Doko.vn 242688 Nghien Cuu Tac Dong Anh Huong Cua Hang r

Bé c«ng th−¬ng

ViÖn nghiªn cøu th−¬ng m¹i

®Ò tµi khoa häc cÊp bé M· sè : 69.08.RD

Nghiªn cøu t¸c ®éng ¶nh h−ëng cña hµng rµo kü thuËt th−¬ng m¹i (TBT) NhËt B¶n ®èi víi xuÊt khÈu hµng n«ng,

l©m, thuû s¶n cña ViÖt nam vµ gi¶i ph¸p kh¾c phôc

C¬ quan qu¶n lý ®Ò tµi : Bé C«ng Th−¬ng C¬ quan chñ tr× thùc hiÖn : ViÖn Nghiªn cøu Th−¬ng m¹i Chñ nhiÖm ®Ò tµi: Th.S. Hoµng ThÞ V©n Anh Çc thµnh viªn: TS. NguyÔn ThÞ NhiÔu

Th.S. §ç Kim Chi Th.S. Ph¹m ThÞ C¶i Th.S. Lª Huy Kh«i CN. Ph¹m Hång Lam CN. Hoµng ThÞ H−¬ng Lan

715906/3/2009

Hµ néi - 2008

Danh môc ch÷ viÕt t¾t ViÕt t¾t tiÕng Anh

ViÕt t¾t Néi dung tiÕng Anh Néi dung tiÕng ViÖt

AoA Agreement on Agriculture HiÖp ®Þnh n«ng nghiÖp FAO Food and Agriculture

Organization of the United Nations

Tæ chøc n«ng l−¬ng Liªn hîp quèc

GAP Good Agricultural Practice Tiªu chuÈn quèc gia vÒ Thùc hµnh N«ng nghiÖp Tèt

JAS Japan Agricultural Standards Tiªu chuÈn n«ng nghiÖp NhËt B¶n

JETRO Japan External Trade Organization

Tæ chøc xóc tiÕn th−¬ng m¹i NhËt B¶n

JIS Japannese Industrial Standards Tiªu chuÈn c«ng nghiÖp NhËt B¶n

SPS Sanitary and Phytosanitary Standards

Tiªu chuÈn vÖ sinh dÞch tÔ & kiÓm dÞch ®éng thùc vËt

TBT Technical Barriers to Trade Hµng rµo kü thuËt trong th−¬ng m¹i

WTO World Trade Organization Tæ chøc th−¬ng m¹i thÕ giíi EU European Union Liªn minh Ch©u ©u HACCP Hazard Analysis and Critical

Control Points HÖ thèng ph©n tÝch mèi nguy vµ ®iÓm kiÓm so¸t tíi h¹n

USD United States dollar §ång §« la Mü ViÕt t¾t tiÕng ViÖt

ViÕt t¾t Néi dung tiÕng ViÖt

ATVSTP An toµn vÖ sinh thùc phÈm DN Doanh nghiÖp VN ViÖt Nam

Danh môc b¶ng biÓu

B¶ng 1.1. Hµng rµo kü thuËt th−¬ng m¹i cña mét sè n−íc 8

B¶ng 2.1. T×nh h×nh xuÊt nhËp khÈu cña NhËt B¶n 30

B¶ng 2.2. XuÊt khÈu hµng n«ng, l©m, thuû s¶n cña NhËt B¶n 30

B¶ng 2.3. XuÊt khÈu n«ng s¶n cña NhËt B¶n 31

B¶ng 2.4. XuÊt khÈu thuû s¶n cña NhËt B¶n 31

B¶ng 2.5. XuÊt khÈu l©m s¶n cña NhËt B¶n 32

B¶ng 2.6. ThÞ tr−êng xuÊt khÈu hµng n«ng, l©m, thuû s¶n chñ yÕu cña NhËt B¶n 32

B¶ng 2.7. NhËp khÈu n«ng, l©m, thñy s¶n cña NhËt B¶n 33

B¶ng 2.8. NhËp khÈu n«ng s¶n cña NhËt B¶n theo nhãm s¶n phÈm 33

B¶ng 2.9. Çc n−íc xuÊt khÈu n«ng s¶n lín nhÊt sang NhËt B¶n 34

B¶ng 2.10. NhËp khÈu thñy s¶n cña NhËt B¶n theo nhãm s¶n phÈm 34

B¶ng 2.11. Çc n−íc xuÊt khÈu thñy s¶n lín nhÊt sang NhËt B¶n 35

B¶ng 2.12. NhËp khÈu l©m s¶n cña NhËt B¶n theo nhãm s¶n phÈm 35

B¶ng 2.13. Çc n−íc xuÊt khÈu l©m s¶n lín nhÊt sang NhËt B¶n 36

B¶ng 2.14. Çc n−íc xuÊt khÈu n«ng, l©m, thñy s¶n lín nhÊt sang NhËt B¶n 36

B¶ng 2.15. NK n«ng, l©m, thñy s¶n cña NhËt B¶n theo nhãm hµng 37

B¶ng 2.16. XuÊt khÈu n«ng, l©m, thuû s¶n cña ViÖt Nam sang NhËt B¶n 38

B¶ng 2.17. Tû träng cña ViÖt Nam trong tæng kim ng¹ch nhËp khÈu n«ng,

l©m, thñy s¶n cña NhËt B¶n

39

B¶ng 2.18. RCA vµ thÞ phÇn n«ng, l©m, thñy s¶n cña ViÖt Nam trªn thÞ

tr−êng NhËt B¶n so víi Th¸i Lan vµ Trung Quèc

40

B¶ng 2.19. TØ träng xuÊt khÈu n«ng, l©m, thuû s¶n cña ViÖt Nam sang NhËt B¶n 41

B¶ng 2.20. XuÊt khÈu g¹o cña ViÖt Nam sang NhËt B¶n 43

B¶ng 2.21. XuÊt khÈu gç vµ s¶n phÈm gç cña ViÖt Nam sang NhËt B¶n 46

B¶ng 2.22. XuÊt khÈu thñy s¶n cña ViÖt Nam sang NhËt B¶n 47

B¶ng 2.23. Çc n−íc xuÊt khÈu t«m nguyªn liÖu lín nhÊt sang NhËt B¶n 47

B¶ng 2.24. Çc chÊt cÊm sö dông trong nu«i trång thuû s¶n trong quy ®Þnh

hiÖn hµnh cña ViÖt Nam so víi çc thÞ tr−êng xuÊt khÈu

56

B¶ng 2.25. Tiªu chuÈn vÒ d− l−îng Chlorpyrifos trong rau qu¶ theo quy

®Þnh hiÖn hµnh cña ViÖt Nam so víi çc thÞ tr−êng xuÊt khÈu

57

B¶ng 3.1. Çc yÕu tè vÜ m« ¶nh h−ëng ®Õn triÓn väng thÞ tr−êng n«ng, l©m,

thñy s¶n NhËt B¶n

59

B¶ng 3.2. Dù b¸o nhu cÇu nhËp khÈu n«ng s¶n cña NhËt B¶n 60

S¬ ®å 1.1. Tr×nh tù thñ tôc kiÓm tra thùc phÈm nhËp khÈu vµo NhËt B¶n 14

BiÓu 2.1. Møc ®é nhËn biÕt cña doanh nghiÖp vÒ çc tiªu cnuÈn vÖ sinh an

toµn thùc phÈm

50

BiÓu 2.1. Møc ®é nhËn biÕt cña doanh nghiÖp vÒ çc tiªu chuÈn m«i tr−êng 50

BiÓu 2.2. Møc ®é nhËn biÕt cña doanh nghiÖp vÒ çc tiªu chuÈn vÒ m«i

tr−êng

BiÓu 2.3. Nh÷ng lý do khiÕn doanh nghiÖp quan t©m ®Õn çc tiªu chuÈn kü

thuËt cña NhËt B¶n

51

i

Môc lôc

Danh môc ch÷ viÕt t¾t

Danh môc b¶ng biÓu

Më ®Çu 1

Ch−¬ng 1: Tæng quan vÒ hµng rµo kü thuËt th−¬ng m¹i NhËt B¶n ®èi víi hµng n«ng, l©m, thuû s¶n nhËp khÈu

5

1.1. Çc quy ®Þnh vÒ hµng rµo kü thuËt th−¬ng m¹i cña NhËt B¶n ®èi víi hµng n«ng, l©m, thñy s¶n nhËp khÈu

5

1.1.1. Kh¸i qu¸t chung vÒ hµng rµo kü thuËt th−¬ng m¹i 5

1.1.2. Hµng rµo kü thuËt th−¬ng m¹i cña NhËt B¶n ®èi víi hµng n«ng, l©m, thñy s¶n nhËp khÈu

9

1.2. T¸c ®éng cña hµng rµo kü thuËt th−¬ng m¹i NhËt B¶n ®èi víi hµng n«ng, l©m, thñy s¶n nhËp khÈu

19

1.2.1. Nh÷ng t¸c ®éng tÝch cùc 19

1.2.2. Nh÷ng t¸c ®éng tiªu cùc 20

1.3. Kinh nghiÖm cña mét sè n−íc vÒ ®¸p øng çc hµng rµo kü thuËt th−¬ng m¹i NhËt B¶n ®èi víi hµng n«ng, l©m, thñy s¶n nhËp khÈu vµ bµi häc rót ra cho ViÖt Nam

21

1.3.1. Kinh nghiÖm cña mét sè n−íc 21

1.3.2. Bµi häc rót ra cho ViÖt Nam 27

Ch−¬ng 2: Thùc tr¹ng ®¸p øng çc hµng rµo kü thuËt th−¬ng m¹i nhËt b¶n ®èi víi hµng n«ng, l©m, thñy s¶n xuÊt khÈu ViÖt Nam

30

2.1. Kh¸i qu¸t vÒ xuÊt khÈu hµng n«ng, l©m, thñy s¶n cña ViÖt Nam sang thÞ tr−êng NhËt B¶n

30

2.1.1. ThÞ tr−êng xuÊt nhËp khÈu hµng n«ng, l©m, thñy s¶n NhËt B¶n 30

2.1.2. T×nh h×nh xuÊt khÈu hµng n«ng, l©m, thñy s¶n cña ViÖt Nam sang NhËt B¶n

38

2.2. T×nh h×nh ®¸p øng çc hµng rµo kü thuËt th−¬ng m¹i NhËt B¶n cña hµng n«ng, l©m, thuû s¶n xuÊt khÈu ViÖt Nam

41

2.2.1. Kh¸i qu¸t thùc tr¹ng ®¸p øng hµng rµo kü thuËt th−¬ng m¹i NhËt B¶n cña hµng n«ng, l©m, thuû s¶n xuÊt khÈu ViÖt Nam

41

2.2.2. Kh¶ n¨ng ®¸p øng çc hµng rµo kü thuËt th−¬ng m¹i NhËt B¶n ®èi víi hµng n«ng, l©m, thuû s¶n xuÊt khÈu cña çc doanh nghiÖp ViÖt Nam

49

ii

2.3. §¸nh gi¸ chung vÒ thùc tr¹ng ®¸p øng çc hµng rµo kü thuËt th−¬ng m¹i NhËt B¶n ®èi víi hµng n«ng, l©m thñy s¶n xuÊt khÈu cña ViÖt Nam

53

2.3.1. Nh÷ng kÕt qu¶ ®¹t ®−îc 53

2.3.2. Nh÷ng h¹n chÕ vµ nguyªn nh©n

54

CH¦¥NG 3: Gi¶i ph¸p nh»m ®¸p øng çc hµng rµo kü thuËt th−¬ng m¹i nhËt b¶n ®èi víi hµng n«ng, l©m, thñy s¶n xuÊt khÈu viÖt nam

59

3.1. Dù b¸o vÒ xu h−íng ®iÒu chØnh çc hµng rµo kü thuËt th−¬ng m¹i NhËt B¶n ®èi víi hµng n«ng, l©m, thuû s¶n nhËp khÈu

59

3.1.1. TriÓn väng nhËp khÈu hµng n«ng, l©m, thuû s¶n cña NhËt B¶n 59

3.1.2. Xu h−íng ®iÒu chØnh çc hµng rµo kü thuËt th−¬ng m¹i NhËt B¶n ®èi víi hµng n«ng, l©m, thuû s¶n nhËp khÈu

61

3.1.3. TriÓn väng xuÊt khÈu hµng n«ng, l©m, thuû s¶n cña ViÖt Nam sang NhËt B¶n thêi gian tíi

62

3.2. Quan ®iÓm cña ViÖt Nam nh»m n©ng cao kh¶ n¨ng ®¸p øng çc tiªu chuÈn kü thuËt th−¬ng m¹i NhËt B¶n ®èi víi hµng n«ng, l©m, thuû s¶n

65

3.3. Mét sè gi¶i ph¸p nh»m ®¸p øng çc hµng rµo kü thuËt th−¬ng m¹i NhËt B¶n ®Ó ®Èy m¹nh xuÊt khÈu hµng n«ng, l©m, thuû s¶n cña ViÖt Nam

67

3.3.1. Gi¶i ph¸p ®èi víi Nhµ n−íc 67

3.3.2. Gi¶i ph¸p ®èi víi HiÖp héi 72

3.3.3. Gi¶i ph¸p ®èi víi tæ chøc t− vÊn ph¸p luËt 74

3.3.4. Gi¶i ph¸p ®èi víi doanh nghiÖp

75

KÕt luËn 80

PhÇn phô lôc 82

Tµi liÖu tham kh¶o 98

1

Më ®Çu 1. Sù cÇn thiÕt nghiªn cøu:

NhËt B¶n hiÖn lµ mét trong nh÷ng ®èi t¸c th−¬ng m¹i lín cña ViÖt Nam, n¨m 2007, kim ng¹ch th−¬ng m¹i hai chiÒu ViÖt - NhËt chiÕm kho¶ng 11% tæng kim ng¹ch xuÊt nhËp khÈu hµng ho¸ cña ViÖt Nam. H¬n n÷a, NhËt B¶n vµ ViÖt Nam l¹i gÇn gòi vÒ mÆt ®Þa lý vµ cã nh÷ng nÐt t−¬ng ®ång vÒ v¨n ho¸, ®iÒu nµy cµng t¹o nhiÒu thuËn lîi cho ViÖt Nam cã thÓ t¨ng c−êng xuÊt khÈu sang NhËt B¶n. ThÞ tr−êng NhËt B¶n trong thêi gian trung h¹n tíi vÉn lµ mét trong ba thÞ tr−êng lín nhÊt thÕ giíi vµ vÉn lµ thÞ tr−êng xuÊt khÈu träng ®iÓm cña ViÖt Nam.

N«ng, l©m, thuû s¶n lµ mét trong nh÷ng nhãm hµng xuÊt khÈu chñ yÕu cña ViÖt Nam. Sù gia t¨ng trong kim ng¹ch xuÊt khÈu hµng n«ng, l©m, thuû s¶n cña ViÖt Nam thêi gian qua cã sù ®ãng gãp kh«ng nhá cña thÞ tr−êng NhËt B¶n. Thñy h¶i s¶n lµ nhãm hµng chiÕm tû träng lín nhÊt - trªn 10% - trong kim ng¹ch xuÊt khÈu cña ViÖt Nam sang NhËt B¶n. Thø hai lµ gç vµ s¶n phÈm gç - chiÕm tû träng trªn 5%. TiÕp theo lµ cµ phª vµ cao su thiªn nhiªn, hai mÆt hµng NhËt B¶n kh«ng s¶n xuÊt mµ phô thuéc vµo nguån nhËp khÈu. ViÖt Nam trë thµnh nhµ xuÊt khÈu cµ phª t−¬i lín thø 6 sang NhËt B¶n tõ n¨m 2002 vµ hiÖn NhËt B¶n chiÕm kho¶ng 5% tæng kim ng¹ch xuÊt khÈu cµ phª cña ViÖt Nam...

Tuy nhiªn, nh÷ng s¶n phÈm mµ ViÖt Nam cã lîi thÕ xuÊt khÈu sang NhËt B¶n còng chÝnh lµ nh÷ng s¶n phÈm mµ nhiÒu n−íc vµ khu vùc kh¸c trªn thÕ giíi, nhÊt lµ çc n−íc trong ASEAN vµ Trung Quèc cã ®iÒu kiÖn thuËn lîi ®Ó xuÊt khÈu sang thÞ tr−êng NhËt B¶n. §ång thêi, ®©y còng lµ mét trong nh÷ng thÞ tr−êng ®ßi hái rÊt kh¾t khe ®èi víi hµng nhËp khÈu vµ cã nhiÒu rµo c¶n th−¬ng m¹i vµo bËc nhÊt thÕ giíi. Thêi gian qua, s¶n phÈm xuÊt khÈu cña ViÖt Nam gÆp rÊt nhiÒu khã kh¨n khi th©m nhËp thÞ tr−êng NhËt B¶n do ch−a ®¸p øng çc tiªu chuÈn kü thuËt chÆt chÏ cña NhËt B¶n, ®Æc biÖt lµ vÊn ®Ò an toµn vÖ sinh thùc phÈm. Tõ n¨m 2006, NhËt B¶n ®· thùc hiÖn LuËt vÖ sinh an toµn thùc phÈm söa ®æi víi tÊt c¶ çc l« hµng thùc phÈm nhËp khÈu, th¾t chÆt quy ®Þnh vµ bæ sung mét sè lo¹i d− l−îng ho¸ chÊt kh«ng ®−îc phÐp cã trong thùc phÈm vµ tiÕp tôc n©ng møc h¹n chÕ d− l−îng ho¸ chÊt cho phÐp.

Tr−íc bèi c¶nh c¹nh tranh xuÊt khÈu ngµy cµng gay g¾t vµ nh÷ng yªu cÇu kh¾t khe vÒ hµng rµo kü thuËt th−¬ng m¹i ®èi víi nhËp khÈu hµng n«ng, l©m, thuû s¶n cña NhËt B¶n, xuÊt khÈu hµng n«ng, l©m, thuû s¶n cña ViÖt Nam sang thÞ tr−êng nµy thêi gian qua tuy cã nhiÒu thµnh tùu nh−ng còng béc lé nh÷ng yÕu kÐm vµ h¹n chÕ trong c¹nh tranh, ch−a ®¸p øng ®−îc ®Çy ®ñ çc yªu cÇu cña thÞ tr−êng NhËt B¶n, ch−a ph¸t huy hÕt tiÒm n¨ng vµ nh÷ng lîi thÕ cña ®Êt n−íc ®Ó duy tr× vµ më réng thÞ phÇn trªn thÞ tr−êng nµy. V× vËy, chóng t«i cho r»ng

2

viÖc nghiªn cøu vµ t×m ra çc gi¶i ph¸p ®Ó ®¸p øng hµng rµo kü thuËt th−¬ng m¹i cña NhËt B¶n nh»m ®Èy m¹nh xuÊt khÈu hµng n«ng, l©m, thuû s¶n sang thÞ tr−êng NhËt B¶n lµ hÕt søc cÇn thiÕt.

2. T×nh h×nh nghiªn cøu:

§· cã çc nghiªn cøu liªn quan ®Õn lÜnh vùc nµy, ®iÓn h×nh lµ mét sè nghiªn cøu sau:

- Nghiªn cøu cña PGS.TS. NguyÔn Do·n ThÞ LiÔu: “T¸c ®éng cña çc rµo c¶n m«i tr−êng tíi xuÊt khÈu hµng hãa cña ViÖt Nam”, nghiªn cøu çc quy ®Þnh m«i tr−êng cña mét sè thÞ tr−êng nhËp khÈu lín nh− Hoa Kú, EU, NhËt B¶n vµ t¸c ®éng cña çc quy ®Þnh nµy ®èi víi xuÊt khÈu hµng ho¸ cña ViÖt Nam.

- Nghiªn cøu cña TS. NguyÔn ThÞ NhiÔu: "Nh÷ng gi¶i ph¸p chñ yÕu nh»m ®Èy m¹nh xuÊt khÈu hµng n«ng s¶n, thuû s¶n vµ thñ c«ng mü nghÖ cña ViÖt Nam sang thÞ tr−êng NhËt B¶n", ®· tæng quan vÒ thÞ tr−êng NhËt B¶n vµ nh÷ng yªu cÇu cña thÞ tr−êng NhËt B¶n ®èi víi nhËp khÈu n«ng s¶n, thuû s¶n, hµng thñ c«ng mü nghÖ; ph©n tÝch thùc tr¹ng xuÊt khÈu n«ng, thuû s¶n, hµng thñ c«ng mü nghÖ sang NhËt B¶n vµ ®Ò xuÊt nh÷ng gi¶i ph¸p ®Èy m¹nh xuÊt khÈu çc nhãm hµng trªn sang thÞ tr−êng NhËt B¶n.

- Nghiªn cøu cña PGS.TS. §inh V¨n Thµnh: "Çc biÖn ph¸p phi thuÕ quan ®èi víi hµng n«ng s¶n trong th−¬ng m¹i quèc tÕ", giíi thiÖu mét çch kh¸i qu¸t çc biÖn ph¸p phi thuÕ quan ®èi víi hµng n«ng s¶n theo quy ®Þnh cña WTO vµ th«ng lÖ quèc tÕ; çc biÖn ph¸p phi thuÕ quan cña ViÖt Nam ®èi víi hµng n«ng s¶n; vµ gi¶i ph¸p hoµn thiÖn çc biÖn ph¸p phi thuÕ quan ®èi víi mét sè n«ng s¶n chñ yÕu theo quy ®Þnh cña WTO vµ th«ng lÖ quèc tÕ.

- Nghiªn cøu cña PGS.TS. §inh V¨n Thµnh: "Rµo c¶n trong th−¬ng m¹i quèc tÕ", ®· lµm râ c¬ së lý luËn cña çc rµo c¶n trong th−¬ng m¹i quèc tÕ; thùc tr¹ng çc rµo c¶n trong th−¬ng m¹i quèc tÕ theo mét sè ngµnh hµng, mÆt hµng vµ thuéc mét sè thÞ tr−êng xuÊt khÈu chñ yÕu cña ViÖt Nam; thùc tr¹ng rµo c¶n trong th−¬ng m¹i quèc tÕ cña ViÖt Nam; ®−a ra mét sè gi¶i ph¸p nh»m ®¸p øng rµo c¶n ®Ó ®Èy m¹nh xuÊt khÈu vµ çc kiÕn nghÞ vÒ t¹o dùng vµ sö dông çc rµo c¶n trong th−¬ng m¹i quèc tÕ cña ViÖt Nam.

Tuy nhiªn, hiÖn vÉn ch−a cã nghiªn cøu nµo ph©n tÝch cô thÓ t×nh h×nh ®¸p øng çc hµng rµo kü thuËt th−¬ng m¹i NhËt B¶n vµ t¸c ®éng cña hµng rµo kü thuËt th−¬ng m¹i NhËt B¶n ®Õn xuÊt khÈu hµng n«ng, l©m, thuû s¶n cña ViÖt Nam; ®ång thêi, còng ch−a cã nghiªn cøu nµo nghiªn cøu nh÷ng gi¶i ph¸p ®Ó ®¸p øng hµng rµo kü thuËt th−¬ng m¹i NhËt B¶n nh»m më réng xuÊt khÈu hµng n«ng, l©m, thuû s¶n cña ViÖt Nam trong thêi gian tíi.

3

3. Môc tiªu nghiªn cøu:

Nghiªn cøu, ph©n tÝch t×nh h×nh ®¸p øng çc hµng rµo kü thuËt th−¬ng m¹i ®Ó thÊy ®−îc nh÷ng t¸c ®éng cña hµng rµo kü thuËt th−¬ng m¹i NhËt B¶n ®èi víi xuÊt khÈu hµng n«ng, l©m, thuû s¶n ViÖt Nam vµ ®Ò xuÊt çc gi¶i ph¸p ®¸p øng çc hµng rµo kü thuËt th−¬ng m¹i NhËt B¶n ®Ó më réng xuÊt khÈu hµng n«ng, l©m, thuû s¶n cña ViÖt Nam sang NhËt B¶n.

§Ó thùc hiÖn môc tiªu nµy, ®Ò tµi sÏ ®i vµo thùc hiÖn çc nhiÖm vô cô thÓ sau:

- Tæng quan vÒ hµng rµo kü thuËt cña NhËt B¶n ®èi víi hµng n«ng, l©m, thuû s¶n nhËp khÈu;

- Ph©n tÝch, ®¸nh gi¸ t×nh h×nh ®¸p øng çc hµng rµo kü thuËt th−¬ng m¹i NhËt B¶n ®èi víi hµng n«ng, l©m, thuû s¶n xuÊt khÈu cña ViÖt Nam;

- §Ò xuÊt çc gi¶i ph¸p nh»m ®¸p øng hµng rµo kü thuËt th−¬ng m¹i cña NhËt B¶n ®Ó ®Èy m¹nh xuÊt khÈu hµng n«ng, l©m, thuû s¶n cña ViÖt Nam sang thÞ tr−êng NhËt B¶n.

4. §èi t−îng vµ ph¹m vi nghiªn cøu:

4.1. §èi t−îng nghiªn cøu

§èi t−îng nghiªn cøu cña ®Ò tµi lµ çc hµng rµo kü thuËt th−¬ng m¹i NhËt B¶n ®èi víi hµng n«ng l©m, thuû s¶n xuÊt khÈu cña ViÖt Nam.

4.2. Ph¹m vi nghiªn cøu

VÒ néi dung: Nghiªn cøu kh¶ n¨ng ®¸p øng hµng rµo kü thuËt th−¬ng m¹i NhËt B¶n ®èi víi hµng n«ng, l©m, thuû s¶n xuÊt khÈu cña ViÖt Nam ®Ó tõ ®ã ®Ò xuÊt çc gi¶i ph¸p ®¸p øng çc hµng rµo kü thuËt nh»m ®Èy m¹nh xuÊt khÈu hµng n«ng, l©m, thuû s¶n cña ViÖt Nam sang thÞ tr−êng NhËt B¶n.

VÒ thêi gian: ph©n tÝch thùc tr¹ng tõ 2003 ®Õn nay vµ gi¶i ph¸p cho thêi gian tíi n¨m 2015.

5. Ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu

- Thùc hiÖn nghiªn cøu tµi liÖu trªn c¬ së nguån tµi liÖu thø cÊp lµ s¸ch, b¸o, tµi liÖu, websites.

- Kh¶o s¸t mét sè doanh nghiÖp xuÊt khÈu n«ng, l©m, thñy s¶n sang NhËt B¶n t¹i §µ N½ng vµ TP. Hå ChÝ Minh

- Tæ chøc héi nghÞ, héi th¶o khoa häc, lÊy ý kiÕn chuyªn gia.

- Ph−¬ng ph¸p ph©n tÝch, thèng kª, so s¸nh, tæng hîp.

4

6. KÕt cÊu cña ®Ò tµi

Ngoµi phÇn më ®Çu, kÕt luËn, tµi liÖu tham kh¶o vµ çc phô lôc, ®Ò tµi ®−îc kÕt cÊu thµnh ba ch−¬ng:


Ch−¬ng 2: Thùc tr¹ng ®¸p øng hµng rµo kü thuËt th−¬ng m¹i NhËt B¶n ®èi víi hµng n«ng, l©m, thuû s¶n xuÊt khÈu ViÖt Nam

Ch−¬ng 3: Gi¶i ph¸p nh»m ®¸p øng hµng rµo kü thuËt th−¬ng m¹i NhËt B¶n ®Ó ®Èy m¹nh xuÊt khÈu hµng n«ng, l©m, thuû s¶n ViÖt Nam

5

Ch−¬ng 1

Tæng quan vÒ hµng rµo kü thuËt th−¬ng m¹i NhËt B¶n ®èi víi hµng n«ng, l©m, thuû s¶n nhËp khÈu


1.1.1. Kh¸i qu¸t chung vÒ hµng rµo kü thuËt th−¬ng m¹i

Hµng rµo kü thuËt trong th−¬ng m¹i lµ nh÷ng biÖn ph¸p kü thuËt cÇn thiÕt ®Ó b¶o vÖ ng−êi tiªu dïng, lîi Ých quèc gia, b¶o hé s¶n xuÊt trong n−íc. Çc hµng rµo kü thuËt ®Ò cËp tíi çc tiªu chuÈn cña hµng ho¸ trong ®ã mçi quèc gia cã quy ®Þnh kh¸c nhau. Çc tiªu chuÈn nµy cã thÓ bao gåm çc th«ng sè, ®Æc ®iÓm cho mçi lo¹i hµng ho¸, hoÆc ®ßi hái çc s¶n phÈm ph¶i ®¹t ®−îc nh÷ng yªu cÇu nhÊt ®Þnh tr−íc khi th©m nhËp thÞ tr−êng, hoÆc cã thÓ ®ãng vai trß nh− çc rµo c¶n th−¬ng m¹i, ®Æc biÖt khi nã ®−îc quy ®Þnh kh¸c nhau gi÷a çc n−íc.

Nh÷ng quy ®Þnh vÒ hµng rµo kü thuËt th−¬ng m¹i cã tÝnh chÊt toµn cÇu lµ HiÖp ®Þnh vÒ hµng rµo kü thuËt trong th−¬ng m¹i (TBT) cña WTO. §èi t−îng ®iÒu chØnh cña HiÖp ®Þnh TBT gåm: tiªu chuÈn, quy chuÈn kü thuËt vµ quy tr×nh ®¸nh gi¸ sù phï hîp. Çc thuËt ng÷ nµy ®−îc hiÓu mét çch ®¬n gi¶n nh− sau:

- Tiªu chuÈn: v¨n b¶n tù nguyÖn ¸p dông, ®Ò cËp ®Õn ®Æc tÝnh cña hµng ho¸, ph−¬ng ph¸p s¶n xuÊt, bao gãi ghi nh·n, vËn chuyÓn, b¶o qu¶n vµ çc vÊn ®Ò cã liªn quan kh¸c cña hµng ho¸;

- V¨n b¶n quy ph¹m ph¸p luËt vÒ kü thuËt, quy chuÈn kü thuËt (d−íi ®©y gäi chung lµ quy chuÈn kü thuËt): v¨n b¶n víi néi dung kü thuËt t−¬ng tù tiªu chuÈn nh−ng mang tÝnh ph¸p lý b¾t buéc ph¶i thùc hiÖn víi çc chÕ tµi nhÊt ®Þnh;

- Quy tr×nh ®¸nh gi¸ sù phï hîp: çc b−íc, tr×nh tù x¸c ®Þnh xem çc yªu cÇu cña tiªu chuÈn, quy chuÈn kü thuËt cã ®−îc thùc hiÖn hay kh«ng.

Nh− vËy, môc tiªu c¬ b¶n cña HiÖp ®Þnh TBT lµ ®¶m b¶o çc biÖn ph¸p kü thuËt gåm tiªu chuÈn, quy chuÈn kü thuËt vµ çc quy tr×nh ®¸nh gi¸ sù phï hîp cña mçi n−íc kh«ng t¹o ra çc trë ng¹i kh«ng cÇn thiÕt cho hµng ho¸ cña çc n−íc kh¸c, ¶nh h−ëng ®Õn th−¬ng m¹i quèc tÕ. HiÖp ®Þnh TBT thõa nhËn çc n−íc thµnh viªn cã quyÒn ¸p dông çc biÖn ph¸p cÇn thiÕt ®Ó b¶o ®¶m chÊt l−îng hµng ho¸, b¶o vÖ søc khoÎ con ng−êi, ®éng thùc vËt, b¶o vÖ an ninh vµ m«i tr−êng cña quèc gia m×nh víi ®iÒu kiÖn çc biÖn ph¸p nµy kh«ng ph©n biÖt ®èi xö hoÆc lµm c¶n trë th−¬ng m¹i quèc tÕ.

6

§Ó tr¸nh viÖc çc quèc gia cã thÓ lËp nªn çc hµng rµo tr¸ h×nh hoÆc cã sù ph©n biÖt ®èi xö t¹o nªn sù c¹nh tranh kh«ng c«ng b»ng trong ho¹t ®éng th−¬ng m¹i tr¸i víi môc tiªu vµ nguyªn t¾c ho¹t ®éng cña WTO, HiÖp ®Þnh ®· yªu cÇu çc tiªu chuÈn kü thuËt ®Æt ra ph¶i ®¸p øng ®−îc çc nguyªn t¾c sau:

- Çc tiªu chuÈn kü thuËt ph¶i ®−îc ¸p dông trªn c¬ së kh«ng ph©n biÖt ®èi xö, cã nghÜa lµ ph¶i tu©n thñ nguyªn t¾c ®·i ngé tèi huÖ quèc vµ ®·i ngé quèc gia. Çc n−íc ph¶i ®¶m b¶o r»ng, çc tiªu chuÈn kü thuËt ®−îc ¸p dông kh«ng ®−îc phÐp ph©n biÖt ®èi xö gi÷a çc hµng ho¸ tõ çc nguån nhËp khÈu ë çc n−íc kh¸c nhau vµ kh«ng ®−îc ph©n biÖt ®èi xö gi÷a hµng ho¸ nhËp khÈu víi hµng ho¸ t−¬ng tù ®−îc s¶n xuÊt trong n−íc.

- Çc tiªu chuÈn kü thuËt kh«ng ®−îc phÐp g©y ra çc trë ng¹i kh«ng cÇn thiÕt ®èi víi ho¹t ®éng th−¬ng m¹i. Môc 2.2 ®iÒu II cña HiÖp ®Þnh quy ®Þnh: “Çc n−íc cÇn ®¶m b¶o r»ng çc tiªu chuÈn kü thuËt kh«ng ®−îc chuÈn bÞ, th«ng qua vµ ¸p dông víi môc ®Ých t¹o ra çc c¶n trë kh«ng cÇn thiÕt cho th−¬ng m¹i quèc tÕ. Víi môc ®Ých nµy, çc tiªu chuÈn kü thuËt kh«ng ®−îc phÐp g©y h¹n chÕ cho th−¬ng m¹i h¬n møc cÇn thiÕt ®Ó hoµn tÊt mét môc tiªu hîp ph¸p, cã tÝnh ®Õn çc rñi ro cã thÓ n¶y sinh tõ sù kh«ng hoµn tÊt”. Môc tiªu hîp ph¸p cã thÓ lµ ®Ó duy tr× an ninh quèc gia, ®Ó ng¨n ngõa gian lËn th−¬ng m¹i, ®Ó ®¶m b¶o chÊt l−îng cña çc s¶n phÈm, ®Ó b¶o vÖ cuéc sèng vµ søc khoÎ cña con ng−êi, ®Ó b¶o vÖ cuéc sèng vµ søc khoÎ cña ®éng thùc vËt vµ ®Ó b¶o vÖ m«i tr−êng.

- Çc tiªu chuÈn kü thuËt ph¶i ®¶m b¶o sù minh b¹ch ho¸, tøc lµ khi sö dông çc tiªu chuÈn kü thuËt, n−íc ph¶i ¸p dông nh÷ng biÖn ph¸p cÇn thiÕt ®Ó çc n−íc kh¸c hiÓu ®−îc nh÷ng ký hiÖu, chÊp nhËn vµ thùc hiÖn ®óng thêi h¹n çc biÖn ph¸p kü thuËt liªn quan ®Õn th−¬ng m¹i th«ng qua c¬ chÕ th«ng b¸o, hái ®¸p vµ xuÊt b¶n. Sù minh b¹ch cña çc biÖn ph¸p kü thuËt liªn quan ®Õn th−¬ng m¹i nh»m ®¶m b¶o cho çc n−íc cã th«ng tin vÒ çc biÖn ph¸p kü thuËt cña çc n−íc kh¸c mét çch thuËn lîi, sau ®ã çc nhµ nhËp khÈu cã thÓ tiÕp nhËn vµ xuÊt khÈu hµng ho¸ theo yªu cÇu cña n−íc nhËp khÈu; lµm gi¶m thiÖt h¹i v× kh«ng ®¸p øng çc yªu cÇu; lµm gi¶m nh÷ng va ch¹m trong th−¬ng m¹i vµ ®¶m b¶o ®−îc quyÒn lîi th«ng qua viÖc gãp ý kiÕn víi th«ng b¸o cña çc n−íc kh¸c.

- Çc n−íc ph¶i ®¶m b¶o x©y dùng, th«ng qua vµ ¸p dông çc biÖn ph¸p kü thuËt trªn c¬ së nghiªn cøu khoa häc, thùc nghiÖm hoÆc thùc tiÔn ®· ®−îc kiÓm chøng, kh«ng ®−îc duy tr× çc biÖn ph¸p nÕu hoµn c¶nh vµ môc tiªu ®Ó ¸p dông kh«ng cßn tån t¹i hoÆc ®· thay ®æi vµ cã thÓ ¸p dông çc biÖn ph¸p kh¸c Ýt g©y trë ng¹i h¬n cho th−¬ng m¹i.

7

Nh− vËy, çc tiªu chuÈn kü thuËt ph¶i ®−îc x©y dùng trªn c¬ së çc tiªu chuÈn ®· ®−îc quèc tÕ thõa nhËn. Trong tr−êng hîp ¸p dông çc tiªu chuÈn kü thuËt mµ ch−a cã tiªu chuÈn quèc tÕ, hoÆc v× lý do ®Þa lý, khÝ hËu vµ çc lý do kh¸c mµ lµm ¶nh h−ëng nghiªm träng ®Õn ho¹t ®éng th−¬ng m¹i th× ph¶i göi mÉu ph¸c th¶o ®Õn çc ng−êi s¶n xuÊt ë çc n−íc xin ý kiÕn vµ ph¶i c©n nh¾c çc ý kiÕn ®ãng gãp trong qu¸ tr×nh hoµn thiÖn çc tiªu chuÈn kü thuËt nµy. Çc tiªu chuÈn kü thuËt ph¶i ®−îc ¸p dông trªn c¬ së th«ng tin khoa häc râ rµng.

HiÖp ®Þnh vÒ hµng rµo kü thuËt trong th−¬ng m¹i cña WTO còng kh«ng ®−a ra kh¸i niÖm vÒ hµng rµo kü thuËt, mµ chØ thõa nhËn r»ng çc n−íc cã thÓ sö dông çc biÖn ph¸p cÇn thiÕt (bao gåm çc tiªu chuÈn kü thuËt vµ tiªu chuÈn) ®Ó ®¶m b¶o cuéc sèng hay søc khoÎ con ng−êi, ®éng thùc vËt, b¶o vÖ m«i tr−êng hoÆc ®Ó ng¨n ngõa çc ho¹t ®éng man tr¸ ë møc ®é cÇn thiÕt vµ kh«ng ®−îc t¹o ra çc h¹n chÕ tr¸ h×nh ®èi víi ho¹t ®éng th−¬ng m¹i quèc tÕ. Do ®ã, gi÷a çc n−íc cã çc tiªu chuÈn kü thuËt kh¸c nhau, tuy nhiªn, chóng ta cã thÓ hiÓu hµng rµo kü thuËt th−¬ng m¹i dùa vµo çc ®iÓm sau: (i) lµ rµo c¶n phi thuÕ; (ii) cã thÓ g©y c¶n trë tíi th−¬ng m¹i; (iii) b¾t nguån tõ nh÷ng quy ®Þnh liªn quan ®Õn tiªu chuÈn, quy chuÈn kü thuËt hay quy tr×nh ®¸nh gi¸ sù phï hîp; (iv) h×nh thµnh do sù kh¸c biÖt gi÷a çc quèc gia vÒ tiªu chuÈn, quy chuÈn kü thuËt hay quy tr×nh ®¸nh gi¸ sù phï hîp.

CÇn ph©n biÖt HiÖp ®Þnh TBT vµ HiÖp ®Þnh SPS - HiÖp ®Þnh vÒ viÖc ¸p dông çc biÖn ph¸p kiÓm dÞch ®éng thùc vËt. Kh¸c víi HiÖp ®Þnh vÒ hµng rµo kü thuËt trong th−¬ng m¹i, HiÖp ®Þnh vÒ viÖc ¸p dông çc biÖn ph¸p vÖ sinh dÞch tÔ cho phÐp ¸p dông çc biÖn ph¸p trªn c¬ së ph©n biÖt ®èi xö cã ®iÒu kiÖn. V× çc quèc gia cã çc ®iÒu kiÖn tù nhiªn khÝ hËu kh¸c nhau cho nªn dÞch bÖnh cã thÓ ph¸t sinh ë n−íc nµy mµ kh«ng ph¸t sinh ë n−íc kh¸c. Trong tr−êng hîp nµy, çc biÖn ph¸p vÖ sinh dÞch tÔ chØ ®−îc ¸p dông ®èi víi khu vùc cã dÞch bÖnh mµ kh«ng ¸p dông ®èi víi çc khu vùc kh¸c, cã nghÜa lµ ®−îc phÐp ph©n biÖt ®èi xö. Cßn çc khu vùc cã çc ®iÒu kiÖn gièng nhau hoÆc t−¬ng tù nhau th× ph¶i ¸p dông çc biÖn ph¸p nh− nhau, cã nghÜa lµ kh«ng ®−îc phÐp ph©n biÖt ®èi xö. Tuy nhiªn, trong thùc tÕ, do ®−îc phÐp ph©n biÖt ®èi xö vµ ®−îc phÐp ¸p dông çc biÖn ph¸p ë møc cao h¬n çc biÖn ph¸p dùa trªn çc tiªu chuÈn, h−íng dÉn vµ khuyÕn nghÞ quèc tÕ cã liªn quan, cho nªn çc biÖn ph¸p vÖ sinh dÞch tÔ rÊt dÔ t¹o nªn çc hµng rµo tr¸ h×nh ®èi víi th−¬ng m¹i quèc tÕ.

8

B¶ng 1.1. Hµng rµo kü thuËt th−¬ng m¹i cña mét sè n−íc

Quy ®Þnh vÒ vÖ sinh dÞch tÔ vµ tiªu chuÈn chÊt l−îng

Quy ®Þnh vÒ bao gãi vµ nh·n m¸c Çc biÖn ph¸p kh¸c

NhËt B¶n

Çc tiªu chuÈn NhËt B¶n n»m trong Bé Tiªu chuÈn c«ng nghiÖp NhËt B¶n (JIS) vµ Bé Tiªu chuÈn N«ng nghiÖp NhËt B¶n (JAS) n¨m 2004 víi 9.293 vµ 243 tiªu chuÈn. LuËt an toµn vÖ sinh thùc phÈm söa ®æi quy ®Þnh chi tiÕt çc yªu cÇu kü thuËt vµ tiªu chuÈn cho thùc phÈm vµ çc chÊt phô gia

Thùc phÈm vµ çc chÊt phô gia thùc phÈm ph¶i ®−îc g¾n nh·n m¸c trong ®ã ghi râ tªn chÊt, thêi gian sö dông tèi thiÓu, çch b¶o qu¶n vµ nhµ s¶n xuÊt. ViÖc g¾n nh·n m¸c còng lµ b¾t buéc ®èi víi thùc phÈm ®−îc chÕ biÕn t¹i NhËt.

EU Quy ®Þnh vÒ søc khoÎ c©y trång bao gåm çc biÖn ph¸p b¶o vÒ chèng l¹i s©u bÖnh vµ d− l−îng thuèc trõ s©u.

UB Ch©u ¢u ®−a ra ®iÒu kiÖn vÒ gi¸ dùa trªn ®iÒu kho¶n b¶o ®¶m ®Æc biÖt (SSG) theo HiÖp ®Þnh N«ng nghiÖp (AoA) cña WTO ®èi víi ®−êng, mËt ®−êng vµ mét sè s¶n phÈm gia cÇm, trong khi khèi l−îng-dùa trªn ®iÒu kho¶n SSG l¹i ®−îc sö dông ®èi víi mét sè s¶n phÈm tr¸i c©y vµ rau

Ên §é

Trong mét th«ng b¸o ph¸t hµnh th¸ng 10/2001, “s¶n phÈm gia cÇm” bao gåm s¶n phÈm trøng vµ gièng cña thñy cÇm. NhËp khÈu çc s¶n phÈm nµy ®ßi hái ph¶i cã giÊy phÐp nhËp khÈu vÖ sinh do Phßng Ch¨n nu«i vµ s¶n phÈm b¬ s÷a cÊp.

Th«ng tin yªu cÇu cho viÖc bao gãi vµ g¾n nh·n m¸c cho tÊt c¶ s¶n phÈm ®ãng gãi gåm: (a) tªn vµ ®Þa chØ nhµ nhËp khÈu; (b) tªn cña hµng hãa; (c) träng l−îng tÞnh vµ ®¬n vÞ ®o l−êng (hoÆc t−¬ng ®−¬ng nÕu ë çc ®¬n vÞ kh¸c); (d) th¸ng vµ n¨m hµng hãa ®−îc s¶n xuÊt, ®ãng gãi hoÆc nhËp khÈu; vµ (e) gi¸ b¸n lÎ tèi ®a (gåm çc lo¹i thÕ, c−íc phÝ, phÝ vËn chuyÓn, phÝ hoa hång tr¶ vµ çc phÝ kh¸c nh− qu¶ng ço, giao hµng vµ ®ãng gãi)

Nguån: Tæng quan chÝnh s¸ch TM cña NhËt B¶n, B¸o ço cña Ban Th− ký.

