b) ___________________________________ c) ___________________________________ d) ___________________________________ e) ___________________________________

Datum:

Ocjena: ___________________63


___________________

6. ELEKTRANE (IZBORNI DIO)

Vjeba

VJETROELEKTRANE

ZADATAK: Na osnovu slika zakljui o kojoj vrsti vjetroelektrane se radi i naziv napii ispod te navedi nekoliko prednosti i nedostataka istih.

Prednosti vjetroelektrana: a) ___________________________________________________________________________ b) ___________________________________________________________________________ c) ___________________________________________________________________________ d) ___________________________________________________________________________ Nedostaci vjetroelektrana: a) ___________________________________________________________________________ b) ___________________________________________________________________________ c) ___________________________________________________________________________ d) ___________________________________________________________________________

Datum: ___________________

Ocjena: ___________________ 64


Vjeba

SOLARNE ELEKTRANE

ZADATAK: Pored slike i naziva principa rada solarne elektrane napii nekoliko njenih karakteristika. Princip rada solarne elektrane Elektrane na principu parabolinih kolektora Karakteristike ________________________________________ ________________________________________ ________________________________________ ________________________________________ ________________________________________ ________________________________________ ________________________________________ ________________________________________ ________________________________________ ________________________________________ ________________________________________ ________________________________________ ________________________________________ ________________________________________ ________________________________________ ________________________________________ ________________________________________ ________________________________________ ________________________________________ ________________________________________ ________________________________________ ________________________________________ ________________________________________ ________________________________________ ________________________________________ ________________________________________ ________________________________________ ________________________________________ ________________________________________ ________________________________________ ________________________________________ ________________________________________ ________________________________________ ________________________________________ ________________________________________

Elektrane na principu solarnih t ornjeva

Elektrane na principu Solarnih tanjira

Elektrane na principu fresnel kolektora

Solarne uzgonske elektrane

Datum: ___________________

Ocjena: ___________________65


VjebaZADATAK:

SISTEMI GEOTERMALNIH ELEKTRANA

Na osnovu shema principa rada geotermalnih elektrana koje vidite otkrijte o kojoj

geotermalnoj elektrani je rije i naziv napiite ispod sheme. Potom pokuajte na osnovu steenog znanja i onog to ste sami saznali opisati rad svake od njih. Na kraju istaknute njihove prednosti. Sheme principa rada geotermalnih elektrana Rad geotermalnih elektrana Naziv: ___________________________________________ Opis rada: __________________________________________________ __________________________________________________ __________________________________________________ __________________________________________________ __________________________________________________ __________________________________________________ __________________________________________________ Naziv: ___________________________________________ Opis rada: __________________________________________________ __________________________________________________ __________________________________________________ __________________________________________________ __________________________________________________ __________________________________________________ __________________________________________________ Naziv: ___________________________________________ Opis rada: __________________________________________________ __________________________________________________ __________________________________________________ __________________________________________________ __________________________________________________ __________________________________________________ __________________________________________________ Prednosti geotermalnih elektrana: a) ___________________________________________________________________________ b) ___________________________________________________________________________ c) ___________________________________________________________________________ d) ___________________________________________________________________________

Datum: ___________________

Ocjena: ___________________66


Ponavljane

Tema: ELEKTRANE (izborni dio)

ZADATAK: Odgovori na pitanja koja se nalaze u udbeniku na stranici 139. 1. __________________________________________________________________________ __________________________________________________________________________ 2. __________________________________________________________________________ __________________________________________________________________________ 3. __________________________________________________________________________ __________________________________________________________________________ __________________________________________________________________________ 4. __________________________________________________________________________ __________________________________________________________________________ 5. __________________________________________________________________________ __________________________________________________________________________ __________________________________________________________________________ 6. __________________________________________________________________________ __________________________________________________________________________ __________________________________________________________________________ __________________________________________________________________________ 7. __________________________________________________________________________ __________________________________________________________________________ __________________________________________________________________________ 8. __________________________________________________________________________ __________________________________________________________________________ __________________________________________________________________________

67

9. __________________________________________________________________________ __________________________________________________________________________ 10. __________________________________________________________________________ __________________________________________________________________________ __________________________________________________________________________ __________________________________________________________________________ 11. __________________________________________________________________________ __________________________________________________________________________ 12. __________________________________________________________________________ __________________________________________________________________________ __________________________________________________________________________ __________________________________________________________________________ 13. __________________________________________________________________________ __________________________________________________________________________ __________________________________________________________________________ __________________________________________________________________________ __________________________________________________________________________

68

Provjeravanje

Tema: ELEKTRANE (izborni dio)

ZADATAK: Paljivo proitaj pitanja, pa potom odgovaraj! 1. Ako je tvrdnja tana zaokruite DA, a ako je netana zaokruite NE. Elektrane su energetska postrojenja u kojima se oblici primarne energija pretvaraju u elektrinu energiju. Vjetroturbine moemo postavljati na bilo koje mjesto. Geotermalne elektrane imaju vrlo niske trokove proizvodnje. Elektrane na principu plime i oseke koriste pomjeranje mora za dobijanje elektrine energije. Solarne elektrane mogu da proizvode elektrinu energiju danju i nou. 2. Dopuni slijedee reenice: Solarne elektrane su postrojenja gdje se energija sunevog zraenja pretvara u _____________ _____________________. Elektrane koje koriste vruu vodu i paru iz Zemlje za pokretanje generatora zovemo _____________________________________________________. 3. Nabroj elektrane koje predstavljaju alternativne naine dobijanja elektrine energije: _____________________________________________________________________________ _____________________________________________________________________________ 4. Navedi nekoliko prednosti koritenja solarnih elektrana: a) _________________________________________________________________________ b) _________________________________________________________________________ c) _________________________________________________________________________ 5. Gdje je preporuljivo da se izgrauju vjetroelektrane? _____________________________________________________________________________ _____________________________________________________________________________ 6. Na koji nain bi solarne elektrane bile najefikasnije? _____________________________________________________________________________ _____________________________________________________________________________