- Ph©n lo¹i hµng rµo kü thuËt th−¬ng m¹i:

Hµng rµo kü thuËt trong th−¬ng m¹i quèc tÕ rÊt ®a d¹ng vµ ®−îc ¸p dông rÊt kh¸c nhau ë çc n−íc, tuú thuéc vµo ®iÒu kiÖn cô thÓ cña tõng n−íc. Cã thÓ ph©n thµnh çc lo¹i sau:

(1). Çc tiªu chuÈn kü thuËt vÒ an toµn vÖ sinh thùc phÈm

§©y lµ çc tiªu chuÈn liªn quan chñ yÕu ®Õn kÝch th−íc, h×nh d¸ng, thiÕt kÕ, ®é dµi vµ çc chøc n¨ng cña s¶n phÈm. Nãi çch kh¸c, çc tiªu chuÈn ®−îc ¸p dông

9

®èi víi s¶n phÈm cuèi cïng, çc ph−¬ng ph¸p s¶n xuÊt vµ chÕ biÕn, çc thñ tôc xÐt nghiÖm, gi¸m ®Þnh, chøng nhËn vµ chÊp nhËn, nh÷ng quy ®Þnh vµ çc ph−¬ng ph¸p thèng kª, thñ tôc chän mÉu vµ çc ph−¬ng ph¸p ®¸nh gi¸ rñi ro liªn quan,... Môc ®Ých cña çc tiªu chuÈn nµy lµ nh»m b¶o vÖ søc khoÎ con ng−êi, b¶o vÖ m«i tr−êng...

(2). Çc tiªu chuÈn liªn quan ®Õn m«i tr−êng

§©y lµ çc tiªu chuÈn quy ®Þnh s¶n phÈm cÇn ph¶i ®−îc s¶n xuÊt, ®−îc sö dông, ®−îc th¶i lo¹i nh− thÕ nµo vµ nh÷ng qu¸ tr×nh nµy cã lµm tæn h¹i ®Õn m«i tr−êng hay kh«ng. Çc tiªu chuÈn nµy ®−îc ¸p dông cho giai ®o¹n s¶n xuÊt, chÕ biÕn víi môc ®Ých nh»m h¹n chÕ chÊt th¶i g©y « nhiÔm vµ l·ng phÝ tµi nguyªn m«i tr−êng.

(3). Çc tiªu chuÈn vÒ nh·n m¸c: §©y lµ çc tiªu chuÈn quy ®Þnh s¶n phÈm ph¶i ®−îc ghi râ tªn s¶n phÈm, thµnh phÇn, träng l−îng, ngµy s¶n xuÊt, thêi h¹n sö dông, thêi h¹n b¶o qu¶n, xuÊt xø, n−íc s¶n xuÊt, n¬i b¸n, m· sè m· v¹ch, h−íng dÉn sö dông, h−íng dÉn b¶o qu¶n...

(4). Çc tiªu chuÈn vÒ ®ãng gãi bao b×: Gåm nh÷ng tiªu chuÈn liªn quan ®Õn nguyªn vËt liÖu dïng lµm bao b×, nh÷ng tiªu chuÈn vÒ t¸i chÕ, vÒ xö lý vµ thu gom sau qu¸ tr×nh sö dông... Nh÷ng tiªu chuÈn vµ quy ®Þnh liªn quan ®Õn nh÷ng ®Æc tÝnh tù nhiªn cña s¶n phÈm vµ nguyªn vËt liÖu dïng lµm bao b× ®ßi hái viÖc ®ãng gãi ph¶i phï hîp víi viÖc t¸i chÕ hoÆc t¸i sö dông.

(5). Nh·n sinh th¸i: S¶n phÈm ®−îc d¸n nh·n sinh th¸i nh»m môc ®Ých th«ng b¸o cho ng−êi tiªu dïng biÕt lµ s¶n phÈm ®ã ®−îc coi lµ tèt h¬n ®èi víi m«i tr−êng. Çc tiªu chuÈn vÒ d¸n nh·n sinh th¸i ®−îc x©y dùng trªn c¬ së ph©n tÝch chu kú sèng cña s¶n phÈm, tõ giai ®o¹n tiÒn s¶n xuÊt, s¶n xuÊt, ph©n phèi, tiªu thô, th¶i lo¹i, qua ®ã ®¸nh gi¸ møc ®é ¶nh h−ëng ®èi víi m«i tr−êng cña s¶n phÈm ë çc giai ®o¹n kh¸c nhau trong toµn bé chu kú sèng cña nã.


1.1.2.1. Nh÷ng tiªu chuÈn chung

* Tiªu chuÈn cña NhËt B¶n vÒ vÖ sinh an toµn thùc phÈm

LuËt vÖ sinh an toµn thùc phÈm cña NhËt B¶n ra ®êi n¨m 1947, ®−îc söa ®æi, bæ sung lÇn gÇn ®©y nhÊt lµ n¨m 2005 vµ cã hiÖu lùc thùc thi n¨m 2006. Môc ®Ých cña LuËt vÖ sinh an toµn thùc phÈm lµ ng¨n chÆn nh÷ng thùc phÈm nguy h¹i cho søc khoÎ ng−êi tiªu dïng.

§Ó b¶o vÖ ng−êi d©n khái nh÷ng nguy c¬ ®e do¹ søc khoÎ trong viÖc tiªu dïng thùc phÈm vµ ®å uèng, LuËt vÖ sinh an toµn thùc phÈm nghiªm cÊm viÖc

10

s¶n xuÊt, b¸n vµ nhËp khÈu çc lo¹i thùc phÈm cã chøa çc chÊt ®éc h¹i, çc lo¹i thùc phÈm kh«ng an toµn ®èi víi søc khoÎ con ng−êi, thùc phÈm cã chøa çc chÊt phô gia kh«ng ®−îc phÐp sö dông, çc lo¹i thùc phÈm kh«ng ®¸p øng tiªu chuÈn vµ quy çch cña Bé Y tÕ, Lao ®éng vµ Phóc lîi.

Çc lo¹i thùc phÈm sau ®©y kh«ng ®−îc nhËp khÈu vµo NhËt B¶n:

(i). Thùc phÈm cã chøa çc chÊt cã h¹i hoÆc bÞ nghi ngê cã chøa çc chÊt nh− vËy, vÝ dô: l¹c vµ h¹t dÎ pistachio ®· bÞ mèc (aflatoxin).

(ii). Thùc phÈm bÞ thèi hoÆc bÞ háng nh− h¹t ngò cèc ®· mèc do bÞ ngÊm n−íc biÓn trong khi vËn chuyÓn; thùc phÈm ®«ng l¹nh bÞ tan ®¸ vµ bÞ háng do trôc trÆc vÒ nhiÖt ®é b¶o qu¶n.

(iii). Thùc phÈm kh«ng ®¸p øng ®−îc yªu cÇu vµ tiªu chuÈn vÒ ph−¬ng ph¸p s¶n xuÊt, thµnh phÇn hoÆc nguyªn liÖu nh− ®å uèng cã gas ®−îc xö lý b»ng ph−¬ng ph¸p v« trïng kh«ng phï hîp víi tiªu chuÈn s¶n xuÊt; s¶n phÈm s÷a trong ®ã cã ph¸t hiÖn nhiÔm khuÈn trùc trïng que; thùc phÈm biÕn ®æi gien ch−a ®−îc x¸c ®Þnh lµ an toµn; rau t−¬i cã d− l−îng ho¸ chÊt b¶o vÖ thùc vËt v−ît qu¸ møc cho phÐp...

(iv) Thùc phÈm cã sö dông çc chÊt phô gia kh«ng ®−îc phÐp; thùc phÈm cã d− l−îng ®ioxit l−u huúnh v−ît qua møc cho phÐp...

(v) Thùc phÈm kh«ng cã tµi liÖu kü thuËt ®i kÌm. Ch¼ng h¹n, s¶n phÈm thÞt kh«ng cã giÊy chøng nhËn y tÕ do c¬ quan cã thÈm quyÒn cña chÝnh phñ n−íc xuÊt khÈu cÊp.

Mét sè lo¹i s¶n phÈm ph¶i tu©n theo nh÷ng yªu cÇu kh¸c ngoµi nh÷ng yªu cÇu nªu trªn míi ®−îc nhËp khÈu vµo NhËt B¶n. ThÝ dô, s¶n phÈm ph¶i kh«ng cã mÇm bÖnh l©y hoÆc kh«ng cã c«n trïng g©y h¹i trong thÞt sèng, trong s¶n phÈm thÞt ®· qua chÕ biÕn (gi¨m b«ng, xóc xÝch...), hoa qu¶, rau hoÆc çc h¹t ngò cèc. Nh÷ng s¶n phÈm nµy ph¶i qua thñ tôc x¸c nhËn lµ kh«ng g©y h¹i ®èi víi ®éng, thùc vËt cña NhËt B¶n.

* Tiªu chuÈn cña NhËt B¶n vÒ d¸n nh·n s¶n phÈm

T¹i NhËt B¶n, viÖc ®ãng gãi vµ d¸n nh·n hµng nhËp khÈu ®óng quy ®Þnh cã ý nghÜa rÊt quan träng v× gióp viÖc th«ng quan ®−îc thuËn lîi. NhËt B¶n cÊm sö dông r¬m r¹ ®Ó ®ãng gãi s¶n phÈm. TÊt c¶ çc s¶n phÈm nhËp khÈu ph¶i d¸n nh·n xuÊt xø - ghi râ tªn n−íc xuÊt xø, nÕu chØ ghi tªn khu vùc thay cho tªn n−íc xuÊt xø sÏ kh«ng ®−îc chÊp nhËn. ViÖc d¸n nh·n m¸c s¶n phÈm ph¶i tu©n thñ mét sè quy ®Þnh sau:

- LuËt §o l−êng cña NhËt B¶n quy ®Þnh, tÊt c¶ s¶n phÈm vµ çc lo¹i thùc phÈm ®−îc ®ãng gãi trong çc bao b× kÝn ph¶i ghi chÝnh x¸c th«ng tin ®o l−êng

11

trªn nh·n m¸c. LuËt nµy còng qui ®Þnh ®é dung sai cho phÐp gi÷a khèi l−îng thùc tÕ vµ khèi l−îng nªu trªn nh·n m¸c. Nh÷ng s¶n phÈm v−ît qu¸ ®é dung sai nµy sÏ kh«ng ®−îc b¸n ë NhËt B¶n.

- LuËt VÖ sinh an toµn thùc phÈm quy ®Þnh: “bÊt k× lo¹i thùc phÈm nµo ®−îc qui ®Þnh bëi mét tiªu chuÈn vÒ g¾n nh·n m¸c th× ph¶i mang nh·n m¸c phï hîp víi tiªu chuÈn ®ã, nÕu kh«ng thùc phÈm nµy sÏ kh«ng ®−îc b¸n, tr−ng bµy víi môc ®Ých cung øng ®Ó b¸n hoÆc víi bÊt k× mét môc ®Ých th−¬ng m¹i nµo”.

- LuËt JAS ®−a ra çc “Tiªu chuÈn vÒ nh·n m¸c, chÊt l−îng ®èi víi thùc phÈm ®· qua chÕ biÕn”. Nh÷ng môc th«ng tin d−íi ®©y ph¶i ®−îc liÖt kª chung víi nhau t¹i mét vÞ trÝ cã thÓ nhËn biÕt ngay trªn hép chøa hoÆc bao b×: (i) Tªn s¶n phÈm; (ii) Thµnh phÇn; (iii) Träng l−îng tÞnh; (iv) H¹n “tèt nhÊt sö dông tr−íc ngµy” hoÆc ngµy, th¸ng cã thÓ sö dông tèi thiÓu; (v) Çch b¶o qu¶n; (vi) N−íc xuÊt xø; (vii) Tªn vµ ®Þa chØ nhµ nhËp khÈu. Ngoµi nh÷ng lo¹i thùc phÈm do nh÷ng “Tiªu chuÈn vÒ g¾n nh·n m¸c chÊt l−îng thùc phÈm ®· qua chÕ biÕn” quy ®Þnh th× nh÷ng lo¹i thùc phÈm nhÊt ®Þnh víi nh÷ng ®Æc tÝnh cô thÓ ph¶i ®¸p øng nh÷ng tiªu chuÈn vÒ g¾n nh·n m¸c chÊt l−îng riªng cña chóng vµ ph¶i cã thªm th«ng tin liªn quan ®Õn chÊt l−îng.

Theo quy ®Þnh cña NhËt B¶n, çc nh·n m¸c ph¶i cung cÊp cho ng−êi tiªu dïng th«ng tin vÒ chÊt l−îng s¶n phÈm vµ çc l−u ý khi sö dông. Ch¼ng h¹n, ®èi víi hµng thuû s¶n, nh·n ph¶i cã ®Çy ®ñ çc th«ng tin nh− tªn s¶n phÈm, h¹n sö dông, tªn, ®Þa chØ nhµ s¶n xuÊt, tªn chÊt phô gia, xuÊt xø, tªn h·ng nhËp khÈu... §èi víi s¶n phÈm thuû s¶n khai th¸c ph¶i ghi ph−¬ng ph¸p khai th¸c; ®èi víi s¶n phÈm nu«i trång ph¶i m« t¶ ph−¬ng ph¸p nu«i trång, riªng s¶n phÈm ®«ng l¹nh th× ph¶i cã ch÷ “R· ®«ng”. Cßn ®èi víi hµng rau qu¶ t−¬i, nh·n hµng ph¶i cung cÊp cho ng−êi tiªu dïng çc th«ng tin nh− tªn vµ lo¹i s¶n phÈm n¬i s¶n xuÊt, nhµ nhËp khÈu, kÝch cì...

Ngoµi ra, mét sè s¶n phÈm còng cÇn ph¶i cã nh·n m¸c bæ sung ®èi víi hµm l−îng cån theo qui ®Þnh cña LuËt ThuÕ r−îu, còng nh− viÖc g¾n nh·n m¸c theo qui ®Þnh trong ph¸p lÖnh cña chÝnh quyÒn ®Þa ph−¬ng. Mét sè lo¹i thùc phÈm còng ph¶i tu©n thñ nh÷ng qui ®Þnh trong V¨n b¶n h−íng dÉn (the Guidelines) vµ Bé luËt vÒ c¹nh tranh c«ng b»ng.

* Tiªu chuÈn cña NhËt B¶n vÒ truy xuÊt nguån gèc s¶n phÈm

Çc vô ngé ®éc thùc phÈm gÇn ®©y khiÕn cho ng−êi tiªu dïng NhËt B¶n rÊt coi träng vÊn ®Ò vÖ sinh, chÊt l−îng s¶n phÈm. Ch¼ng h¹n, ®èi víi thuû s¶n nhËp khÈu, NhËt B¶n yªu cÇu ph¶i d¸n nh·n ghi râ thµnh phÇn, tªn vµ ®Þa chØ cña nhµ nhËp khÈu/ph©n phèi... ®Ó trong tr−êng hîp cÇn thiÕt cã c¬ së kiÓm tra vµ truy cøu tr¸ch nhiÖm. NhËt B¶n còng yªu cÇu çc n−íc xuÊt khÈu sang NhËt

12

B¶n ph¶i thùc hiÖn hÖ thèng truy xuÊt nguån gèc s¶n phÈm phï hîp víi NhËt B¶n v× n−íc xuÊt xø cña s¶n phÈm lµ mét trong nh÷ng th«ng tin quan träng gióp ng−êi tiªu dïng lùa chän s¶n phÈm. ViÖc g¾n nh·n m¸c cña n−íc xuÊt xø ph¶i tu©n thñ nh÷ng yªu cÇu d−íi ®©y:

- Nh÷ng tiªu chuÈn theo luËt JAS: Nh÷ng tiªu chuÈn vÒ g¾n nh·n m¸c chÊt l−îng s¶n phÈm dùa trªn LuËt JAS yªu cÇu ph¶i g¾n nh·n m¸c vÒ n−íc xuÊt xø ®èi víi tÊt c¶ nh÷ng s¶n phÈm ®· qua chÕ biÕn vµ thùc phÈm t−¬i sèng ®−îc b¸n cho ng−êi tiªu dïng. §èi víi n«ng s¶n, cã thÓ sö dông tªn cña mét ®Þa ®iÓm ®−îc biÕt ®Õn réng r·i ®Ó thay cho tªn n−íc xuÊt xø. §èi víi thuû s¶n, cã thÓ tr×nh bµy tªn cña vïng biÓn ®· ®¸nh b¾t ®−îc lo¹i thuû s¶n ®ã.

- Nh÷ng tiªu chuÈn theo LuËt phßng chèng th«ng tin sai lÖch: Mäi s¶n phÈm ®Òu ph¶i cã g¾n nh·n m¸c n−íc xuÊt xø sao cho ng−êi tiªu dïng kh«ng bÞ hiÓu nhÇm. Nh÷ng çch g¾n nh·n m¸c kh«ng lµm ®−îc nh− vËy th× ®Òu bÞ cÊm nh− mäi h×nh thøc tr×nh bµy g©y hiÓu nhÇm. Nh÷ng s¶n phÈm nhËp khÈu kh«ng thÓ hiÖn mét çch râ rµng n−íc xuÊt xø thùc sù nh− nh÷ng tr−êng hîp m« t¶ d−íi ®©y ®Òu bÞ coi lµ cã “çch tr×nh bµy g©y hiÓu nhÇm”:

(i) Khi nh·n m¸c tr×nh bµy tªn mét n−íc hoÆc mét ®Þa danh ë mét n−íc nµo ®ã hoÆc khi thÓ hiÖn mét l¸ quèc k× hoÆc biÓu tr−ng cña mét n−íc nµo ®ã mµ kh«ng ph¶i lµ n−íc xuÊt xø cña s¶n phÈm ®ã.

(ii) Nh·n m¸c ghi tªn mét nhµ s¶n xuÊt, tªn m¸c hoÆc th−¬ng hiÖu cña mét doanh nghiÖp cña mét n−íc nµo ®ã mµ kh«ng ph¶i lµ n−íc xuÊt xø s¶n phÈm.

(iii) PhÇn m« t¶ theo nguyªn b¶n trong toµn bé nh·n m¸c hoÆc trong phÇn chÝnh cña nh·n m¸c lµ b»ng tiÕng NhËt B¶n. ThÝ dô: Mét lo¹i b¸nh kÑo do mét c«ng ty cña NhËt B¶n s¶n xuÊt t¹i mét nhµ m¸y ë Trung Quèc l¹i ®−îc g¾n nh·n m¸c b»ng tiÕng NhËt B¶n trªn ®ã vµ ®−îc b¸n d−íi mét nh·n hiÖu NhËt B¶n. NÕu nh·n m¸c cña n−íc xuÊt xø kh«ng ghi “S¶n xuÊt t¹i Trung Quèc”, th× ®ã chÝnh lµ mét h×nh thøc tr×nh bµy g©y hiÓu nhÇm.

* Tiªu chuÈn cña NhËt B¶n vÒ b¶o vÖ m«i tr−êng

Gièng nh− tÊt c¶ çc quèc gia kh¸c trªn thÕ giíi, NhËt B¶n rÊt coi träng vÊn ®Ò m«i tr−êng. N¨m 1989, Côc m«i tr−êng NhËt B¶n khuyÕn khÝch ng−êi tiªu dïng sö dông çc s¶n phÈm kh«ng lµm h¹i sinh th¸i, çc s¶n phÈm nµy ®−îc ®ãng dÊu “E comark”. §Ó ®−îc ®ãng dÊu nµy, s¶n phÈm ph¶i ®¹t Ýt nhÊt mét trong çc tiªu chuÈn sau: (i) ViÖc sö dông s¶n phÈm ®ã kh«ng g©y « nhiÔm m«i tr−êng; (ii) ViÖc sö dông s¶n phÈm ®ã mang l¹i nhiÒu lîi Ých cho m«i tr−êng; (iii) ChÊt th¶i sau khi sö dông s¶n phÈm ®ã kh«ng g©y h¹i cho m«i tr−êng; (iv) S¶n phÈm cã ®ãng gãp ®¸ng kÓ vµo viÖc b¶o vÖ m«i tr−êng theo bÊt cø çch thøc nµo kh¸c.

13

Ngoµi ra, hµng n«ng, l©m, thuû s¶n nhËp khÈu vµo NhËt B¶n cßn ph¶i tu©n thñ mét sè tiªu chuÈn vÒ b¶o vÖ m«i tr−êng sau:

- Tiªu chuÈn liªn quan ®Õn ®Æc tÝnh s¶n phÈm: §©y lµ nh÷ng tiªu chuÈn mµ s¶n phÈm ph¶i cã míi ®−îc phÐp xuÊt nhËp khÈu, l−u th«ng vµ tiªu dïng nh− (i) Çc tiªu chuÈn vÒ nguyªn liÖu s¶n xuÊt ra s¶n phÈm: quy ®Þnh kh«ng ®−îc sö dông hoÆc h¹n chÕ sö dông çc nguyªn liÖu g©y ¶nh h−ëng xÊu ®Õn m«i tr−êng (nh− kh«ng ®−îc sö dông mét sè lo¹i gç rõng tù nhiªn ®Ó s¶n xuÊt çc s¶n phÈm ®å gç); (ii) Çc tiªu chuÈn vÒ hµm l−îng chÊt ®éc h¹i cã trong s¶n phÈm lµm ¶nh h−ëng ®Õn søc khoÎ con ng−êi vµ m«i tr−êng (nh− quy ®Þnh hµm l−îng mét sè chÊt cã trong hµng n«ng s¶n, thuû s¶n); (iii) Çc tiªu chuÈn vÒ kiÓm tra gi¸m s¸t çc s¶n phÈm nhËp khÈu nh»m ®¶m b¶o sù tu©n thñ cña s¶n phÈm vÒ b¶o vÖ søc khoÎ cña con ng−êi vµ m«i tr−êng.

- Çc tiªu chuÈn liªn quan ®Õn ph−¬ng ph¸p chÕ biÕn vµ møc ®é « nhiÔm: Bao gåm tÊt c¶ çc tiªu chuÈn liªn quan ®Õn qu¸ tr×nh s¶n xuÊt ra s¶n phÈm nh−: (i) Qu¸ tr×nh s¶n xuÊt ph¶i tu©n thñ çc hÖ thèng ®¶m b¶o chÊt l−îng hay qu¶n lý m«i tr−êng; (ii) Quy ®Þnh vÒ ®¶m b¶o vÖ sinh trong quy tr×nh s¶n xuÊt; (iii) Tiªu chuÈn vÒ nguån chÊt th¶i, n−íc th¶i, khÝ th¶i cña qu¸ tr×nh s¶n xuÊt nh− quy ®Þnh vÒ xö lý n−íc th¶i cña çc vïng nu«i trång vµ cña çc nhµ m¸y chÕ biÕn thuû s¶n; (iv) Tiªu chuÈn vÒ chÊt ®éc h¹i ®−îc phÐp vµ kh«ng ®−îc phÐp sö dông trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt nh− quy ®Þnh vÒ çc kh¸ng sinh, ho¸ chÊt ®−îc phÐp sö dông trong s¶n xuÊt chÕ biÕn thuû s¶n, çc lo¹i thuèc b¶o vÖ thùc vËt ®−îc dïng trong s¶n xuÊt n«ng nghiÖp.

- Çc tiªu chuÈn liªn quan ®Õn cÊm xuÊt khÈu, nhËp khÈu çc s¶n phÈm ®éc h¹i, ¶nh h−ëng ®Õn søc khoÎ con ng−êi ®éng thùc vËt: (i) Tiªu chuÈn liªn quan ®Õn cÊm xuÊt nhËp khÈu çc s¶n phÈm ®éc h¹i ¶nh h−ëng ®Õn søc khoÎ con ng−êi vµ m«i tr−êng nh− quy ®Þnh cÊm bu«n b¸n mét sè ho¸ chÊt, thuèc b¶o vÖ thùc vËt khi sö dông g©y ¶nh h−ëng xÊu ®Õn m«i tr−êng; (ii) Tiªu chuÈn liªn quan ®Õn cÊm xuÊt nhËp khÈu mét sè lo¹i ®éng thùc vËt cã kh¶ n¨ng ph¸ ho¹i hoÆc l©y truyÒn dÞch bÖnh; (iii) Tiªu chuÈn liªn quan ®Õn vÊn ®Ò kiÓm dÞch ®éng, thùc vËt.

- Çc quy ®Þnh h¹n chÕ xuÊt khÈu, nhËp khÈu ®Ó b¶o vÖ vµ ph¸t triÓn bÒn v÷ng çc nguån tµi nguyªn thiªn nhiªn: (i) Quy ®Þnh vÒ cÊm bu«n b¸n çc lo¹i ®éng thùc vËt quý hiÕm, ®éng vËt hoang d·; (ii) Quy ®Þnh vÒ h¹n chÕ nhËp khÈu nh»m khuyÕn khÝch b¶o vÖ mét sè loµi ®éng thùc vËt.

14

S¬ ®å 1.1. Tr×nh tù thñ tôc kiÓm tra thùc phÈm nhËp khÈu vµo NhËt B¶n

T×m hiÓu quy ®Þnh

Nép hå s¬ ®¨ng ký nhËp khÈu

L« hµng nhËp c¶ng

Khai b¸o nhËp khÈu

KiÓm tra hå s¬ t¹i tr¹m kiÓm dÞch cña Bé Y tÕ,

lao ®éng vµ phóc lîi

MiÔn kiÓm tra

CÊp chøng nhËn

Th«ng quan

Ph©n phèi néi ®Þa

Liªn hÖ víi bé phËn kiÓm tra thùc phÈm nhËp khÈu thuéc tr¹m kiÓm dÞch tr−íc khi nhËp khÈu ®Ó t×m hiÓu çc quy ®Þnh liªn quan

§¨ng ký nhËp khÈu thùc phÈm, - Çc giÊy tê kh¸c - Th«ng tin vÒ nguyªn liÖu, thµnh phÇn vµ ph−¬ng ph¸p SX - Chøng th− an toµn vÖ sinh (dÞch bÖnh) - KÕt qu¶ tù kiÓm tra

Nép hå s¬ khai b¸o nhËp khÈu thùc phÈm, (cã thÓ nép hå s¬ khai b¸o trùc tuyÕn)

Yªu cÇu ph¶i kiÓm tra

KiÓm tra gi¸m s¸t

KiÓm tra b¾t buéc

KiÓm tra kh¸c

§¹t yªu cÇu

Kh«ng ®¹t yªu cÇu

Hñy hµng, tr¶ l¹i hµng

Tr¹m kiÓm dÞch

Phßng KN kiÓm ®Þnh

HoÆc Tr¹m kiÓm

dÞch

15

1.1.2.2. Tiªu chuÈn cô thÓ cho tõng nhãm hµng

* §èi víi hµng n«ng s¶n

Ngoµi viÖc kiÓm tra d− l−îng n«ng d−îc theo LuËt vÖ sinh an toµn thùc phÈm nh»m môc ®Ých b¶o vÖ søc khoÎ ng−êi tiªu dïng, NhËt B¶n cßn thùc thi LuËt KiÓm dÞch thùc vËt ®Ò phßng chèng s©u h¹i vµ vi trïng g©y bÖnh x©m nhËp tõ n−íc ngoµi vµo thùc vËt vµ çc s¶n phÈm n«ng nghiÖp trong n−íc. Ch¼ng h¹n, çc lo¹i thùc vËt vµ çc s¶n phÈm sau sÏ ph¶i thùc hiÖn kiÓm dÞch thùc vËt tr−íc khi cho phÐp nhËp khÈu vµo NhËt B¶n: Çc lo¹i h¹t, çc lo¹i cñ, h¹t gièng, c©y gièng, hoa c¾t, çc lo¹i cµnh c¾t, hoa qu¶ t−¬i, rau (t−¬i, ®«ng l¹nh,sÊy kh«), çc lo¹i ngò cèc, çc lo¹i ®Ëu ®ç, nguyªn liÖu dïng lµm dÇu thùc vËt (võng, h¹t c¶i) h−¬ng liÖu, thùc vËt lµm thuèc, hoa kh«, gç nguyªn liÖu, çc s¶n phÈm lµm tõ nguyªn liÖu thùc vËt nh− hµng thñ c«ng mü nghÖ, s¶n phÈm tõ r¬m, r¹, cãi... Tuy nhiªn, nh÷ng mÆt hµng ®· ®−îc chÕ biÕn kü nh− çc ®å gç gia dông, trµ thµnh phÈm... kh«ng nhÊt thiÕt ph¶i kiÓm dÞch thùc vËt.

NÕu ph¸t hiÖn trong s¶n phÈm cã s©u h¹i, vi trïng g©y bÖnh cßn dÝnh ®Êt... sÏ kh«ng ®−îc phÐp nhËp khÈu vµo NhËt. Tuú theo néi dung vi ph¹m sÏ cã nh÷ng h×nh thøc xö lý kh¸c nhau nh−: khö trïng, ph©n lo¹i, thiªu huû hoÆc tr¶ l¹i ng−êi xuÊt khÈu. §Æc biÖt, khi xuÊt khÈu vµo NhËt B¶n ph¶i cã GiÊy chøng nhËn kiÓm dÞch do c¬ quan kiÓm dÞch thùc vËt cña ChÝnh phñ n−íc xuÊt khÈu cÊp míi ®ñ thñ tôc ®¨ng ký kiÓm dÞch khi nhËp khÈu. NÕu ph¸t hiÖn cã s©u bÖnh sÏ tiÕn hµnh çc b−íc khö trïng, hun khãi... (thêi gian quy ®Þnh lµ 24 tiÕng kh«ng kÓ thêi gian xuÊt nhËp kho) tr−íc khi chuyÓn sang kh©u kiÓm tra tiÕp theo, ®ã lµ kh©u kiÓm tra vÖ sinh an toµn thùc phÈm theo LuËt vÖ sinh an toµn thùc phÈm. §©y lµ nh÷ng mÆt hµng thùc phÈm nªn b¾t buéc ph¶i kiÓm tra d− l−îng n«ng d−îc vµ phô gia thùc phÈm. NÕu d− l−îng v−ît qu¸ møc cho phÐp sÏ bÞ tr¶ l¹i, huû t¹i chç hoÆc kh«ng ®−îc lµm thùc phÈm cho ng−êi. NÕu tiÕp tôc vi ph¹m th× ¸p dông çc biÖn ph¸p theo thø tù kiÓm tra 50%, 100% vµ cÊm nhËp khÈu.

Ngoµi ra, sau khi th«ng quan, hµng ®−îc ®−a ra b¸n trªn thÞ tr−êng ph¶i theo quy ®Þnh cña LuËt JAS nh−: th«ng tin ®Çy ®ñ vÒ hµng ho¸, ghi râ n−íc s¶n xuÊt vµ ghi râ träng l−îng bªn trong bao b× theo quy ®Þnh cña LuËt §o l−êng NhËt B¶n.

* §èi víi nhãm hµng l©m s¶n

- Víi nhãm hµng thñ c«ng mü nghÖ vµ s¶n phÈm lµng nghÒ: NhËt B¶n kh«ng cã quy ®Þnh h¹n chÕ g× ®Æc biÖt ®èi víi nhãm hµng nµy. Nh−ng ®©y lµ nhãm hµng cã nhiÒu chñng lo¹i mÆt hµng víi môc ®Ých sö dông kh¸c nhau vµ

16

®−îc lµm tõ nhiÒu lo¹i nguyªn liÖu kh¸c nhau nªn theo nguyªn t¾c c¬ b¶n th× tuú thuéc lo¹i nguyªn liÖu vµ môc ®Ých sö dông sÏ ¸p dông nh÷ng luËt riªng. Cô thÓ:

+ MÆt hµng lµm tõ nguyªn liÖu lµ thùc vËt nh− m©y tre, gç... th× cã lo¹i ph¶i kiÓm dÞch thùc vËt tr−íc khi cho phÐp nhËp khÈu.

+ MÆt hµng lµm tõ nguyªn liÖu da ®éng vËt hoang d· vµ tõ çc lo¹i thùc vËt quý hiÕm sÏ ¸p dông theo çc quy ®Þnh trong §iÒu −íc Wasington. §Æc biÖt çc s¶n phÈm tói x¸ch lµm b»ng da cßn ¸p dông quy ®Þnh cña LuËt chèng phßng tin sai lÖch, LuËt th«ng tin chÊt l−îng s¶n phÈm dïng trong gia ®×nh, LuËt Së h÷u trÝ tuÖ vÒ mÉu m· vµ quyÒn s¶n xuÊt riªng.

+ MÆt hµng lµm víi môc ®Ých sö dông lµ dông cô liªn quan trùc tiÕp ®Õn thùc phÈm cña con ng−êi nh− çc dông cô ®å ¨n b»ng gèm sø, m©y tre, b¸t ®òa... cßn ph¶i kiÓm tra vÖ sinh theo LuËt an toµn vÖ sinh thùc phÈm.

Ngoµi nh÷ng quy ®Þnh trªn, khi nhËp khÈu, ng−êi xuÊt khÈu cßn ph¶i chó ý ®Õn nhiÒu yÕu tè kh¸c vµ tuú tr−êng hîp ph¶i th«ng b¸o ngay cho ng−êi nhËp khÈu biÕt vÒ quy tr×nh s¶n xuÊt t×nh tr¹ng vµ vËt liÖu dïng ®Ó lµm bao b×, tªn thuèc khö trïng... ®Ó ng−êi nhËp khÈu cã ®ñ tµi liÖu cung cÊp cho c¬ quan kiÓm dÞch khi nhËp khÈu.

- Quy ®Þnh vÒ ®å gç néi thÊt:

Mét sè s¶n phÈm ®å gç muèn ®−îc kinh doanh trªn thÞ tr−êng NhËt B¶n ph¶i ®¸p øng ®−îc yªu cÇu vÒ d¸n nh·n s¶n phÈm vµ “LuËt vÖ sinh an toµn s¶n phÈm”. Çc yªu cÇu vÒ d¸n nh·n buéc nhµ nhËp khÈu ph¶i ®¶m b¶o nh·n hiÖu cña s¶n phÈm (nh− bµn, ghÕ, ch¹n, b¸t...) ph¶i cã ®Çy ®ñ çc th«ng tin cho ng−êi tiªu dïng. LuËt vÖ sinh an toµn thùc phÈm quy ®Þnh mét sè s¶n phÈm tiªu dïng mµ kÕt cÊu, vËt liÖu hoÆc çch sö dông ®Æt ra vÊn ®Ò an toµn ®Æc biÖt ®−îc coi lµ “s¶n phÈm ®Æc biÖt” th× cã quy ®Þnh tiªu chuÈn cho tõng s¶n phÈm. Ch¼ng h¹n LuËt quy ®Þnh gi−êng cho trÎ em lµ s¶n phÈm ®Æc biÖt lo¹i 1. Gi−êng ph¶i ®¶m b¶o çc tiªu chuÈn ®Æc biÖt nµy vµ ph¶i cã nh·n hiÖu S ®ång thêi sÏ ®−îc tiÕn hµnh kiÓm tra x¸c nhËn bëi çc c¬ quan chuyªn tr¸ch cña chÝnh phñ dùa trªn çc tiªu chÝ chÊt l−îng do luËt ®· ®Ò ra. Nhµ s¶n xuÊt ®· ®¨ng ký cã tr¸ch nhiÖm tu©n thñ çc quy ®Þnh vÒ an toµn theo luËt ®Þnh, yªu cÇu çc c¬ quan nhµ n−íc kiÓm tra, gi÷ kÕt qu¶ kiÓm tra vµ chÞu tr¸ch nhiÖm båi th−êng cho ng−êi tiªu dïng nÕu hµng ho¸ bÞ h− háng.

Tõ 1/7/2003, çc quy ®Þnh míi vÒ viÖc th¶i çc chÊt hãa häc dÔ bay h¬i, vÒ tiªu chuÈn nhµ cña Bé §Êt ®ai, C¬ së h¹ tÇng vµ Giao th«ng ®−îc ban hµnh vµ cã hiÖu lùc t¸c ®éng m¹nh tíi ®å gç nhËp khÈu. §å gç nhËp khÈu b¾t buéc ph¶i ®−îc kiÓm tra formaldehyde theo luËt JAS (quy ®Þnh vÒ s¶n phÈm gç), luËt JIS (quy ®Þnh vÒ chÊt liÖu c«ng nghiÖp) vµ luËt BSL (®èi víi çc s¶n phÈm kh«ng

17

thuéc ph¹m vi ®iÒu chØnh cña luËt JAS vµ luËt JIS). Quy ®Þnh míi nµy ®−îc ban hµnh do mèi lo ng¹i cña ng−êi NhËt vÒ chøng “nhµ bÖnh tËt”, lµ héi chøng rèi lo¹n søc kháe mµ ng−êi mua phµn nµn lµ do ®å gç th¶i ra qu¸ nhiÒu hãa chÊt dÔ bay h¬i. Néi dung chñ yÕu cña quy ®Þnh míi nµy lµ:

(i) Quy ®Þnh qu¶n lý míi vÒ chÊt chlorpyrifo vµ formaldehyde trong s¶n phÈm.

(ii) CÊm tuyÖt ®èi viÖc sö dông chÊt chlorpyrifos.

(iii) Nh÷ng h¹n chÕ ®èi víi viÖc sö dông formandehyde vÒ møc ®é dÉn tíi kh¶ n¨ng g©y « nhiÔm m«i tr−êng vµ çc yªu cÇu ®èi víi ®Þnh quy ®Þnh cho c¬ quan kiÓm nghiÖm.

* §èi víi hµng thuû s¶n

ë NhËt B¶n, viÖc kiÓm tra hµng thuû s¶n nhËp khÈu ph¶i tu©n thñ theo LuËt VÖ sinh an toµn thùc phÈm nh−: (i) KiÓm tra nh·n hµng; (ii) KiÓm tra c¶m quan: mµu s¾c, ®é t−¬i s¸ng, mïi, vÞ,... (iii) KiÓm tra t¹p chÊt; (iv) KiÓm tra nÊm mèc; (v) KiÓm tra container, bao b×... NÕu nh− trong qu¸ tr×nh kiÓm tra, l« hµng ®−îc xem lµ ®¹t yªu cÇu, giÊy chøng nhËn sÏ ®−îc chuyÓn ®Õn c¬ quan qu¶n lý nhËp khÈu vµ sau ®ã ®−îc th«ng quan. NÕu nh− l« hµng bÞ kÕt luËn lµ kh«ng ®¹t yªu cÇu th× sÏ bÞ gi÷ l¹i ®Ó göi tr¶ vÒ n−íc hoÆc tiªu huû. NÕu vi ph¹m lÇn thø nhÊt vÒ d− l−îng çc chÊt tån ®äng sÏ th«ng b¸o b»ng v¨n b¶n. Vi ph¹m lÇn 2 sÏ ¸p dông lÖnh kiÓm tra 50%, vi ph¹m lÇn 3 sÏ ¸p dông lÖnh kiÓm tra 100% ®èi víi toµn bé mÆt hµng t−¬ng tù cã xuÊt xø tõ n−íc ®ã. NÕu t×nh tr¹ng vi ph¹m ®¹t tíi mét tû lÖ nhÊt ®Þnh, NhËt B¶n sÏ ¸p dông LÖnh cÊm nhËp khÈu ®èi víi toµn bé mÆt hµng ®ã. Bªn c¹nh ®ã, mét sè thuû s¶n khai th¸c tõ vïng n−íc bÞ nhiÔm vi trïng Cholera hoÆc cã nguy c¬ nhiÔm bÈn ®Òu ph¶i qua kh©u kiÓm dÞch theo LuËt KiÓm dÞch cña NhËt. Ngoµi ra, hµng thuû s¶n nhËp khÈu cßn ph¶i tu©n thñ quy ®Þnh trong çc LuËt sau:

- HiÖp −íc Wasington:

HiÖp −íc Wasington nh»m b¶o vÖ nh÷ng loµi ®éng thùc vËt cã kh¶ n¨ng bÞ tuyÖt chñng. §èi t−îng ¸p dông cña §iÒu −íc kh«ng chØ lµ nh÷ng vËt thÓ ®ang sèng mµ cßn ¸p dông ®èi víi c¶ nh÷ng s¶n phÈm ®−îc lµm ra tõ nh÷ng vËt thÓ ®ã. HiÖp −íc gåm 3 phô lôc:

Phô lôc 1: Quy ®Þnh çc loµi ®éng vËt cã kh¶ n¨ng tuyÖt chñng cao. Nh÷ng quy ®Þnh vÒ giao dÞch ®Æc biÖt kh¾t khe vµ nh÷ng hµnh vi giao dÞch víi môc ®Ých bu«n b¸n bÞ tuyÖt ®èi nghiªm cÊm. Tuy nhiªn, nÕu lµ nh÷ng vËt thÓ do sinh s¶n nh©n t¹o mµ cã ®−îc hoÆc cã tr−íc khi ¸p dông §iÒu −íc nµy vÉn cã thÓ giao dÞch mua b¸n, hoÆc cã thÓ giao dÞch víi môc ®Ých nghiªn cøu khoa häc. Trong

18

tr−êng hîp nµy hµng ho¸ ph¶i cã GiÊy phÐp xuÊt khÈu cña n−íc xuÊt khÈu vµ giÊy phÐp nhËp khÈu cña n−íc nhËp khÈu.

Phô lôc 2: Quy ®Þnh çc loµi hiÖn nay tuy ch−a cã nguy c¬ tuyÖt chñng nh−ng ®ang cã kh¶ n¨ng dÉn tíi nguy c¬ tuyÖt chñng. Çc mÆt hµng nµy khi xuÊt nhËp khÈu ph¶i cã GiÊy phÐp xuÊt khÈu cña c¬ quan qu¶n lý cña n−íc xuÊt khÈu.

Phô lôc 3: Quy ®Þnh nh÷ng loµi ®−îc b¶o hé riªng cña tõng n−íc tham gia HiÖp −íc nh−ng kh«ng thÓ thiÕu sù hîp t¸c qu¶n lý cña çc n−íc kh¸c. Khi xuÊt nhËp khÈu loµi nµy ph¶i cã GiÊy chøng nhËn xuÊt xø cña c¬ quan qu¶n lý n−íc xuÊt khÈu.

- Quy ®Þnh vÒ chÊt phô gia:

+ Víi thuû s¶n nu«i: §Ó tr¸nh dÞch bÖnh vµ n©ng cao n¨ng suÊt, ng−êi nu«i th−êng hay sö dông çc chÊt kh¸ng sinh vµ chÊt diÖt khuÈn... nªn nguy c¬ tån ®äng trong s¶n phÈm xuÊt khÈu lµ rÊt lín, chÝnh v× vËy hiÖn nay NhËt B¶n ®ang kiÓm tra chÆt d− l−îng çc chÊt nµy. Tõ ngµy 29/5/2006, NhËt B¶n ®· ¸p dông LuËt vÖ sinh an toµn thùc phÈm míi quy ®Þnh chi tiÕt theo h−íng th¾t chÆt h¬n vÒ d− l−îng çc chÊt cho phÐp trong çc lo¹i thùc phÈm (bao gåm c¶ thuû s¶n). Trong ®ã cã tíi 15 chÊt kh«ng ®−îc phÐp tån ®äng trong thùc phÈm nh− sau: 2, 4, 5-T, Azocyclotin, Cyhexatin, Amitrole, Captafol, Carbadox including QCA, Chloramphnicol, Chlorpromazine, Diethylstibestrol, Dimetridazole, Daminozide, Nitrofurans, Propham, Metronidazole, Ronidazole. Ngoµi ra, mçi mÆt hµng cô thÓ cã quy ®Þnh d− l−îng cña nhiÒu chÊt kh¸c nhau nh− quy ®Þnh d− l−îng cña chÊt Chlorpyrifos vµ chÊt Orysastrobin, Pyraclostrobin trong çc lo¹i thùc phÈm nhËp khÈu vµo NhËt. Mét sè loµi nh− ç Ngõ (Maguro)... kh«ng ®−îc cho thªm chÊt carbonic acid gas.

+ Víi thuû s¶n ®· chÕ biÕn nh− sÊy kh«, −íp muèi... cÇn l−u ý ®Õn d− l−îng chÊt phô gia còng nh− chÊt b¶o qu¶n...

- LuËt JAS:

Theo LuËt nµy, chÊt l−îng ®èi víi thÊy s¶n t−¬i sèng ph¶i ghi tªn hµng, n−íc s¶n xuÊt hoÆc vïng ®¸nh b¾t. §èi víi s¶n phÈm chÕ biÕn ph¶i ghi: tªn hµng, nguyªn liÖu chÝnh, träng l−îng tÞnh, tªn ng−êi s¶n xuÊt, ®Þa chØ, thêi gian sö dông, ph−¬ng ph¸p b¶o qu¶n, nÕu lµ thuû s¶n ®«ng l¹nh r· ®«ng ph¶i ghi râ ch÷ "R· ®«ng", nÕu lµ nu«i trång th× ghi râ "Nu«i trång"...

Ngoµi mÆt hµng thuû s¶n nu«i, çc lo¹i ®¸nh b¾t thiªn nhiªn kh¸c còng ®−îc kiÓm tra chÆt chÏ nh− ®· nªu trªn. Trong thêi gian võa qua, hµng thuû s¶n cña ViÖt Nam ®ang gÆp rÊt nhiÒu khã kh¨n do phÝa NhËt ®ang ¸p dông lÖnh

19

kiÓm tra 100% kh«ng nh÷ng ®èi víi mÆt hµng L−¬n nu«i mµ cßn ¸p dông víi mÆt hµng Mùc vµ T«m, lµ 2 mÆt hµng thuû s¶n xuÊt khÈu chñ lùc cña ViÖt Nam vµo thÞ tr−êng NhËt.

Nh÷ng quy ®Þnh ®iÒu chØnh mét sè nhãm hµng xin xem Phô lôc 2.


1.2.1. Nh÷ng t¸c ®éng tÝch cùc

Thø nhÊt, t¹o thuËn lîi cho çc doanh nghiÖp khi th©m nhËp vµo thÞ tr−êng NhËt B¶n nhê ®¸p øng ®−îc nh÷ng yªu cÇu vÒ çc tiªu chuÈn kü thuËt cña thÞ tr−êng nµy. Khi ®ã çc chi phÝ vÒ nhËp khÈu hµng ho¸ sÏ gi¶m bít, çc thñ tôc th«ng quan tiÕn hµnh sÏ nhanh chãng, thuËn lîi h¬n vµ dÔ dµng trong viÖc ph©n phèi, b¸n hµng trªn thÞ tr−êng.

Thø hai, t¨ng c−êng kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña çc doanh nghiÖp xuÊt khÈu hµng n«ng, l©m, thuû s¶n sang NhËt B¶n. Kinh nghiÖm ®èi víi lÜnh vùc xuÊt khÈu thuû s¶n cho thÊy, sè n−íc xuÊt khÈu ®¸p øng ®−îc yªu cÇu cña çc n−íc nhËp khÈu ®· t¨ng lªn nhanh chãng trong nh÷ng n¨m qua vµ xuÊt khÈu thuû s¶n cña çc n−íc ®ã sang thÞ tr−êng NhËt B¶n ®· kh«ng nh÷ng t¨ng vÒ khèi l−îng mµ cßn t¨ng nhanh vÒ kim ng¹ch do b¸n ®−îc gi¸ cao h¬n.

Theo ®iÒu tra míi nhÊt vÒ sù quan t©m ®Õn an toµn vÖ sinh thùc phÈm cña ng−êi NhËt B¶n, cã 68,5% sè ng−êi tiªu dïng NhËt B¶n chÊp nhËn mua víi gi¸ cao h¬n tõ 10% ®Õn 20% rau th«ng th−êng nÕu mÆt hµng rau ®ã ®−îc chøng minh lµ cã nguån gèc s¹ch (ch¼ng h¹n, trªn bao b× ghi râ lµ rau trång b»ng ph©n h÷u c¬...), ®Æc biÖt, cã tíi 17,4% sè ng−êi tiªu dïng chÊp nhËn mua nÕu gi¸ t¨ng tõ 30% ®Õn 50%.

Thø ba, mét s¶n phÈm ®¸p øng ®−îc yªu cÇu cña thÞ tr−êng ®ßi hái cao vÒ çc tiªu chuÈn kü thuËt nh− NhËt B¶n sÏ cã thÓ xuÊt khÈu ®−îc ë çc thÞ tr−êng kh¸c. Çc s¶n phÈm cña ViÖt Nam nÕu ®¸p øng ®−îc çc yªu cÇu cña NhËt B¶n th× cã thÓ xuÊt khÈu ®−îc ë ®a sè çc n−íc trªn thÕ giíi, ®Æc biÖt lµ çc thÞ tr−êng lín nh− EU, Hoa Kú. ChÝnh v× vËy, ¶nh h−ëng tÝch cùc cña viÖc ®¸p øng ®−îc çc ®ßi hái cao vÒ tiªu chuÈn kü thuËt kh«ng chØ ë chç duy tr× ®−îc thÞ phÇn ë thÞ tr−êng nµy mµ cßn cã c¬ héi më réng ra çc thÞ tr−êng kh¸c.

Thø t−, viÖc ®¸p øng çc tiªu chuÈn kü thuËt cña NhËt B¶n buéc çc doanh nghiÖp vµ çc nhµ s¶n xuÊt ph¶i chñ ®éng ®èi phã, qua ®ã t¨ng kh¶ n¨ng ®¸p øng vµ t¨ng xuÊt khÈu trong dµi h¹n. Çc quy ®Þnh vÒ b¶o vÖ m«i tr−êng, vÒ nh·n m¸c vµ çc quy ®Þnh vÒ vÖ sinh an toµn ®−îc quy ®Þnh mét çch cô thÓ, râ rµng vµ ®−îc thiÕt kÕ theo h−íng tõng b−íc n©ng cao kh¶ n¨ng ®¸p øng sÏ t¹o

20

®iÒu kiÖn thuËn lîi ®Ó çc hé s¶n xuÊt còng nh− çc doanh nghiÖp cã çc biÖn ph¸p chñ ®éng phßng ngõa vµ ®èi phã vµ v× thÕ sÏ cã ¶nh h−ëng tÝch cùc tíi kh¶ n¨ng xuÊt khÈu cña doanh nghiÖp.

1.2.2. Nh÷ng t¸c ®éng tiªu cùc

Thø nhÊt, bªn c¹nh nh÷ng t¸c ®éng tÝch cùc cña çc rµo c¶n kü thuËt th× viÖc ®−a ra çc tiªu chuÈn kü thuËt ®«i khi l¹i ®−îc thùc hiÖn víi môc ®Ých kh¸c, ®ã lµ "biÖn ph¸p phßng ngõa" - b¶o hé ®èi víi hµng nhËp khÈu cao h¬n tiªu chuÈn quèc tÕ cho phÐp mµ kh«ng m©u thuÉn víi HiÖp ®Þnh TBT nh»m t¹o nªn nh÷ng rµo c¶n th−¬ng m¹i ®èi víi hµng ho¸ cña çc n−íc ®ang vµ kÐm ph¸t triÓn.

Thø hai, viÖc ®−a ra nh÷ng tiªu chuÈn kü thuËt cña NhËt B¶n ®èi víi hµng n«ng, l©m, thuû s¶n nh»m h¹n chÕ kh¶ n¨ng xuÊt khÈu cña çc doanh nghiÖp sang thÞ tr−êng NhËt B¶n, bëi v× nh÷ng quy ®Þnh vÒ tiªu chuÈn kü thuËt sÏ gãp phÇn b¶o hé cho çc doanh nghiÖp t¹i NhËt B¶n tr¸nh ph¶i ®èi mÆt víi sù c¹nh tranh m¹nh mÏ tõ çc n−íc xuÊt khÈu.

Thø ba, viÖc ®−a ra çc rµo c¶n kü thuËt sÏ c¶n trë kh¶ n¨ng tiÕp cËn thÞ tr−êng cña çc doanh nghiÖp. Th«ng th−êng, khi NhËt B¶n ®−a ra çc quy ®Þnh vÒ chÊt l−îng, yªu cÇu vÒ nh·n m¸c, vÖ sinh an toµn thùc phÈm vµ b¶o vÖ m«i tr−êng ë møc cao th× sÏ c¶n trë kh¶ n¨ng tiÕp cËn thÞ tr−êng cña n−íc xuÊt khÈu. B¾t ®Çu tõ n¨m 2003, víi −u thÕ gi¸ rÎ, l−îng rau s¶n xuÊt t¹i Trung Quèc nhËp khÈu vµo NhËt ®· t¨ng rÊt m¹nh. Rau nhËp khÈu tõ Trung Quèc chiÕm 60% tæng l−îng rau nhËp khÈu tõ çc n−íc cña NhËt B¶n. Tuy nhiªn, vµo n¨m 2006, do ph¸t hiÖn d− l−îng hãa chÊt trong rau tõ Trung Quèc vi ph¹m LuËt an toµn vÖ sinh thùc phÈm NhËt B¶n nªn NhËt B¶n ®· ¸p dông qui chÕ chÆt chÏ h¬n. Do ®ã, tõ sau thêi ®iÓm nµy, l−îng nhËp khÈu nhiÒu lo¹i rau tõ Trung Quèc b¾t ®Çu gi¶m xuèng.

Tãm l¹i, viÖc ®¸p øng çc tiªu chuÈn kü thuËt cña NhËt B¶n cã thÓ ®−îc ph©n thµnh çc yÕu tè liªn quan ®Õn doanh nghiÖp vµ çc yÕu tè liªn quan ®Õn quèc gia. Çc yÕu tè liªn quan ®Õn doanh nghiÖp bao gåm nhµ s¶n xuÊt, nhµ xuÊt khÈu vµ quy m« cña doanh nghiÖp, kinh nghiÖm vµ th¸i ®é cña nh©n viªn vÒ çc tiªu chuÈn kü thuËt. Doanh nghiÖp cµng lín th× kh¶ n¨ng ®¸p øng çc tiªu chuÈn cña NhËt B¶n cµng cao. Bªn c¹nh ®ã, çc doanh nghiÖp vèn ®· cã s½n çc tiªu chuÈn cña m×nh cã thÓ ®¸p øng nhanh chãng çc tiªu chuÈn cña NhËt B¶n h¬n çc doanh nghiÖp kh¸c. Çc yÕu tè quèc gia nh− nh÷ng hç trî vÒ mua thiÕt bÞ kiÓm tra vµ tæ chøc ®µo t¹o çn bé còng rÊt quan träng trong viÖc ®¸p øng çc tiªu chuÈn cña NhËt B¶n nh»m t¨ng c−êng kh¶ n¨ng xuÊt khÈu hµng n«ng, l©m, thuû s¶n sang thÞ tr−êng khã tÝnh nµy.

21


1.3.1. Kinh nghiÖm cña mét sè n−íc

1.3.1.1. Trung Quèc

Trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y, ®Æc biÖt lµ sau khi Trung Quèc gia nhËp Tæ chøc th−¬ng m¹i thÕ giíi (WTO), xuÊt khÈu hµng ho¸ cña Trung Quèc ®· cã nh÷ng b−íc ph¸t triÓn v−ît bËc, hµng Trung Quèc cã mÆt hÇu hÕt ë çc n−íc trªn thÕ giíi vµ cã søc c¹nh tranh kh¸ cao.

Tuy nhiªn, Trung Quèc hiÖn còng ®ang vÊp ph¶i nh÷ng trë ng¹i lín khi th©m nhËp thÞ tr−êng víi tÇn sè tõ chèi nhËp khÈu lín nhÊt r¬i vµo çc mÆt hµng nh− thuû s¶n, rau qu¶, mËt ong, h¹t tiªu vµ thÞt lîn. Çc lý do phæ biÕn ®−îc nªu ra lµ: t×nh tr¹ng nhiÔm khuÈn salmonella cña thuû s¶n; d− l−îng chÊt kh¸ng sinh chloramphenicol trong s¶n phÈm t«m vµ mËt ong; d− l−îng thuèc thó y trong thÞt lîn; d− l−îng thuèc trõ s©u trong chÌ, h¹t tiªu vµ rau ch©n vÞt, t×nh tr¹ng nhiÔm melamine trong s÷a...

Trung Quèc nhËn thøc ®−îc r»ng nh÷ng nguyªn nh©n cÊm hoÆc tõ chèi nhËp khÈu çc s¶n phÈm n«ng s¶n vµ thuû s¶n xuÊt khÈu kh«ng chØ xuÊt ph¸t tõ c¬ chÕ b¶o hé cña çc n−íc ph¸t triÓn mµ chñ yÕu n»m ë chÝnh çc lý do néi t¹i. V× vËy, Trung Quèc ph©n tÝch vµ x¸c ®Þnh mét çch hÖ thèng çc yÕu tè chÝnh t¸c ®éng tíi viÖc xuÊt khÈu hµng n«ng, l©m, thuû s¶n nãi chung vµ sang thÞ tr−êng NhËt B¶n nãi riªng nh− sau:

- HÖ thèng tiªu chuÈn ®o l−êng, ®¸nh gi¸ vµ kiÓm ®Þnh chÊt l−îng: HiÖn t¹i hÖ thèng tiªu chuÈn chÊt l−îng, çc quy ®Þnh vµ h−íng dÉn cña chÝnh phñ vµ çc ban ngµnh vÉn ch−a hoµn thiÖn, ch−a ®¸p øng kÞp víi çc tiªu chuÈn trong kinh doanh quèc tÕ. Cã qu¸ nhiÒu bé tiªu chuÈn nh−ng trong ®ã kh«ng Ýt tiªu chuÈn ®· l¹c hËu, trïng lÆp, kh«ng nhÊt qu¸n vµ kÐm nghiªm ngÆt so víi tiªu chuÈn quèc tÕ.

- M«i tr−êng s¶n xuÊt: d©y truyÒn c«ng nghÖ l¹c hËu, ch−a tu©n thñ çc quy ®Þnh trong sö dông ph©n bãn, thuèc trõ s©u, thuèc b¶o vÖ thùc vËt, thuèc thó y. Thªm vµo ®ã lµ viÖc « nhiÔm m«i tr−êng tõ qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸ còng g©y ¶nh h−ëng kh«ng nhá ®Õn nguån n−íc vµ ®Êt ®ai cho s¶n xuÊt n«ng nghiÖp.

- Quy m« s¶n xuÊt: nhá, lÎ, ph©n t¸n, g©y rÊt nhiÒu khã kh¨n trong viÖc ¸p dông c«ng nghÖ nu«i trång s¹ch còng nh− viÖc kiÓm tra, gi¸m s¸t vµ truy t×m nguån gèc xuÊt xø. Bªn c¹nh ®ã, çc n«ng hé quy m« nhá th−êng cã tr×nh ®é qu¶n lý kÐm vµ kh¶ n¨ng tiÕp cËn th«ng tin h¹n chÕ.

22

- C«ng nghÖ vµ thiÕt bÞ kiÓm tra ®¸nh gi¸ chÊt l−îng s¶n phÈm xuÊt khÈu: cßn thiÕu vµ l¹c hËu, ch−a kiÓm tra ®−îc mét sè chØ sè kh¾t khe cña thÞ tr−êng nhËp khÈu, ch−a ®¸p øng ®−îc nhu cÇu dÞch vô cña doanh nghiÖp xuÊt khÈu trong n−íc c¶ vÒ l−îng dÞch vô lÉn quy m« t¸c nghiÖp.

- HÖ thèng th«ng tin: thiÕu çc kªnh th«ng tin hiÖu qu¶ vµ kÞp thêi tõ chÝnh phñ, çc ngµnh vµ çc ®Þa ph−¬ng tíi çc doanh nghiÖp vµ ®Æc biÖt lµ tíi n«ng d©n, ng− d©n.

NhËn d¹ng nh÷ng th¸ch thøc ®ã, Trung Quèc ®· cã nh÷ng gi¶i ph¸p ®ång bé, träng ®iÓm ®Ó n©ng cao søc c¹nh tranh cña n«ng s¶n vµ thuû s¶n xuÊt khÈu. §ã lµ çc biÖn ph¸p nh− sau:

- KhuyÕn khÝch ®Çu t− trùc tiÕp n−íc ngoµi trong lÜnh vùc n«ng nghiÖp; hç trî ph¸t triÓn çc doanh nghiÖp lín trong n−íc (doanh nghiÖp "®Çu rång" = "dragon head" enterprises) ®Ó dÉn ®¹o thÞ tr−êng.

- Thu thËp th«ng tin kÞp thêi vÒ nh÷ng yªu cÇu vµ thay ®æi trong chÝnh s¸ch qu¶n lý nhËp khÈu cña NhËt B¶n ®Ó cã çc biÖn ph¸p øng phã kÞp thêi, tr¸nh x¶y ra t×nh tr¹ng hµng ho¸ xuÊt khÈu bÞ tõ chèi nhËp khÈu hay bÞ tiªu huû ë c¶ng ®Õn.

- Coi träng viÖc ®µo t¹o ®éi ngò çn bé chuyªn tr¸ch cã tr×nh ®é cao, ®ång thêi th−êng xuyªn tuyªn truyÒn cho çc doanh nghiÖp n©ng cao nhËn thøc vÒ tÇm quan träng cña viÖc ¸p dông çc tiªu chuÈn trong s¶n xuÊt vµ kinh doanh hµng ho¸ theo chuÈn mùc quèc tÕ.

- Quy ho¹ch çc vïng s¶n xuÊt vµ nu«i trång n«ng s¶n, thuû s¶n “s¹ch” th©n thiÖn m«i tr−êng; Ch−¬ng tr×nh d¸n nh·n quèc gia cho çc s¶n phÈm ®¹t tiªu chuÈn an toµn vÖ sinh thùc phÈm.

- HÖ thèng ®iÓm hái ®¸p vµ th«ng b¸o quèc gia vÒ hµng rµo kü thuËt cña Trung Quèc ®· thùc hiÖn ®−îc rÊt nhiÒu c«ng viÖc quan träng nh−: (i) cã ®éi ngò tr×nh ®é cao; (ii) ®−îc trang bÞ çc thiÕt bÞ tiªn tiÕn; (iii) tu©n thñ chÆt chÏ çc nguyªn t¾c vµ thñ tôc do ñy ban TBT quy ®Þnh; (iv) xuÊt b¶n çc “B¶n tin vÒ th«ng b¸o TBT/WTO”; (v) ®ãng vai trß nh− mét “DÞch vô hái ®¸p TBT”...

Cã thÓ xem xÐt kinh nghiÖm cña Trung Quèc trong viÖc ®¸p øng çc tiªu chuÈn cña NhËt B¶n ®èi víi xuÊt khÈu rau ch©n vÞt nh− sau:

Th¸ng 5/2003, Bé Y tÕ, Lao ®éng vµ Phóc lîi NhËt B¶n yªu cÇu çc c«ng ty NhËt B¶n h¹n chÕ nhËp khÈu rau ch©n vÞt tõ Trung Quèc do ®· ph¸t hiÖn çc d− l−îng thuèc trõ s©u chlorpyrifos. §Ó t¹o ®iÒu kiÖn cho viÖc tiÕp tôc xuÊt rau ch©n vÞt sang NhËt B¶n, Trung Quèc nç lùc thùc hiÖn viÖc x¸c minh chÆt chÏ vÒ ph−¬ng ph¸p s¶n xuÊt vµ çch thøc sö dông hãa chÊt. Ghi chÐp vÒ çc ph−¬ng

23

ph¸p s¶n xuÊt ph¶i ®−îc gi÷ trong 2 n¨m vµ viÖc sö dông thuèc trõ s©u ph¶i ®−îc gi÷ trong 3 n¨m. Çc c«ng ty s¶n xuÊt lo¹i rau nµy còng ph¶i ghi chÐp çc thÝ nghiÖm hµng quý vÒ chÊt l−îng ®Êt vµ n−íc t−íi tiªu, kÕt qu¶ lµ cã 27 c«ng ty ®· ¸p dông nghiªm çc biÖn ph¸p ®Ó ®−îc phÐp xuÊt khÈu s¶n phÈm sang NhËt B¶n. Th¸ng 3 n¨m 2004, çc nhµ xuÊt khÈu rau ch©n vÞt lín cña Trung Quèc ®· thµnh c«ng trong viÖc v−ît qua cuéc kiÓm tra tæng thÓ cña Bé Y tÕ, Lao ®éng vµ Phóc lîi NhËt B¶n vµ cña Côc KiÓm dÞch vµ kiÓm tra hµng hãa xuÊt nhËp khÈu Trung Quèc. Tõ thùc tÕ nµy, Trung Quèc ®· rÊt nç lùc trong viÖc ¸p dông çc biÖn ph¸p kü thuËt s¶n xuÊt phï hîp t¹i çc v−ên thÝ nghiÖm, t¨ng c−êng hîp t¸c víi çc tr−êng ®¹i häc n«ng nghiÖp vµ ®ang t¹o ra sù nhËn thøc vÒ lîi Ých cña sö dông Ýt thuèc trõ s©u. Ngoµi ra, Trung Quèc còng cung cÊp gièng vµ tæ chøc ®µo t¹o vÒ çc ph−¬ng ph¸p s¶n xuÊt cÇn Ýt thuèc trõ s©u vµ ®ang më réng viÖc s¶n xuÊt h÷u c¬ ®· ®−îc chøng nhËn.

Tãm l¹i, ChÝnh phñ Trung Quèc vµ çc doanh nghiÖp ®· nhËn thøc ®−îc tÇm quan träng cña viÖc ®¸p øng ®−îc çc tiªu chuÈn kü thuËt cña NhËt B¶n trong viÖc ®Èy m¹nh xuÊt khÈu hµng n«ng, l©m, thuû s¶n. Theo KÕ ho¹ch X©y dùng çc tiªu chuÈn n«ng nghiÖp Quèc gia giai ®o¹n 2003-2005, ChÝnh phñ ®· tËp trung gi¶m møc d− l−îng thuèc trõ s©u vµ cñng cè viÖc kiÓm tra hãa chÊt. ChÝnh phñ còng lËp ra çc trung t©m kiÓm tra chÊt l−îng hµng n«ng s¶n vµ ®· cè g¾ng phæ biÕn çc yªu cÇu ®èi víi s¶n phÈm vµ ph−¬ng ph¸p s¶n xuÊt cho n«ng d©n ®Ó ®¸p øng çc tiªu chuÈn cña n−íc nhËp khÈu.

1.3.1.2. Kinh nghiÖm cña Th¸i Lan

§Ó trë thµnh mét n−íc xuÊt khÈu m¹nh trªn thÞ tr−êng thÕ giíi, çc nhµ xuÊt khÈu Th¸i Lan ®· ph¶i liªn tôc c¶i tiÕn c«ng nghÖ, ®æi míi s¶n phÈm ®¸p øng thÞ hiÕu ng−êi tiªu dïng. Nh÷ng n«ng s¶n xuÊt khÈu chñ yÕu cña Th¸i Lan sang thÞ tr−êng NhËt B¶n lµ ng« bao tö, m¨ng t©y, xoµi, tuy nhiªn, xuÊt khÈu xoµi cña Th¸i Lan sang thÞ tr−êng NhËt cã xu h−íng gi¶m do bÞ ph¸t hiÖn cã d− l−îng thuèc trõ s©u vµ l−îng ho¸ chÊt cao h¬n tiªu chuÈn cho phÐp.

Theo V¨n phßng quèc gia vÒ Tiªu chuÈn n«ng s¶n vµ thùc phÈm, tr−íc n¨m 2001, n«ng s¶n Th¸i Lan gÆp ph¶i nh÷ng vÊn ®Ò nh− xu h−íng bÖnh do ngé ®éc thùc phÈm gia t¨ng; tranh chÊp vÒ an toµn thùc phÈm vµ yªu cÇu chÊt l−îng trong kinh doanh thùc phÈm; çc luËt vµ quy ®Þnh kiÓm so¸t thùc phÈm kh«ng ®ång bé... §Ó ®èi phã víi vÊn ®Ò nµy, Th¸i Lan ®· ®Ò ra chiÕn l−îc “Tõ ®ång ruéng tíi bµn ¨n”, thùc hiÖn theo dâi çc quy tr×nh: nhËp khÈu (kiÓm tra ®Çu vµo vËt liÖu th«, thùc phÈm chÕ biÕn); s¶n xuÊt ngoµi ®ång ruéng (®¨ng ký, chøng nhËn tiªu chuÈn, kiÓm tra t¹i ruéng); thiÕt bÞ (kiÓm tra, t− vÊn, chøng nhËn vËt liÖu th« vµ c©y trång); ®Çu ra (kiÓm tra, chøng nhËn hµng ho¸); cuèi cïng lµ thÞ tr−êng.

24

N¨m 2002, Th¸i Lan thµnh lËp Côc Quèc gia vÒ Hµng hãa n«ng s¶n vµ Çc tiªu chuÈn vÒ thùc phÈm (ACFS), chÞu tr¸ch nhiÖm gi¸m s¸t vµ qu¶n lý thùc hiÖn çc tiªu chuÈn chÊt l−îng theo chuçi xuyªn suèt tõ ng−êi s¶n xuÊt ®Õn ng−êi tiªu dïng. Th¸i Lan còng ®· phèi hîp víi JETRO ®Ó t¨ng c−êng c«ng t¸c thu nhËp vµ phæ biÕn th«ng tin vÒ thÞ tr−êng NhËt B¶n tíi çc doanh nghiÖp, ®Æc biÖt lµ çc th«ng tin cã liªn quan ®Õn ph−¬ng thøc ph©n phèi, thñ tôc xin dÊu chøng nhËn chÊt l−îng JAS vµ Ecomark còng nh− chÕ ®é x¸c nhËn tr−íc vÒ thùc phÈm nhËp khÈu.

ChÕ ®é x¸c nhËn tr−íc vÒ chÊt l−îng cña thùc phÈm nhËp khÈu ®−îc NhËt B¶n ®−a vµo ¸p dông tõ th¸ng 3/1994. Néi dung cña chÕ ®é nµy lµ kiÓm tra tr−íc çc nhµ m¸y s¶n xuÊt ®Ó cÊp giÊy chøng nhËn s¶n phÈm s¶n xuÊt t¹i nhµ m¸y ®ã ®¸p øng ®−îc çc quy ®Þnh cña LuËt vÖ sinh an toµn thùc phÈm. NÕu thùc phÈm ®−îc cÊp x¸c nhËn nµy th× viÖc tiªu thô trªn thÞ tr−êng NhËt sÏ trë nªn dÔ dµng h¬n, thñ tôc nhËp khÈu còng ®−îc gi¶i quyÕt nhanh h¬n (trong vßng 1 ngµy thay v× 7 ngµy). Th¸i Lan rÊt quan t©m ®Õn chÕ ®é nµy vµ nhiÒu nhµ xuÊt khÈu cña Th¸i Lan ®· ®−îc ChÝnh phñ NhËt B¶n cÊp giÊy chøng nhËn. Th¸i Lan lµ n−íc thø t−, sau Mü, ¤xtr©ylia vµ §µi Loan, ®−îc ChÝnh phñ NhËt B¶n cÊp giÊy chøng nhËn nµy.

ChÝnh phñ Th¸i Lan ®· thiÕt lËp mét quy tr×nh chÝnh thøc ®Ó gi¶i quyÕt çc v−íng m¾c liªn quan ®Õn tiªu chuÈn kü thuËt. Khi nhËn ®−îc v¨n b¶n b¸o ço vÒ viÖc hµng xuÊt khÈu cña Th¸i Lan bÞ gi÷ t¹i cöa khÈu hoÆc bÞ cÊm nhËp khÈu, l·nh sù th−¬ng m¹i Th¸i Lan t¹i quèc gia ®ã sÏ thu thËp th«ng tin ®Çy ®ñ vµ yªu cÇu doanh nghiÖp xuÊt khÈu cña Th¸i kiÓm tra l¹i s¶n phÈm cña m×nh vµ phÝa Th¸i Lan sÏ chñ ®éng th−¬ng l−îng song ph−¬ng hoÆc mêi çc ®¹i ®iÖn th−¬ng m¹i cña quèc gia nhËp khÈu tíi th¨m vµ kiÓm tra c¬ së s¶n xuÊt, chÕ biÕn.

Çc doanh nghiÖp xuÊt khÈu lín cña Th¸i ®Òu ®Çu t− cho çc ph−¬ng tiÖn hiÖn ®¹i ®Ó kiÓm ®Þnh chÊt l−îng t¹i chç. Hä cho r»ng, trong khi chi phÝ s¶n xuÊt ngµy mét t¨ng cao, gi¸ c¶ kh«ng cßn lµ lîi thÕ lín khi b¸n hµng trªn thÞ tr−êng çc n−íc ph¸t triÓn, th× çch duy nhÊt ®Ó duy tr× søc c¹nh tranh cña s¶n phÈm Th¸i Lan lµ ®¸p øng tèt çc tiªu chuÈn kü thuËt vµ vÖ sinh an toµn thùc phÈm cña ®èi t¸c kinh doanh.

§èi víi n«ng s¶n, Th¸i Lan ®· x©y dùng kÕ ho¹ch GAP quèc gia cho s¶n phÈm n«ng nghiÖp. KÕ ho¹ch nµy ®· ®−îc thõa nhËn ë NhËt B¶n vµ Trung Quèc. Côc Quèc gia vÒ Hµng hãa n«ng s¶n vµ Çc tiªu chuÈn vÒ thùc phÈm (ACFS) ho¹t ®éng víi t− çch lµ c¬ quan cÊp giÊy chøng nhËn hµng hãa n«ng s¶n vµ s¶n xuÊt thùc phÈm theo çc kÕ ho¹ch GAP. KÕ ho¹ch GAP mang l¹i lîi Ých cho çc bªn tham gia trong chuçi cung (ng−êi trång, ng−êi m«i giíi thu mua, ng−êi b¸n

25

bu«n, ng−êi b¸n lÎ, çc nhµ xuÊt khÈu). Ngoµi ra, GAP còng t¹o ra çc lîi thÕ tiÒm n¨ng cho m«i tr−êng, søc kháe vµ an toµn s¶n phÈm nhê sö dông Ýt çc chÊt hãa häc n«ng nghiÖp. VÒ mÆt tæng thÓ, x· héi h−ëng lîi khi mµ ng−êi tiªu dïng ®−îc ®¶m b¶o bëi çc s¶n phÈm an toµn h¬n nhê d− l−îng thuèc trõ s©u vµ hãa chÊt thÊp h¬n trong thùc phÈm.

§èi víi thuû s¶n, Th¸i Lan ¸p dông ch−¬ng tr×nh Thùc hµnh Nu«i thuû s¶n Tèt nhÊt BAP (Best Aquacultral Practice) ®Ó ngµy cµng n©ng cao tÝnh c¹nh tranh vÒ an toµn sinh häc cho thuû s¶n xuÊt khÈu. Trong sè hµng thuû s¶n xuÊt khÈu, t«m cña Th¸i Lan ®−îc −a chuéng ë NhËt B¶n. Th¸i Lan lµ n−íc xuÊt khÈu t«m nu«i lín- chiÕm 27% thÞ phÇn thÕ giíi. XuÊt khÈu t«m ®«ng l¹nh ®em l¹i h¬n 1,5 tû Baht mçi n¨m vµ n»m trong 10 mÆt hµng xuÊt khÈu hµng ®Çu cña Th¸i Lan.

Çc nhµ xuÊt khÈu thuû s¶n Th¸i Lan hiÓu r»ng çch duy nhÊt v−ît qua nh÷ng rµo c¶n kü thuËt lµ ban hµnh tiªu chuÈn ngµnh. Tiªu chuÈn nµy ®−îc 5 c¬ quan so¹n th¶o n¨m 1995 gåm Côc nghÒ ç; HiÖp héi çc nhµ nu«i trång t«m, HiÖp héi thùc phÈm ®«ng l¹nh; HiÖp héi çc nhµ chÕ biÕn thùc phÈm vµ C©u l¹c bé doanh nghiÖp nu«i trång thuû s¶n. V¨n b¶n h−íng dÉn çc nhµ s¶n xuÊt tõ thu thËp d÷ liÖu, ®µo t¹o, ph©n ®o¹n khu vùc, qu¶n lý kiÓm so¸t søc khoÎ t«m, qu¶n lý r¸c th¶i ®Õn viÖc sö dông çc lo¹i hãa chÊt, d−îc phÈm. Tuy tiªu chuÈn ngµnh chØ mang tÝnh chÊt khuyÕn khÝch ¸p dông song nhê ®ã, çc th−¬ng nh©n ®· nhËn thøc ®−îc tÇm quan träng cña viÖc ®¸p øng çc hµng rµo kü thuËt. §Ó ph©n biÖt s¶n phÈm cña m×nh víi çc nhµ c¹nh tranh cã gi¸ rÎ h¬n, çc nhµ s¶n xuÊt Th¸i ®ang h−íng ®Õn x©y dùng h×nh ¶nh thùc phÈm an toµn cho s¶n phÈm cña m×nh. Tuy nhiªn, thêi gian qua, çc nhµ nhËp khÈu NhËt B¶n ®· ph¸t hiÖn ra t«m cña Th¸i Lan cã mïi mèc. Th¸i Lan ®· ph¶n øng nhanh ®Ó gi¶i quyÕt vÊn ®Ò b»ng çch x©y dùng çc hÖ thèng ®Ó kiÓm tra nguyªn liÖu th« ë çc nhµ m¸y.

Trong khi ®ã, mÆc dï ph¶i nhËp nguyªn liÖu, Th¸i Lan hiÖn lµ n−íc s¶n xuÊt ç ngõ ®ãng hép lín thø 2 vµ lµ n−íc xuÊt khÈu ç ngõ ®ãng hép lín nhÊt thÕ giíi. N¨m 2001, 27% l−îng ç ngõ cña Th¸i Lan xuÊt khÈu sang Mü, 10% sang Canada vµ kho¶ng 7% sang Ai CËp, ¤xtr©ylia vµ NhËt B¶n. Sù ph¸t triÓn cña ngµnh hµng nµy chøng tá sù quan t©m ®óng møc cña Th¸i Lan ®Õn çc ®iÒu kiÖn vÖ sinh an toµn thùc phÈm trong c«ng nghiÖp chÕ biÕn.

V¨n phßng gi¸m s¸t vµ kiÓm tra chÊt l−îng ngµnh ç ®· cÊp giÊy phÐp chøng nhËn chÊt l−îng cho 34 c«ng ty chÕ biÕn ç Th¸i Lan. Nç lùc x©y dùng mét h×nh ¶nh s¶n phÈm vÖ sinh an toµn chÊt l−îng cao ®· mang l¹i thµnh c«ng cho ngµnh. Çc c«ng ty chÕ biÕn ç ngõ nhËn thøc ®−îc r»ng ng−êi tiªu dïng s½n sµng tr¶ gi¸ cao ®Ó cã ®−îc nh÷ng s¶n phÈm cã chÊt l−îng nªn hä cã thÓ s¶n

26

xuÊt çc s¶n phÈm kh¸c biÖt víi çc ®èi thñ c¹nh tranh vµ ®¸p øng ®−îc nh÷ng h¹n chÕ vÒ chi phÝ còng nh− çc tiªu chuÈn kü thuËt.

NhiÒu nhµ chÕ biÕn thuû s¶n Th¸i Lan ®· thiÕt lËp hÖ thèng kiÓm so¸t chÊt l−îng trong çc nhµ m¸y cña m×nh nh− hÖ thèng qu¶n lý chÊt l−îng HACCP vµ ®· gi¶i ®¸p tèt víi çc yªu cÇu vÒ truy nguyªn xuÊt xø gÇn ®©y cña ng−êi mua NhËt B¶n. Çc doanh nghiÖp Th¸i Lan th−êng xuyªn mêi çc nhµ nhËp khÈu NhËt B¶n ®Õn th¨m çc nhµ m¸y vµ trao ®æi th«ng tin. Ngoµi ra, çc ngµnh c«ng nghiÖp liªn quan nh− nguyªn liÖu ®ãng gãi, bét m× vµ chÊt phô gia còng ®−îc thiÕt lËp tèt. Nh÷ng nÒn t¶ng ®¸ng tin cËy nµy ®· gãp phÇn n©ng cao hiÖu qu¶ xuÊt khÈu thuû s¶n cña Th¸i Lan sang thÞ tr−êng NhËt B¶n.

1.3.1.3. Kinh nghiÖm cña Indonesia

Indonesia còng lµ mét trong nh÷ng n−íc xuÊt khÈu hµng n«ng, l©m, thuû s¶n chñ yÕu sang thÞ tr−êng NhËt B¶n. Tuy nhiªn, In®«nªsia gÆp nhiÒu v−íng m¾c vÒ vÊn ®Ò chÊt l−îng s¶n phÈm trªn thÞ tr−êng thÕ giíi, ®Æc biÖt lµ kiÓm dÞch ®éng thùc vËt. Ch¼ng h¹n, n¨m 2004, cã 52 mÆt hµng cña Indonesia bÞ cÊm nhËp khÈu vµo §µi Loan trong vßng 12 th¸ng. N¨m 2005, cã 30 tr−êng hîp bÞ huû hîp ®ång giao hµng víi ®èi t¸c óc. Còng trong n¨m ®ã, chÝnh quyÒn Hoa Kú cßn ¸p ®Æt chÕ ®é “l−u gi÷ tù ®éng” (automatic detention) ®èi víi h¹t cacao xuÊt khÈu cña Indonesia, g©y tæn thÊt h¬n 300 triÖu USD cho çc doanh nghiÖp cña Indonesia.

§Ó v−ît qua th¸ch thøc nãi trªn, Indonesia ®· x©y dùng dù ¸n n©ng cao søc c¹nh tranh n«ng s¶n xuÊt khÈu víi nguån vèn hç trî cña Ng©n hµng thÕ giíi. Víi møc vèn vay dù kiÕn lµ 50 triÖu USD vµ ®−îc phª chuÈn vµo gi÷a th¸ng 12 n¨m 2007, Bé Th−¬ng m¹i Indonesia víi t− çch lµ ®¬n vÞ thùc hiÖn ®· ®Æt ra 4 môc tiªu nh− sau: (i) Hoµn thiÖn khung ph¸p lý vµ bé m¸y kiÓm ®Þnh chÊt l−îng n«ng s¶n xuÊt khÈu; (ii) Hç trî xuÊt khÈu tíi tËn n«ng hé ®èi víi mét sè s¶n phÈm chiÕn l−îc nh− cµ phª, cacao; (iii) T¹o ®iÒu kiÖn dÔ dµng h¬n ®Ó tiÕp cËn nguån tµi chÝnh tÝn dông ®èi víi çc n«ng hé nhá; (iv) Hoµn thiÖn c¬ chÕ qu¶n lý vµ thùc thi çc tiªu chuÈn ®o l−êng chÊt l−îng.

XuÊt khÈu t«m cña Indonesia sang thÞ tr−êng NhËt vÉn æn ®Þnh kÓ tõ n¨m 1990 nhê nh÷ng tháa thuËn song ph−¬ng ®· ®¹t ®−îc gi÷a hai chÝnh phñ còng nh− c¬ së h¹ tÇng c«ng nghiÖp chÕ biÕn kh¸ ph¸t triÓn cña Indonesia.

Uy tÝn cña s¶n phÈm t«m Indonesia lµ t−¬ng ®èi cao ë NhËt B¶n. Çc vÊn ®Ò träng yÕu ch−a bao giê x¶y ra, ngo¹i trõ mét vµi tr−êng hîp trong ®ã d− l−îng kh¸ng sinh v−ît qu¸ çc møc quy ®Þnh. Mét chuçi b¸n lÎ lín cña NhËt ®ang nhËp khÈu t«m bãc vá cã ®u«i trùc tiÕp tõ çc nhµ m¸y Indonesia do t¹i ®©y chØ sö dông t«m nguyªn liÖu th« ®−îc nu«i trång kh«ng cã kh¸ng

27

sinh ë tÊt c¶ çc hå nu«i. HÇu hÕt nh÷ng ng−êi mua NhËt B¶n ®Òu c¶m thÊy hµi lßng víi ph¶n øng nhanh cña nhµ cung cÊp Indonesia trong viÖc xö lý bÊt kú vÊn ®Ò nµo x¶y ra. NhËt B¶n còng ®¸nh gi¸ cao hÖ thèng kiÓm so¸t an toµn thùc phÈm vµ hÖ thèng truy nguyªn, kiÓm tra nguån gèc cña In®«nªsia.

Tuy nhiªn, NhËt B¶n cho r»ng nhËn thøc vÒ vÖ sinh cña ng−êi lao ®éng Indonesia còng kh«ng cao. Thªm vµo ®ã lµ sù bÊt æn ®Þnh vÒ chÝnh trÞ gÇn ®©y cña Indonesia lµm t¨ng nçi lo l¾ng ®èi víi çc nhµ nhËp khÈu t«m NhËt B¶n.

1.3.1.4. Kinh nghiÖm cña Ên §é

Ên §é cã tiÒm n¨ng lín trong s¶n xuÊt t«m nu«i nhê vÞ trÝ ®Þa lý cña m×nh víi ®−êng biÓn dµi vµ b»ng ph¼ng. §©y lµ mét trong çc nhµ cung cÊp quan träng nhÊt vÒ t«m ®èi víi NhËt B¶n, nh−ng còng cã Ên t−îng lµ n−íc cã vÊn ®Ò ®èi víi çc nhµ nhËp khÈu t«m NhËt B¶n. Mïi mèc lµ mét vÊn ®Ò nghiªm träng nhÊt cña t«m Ên §é. Bªn c¹nh ®ã, viÖc nu«i trång t«m ë Ên §é phô thuéc nhiÒu vµo sè l−îng çc c«ng ty nhá trong khi çc c«ng ty nµy l¹i kh«ng cã ®ñ nguån lùc vÒ tµi chÝnh. Hä th−êng kh«ng lµm s¹ch hå nu«i vµ hä “t¨ng c−êng canh t¸c” ®Ó t¨ng s¶n l−îng ng¾n h¹n. ViÖc nµy ®· g©y ra mïi mèc vµ vÊn ®Ò nµy ®· ¶nh h−ëng ®Õn l−îng t«m xuÊt khÈu sang thÞ tr−êng NhËt B¶n.

Mïi mèc b¾t nguån tõ hãa chÊt Geosmin vµ 2-Methyl-Iso-Borneol hay tõ mét sè lo¹i t¶o mäc trong n−íc ®ôc. Nã x¶y ra hÇu nh− ®èi víi çc lo¹i t«m tõ khu vùc Bimavaran cña bang Andhara, mét trong nh÷ng ®Þa ®iÓm lín nhÊt vÒ nu«i t«m ë Ên §é. Theo çc nhµ sinh vËt häc, çc sinh vËt cã nguån gèc thùc vËt (phyto-plankton) g©y ra mïi nµy sèng trong çc vïng n−íc cã ®é mÆn thÊp (do dßng n−íc ngät ch¶y vµo trong hå nu«i trong mïa n−íc lªn) hoÆc n−íc qu¸ nhiÒu chÊt dinh d−ìng (g©y ra bëi hå kh«ng ®ñ s¹ch hoÆc nu«i trång qu¸ ®Ëm ®Æc).

Bªn c¹nh çc vÊn ®Ò chÊt l−îng (mïi mèc) cña t«m lµ s¶n phÈm kh«ng ®¹t ®−îc ®é t−¬i vµ cã nhiÒu chÊt ngo¹i lai (s¾t, nhùa), lÉn víi t«m. §Ó duy tr× thÞ phÇn xuÊt khÈu t«m sang thÞ tr−êng NhËt B¶n, çc nhµ xuÊt khÈu t«m cña Ên §é ®· th−êng xuyªn liªn hÖ víi çc doanh nghiÖp NhËt B¶n vµ mêi çc nhËp khÈu NhËt B¶n kiÓm tra t«m b»ng çch th¨m çc nhµ m¸y t¹i Ên §é.

1.3.2. Bµi häc rót ra cho ViÖt Nam

Qua nghiªn cøu kinh nghiÖm cña mét sè n−íc, cã thÓ rót ra mét sè bµi häc cho ViÖt Nam nh− sau:

Mét lµ, n©ng cao n¨ng lùc nhËn thøc vµ kü n¨ng cña ng−êi lao ®éng trong çc c¬ së s¶n xuÊt, chÕ biÕn n«ng, l©m, thuû s¶n xuÊt khÈu vÒ vÖ sinh an toµn thùc phÈm h−íng theo çc tiªu chuÈn kü thuËt cña n−íc nhËp khÈu. §©y lµ biÖn

28

ph¸p "cñng cè tõ gèc” n¨ng lùc v−ît hµng rµo kü thuËt cña NhËt B¶n ®èi víi hµng n«ng, l©m, thuû s¶n xuÊt khÈu cña ViÖt Nam, gãp phÇn nu«i d−ìng nguån s¶n phÈm "s¹ch” cho xuÊt khÈu sang thÞ tr−êng NhËt B¶n. Kinh nghiÖm ch−a thµnh c«ng cña Indonesia cho thÊy, t×nh tr¹ng nhËn thøc vÒ vÖ sinh an toµn thùc phÈm cña ng−êi lao ®éng Indonesia ch−a cao ®· lµm suy gi¶m lßng tin cña çc nhµ nhËp khÈu NhËt B¶n ®èi víi s¶n phÈm t«m nu«i xuÊt khÈu cña Indonesia.