DA DA DA DA DA

NE NE NE NE NE

Datum: ___________________

Ocjena: ___________________69


7. ELEKTRONIKA (IZBORNI DIO) Vjeba ISPITIVA DIODA I TRANZISTORA

ZADATAK: Napravite ispitiva dioda i tranzistora prema zadatoj elektronskoj shemi. Pridravajte se uputa vaeg nastavnika/ce. Potreban materijal za rad: Otpornik Otpornik Tranzistor Prekida obini 9 Volt Alkaline Duracell Pertinaks Plastina Snage 0,3W R1, R2=10 k R3 = 33 k T = BC 140 Prekida Baterija 9 V Bakarna ploica Kutijica za smjetaj ureaja Sijalica

Elektronska shema ispitivaa dioda i tranzistora Ureaj funkcionie na slijedei nain: Spajanjem diode na ispitne prikljuke, ako je diode ispravna, a spojili smo je u propusnom smjeru kako je nacrtano na shemi, sijalica e svijetliti. Zasvijetlit e zato jer je potekla struja baze tranzistora pa se u krugu kolektora pojavila iz izvora napajanja znatno jaa struja, dovoljno da upali sijalicu. Ako sad okrenemo izvode diode i ponovo prikljuimo na ispitne prikljuke, sijalica ne smije svijetliti, ako je dioda ispravna. Na ovaj nain moemo ispitivati tranzistore jer se oni zapravo sastoje od dvije diode i to one kolektor-baza i emiter baza. Tako ispitujui diode u tranzistoru, moemo ispitati je li tranzistor ispravan, pa ak i kojeg je tipa (PNP ili NPN).

70

Ponavljanje

Tema: ELEKTRONIKA (izborni dio)


1. __________________________________________________________________________ __________________________________________________________________________ 2. __________________________________________________________________________ __________________________________________________________________________ 3. __________________________________________________________________________ __________________________________________________________________________ 4. __________________________________________________________________________ __________________________________________________________________________ 5. __________________________________________________________________________ __________________________________________________________________________ 6. __________________________________________________________________________ __________________________________________________________________________ 7. __________________________________________________________________________ __________________________________________________________________________ __________________________________________________________________________ 8. __________________________________________________________________________ __________________________________________________________________________ 9. __________________________________________________________________________ __________________________________________________________________________

71

Provjeravanje

Tema: ELEKTRONIKA (izborni dio)

ZADATAK: Paljivo proitaj pitanja, pa potom odgovaraj! 1. Ako je tvrdnja tana zaokruite DA, a ako je netana zaokruite NE. LED diode nisu osjetljive na previe struje. Upotrebom otpornika moemo ograniiti protok struje do LED diode. Postavljanjem otpornika na ulaz osjetljivog tranzistora ili integrisanog ograniavamo struju koja stie do tih komponenata. Najee koritene komponente u elektronikim ureajima su kondenzatori. Dioda je najjednostavniji oblik poluprovodnika. 2. Dopuni slijedee reenice: Kondenzator se sastoji od _______________________________________________________. Diodi most (Grecov most) najefikasnije pretvara ______________________________________ _________________________________________________________________________. Glavno tehnoloko unapreenje raunara tree generacije bila je primjena _________________ ___________________________________. 3. Koji su to poluprovodniki elementi? _______________________________________________ kola,

DA DA DA DA DA

NE NE NE NE NE

4. Navedi gdje se primjenjuju kondenzatori: a) Pravljenje mjeraa vremena, b) ________________________________________________ c) ________________________________________________ d) ________________________________________________

5. Navedi nazive nekoliko podtipova dioda: _______________________________ _______________________________ _______________________________ _______________________________

6. Koja je osnovna namjena tranzistora? ______________________________________________ _____________________________________________________________________________

Datum: ___________________

Ocjena: ___________________72


8. SAOBRAAJNA KULTURA (IZBORNI DIO) Vjeba SISTEM ZA PALJENJE

ZADATAK: Na linije napii elektrine dijelove automobila koje ine sistem za paljenje.

ZADATAK: Imenuj dijelove akumulatora.

Datum: ___________________

Ocjena: ___________________ 73


Ponavljanje

Tema: SAOBRAAJNA KULTURA (izborni dio)


1. __________________________________________________________________________ __________________________________________________________________________ __________________________________________________________________________ 2. __________________________________________________________________________ __________________________________________________________________________ __________________________________________________________________________ 3. __________________________________________________________________________ __________________________________________________________________________ __________________________________________________________________________ 4. __________________________________________________________________________ __________________________________________________________________________ __________________________________________________________________________ 5. __________________________________________________________________________ __________________________________________________________________________ __________________________________________________________________________ __________________________________________________________________________ 6. __________________________________________________________________________ __________________________________________________________________________ 7. __________________________________________________________________________ __________________________________________________________________________ __________________________________________________________________________ 8. __________________________________________________________________________ __________________________________________________________________________

74

9.

__________________________________________________________________________ __________________________________________________________________________ __________________________________________________________________________

10.

Documents

Dnevnik Rada Za Viii Razed Devetogodisnjeg Obrazovanja