Hai lµ, chó träng vµ t¨ng c−êng ho¹t ®éng ngo¹i giao kinh tÕ gi÷a chÝnh phñ ViÖt Nam víi chÝnh phñ NhËt B¶n nh»m ®¹t ®−îc çc tho¶ thuËn song ph−¬ng vÒ c«ng nhËn/thõa nhËn lÉn nhau çc tiªu chuÈn kü thuËt ®èi víi hµng n«ng, l©m, thuû s¶n xuÊt nhËp khÈu gi÷a hai n−íc; t¹o sù tin cËy lÉn nhau; xö lý kÞp thêi çc t×nh huèng ®ét xuÊt vÒ vi ph¹m tiªu chuÈn chÊt l−îng s¶n phÈm nhËp khÈu... Kinh nghiÖm cña Trung Quèc vµ Th¸i Lan cho thÊy, viÖc t¨ng c−êng çc ho¹t ®éng ngo¹i giao kinh tÕ, nhÊt lµ th«ng qua JETRO ®· t¹o thuËn lîi cho viÖc thõa nhËn lÉn nhau vÒ tiªu chuÈn chÊt l−îng s¶n phÈm, hµng n«ng thuû s¶n cña hai n−íc nµy ®· dÔ dµng h¬n vÒ thñ tôc xin dÊu chøng nhËn chÊt l−îng JAS vµ Ecomark còng nh− chÕ ®é x¸c nhËn tr−íc vÒ thùc phÈm nhËp khÈu. Do ®ã, hµng n«ng, l©m, thuû s¶n cña Th¸i Lan vµ Trung Quèc dÔ dµng th©m nhËp thÞ tr−êng NhËt B¶n h¬n hµng n«ng, l©m, thuû s¶n cña çc n−íc kh¸c nÕu kh«ng ®−îc cÊp giÊy çc chøng nhËn nµy.

Ba lµ, t¨ng c−êng c«ng t¸c dù b¸o vµ cung cÊp th«ng tin vÒ sù ®iÒu chØnh çc hµng rµo kü thuËt th−¬ng m¹i ®èi víi hµng n«ng, l©m, thuû s¶n nhËp khÈu cña NhËt B¶n cho çc doanh nghiÖp ViÖt Nam ®Ó çc doanh nghiÖp, çc c¬ së s¶n xuÊt, chÕ biÕn chñ ®éng øng phã víi nh÷ng thay ®æi vÒ quy tr×nh s¶n xuÊt vµ kü thuËt c«ng nghÖ chÕ biÕn nh»m thÝch øng víi tiªu chuÈn s¶n phÈm cña thÞ tr−êng NhËt B¶n. Trung Quèc ®· rÊt thµnh c«ng trong viÖc thùc hiÖn gi¶i ph¸p nµy nªn ®· h¹n chÕ ®−îc t×nh tr¹ng hµng ho¸ xuÊt khÈu bÞ tõ chèi nhËp khÈu vµo NhËt hay bÞ tiªu huû ë c¶ng ®Õn t¹i NhËt B¶n.

Bèn lµ, khuyÕn khÝch ®Çu t− trùc tiÕp n−íc ngoµi, nhÊt lµ FDI cña NhËt B¶n vµo chÕ biÕn n«ng, l©m, thuû s¶n xuÊt khÈu sang thÞ tr−êng NhËt B¶n; sö dông kü thuËt c«ng nghÖ s¶n xuÊt chÕ biÕn cña NhËt B¶n (qua chuyÓn giao hoÆc nhËp khÈu c«ng nghÖ) ®Ó xuÊt khÈu thµnh phÈm trë l¹i thÞ tr−êng NhËt B¶n.

N¨m lµ, quy ho¹ch vïng s¶n xuÊt, nu«i trång thuû s¶n "s¹ch” chuyªn xuÊt khÈu s¶n phÈm sang thÞ tr−êng NhËt B¶n. Trung Quèc vµ Th¸i Lan ®Òu chó träng quy ho¹ch vïng s¶n xuÊt nu«i trång n«ng, thuû s¶n chuyªn m«n ho¸ s¶n xuÊt ra s¶n phÈm thÝch øng víi nhu cÇu thÞ hiÕu ng−êi tiªu dïng vµ tiªu chuÈn s¶n phÈm cña NhËt B¶n.

29

S¸u lµ, x©y dùng çc ch−¬ng tr×nh quèc gia nh− Ch−¬ng tr×nh d¸n nh·n quèc gia cho çc s¶n phÈm ®¹t tiªu chuÈn an toµn sinh häc (nh− tr−êng hîp cña Trung Quèc); Ch−¬ng tr×nh quèc gia GAP (Th¸i Lan) nh»m ®Èy m¹nh xuÊt khÈu n«ng l©m, thuû s¶n sang thÞ tr−êng NhËt B¶n.

B¶y lµ, x©y dùng t¹i ViÖt Nam çc trung t©m kiÓm ®Þnh vµ cÊp giÊy chøng nhËn s¶n phÈm ®ñ tiªu chuÈn chÊt l−îng xuÊt khÈu sang thÞ tr−êng NhËt B¶n. Trung t©m nµy lµ s¶n phÈm cña hîp t¸c liªn chÝnh phñ vµ chuyªn gia cña c¶ hai n−íc ViÖt Nam vµ NhËt B¶n.

30

Ch−¬ng 2

Thùc tr¹ng ®¸p øng çc hµng rµo kü thuËt th−¬ng m¹i nhËt b¶n ®èi víi hµng n«ng, l©m, thñy s¶n xuÊt khÈu ViÖt Nam


2.1.1. ThÞ tr−êng xuÊt nhËp khÈu hµng n«ng, l©m, thñy s¶n NhËt B¶n

NhËt B¶n lµ n−íc nhËp khÈu rßng lín vÒ n«ng, l©m, thñy s¶n. XuÊt khÈu n«ng, l©m, thñy s¶n chØ chiÕm ch−a tíi 1% trong tæng kim ng¹ch xuÊt khÈu cña NhËt B¶n trong khi nhËp khÈu n«ng, l©m, thñy s¶n chiÕm tíi 10 - 15% tæng kim ng¹ch nhËp khÈu. Kh¶ n¨ng tù cung øng cña NhËt B¶n (tû lÖ s¶n l−îng néi ®Þa/tæng møc tiªu dïng) cña NhËt B¶n kh¸ thÊp ®èi víi nhiÒu lo¹i n«ng s¶n, thùc phÈm chñ yÕu: khoai t©y - 41%, rau - 79%, qu¶ - 41%, thÞt lîn - 50%, thÞt bß - 45%, g¹o - 95%, thñy s¶n - 57%...1, do ®ã, NhËt B¶n ph¶i phô thuéc vµo nguån nhËp khÈu. NhiÒu s¶n phÈm ph¶i nhËp khÈu hoµn toµn do trong n−íc kh«ng s¶n xuÊt nh− cµ phª, hå tiªu, ®iÒu, cao su...

B¶ng 2.1. T×nh h×nh xuÊt nhËp khÈu cña NhËt B¶n §¬n vÞ: triÖu USD

Tæng kim ng¹ch XNK XNK n«ng, l©m, thñy s¶n

2004 2005 2006(A) 2004 2005 2006(B)

B/A (%)

X.khÈu N.khÈu

565.039 454.676

598.215518.638

647.290579.294

3.33867.271

3.642 68.270

3.867 67.856

0,611,7

Çn c©n TM 110.363 79.577 67.996 - 63.933 - 64.628 - 63.989 /

Nguån: JETRO Agrotrade Handbook 2007

2.1.1.1. XuÊt khÈu hµng n«ng, l©m, thuû s¶n cña NhËt B¶n

Kim ng¹ch xuÊt khÈu hµng n«ng, l©m, thuû s¶n NhËt B¶n ®¹t kho¶ng 3,87 tØ USD n¨m 2006, trong ®ã n«ng s¶n ®¹t kho¶ng 2,06 tØ USD, thuû s¶n ®¹t 1,74 tØ USD trong khi nhãm hµng l©m s¶n chØ ®¹t 69 triÖu USD.

B¶ng 2.2. XuÊt khÈu hµng n«ng, l©m, thuû s¶n cña NhËt B¶n

§¬n vÞ: triÖu USD N«ng, l©m, thuû s¶n N«ng s¶n Thuû s¶n L©m s¶n

2004 3.338 1.905 1.364 69 2005 3.642 1.995 1.574 73 2006 3.867 2.059 1.738 69

Nguån: JETRO Agrotrade Handbook 2007 1 Sè liÖu thèng kª 2005, Bé N«ng, l©m, thñy s¶n NhËt B¶n

31

XuÊt khÈu çc s¶n phÈm trång trät cña NhËt B¶n (ngò cèc, rau qu¶) chiÕm kho¶ng 90% xuÊt khÈu n«ng s¶n, t¨ng 3,6%/n¨m, trong ®ã, xuÊt khÈu ngò cèc t¨ng kho¶ng 2,3%/n¨m do xuÊt khÈu lóa m× vµ bét m× gi¶m, nh−ng bï l¹i, xuÊt khÈu g¹o l¹i t¨ng. XuÊt khÈu çc lo¹i qu¶ cña NhËt B¶n chñ yÕu lµ nho vµ t¸o chiÕm gÇn 40% kim ng¹ch xuÊt khÈu qu¶, nh−ng xuÊt khÈu lª, cam vµ hång l¹i gi¶m do s¶n l−îng gi¶m v× thêi tiÕt xÊu vµ s©u bÖnh, do ®ã tæng xuÊt khÈu qu¶ vÉn kh«ng t¨ng so víi n¨m tr−íc. XuÊt khÈu rau t¨ng 12%/n¨m, chñ yÕu tËp trung vµo thÞ tr−êng ch©u ¸. HiÖn nay, rau cña NhËt B¶n ®ang ®−îc ng−êi tiªu dïng n−íc ngoµi, ®Æc biÖt ë Mü rÊt −a chuéng v× hä cho r»ng: “Thùc phÈm cña NhËt B¶n lµ an toµn”. Nh÷ng s¶n phÈm nh− khoai t©y, cñ c¶i, cµ rèt chiÕm kho¶ng 27,6% kim ng¹ch xuÊt khÈu rau. XuÊt khÈu nÊm t−¬i tiÕp tôc t¨ng nh−ng xuÊt khÈu nÊm kh« vÉn gi¶m do khã c¹nh tranh víi nÊm kh« cña Trung Quèc.

B¶ng 2.3. XuÊt khÈu n«ng s¶n cña NhËt B¶n

§¬n vÞ: triÖu USD, %

S¶n phÈm trång trät N«ng s¶n Ngò cèc Qu¶ Rau

S¶n phÈm ch¨n nu«i

S¶n phÈm t¬ t»m

2004 1.905 1.771 184 97 46 122 12

2005 1.995 1.842 176 130 50 147 6

2006 2.059 1.909 180 130 56 148 2

T¨ng tr−ëng 3,2 3,6 2,3 0,0 12,0 0,7 -66,7


Trong çc s¶n phÈm thuû s¶n, xuÊt khÈu ç (gåm ç t−¬i, ç philª, ç ®«ng l¹nh) chiÕm gÇn 50% kim ng¹ch xuÊt khÈu thuû s¶n, t¨ng kho¶ng 19,0%/n¨m. XuÊt khÈu ngäc trai t¨ng ®Òu víi møc t¨ng tr−ëng kho¶ng 3,0%/n¨m.

B¶ng 2.4. XuÊt khÈu thuû s¶n cña NhËt B¶n


Thuû s¶n

Ç (t−¬i, philª, ®«ng l¹nh...)

Çc loµi gi¸p s¸t,

th©n mÒm

Çc s¶n phÈm ®ãng

hép

Ngäc trai

Lo¹i kh¸c

2004 1.364 610 181 289 248 36

2005 1.574 690 215 368 267 35

2006 1.738 821 197 400 275 48

T.tr−ëng 10,4 19,0 - 8,4 8,7 3,0 37,1


XuÊt khÈu gç xÎ, çc lo¹i gç nhiÖt ®íi, çc lo¹i gç thuéc hä tïng b¸ch ®Òu gi¶m víi møc gi¶m kho¶ng 14,3%/n¨m. XuÊt khÈu gç v¸n Ðp/gç lµm ®å ngo¹i

32

thÊt còng gi¶m (-10%/n¨m) do ph¶i ®èi mÆt víi sù c¹nh tranh gay g¾t tõ çc s¶n phÈm gç cña Trung Quèc trªn thÞ tr−êng Malaysia. XuÊt khÈu çc l©m s¶n kh¸c cã t¨ng nh−ng møc t¨ng kh«ng ®¸ng kÓ.

B¶ng 2.5. XuÊt khÈu l©m s¶n cña NhËt B¶n


L©m s¶n Gç xÎ

VÐn Ðp/ gç lµm ®å ngo¹i thÊt

Lo¹i kh¸c

2004 69 15 19 35

2005 73 14 20 39

2006 69 12 18 39

T¨ng tr−ëng -5,5 -14,3 -10,0 0,0


ThÞ tr−êng xuÊt khÈu hµng n«ng, l©m, thuû s¶n chñ yÕu cña NhËt B¶n lµ: Hång K«ng, Mü, §µi Loan, Trung Quèc, Hµn Quèc, Th¸i Lan, Singapore, óc, Niu Zil©n, Canada. ThÞ phÇn cña 10 thÞ tr−êng xuÊt khÈu lín nhÊt nµy n¨m 2006 chiÕm kho¶ng 84,6% kim ng¹ch xuÊt khÈu hµng n«ng, l©m, thuû s¶n cña NhËt B¶n.

B¶ng 2.6. ThÞ tr−êng xuÊt khÈu hµng n«ng, l©m, thuû s¶n chñ yªu cña NhËt B¶n


XÕp h¹ng 2006

2005 2006 2004 2005 2006

T/tr−ëng TØ träng 1 1 Hång K«ng 584 675 708 4,9 18,3

2 2 Mü 610 662 688 3,9 17,8

3 3 §µi Loan 481 580 547 -5,7 14,1

4 4 Trung Quèc 379 428 504 17,8 13.0

5 5 Hµn Quèc 386 371 445 19,9 11,5

6 6 Th¸i Lan 124 179 172 -3,9 4,4

7 7 Singapore 75 79 86 8,9 2,2

8 8 óc 40 42 42 0,0 1,1

12 9 Niu Zil©n 39 35 41 17,1 1,1

11 10 Canada 38 39 39 0,0 1,0

10 n−íc 2.756 3.090 3.272 5,9 84,6

XK N,L,T s¶n 3.338 3.642 3.867 6,2 100 Nguån: JETRO Agrotrade Handbook 2007

2.1.1.2. NhËp khÈu hµng n«ng, l©m, thuû s¶n cña NhËt B¶n

Tæng kim ng¹ch nhËp khÈu hµng n«ng, l©m, thuû s¶n cña NhËt B¶n n¨m 2006 ®¹t kho¶ng 67,86 tØ USD, trong ®ã n«ng s¶n ®¹t 43,15 tØ USD, thuû s¶n

33

®¹t 14,67 tØ USD vµ l©m s¶n ®¹t 10,03 tØ USD. Kim ng¹ch nhËp khÈu n«ng s¶n cña NhËt B¶n chiÕm kho¶ng 40% trong tæng kim ng¹ch nhËp khÈu n«ng, l©m, thñy, s¶n; nhËp khÈu thñy s¶n chiÕm 20% vµ nhËp khÈu l©m s¶n chiÕm 20%. Trong khi nhËp khÈu çc nhãm hµng n«ng s¶n vµ thñy s¶n cã xu h−íng gi¶m ®i trong nh÷ng n¨m qua th× nhËp khÈu l©m s¶n cã xu h−íng t¨ng lªn.

B¶ng 2.7. NhËp khÈu n«ng, l©m, thñy s¶n cña NhËt B¶n

§¬n vÞ: triÖu USD

N«ng, l©m, thñy s¶n

N«ng s¶n Thñy s¶n L©m s¶n

2004 67.271 42.318 15.126 9.826 2005 68.270 43.811 15.203 9.256 2006 67.856 43.154 14.670 10.032


N«ng s¶n nhËp khÈu vµo NhËt B¶n ®−îc ph©n thµnh 3 nhãm chÝnh: çc s¶n phÈm trång trät, çc s¶n phÈm ch¨n nu«i vµ t¬ t»m. NhËp khÈu çc s¶n phÈm trång trät trong n¨m 2006 t¨ng 2,1% so víi n¨m 2005 trong khi nhËp khÈu çc s¶n phÈm ch¨n nu«i gi¶m tíi 11,7%, chñ yÕu do nh÷ng lo ng¹i vÒ an toµn thùc phÈm ®èi víi thÞt bß nhËp khÈu tõ Mü.

B¶ng 2.8. NhËp khÈu n«ng s¶n cña NhËt B¶n theo nhãm s¶n phÈm

§¬n vÞ: triÖu USD, % 2004 2005 2006 2006/2005 (%)

Tæng KNNK n«ng s¶n 42.318 43.811 43.154 - 1,5

- S¶n phÈm trång trät Ngò cèc vµ s¶n phÈm ngò cèc Tr¸i c©y t−¬i vµ chÕ biÕn Rau t−¬i vµ chÕ biÕn §−êng vµ s¶n phÈm ®−êng Cµ phª, ca cao, chÌ, gia vÞ Çc lo¹i thùc phÈm vµ ®å uèng kh¸c DÇu thùc vËt Thuèc l¸ Cao su thiªn nhiªn

30.5426.4812.8063.421

6521.7934.0173.9552.8631.053

31.2446.1162.8673.520

7362.0994.2093.6353.2961.199

32.044 6.100 2.804 3.556

893 2.194 4.324 3.389 3.432 1.836

2,6- 0,3- 2,2

1,021,34,52,7

- 6,84,1

53,1

- Çc s¶n phÈm ch¨n nu«i ThÞt vµ s¶n phÈm thÞt S÷a vµ trøng Len vµ çc s¶n phÈm l«ng thó Çc s¶n phÈm ch¨n nu«i kh¸c

11.7339.2691.393

397674

12.5259.9361.497

352740

11.058 8.519 1.416

393 730

- 11,7- 14,3- 5,411,6- 1,4

- T¬ t»m 43 42 52 23,8Nguån: JETRO Agrotrade Handbook 2007

34

Mü, Trung Quèc, Australia, Th¸i Lan vµ Canada lµ nh÷ng n−íc xuÊt khÈu n«ng s¶n lín nhÊt sang NhËt B¶n. Nguån cung nhËp khÈu mang tÝnh tËp trung cao, tû träng cña 10 n−íc xuÊt khÈu lín nhÊt chiÕm gÇn 80% tæng kim ng¹ch nhËp khÈu n«ng s¶n vµo thÞ tr−êng NhËt.

B¶ng 2.9. Çc n−íc xuÊt khÈu n«ng s¶n lín nhÊt sang NhËt B¶n


XÕp h¹ng 2006

2005 2006 N−íc 2004 2005 2006

So/2005 TØ träng 1 1 Mü 13.385 13.525 13.067 -3,4 30,3

2 2 Trung Quèc 5.223 5.620 5.717 1,7 13,2

3 3 óc 4.319 4.327 4.116 -4,9 9,5

4 4 Th¸i Lan 2.122 2.384 2.752 15,4 6,4

5 5 Canada 2.711 2.705 2.394 -11,5 5,5

8 6 Ph¸p 1.566 1.517 1.679 10,7 3,9

7 7 Braxin 1.449 1.576 1.464 -7,1 3,4

6 8 Niu Ziland 1.043 1.171 1.070 -8,6 2,5

9 9 In®«nªsia 542 633 996 57,3 2,3

10 10 §an M¹ch 1.638 1.348 923 -31,5 2,1

10 n−íc 33.998 34.806 34.178 -1,8 79,2

NK n«ng s¶n 42.318 43.811 43.154 -1,5 100,0


Sau khi t¨ng nhÑ trong n¨m 2005, nhËp khÈu thñy s¶n vµo thÞ tr−êng NhËt l¹i gi¶m 3,5% trong n¨m 2006 víi hÇu hÕt çc nhãm thñy s¶n nhËp khÈu chñ yÕu ®Òu cã xu h−íng gi¶m. Nhãm s¶n phÈm nhËp khÈu lín nhÊt - thñy s¶n −íp l¹nh, ®«ng l¹nh, chiÕm tíi 60% tæng kim ng¹ch nhËp khÈu - gi¶m 5,5% trong n¨m 2006 do nhËp khÈu t«m, s¶n phÈm chiÕm tíi 50% tæng nhËp khÈu nhãm s¶n phÈm nµy, gi¶m m¹nh.

B¶ng 2.10. NhËp khÈu thñy s¶n cña NhËt B¶n theo nhãm s¶n phÈm


2004 2005 2006 06/05

Tæng KNNK thñy s¶n. Trong ®ã: 15.126 15.203 14.670 -3,5

Thñy s¶n t−¬i sèng 496 560 440 -21,4

Thñy s¶n −íp l¹nh, ®«ng l¹nh 10.668 10.687 10.096 -5,5

Thñy s¶n muèi vµ thñy s¶n kh« 579 568 530 -6,7

Thñy s¶n ®ãng hép 2.704 2.633 2.672 1,5

Çc s¶n phÈm kh¸c 679 755 932 23,4


35

Trung Quèc, Mü, Chi lª, Nga vµ Th¸i Lan lµ nh÷ng n−íc xuÊt khÈu thñy s¶n lín nhÊt sang thÞ tr−êng NhËt B¶n. 5 n−íc nµy chiÕm tíi trªn 50% tæng kim ng¹ch nhËp khÈu thñy s¶n vµo thÞ tr−êng NhËt.

B¶ng 2.11. Çc n−íc xuÊt khÈu thñy s¶n lín nhÊt sang NhËt B¶n §¬n vÞ: triÖu USD, %

XÕp h¹ng 2006

2005 2006 N−íc 2004 2005 2006

So/2005 TØ träng

1 1 Trung Quèc 3.103 3.239 3.282 1,3 22,4

2 2 Mü 1.361 1.438 1.303 -9,4 8,9

5 3 Chile 867 945 1.037 9,7 7,1

3 4 Nga 1.079 1.129 985 -12,8 6,7

4 5 Th¸i Lan 1.019 992 969 -2,3 6,6

5 n−íc 7.429 7.743 7.576 -2,3 51,6

NK thuû s¶n 15.126 15.203 14.670 -3,5 100,0


Kim ng¹ch nhËp khÈu l©m s¶n vµo thÞ tr−êng NhËt trong n¨m 2006 t¨ng 8,4% so víi n¨m 2005 do gi¸ nhËp khÈu cao trong khi khèi l−îng nhËp khÈu gi¶m ®i do nh÷ng quy ®Þnh vÒ h¹n chÕ nhËp khÈu gç tõ nhiÒu n−íc xuÊt khÈu chÝnh nh− Mü, Canada, Nga vµ Malaysia.

B¶ng 2.12. NhËp khÈu l©m s¶n cña NhËt B¶n theo nhãm s¶n phÈm


2004 2005 2006 2006/2005

Tæng KNNK l©m s¶n. Trong ®ã: 9.826 9.265 10.032 8,4

Gç sóc 1.955 1.718 1.837 6,9

Gç xÎ 3.192 2.935 3.049 3,9

Çc l©m s¶n kh¸c 4.679 4.603 5.145 11,8


Malaysia, Canada, Indonesia, Nga vµ Mü lµ nh÷ng n−íc xuÊt khÈu l©m s¶n lín nhÊt sang thÞ tr−êng NhËt B¶n. 5 n−íc nµy chiÕm tíi gÇn 60% tæng kim ng¹ch nhËp khÈu l©m s¶n vµo thÞ tr−êng NhËt.

36

B¶ng 2.13. Çc n−íc xuÊt khÈu l©m s¶n lín nhÊt sang NhËt B¶n


XÕp h¹ng 2006

2005 2006 N−íc 2004 2005 2006

So/2005 TØ träng

2 1 Malaysia 1.174 1.231 1.625 32,0 16,2

1 2 Canada 1.506 1.297 1.385 6,8 13,8

3 3 Indonesia 1.257 1.023 1.028 0,5 10,2

6 4 Nga 851 736 876 19,0 8,7

4 5 Mü 932 857 851 -0,7 8,5

5 n−íc 5.720 5.144 5.765 12,1 57,5

NK l©m s¶n 9.826 9.256 10.023 8,4 100,0

Nguån: Jetro Agrotrade Handbook 2007

Mü, Trung Quèc, Australia, Canada vµ Th¸i Lan lµ nh÷ng n−íc xuÊt khÈu n«ng, l©m, thñy s¶n lín nhÊt sang thÞ tr−êng NhËt B¶n. Çc n−íc nµy ®· duy tr× ®−îc vÞ trÝ 5 n−íc ®øng ®Çu vÒ xuÊt khÈu n«ng, l©m, thñy s¶n sang NhËt B¶n trong nh÷ng n¨m qua. Tuy nhiªn, trong n¨m 2006, Ph¸p ®· thay thÕ Braxin, trë thµnh mét trong 10 n−íc xuÊt khÈu n«ng, l©m, thñy s¶n lín nhÊt sang NhËt B¶n.

B¶ng 2.14. Çc n−íc xuÊt khÈu n«ng, l©m, thñy s¶n lín nhÊt sang NhËt B¶n


XÕp h¹ng 2006

2005 2006 N−íc 2004 2005 2006

So/2005 TØ träng

1 1 Mü 15.679 15.819 15.221 -3,8 22,4

2 2 Trung Quèc 8.992 9.557 9.808 2,6 14,5

3 3 óc 5.495 5.497 5.325 -3,1 7,8

4 4 Canada 4.715 4.495 4.220 -6,1 6,2

5 5 Th¸i Lan 3.212 3.441 3.765 9,4 5,5

6 6 In®«nªsia 2.622 2.452 2.790 13,8 4,1

9 7 Malaysia 1.713 1.797 2.244 24,9 3,3

7 8 Nga 1.947 1.886 1.882 -0,2 2,8

8 9 Chile 1.613 1.804 1.851 2,6 2,7

11 10 Ph¸p 1.603 1.568 1.717 9,5 2,5

10 n−íc 47.591 48.316 48.823 1,1 72,0

NK N,L,T s¶n 67.271 68.270 67.856 0,6 100,0

Nguån: Jetro Agrotrade Handbook 2007

37

XÐt theo mÆt hµng, gç vµ çc s¶n phÈm gç lµ mÆt hµng cã kim ng¹ch nhËp khÈu cao nhÊt, ®¹t 11,8 tû USD trong n¨m 2006 víi tèc ®é t¨ng tr−ëng b×nh qu©n 6%/n¨m trong giai ®o¹n 2002 - 2006 vµ tiÕp tôc t¨ng 0,1% trong n¨m 2007. MÆt hµng ®øng thø hai vÒ kim ng¹ch lµ thñy h¶i s¶n, víi kim ng¹ch 10,8 tû USD n¨m 2006, chØ ®¹t tèc ®é t¨ng tr−ëng nhËp khÈu b×nh qu©n 1,0%/n¨m trong cïng giai ®o¹n vµ ®· gi¶m tíi 5,9% trong n¨m 2007.

B¶ng 2.15. NK n«ng, l©m, thñy s¶n cña NhËt B¶n theo nhãm hµng

§¬n vÞ: TriÖu USD, %

MÆt hµng 2002 2006 2007 2002- 06 2006- 07 3 n−íc XK lín nhÊt Gç vµ çc mÆt hµng b»ng gç

9.225,4 11.845,9 11.864,0 6 0,1 Malaysia (14,5), Trung Quèc (13,2), Canada (11,9)

Thñy h¶i s¶n 10.972,2 10.856,5 10.217,6 1 - 5,9 Trung Quèc (14,3), Mü (11), Nga (9)

ThÞt& s¶n phÈm thÞt 6.729,9 6.514,6 6.787,3 0 4,2 Australia (30,5), Mü (19,4), §an

M¹ch (11,6)

Ngò cèc 3.829,9 4.727,0 6.646,3 5 40,6 Mü (75,1), Australia (10,1), Canada (8,0)

ThÞt, ç chÕ biÕn

3.341,0 4.597,2 4.544,5 10 - 1,2 Trung Quèc (56,9), Th¸i Lan (20,8), Mü (5,7)

Cao su vµ sp cao su 1.834,8 4.099,8 4.271,7 22 4,2 Th¸i Lan (32,3), Indonesia (23,7),

Trung Quèc (10,7) H¹t vµ qu¶ cã dÇu 3.071,5 3.490,2 4.156,3 3 19,0 Mü (43,1), Canada (24,6),

Australia (9,4) Rau, cñ, qu¶ chÕ biÕn

1.940,5 2.666,8 2.860,4 9 7,3 Trung Quèc (44,0), Mü (17,3), Braxin (5,7)

Qña, h¹t 2.017,8 2.223,2 2.282,7 3 2,7 Mü (35,4), Philippin (26,3), NiuDilan (6,6)

Rau, cñ 1.686,2 1.925,1 1.756,9 4

- 8,8

Trung Quèc (60,2), Mü (11,2), NiuDilan (5,3)

Cµ phª, chÌ, gia vÞ

906,8 1.392,3 1.472,6 13 5,8 Braxin (32), Colombia (16,3), Trung Quèc (12,8)

ChÕ phÈm tõ ngò cèc

790,8 1.028,3 1.056,5 7 2,7 Trung Quèc (27,4), Mü (14,5), Singapo (10,2)

S÷a, trøng, mËt ong... 843,0 1.023,3 1.264,0

6

23,5

Australia (29,2), NiuDilan (18,2), Mü (18,9)

Mì, dÇu ®éng thùc vËt

570,9 858,11.074,5

11

25,2

Malaysia (35,9), Italia (13,3), Mü (9,1)

§−êng vµ çc lo¹i kÑo ®−êng

451,2 727,1765,7

12

5,3

Th¸i Lan (30,6), Australia (27,3), Mü (9,5)

Cacao vµ çc chÕ phÈm 474,6 688,3 812,0

8

17,9

Singapo (17,7), Gh©n (12,2), Malaysia (9,4)

Çc sp ch¨n nu«i kh¸c 452,6 595,8 569,1

8

4,5

Trung Quèc (39,7), Australia(11,4), Mü (8,1)

Hoa vµ c©y c¶nh

376,1 480,4508,7

6

5,9

Hµ Lan (23,7), Malaysia (12,3), Trung Quèc (11,3)

Çc s¶n phÈm xay x¸t 307,0 332,0 399,5

2

20,3

Canada (20,0), Australia (15,4), Anh (10,5)

Nhùa c©y, nhùa dÇu 214,6 316,1 287,6

12

9,1

Trung Quèc (12,9), Hµn Quèc (11,9), §øc (9,0)

§éng vËt sèng 196,8 249,6268,3

8

7,5

Mü (30,5), Australia (14,7),Canada (13,5)

T¬ t»m 178,2 224,3 157,2 6

29,9

Trung Quèc (63,2), Braxin (11,8), Italia (9,6)

Thùc vËt dïng ®Ó tÕt bÖn 56,0 62,3 59,4

4

4,7

Trung Quèc (50,2), SriLanca (9,8), Indonesia (6,2)

Nguån: Trung t©m th−¬ng m¹i quèc tÕ

38


NhËt B¶n lµ mét trong çc ®èi t¸c th−¬ng m¹i lín nhÊt cña ViÖt Nam. N¨m 2004, kim ng¹ch xuÊt khÈu cña hai n−íc ®¹t 4,5 tû USD. §Õn n¨m 2006, kim ng¹ch bu«n b¸n hai chiÒu cña hai n−íc ®· t¨ng lªn ®Õn 9,9 tû USD, trong ®ã tû träng xuÊt khÈu lu«n nghiªng vÒ phÝa ViÖt Nam. N¨m 2007, kim ng¹ch xuÊt khÈu cña ViÖt Nam sang NhËt B¶n ®¹t 6,1 tû USD, t¨ng 16% so víi 2006. Thñy h¶i s¶n lµ nhãm hµng chiÕm tû träng lín nhÊt - trªn 10% - trong kim ng¹ch xuÊt khÈu cña ViÖt Nam sang NhËt B¶n. Thø hai lµ gç vµ s¶n phÈm gç - chiÕm tû träng trªn 5%. TiÕp theo lµ cµ phª vµ cao su thiªn nhiªn, hai mÆt hµng NhËt B¶n kh«ng s¶n xuÊt mµ phô thuéc vµo nguån nhËp khÈu. ViÖt Nam trë thµnh nhµ xuÊt khÈu cµ phª t−¬i lín thø 6 sang NhËt B¶n tõ n¨m 2002 vµ hiÖn NhËt B¶n chiÕm kho¶ng 5% tæng kim ng¹ch xuÊt khÈu cµ phª cña ViÖt Nam. Tuy nhiªn, trong khi gç vµ s¶n phÈm gç vÉn duy tr× ®−îc møc t¨ng tr−ëng xuÊt khÈu th× xuÊt khÈu thñy h¶i s¶n vµ mét sè mÆt hµng n«ng s¶n kh¸c nh− g¹o, rau qu¶... ®· gi¶m ®i trong n¨m 2007 do nh÷ng bÊt cËp trong ®¸p øng çc tiªu chuÈn cña NhËt B¶n. XuÊt khÈu chÌ cña ViÖt Nam sang NhËt B¶n còng gi¶m m¹nh trong nh÷ng n¨m qua sau khi ®¹t 3,5 ngh×n tÊn víi kim ng¹ch 3,9 triÖu USD trong n¨m 2003 tuy NhËt B¶n lµ mét trong çc quèc gia ®· ®Çu t− ë ViÖt Nam d−íi çc h×nh thøc Hîp ®ång hîp t¸c kinh doanh vµ Liªn doanh trong lÜnh vùc chÌ.

B¶ng 2.16. XuÊt khÈu hµng n«ng, l©m, thuû s¶n cña ViÖt Nam sang NhËt B¶n §¬n vÞ: 1.000 USD

MÆt hµng 2003 2004 2005 2006 2007 Tæng KNXK 2.909.150 3.502.361 4.411.186 5.232.133 6.069.757N«ng, l©m, thñy s¶n 1.214.104 2.114.858 2.677.353 1.738.852 2.761.878Tû träng (%) 41,7 60,4 60,7 33,23 45,5Thñy h¶i s¶n 651.314 769.545 819.989 844.312 753.593

Gç & s¶n phÈm gç 137.912 180.016 240.873 286.799 307.086

Cµ phª 18.564 20.608 25.938 44.922 76.421

Cao su 11.985 16.091 16.434 23.822 26.813

Hµng rau qu¶ 16.709 22.104 28.991 27.572 26.426

G¹o 8.109 16.064 53.424 43.095 18.718

DÇu mì ®éng thùc vËt 2.942 2.956 5.342 4.332 10.085

H¹t tiªu 358 380 793 1.657 5.816

H¹t ®iÒu 2.853 5.117 4.127 3.257 3.920

ChÌ 3.849 1.357 1.235 1.084 844

QuÕ 1.867 701 688 458 689

Nguån: Thèng kª xuÊt nhËp khÈu, Tæng côc H¶i quan

39

NhËt B¶n hiÖn ®ang lµ thÞ tr−êng xuÊt khÈu lín thø 2 cña ViÖt Nam. Tuy nhiªn, thÞ phÇn cña ViÖt Nam trªn thÞ tr−êng NhËt B¶n cßn kh¸ khiªm tèn, míi chØ ®¹t kho¶ng 1% tæng kim ng¹ch nhËp khÈu cña NhËt B¶n, thÊp h¬n nhiÒu so víi çc n−íc trong khu vùc (Malaysia: 2,7%; Th¸i Lan: 2,9%; Indonesia: 4,2% vµ Trung Quèc h¬n 20%).

B¶ng 2.17. Tû träng cña ViÖt Nam trong tæng kim ng¹ch nhËp khÈu n«ng, l©m, thñy s¶n cña NhËt B¶n

§¬n vÞ: 1.000 USD, % KNXK cña VN sang NhËt

MÆt hµng 2002 2004 2006 2007

2002-06

T¨ng tr−ëng 2006-07

% trong tæng NK cña NhËt

§éng vËt sèng 1.631 2.572 2.898 3.108 11 7,2 1,16

ThÞt & SP thÞt 884 135 26 77 -77 196,1 0,1

Thñy h¶i s¶n 454.149 612.863 609.570 519.419 8 -14,8 5,61

S÷a, trøng, mËt ong 706 121 52 478 8 819,2 5,61

Çc SP ch¨n nu«i kh¸c 1.447 2.873 4.298 6.257 35 45,5 0,72

Hoa vµ c©y c¶nh 3.424 6.274 8.272 8.869 27 7,2 1,72

Rau, cñ 6.625 14.177 14.519 13.577 25 - 6,5 0,75

Qña, h¹t 7.649 6.428 4.549 4.460 -10 - 0,2 0,2

Cµ phª, chÌ, gia vÞ 17.839 22.766 43.917 81.997 25 86,7 3,15

Ngò cèc 1.086 9.812 28.336 26.247 119 - 7,4 0,6

Çc SP xay x¸t 0 1.842 2.620 1.474 - - 43,4 0,79

H¹t vµ qu¶ cã dÇu 4.072 6.206 1.461 2.042 -23 39,7 0,04

Nhùa c©y, nhùa dÇu 9 108 466 506 241 8,6 0,15

Thùc vËt dïng ®Ó tÕt bÖn

335 316 336 370 0 10,1 0,54

Mì vµ dÇu ®éng thùc vËt

3.535 3.589 5.336 11.286 17 111,5 0,62

Çc chÕ phÈm tõ thÞt, ç 91.052 151.091 180.258 167.730 19 - 7,0 3,92

§−êng vµ çc lo¹i kÑo ®−êng

1.790 2.039 2.427 2.495 10 2,8 0,33

Cacao vµ çc chÕ phÈm 105 0 89 170 11 91,0 0,01

ChÕ phÈm tõ ngò cèc 10.416 11.436 19.295 17.355 19 - 10,1 1,88

ChÕ phÈm tõ rau, cñ, qu¶

6.428 9.373 10.779 10.636 14 - 1,4 0,40

Çc T/phÈm kh¸c 4.268 6.013 7.162 6.548 13 - 8,6 0,53

Cao su vµ SP cao su 14.920 24.923 42.746 45.911 29 7,4 1,04

Gç vµ çc mÆt hµng b»ng gç

59.498 96.639 127.750 172.909 20 35,3 1,08

T¬ t»m 11.125 12.482 20.333 13.662 18 - 32,8 9,07


40

Ngoµi mét sè nhãm s¶n phÈm nh− thñy h¶i s¶n (5,61%), çc s¶n phÈm ch¨n hu«i nh− s÷a, trøng gia cÇm (5,61%), cµ phª, chÌ, gia vÞ (3,15%), çc s¶n phÈm thÞt, ç chÕ biÕn (3,92%) vµ t¬ t»m (9,07%), çc s¶n phÈm xuÊt khÈu cña ViÖt Nam sang thÞ tr−êng NhËt B¶n chiÕm mét tû träng rÊt nhá bÐ trªn thÞ tr−êng NhËt B¶n, ngay c¶ víi çc s¶n phÈm ViÖt Nam ®−îc ®¸nh gi¸ lµ cã lîi thÕ so s¸nh so víi çc n−íc trong khu vùc.

B¶ng 2.18. RCA2 vµ thÞ phÇn n«ng, l©m, thñy s¶n cña ViÖt Nam trªn thÞ tr−êng NhËt B¶n so víi Th¸i Lan vµ Trung Quèc 2006

RCA ThÞ phÇn (%) MÆt hµng

VN TL TQ VN TL TQ §éng vËt sèng 0,4 0,1 0,3 1,16 0,21 4,9

ThÞt & s¶n phÈm thÞt 0,1 0,0 0,1 0 0 0,06

Thñy h¶i s¶n 11,5 3,2 0,9 5,61 4,85 14,27

S÷a, trøng, mËt ong... 0,2 0,3 0,1 5,61 0,32 6,06

Çc SP ch¨n nu«i kh¸c 0,7 0,4 2,3 0,72 1,21 39,74

Hoa vµ c©y c¶nh 0,2 0,6 0,1 1,72 7,72 11,35

Rau, cñ 1,4 1,6 1,2 0,75 4,33 60,23

Qña, h¹t 3,0 0,6 0,3 0,2 0,81 6,45

Cµ phª, chÌ, gia vÞ 21,0 0,2 0,6 3,15 1,41 12,77

Ngò cèc 5,5 4,9 0,3 0,6 1,02 3,25

Çc s¶n phÈm xay x¸t 3,9 4,7 0,3 0,79 8,19 4,44

H¹t vµ qu¶ cã dÇu 0,2 0,2 0,5 0,04 0,4 9,05

Nhùa c©y, nhùa dÇu 0,2 0,9 0,6 0,15 3,15 12,94

Thùc vËt dïng ®Ó tÕt bÖn 3,0 0,9 1,2 0,54 4,14 50,21

Mì vµ dÇu ®éng thùc vËt 0,1 0,4 0,1 0,62 1,5 4,6

Çc chÕ phÈm tõ thÞt, ç 5,6 12,5 2,3 3,92 20,83 8,9

§−êng vµ çc lo¹i kÑo ®−êng 0,1 2,7 0,2 0,33 30,58 29,4

Cacao vµ çc chÕ phÈm 0,0 0,2 0,1 0,01 0,88 19,2

ChÕ phÈm tõ ngò cèc 0,8 1,1 0,3 1,88 8,49 28,7

ChÕ phÈm tõ rau, cñ, qu¶ 0,8 3,4 1,3 0,40 4,31 15,4

Çc thùc phÈm kh¸c 0,4 2,1 0,3 0,53 8,23 24,2

Cao su vµ s¶n phÈm cao su 2,1 6,8 0,8 1,04 32,31 10,68

Gç vµ çc mÆt hµng b»ng gç 1,1 0,9 1,0 1,08 0,67 13,21

T¬ t»m 3,3 0,7 5,3 9,07 1,74 63,18


2 ChØ sè lîi thÕ so s¸nh hiÓn thÞ RCA so s¸nh xuÊt khÈu mét mÆt hµng cña mét n−íc (®−îc quy theo gi¸ trÞ cña nã trong tæng xuÊt khÈu) víi tû träng cña mÆt hµng ®ã th−¬ng m¹i thÕ giíi. Gi¸ trÞ RCA lín h¬n 1 cã nghÜa lµ n−íc nµy ®ang thÓ hiÖn ®−îc lîi thÕ t−¬ng ®èi vÒ mÆt hµng i, v× tû sè xuÊt khÈu s¶n phÈm ®ã cña ®Êt n−íc trong tæng xuÊt khÈu cña n−íc ®ã lín h¬n tû sè ®ã cña thÕ giíi. Ng−îc l¹i, nÕu RCA nhá h¬n 1 nghÜa lµ n−íc nµy d−êng nh− kh«ng cã lîi thÕ t−¬ng ®èi trong viÖc xuÊt khÈu mÆt hµng i.

41

2.2. t×nh h×nh ®¸p øng çc hµng rµo kü thuËt th−¬ng m¹i NhËt B¶n cña hµng n«ng, l©m, thuû s¶n xuÊt khÈu ViÖt Nam


Bªn c¹nh nh÷ng lîi thÕ vÒ quy m« nguån cung hay −u ®·i thuÕ quan xuÊt khÈu sang thÞ tr−êng NhËt B¶n (nh− tr−êng hîp Trung Quèc), mét trong nh÷ng nguyªn nh©n h¹n chÕ kh¶ n¨ng xuÊt khÈu cña ViÖt Nam sang thÞ tr−êng NhËt B¶n so víi çc ®èi thñ c¹nh tranh lµ do ViÖt Nam ch−a ®¸p øng ®−îc çc tiªu chuÈn nhËp khÈu cña thÞ tr−êng NhËt B¶n - mét thÞ tr−êng ®−îc coi lµ cã chÝnh s¸ch t−¬ng ®èi më ®èi víi nhËp khÈu hµng n«ng, l©m, thñy s¶n do thiÕu kh¶ n¨ng tù cung cÊp vµ Ýt sö dông çc biÖn ph¸p h¹n chÕ ®Þnh l−îng - nh−ng l¹i cã hÖ thèng çc hµng rµo kü thuËt phøc t¹p vµ kh¾t khe. Trong ®ã, vÖ sinh an toµn thùc phÈm lµ vÊn ®Ò quan träng nhÊt trong xuÊt khÈu çc mÆt hµng n«ng, thuû s¶n vµo thÞ tr−êng NhËt B¶n. Tõ n¨m 2006, NhËt B¶n ®· thùc hiÖn LuËt vÖ sinh an toµn thùc phÈm söa ®æi víi tÊt c¶ çc l« hµng thùc phÈm nhËp khÈu, th¾t chÆt quy ®Þnh vµ bæ sung mét sè lo¹i d− l−îng ho¸ chÊt kh«ng ®−îc phÐp cã trong thùc phÈm vµ tiÕp tôc n©ng møc h¹n chÕ d− l−îng ho¸ chÊt cho phÐp. Mét sè tr−êng hîp s¶n phÈm xuÊt khÈu cña ViÖt Nam kh«ng ®¸p øng ®−îc çc yªu cÇu vÖ sinh an toµn thùc phÈm cña NhËt B¶n lµ nguyªn nh©n dÉn ®Õn viÖc NhËt B¶n t¨ng c−êng kiÓm tra vµ gi¸m s¸t chÆt chÏ h¬n víi n«ng, l©m, thñy s¶n nhËp khÈu tõ ViÖt Nam. ChÝnh nh÷ng tiªu chuÈn kü thuËt cña NhËt B¶n liªn tôc ®−îc ®−a ra ®· lµm ¶nh h−ëng kh¸ lín ®Õn xuÊt khÈu n«ng, l©m, thuû s¶n sang thÞ tr−êng nµy.

Qua sè liÖu thèng kª vÒ kim ng¹ch xuÊt khÈu n«ng, l©m, thuû s¶n sang NhËt B¶n cho thÊy, trong giai ®o¹n 2003 - 2007, kim ng¹ch xuÊt khÈu sang thÞ tr−êng nµy cã nh÷ng biÕn ®éng thÊt th−êng, do t¸c ®éng cña çc tiªu chuÈn kü thuËt ®−a ra ®èi víi xuÊt khÈu cña ViÖt Nam, ®· lµm tû träng kim ng¹ch xuÊt khÈu hµng n«ng, l©m, thuû s¶n trong tæng kim ng¹ch xuÊt khÈu cã chiÒu h−íng gi¶m, ®Æc biÖt lµ trong n¨m 2006.

B¶ng 2.19. TØ träng XK n«ng, l©m, thuû s¶n cña ViÖt Nam sang NhËt B¶n

§¬n vÞ: USD

MÆt hµng 2003 2004 2005 2006 2007

Tæng KNXK 2.909.150 3.502.361 4.411.186 5.232.133 6.069.757

N«ng, l©m, thñy s¶n 1.214.104 2.114.858 2.677.353 1.738.852 2.761.878

Tû träng (%) 41,7 60,4 60,7 33,23 45,5

Nguån: Sè liÖu thèng kª cña Bé C«ng Th−¬ng, n¨m 2008.

42

§ång thêi, ®Ó thÊy ®−îc çc hµng rµo kü thuËt th−¬ng m¹i NhËt B¶n ®· t¸c ®éng ®Õn xuÊt khÈu hµng n«ng, l©m, thuû s¶n cña ViÖt Nam thêi gian qua, chóng t«i tËp trung ph©n tÝch t×nh h×nh ®¸p øng çc tiªu chuÈn kü thuËt ®èi víi mét sè tr−êng hîp vi ph¹m cô thÓ cña ViÖt Nam ®· bÞ phÝa NhËt B¶n ph¸t hiÖn.

2.2.1.1. §èi víi mÆt hµng n«ng s¶n

(1) Tr−êng hîp s¶n phÈm g¹o

NhËt B¶n lµ mét trong nh÷ng thÞ tr−êng tiÒm n¨ng cho xuÊt khÈu g¹o cña ViÖt Nam ë thÞ tr−êng ch©u ¸. PhÇn lín g¹o xuÊt khÈu cña ViÖt Nam sang NhËt lµ nh÷ng hîp ®ång tróng thÇu do ChÝnh phñ NhËt tæ chøc. G¹o lµ mét trong nh÷ng mÆt hµng thuéc nhãm ®iÒu tiÕt b»ng çc quy ®Þnh vÒ th−¬ng m¹i Nhµ n−íc - State trading (thuèc l¸, g¹o, lóa mú vµ lóa m¹ch, s¶n phÈm s÷a vµ t¬ t»m nguyªn liÖu) vµ LuËt kiÓm dÞch. Tõ n¨m 2002, ViÖt Nam b¾t ®Çu xuÊt khÈu sang thÞ tr−êng NhËt B¶n th«ng qua nh÷ng cuéc ®Êu thÇu do ChÝnh phñ NhËt tæ chøc.

N¨m 2007, ViÖt Nam ®· 4 lÇn tróng thÇu víi tæng sè 66.050 tÊn g¹o. Tuy nhiªn, trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn hîp ®ång tróng thÇu lÇn 2 vµ 3 (tæng sè 31.050 tÊn), l« hµng ®Çu tiªn ®· bÞ phÝa NhËt ph¸t hiÖn vi ph¹m LuËt vÖ sinh an toµn thùc phÈm víi d− l−îng Acetamiprid v−ît qu¸ møc cho phÐp (0,01 ppm), dÉn ®Õn viÖc phÝa NhËt B¶n quyÕt ®Þnh t¨ng c−êng kiÓm tra 30% g¹o cã xuÊt xø tõ ViÖt Nam ®èi víi chÊt Acetamiprid vµ g¹o ViÖt Nam ®øng tr−íc nguy c¬ bÞ NhËt B¶n ¸p dông lÖnh kiÓm tra 100%. KiÓm tra 100% hµng tr−íc khi cho vµo thÞ tr−êng lµ mét trong nh÷ng biÖn ph¸p nghiªm kh¾c nhÊt mµ c¬ quan h¶i quan NhËt B¶n cã thÓ sÏ ¸p dông nÕu sè l« hµng bÞ ph¸t hiÖn vi ph¹m vÖ sinh an toµn thùc phÈm ngµy cµng nhiÒu.

Bé Y tÕ, Lao ®éng vµ Phóc Lîi NhËt yªu cÇu phÝa ViÖt Nam phèi hîp ®Ó truy xuÊt nguån gèc g¹o. Tuy nhiªn, theo HiÖp héi l−¬ng thùc ViÖt Nam, mét bÊt cËp trong viÖc kiÓm so¸t tiªu chuÈn VSATTP ®èi víi g¹o xuÊt khÈu lµ g¹o ViÖt Nam xuÊt sang NhËt B¶n do nhiÒu nguån cung cÊp kh¸c nhau vµ viÖc truy xuÊt nguån gèc gÆp rÊt nhiÒu khã kh¨n. ViÖc ph¸t hiÖn nh÷ng l« hµng cã d− l−îng Acetarmiprid cao sÏ ¶nh h−ëng ®Õn uy tÝn ®èi víi g¹o xuÊt khÈu cña ViÖt Nam, ®ång thêi ¶nh h−ëng ®Õn kh¶ n¨ng xuÊt khÈu g¹o cña ViÖt Nam kh«ng chØ trªn thÞ tr−êng NhËt B¶n mµ trªn toµn thÕ giíi.

Qua sè liÖu thèng kª vÒ kim ng¹ch xuÊt khÈu g¹o trong giai ®o¹n 2001 - 2007 cho thÊy, kim ng¹ch xuÊt khÈu g¹o cña ViÖt Nam liªn tôc t¨ng trong giai ®o¹n tõ 2001 - 2006. Tuy nhiªn, sau khi cã sù cè vi ph¹m LuËt vÖ sinh an toµn thùc phÈm cña NhËt B¶n víi d− l−îng Acetamiprid v−ît qu¸ møc cho phÐp (0,01 ppm), kim ng¹ch xuÊt khÈu g¹o sang NhËt B¶n n¨m 2007 ®· lËp tøc gi¶m mét

43

çch m¹nh mÏ, chØ ®¹t 18,7 triÖu USD, gi¶m tíi 24,4 triÖu USD so víi n¨m 2006.

B¶ng 2.20. Kim ng¹ch xuÊt khÈu g¹o cña ViÖt Nam sang NhËt B¶n

§¬n vÞ: TriÖu USD

2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 BQ (%)

Tæng KN 624,7 725,5 720,5 950,5 1.407,2 1.275,9 1.490,0 17,14

NhËt B¶n 4,1 1,0 8,1 16,1 53,4 43,1 18,7 155,23


Tr−íc t×nh h×nh nµy, Bé C«ng Th−¬ng ViÖt Nam th«ng qua Th−¬ng vô ViÖt Nam t¹i NhËt B¶n ®· cã sù phèi hîp chÆt chÏ víi Bé Y tÕ, Lao ®éng vµ Phóc lîi NhËt B¶n, çc c¬ quan h÷u quan vµ çc doanh nghiÖp xuÊt khÈu g¹o nªn viÖc thùc hiÖn hîp ®ång tróng thÇu ®· hoµn thµnh tèt ®Ñp vµ tr¸nh ®−îc lÖnh ¸p dông kiÓm tra 100% cña NhËt B¶n.

Tuy nhiªn, ®Ó xuÊt khÈu g¹o vµo thÞ tr−êng NhËt B¶n ®−îc bÒn v÷ng, æn ®Þnh vµ gi÷ v÷ng ®−îc lßng tin cña nhµ nhËp khÈu còng nh− ng−êi tiªu dïng NhËt B¶n, Bé C«ng Th−¬ng ®Ò nghÞ HiÖp héi vµ çc doanh nghiÖp xuÊt khÈu cÇn ph¶i tiÕp tôc thùc hiÖn çc biÖn ph¸p kiÓm so¸t d− l−îng chÊt acetamiprid (d−íi 0,01 ppm) vµ chÊt Orysastrobin (d−íi 0,02 ppm).

(2) Tr−êng hîp s¶n phÈm ®iÒu

Tõ n¨m 2006, ViÖt Nam ®· trë thµnh n−íc ®øng ®Çu thÕ giíi vÒ s¶n phÈm ®iÒu. Tuy nhiªn, NhËt B¶n hiÖn vÉn chiÕm mét tû träng nhá trong tæng kim ng¹ch xuÊt khÈu h¹t ®iÒu cña ViÖt Nam. H¹t ®iÒu nhËp khÈu vµo thÞ tr−êng NhËt B¶n ph¶i tu©n thñ çc quy ®Þnh cña LuËt KiÓm dÞch thùc vËt, LuËt vÖ sinh an toµn thùc phÈm còng nh− LuËt JAS cña NhËt B¶n. Kh¸c víi nhiÒu thÞ tr−êng xuÊt khÈu ®iÒu lín cña ViÖt Nam nh− Mü, Trung Quèc, EU... NhËt B¶n cã quy ®Þnh chÆt chÏ vÒ d− l−îng chÊt Permethrin.

Theo HiÖp héi ®iÒu ViÖt Nam (Vinacas), Permethrin lµ chÊt diÖt c«n trïng ®−îc sö dông phæ biÕn trong kü thuËt hun trïng cho çc lo¹i h¹t. Lo¹i chÊt nµy ®−îc nhiÒu c«ng ty quèc doanh chÕ biÕn h¹t ®iÒu sö dông ®Ó b¶o qu¶n h¹t khái bÞ mèi mät. §èi víi d− l−îng Permethrin trong h¹t ®iÒu, s¶n phÈm ViÖt Nam lu«n ®−îc çc nhµ nhËp khÈu Mü vµ nhiÒu n−íc nhËp khÈu kh¸c ®¸nh gi¸ cao vÒ ®¸p øng tèt yªu cÇu chÊt l−îng, chØ cã NhËt B¶n ®−a ra tiªu chuÈn Permethrin cho h¹t ®iÒu.

Trong n¨m 2006, Bé Y tÕ, Lao ®éng vµ Phóc lîi NhËt B¶n ®· cã th«ng b¸o göi Bé Th−¬ng m¹i ViÖt Nam (nay lµ Bé C«ng Th−¬ng) vÒ viÖc ph¸t hiÖn l« hµng h¹t ®iÒu cña mét doanh nghiÖp ViÖt Nam cã d− l−îng chÊt Permethrin v−ît

44

qu¸ tiªu chuÈn cho phÐp. L« hµng h¹t ®iÒu t−¬i cña c«ng ty nµy xuÊt khÈu vµo NhËt B¶n cã d− l−îng chÊt Permethrin lµ 0,08 ppm, trong khi d− l−îng tèi ®a cho phÐp t¹i NhËt B¶n chØ lµ 0,05ppm. Bé Y tÕ, Lao ®éng vµ Phóc lîi NhËt B¶n yªu cÇu tÊt c¶ çc tr¹m kiÓm dÞch cöa khÈu cña NhËt B¶n lÊy mÉu kiÓm tra 50% ®èi víi mÆt hµng h¹t ®iÒu cã xuÊt xø tõ ViÖt Nam (tr−íc ®©y chØ kiÓm tra 5% vµ cho th«ng quan ngay kh«ng cÇn chê kÕt qu¶ kiÓm tra). Ngoµi ra, kÓ tõ ngµy 19/12/2006, nÕu ph¸t hiÖn thªm mét lÇn vi ph¹m sÏ ¸p dông ngay lÖnh kiÓm tra 100%, ®ång thêi toµn bé çc l« hµng sÏ kh«ng ®−îc th«ng quan cho ®Õn khi cã kÕt qu¶ kiÓm tra. Sù viÖc nµy ®· t¸c ®éng ®Õn kim ng¹ch xuÊt khÈu ®iÒu cña ViÖt Nam sang NhËt B¶n, thÓ hiÖn kim ng¹ch xuÊt khÈu ®· gi¶m tõ 4,13 triÖu USD n¨m 2005 xuèng cßn 3,3 triÖu USD n¨m 2006.

Tõ sù viÖc nµy, Bé Th−¬ng m¹i (Nay lµ Bé C«ng Th−¬ng) ®· cã th«ng b¸o tíi Bé N«ng nghiÖp vµ Ph¸t triÓn n«ng th«n ®Ó cã biÖn ph¸p xö lý kÞp thêi, ®ång thêi ®Ò nghÞ çc Së Th−¬ng m¹i/Th−¬ng m¹i vµ Du lÞch (nay lµ Së C«ng Th−¬ng) th«ng b¸o réng r·i cho çc c¬ së s¶n xuÊt, xuÊt khÈu ®iÒu sang NhËt B¶n biÕt vµ thùc hiÖn nghiªm chØnh vÒ d− l−îng chÊt Permethrin, tr¸nh thiÖt h¹i trong xuÊt khÈu mÆt hµng nµy.

(3) S¶n phÈm thÞt

TÝnh theo gi¸ trÞ nhËp khÈu, NhËt B¶n lµ n−íc nhËp khÈu thÞt lín nhÊt trªn thÕ giíi víi kim ng¹ch nhËp khÈu thÞt lîn ®Õn trªn 4 tû USD/n¨m, thÞt bß trªn 2 tû USD/n¨m vµ thÞt gia cÇm kho¶ng trªn 1,5 tû USD/n¨m. Do chi phÝ nguyªn liÖu vµ lao ®éng ngµy cµng t¨ng t¹i NhËt B¶n, xu h−íng nhËp khÈu ngµy cµng gia t¨ng, cô thÓ lµ thÞ phÇn hµng nhËp khÈu liªn tôc t¨ng tõ 3,2% trong tæng møc tiªu thô vµo n¨m 2002 lªn ®Õn kho¶ng 10% vµo n¨m 2006. Çc n−íc xuÊt khÈu s¶n phÈm chÕ biÕn tõ thÞt lîn gåm: Trung Quèc, Mü, Italy, Th¸i Lan, §øc, T©y Ban Nha.

Tr−íc ®©y, ViÖt Nam kh«ng ®−îc phÐp xuÊt khÈu çc s¶n phÈm chÕ biÕn tõ thÞt lîn sang NhËt B¶n v× bÞ xÕp trong danh s¸ch çc n−íc cã dÞch bÖnh lë måm long mãng. Th−¬ng vô ViÖt Nam ®· lµm viÖc víi Bé N«ng L©m Ng− nghiÖp vµ Bé Y tÕ, Phóc lîi x· héi NhËt B¶n ®Ò nghÞ t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi, ®ång ý nhËp khÈu çc s¶n phÈm chÕ biÕn tõ thÞt cña ViÖt Nam.

Theo Th−¬ng vô ViÖt Nam t¹i NhËt B¶n, tõ th¸ng 10/2007, çc doanh nghiÖp ViÖt Nam cã thÓ xuÊt khÈu thÞt chÕ biÕn sang NhËt B¶n. Th−¬ng vô ViÖt Nam t¹i NhËt B¶n ®· nghiªn cøu kü nhu cÇu nhËp khÈu çc s¶n phÈm chÕ biÕn tõ thÞt lîn (gåm: xóc xÝch vµ gi¨m b«ng) cña NhËt B¶n nh»m t×m kiÕm mÆt hµng xuÊt khÈu míi thóc ®Èy xuÊt khÈu hµng hãa ViÖt Nam sang thÞ tr−êng NhËt B¶n.

45

Bé N«ng L©m Ng− nghiÖp NhËt B¶n ®· ®−a ra Dù th¶o quy ®Þnh nhËp khÈu çc s¶n phÈm chÕ biÕn tõ thÞt cña NhËt B¶n dµnh cho ViÖt Nam gåm 29 ®iÒu kiÖn. NÕu çc doanh nghiÖp ViÖt Nam cã thÓ ®¸p øng ®Çy ®ñ çc ®iÒu kiÖn trªn, ®Æc biÖt lµ kh©u chÕ biÕn vµ xö lý nhiÖt, Th−¬ng vô ViÖt Nam t¹i NhËt B¶n sÏ tiÕp tôc vËn ®éng Bé N«ng l©m ng− nghiÖp vµ Bé Y tÕ, Phóc lîi x· héi NhËt B¶n cö chuyªn gia sang ViÖt Nam kiÓm tra thùc tÕ vµ ®¸nh gi¸ chÊt l−îng s¶n phÈm tr−íc khi ký kÕt tháa thuËn víi ViÖt Nam ®ång ý nhËp khÈu çc s¶n phÈm chÕ biÕn tõ thÞt cña ViÖt Nam.

(4) Çc s¶n phÈm rau qu¶

§èi víi rau qu¶, LuËt KiÓm dÞch thùc vËt NhËt B¶n ®−a ViÖt Nam vµo danh s¸ch çc n−íc cã dÞch bÖnh ruåi ®ôc qu¶ nªn ViÖt Nam kh«ng ®−îc phÐp xuÊt khÈu qu¶ t−¬i cã h¹t nh− thanh long, nh·n, xoµi, ®u ®ñ, d−a chuét, cµ chua... V× vËy, hµng n¨m ViÖt Nam xuÊt khÈu rÊt Ýt çc lo¹i rau vµ qu¶ sang NhËt B¶n (tæng céng chØ kho¶ng 1.347 triÖu Yªn - t−¬ng ®−¬ng 12,3 triÖu USD trong 8 th¸ng ®Çu n¨m 2008).

MÆc dï vËy, rau qu¶ ViÖt Nam xuÊt sang NhËt B¶n tiÕp tôc cã thÓ sÏ gÆp khã kh¨n do n−íc nµy dù ®Þnh sÏ ¸p dông quy ®Þnh míi vÒ møc giíi h¹n tèi ®a ho¸ chÊt (MRL) ®èi víi s¶n phÈm nhËp khÈu. Møc MRL ¸p dông lÇn nµy sÏ tËp trung vµo d− l−îng thuèc trõ s©u (Tolfenpyrad) vµ thuèc diÖt nÊm (Cyazofamid). Çc s¶n phÈm nhËp khÈu nÕu vi ph¹m quy ®Þnh míi vÒ MRL nµy sÏ kh«ng ®−îc phÐp ®−a vµo thÞ tr−êng. Tr−íc ®©y, NhËt B¶n ®· ban hµnh MRL ®èi víi 242 chÊt ho¸ häc, riªng lÇn nµy sÏ dù ®Þnh ¸p dông cho 25 mÆt hµng (®èi víi thuèc trõ s©u) vµ 19 mÆt hµng (víi thuèc diÖt nÊm). NhËt B¶n ®ang lÊy ý kiÕn ®ãng gãp cña çc c¬ quan h÷u quan vÒ thêi ®iÓm cô thÓ ¸p dông nh÷ng tiªu chuÈn míi nµy.

Quy ®Þnh MRL lÇn nµy ®èi víi d− l−îng thuèc trõ s©u vµ d− l−îng thuèc diÖt nÊm nghiªm ngÆt h¬n nhiÒu so víi lÇn söa ®æi n¨m 2006 v× ngoµi môc ®Ých b¶o vÖ søc khoÎ ng−êi tiªu dïng, NhËt B¶n cßn nh¾m ®Õn viÖc b¶o hé n«ng s¶n trong n−íc.

2.2.1.2. §èi víi mÆt hµng l©m s¶n

XuÊt khÈu gç sang NhËt B¶n còng ®ang tiÕn triÓn rÊt tèt ®Ñp. HiÖn mÆt hµng nµy ®ang t¨ng tr−ëng víi tèc ®é nhanh, chiÕm 8,3% thÞ phÇn nhËp khÈu ®å gç cña NhËt B¶n vµ ®ang cã xu h−íng t¨ng h¬n n÷a. §Õn n¨m 2006, kim ng¹ch xuÊt khÈu ®å gç cña ViÖt Nam ®¹t 286 triÖu USD, xÕp thø 2 sau Trung Quèc. N¨m 2007 kim ng¹ch xuÊt khÈu ®å gç ®¹t 307 triÖu USD, t¨ng 7,3% so víi n¨m 2006.

46

Çc mÆt hµng gç xuÊt khÈu cña ViÖt Nam sang NhËt B¶n rÊt ®a d¹ng gåm: gç nhiªn liÖu d¹ng khóc (m· HS 4401), gç c©y (m· HS 4403), gç ®· c−a hoÆc xÎ theo chiÒu däc (m· HS 4407), tÊm gç l¹ng lµm líp mÆt (m· HS 4408), gç v¸n trang trÝ lµm sµn (m· HS 4409), v¸n sîi b»ng gç (m· HS 4415), t−îng gç vµ ®å trang trÝ b»ng gç (m· HS 4420), ghÕ ngåi (m· HS 9401), ®å néi thÊt kh¸c vµ çc bé phËn cña chóng (m· HS 9403).

ë NhËt B¶n, tiªu chuÈn kü thuËt râ nhÊt víi s¶n phÈm gç lµ Tiªu chuÈn N«ng nghiÖp NhËt B¶n (JAS) vµ Tiªu chuÈn c«ng nghiÖp NhËt B¶n (JIS) vÒ l−îng formaldªhyde ph¸t x¹ g¾n liÒn héi chøng nhµ bÖnh. S¶n phÈm bÞ ¶nh h−ëng lµ gç d¸n, v¸n d¨m bµo, MDF, v¸n x©y dùng, v·n phñ mÆt, v¸n sµn, mÆt cÇu thang. Mçi lo¹i s¶n phÈm yªu cÇu cã giÊy chøng nhËn riªng phï hîp tiªu chuÈn t−¬ng øng.

B¶ng 2.21. XuÊt khÈu gç vµ s¶n phÈm gç cña ViÖt Nam sang NhËt B¶n


ThÞ tr−êng 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 BQ (%)

Tæng céng 335,1 435,4 567,2 1.139,1 1.500,5 1.932,8 2.404,1 40,99

NhËt B¶n 100,4 128,4 137,9 180,0 249 286,8 307,1 173,30


Çc doanh nghiÖp chÕ biÕn gç xuÊt khÈu ViÖt Nam cÇn ®¹t chøng chØ rõng FSC (Forest Stewardship Council) - chøng chØ toµn cÇu kiÓm ®Þnh chuçi s¶n phÈm gç tõ nguyªn liÖu ®Õn thµnh phÈm, ®Æc biÖt lµ trong ®iÒu kiÖn mèi quan t©m ®Õn çc vÊn ®Ò « nhiÔm m«i tr−êng ngµy cµng cao. Ngoµi ra, çc doanh nghiÖp chÕ biÕn gç xuÊt khÈu còng cÇn cung cÊp th«ng tin vÒ çc chÊt liÖu hãa chÊt xö lý gç ®Ó t¨ng ®é tin cËy an t©m cña kh¸ch hµng khi giao dÞch.

2.2.1.3. §èi víi mÆt hµng thuû s¶n

XuÊt khÈu thñy s¶n cña ViÖt Nam thêi gian qua ph¶i ®èi phã víi çc tiªu chuÈn kü thuËt cña çc n−íc trªn thÕ giíi nãi chung vµ NhËt B¶n nãi riªng nh»m "c¶nh b¸o" hoÆc "h¹n chÕ" xuÊt khÈu cña ViÖt Nam.

Tõ cuèi n¨m 2006, NhËt B¶n ®· thay ®æi chÝnh s¸ch kiÓm so¸t d− l−îng kh¸ng sinh khiÕn nhiÒu l« hµng thñy s¶n xuÊt khÈu sang thÞ tr−êng nµy bÞ tõ chèi hoÆc bÞ tr¶ l¹i do ph¸t hiÖn chøa d− l−îng kh¸ng sinh cao h¬n giíi h¹n cho phÐp theo qui ®Þnh míi, ®Æc biÖt lµ çc l« hµng ph¶i qua chÕ ®é kiÓm tra t¨ng c−êng. Víi nh÷ng quy ®Þnh ®ã, xuÊt khÈu thñy s¶n cña ViÖt Nam bÞ ¶nh h−ëng kh¸ nÆng nÒ. RÊt nhiÒu l« hµng cña ViÖt Nam bÞ tr¶ vÒ, çc s¶n phÈm lu«n n»m trong sù c¶nh b¸o ë møc cao, lµm kim ng¹ch xuÊt khÈu thñy s¶n sang NhËt bÞ

47

gi¶m sót nghiªm träng. Cuèi n¨m 2006, thñy s¶n ViÖt Nam xuÊt khÈu vµo NhËt B¶n bÞ kiÓm tra 100% l« hµng nhËp khÈu. TiÕn tr×nh nµy ®· ®−îc Tham t¸n th−¬ng m¹i cña ViÖt Nam t¹i NhËt B¶n c¶nh b¸o tõ khi nh÷ng l« hµng thuû s¶n ®Çu tiªn xuÊt khÈu vµo NhËt B¶n ph¸t hiÖn cã vÊn ®Ò vÒ VSATTP vµ phÝa NhËt B¶n th«ng b¸o sÏ kiÓm tra 100% l« hµng t«m nhËp khÈu tõ ViÖt Nam nÕu ViÖt Nam kh«ng cã biÖn ph¸p chÊn chØnh.

B¶ng 2.22. XuÊt khÈu thñy s¶n cña ViÖt Nam sang NhËt B¶n


2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 BQ (%)

Tæng KN 1.777,5 2.022,8 2.199,6 2.400,8 2.738,7 3.358,0 3.763,4 13,41

NhËt B¶n 474,8 555,9 651,3 769,5 820,0 844,3 753,9 8,53


Th¸ng 3/2007, NhËt B¶n liªn tiÕp ph¸t hiÖn çc l« hµng t«m, mùc vµ nem h¶i s¶n cña ViÖt Nam chøa d− l−îng chÊt kh¸ng sinh chlromphenicol, AOZ. LÖnh kiÓm tra AOZ ®èi víi 100% l« hµng thuû s¶n ViÖt Nam ®−îc ban hµnh. Th¸ng 4/2007, NhËt B¶n liªn tiÕp c¶nh b¸o 16 nhµ xuÊt khÈu thñy s¶n ViÖt Nam, v× ph¸t hiÖn d− l−îng CAP, AOZ vµ Semicarbazide trong h¶i s¶n nhËp khÈu. Th¸ng 6/2007, 14 doanh nghiÖp ViÖt Nam l¹i tiÕp tôc nhËn v¨n b¶n c¶nh b¸o tõ NhËt cho çc s¶n phÈm kh«ng ®¹t chÊt l−îng cña m×nh. §Çu th¸ng 7/2007, §¹i sø NhËt B¶n t¹i ViÖt Nam ®· göi th− c¶nh b¸o r»ng c¬ quan phô tr¸ch kiÓm dÞch cña NhËt sÏ xem xÐt ¸p dông biÖn ph¸p cÊm nhËp khÈu thuû s¶n ViÖt Nam.

B¶ng 2.23. Çc n−íc xuÊt khÈu t«m nguyªn liÖu lín nhÊt sang NhËt B¶n §¬n vÞ: tÊn

2002 2003 2004 2005 2006 2007

Tæng KNNK 248.868 233.251 241.455 232.443 229.952 207.257

Trong ®ã:

ViÖt Nam 41.516 47.626 55.506 54.573 51.133 40.041

Indonesia 53.608 52.367 48.623 45.574 43.665 37.080

Ên §é 34.821 28.191 31.571 26.309 28.810 23.977

Trung Quèc 19.598 20.494 22.609 24.092 22.810 26.380

Th¸i Lan 18.987 16.803 17.192 18.398 20.097 27.025

Mianma 5.568 5.377 7.630 7.519 8.847 8.021

Phillippin 7.996 6.421 6.273 6.237 5.332 4.259

Australia 4.946 2.971 3.641 3.587 3.154 4.178

B¨ngla®et 3.241 3.004 3.415 3.194 4.001 2.568

Malaysia 4.481 3.262 3.173 3.061 3.154 1.904

Nguån: Japan Fish Traders Association (JFTA)

48

Míi ®©y nhÊt, NhËt B¶n ®· cã nh÷ng biÖn ph¸p m¹nh ®e däa sÏ cÊm nhËp khÈu hoµn toµn thñy s¶n cña ViÖt Nam nÕu viÖc nhiÔm d− l−îng kh¸ng sinh hãa chÊt kh«ng ®−îc c¶i thiÖn. Nguyªn nh©n ®Ó phÝa NhËt B¶n cã thÓ ¸p dông biÖn ph¸p nµy lµ trong 6.000 l« hµng xuÊt khÈu sang NhËt B¶n cã tíi 94 l« (chiÕm 1,6%) bÞ c¶nh ço cã çc lo¹i chÊt kh¸ng sinh, hãa chÊt bÞ cÊm sö dông. NÕu lÖnh cÊm nhËp khÈu ®−îc c«ng bè th× xuÊt khÈu thñy s¶n cña ViÖt Nam sÏ bÞ t¸c ®éng m¹nh v× thÞ tr−êng NhËt B¶n chiÕm tíi gÇn 10% kim ng¹ch xuÊt khÈu thuû s¶n cña ViÖt Nam vµ chiÕm tíi trªn 5% kim ng¹ch nhËp khÈu thuû s¶n cña NhËt B¶n.

Tr−íc t×nh tr¹ng hµng thuû s¶n cña ViÖt Nam liªn tôc bÞ ph¸t hiÖn cã d− l−îng kh¸ng sinh v−ît qu¸ møc cho phÐp ®· khiÕn NhËt B¶n ¸p dông lÖnh kiÓm tra 100% l« hµng xuÊt khÈu thuû s¶n cña ViÖt Nam vµ ®Ó tr¸nh t×nh tr¹ng cã thÓ bÞ ¸p dông lÖnh cÊm nhËp khÈu ®èi víi thuû s¶n, Bé Thñy s¶n (nay thuéc Bé N«ng nghiÖp vµ ph¸t triÓn n«ng th«n) cïng çc c¬ quan chøc n¨ng ®· ®−a ra nhiÒu biÖn ph¸p ®Èy m¹nh qu¶n lý mua b¸n vµ sö dông hãa chÊt, kh¸ng sinh cÊm, ®ång thêi t¨ng c−êng kiÓm tra, kiÓm so¸t ®èi víi nguyªn liÖu. NhiÒu quyÕt ®Þnh, v¨n b¶n ®· ®−îc ®−a ra nh»m ¸p dông cÊp b¸ch çc biÖn ph¸p kiÓm so¸t d− l−îng hãa chÊt, kh¸ng sinh cÊm trong thñy s¶n xuÊt khÈu vµo NhËt B¶n.

Theo QuyÕt ®Þnh 06/2007Q§-BTS, ngµy 12/7/2007 cña Bé Thñy s¶n (nay lµ Bé N«ng nghiÖp vµ ph¸t triÓn n«ng th«n) vÒ viÖc ¸p dông nh÷ng biÖn ph¸p cÊp b¸ch kiÓm so¸t d− l−îng ho¸ chÊt, kh¸ng sinh cÊm trong thuû s¶n xuÊt khÈu vµo NhËt B¶n, chØ nh÷ng doanh nghiÖp ®¹t tiªu chuÈn vÖ sinh an toµn thùc phÈm cña Bé Thuû s¶n míi ®−îc phÐp xuÊt khÈu vµo thÞ tr−êng NhËt B¶n. Çc doanh nghiÖp nµy ph¶i thùc hiÖn kiÓm tra chøng nhËn Nhµ n−íc vÒ d− l−îng, ho¸ chÊt kh¸ng sinh cÊm ®èi víi 100% l« hµng gi¸p x¸c, nhuyÔn thÓ ch©n ®Çu. Sau ngµy 26/7/2007, çc doanh nghiÖp (i) ®· cã trªn 2 l« hµng bÞ c¶nh b¸o kh¸ng sinh cÊm, cã thªm l« hµng bÞ c¶nh b¸o; (ii) doanh nghiÖp ®· cã tõ 1 - 2 l« hµng bÞ NhËt B¶n c¶nh b¸o kh¸ng sinh cÊm, cã thªm 2 l« hµng bÞ c¶nh b¸o; (iii) çc doanh nghiÖp tr−íc ®©y ch−a bÞ c¶nh b¸o, cã thªm 3 l« hµng bÞ NhËt B¶n c¶nh b¸o nhiÔm d− l−îng kh¸ng sinh cÊm sÏ kh«ng ®−îc phÐp xuÊt khÈu çc l« hµng gi¸p x¸c (t«m, cua, ghÑ...) vµ nhuyÔn thÓ ch©n ®Çu (mùc, b¹ch tuéc...) sang NhËt B¶n.

Doanh nghiÖp chØ ®−îc phÐp xuÊt khÈu trë l¹i l« hµng gi¸p x¸c, nhuyÔn thÓ ch©n ®Çu sang NhËt sau khi cã b¸o ço ®óng nguyªn nh©n, thiÕt lËp biÖn ph¸p kh¾c phôc cã hiÖu qu¶ vµ ®−îc Côc Qu¶n lý ChÊt l−îng, An toµn vÖ sinh vµ Thó y thuû s¶n (Nafiqaved, nay lµ Côc qu¶n lý chÊt l−îng n«ng, l©m s¶n vµ thñy s¶n) c«ng nhËn. Çc doanh nghiÖp chØ cã thÓ ®−îc miÔn kiÓm tra chøng nhËn b¾t buéc khi cã liªn tiÕp 10 l« hµng gi¸p x¸c vµ nhuyÔn thÓ ch©n ®Çu kh«ng bÞ c¶nh b¸o.

49

Sau khi quyÕt ®Þnh 06/2007/Q§-BTS cã hiÖu lùc, t×nh h×nh an toµn thùc phÈm xuÊt khÈu vµo NhËt ®· ®−îc c¶i thiÖn. §iÒu ®¸ng nãi, sau nhiÒu lÇn bÞ c¶nh b¸o, çc doanh nghiÖp chÕ biÕn vµ xuÊt khÈu thñy s¶n ViÖt Nam ®· cã nh÷ng buæi gÆp gì, th¶o luËn vµ ®−a ra nh÷ng biÖn ph¸p thiÕt thùc nh»m h¹n chÕ ®Õn møc thÊp nhÊt nguy c¬ cã l« hµng kh«ng b¶o ®¶m an toµn thùc phÈm, tù chÞu tr¸ch nhiÖm tr−íc s¶n phÈm cña m×nh vµ tr−íc lîi Ých cña c¶ céng ®ång... MÆt kh¸c, çc c¬ quan qu¶n lý, th−¬ng vô ViÖt Nam ë NhËt B¶n còng ®· cã nh÷ng t¸c ®éng tÝch cùc tíi çc c¬ quan qu¶n lý chÊt l−îng cña n−íc b¹n. PhÝa NhËt B¶n ®· ghi nhËn nh÷ng nç lùc cña ViÖt Nam trong viÖc c¶i thiÖn chÊt l−îng thñy s¶n khi xuÊt khÈu. Tû träng çc l« hµng bÞ ph¸t hiÖn gi¶m tõ 4,6% trong 6 th¸ng cuèi n¨m 2006 xuèng cßn 1,6% trong 6 th¸ng ®Çu n¨m 2007. Sang th¸ng 7/2007 chØ cßn 0,75% l« hµng (gåm 1.204 l« t«m vµ mùc, chØ cã 9 l« bÞ c¶nh b¸o) vµ th¸ng 8, khèi l−îng xuÊt khÈu t¨ng cao h¬n vµ tØ lÖ l« hµng bÞ nhiÔm chØ chiÕm 0,5% (4 l«). Tuy nhiªn, xuÊt khÈu thñy s¶n cña ViÖt Nam sang NhËt B¶n trong n¨m 2007 ®· gi¶m tíi 11% so víi n¨m 2006, trong ®ã xuÊt khÈu t«m nguyªn liÖu gi¶m tíi 22%3.

Theo HiÖp Héi ChÕ biÕn vµ XuÊt khÈu Thñy s¶n ViÖt Nam, ngµy 31/3/2008, §oµn Ban Thanh tra An toµn, Vô An toµn Thùc phÈm (thuéc Bé Y tÕ, Lao ®éng vµ Phóc lîi NhËt B¶n) ®· lµm viÖc víi Côc Qu¶n lý ChÊt l−îng N«ng l©m s¶n vµ Thñy s¶n (Nafiqad), khëi ®Çu cho ®ît thanh tra ®iÒu kiÖn an toµn vÖ sinh cña 4 doanh nghiÖp chÕ biÕn thñy s¶n xuÊt khÈu sang NhËt B¶n, tõ 1 - 4/4/2008. Bèn doanh nghiÖp ®−îc kiÓm tra trong dÞp nµy gåm C«ng ty Kim Anh, C«ng ty Thñy s¶n NIGICO, C«ng ty H¶i ViÖt vµ C«ng ty Thùc phÈm xuÊt khÈu Nam H¶i. Nç lùc cña ViÖt Nam trong kiÓm so¸t chÊt l−îng, an toµn thùc phÈm thñy s¶n xuÊt khÈu ®· ®−îc phÝa NhËt B¶n ®¸nh gi¸ cao sau chuyÕn thanh tra cña c¬ quan thanh tra vÒ thùc phÈm cña NhËt B¶n t¹i ViÖt Nam.

2.2.2. Kh¶ n¨ng ®¸p øng çc hµng rµo kü thuËt th−¬ng m¹i NhËt B¶n ®èi víi hµng n«ng, l©m, thuû s¶n cña çc doanh nghiÖp ViÖt Nam

Tõ nh÷ng tr−êng hîp vi ph¹m nh− trªn cho thÊy, çc tiªu chuÈn kü thuËt cña NhËt B¶n ®· cã t¸c ®éng trùc tiÕp tíi çc kh¶ n¨ng xuÊt khÈu cña doanh nghiÖp ViÖt Nam. Tr−íc nh÷ng khã kh¨n nµy, chÝnh phñ còng nh− doanh nghiÖp ViÖt Nam ®Òu nhËn thøc r»ng, çch duy nhÊt ®Ó ®Èy m¹nh xuÊt khÈu hµng n«ng,

3 Mét nguyªn nh©n kh¸c dÉn ®Õn sù sôt gi¶m lµ do nhu cÇu nhËp khÈu t«m cña NhËt

®· cã sù thay ®æi kh¸ lín vÒ thÞ hiÕu tiªu dïng, hä t¨ng c−êng nhËp khÈu t«m cì lín, t«m chÕ biÕn gi¸ trÞ gia t¨ng vµ t«m ch©n tr¾ng. NhËt ®· cã nhiÒu ®éng th¸i quay sang t×m kiÕm nguån cung cÊp ë çc n−íc kh¸c (Th¸i Lan vµ In®«nªxia ...).

50

l©m, thuû s¶n sang thÞ tr−êng NhËt B¶n lµ ph¶i ®¸p øng ®Çy ®ñ vµ tèt h¬n çc tiªu chuÈn kü thuËt cña n−íc nµy.

Ban chñ nhiÖm ®Ò tµi còng ®· göi phiÕu ®iÒu tra ®Õn 75 doanh nghiÖp ho¹t ®éng trong lÜnh vùc n«ng, l©m, thuû s¶n cã hµng xuÊt khÈu sang thÞ tr−êng NhËt B¶n vÒ kh¶ n¨ng ®¸p øng çc quy ®Þnh cña thÞ tr−êng nhËp khÈu cho thÊy, çc doanh nghiÖp ViÖt Nam tham gia xuÊt khÈu n«ng, l©m, thñy s¶n ®· ngµy cµng quan t©m h¬n tíi çc tiªu chuÈn cña thÞ tr−êng NhËt B¶n, chØ cã kho¶ng 8% doanh nghiÖp ch−a biÕt ®Õn çc quy ®Þnh liªn quan ®Õn an toµn thùc phÈm, 6% kh«ng biÕt ®Õn quy ®Þnh vÒ tiªu chuÈn m«i tr−êng.

BiÓu 2.1. Møc ®é nhËn biÕt cña doanh nghiÖp vÒ çc tiªu chuÈn vÖ sinh an toµn thùc phÈm

Biết chút ít34%

Chưa hề biết8%

Biết rất rõ2%

Biết nhiều20%

Trung bình36%

Nguån: Sè liÖu ®iÒu tra thùc tÕ cña Ban Chñ nhiÖm §Ò tµi

BiÓu 2.2. Møc ®é nhËn biÕt cña doanh nghiÖp vÒ çc tiªu chuÈn vÒ

m«i tr−êng


Biết chút ít20%

Chưa hề biết6%

Biết rất rõ2%

Biết nhiều34%

Trung bình38%

51

KÕt qu¶ kh¶o s¸t còng cho thÊy, nh÷ng lý do mµ doanh nghiÖp quan t©m ®Õn çc tiªu chuÈn cña thÞ tr−êng NhËt B¶n chñ yÕu lµ do yªu cÇu cña kh¸ch hµng, do bÞ tõ chèi nhËp hµng vµ do tù nhËn thÊy tÇm quan träng cña çc quy ®Þnh nµy ®èi víi kh¶ n¨ng xuÊt khÈu cña doanh nghiÖp.

BiÓu 2.3. Nh÷ng lý do khiÕn doanh nghiÖp quan t©m ®Õn çc tiªu chuÈn kü thuËt cña NhËt B¶n

Tự nhận thấy tầm quan trọng

16%Do khách hàng

yêu cầu40%

Các lý do khác 4%

DN bị từ chối nhập hàng

30%

DN bạn phổ biến kinh nghiệm

10%


Còng theo kÕt qu¶ ®iÒu tra, cã ®Õn 50% doanh nghiÖp ®iÒu tra cho r»ng, nh÷ng khã kh¨n cña doanh nghiÖp trong ho¹t ®éng xuÊt khÈu hµng n«ng, l©m, thuû s¶n sang thÞ tr−êng NhËt B¶n lµ do thiÕu th«ng tin vÒ thÞ tr−êng còng nh− thiÕu th«ng tin vÒ nh÷ng tiªu chuÈn kü thuËt, cã 42% doanh nghiÖp cho r»ng, ®ã lµ do tiªu chuÈn cña ViÖt Nam ch−a hµi hoµ víi tiªu chuÈn quèc tÕ.

NhiÒu doanh nghiÖp cho r»ng viÖc nhËn thøc ®−îc vµ ®¸p øng ®−îc çc hµng rµo kü thuËt trong th−¬ng m¹i mang l¹i nh÷ng ý nghÜa tÝch cùc. Tr−íc nh÷ng tiªu chuÈn ngµy mét kh¾t khe h¬n cña NhËt B¶n, nhê cã nh÷ng hiÓu biÕt vÒ çc tiªu chuÈn kü thuËt nªn nhiÒu doanh nghiÖp ViÖt Nam vÉn duy tr× vµ më réng ®−îc quy m« xuÊt khÈu. Nh×n chung, çc doanh nghiÖp ®· cã chuyÓn biÕn râ trong nhËn thøc vµ tÝch cùc thùc hiÖn çc tiªu chuÈn nµy tuy møc ®é nhËn thøc ®èi víi çc tiªu chuÈn nµy cßn ë møc ®é trung b×nh, ®Æc biÖt lµ çc doanh nghiÖp cã quy m« nhá. MÆc dï b¶n th©n çc doanh nghiÖp còng nhËn thøc ®−îc r»ng çc tiªu chuÈn kü thuËt cña NhËt B¶n cã nguy c¬ lµm cho hä bÞ thu hÑp thÞ tr−êng, t¨ng chi phÝ vµ t¨ng tÝnh phøc t¹p cña quy tr×nh chÕ biÕn vµ b¶o qu¶n... gi¶m lîi nhuËn song vÒ c¬ b¶n doanh nghiÖp còng nhËn thøc ®−îc r»ng kh«ng cã con ®−êng nµo kh¸c ngoµi viÖc t×m mäi çch ®Ó ®¸p øng tèt h¬n çc quy ®Þnh nµy.

Theo nhËn ®Þnh cña çc doanh nghiÖp ®−îc kh¶o s¸t, doanh nghiÖp ®· chñ ®éng nghiªn cøu th«ng tin liªn quan ®Õn çc hµng rµo kü thuËt trong xuÊt khÈu

52

n«ng, l©m, thñy s¶n sang NhËt B¶n. Çc nguån th«ng tin vÒ quy ®Þnh cña thÞ tr−êng nhËp khÈu quan träng nhÊt ®èi víi doanh nghiÖp lµ çc ph−¬ng tiÖn th«ng tin ®¹i chóng (30% doanh nghiÖp ®−îc kh¶o s¸t), qua Internet (20%), tõ v¨n b¶n cña çc Bé, ngµnh (16%) trong khi chØ cã 15% doanh nghiÖp ®−îc kh¶o s¸t cho biÕt nhËn ®−îc tõ çc HiÖp héi vµ qua t− vÊn chØ cã 12%. NhiÒu doanh nghiÖp cho biÕt kªnh th«ng tin hÕt søc quan träng vµ ®¸ng tin cËy lµ tõ ®èi t¸c ë n−íc nhËp khÈu. Tõ ph¸t triÓn quan hÖ víi çc nhµ nhËp khÈu, çc doanh nghiÖp ®· n¾m b¾t th«ng tin mét çch kÞp thêi vµ chñ ®éng ®¸p øng çc yªu cÇu kh¾t khe cña NhËt B¶n.

MÆc dï nhËn thøc vÒ çc hµng rµo kü thuËt trong xuÊt khÈu n«ng, l©m, thñy s¶n sang NhËt B¶n cña çc doanh nghiÖp ®· ®−îc n©ng lªn ®¸ng kÓ vµ n¨ng lùc ®¸p øng cña doanh nghiÖp còng ®· ®−îc c¶i thiÖn song çc doanh nghiÖp vÉn gÆp rÊt nhiÒu khã kh¨n trong ®¸p øng çc yªu cÇu cña thÞ tr−êng NhËt B¶n trong bèi c¶nh nh÷ng tiªu chuÈn cña NhËt B¶n ngµy cµng kh¾t khe h¬n ®èi víi s¶n phÈm nhËp khÈu. Sè l« hµng bÞ tr¶ l¹i gia t¨ng trong thêi gian qua ®· b¾t buéc çc doanh nghiÖp ph¶i ®Çu t−, t¨ng chi phÝ cho çc kh©u nu«i trång, chÕ biÕn, b¶o qu¶n...

Ngoµi ra, thiÕu kinh phÝ, kü thuËt vµ viÖc tiªu chuÈn ch−a hµi hßa lµ nh÷ng khã kh¨n lín nhÊt cña çc doanh nghiÖp hiÖn nay. Tõ nh÷ng khã kh¨n ®ã, çc doanh nghiÖp cho r»ng mÆc dï nhËn thøc ®−îc cÇn ph¶i ®¸p øng çc quy ®Þnh cña n−íc nhËp khÈu nh−ng do khã kh¨n vÒ nhiÒu mÆt nªn hä mong muèn nhËn ®−îc sù hç trî tõ phÝa Nhµ n−íc vµ chÝnh quyÒn ®Þa ph−¬ng, ®Æc biÖt trî gióp vÒ mÆt kü thuËt, hç trî kinh phÝ, ®µo t¹o nguån nh©n lùc...

Tãm l¹i, qua ph©n tÝch ë trªn cã thÓ thÊy r»ng, hµng rµo kü thuËt th−¬ng m¹i NhËt B¶n cã t¸c ®éng trùc tiÕp ®Õn kh¶ n¨ng xuÊt khÈu hµng n«ng, l©m, thuû s¶n cña ViÖt Nam. ViÖc ®¸p øng ®−îc çc tiªu chuÈn kü thuËt cña NhËt B¶n ®èi víi hµng n«ng, l©m, thuû s¶n nhËp khÈu kh«ng chØ t¸c ®éng trùc tiÕp ®Õn kh¶ n¨ng xuÊt khÈu cña ViÖt Nam sang thÞ tr−êng nµy mµ cßn t¸c ®éng gi¸n tiÕp tíi kh¶ n¨ng xuÊt khÈu nhãm hµng nµy sang çc thÞ tr−êng kh¸c. Do vËy, chóng ta ph¶i thùc hiÖn ®ång bé nhiÒu gi¶i ph¸p ®Ó ®¸p øng ®Çy ®ñ h¬n vµ tèt h¬n çc tiªu chuÈn kü thuËt ®Ó më réng thÞ tr−êng xuÊt khÈu hµng n«ng, l©m, thuû s¶n cña ViÖt Nam, gãp phÇn vµo viÖc gi¶i quyÕt c«ng ¨n, viÖc lµm, thóc ®Èy ph¸t triÓn thÞ tr−êng n«ng th«n, ph¸t triÓn kinh tÕ- x· héi t¹i çc vïng n«ng th«n nãi riªng vµ ®ãng gãp vµo t¨ng tr−ëng kinh tÕ ®Êt n−íc nãi chung.

53

2.3. §¸nh gi¸ chung vÒ thùc tr¹ng ®¸p øng çc hµng rµo kü thuËt th−¬ng m¹i nhËt b¶n ®èi víi hµng n«ng, l©m thñy s¶n xuÊt khÈu ViÖt Nam

2.3.1. Nh÷ng kÕt qu¶ ®¹t ®−îc

Thø nhÊt, çc c¬ quan chøc n¨ng vµ doanh nghiÖp ViÖt Nam ngµy cµng quan t©m ®Õn çc tiªu chuÈn kü thuËt cña thÞ tr−êng NhËt B¶n. NhiÒu doanh nghiÖp ®· cã nhiÒu ®æi míi vÒ c«ng nghÖ nu«i trång vµ chÕ biÕn, qu¶n lý chÊt l−îng, vÖ sinh an toµn thùc phÈm, do vËy, ®· gÆt h¸i ®−îc nh÷ng kÕt qu¶ ®¸ng kÓ nhê nç lùc ®¸p øng ®−îc çc tiªu chuÈn kü thuËt cña thÞ tr−êng nµy.

Thø hai, Nhµ n−íc vµ çc c¬ quan cã liªn quan ®· gi¸m s¸t chÆt chÏ viÖc thùc hiÖn çc tiªu chuÈn kü thuËt ®èi víi hµng n«ng, l©m, thuû s¶n xuÊt khÈu sang thÞ tr−êng NhËt B¶n ®Ó cã nh÷ng gi¶i ph¸p ®iÒu chØnh kÞp thêi, h¹n chÕ ®−îc nh÷ng tæn thÊt cho Nhµ n−íc vµ doanh nghiÖp. Ch¼ng h¹n, tr−íc nguy c¬ mÊt thÞ tr−êng xuÊt khÈu s¶n phÈm thñy h¶i s¶n sang thÞ tr−êng NhËt B¶n, do n−íc nµy liªn tôc ph¸t hiÖn hµng cña ViÖt Nam nhiÔm kh¸ng sinh vµ hãa chÊt cÊm, VASEP ®· khoanh vïng vµ t¨ng c−êng gi¸m s¸t 100% tõ kh©u nu«i trång ®Õn vËn chuyÓn vµ b¶o qu¶n. §i ®«i víi viÖc khoanh vïng gi¸m s¸t, Bé Thuû s¶n (nay lµ Bé N«ng nghiÖp vµ Ph¸t triÓn n«ng th«n) ®· ra QuyÕt ®Þnh 06/2007Q§-BTS (QuyÕt ®Þnh nµy cã hiÖu lùc tõ 26/7/2007) vÒ viÖc ¸p dông nh÷ng biÖn ph¸p cÊp b¸ch kiÓm so¸t d− l−îng ho¸ chÊt, kh¸ng sinh cÊm trong thuû s¶n xuÊt khÈu vµo NhËt B¶n.

Thø ba, hÖ thèng çc ®iÓm hái ®¸p vÒ hµng rµo kü thuËt th−¬ng m¹i ®· ®−îc thµnh lËp t¹i çc ®Þa ph−¬ng, cung cÊp th«ng tin th−êng xuyªn cho çc doanh nghiÖp vÒ çc c¶nh b¸o cña thÞ tr−êng nhËp khÈu ®èi víi nh÷ng l« hµng xuÊt khÈu cña doanh nghiÖp. C«ng t¸c qu¶n lý chÊt l−îng, an toµn vÖ sinh thùc phÈm ®−îc duy tr× t−¬ng ®èi th−êng xuyªn, gi¶i quyÕt kÞp thêi çc rµo c¶n cña thÞ tr−êng nhËp khÈu...

Thø t−, nh×n chung, hÖ thèng çc v¨n b¶n, quy ph¹m ph¸p luËt, çc tiªu chuÈn, quy ®Þnh cña ViÖt Nam ®· vµ ®ang ®−îc thay ®æi theo h−íng phï hîp víi nh÷ng quy ®Þnh chung cña quèc tÕ, khu vùc vµ ®Æc biÖt lµ çc thÞ tr−êng nhËp khÈu chñ yÕu, trong ®ã cã NhËt B¶n. Theo Trung t©m Tiªu chuÈn ChÊt l−îng ViÖt Nam, ®Õn nay, hÖ thèng tiªu chuÈn ViÖt Nam (Tiªu chuÈn ViÖt Nam) liªn quan ®Õn n«ng nghiÖp, n«ng s¶n vµ thùc phÈm gåm cã 799 tiªu chuÈn, trong ®ã cã 409 tiªu chuÈn tù nghiªn cøu vµ 390 tiªu chuÈn chÊp nhËn tiªu chuÈn quèc tÕ vµ n−íc ngoµi, bao gåm nhiÒu vÊn ®Ò vÒ yªu cÇu kü thuËt, ghi nh·n m¸c, bao gãi, vËn chuyÓn, b¶o qu¶n.

54

Thø n¨m, viÖc kiÓm so¸t d− l−îng ho¸ chÊt ®éc h¹i ®· ®−îc thùc hiÖn víi nhiÒu lo¹i n«ng, thñy s¶n xuÊt khÈu, ®Æc biÖt lµ ë çc vïng nu«i trång tËp trung. NhiÒu doanh nghiÖp ®· t×m biÖn ph¸p th¸o gì nh»m æn ®Þnh viÖc xuÊt khÈu thñy s¶n theo h−íng bÒn v÷ng. C«ng ty AGIFISH (An Giang) thùc hiÖn m« h×nh nu«i ç tra, ç ba sa s¹ch trªn 20 ha ë An Tr¹ch Trung, Chî Míi. C«ng ty Cæ phÇn chÕ biÕn thñy s¶n xuÊt khÈu ViÖt An ®Çu t− x©y dùng vïng nu«i ç nguyªn liÖu s¹ch vµ dµnh 300.000 USD x©y dùng phßng thÝ nghiÖm hiÖn ®¹i chuyªn kiÓm nghiÖm chÊt l−îng s¶n phÈm tr−íc khi ®−a vµo chÕ biÕn xuÊt khÈu. Mét sè doanh nghiÖp ë B×nh ThuËn b¾t ®Çu ký hîp ®ång víi çc chñ tµu thuyÒn, chñ vùa cam kÕt cung cÊp nguyªn liÖu h¶i s¶n s¹ch, kh«ng nhiÔm kh¸ng sinh bÞ cÊm víi gi¸ thu mua cao. C«ng ty TNHH H¶i ThuËn (B×nh ThuËn) tiÕn hµnh thö tõng l« nguyªn liÖu tr−íc khi ®−a vµo chÕ biÕn, sau ®ã kiÓm tra l¹i s¶n phÈm tr−íc khi ®−a ra thÞ tr−êng. B»ng çch nµy, mçi th¸ng H¶i ThuËn xuÊt khÈu 60 tÊn hµng b¹ch tuéc ®«ng l¹nh sang NhËt B¶n.


Thø nhÊt, th¸ch thøc lín nhÊt hiÖn nay ®èi víi doanh nghiÖp xuÊt khÈu hµng n«ng, l©m, thuû s¶n ViÖt Nam sang NhËt B¶n lµ ph¶i ®¸p øng ngay çc tiªu chuÈn kü thuËt ®èi víi hµng nhËp khÈu. Trong khi ®ã, víi tr×nh ®é c«ng nghÖ, qu¶n lý vµ kh¶ n¨ng tµi chÝnh cßn h¹n chÕ, quy m« nhá, chi phÝ s¶n xuÊt cao, chÊt l−îng s¶n phÈm ch−a cao vµ thiÕu m¹ng l−íi ph©n phèi, tiÕp thÞ nªn nhiÒu doanh nghiÖp sÏ gÆp khã kh¨n trong viÖc ¸p dông ngay tiªu chuÈn kü thuËt ®èi víi s¶n phÈm, hµng hãa cña m×nh, do vËy, çc doanh nghiÖp, ®Æc biÖt lµ çc doanh nghiÖp võa vµ nhá rÊt khã tiÕp cËn trùc tiÕp ®−îc víi thÞ tr−êng nµy.

Thø hai, kh¶ n¨ng ®¸p øng çc tiªu chuÈn kü thuËt cña hµng n«ng, l©m, thuû s¶n cña ViÖt Nam cßn h¹n chÕ trong khi NhËt B¶n næi tiÕng lµ mét trong nh÷ng thÞ tr−êng b¶o hé cao ®èi víi hµng n«ng s¶n th«ng qua çc hµng rµo kü thuËt kh¾t khe. Tõ n¨m 2006, NhËt B¶n ®· thùc hiÖn LuËt vÖ sinh an toµn thùc phÈm söa ®æi víi tÊt c¶ çc l« hµng thùc phÈm nhËp khÈu, th¾t chÆt quy ®Þnh vµ bæ sung mét sè lo¹i d− l−îng ho¸ chÊt kh«ng ®−îc phÐp cã trong thùc phÈm vµ tiÕp tôc n©ng møc h¹n chÕ d− l−îng ho¸ chÊt cho phÐp…Bªn c¹nh ®ã, viÖc dïng m¸y mãc hiÖn ®¹i ®Ó ph¸t hiÖn d− l−îng kh¸ng sinh ë tû lÖ 0,7 phÇn tû th× qu¶ lµ qu¸ kh¾t khe, trong khi ë ViÖt Nam còng ch−a cã kh¶ n¨ng ®Ó thùc hiÖn c«ng viÖc nµy. ViÖc NhËt B¶n ¸p dông çc quy ®Þnh nµy ®· t¹o thªm nhiÒu khã kh¨n míi cho çc doanh nghiÖp xuÊt khÈu nh−: Qui ®Þnh cã hiÖu lùc ¸p dông ngay sau khi ban hµnh trong khi n¨ng lùc ®¸p øng cña çc doanh nghiÖp ch−a kÞp c¶i thiÖn; NhËt B¶n thùc hiÖn kiÓm tra t¨ng c−êng víi nhiÒu ®èi t−îng, sè l−îng mÉu lín, ph−¬ng ph¸p kiÓm tra ®a chÊt (multiresidues testing methods), ¸p dông chÕ ®é kiÓm tra t¨ng 50% ®èi víi c¶ nh÷ng doanh nghiÖp kh«ng bÞ vi ph¹m…

55

NhËt B¶n liªn tôc c¶nh b¸o vµ kiÓm tra 100% çc l« t«m xuÊt khÈu cña ViÖt Nam còng nh− ®−a ra nh÷ng quy ®Þnh kh¾t khe vÒ an toµn vÖ sinh thùc phÈm lµ nh»m môc ®Ých b¶o vÖ søc kháe ng−êi tiªu dïng. Trong khi ®ã, ®Æc ®iÓm s¶n xuÊt n«ng, l©m, thñy s¶n cña ViÖt Nam lµ s¶n xuÊt nhá nªn khã ®¸p øng ngay ®−îc víi yªu cÇu s¶n xuÊt hµng n«ng s¶n xuÊt khÈu cña n−íc nhËp khÈu. Nh÷ng khã kh¨n vÒ vèn ®Çu t− vµ tr×nh ®é c«ng nghÖ chÕ biÕn h¹n chÕ ®· ¶nh h−ëng tíi møc ®é chÕ biÕn vµ chÊt l−îng s¶n phÈm cho xuÊt khÈu. N¨ng lùc tiÕp cËn vµ ®¸p øng çc ®ßi hái cña thÞ tr−êng NhËt B¶n cña çc doanh nghiÖp ViÖt Nam cßn h¹n chÕ. Do ch−a thùc hiÖn tèt çc tiªu chuÈn kü thuËt nªn hµng hãa xuÊt khÈu cña ViÖt Nam, ®Æc biÖt lµ hµng n«ng s¶n ®· vµ ®ang gÆp rÊt nhiÒu khã kh¨n. ChÊt l−îng vµ vÖ sinh an toµn thùc phÈm lµ mét trong yÕu tè quyÕt ®Þnh trong viÖc ®−a hµng n«ng, l©m, thñy s¶n ViÖt Nam ra thÞ tr−êng thÕ giíi. Tuy nhiªn, çc tiªu chuÈn kü thuËt mµ çc doanh nghiÖp ViÖt Nam ¸p dông chØ ®¸p øng ®−îc kho¶ng 30% tiªu chuÈn quèc tÕ, cßn l¹i trªn 70% lµ ch−a phï hîp.

Thø ba, tÝnh chñ ®éng trong ®¸p øng çc hµng rµo kü thuËt th−¬ng m¹i NhËt B¶n cña çc doanh nghiÖp ViÖt Nam cßn thÊp. Ngay sau khi ViÖt Nam gia nhËp WTO, Bé C«ng Th−¬ng ®· tæ chøc mét bé phËn chuyªn tr¸ch göi e-mail ®Õn hÇu hÕt doanh nghiÖp ®Ó ®¨ng ký liªn l¹c, nÕu çc mÆt hµng xuÊt khÈu gÆp khã kh¨n th× b¸o ço Bé ®Ó cïng phèi hîp xö lý nh−ng míi chØ rÊt Ýt doanh nghiÖp cã ph¶n håi. §iÒu ®¸ng nãi lµ tr−íc khi phÝa NhËt ¸p dông çc quy ®Þnh míi vÒ vÖ sinh an toµn thùc phÈm, c¬ quan th−¬ng vô ViÖt Nam t¹i NhËt B¶n còng nh− Bé C«ng Th−¬ng ®· tÝch cùc th«ng tin vÒ cho c¬ quan qu¶n lý nhµ n−íc, HiÖp héi còng nh− çc doanh nghiÖp ViÖt Nam, nh−ng çc doanh nghiÖp xuÊt khÈu ®· kh«ng chó träng tíi viÖc c¶i thiÖn thùc tr¹ng cña m×nh còng nh− chÊp hµnh nghiªm tóc çc quy ®Þnh cña NhËt B¶n. §iÒu nµy sÏ kh«ng thÓ duy tr× l©u dµi nÕu nh− doanh nghiÖp muèn héi nhËp vµ muèn v−ît qua ®−îc çc rµo c¶n kü thuËt trong th−¬ng m¹i nãi chung vµ çc rµo c¶n kü thuËt cña NhËt B¶n nãi riªng ®èi víi hµng n«ng, l©m, thuû s¶n xuÊt khÈu.

Thø t−, sù kh«ng t−¬ng thÝch trong tiªu chuÈn cña ViÖt Nam víi hÖ thèng tiªu chuÈn cña n−íc nhËp khÈu. Theo Bé N«ng nghiÖp vµ Ph¸t triÓn n«ng th«n, quy ®Þnh kü thuËt víi hµng n«ng, l©m, thñy s¶n dùa trªn 6.000 TCVN nh−ng hiÖn ViÖt Nam míi chØ “hµi hßa hãa” ®−îc kho¶ng 25% so víi tiªu chuÈn quèc tÕ t−¬ng øng. VÝ dô nh− quy ®Þnh vÒ çc chÊt cÊm sö dông trong nu«i trång thñy s¶n (B¶ng 2.24) hay quy ®Þnh vÒ d− l−îng çc chÊt trong rau qu¶ (B¶ng 2.25).

56

B¶ng 2.24. Çc chÊt cÊm sö dông trong nu«i trång thuû s¶n trong quy ®Þnh hiÖn hµnh cña ViÖt Nam so víi çc thÞ tr−êng xuÊt khÈu

TT Tªn chÊt/nhãm chÊt ViÖt Nam Hoa Kú Canada EU NhËt B¶n

1 2,4,5 - T X

2 Cyhexatin, Azocyclotin X

3 Amitrole X

4 Captafol X

5 Carbadox X

6 Coumaphos X

7 Chloramphenicol X X X X X

8 Chlorpramazine X X X

9 Diethylstilbestrol (DES) X X X X

10 Dimetridazole X X X X X

11 §aminozide X

12 Nitrofuran (bao gåm c¶ Furazolidone)

X X X X X

13 Propham X

14 Metronidazole X X X X X

15 Ronidazole X X X X X

16 Ipronidazole X X X

17 Çc Nitroimidazole kh¸c X X X

18 Clenbuterol X X X

19 Çc Glycopeptide X X

Çc Fluoroquinolone X X MRL t¹m thêi

Danofloxacin 0,1ppm

Difloxacin 0,3 ppm

Enrofloxacin 0,1ppm

Flumequine 0,5ppm

20

Sarafloxaccin 0,03 ppm

21 Aristolochia spp vµ çc chÕ phÈm tõ chóng

X X

22 Chloroform X X

23 Colchicine X X

24 Dapsone X X

25 Trichlorfon X 0,00 4 ppm

26 Green Malachite X Nguån: NAFIQAVED, 2006

57

B¶ng 2.25. Tiªu chuÈn vÒ d− l−îng Chlorpyrifos trong rau qu¶ theo quy ®Þnh hiÖn hµnh cña ViÖt Nam so víi çc thÞ tr−êng xuÊt khÈu

TT Tªn chÊt/nhãm chÊt (ppm)

ViÖt Nam

Trung Quèc

Hoa Kú EU NhËt B¶n

Rau t−¬i - 0.36 0.76 0.52 0.79

Tái - 0.02 0.50 0.05 0.05

Hµnh 0.20 0.02 0.50 0.20 0.50

Rau bina 1.00 1.00 0.05 0.05 0.10

Nguån: Chen/Yang, Measuring the Effect of Food Safety Standars

Thø n¨m, vai trß xóc tiÕn xuÊt khÈu cña chÝnh phñ ®èi víi hµng n«ng, l©m,

thuû s¶n s¶n cßn mê nh¹t. Víi n¨ng lùc hiÖn cã cña çc doanh nghiÖp ViÖt Nam rÊt

khã tiÕp cËn víi çc quy ®Þnh mang tÝnh chÊt tù nguyÖn: nh·n m¸c tù nguyÖn, sö

dông tiÕt kiÖm nguån tµi nguyªn... v× vËy, vai trß xóc tiÕn xuÊt khÈu cña ChÝnh phñ

®èi víi hµng n«ng, l©m, thuû s¶n lµ hÕt søc quan träng.

Thø s¸u, V¨n phßng TBT ®· ®−îc thµnh lËp t¹i hÇu hÕt tØnh thµnh c¶

n−íc nh−ng ho¹t ®éng vÉn ch−a hiÖu qu¶ lµ v× çc phßng thÝ nghiÖm ch−a ®¸p

øng ®−îc yªu cÇu. ThiÕt bÞ ch−a ®ång nhÊt gi÷a çc phßng thÝ nghiÖm khu vùc,

ph−¬ng ph¸p thö nghiÖm ch−a hµi hßa dÉn ®Õn kÕt qu¶ bÞ sai lÖch. Çc doanh

nghiÖp còng ch−a cã çc nh©n viªn, çc bé phËn chuyªn tr¸ch ®Ó cËp nhËt, xö lý

çc c¶nh b¸o vÒ TBT trong khi nhiÒu th«ng b¸o ®−îc viÕt b»ng tiÕng b¶n ng÷

nªn chËm ®−îc doanh nghiÖp quan t©m, xö lý kÞp thêi.

Thø b¶y, thùc tÕ cã thÓ thÊy vÊn ®Ò vÖ sinh an toµn thùc phÈm trong lÜnh

vùc s¶n xuÊt, xuÊt khÈu n«ng, l©m, thñy s¶n kh«ng chØ gi¶i quyÕt t¹i ngän mµ

ph¶i b¾t ®Çu tõ “gèc”, tõ kh©u gièng, vËn chuyÓn, nu«i trång ®Õn khi chÕ biÕn,

®©y còng chÝnh lµ nguyªn nh©n çc doanh nghiÖp hÇu nh− ®Òu nhËn thøc ®−îc

viÖc ph¶i tu©n thñ quy ®Þnh nghÆt nghÌo cña NhËt B¶n vÒ vÖ sinh an toµn thùc

phÈm song vÉn cè g¾ng “l¸ch luËt”.

58

NhiÒu doanh nghiÖp cho biÕt nh÷ng vi ph¹m vÒ vÖ sinh an toµn thùc phÈm ®«i khi b¾t nguån tõ chÝnh... c«ng nh©n. VÝ dô trong nhµ m¸y s¶n xuÊt t«m ®«ng l¹nh xuÊt khÈu, lÏ ra c«ng nh©n bãc t«m nân ph¶i ®eo g¨ng tay nh−ng nÕu bãc b»ng g¨ng tay th× n¨ng suÊt gi¶m, cßn bãc b»ng tay n¨ng suÊt t¨ng cao h¬n nªn c«ng nh©n kh«ng ®eo g¨ng. Tuy nhiªn ®Ó chèng x−íc, c«ng nh©n dïng mét chÊt b¶o vÖ tay vµ chÝnh ®ã lµ mét trong nh÷ng yÕu tè g©y mÊt vÖ sinh an toµn thùc phÈm.

Cuèi cïng, viÖc truy nguyªn nguån gèc xuÊt xø cña s¶n phÈm xuÊt

khÈu ViÖt Nam lµ khã kh¨n do nguyªn liÖu cã xuÊt xø tõ nhiÒu n¬i, ®Æc biÖt

trong quy tr×nh chÕ biÕn, rÊt khã x¸c lËp nguyªn nh©n hay khu vùc nhiÔm çc

chÊt kh«ng ®¶m b¶o vÖ sinh an toµn thùc phÈm hay d− l−îng çc chÊt ®éc h¹i.

59

CH¦¥NG 3

Gi¶i ph¸p nh»m ®¸p øng çc hµng rµo kü thuËt th−¬ng m¹i nhËt b¶n ®èi víi hµng n«ng, l©m, thñy s¶n xuÊt

khÈu viÖt nam


3.1.1. TriÓn väng nhËp khÈu hµng n«ng, l©m, thuû s¶n cña NhËt B¶n

Theo dù b¸o cña Tæ chøc Hîp t¸c vµ Ph¸t triÓn kinh tÕ (OECD) vÒ triÓn väng thÞ tr−êng n«ng s¶n thÕ giíi giai ®o¹n 2008 - 2017, NhËt B¶n vÉn tiÕp tôc duy tr× ®−îc møc t¨ng tr−ëng b×nh qu©n ®Çu ng−êi 2,0%/n¨m trong nh÷ng n¨m tíi. Bªn c¹nh ®ã, d©n sè gi¶m vµ ®é tuæi trung b×nh cña d©n c− n−íc nµy ngµy cµng cao h¬n lµ nh÷ng yÕu tè ¶nh h−ëng rÊt lín ®Õn søc mua ®èi víi nhiÒu mÆt hµng n«ng, l©m, thuû s¶n cña n−íc nµy.

B¶ng 3.1. Çc yÕu tè vÜ m« ¶nh h−ëng ®Õn triÓn väng thÞ tr−êng n«ng, l©m, thñy s¶n NhËt B¶n

B×nh qu©n

2007 2008 2009 2010 2011 2001-2007

2008-2017

T¨ng tr−ëng GDP b×nh qu©n ®Çu ng−êi (2007= 40.803 USD)

2.3 2.0 2.0 2.0 2.0 1.8 2.0

D©n sè (127 triÖu ng−êi) 0.0 0.0 -0.1 -0.1 -0.1 0.1 -0.2

Nguån: Agricultural Commodity Markets Outlook 2008 - 2017

Theo OECD, NhËt B¶n vÉn lµ mét trong nh÷ng n−íc nhËp khÈu chÝnh vÒ çc lo¹i l−¬ng thùc, thùc phÈm. NhËp khÈu çc lo¹i ngò cèc nh− ng«, g¹o, lóa mú... vµ nhËp khÈu h¹t cã dÇu cña NhËt B¶n Ýt thay ®æi trong nh÷ng n¨m tíi vµ duy tr× ë møc t−¬ng ®−¬ng víi møc nhËp khÈu cña giai ®o¹n 2006 - 2007.

NhËt B¶n vÉn lµ n−íc nhËp khÈu thÞt lîn vµ thÞt bß lín nhÊt thÕ giíi trong nh÷ng n¨m tíi víi l−îng nhËp khÈu cã xu h−íng t¨ng lªn trong nh÷ng n¨m cuèi cña giai ®o¹n dù b¸o.

60

B¶ng 3.2. Dù b¸o nhu cÇu nhËp khÈu n«ng s¶n cña NhËt B¶n

§¬n vÞ: triÖu tÊn

2007/

08

2008/

09

2009/

10

2010/

11

2011/

12

2012/

13

2013/

14

2014/

15

2015/

16

2016/

17

H¹t th« 19,1 19,1 19,1 19,1 19,1 19,1 19,1 19,1 19,1 19,0

Ng« 16,3 16,3 16,3 16,3 16,3 16,3 16,3 16,3 16,3 16,2

Lóa mú 5,5 5,5 5,5 5,5 5,5 5,4 5,4 5,4 5,4 5,5

§Ëu t−¬ng 4,1 4,1 4,1 4,1 4,1 4,1 4,1 4,1 4,2 4,2

G¹o 0,70 0,68 0,68 0,68 0,68 0,68 0,68 0,68 0,68 0,68

ThÞt bß 715 725 783 811 822 830 836 839 843 849

ThÞt lîn 1200 1210 1220 1230 1240 1250 1260 1270 1280 1290

ThÞt gia cÇm 675 680 683 692 692 697 695 700 703 704

Nguån: Agricultural Commodity Markets Outlook 2008 - 2017

Theo kÕt qu¶ nghiªn cøu vÒ t¸c ®éng cña qu¸ tr×nh héi nhËp vµ më cöa thÞ tr−êng n«ng s¶n thÕ giíi4, nÕu thÞ tr−êng n«ng s¶n, thùc phÈm thÕ giíi ®−îc tù do hãa hoµn toµn, kh«ng bÞ c¶n trë bëi çc rµo c¶n th−¬ng m¹i, th× nhËp khÈu hµng n«ng s¶n, thùc phÈm cña NhËt B¶n cßn cã kh¶ n¨ng t¨ng cao h¬n trong khi s¶n xuÊt n«ng s¶n, thùc phÈm néi ®Þa gi¶m ®i v× ®©y lµ nh÷ng mÆt hµng NhËt B¶n kh«ng cã lîi thÕ.

T«m ch©n tr¾ng lµ mÆt hµng cã chÊt l−îng tèt nh−ng gi¸ còng rÊt cao. Tuy nhiªn, NhËt B¶n ®ang cã xu h−íng gia t¨ng nhËp khÈu s¶n phÈm nµy cña Trung Quèc vµ Th¸i Lan. §©y lµ s¶n phÈm cã kh¶ n¨ng truy xuÊt nguån gèc tèt, ®¸p øng yªu cÇu cña ng−êi tiªu dïng cuèi cïng cña NhËt B¶n.

NhËt B¶n còng cã xu h−íng t¨ng c−êng nhËp khÈu çc s¶n phÈm t«m gi¸ trÞ gia t¨ng, vÝ dô nh− t«m PTO, t«m duçi PTO, çc s¶n phÈm chÝn vµ t«m sushi, çc s¶n phÈm t«m bao bét vµ chiªn s½n. NhËp khÈu t«m nguyªn liÖu d−íi d¹ng block, s¶n phÈm t«m ®«ng l¹nh block gi¶m ®i vµ ®−îc thay thÕ b»ng çc s¶n phÈm t«m ®«ng l¹nh rêi (IQF) vµ PTO bëi çc lý do nh− chÊt l−îng t«m kh«ng thÓ kiÓm tra ®−îc nÕu kh«ng r· ®«ng nguyªn liÖu, tiªu chuÈn chÊt l−îng kh«ng ®ång ®Òu vµ th−êng xuyªn, ®ãng bao b× 1,8kg/block, th−êng lµ qu¸ lín ®èi víi çc nhµ hµng nhá t− nh©n. Kh¶ n¨ng truy xuÊt nguån gèc s¶n phÈm, HACCP vµ ISO sÏ ®−îc coi lµ nh÷ng yÕu tè quan träng h¬n lµ ®é t−¬i cña nguyªn liÖu.

4 Theo kÕt qu¶ nghiªn cøu cña Biswajit Dhar “Modelling of the Doha Round outcome: A Critical view” vÒ t¸c ®éng cña Vßng §µm ph¸n Doha tíi thÞ tr−êng n«ng s¶n thÕ giíi, nÕu th−¬ng m¹i n«ng s¶n thÕ giíi ®−îc tù do hãa, nhËp khÈu n«ng s¶n cña NhËt B¶n n¨m 2015 sÏ t¨ng 34,7 tû USD, t−¬ng ®−¬ng víi 169,7% vµ gi¸ trÞ s¶n l−îng hµng n«ng s¶n gi¶m 91,7 tû USD, t−¬ng ®−¬ng víi 18,4% so víi tr−êng hîp thÞ tr−êng hµng n«ng s¶n vÉn tån t¹i nh÷ng rµo c¶n nh− hiÖn nay.

61


Trong thêi kú tíi, viÖc x©y dùng, ®iÒu chØnh hµng rµo kü thuËt th−¬ng m¹i cña NhËt B¶n sÏ theo çc xu h−íng chñ yÕu sau:

• Xu h−íng chuyÓn ®æi tõ çc biÖn ph¸p tù nguyÖn sang b¾t buéc. Tr−íc ®©y, nhiÒu tiªu chuÈn nh− ISO 9000, ISO 14000, çc chøng nhËn vÒ m«i tr−êng, thùc phÈm h÷u c¬... ®−îc ¸p dông trªn c¬ së tù nguyÖn nh−ng vµi n¨m gÇn ®©y, mét sè biÖn ph¸p tù nguyÖn ®· chuyÓn thµnh çc nguyªn t¾c b¾t buéc. §©y sÏ lµ mét trong nh÷ng xu h−íng chñ yÕu trong ®iÒu chØnh çc hµng rµo kü thuËt th−¬ng m¹i ®èi víi hµng n«ng, l©m, thuû s¶n trªn thÞ tr−êng NhËt B¶n thêi kú tíi. Xu h−íng nµy diÔn ra trong ®iÒu kiÖn tr×nh ®é s¶n xuÊt vµ søc c¹nh tranh cña hµng n«ng, l©m, thuû s¶n NhËt B¶n ®· ®¹t ®Õn thang bËc cao so víi çc n−íc ®ang ph¸t triÓn vÒ çc s¶n phÈm nhËp khÈu cïng lo¹i. MÆt kh¸c, viÖc ®iÒu chØnh hµng rµo kü thuËt th−¬ng m¹i theo xu h−íng nµy cña NhËt B¶n sÏ gióp cho n−íc nµy tr¸nh ®−îc hoÆc gi¶m thiÓu çc ¸p lùc tõ çc ®èi t¸c th−¬ng m¹i ®ßi hái n−íc nµy më cöa h¬n n÷a thÞ tr−êng hµng n«ng, l©m, thuû s¶n.

• Xu h−íng thèng nhÊt hÖ thèng tiªu chuÈn NhËt B¶n víi nh÷ng tiªu chuÈn quèc tÕ. Xu h−íng nµy ®−îc triÓn khai theo ba néi dung chÝnh: 1) Thóc ®Èy qu¸ tr×nh quèc tÕ ho¸ hÖ thèng tiªu chuÈn riªng cña NhËt B¶n. Theo ®ã, mét sè n−íc xuÊt khÈu n«ng s¶n vµo NhËt B¶n nh− Mü, §µi Loan, Th¸i Lan ®· ®−îc chÝnh phñ NhËt B¶n cÊp giÊy chøng nhËn JAS vµ võa qua, 8 nhµ xuÊt khÈu cña Th¸i Lan ®· ®−îc chÝnh phñ NhËt cÊp giÊy chøng nhËn JAS cho 27 chñng lo¹i thùc phÈm; 2) Thõa nhËn mét sè tiªu chuÈn cña çc tæ chøc tiªu chuÈn quèc tÕ hoÆc cña n−íc ngoµi, coi ®ã lµ çc tiªu chuÈn ®· ®−îc quèc tÕ ho¸ ®Ó ¸p dông trong kiÓm ®Þnh hµng n«ng, l©m, thuû s¶n nhËp khÈu vµo NhËt B¶n. (3) §iÒu chØnh, bæ sung vµ x©y dùng míi mét sè tiªu chuÈn NhËt B¶n trªn c¬ së tham chiÕu çc tiªu chuÈn ®· ®−îc quèc tÕ ho¸.

• Xu h−íng thiÕt lËp çc hµng rµo kü thuËt th−¬ng m¹i cña NhËt B¶n g¾n víi l−u th«ng vµ sö dông s¶n phÈm n«ng, l©m, thuû s¶n nhËp khÈu. §Æc ®iÓm cña xu h−íng nµy lµ çc quy ®Þnh vÒ mÆt kü thuËt vµ çc tiªu chuÈn kh«ng chØ ¸p dông ®èi víi chÝnh s¶n phÈm n«ng, l©m, thuû s¶n nhËp khÈu vµo thÞ tr−êng NhËt B¶n mµ nã cßn ®−îc x©y dùng g¾n liÒn víi qu¸ tr×nh l−u th«ng, sö dông s¶n phÈm nhËp khÈu ®ã trªn thÞ tr−êng NhËt B¶n. §iÒu ®ã buéc çc doanh nghiÖp cña çc n−íc xuÊt khÈu hµng n«ng, l©m, thuû s¶n sang thÞ tr−êng NhËt B¶n kh«ng chØ ph¶i chó träng tiªu chuÈn kü thuËt cña s¶n phÈm xuÊt khÈu mµ cßn ph¶i chó träng ®Õn c¶ çc tiªu chuÈn kü thuËt g¾n liÒn víi qu¸ tr×nh l−u th«ng, sö dông çc s¶n phÈm ®ã cña NhËt B¶n. Cã nghÜa lµ, viÖc x©y dùng hµng rµo kü thuËt th−¬ng m¹i cña NhËt B¶n më réng tõ çc s¶n phÈm cô thÓ ®Õn toµn

62

bé qu¸ tr×nh s¶n xuÊt vµ ho¹t ®éng, kiÓm so¸t çc mèi nguy ®èi víi thùc phÈm tõ giai ®o¹n s¶n xuÊt, chÕ biÕn, b¶o qu¶n, vËn chuyÓn vµ ph©n phèi, ¸p dông nguyªn t¾c truy xuÊt nguån gèc víi mäi lo¹i n«ng s¶n, thùc phÈm.

• Xu h−íng ph¸t triÓn çc hµng rµo kü thuËt th−¬ng m¹i cïng víi tiÕn bé khoa häc - kü thuËt vµ møc sèng. Víi sù tiÕn bé khoa häc - kü thuËt, çc tiªu chuÈn kü thuËt míi sÏ ®−îc n©ng lªn. §iÒu nµy cã thÓ thÊy qua viÖc Bé Y tÕ vµ Phóc lîi x· héi NhËt B¶n håi ®Çu n¨m 2002 ®· quyÕt ®Þnh thùc hiÖn gÇn 200 tiªu chuÈn míi vÒ giíi h¹n d− l−îng tèi ®a (MRL) ®èi víi thuèc trõ s©u vµ theo çc quy ®Þnh míi ®−îc ¸p dông tõ n¨m 2006, trªn 600 tiªu chuÈn míi vÒ MRL ®· ®−îc ¸p dông. Mét vÝ dô cô thÓ nh− ®èi víi tái, quy ®Þnh cña NhËt B¶n bao gåm 61 chÊt, trong khi cña Trung Quèc chØ gåm 37 chÊt, tr−êng hîp nÊm h−¬ng, cã 47 t¹i NhËt nh−ng chØ lµ 36 t¹i Trung Quèc. Ngoµi ra, hµng rµo kü thuËt th−¬ng m¹i cña NhËt B¶n còng thay ®æi cïng víi møc sèng vµ thÞ hiÕu cña ng−êi NhËt. VÝ dô, tr−íc ®©y ë NhËt, h¹n møc d− l−îng thuèc trõ s©u chØ ®−îc ¸p dông ®èi víi rau t−¬i, nh−ng kh«ng ¸p dông ®èi víi rau ®«ng l¹nh nhanh. Sau khi mét l−îng lín rau ®«ng l¹nh nhanh ®−îc nhËp tõ Trung Quèc, NhËt B¶n b¾t ®Çu ¸p dông h¹n møc d− l−îng thuèc trõ s©u cho rau, bao gåm c¶ rau ®«ng l¹nh nhanh vµ trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y, NhËt B¶n më réng viÖc kiÓm so¸t ®èi víi mäi lo¹i rau nhËp khÈu tõ Trung Quèc.

• ViÖc kiÓm tra vÖ sinh vµ an toµn thùc phÈm ®−îc th¾t chÆt, cïng víi viÖc kiÓm tra thùc ®Þa th−êng xuyªn h¬n. Nãi çch kh¸c, ph¹m vi kiÓm tra chÊt l−îng çc hµng hãa n«ng s¶n ®−îc më réng. Ch¼ng h¹n, ngoµi kiÓm tra chÝnh s¶n phÈm ®ã, çc ®iÒu kiÖn vÖ sinh cña n¬i lµm viÖc còng ph¶i ®−îc kiÓm tra, nhiÒu lo¹i kiÓm tra kh¸c nhau vµ chøng nhËn ®èi víi viÖc kiÓm tra còng ph¶i ®−îc cung cÊp. NhËt B¶n tiÕn hµnh kiÓm tra b¾t buéc nghiªm ngÆt h¬n ®èi víi mét sè lo¹i rau, thö nghiÖm mäi l« rau vÝ dô nh− nho, m¨ng t©y vµ hoa l¬ vÒ d− l−îng çc chÊt kh¸c nhau. Thö nghiÖm bæ sung ®−îc ¸p dông ®Ó kiÓm tra d− l−îng 47 lo¹i thuèc trõ s©u ë 18 lo¹i rau ®«ng l¹nh nhanh vµ viÖc ph¸t hiÖn çc chÊt bÞ kiÓm so¸t sÏ dÉn tíi viÖc bÞ cÊm nhËp khÈu ngay lËp tøc.


HiÖp ®Þnh ®èi t¸c kinh tÕ ViÖt - NhËt (EPA) ®· chÝnh thøc cã hiÖu lùc kÓ tõ ngµy 01/12/2008, sÏ t¹o thªm nhiÒu lîi thÕ cho nhiÒu mÆt hµng xuÊt khÈu chñ lùc cña ViÖt Nam. Møc thuÕ xuÊt khÈu b×nh qu©n hiÖn hµnh cña hµng ho¸ ViÖt Nam vµo thÞ tr−êng NhËt B¶n sÏ tõ 5,05% gi¶m xuèng cßn 2,8% vµo n¨m 2018. §Æc biÖt, theo cam kÕt më cöa thÞ tr−êng víi ViÖt Nam, NhËt B¶n sÏ c¾t gi¶m 92% çc dßng thuÕ, trong ®ã cã hµng ngµn dßng thuÕ ngay lËp tøc sÏ gi¶m xuèng cßn 0%. VÒ phÝa ViÖt Nam, møc thuÕ b×nh qu©n MFN lµ trªn 14%, chóng ta sÏ ph¶i gi¶m xuèng cßn 7% vµo n¨m 2018.

63

HiÖp ®Þnh ®èi t¸c kinh tÕ ViÖt - NhËt cã hiÖu lùc sÏ cã nhiÒu t¸c ®éng tíi çc doanh nghiÖp cña hai n−íc. Víi doanh nghiÖp ViÖt Nam, ®Æc biÖt lµ çc doanh nghiÖp ®ang xuÊt khÈu vµo NhËt sÏ cã nh÷ng b−íc ngoÆt lín. Hµng ho¸ cña ViÖt Nam sÏ kh«ng bÞ ph©n biÖt ®èi xö t¹i NhËt. §©y lµ mét lîi thÕ rÊt lín v× NhËt B¶n ®ang lµ thÞ tr−êng xuÊt khÈu träng ®iÓm cña ViÖt Nam. Ngoµi nh÷ng vÊn ®Ò liªn quan ®Õn cam kÕt mËu dÞch tù do song ph−¬ng, EPA cßn gi¶i quyÕt ®−îc 3 vÊn ®Ò, ®ã lµ n«ng nghiÖp; viÖc di chuyÓn thÓ nh©n vµ çc lÜnh vùc hîp t¸c.

N«ng, l©m, thñy s¶n ViÖt Nam cã nhiÒu lîi thÕ khi xuÊt khÈu vµo NhËt sau HiÖp ®Þnh ®èi t¸c kinh tÕ ViÖt - NhËt. Hµng n«ng, l©m, thñy s¶n cña ViÖt Nam ®ang cã nhiÒu thÕ m¹nh ®Ó xuÊt khÈu vµo NhËt. S¾p tíi, ViÖt Nam sÏ phèi hîp víi NhËt B¶n trong viÖc thµnh lËp Uû ban hîp t¸c nh»m x¸c ®Þnh vµ gi¶i quyÕt çc vÊn ®Ò liªn quan ®Õn chÊt l−îng, vÖ sinh vµ an toµn thùc phÈm. Ngoµi ra, NhËt B¶n sÏ hç trî ViÖt Nam x©y dùng mét trung t©m ®¶m b¶o tiªu chuÈn vÖ sinh quèc tÕ, ®æi l¹i, còng nh− çc n−íc ASEAN, ViÖt Nam sÏ ph¶i ®¸p øng çc tiªu chÝ nhÊt ®Þnh vÒ sö dông nguyªn liÖu.

Theo QuyÕt ®Þnh sè 149/2007/Q§-TTg ngµy 10/9/2007 cña Thñ t−íng ChÝnh phñ vÒ viÖc phª duyÖt Ch−¬ng tr×nh môc tiªu quèc gia VÖ sinh an toµn thùc phÈm giai ®o¹n 2006 - 2010, môc tiªu tæng qu¸t cña Ch−¬ng tr×nh lµ x©y dùng vµ n©ng cao n¨ng lùc hÖ thèng qu¶n lý vÖ sinh an toµn thùc phÈm (gäi t¾t lµ VSATTP) nh»m b¶o ®¶m vÒ vÖ sinh an toµn thùc phÈm phï hîp çc tiªu chuÈn tiªn tiÕn cña khu vùc vµ thÕ giíi; gãp phÇn b¶o vÖ søc kháe vµ quyÒn lîi ng−êi tiªu dïng thùc phÈm; ®¸p øng yªu cÇu ph¸t triÓn vµ héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ.

Çc môc tiªu cô thÓ ®Õn n¨m 2010: N©ng cao nhËn thøc, thùc hµnh vÖ sinh an toµn thùc phÈm vµ ý thøc tr¸ch nhiÖm cña ng−êi s¶n xuÊt, kinh doanh vµ tiªu dïng thùc phÈm. PhÊn ®Êu ®Õn n¨m 2010, 90% ng−êi s¶n xuÊt, 80% ng−êi kinh doanh thùc phÈm, 100% ng−êi qu¶n lý l·nh ®¹o vµ 80% ng−êi tiªu dïng cã hiÓu biÕt ®óng vµ thùc hµnh ®óng vÒ vÖ sinh an toµn thùc phÈm; T¨ng c−êng n¨ng lùc hÖ thèng tæ chøc qu¶n lý, thanh tra, kiÓm nghiÖm vÖ sinh an toµn thùc phÈm tõ trung −¬ng ®Õn ®Þa ph−¬ng vµ t¹i çc Bé, ngµnh liªn quan. PhÊn ®Êu ®Õn n¨m 2010, 100% çn bé lµm c«ng t¸c qu¶n lý, thanh tra chuyªn ngµnh vµ kiÓm nghiÖm vÖ sinh an toµn thùc phÈm t¹i tuyÕn trung −¬ng, khu vùc, tØnh, thµnh phè ®−îc ®µo t¹o, båi d−ìng, n©ng cao vÒ chuyªn m«n nghiÖp vô; 90% çn bé lµm c«ng t¸c vÖ sinh an toµn thùc phÈm tuyÕn c¬ së (quËn, huyÖn, x·, ph−êng) ®−îc tham dù çc líp ®µo t¹o, båi d−ìng çc kiÕn thøc vµ kü n¨ng thùc hµnh kiÓm tra nhanh ph¸t hiÖn « nhiÔm thùc phÈm; PhÊn ®Êu ®Õn n¨m 2010, 80% tiªu chuÈn, quy chuÈn kü thuËt quèc gia vÒ vÖ sinh an toµn thùc phÈm phï hîp víi tiªu chuÈn thÕ giíi; Tõng b−íc ¸p dông hÖ thèng qu¶n lý chÊt l−îng vÖ sinh an toµn thùc phÈm theo hÖ thèng ph©n tÝch mèi nguy vµ kiÓm so¸t ®iÓm

64

tíi h¹n (HACCP). PhÊn ®Êu ®Õn n¨m 2010, 100% c¬ së s¶n xuÊt thùc phÈm nguy c¬ cao quy m« c«ng nghiÖp ¸p dông HACCP; X©y dùng ch−¬ng tr×nh ph©n tÝch vµ qu¶n lý nguy c¬ g©y « nhiÔm thùc phÈm, chñ ®éng phßng ngõa ngé ®éc thùc phÈm vµ çc bÖnh truyÒn qua thùc phÈm; ThiÕt lËp hÖ thèng kiÓm so¸t « nhiÔm thùc phÈm ®ång bé tõ s¶n xuÊt ®Õn l−u th«ng vµ gi¸m s¸t ngé ®éc thùc phÈm. PhÊn ®Êu ®Õn n¨m 2010, møc tån d− ho¸ chÊt vµ kh¸ng sinh ®−îc phÐp sö dông v−ît qu¸ giíi h¹n cho phÐp cßn 1 - 3% tæng sè mÉu thùc phÈm ®−îc kiÓm tra.

NÕu çc môc tiªu cña Ch−¬ng tr×nh nµy ®−îc thùc hiÖn, hµng n«ng, l©m, thñy s¶n xuÊt khÈu cña ViÖt Nam sÏ cã nhiÒu c¬ héi ®Ó th©m nhËp çc thÞ tr−êng xuÊt khÈu, trong ®ã cã thÞ tr−êng NhËt B¶n. Mét sè mÆt hµng ViÖt Nam cã kh¶ n¨ng t¨ng xuÊt khÈu sang NhËt:

- Cµ phª: nhu cÇu nhËp khÈu nh÷ng n¨m gÇn ®©y kho¶ng 900 triÖu USD/n¨m, xuÊt khÈu cña ViÖt Nam n¨m 2007 vµo NhËt B¶n chØ chiÕm 8% kim ng¹ch nhËp khÈu cña n−íc nµy, dù b¸o ®Õn 2010 n©ng tû lÖ nµy lªn trªn 15% (®¹t kim ng¹ch trªn 134,3 triÖu USD), n¨m 2015 n©ng lªn 24% (®¹t kim ng¹ch trªn 216,4 triÖu USD).

- Cao su: Dù b¸o xuÊt khÈu cao su cña ViÖt Nam sang thÞ tr−êng NhËt B¶n sÏ t¨ng tr−ëng b×nh qu©n hµng n¨m kho¶ng trªn 40%/n¨m trong giai ®o¹n 2007 - 2010, ®−a kim ng¹ch xuÊt khÈu ®¹t kho¶ng 60 triÖu USD vµo n¨m 2010 vµ ®¹t tèc ®é t¨ng b×nh qu©n trªn 30%/n¨m trong giai ®o¹n 2010 - 2015, ®−a kim ng¹ch xuÊt khÈu ®¹t kho¶ng trªn 160 triÖu USD vµo n¨m 2015.

- G¹o: Dù b¸o xuÊt khÈu g¹o cña ViÖt Nam sang thÞ tr−êng NhËt B¶n sÏ t¨ng tr−ëng b×nh qu©n hµng n¨m kho¶ng gÇn10%/n¨m trong giai ®o¹n 2007 - 2010, ®−a kim ng¹ch xuÊt khÈu ®¹t kho¶ng 24 triÖu USD vµo n¨m 2010 vµ ®¹t tèc ®é t¨ng b×nh qu©n trªn 2,2%/n¨m trong giai ®o¹n 2010 - 2015, ®−a kim ng¹ch xuÊt khÈu ®¹t kho¶ng 29 triÖu USD vµo n¨m 2015.

- Rau qu¶: nhu cÇu nhËp khÈu cña NhËt B¶n nh÷ng n¨m gÇn ®©y kho¶ng 6 tû USD/n¨m, xuÊt khÈu cña ViÖt Nam n¨m 2007 vµo NhËt B¶n chØ chiÕm kho¶ng 0,5% kim ng¹ch nhËp khÈu cña NhËt B¶n, phÊn ®Êu ®Õn 2010 n©ng tû lÖ nµy lªn 2% (®¹t kim ng¹ch trªn 120 triÖu USD).

- Gç vµ s¶n phÈm gç: nhu cÇu nhËp khÈu cña NhËt B¶n nh÷ng n¨m gÇn ®©y kho¶ng 12 tû USD/n¨m, xuÊt khÈu cña ViÖt Nam n¨m 2007 vµo NhËt B¶n chØ chiÕm 1,5% kim ng¹ch nhËp khÈu cña NhËt B¶n nh−ng cã xu h−íng t¨ng nhanh trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y, phÊn ®Êu ®Õn 2010 n©ng tû lÖ nµy lªn kho¶ng 5% (®¹t kim ng¹ch trªn 550 triÖu USD). VÒ c¬ cÊu thÞ tr−êng, Mü vµ NhËt B¶n ®−îc dù b¸o vÉn sÏ lµ 2 thÞ tr−êng xuÊt khÈu gç vµ çc s¶n phÈm gç lín nhÊt cña ViÖt Nam. Tû träng xuÊt khÈu sang Mü n¨m 2010 chiÕm kho¶ng 34,77% n¨m

65

2015 chiÕm 34,03%; t−¬ng øng tû träng thÞ tr−êng xuÊt khÈu sang NhËt B¶n n¨m 2010 lµ 13,07% vµ n¨m 2015 lµ 11,43%.

- Thuû s¶n: nhu cÇu nhËp khÈu nh÷ng n¨m gÇn ®©y kho¶ng 12 tû USD/n¨m, xuÊt khÈu cña ViÖt Nam n¨m 2007 vµo NhËt B¶n chØ chiÕm 6,0% kim ng¹ch nhËp khÈu cña n−íc nµy, phÊn ®Êu ®Õn 2010 n©ng tû lÖ nµy lªn trªn 12,0% (®¹t kim ng¹ch kho¶ng 1.460,39 triÖu USD), n¨m 2015 n©ng lªn 22% (®¹t 2.643,61 triÖu USD).

Theo quy ®Þnh cña NhËt B¶n vÒ an toµn vÖ sinh thùc phÈm ®èi víi mÆt hµng rau qu¶ t−¬i, ViÖt Nam ch−a thÓ t¨ng c−êng xuÊt khÈu çc mÆt hµng nµy sang thÞ tr−êng NhËt B¶n do trong çc lo¹i qu¶ nµy cßn chøa mét sè lo¹i c«n trïng g©y h¹i xuÊt ph¸t tõ kh©u trång vµ b¶o qu¶n, bao b× ®ãng gãi cña ViÖt Nam cßn yÕu. Th«ng qua sù hç trî cña ChÝnh phñ NhËt B¶n, NhËt B¶n sÏ hç trî chuyÓn giao c«ng nghÖ, m¸y mãc xö lý c«n trïng g©y h¹i cã trong rau qu¶. Theo mét chuyªn gia kü thuËt vÒ an toµn thùc phÈm cña NhËt B¶n, th«ng th−êng ®Ó çc lo¹i rau qu¶ cã thÓ xuÊt khÈu sang NhËt B¶n mÊt kho¶ng 8-10 n¨m chuÈn bÞ. Riªng ®èi víi tr−êng hîp ViÖt Nam, NhËt B¶n ®ang tËp trung hç trî cao vµ ®ang ®Æt môc tiªu rót ng¾n thêi gian chuÈn bÞ xuèng cßn 3-4 n¨m. §©y sÏ lµ c¬ héi tèt ®Ó ViÖt Nam më réng diÖn mÆt hµng xuÊt khÈu sang thÞ tr−êng NhËt B¶n trong thêi gian tíi, gãp phÇn chuyÓn dÞch c¬ cÊu hµng xuÊt khÈu mét çch cã hiÖu qu¶.

3.2. quan ®iÓm cña ViÖt Nam nh»m n©ng cao kh¶ n¨ng ®¸p øng çc tiªu chuÈn kü thuËt th−¬ng m¹i NhËt B¶n ®èi víi hµng n«ng, l©m, thuû s¶n

Quan ®iÓm 1: ViÖt Nam cÇn chñ ®éng, tÝch cùc tham gia vµo qu¸ tr×nh h×nh thµnh çc tiªu chuÈn quèc tÕ vµ nhanh chãng thèng nhÊt hÖ thèng tiªu chuÈn hµng ho¸ s¶n xuÊt t¹i ViÖt Nam víi hÖ thèng tiªu chuÈn hµng ho¸ thÕ giíi nãi chung vµ NhËt B¶n nãi riªng.

Thùc hiÖn quan ®iÓm nµy sÏ thóc ®Èy hÖ thèng tiªu chuÈn hµng ho¸ ViÖt Nam víi hÖ thèng tiªu chuÈn hµng ho¸ cña NhËt B¶n xÝch l¹i gÇn nhau. Trªn c¬ së ®ã, t¹o tiÒn ®Ò kh¸ch quan cho sù thõa nhËn lÉn nhau mét sè tiªu chuÈn ®èi víi hµng n«ng, l©m, thuû s¶n gi÷a ViÖt Nam vµ NhËt B¶n. §ång thêi, ®ã còng lµ tiÒn ®Ò quan träng ®Ó ph¸t triÓn çc trung t©m kiÓm ®Þnh chÊt l−îng vµ chøng nhËn tiªu chuÈn hµng n«ng, l©m, thuû s¶n xuÊt khÈu cña ViÖt Nam sang thÞ tr−êng NhËt B¶n, gãp phÇn gi¶m chi phÝ xuÊt khÈu, n©ng cao hiÖu qu¶ xuÊt khÈu hµng n«ng, l©m, thuû s¶n cña ViÖt Nam sang thÞ tr−êng NhËt B¶n.

66

Quan ®iÓm 2: Çc doanh nghiÖp ViÖt Nam cÇn ph©n ®Þnh râ gi÷a çc lo¹i hµng rµo kü thuËt th−¬ng m¹i cña NhËt B¶n trong qu¶n lý nhËp khÈu hµng n«ng, l©m, thuû s¶n ®Ó cã biÖn ph¸p ®èi phã thÝch øng.

§Ó x¸c ®Þnh ®óng ®−îc mçi biÖn ph¸p míi hay hµng rµo kü thuËt th−¬ng m¹i míi mµ chÝnh phñ NhËt B¶n sö dông trong qu¶n lý hµng n«ng, l©m, thuû s¶n nhËp khÈu th× çc doanh nghiÖp ViÖt Nam cÇn ph¶i t×m hiÓu vÒ môc ®Ých mµ v× ®ã biÖn ph¸p nµy sö dông ®Ó ®Ò ra çc biÖn ph¸p ®èi phã hoÆc khai th¸c lîi thÕ cña m×nh ®Ó th©m nhËp vµo thÞ tr−êng NhËt B¶n.

Quan ®iÓm 3: KÕt hîp chÆt chÏ gi÷a thu hót vèn ®Çu t− cña NhËt B¶n víi nhËp khÈu kü thuËt vµ c«ng nghÖ chÕ biÕn n«ng, l©m, thuû s¶n cña NhËt B¶n ®Ó ph¸t triÓn c«ng nghiÖp chÕ biÕn hµng n«ng, l©m, thuû s¶n ViÖt Nam vµ xuÊt khÈu trë l¹i thÞ tr−êng NhËt B¶n.

Thùc hiÖn quan ®iÓm nµy nh»m thÝch øng vµ ®èi phã víi xu h−íng nhËp khÈu s¶n phÈm chÕ biÕn g¾n víi xuÊt khÈu vèn vµ kü thuËt, c«ng nghÖ. NÕu thùc hiÖn tèt quan ®iÓm nµy, ViÖt Nam sÏ võa t¹o ®−îc n¨ng lùc cao trong viÖc v−ît qua çc hµng rµo kü thuËt th−¬ng m¹i cña NhËt B¶n, võa cã thÓ nhËp khÈu ®−îc kü thuËt c«ng nghÖ tiªn tiÕn cña NhËt B¶n, võa cã thÓ xuÊt khÈu ®−îc s¶n phÈm sang thÞ tr−êng NhËt.

Quan ®iÓm 4: Nhanh chãng kh¾c phôc nh÷ng tån t¹i, nh÷ng bÊt hîp lý cña chÝnh s¸ch vµ c¬ chÕ hiÖn hµnh, ®ång thêi tõng b−íc chuÈn bÞ çc ®iÒu kiÖn ®Ó s½n sµng vµ chñ ®éng ®èi phã víi çc hµng rµo kü thuËt th−¬ng m¹i míi cña NhËt B¶n

Khi th©m nhËp vµ më réng th©m nhËp vµo thÞ tr−êng NhËt B¶n, ViÖt Nam sÏ ph¶i ®èi diÖn víi nhiÒu hµng rµo kü thuËt th−¬ng m¹i kh¸c nhau, ®Æc biÖt lµ çc rµo c¶n míi. Tuy nhiªn, hiÖn nay c¶ çc doanh nghiÖp, HiÖp héi ngµnh hµng vµ c¬ quan qu¶n lý Nhµ n−íc cßn hÕt søc thô ®éng vµ lóng tóng trong viÖc ®èi phã víi nh÷ng lo¹i rµo c¶n nµy. Tõ ®ã cho thÊy cÇn ph¶i thèng nhÊt quan ®iÓm r»ng: nhanh chãng kh¾c phôc nh÷ng tån t¹i, nh÷ng bÊt hîp lý cña chÝnh s¸ch vµ c¬ chÕ hiÖn hµnh, ®ång thêi tõng b−íc chuÈn bÞ çc ®iÒu kiÖn ®Ó s½n sµng vµ chñ ®éng ®èi phã víi çc rµo c¶n míi.

Quan ®iÓm 5: T¹o ®iÒu kiÖn vµ n©ng cao søc c¹nh tranh cña çc s¶n phÈm, çc doanh nghiÖp vµ cña c¶ nÒn kinh tÕ.

Theo quan ®iÓm nµy, ®ßi hái mçi s¶n phÈm n«ng, l©m, thuû s¶n xuÊt khÈu cña ViÖt Nam sang thÞ tr−êng NhËt B¶n cÇn ®¸p øng çc tiªu chuÈn hµng ho¸ nhËp khÈu cña NhËt B¶n. Trong ®iÒu kiÖn kinh tÕ thÞ tr−êng, më cöa vµ héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ ®Ó dµnh phÇn th¾ng trong c¹nh tranh th× kh«ng cßn con ®−êng nµo kh¸c lµ ph¶i n©ng cao søc c¹nh tranh ë c¶ 3 cÊp ®é kh¸c nhau. Do ®ã, vÊn

67

®Ò hÕt søc quan träng lµ ph¶i cã chÝnh s¸ch khuyÕn khÝch, t¹o ®iÒu kiÖn ®ét ph¸, n©ng cao søc c¹nh tranh cña çc doanh nghiÖp, h−íng doanh nghiÖp vµo s¶n xuÊt nh÷ng s¶n phÈm cã lîi thÕ c¹nh tranh, tiÕp thu c«ng nghÖ hiÖn ®¹i, c«ng nghÖ nguån, ®µo t¹o vµ n©ng cao n¨ng lùc qu¶n lý ®iÒu hµnh cña gi¸m ®èc doanh nghiÖp vµ tay nghÒ cña c«ng nh©n. KhuyÕn khÝch mäi thµnh phÇn kinh tÕ ®Çu t− vµo ho¹t ®éng s¶n xuÊt, kinh doanh ë tÊt c¶ çc ngµnh mµ ph¸p luËt kh«ng cÊm, khuyÕn khÝch c¹nh tranh lµnh m¹nh vµ kiÓm so¸t ®éc quyÒn ®Ó qua ®ã mµ n©ng cao søc c¹nh tranh cña s¶n phÈm, doanh nghiÖp vµ søc c¹nh tranh cña nÒn kinh tÕ.


3.3.1. Gi¶i ph¸p ®èi víi Nhµ n−íc

(i) T¨ng c−êng c«ng t¸c th«ng tin, phæ biÕn, cËp nhËt çc yªu cÇu kü thuËt cña NhËt B¶n ®èi víi hµng n«ng, l©m, thuû s¶n xuÊt khÈu cña ViÖt Nam

Cã thÓ nãi, gi÷ v÷ng thÞ tr−êng NhËt cã ý nghÜa rÊt quan träng ®èi víi viÖc thóc ®Èy t¨ng tr−ëng xuÊt khÈu c¶ n−íc nãi chung vµ kim ng¹ch xuÊt khÈu hµng n«ng, l©m, thuû s¶n nãi riªng. Tuy nhiªn, trong ®iÒu kiÖn t×nh h×nh thÕ giíi cã nhiÒu biÕn ®éng c¶ vÒ kinh tÕ vµ chÝnh trÞ, çc n−íc nhËp khÈu trong ®ã cã NhËt B¶n lu«n cã sù thay ®æi vÒ ph¸p luËt vµ chÝnh s¸ch th−¬ng m¹i ®Ó ®èi phã víi sù biÕn ®éng cña t×nh h×nh thÞ tr−êng. NÕu çc doanh nghiÖp ViÖt Nam kh«ng cã hoÆc kh«ng biÕt th«ng tin vÒ nh÷ng thay ®æi ®ã th× nh÷ng chÝnh s¸ch nµy sÏ trë thµnh rµo c¶n th−¬ng m¹i, cßn nÕu biÕt tr−íc vµ biÕt cô thÓ th× cã thÓ dÔ dµng ®èi phã ®Ó v−ît qua. Çc chuyªn gia NhËt B¶n th¼ng th¾n chØ râ: “Çc doanh nghiÖp ViÖt Nam ch−a hiÓu biÕt râ nh÷ng quy ®Þnh b¾t buéc liªn quan ®Õn viÖc nhËp khÈu hµng n«ng s¶n vµo NhËt B¶n”, do ®ã Nhµ n−íc cÇn ®Æc biÖt quan t©m tíi viÖc phæ biÕn vµ cËp nhËt th«ng tin vÒ çc yªu cÇu kü thuËt cña NhËt B¶n tíi çc doanh nghiÖp xuÊt khÈu.

V× vËy, Bé C«ng Th−¬ng cÇn phèi hîp víi Tæ chøc Xóc tiÕn Th−¬ng m¹i NhËt B¶n (JETRO) t¹i ViÖt Nam ®Ó t¨ng c−êng h¬n n÷a c«ng t¸c thu thËp vµ phæ biÕn th«ng tin vÒ thÞ tr−êng NhËt B¶n tíi çc doanh nghiÖp, ®Æc biÖt lµ çc th«ng tin cã liªn quan ®Õn ph−¬ng thøc ph©n phèi, thñ tôc xin dÊu chøng nhËn chÊt l−îng JAS vµ Ecomark còng nh− chÕ ®é x¸c nhËn tr−íc vÒ s¶n phÈm nhËp khÈu. §©y lµ viÖc hÕt søc quan träng, cã ý nghÜa quyÕt ®Þnh tíi viÖc ®Èy m¹nh xuÊt khÈu hµng n«ng, l©m, thuû s¶n- nh÷ng mÆt hµng mµ ViÖt Nam cã thÕ m¹nh, vµo mét thÞ tr−êng cã ®ßi hái cao nh− thÞ tr−êng NhËt.

68

Hµng n«ng, l©m, thuû s¶n ViÖt Nam ®¸p øng ®−îc tiªu chuÈn JAS sÏ dÔ tiªu thô h¬n trªn thÞ tr−êng NhËt bëi ng−êi tiªu dïng rÊt tin t−ëng chÊt l−îng cña nh÷ng s¶n phÈm ®−îc ®ãng dÊu JAS. Nhµ s¶n xuÊt n−íc ngoµi cã thÓ xin dÊu chøng nhËn nµy cho s¶n phÈm cña m×nh t¹i Bé C«ng Th−¬ng vµ Bé N«ng L©m Ng− nghiÖp NhËt B¶n. Trong qu¸ tr×nh xem xÐt, NhËt B¶n cho phÐp sö dông kÕt qu¶ gi¸m ®Þnh cña tæ chøc gi¸m ®Þnh n−íc ngoµi nÕu nh− tæ chøc gi¸m ®Þnh ®ã ®−îc Bé tr−ëng Bé C«ng th−¬ng hoÆc Bé N«ng L©m Ng− nghiÖp NhËt B¶n chÊp thuËn.

ChÕ ®é x¸c nhËn tr−íc vÒ chÊt l−îng cña s¶n phÈm nhËp khÈu ®−îc NhËt B¶n ®−a vµo ¸p dông tõ th¸ng 3/1994. Néi dung cña chÕ ®é nµy lµ kiÓm tra tr−íc çc nhµ m¸y s¶n xuÊt ®Ó cÊp giÊy chøng nhËn s¶n phÈm s¶n xuÊt t¹i nhµ m¸y ®ã ®¸p øng ®−îc çc quy ®Þnh cña LuËt vÖ sinh an toµn thùc phÈm. NÕu s¶n phÈm ®−îc cÊp x¸c nhËn nµy th× viÖc tiªu thô trªn thÞ tr−êng NhËt sÏ trë nªn dÔ dµng h¬n, thñ tôc nhËp khÈu còng ®−îc gi¶i quyÕt nhanh h¬n (trong vßng 1 ngµy thay v× 7 ngµy).

Ecomark lµ dÊu chøng nhËn s¶n phÈm kh«ng lµm h¹i sinh th¸i, ra ®êi tõ n¨m 1989. Do vÊn ®Ò m«i tr−êng ®ang ngµy cµng ®−îc ng−êi d©n NhËt (còng nh− d©n çc n−íc ph¸t triÓn kh¸c) quan t©m nªn ViÖt Nam cÇn khuyÕn khÝch çc doanh nghiÖp ViÖt Nam xin dÊu chøng nhËn nµy cña NhËt, ®Æc biÖt lµ cho çc s¶n phÈm gç.

Tãm l¹i, ®Ó cã thÓ chñ ®éng ®èi phã víi nh÷ng yªu cÇu vÒ hµng rµo kü thuËt cña NhËt B¶n, Nhµ n−íc cÇn ph¶i th«ng tin ®Çy ®ñ vµ kÞp thêi cho çc doanh nghiÖp ®Ó chuÈn bÞ. Kh«ng nh÷ng thÕ, çc c¬ quan th«ng tin ®¹i chóng vµ çc c¬ quan nghiªn cøu, ®µo t¹o cÇn ph¶i phæ biÕn, h−íng dÉn mét çch cô thÓ çc biÖn ph¸p ®èi phã cã hiÖu qu¶.

(ii) Thùc hiÖn cã hiÖu qu¶ çc ch−¬ng tr×nh vµ kÕ ho¹ch hµnh ®éng vÒ n©ng cao søc c¹nh tranh nh»m ®¸p øng ngµy cµng tèt h¬n vµ dÔ dµng v−ît qua çc quy ®Þnh vÒ tiªu chuÈn kü thuËt vµ vÖ sinh an toµn thùc phÈm cña NhËt B¶n

§Ó ®Èy m¹nh xuÊt khÈu sang thÞ tr−êng NhËt B¶n buéc çc doanh nghiÖp ph¶i b»ng mäi biÖn ph¸p ®Ó v−ît qua çc hµng rµo kü thuËt nh− ®· ®Ò cËp trong Ch−¬ng 1. Muèn vËy, çc doanh nghiÖp ph¶i ®Çu t− ®Ó ®æi míi thiÕt bÞ vµ c«ng nghÖ s¶n xuÊt, chÕ biÕn, chñ ®éng ¸p dông çc tiªu chuÈn quèc tÕ. Tuy nhiªn, çc doanh nghiÖp xuÊt khÈu cña ViÖt Nam l¹i phÇn lín lµ çc doanh nghiÖp võa vµ nhá nªn kh¶ n¨ng ®Çu t− ®æi míi kü thuËt lµ hÕt søc khã kh¨n. V× vËy, ®Ó gi¶i quyÕt ®−îc vÊn ®Ò nµy cÇn ph¶i cã sù hç trî cña Nhµ n−íc mét çch cã chän läc, cã träng ®iÓm. Trong ®ã, viÖc thùc hiÖn cã hiÖu qu¶ çc ch−¬ng tr×nh vµ kÕ

69

ho¹ch hµnh ®éng vÒ n©ng cao søc c¹nh tranh cña quèc gia, cña doanh nghiÖp vµ s¶n phÈm lµ hÕt søc quan träng. Mét khi s¶n phÈm hµng ho¸ vµ doanh nghiÖp cã søc c¹nh tranh cao trªn thÞ tr−êng thÕ giíi th× sÏ cã ®ñ çc ®iÒu kiÖn ®Ó v−ît qua çc rµo c¶n kü thuËt cña NhËt B¶n. §ång thêi, çc c¬ quan qu¶n lý vÒ chÊt l−îng hµng ho¸, vÖ sinh an toµn thùc phÈm ... cña ViÖt Nam cÇn më réng hîp t¸c víi çc tæ chøc vµ c¬ quan qu¶n lý hµng ho¸ nhËp khÈu cña NhËt B¶n ®Ó sím cã ®−îc çc tho¶ thuËn vÒ sù c«ng nhËn lÉn nhau vÒ çc tiªu chuÈn vµ uû quyÒn cho nhau trong viÖc kiÓm tra chÊt l−îng s¶n phÈm vµ vÖ sinh an toµn thùc phÈm... ®Ó gi¶m chi phÝ cho doanh nghiÖp khi ph¶i ®èi mÆt víi çc lo¹i rµo c¶n nµy.

(iii) N©ng cao n¨ng lùc ho¹t ®éng cña çc §iÓm hái ®¸p vÒ hµng rµo kü thuËt th−¬ng m¹i

Nh»m t¹o nÒn mãng cho viÖc x©y dùng mét hÖ thèng çc quy chuÈn, tiªu chuÈn thèng nhÊt phï hîp víi çc nguyªn t¾c cña HiÖp ®Þnh TBT, th¸ng 6/2006, Quèc héi ViÖt Nam ®· ban hµnh LuËt Tiªu chuÈn vµ quy chuÈn kü thuËt cã hiÖu lùc thi hµnh tõ ngµy 01/01/2007. §ång thêi, chuÈn bÞ vµ duy tr× viÖc thùc hiÖn HiÖp ®Þnh TBT cña ViÖt Nam khi ®· lµ thµnh viªn WTO, Thñ t−íng ChÝnh phñ còng ®· ban hµnh QuyÕt ®Þnh 444/Q§-TTg vÒ phª duyÖt §Ò ¸n triÓn khai thùc hiÖn HiÖp ®Þnh TBT vµ QuyÕt ®Þnh 114/Q§-TTg vÒ viÖc thµnh lËp vµ ban hµnh Quy chÕ tæ chøc vµ ho¹t ®éng cña m¹ng l−íi TBT ViÖt Nam.

ViÖc thùc hiÖn çc yªu cÇu cña HiÖp ®Þnh TBT cña ViÖt Nam ®· ®−îc triÓn khai kÞp thêi vµ ®· ®¹t ®−îc kÕt qu¶ nhÊt ®Þnh. Tuy nhiªn, ®Ó n©ng cao n¨ng lùc ho¹t ®éng cña çc ®iÓm hái ®¸p vÒ hµng rµo kü thuËt th−¬ng m¹i, cÇn thùc hiÖn mét sè vÊn ®Ò sau:

- Thø nhÊt, sù quan t©m ®óng møc cña chÝnh phñ ®èi víi §iÓm hái ®¸p TBT lµ hÕt søc quan träng. Ch¼ng h¹n nh− ®Ó x¸c ®Þnh râ vai trß cña c«ng t¸c th«ng b¸o TBT, Trung Quèc ®· ®−a ra nh÷ng quy ®Þnh râ rµng vÒ chøc n¨ng vµ nhiÖm vô cña §iÓm hái ®¸p, ®ång thêi ®¶m b¶o ®Çy ®ñ sù hç trî vÒ tµi chÝnh cho ho¹t ®éng cña §iÓm hái ®¸p.

- Thø hai, nguyªn t¾c lµm viÖc cña ®iÓm hái ®¸p ph¶i râ rµng, ®ßi hái ph¶i tu©n thñ theo mét quy tr×nh cô thÓ, nghiªm tóc. Cã thÓ lÊy mét vÝ dô trong viÖc göi çc th«ng b¸o TBT cña Trung Quèc, tr−íc hÕt çc c¬ quan chÝnh phñ sÏ ®iÒn vµo çc mÉu th«ng b¸o vÒ néi dung quy ®Þnh kü thuËt hay thñ tôc hîp chuÈn, sau ®ã chuyÓn sang cho §iÓm hái ®¸p kiÓm tra l¹i tr−íc khi tr×nh lªn Bé Th−¬ng m¹i. Bé Th−¬ng m¹i sÏ kiÓm tra l¹i th«ng b¸o nµy råi tr×nh lªn Ban Th− ký cña WTO th«ng qua Ph¸i ®oµn th−êng trùc t¹i WTO.

70

- Thø ba, ®éi ngò nh©n viªn cña §iÓm hái ®¸p ph¶i ®−îc tuyÓn chän kü l−ìng, cã tr×nh ®é chuyªn m«n, kü thuËt cao, tr×nh ®é tiÕng Anh tèt, phong çch lµm viÖc chuyªn nghiÖp vµ ®−îc trang bÞ çc thiÕt bÞ v¨n phßng hiÖn ®¹i. §©y lµ mét c«ng viÖc ®ßi hái sù chuyªn t©m nghiªn cøu, cã tr¸ch nhiÖm cao vµ ph¶i cã tr×nh ®é nhÊt ®Þnh. Do vËy, viÖc cã ®−îc mét ®éi ngò chuyªn viªn, çn bé lµ hÕt søc quan träng, ®ãng vai trß quyÕt ®Þnh trong viÖc thµnh c«ng cña §iÓm hái ®¸p.

- Cuèi cïng, viÖc chñ ®éng tham gia vµo çc cuéc häp cña ñy ban TBT vµ çc ho¹t ®éng liªn quan kh¸c còng hÕt søc quan träng, nhê ®ã mµ §iÓm hái ®¸p kÞp thêi n¾m ®−îc xu thÕ vµ chñ ®éng phèi hîp trong c«ng t¸c TBT. Gãp phÇn cËp nhËt çc th«ng tin chÝnh x¸c cho çc doanh nghiÖp trong n−íc, ®Æc biÖt lµ nh÷ng doanh nghiÖp tham gia xuÊt khÈu.

(iv) N©ng cao hiÖu qu¶ cña ®¹i diÖn th−¬ng m¹i t¹i NhËt B¶n

HÖ thèng çc th−¬ng vô ®· gãp phÇn t¹o m«i tr−êng ph¸p lý thuËn lîi ®Ó cñng cè, ph¸t triÓn, më réng thÞ tr−êng n−íc ngoµi; hç trî doanh nghiÖp t×m kiÕm th«ng tin, ®iÒu tra thÞ tr−êng, t×m kiÕm ®èi t¸c kinh doanh; tham gia c«ng t¸c xóc tiÕn th−¬ng m¹i ®Ó më réng thÞ tr−êng vµ t¨ng kh¶ n¨ng xuÊt khÈu hµng ho¸.

Trong thêi gian tíi, th−¬ng vô t¹i thÞ tr−êng NhËt B¶n cÇn trë thµnh trung t©m th«ng tin cña quèc gia t¹i çc n−íc së t¹i, lµm cÇu nèi tin cËy cho çc th−¬ng nh©n, çc nhµ ®Çu t− trong vµ ngoµi n−íc. Çc çn bé th−¬ng vô n¾m b¾t nhu cÇu xuÊt khÈu hµng n«ng, l©m, thuû s¶n cña thÞ tr−êng NhËt B¶n, theo dâi chÆt chÏ biÕn ®éng gi¸ c¶ vµ kÞp thêi cã th«ng tin c¶nh b¸o ®èi víi çc mÆt hµng xuÊt khÈu cña ViÖt Nam cã nguy c¬ bÞ vÊp ph¶i çc hµng rµo kü thuËt th−¬ng m¹i t¹i NhËt B¶n. Víi −u thÕ n¾m râ hÖ thèng ph¸p luËt th−¬ng m¹i cña NhËt B¶n, th−¬ng vô cÇn sím ph¸t hiÖn vµ hç trî çc doanh nghiÖp tõ cung cÊp th«ng tin tíi bè trÝ çc cuéc gÆp gì, tiÕp xóc nh»m xö lý kÞp thêi çc hµng rµo kü thuËt th−¬ng m¹i. MÆt kh¸c, tham t¸n th−¬ng m¹i t¹i NhËt B¶n cÇn tËp trung nghiªn cøu t×nh h×nh chÝnh trÞ, thÞ tr−êng, hµng ho¸, chÝnh s¸ch vµ biÖn ph¸p qu¶n lý xuÊt nhËp khÈu cña NhËt B¶n nh»m t− vÊn, kiÕn nghÞ çc gi¶i ph¸p mang tÝnh ®Þnh h−íng vÒ chÝnh s¸ch ®èi víi thÞ tr−êng nµy.

(v) T¨ng c−êng ho¹t ®éng ngo¹i giao kinh tÕ, xóc tiÕn xuÊt khÈu

§Èy m¹nh çc biÖn ph¸p hç trî, xóc tiÕn th−¬ng m¹i t¹i NhËt B¶n th«ng qua viÖc:

+ T¨ng c−êng h¬n n÷a ho¹t ®éng xóc tiÕn th−¬ng m¹i t¹i NhËt B¶n, chän çc s¶n phÈm phï hîp chiÕn l−îc ®Èy m¹nh xuÊt khÈu sang NhËt B¶n, gãp phÇn t¹o lËp ®−îc m¹ng l−íi çc ®èi t¸c tiªu thô hµng nhËp khÈu tõ ViÖt Nam víi sè l−îng lín vµ æn ®Þnh.

71

+ Tæ chøc thËt tèt vµ hiÖu qu¶ cao çc ch−¬ng tr×nh xóc tiÕn th−¬ng m¹i quèc gia. Ngoµi çc ho¹t ®éng xóc tiÕn th−¬ng m¹i trong Ch−¬ng tr×nh xóc tiÕn th−¬ng m¹i quèc gia, çc ®Þa ph−¬ng, ngµnh hµng ph¶i cã ch−¬ng tr×nh riªng cña m×nh.

+ T¨ng c−êng ho¹t ®éng vµ n©ng cao hiÖu qu¶ cña ch−¬ng tr×nh x©y dùng th−¬ng hiÖu hµng ViÖt Nam t¹i NhËt B¶n.

+ Qu¶ng ço xóc tiÕn th−¬ng m¹i trªn çc ph−¬ng tiÖn th«ng tin ®¹i chóng. Chi phÝ qu¶ng ço ë NhËt B¶n t−¬ng ®èi ®¾t, do ®ã, çc c«ng ty ViÖt Nam cã thÓ qu¶ng ço trªn tê b¸o hoÆc çc tr¹m truyÒn h×nh ®Þa ph−¬ng vµ khu vùc vµ çc tê nhËt b¸o cã chi phÝ thÊp h¬n vµ cã thÓ cã Ých ®èi víi nh÷ng hµng ho¸ ®−îc ph©n phèi réng r·i trong ph¹m vi mét khu vùc cô thÓ vµ cã thÓ tiÕp cËn mét ®èi t−îng ng−êi tiªu dïng cô thÓ.

(vi) Nhanh chãng x©y dùng bé quy tr×nh VietGAP

NÕu chóng ta muèn thµnh c«ng trong viÖc ®−a s¶n phÈm ra thÞ tr−êng thÕ giíi nãi chung vµ më réng xuÊt khÈu trªn thÞ tr−êng NhËt B¶n nãi riªng th× ph¶i chøng tá kh¶ n¨ng cung cÊp çc s¶n phÈm ®¸p øng yªu cÇu vÒ an toµn vÖ sinh thùc phÈm theo tiªu chuÈn GAP (Good Agricultural Practice - Tiªu chuÈn thùc hµng n«ng nghiÖp tèt).

Çc n−íc trong WTO ®Òu ®Æt ra nh÷ng yªu cÇu riªng vÒ an toµn vÖ sinh thùc phÈm nh− EU cã EureGAP, Australia cã Fresh care... kh«ng chØ ®¶m b¶o søc kháe ng−êi tiªu dïng mµ cßn lµ rµo c¶n kü thuËt mµ çc n−íc sö dông ®Ó h¹n chÕ mÆt hµng nhËp khÈu nµo ®ã. ViÖt Nam cÇn tham kh¶o bé tiªu chuÈn AseanGAP (quy tr×nh GAP chÝnh thøc cña çc n−íc thµnh viªn Asean, c«ng bè ®Çu th¸ng 11-2006) vµ çc yªu cÇu cña bé tiªu chuÈn EuroGAP ®Ó nhanh chãng x©y dùng bé quy tr×nh VietGAP. Tõ ®ã cã ch−¬ng tr×nh tËp huÊn cho n«ng d©n vµ xem ®©y lµ mét trong çc h×nh thøc “trî cÊp” cña Nhµ n−íc gióp n«ng d©n tham gia vµo cuéc ch¬i WTO mét çch hîp lÖ ®Ó t¨ng kh¶ n¨ng c¹nh tranh xuÊt khÈu hµng n«ng, l©m, thuû s¶n. §iÒu quan träng kh«ng kÐm lµ Bé tiªu chuÈn VietGAP còng ph¶i ®−îc sö dông nh− lµ mét “rµo c¶n” b¶o vÖ n«ng s¶n trong n−íc, buéc hµng n«ng s¶n çc n−íc nhËp khÈu vµo ViÖt Nam còng ph¶i ®¸p øng nh÷ng quy ®Þnh nµy.

(vii) KiÓm tra, gi¸m s¸t chÆt chÏ tÊt c¶ çc kh©u tõ s¶n xuÊt ®Õn chÕ biÕn vµ xuÊt khÈu

Thùc hiÖn gi¶i ph¸p nµy th«ng qua quy ho¹ch vïng s¶n xuÊt s¶n phÈm chuyªn cung cÊp nguån hµng cho xuÊt khÈu sang thÞ tr−êng NhËt B¶n; x©y d−ng mét sè trung t©m kiÓm ®Þnh tiªu chuÈn vµ cÊp giÊy chøng nhËn s¶n phÈm ®ñ tiªu

72

chuÈn xuÊt khÈu sang NhËt B¶n; nghiªn cøu kü quy ®Þnh cña thÞ tr−êng NhËt B¶n ®Ó h−íng dÉn çc doanh nghiÖp thùc hiÖn; n©ng cao n¨ng lùc kiÓm tra, kiÓm nghiÖm nh»m ®¸p øng quy ®Þnh cña thÞ tr−êng nhËp khÈu...

(viii) Phèi hîp chÆt chÏ víi çc c¬ quan thÈm quyÒn NhËt B¶n trong gi¶i quyÕt çc vÊn ®Ò vÒ hµng rµo kü thuËt th−¬ng m¹i

Thùc hiÖn gi¶i ph¸p nµy nh»m trao ®æi th«ng tin vÒ luËt lÖ, quy ®Þnh, kinh nghiÖm kiÓm tra, kiÓm nghiÖm çc chØ tiªu an toµn vÖ sinh thùc phÈm, c«ng nhËn kÕt qu¶ kiÓm tra lÉn nhau, cung cÊp th«ng tin vÒ çc tr−êng hîp vi ph¹m. §ång thêi, ®Ò nghÞ phÝa NhËt B¶n phèi hîp trong viÖc cung cÊp çc ph−¬ng ph¸p kiÓm nghiÖm, møc giíi h¹n ph¸t hiÖn cho phÐp vµ ®Ò nghÞ phÝa NhËt B¶n hç trî kü thuËt trong c«ng t¸c kiÓm tra, kiÓm nghiÖm çc s¶n phÈm xuÊt khÈu vµo NhËt B¶n. Ngoµi ra, nhµ n−íc còng cÇn t¸c ®éng tÝch cùc qua HiÖp héi çc nhµ nhËp khÈu n«ng, l©m, thñy s¶n NhËt B¶n nh»m hç trî doanh nghiÖp xuÊt khÈu trong n−íc kÞp thêi th¸o gì khã kh¨n khi xuÊt khÈu sang thÞ tr−êng nµy...

3.3.2. Gi¶i ph¸p ®èi víi HiÖp héi

Cho tíi nay, n−íc ta cã kho¶ng 30 HiÖp héi doanh nghiÖp ngµnh hµng vµ ®−îc thµnh lËp tõ sau khi thùc hiÖn ®−êng lèi ®æi míi cña §¶ng, theo quyÕt ®Þnh sè 158/Q§-TTg ngµy 2/3/1999 cña Thñ t−íng ChÝnh phñ cho phÐp thµnh lËp vµ phª duyÖt ®iÒu lÖ çc Héi, HiÖp héi, çc tæ chøc kinh tÕ. Nh×n chung, ho¹t ®éng cña çc HiÖp héi ë n−íc ta ®Òu tËp trung vµo mét sè néi dung vµ ®· ®¹t ®−îc mét sè kÕt qu¶ chñ yÕu nh− sau:

- HiÖp héi ®· thùc hiÖn ®−îc chøc n¨ng lµ cÇu nèi gi÷a doanh nghiÖp víi Nhµ n−íc. Çc HiÖp héi ®· tÝch cùc tæng hîp çc kiÕn nghÞ cña çc héi viªn vÒ c¬ chÕ, chÝnh s¸ch cña Nhµ n−íc ®Ó tõ ®ã kiÕn nghÞ víi ChÝnh phñ vµ çc Bé, ngµnh th¸o gì khã kh¨n cho ngµnh hoÆc ®Ó x©y dùng çc chÝnh s¸ch qu¶n lý cho phï hîp.

- HiÖp héi ®· quan t©m ®Õn c«ng t¸c xóc tiÕn th−¬ng m¹i, nhÊt lµ çc HiÖp héi lín nh− thuû s¶n, l−¬ng thùc, cµ phª...

- Mét sè HiÖp héi ®· thùc hiÖn kh¸ tèt c«ng t¸c ®èi ngo¹i cña ngµnh trong viÖc hîp t¸c víi çc Tæ chøc quèc tÕ, tham gia tranh tông quèc tÕ nh»m b¶o vÖ lîi Ých vµ n©ng cao vÞ thÕ cña ngµnh trong céng ®ång quèc tÕ, xóc tiÕn çc dù ¸n hç trî kü thuËt, hç trî s¶n xuÊt cña céng ®ång quèc tÕ dµnh cho ViÖt Nam. Ch¼ng h¹n HiÖp héi Cµ phª - Ca cao ®· tham gia vai trß lµ thµnh viªn cña Tæ chøc Cµ phª quèc tÕ (ICO), HiÖp héi ChÕ biÕn vµ xuÊt khÈu thuû s¶n ViÖt Nam ®· tham gia tÝch cùc vµo viÖc ®Êu tranh víi phÝa Hoa Kú trong çc vô viÖc tranh

73

chÊp th−¬ng hiÖu ç tra, ç basa vµ vô kiÖn chèng b¸n ph¸ gi¸ cña Hoa Kú ®èi víi çc s¶n phÈm ç tra, ç basa vµ t«m cña ViÖt Nam.

Tuy nhiªn, çc HiÖp héi cña ViÖt Nam ch−a thùc sù cã søc c¹nh tranh vµ sù liªn kÕt chÆt chÏ. Ç biÖt víi mét sè HiÖp héi, hiÖn t−îng c¹nh tranh kh«ng lµnh m¹nh gi÷a çc héi viªn (tranh mua, tranh b¸n) vÉn x¶y ra, viÖc vi ph¹m nghÞ quyÕt cña HiÖp héi lµ kh¸ phæ biÕn nh−ng c¬ chÕ ng¨n chÆn vµ xö lý l¹i kÐm hiÖu qu¶. Nh×n chung, çc kiÕn nghÞ cña HiÖp héi chØ tËp trung vµo kiÕn nghÞ víi ChÝnh phñ vÒ vÊn ®Ò bï lç, bï l·i suÊt, th−ëng hoÆc hç trî tµi chÝnh; mét sè kiÕn nghÞ mang tÝnh chÊt côc bé, kh«ng phï hîp víi th«ng lÖ quèc tÕ vµ quy ®Þnh cña WTO. HÇu hÕt çc HiÖp héi kh«ng quan t©m ®Õn c«ng t¸c dù b¸o vµ chuÈn bÞ çc ®iÒu kiÖn ®Ó ®èi phã víi çc rµo c¶n trong th−¬ng m¹i quèc tÕ khi xuÊt khÈu hµng ho¸ ra thÞ tr−êng n−íc ngoµi.

Tõ thùc tr¹ng vµ nh÷ng tån t¹i nh− trªn, ®Ó n©ng cao h¬n n÷a vai trß cña HiÖp héi ngµnh hµng trong viÖc xö lý vµ ®¸p øng víi çc rµo c¶n th−¬ng m¹i nãi chung vµ víi hµng rµo kü thuËt th−¬ng m¹i cña NhËt B¶n nãi riªng, chóng t«i kiÕn nghÞ mét sè gi¶i ph¸p sau:

(i) N©ng cao n¨ng lùc thu thËp vµ xö lý th«ng tin:

Çc HiÖp héi ph¶i thµnh lËp hoÆc cñng cè bé phËn th«ng tin cña HiÖp héi ®Ó thu thËp vµ xö lý th«ng tin cã tÝnh chÊt chuyªn ngµnh vÒ thÞ tr−êng NhËt B¶n. Mét ®iÒu ®¬n gi¶n lµ muèn cho çc doanh nghiÖp cña ngµnh hµng ®¸p øng ®−îc hµng rµo kü thuËt th−¬ng m¹i NhËt B¶n th× ph¶i nhËn d¹ng ®−îc çc hµng rµo kü thuËt ®ã lµ g×, nh− thÕ nµo vµ biÖn ph¸p kh¾c phôc hay ®èi phã ra sao?. Tuy vËy, phÇn lín çc HiÖp héi cña chóng ta míi chØ cã ®−îc çc th«ng tin vÒ thÞ tr−êng trong n−íc vµ çc chÝnh s¸ch th−¬ng m¹i néi ®Þa chø ch−a tiÕp cËn ®−îc víi çc th«ng tin chuyªn s©u ®Ó ®èi phã víi çc rµo c¶n th−¬ng m¹i nãi chung vµ víi hµng rµo kü thuËt th−¬ng m¹i NhËt B¶n nãi riªng.

(ii) N©ng cao n¨ng lùc ho¹t ®éng cña çc HiÖp héi:

N©ng cao n¨ng lùc ho¹t ®éng cña çc HiÖp héi th«ng qua viÖc t¨ng c−êng nguån nh©n lùc am hiÓu vÒ çc biÖn ph¸p qu¶n lý nhËp khÈu cña NhËt B¶n, trong ®ã, ®Çu t− c¬ së vËt chÊt kü thuËt cho HiÖp héi cho t−¬ng xøng víi sù ph¸t triÓn s¶n xuÊt kinh doanh vµ xuÊt khÈu cña ngµnh hµng, t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi ®Ó çc HiÖp héi tham gia vµo çc tæ chøc hoÆc hiÖp héi ngµnh hµng quèc tÕ. §ång thêi cÇn hç trî cho çc HiÖp héi trong viÖc x©y dùng vµ thùc hiÖn çc ch−¬ng tr×nh xóc tiÕn th−¬ng m¹i. N¨ng lùc ho¹t ®éng cña HiÖp héi cã ®−îc t¨ng c−êng vµ cñng cè v÷ng m¹nh th× HiÖp héi míi cã thÓ ph¸t huy tèt vai trß ®Þnh h−íng vµ hç trî cho çc doanh nghiÖp trong viÖc chñ ®éng ®èi phã víi

74

hµng rµo kü thuËt th−¬ng m¹i cña NhËt B¶n nh»m ®Èy m¹nh xuÊt khÈu hµng n«ng, l©m, thuû s¶n sang thÞ tr−êng nµy.

(iii) Phæ biÕn nh÷ng quy ®Þnh, rµo c¶n kü thuËt míi cña NhËt B¶n ®èi víi çc s¶n phÈm n«ng, l©m, thñy s¶n nhËp khÈu tíi çc doanh nghiÖp xuÊt khÈu cña ViÖt Nam ®Ó çc doanh nghiÖp cã thÓ n¾m b¾t kÞp thêi th«ng tin vµ cã nh÷ng chuÈn bÞ ®èi phã.

3.3.3. Gi¶i ph¸p ®èi víi çc tæ chøc t− vÊn ph¸p luËt

Tuy cã nh÷ng biÕn ®éng theo t×nh h×nh thùc tiÔn cña thÞ tr−êng thÕ giíi nh−ng nh×n chung c¬ cÊu thÞ tr−êng xuÊt khÈu cña ViÖt Nam lu«n ë trong kho¶ng: Hoa Kú chiÕm 20%; EU chiÕm 20%; NhËt B¶n chiÕm 15%; ASEAN chiÕm 15%; Trung Quèc chiÕm 10%... Râ rµng lµ thÞ tr−êng xuÊt khÈu hµng ho¸ cña ViÖt Nam chñ yÕu tËp trung vµo çc n−íc c«ng nghiÖp ph¸t triÓn vµ çc n−íc ®· lµ thµnh viªn chÝnh thøc cña WTO.

Çc n−íc ®· lµ thµnh viªn cña WTO khi x©y dùng ph¸p luËt vÒ th−¬ng m¹i ®Òu ph¶i dùa vµo çc nguyªn t¾c c¬ b¶n cña WTO song nh×n chung ph¸p luËt vÒ th−¬ng m¹i cña çc n−íc nµy th−êng rÊt chi tiÕt vµ phøc t¹p tíi møc mµ doanh nghiÖp ViÖt Nam rÊt khã cã thÓ cËp nhËt vµ hiÓu râ ®−îc. §Ó çc doanh nghiÖp tù t×m hiÓu vµ cã thÓ vËn dông çc ®iÒu luËt phøc t¹p nh− vËy vµo thùc tiÔn kinh doanh sÏ mÊt rÊt nhiÒu thêi gian vµ çc kho¶n chi phÝ lín kh«ng cÇn thiÕt kh¸c.

Tõ thùc tiÔn nh− trªn, ®Ò tµi kiÕn nghÞ cÇn ph¶i ph¸t triÓn vµ n©ng cao n¨ng lùc ho¹t ®éng cho çc tæ chøc vµ luËt s− cña ViÖt Nam trong c«ng t¸c t− vÊn ph¸p luËt cho çc doanh nghiÖp, trong ®ã, cÇn tËp trung vµo mét sè gi¶i ph¸p chñ yÕu lµ:

(i) Hoµn thiÖn quy chÕ ho¹t ®éng cña çc tæ chøc vµ ç nh©n hµnh nghÒ t− vÊn ph¸p luËt nãi chung vµ t− vÊn vÒ ph¸p luËt th−¬ng m¹i quèc tÕ nãi riªng.

(ii) Lùa chän mét sè luËt s− cña ViÖt Nam lµ nh÷ng ng−êi cã phÈm chÊt chÝnh trÞ tèt, cã n¨ng lùc chuyªn m«n vµ tr×nh ®é ngo¹i ng÷ ®Ó göi ®i ®µo t¹o ë n−íc ngoµi nh»m bæ sung thªm çc träng tµi kinh tÕ, th−¬ng m¹i cã ®¼ng cÊp quèc tÕ ®Ó cã thÓ tham gia cã hiÖu qu¶ vµo viÖc gi¶i quyÕt çc tranh chÊp trong th−¬ng m¹i quèc tÕ.

(iii) §Ó ®¸p øng ®−îc çc hµng rµo kü thuËt th−¬ng m¹i NhËt B¶n, cÇn thiÕt ph¶i cã çc hiÖn diÖn th−¬ng m¹i cña ViÖt Nam ë thÞ tr−êng NhËt B¶n ®Ó ®¨ng ký vµ th«ng b¸o. V× vËy, cÇn cã çc thñ tôc ph¸p lý vµ ®iÒu kiÖn kinh tÕ ban ®Çu ®Ó çc luËt s− hay tæ chøc t− vÊn cña ViÖt Nam cã thÓ sang NhËt B¶n nh»m thùc thi çc c«ng viÖc trªn.

75

(iv) Çc tæ chøc t− vÊn ph¸p luËt cÇn tham gia vµo ch−¬ng tr×nh phæ biÕn ph¸p luËt vÒ héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ.


Doanh nghiÖp ®−îc x¸c ®Þnh lµ chñ thÓ trong viÖc v−ît çc hµng rµo kü thuËt NhËt B¶n ®Ó ®Èy m¹nh xuÊt khÈu hµng n«ng, l©m, thuû s¶n sang thÞ tr−êng NhËt B¶n. V× vËy, gi¶i ph¸p ®èi víi doanh nghiÖp lµ:

(i) §æi míi tæ chøc vµ ph−¬ng thøc ho¹t ®éng cña doanh nghiÖp

Trong thùc tiÔn, çc doanh nghiÖp ho¹t ®éng kinh doanh xuÊt khÈu ë n−íc ta th−êng ®−îc tæ chøc theo kiÓu ®Þnh h−íng vÒ s¶n xuÊt hoÆc ®Þnh h−íng vÒ b¸n hµng mµ kh«ng ®−îc tæ chøc theo ®Þnh h−íng tíi kh¸ch hµng. Víi kiÓu tæ chøc nh− trªn chØ phï hîp víi ph−¬ng thøc xuÊt khÈu theo çc phi vô cã hîp ®ång. §Ó cã thÓ v−ît qua hµng rµo kü thuËt th−¬ng m¹i NhËt B¶n, phôc vô cho viÖc ®Èy m¹nh xuÊt khÈu hµng n«ng, l©m, thuû s¶n vµ xuÊt khÈu mét çch æn ®Þnh, t¨ng tr−ëng bÒn v÷ng, çc doanh nghiÖp cÇn tæ chøc theo ®Þnh h−íng kh¸ch hµng. §iÒu ®ã cã nghÜa lµ tæ chøc hÖ qu¶n trÞ doanh nghiÖp ph¶i qu¸n triÖt triÕt lý kh¸ch hµng, tøc lµ kh¸ch hµng cÇn g×, cÇn tho¶ m·n nhu cÇu thÕ nµo vµ ë ®©u th× tæ chøc c¬ cÊu ho¹t ®éng nh»m ®¸p øng yªu cÇu ®ã, nhÊt lµ nh÷ng kh¸ch hµng NhËt B¶n khã tÝnh. ChØ cã nh− vËy míi cã thÓ tiªn ®o¸n tr−íc ®−îc nh÷ng hµng rµo kü thuËt th−¬ng m¹i míi cã thÓ ph¸t sinh ®Ó chñ ®éng ®èi phã v−ît qua, ®Èy m¹nh xuÊt khÈu hµng n«ng, l©m, thuû s¶n. §ång thêi, vÒ vËn hµnh tæ chøc doanh nghiÖp cÇn ph¶i ®¶m b¶o qu¶n trÞ theo ®Þnh h−íng chiÕn l−îc vµ hiÖu n¨ng t¸c nghiÖp cña doanh nghiÖp, tøc lµ ph¶i cã chiÕn l−îc v−ît qua çc hµng rµo kü thuËt th−¬ng m¹i NhËt B¶n víi nh÷ng gi¶i ph¸p chiÕn l−îc cho thêi kú dµi, võa ph¶i cã çc biÖn ph¸p h÷u hiÖu ®Ó ®èi phã víi çc t×nh thÕ trong ng¾n h¹n.

Trong thêi ®¹i bïng næ c«ng nghÖ th«ng tin vµ sù ph¸t triÓn hÕt søc nhanh chãng cña th−¬ng m¹i ®iÖn tö, çc doanh nghiÖp NhËt B¶n ®Òu ¸p dông th−¬ng m¹i ®iÖn tö hoÆc sö dông çc ph−¬ng tiÖn c«ng nghÖ th«ng tin hiÖn ®¹i phôc vô cho ho¹t ®éng kinh doanh, nhÊt lµ trong viÖc xóc tiÕn th−¬ng m¹i, ký kÕt çc hîp ®ång vµ thanh to¸n quèc tÕ. Doanh nghiÖp ViÖt Nam muèn hîp t¸c kinh doanh víi çc doanh nghiÖp NhËt B¶n th× b¾t buéc ph¶i sö dông c«ng nghÖ th«ng tin vµ ¸p dông th−¬ng m¹i ®iÖn tö, do ®ã còng ph¶i ®æi míi tæ chøc vµ ph−¬ng thøc ho¹t ®éng cña doanh nghiÖp dùa trªn çc c«ng nghÖ th«ng tin hiÖn ®¹i.

(ii) §Çu t−, ®æi míi c«ng nghÖ, n©ng cao n¨ng lùc c¹nh tranh cña doanh nghiÖp vµ hµng n«ng, l©m, thuû s¶n khi xuÊt khÈu vµo thÞ tr−êng NhËt B¶n

76

MÆc dï nhiÒu hµng n«ng, l©m, thuû s¶n ®· xuÊt khÈu ®−îc vµo thÞ tr−êng NhËt B¶n nh−ng s¶n phÈm vµ doanh nghiÖp cña ViÖt Nam cßn cã n¨ng lùc c¹nh tranh thÊp h¬n nhiÒu víi çc doanh nghiÖp Trung Quèc vµ Th¸i Lan cïng xuÊt khÈu mÆt hµng t−¬ng tù. Muèn ®Èy m¹nh xuÊt khÈu hµng ho¸ th× viÖc n©ng cao n¨ng lùc c¹nh tranh cña doanh nghiÖp cÇn tËp trung vµo: (i) chiÕn l−îc kinh doanh cña doanh nghiÖp, (ii) tr×nh ®é khoa häc c«ng nghÖ, kh¶ n¨ng tiÕp cËn vµ ®æi míi c«ng nghÖ, (iii) s¶n phÈm cña doanh nghiÖp, (iv) n¨ng suÊt lao ®éng, (v) chi phÝ s¶n xuÊt vµ qu¶n lý, (vi) ®Çu t− cho nghiªn cøu, triÓn khai. Nh− vËy, n¨ng lùc c¹nh tranh cña doanh nghiÖp bÞ chi phèi bëi chiÕn l−îc kinh doanh cña doanh nghiÖp ®óng hay sai, nÕu cã chiÕn l−îc ®óng ®¾n vµ tr×nh ®é khoa häc c«ng nghÖ cao (®Æc biÖt lµ c«ng nghÖ qu¶n lý) th× kh¶ n¨ng c¹nh tranh ®−îc n©ng cao. VÒ s¶n phÈm, nh×n chung nhiÒu hµng n«ng, l©m, thuû s¶n xuÊt khÈu cña ViÖt Nam vµo thÞ tr−êng NhËt B¶n cßn bÞ h¹n chÕ vÒ n¨ng lùc c¹nh tranh do chÊt l−îng, gi¸ c¶, mÉu m· hµng ho¸. §Ó n©ng cao n¨ng lùc c¹nh tranh cña hµng n«ng, l©m, thuû s¶n ph¶i sö dông nhiÒu biÖn ph¸p kh¸c nhau, song c¬ b¶n nhÊt lµ ph¶i cã chiÕn l−îc ®Çu t−, ®æi míi c«ng nghÖ ®Ó h¹ gi¸ thµnh vµ n©ng cao tr×nh ®é qu¶n lý vµ kü n¨ng cña çn bé, nh©n viªn trong doanh nghiÖp còng sÏ t¹o ra kh¶ n¨ng gi¶m chi phÝ vµ n©ng cao n¨ng lùc c¹nh tranh trªn thÞ tr−êng.

(iii) Chñ ®éng triÓn khai ¸p dông çc hÖ thèng qu¶n lý chÊt l−îng theo tiªu chuÈn quèc tÕ vµ ®¸p øng yªu cÇu b¶o vÖ søc kháe vµ m«i tr−êng

Doanh nghiÖp xuÊt khÈu hµng n«ng, l©m, thuû s¶n cña ViÖt Nam ph¶i chñ ®éng thùc hiÖn qu¶n lý chÊt l−îng theo çc tiªu chuÈn, quy chuÈn do NhËt B¶n ®−a ra. V× vËy, ®Ó ®Èy m¹nh xuÊt khÈu hµng n«ng, l©m, thuû s¶n sang NhËt B¶n, çc doanh nghiÖp cÇn chñ ®éng triÓn khai ¸p dông çc tiªu chuÈn vµ quy ®Þnh vÒ chÊt l−îng hµng ho¸ còng nh− çc quy ®Þnh vÒ m«i tr−êng cã liªn quan. Theo ®ã, ®Ó më réng kh¶ n¨ng xuÊt khÈu hµng n«ng, l©m, thuû s¶n sang thÞ tr−êng NhËt B¶n, çc doanh nghiÖp cÇn chñ ®éng x©y dùng vµ triÓn khai ¸p dông çc hÖ thèng qu¶n lý chÊt l−îng quèc tÕ nh− ISO 9000, HACCP vµ ISO 14 000, SA 8000... ®Ó lµm nÒn t¶ng cho viÖc v−ît qua hµng rµo kü thuËt th−¬ng m¹i NhËt B¶n.

Çc nhµ chÕ biÕn cña ViÖt Nam cÇn chó träng t¨ng c−êng çc ch−¬ng tr×nh phßng chèng rñi ro th«ng qua viÖc ®¸nh gi¸ sù phï hîp víi HACCP trong s¶n xuÊt vµ chÕ biÕn çc s¶n phÈm n«ng, l©m, thuû s¶n xuÊt khÈu. §iÒu nµy sÏ gióp çc nhµ xuÊt khÈu ®¶m b¶o an toµn thùc phÈm mét çch hiÖu qu¶ h¬n trong kh©u chÕ biÕn ®Ó cã thÓ qua bÊt kú mét ®iÓm kiÓm tra nhËp khÈu t¹i cöa khÈu nµo ë NhËt B¶n th«ng qua: (i) TiÕn hµnh çc ch−¬ng tr×nh phßng ngõa nguy c¬ l©y nhiÔm çc ho¸ chÊt ®éc h¹i ®èi víi çc s¶n phÈm n«ng, l©m, thuû s¶n xuÊt khÈu; (ii) LÊy chøng nhËn s¶n phÈm kh«ng cã t¹p chÊt, ho¸ chÊt

77

vµ çc vi sinh g©y h¹i cho tÊt c¶ çc s¶n phÈm xuÊt khÈu; (iii) Chó träng kh«ng bu«n b¸n hoÆc sö dông çc ho¸ chÊt ®éc h¹i trong s¶n xuÊt, chÕ biÕn çc s¶n phÈm n«ng, l©m, thuû s¶n; (iv) ThiÕt lËp mèi quan hÖ gÇn gòi gi÷a çc nhµ cung cÊp thuû h¶i s¶n vµ çc c«ng ty chÕ biÕn vµ chñ ®éng tiÕn hµnh ký kÕt hîp ®ång thu mua víi ng− d©n vµo ®Çu vô thu ho¹ch ®Ó ®¶m b¶o nguån cung cÊp nguyªn liÖu bÒn v÷ng.

(iv) Ph¸t triÓn vµ më réng hÖ thèng ph©n phèi hµng n«ng, l©m, thuû s¶n cña doanh nghiÖp trªn thÞ tr−êng NhËt B¶n

Thêi gian võa qua çc doanh nghiÖp xuÊt khÈu hµng n«ng, l©m, thuû s¶n ViÖt Nam sang thÞ tr−êng NhËt B¶n ph¶i xuÊt khÈu theo ph−¬ng thøc FOB lµ chñ yÕu do doanh nghiÖp ch−a cã ®iÒu kiÖn ®Ó th©m nhËp trùc tiÕp vµo hÖ thèng ph©n phèi cña NhËt B¶n. VÒ l©u dµi, ®Ó gi÷ v÷ng vµ më réng thÞ tr−êng NhËt B¶n cÇn ph¶i më réng hÖ thèng ph©n phèi t¹i chÝnh thÞ tr−êng nµy. Doanh nghiÖp cã thÓ sö dông çc doanh nh©n vµ doanh nghiÖp cña ng−êi ViÖt Nam ë NhËt B¶n lµm ®¹i lý b¸n hµng cho m×nh. Bªn c¹nh ®ã, cÇn lùa chän vµ chuÈn bÞ tèt çc ®iÒu kiÖn ®Ó x©y dùng çc chi nh¸nh hoÆc bé phËn vµ ph©n phèi ë thÞ tr−êng NhËt B¶n.

§Ó lµm ®−îc ®iÒu ®ã, doanh nghiÖp xuÊt khÈu hµng n«ng, l©m, thuû s¶n ph¶i ®Çu t− thÝch ®¸ng cho ho¹t ®éng xóc tiÕn xuÊt khÈu th«ng qua viÖc x©y dùng kÕ ho¹ch vµ tæ chøc triÓn khai ho¹t ®éng xóc tiÕn xuÊt khÈu. TiÕn hµnh tuyªn truyÒn, qu¶ng ço hµng ho¸ b»ng nhiÒu h×nh thøc, tÝch cùc tham gia çc héi chî, triÓn l·m quèc tÕ ®−îc tæ chøc trong n−íc vµ nÕu cã ®iÒu kiÖn cÇn tham gia çc héi chî triÓn l·m ë NhËt B¶n. X©y dùng trang Web trªn m¹ng Internet nh»m qu¶ng b¸ h×nh ¶nh vÒ doanh nghiÖp trªn m¹ng. Tranh thñ sù tµi trî cña Nhµ n−íc b»ng viÖc tham gia vµo çc ®oµn cña ChÝnh phñ vµ cña çc Bé vÒ xóc tiÕn th−¬ng m¹i, chñ ®éng chuÈn bÞ tham gia tr−ng bµy giíi thiÖu hµng ho¸ vµ thiÕt lËp çc ®Çu mèi giao dÞch b¸n hµng t¹i Trung t©m th−¬ng m¹i ViÖt Nam ë NhËt B¶n do Nhµ n−íc ®Çu t− x©y dùng.

(v) T¨ng c−êng çc ho¹t ®éng nghiªn cøu thÞ tr−êng

§Ó cã thÓ chñ ®éng ®èi phã vµ ®¸p øng ®−îc çc hµng rµo kü thuËt th−¬ng m¹i NhËt B¶n cÇn ph¶i ®Èy m¹nh çc ho¹t ®éng nghiªn cøu thÞ tr−êng ®Ó hiÓu râ h¬n vÒ thÞ tr−êng NhËt B¶n vµ ®Ó cho çc nhµ nhËp khÈu NhËt B¶n hiÓu râ h¬n vÒ hµng ho¸ vµ doanh nghiÖp m×nh. Do ®ã, nhiÒu doanh nghiÖp ®· quan t©m vµ dµnh kinh phÝ cho ®oµn ®i kh¶o s¸t thÞ tr−êng NhËt B¶n. ViÖc nghiªn cøu kh¶o s¸t nµy lµ cÇn thiÕt nh−ng nÕu kh«ng ®−îc chuÈn bÞ tèt vÒ néi dung, ph−¬ng ph¸p còng sÏ mang l¹i hiÖu qu¶ kh«ng cao vµ chØ phï hîp víi doanh nghiÖp cã quy m« lín. Cßn ®èi víi çc doanh nghiÖp cã quy m« nhá, ph¹m vi vÒ mÆt hµng

78

vµ thÞ tr−êng cßn h¹n chÕ cã thÓ sö dông çc kü n¨ng vµ ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu thÞ tr−êng th«ng qua çc ph−¬ng ph¸p ph©n tÝch thèng kª kinh tÕ tõ çc nguån tµi liÖu cã thÓ thu thËp ®−îc ë trong n−íc (®Æc biÖt lµ qua Internet v× trªn m¹ng Internet cã rÊt nhiÒu th«ng tin vµ chÝnh s¸ch thËm chÝ c¶ çc ®¬n hµng tõ phÝa doanh nghiÖp NhËt B¶n). §ång thêi cã thÓ kÕt hîp sö dông çc ph−¬ng ph¸p chuyªn gia, sö dông çc céng t¸c viªn ë NhËt B¶n (trong c¬ quan kinh tÕ, th−¬ng vô cña ViÖt Nam t¹i NhËt B¶n) hoÆc thuª kho¸n chuyªn gia t− vÊn trong HiÖp héi ngµnh hµng mµ doanh nghiÖp tham gia...

- Nghiªn cøu kü quy ®Þnh cña thÞ tr−êng nhËp khÈu, t¨ng c−êng tù kiÓm so¸t ®èi víi çc s¶n phÈm n«ng, l©m, thñy s¶n thùc phÈm xuÊt khÈu sang NhËt B¶n vµ kÞp thêi ph¶n ¸nh th«ng tin vÒ nh÷ng khã kh¨n v−íng m¾c khi xuÊt khÈu çc s¶n phÈm n«ng, l©m, thñy s¶n vµo thÞ tr−êng NhËt.

- T¨ng c−êng liªn doanh, liªn kÕt víi çc doanh nghiÖp s¶n xuÊt cña NhËt B¶n trong s¶n xuÊt vµ chÕ biÕn çc s¶n phÈm n«ng, l©m, thuû s¶n xuÊt khÈu nh»m ®¸p øng ®−îc çc tiªu chuÈn kü thuËt cña chÝnh thÞ tr−êng nµy vµ xuÊt khÈu trë l¹i NhËt B¶n.

(vi) §µo t¹o n©ng cao n¨ng lùc ®éi ngò çn bé qu¶n trÞ doanh nghiÖp

Muèn thµnh c«ng trªn thÞ tr−êng NhËt B¶n ®ßi hái ph¶i cã çc nhµ qu¶n trÞ doanh nghiÖp giái, cã t− duy chiÕn l−îc ®óng ®¾n vµ cã kh¶ n¨ng xö lý tèt nh÷ng t×nh huèng bÊt th−êng do sù thay ®æi cña m«i tr−êng vµ thÞ tr−êng. §a phÇn ®éi ngò çn bé qu¶n trÞ doanh nghiÖp cßn thiÕu hiÓu biÕt vÒ luËt ph¸p, chÝnh s¸ch, tr×nh ®é ngo¹i ng÷, ®Æc ®iÓm vµ xu h−íng cña thÞ tr−êng NhËt B¶n nªn ph¶i ®−îc ®µo t¹o vµ ®µo t¹o l¹i. Doanh nghiÖp cÇn ph¶i tranh thñ çc nguån hç trî tµi chÝnh cña Nhµ n−íc vµ çc tæ chøc quèc tÕ cho c«ng t¸c ®µo t¹o, mÆt kh¸c, doanh nghiÖp cÇn chñ ®éng bè trÝ kinh phÝ ®Ó ®µo t¹o çc chuyªn gia giái theo yªu cÇu cña doanh nghiÖp. §Ó ®¹t ®−îc hiÖu qu¶ cao trong ®µo t¹o, cÇn cö çn bé ®µo t¹o t¹i thÞ tr−êng NhËt B¶n hoÆc tham gia liªn doanh, liªn kÕt víi çc doanh nghiÖp NhËt B¶n ®Ó tranh thñ häc tËp ®−îc kinh nghiÖm qu¶n lý cña chÝnh çc chuyªn gia giái trong çc doanh nghiÖp cña NhËt B¶n. §©y lµ viÖc lµm rÊt tèn kÐm vÒ kinh phÝ nh−ng còng rÊt cÇn thiÕt ®Ó ®Èy m¹nh xuÊt khÈu hµng ho¸ trong t−¬ng lai vµ v−ît çc hµng rµo kü thuËt th−¬ng m¹i cña NhËt B¶n vÒ tr×nh ®é kinh doanh trong ng¾n h¹n.

(vii) Phèi hîp víi nhµ n−íc, nhµ s¶n xuÊt trong viÖc x©y dùng hÖ thèng qu¶n lý, theo dâi, gi¸m s¸t nh»m ®¸p øng tèt çc tiªu chuÈn kü thuËt cña NhËt B¶n

ViÖc x©y dùng mét hÖ thèng theo dâi, gi¸m s¸t bao gåm tÊt c¶ çc quy tr×nh trªn vµ cã kh¶ n¨ng truy xuÊt nguån gèc hµng n«ng, l©m, thuû s¶n lµ cÇn

79

thiÕt vµ cã tÝnh cÊp b¸ch trong giai ®o¹n hiÖn nay ®èi víi ViÖt Nam nh»m n©ng cao kh¶ n¨ng c¹nh tranh trªn thÞ tr−êng thÕ giíi, nhÊt lµ khi ViÖt Nam ®· gia nhËp WTO.

Theo Côc øng dông vµ ph¸t triÓn c«ng nghÖ, tr−íc ®©y, nh÷ng kh©u kiÓm tra, truy xuÊt th−êng ®−îc thùc hiÖn b»ng çc biÖn ph¸p th«ng th−êng nªn khã cã thÓ ®¶m b¶o ®é chÝnh x¸c vÒ çc th«ng sè kü thuËt. Tuy nhiªn, víi hÖ thèng theo dâi gi¸m s¸t vµ truy xuÊt (traceability system) sö dông hÖ thèng qu¶n lý phÇn mÒm, hÖ thèng m¹ng cïng víi c«ng nghÖ RFID (chÝp ®iÖn tö RFID, m¸y ®äc, ghi d÷ liÖu) vµ hÖ thèng m· hãa barcode cho phÐp n¾m b¾t vµ duy tr× mäi th«ng tin vÒ s¶n phÈm tõ lóc b¾t ®Çu nu«i cho ®Õn khi ®Õn tay ng−êi tiªu dïng (bao gåm tÊt c¶ çc c«ng ®o¹n: t¹o gièng, −¬m, nu«i, chÕ biÕn, chuyªn chë vµ ph©n phèi). Khi cã bÊt kú vÊn ®Ò g× x¶y ra ®èi víi s¶n phÈm th× ngay lËp tøc doanh nghiÖp cã thÓ truy xuÊt ng−îc l¹i ®Ó t×m ra nguyªn nh©n cña vÊn ®Ò vµ ®−a ra gi¶i ph¸p xö lý cßn ng−êi tiªu dïng cã thÓ biÕt ®−îc mäi th«ng tin vÒ s¶n phÈm m×nh sö dông.

80

KÕt luËn NhËt B¶n hiÖn lµ mét trong nh÷ng b¹n hµng th−¬ng m¹i lín nhÊt cña ViÖt

Nam vµ lµ thÞ tr−êng xuÊt khÈu hµng ho¸ träng ®iÓm cña ViÖt Nam. Thêi gian qua, xuÊt khÈu hµng n«ng, l©m, thuû s¶n cña ViÖt Nam sang NhËt B¶n ®· ®¹t ®−îc nh÷ng kÕt qu¶ kh¶ quan. §iÒu ®¸ng ghi nhËn lµ mét sè s¶n phÈm xuÊt khÈu cña ViÖt Nam ®· cã ®ñ søc c¹nh tranh ®Ó duy tr× vµ ph¸t triÓn thÞ phÇn ë thÞ tr−êng NhËt B¶n. Tuy nhiªn, sù ®ßi hái ngµy cµng cao cña thÞ tr−êng khã tÝnh nµy còng dÉn ®Õn viÖc çc l« hµng xuÊt khÈu cña ViÖt Nam ®· gÆp rÊt nhiÒu çc rµo c¶n kü thuËt trªn thÞ tr−êng nµy.

Nh»m khai th¸c tèi ®a nh÷ng tiÒm n¨ng vµ lîi thÕ cña ViÖt Nam ®Ó ph¸t triÓn xuÊt khÈu n«ng, l©m, thuû s¶n sang NhËt B¶n, Bé C«ng Th−¬ng ®· giao cho ViÖn Nghiªn cøu th−¬ng m¹i thùc hiÖn ®Ò tµi “Nghiªn cøu t¸c ®éng cña hµng rµo kü thuËt th−¬ng m¹i (TBT) NhËt B¶n ®èi víi xuÊt khÈu hµng n«ng, l©m, thuû s¶n cña ViÖt Nam vµ gi¶i ph¸p kh¾c phôc”.

Trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn nhiÖm vô nghiªn cøu, nhãm t¸c gi¶ ®Ò tµi ®· cè g¾ng:

1. Tæng quan vÒ hµng rµo kü thuËt th−¬ng m¹i cña NhËt B¶n ®èi víi hµng n«ng, l©m, thuû s¶n nhËp khÈu; ph©n tÝch nh÷ng ¶nh h−ëng tÝch cùc vµ tiªu cùc cña nh÷ng biÖn ph¸p kü thuËt cña NhËt B¶n ®èi víi hµng n«ng, l©m, thuû s¶n nhËp khÈu. §· tæng quan ®−îc kinh nghiÖm cña mét sè n−íc nh− Trung Quèc, Th¸i Lan, In®«nªsia, ¢n §é trong viÖc v−ît hµng rµo kü thuËt th−¬ng m¹i cña NhËt B¶n vµ rót ra bµi häc cho ViÖt Nam.

2. Kh¸i qu¸t t×nh h×nh xuÊt nhËp khÈu hµng n«ng, l©m, thuû s¶n cña NhËt B¶n; thùc tr¹ng xuÊt khÈu hµng n«ng, l©m, thuû s¶n cña ViÖt Nam sang thÞ tr−êng NhËt B¶n thêi gian qua; ph©n tÝch thùc tr¹ng ®¸p øng cña hµng rµo kü thuËt th−¬ng m¹i NhËt B¶n ®èi víi mét sè hµng n«ng, l©m, thuû s¶n xuÊt khÈu cña ViÖt Nam; ®¸nh gi¸ nh÷ng kÕt qu¶, h¹n chÕ vµ nguyªn nh©n lµm c¬ së cho viÖc ®Ò xuÊt gi¶i ph¸p nh»m ®Èy m¹nh xuÊt khÈu n«ng, l©m, thuû s¶n cña ViÖt Nam sang NhËt B¶n thêi gian tíi.

3. Trªn c¬ së ph©n tÝch triÓn väng nhËp khÈu hµng n«ng, l©m, thuû s¶n cña NhËt B¶n vµ kh¶ n¨ng xuÊt khÈu hµng n«ng, l©m, thuû s¶n cña ViÖt Nam sang thÞ tr−êng nµy; dù b¸o nh÷ng xu h−íng ®iÒu chØnh çc hµng rµo kü thuËt th−¬ng m¹i cña NhËt B¶n ®èi víi nhËp khÈu hµng n«ng, l©m, thuû s¶n vµ ®−a ra mét sè quan ®iÓm cña ViÖt Nam nh»m ®¸p øng çc hµng rµo kü thuËt th−¬ng m¹i cña NhËt B¶n, nhãm t¸c gi¶ ®Ò tµi ®· m¹nh d¹n ®Ò xuÊt çc gi¶i ph¸p nh»m t¨ng c−êng kh¶ n¨ng ®¸p øng çc hµng rµo kü thuËt th−¬ng m¹i NhËt B¶n ®Ó ®Èy m¹nh xuÊt khÈu hµng n«ng, l©m, thuû s¶n sang thÞ tr−êng nµy. Trong çc gi¶i ph¸p ®Ò xuÊt, nhãm t¸c gi¶ ®Æc biÖt quan t©m ®Õn çc gi¶i ph¸p vÜ m«, coi viÖc thùc hiÖn çc gi¶i ph¸p nµy lµ ®iÒu kiÖn tiÒn ®Ò ®Ó hËu thuÉn vµ t¹o thuËn lîi cho

81

çc doanh nghiÖp ®¸p øng ®−îc çc hµng rµo kü thuËt th−¬ng m¹i cña NhËt B¶n. Nh÷ng gi¶i ph¸p vÜ m« ®−îc ®Ò xuÊt gåm: (i) T¨ng c−êng c«ng t¸c th«ng tin, phæ biÕn, cËp nhËt çc yªu cÇu kü thuËt cña NhËt B¶n ®èi víi hµng n«ng, l©m, thuû s¶n xuÊt khÈu cña ViÖt Nam: (ii) Thùc hiÖn cã hiÖu qu¶ çc ch−¬ng tr×nh vµ kÕ ho¹ch hµnh ®éng vÒ n©ng cao søc c¹nh tranh nh»m ®¸p øng ngµy cµng tèt h¬n vµ dÔ dµng v−ît qua çc quy ®Þnh vÒ tiªu chuÈn kü thuËt vµ vÖ sinh an toµn thùc phÈm cña NhËt B¶n; (iii) N©ng cao n¨ng lùc ho¹t ®éng cña çc §iÓm hái ®¸p vÒ hµng rµo kü thuËt trong th−¬ng m¹i; (iv) N©ng cao hiÖu qu¶ cña ®¹i diÖn th−¬ng m¹i t¹i NhËt B¶n: (vi) T¨ng c−êng ho¹t ®éng ngo¹i giao kinh tÕ, xóc tiÕn xuÊt khÈu cÊp ChÝnh phñ; (vi) Nhanh chãng x©y dùng bé tiªu chuÈn VietGAP; (vii) KiÓm tra, gi¸m s¸t chÆt chÏ tÊt c¶ çc kh©u tõ s¶n xuÊt ®Õn chÕ biÕn vµ xuÊt khÈu; (viii) Phèi hîp chÆt chÏ víi çc c¬ quan thÈm quyÒn NhËt B¶n trong gi¶i quyÕt çc vÊn ®Ò vÒ hµng rµo kü thuËt th−¬ng m¹i. Trong khi ®ã, gi¶i ph¸p ®Ò xuÊt cho doanh nghiÖp gåm: (i) §æi míi tæ chøc vµ ph−¬ng thøc ho¹t ®éng cña doanh nghiÖp; (ii) §Çu t−, ®æi míi c«ng nghÖ, n©ng cao n¨ng lùc c¹nh tranh cña doanh nghiÖp vµ hµng n«ng, l©m, thuû s¶n khi xuÊt khÈu vµo thÞ tr−êng NhËt B¶n; (iii) Chñ ®éng triÓn khai ¸p dông çc hÖ thèng qu¶n lý chÊt l−îng theo tiªu chuÈn quèc tÕ vµ ®¸p øng yªu cÇu b¶o vÖ søc kháe vµ m«i tr−êng; (iv) Ph¸t triÓn vµ më réng hÖ thèng ph©n phèi hµng n«ng, l©m, thuû s¶n cña doanh nghiÖp trªn thÞ tr−êng NhËt B¶n; (v) T¨ng c−êng çc ho¹t ®éng nghiªn cøu thÞ tr−êng, xóc tiÕn th−¬ng m¹i; (vi) §µo t¹o n©ng cao n¨ng lùc ®éi ngò çn bé qu¶n trÞ doanh nghiÖp; (vii) Phèi hîp víi nhµ n−íc, nhµ s¶n xuÊt trong viÖc x©y dùng hÖ thèng qu¶n lý, theo dâi, gi¸m s¸t nh»m ®¸p øng tèt çc tiªu chuÈn kü thuËt cña NhËt B¶n

Bªn c¹nh ®ã, nhãm t¸c gi¶ còng ®Ò xuÊt mét sè gi¶i ph¸p ®èi víi çc tæ chøc t− vÊn ph¸p luËt, çc hiÖp héi nh»m n©ng cao h¬n n÷a vai trß hç trî cña çc tæ chøc nµy ®èi víi çc doanh nghiÖp trong viÖc ®¸p øng çc hµng rµo kü thuËt th−¬ng m¹i ®Ó ®Èy m¹nh xuÊt khÈu hµng n«ng, l©m, thuû s¶n cña ViÖt Nam sang NhËt B¶n thêi gian tíi.

Trong qu¸ tr×nh nghiªn cøu, nhãm t¸c gi¶ ®· rÊt nç lùc thùc hiÖn nhiÖm vô ®−îc giao. Nhãm t¸c gi¶ ®Ò tµi xin ch©n thµnh c¶m ¬n L·nh ®¹o Bé C«ng Th−¬ng, Vô Khoa häc vµ C«ng nghÖ, ViÖn Nghiªn cøu Th−¬ng m¹i, çc ®¬n vÞ vµ c¬ quan h÷u quan, çc nhµ khoa häc, b¹n bÌ vµ ®ång nghiÖp ®· t¹o thuËn lîi, khuyÕn khÝch vµ hç trî, gióp ®ì chóng t«i hoµn thµnh ®Ò tµi./.

Ban chñ nhiÖm ®Ò tµi

82

phô lôc Phô lôc 1. Çc chÊt phô gia ®−îc phÐp cã trong thùc phÈm

Acesulfame potassium (Acesulfame K) Acetic Acid, Glacial Acetone Acetophenone Adipic Acid DL - Alanine Aliphatic Higher Alcohols Aliphatic Higher Aldehydes (except harmful substances) Aliphatic Higher Hydrocarbons (except harmful substances) Allyl Cyclohexylpropionate Allyl Hexanoate (Allyl Caproate) Allyl Isothiocyanate (Volatile Oil of Mustard) Aluminium Ammonium Sulfate (crystal: Ammonium Alum, exsiccated: Ammonium Alum, Exsiccated) Aluminium Potassium Sulfate (crystal: Alum, Potassium Alum, exsiccated: Alum, Exsiccated) Ammonia Ammonium Bicarbonate (Ammonium Hydrogen Carbonate) Ammonium Carbonate Ammonium Chloride Ammonium Dihydrogen Phosphate (Monoammonium Phosphate, Acid Ammonium Phosphate) Ammonium Persulfate Ammonium Sulfate

Amylcinnamaldehyde ( ¸ - Amylcinnamic Aldehyde Anisaldehyde (p - Methoxybenzaldehyde)

L - Arginine L - Glutamate Aromatic Alcohols Aromatic Aldehydes (except harmful substances) L - Ascorbic Acid (Vitamin C) L - Ascorbic Acid 2 - Glucoside L - Ascorbyl Palmitate (Vitamin C Palmitate) L - Ascorbyl Stearate (Vitamin C Stearate) Aspartame (¸ - L - Aspartyl - L - Phenylalanine - Methyl Ester) Benzaldehyde Benzoic Acid Benzoyl Peroxide Benzyl Acetate Benzyl Alcohol Benzyl Propionate Biotin Bisbentiamine (Benzoyl Thiamine Disulfide) Borneol Butyl Acetate

83

Butyl Butyrate Butyl p - Hydroxybenzoate

Butylated Hydroxyanisole Butylated Hydroxytoluene Butyric Acid Calcium 5' - Ribonucleotide Calcium Carbonate Calcium Carboxymethylcellulose (Calcium Cellulose Glycolate) Calcium Chloride Calcium Citrate Calcium Dihydrogen Phosphate (Monobasic Calcium Phosphate, Acidic Calcium Phosphate) Calcium Dihydrogen Pyrophosphate (Acidic Calcium Pyrophosphate) Calcium Disodium Ethylenediaminetetraacetate (Calcium Disodium EDTA) Calcium Ferrocyanide (Calcium Hexacyanoferrate (II)) Calcium Gluconate Calcium Glycerophosphate Calcium Hydroxide (Slaked Lime) Calcium Lactate Calcium Monohydrogen Phosphate (Dibasic Calcium Phosphate, Calcium Hydrogen Phosphate) Calcium Pantothenate Calcium Propionate Calcium Stearoyl Lactylate Calcium Sulfate Carbon Dioxide (Carbonic Acid, Anhydrous) Carotene Chlorine Dioxide Cholecalciferol (Vitamin D3) Cineole (Eucalyptol) Cinnamaldehyde (Cinnamic Aldehyde) Cinnamic Acid Cinnamyl Acetate Cinnamyl Alcohol Citral Citric Acid Citronellal Citronellol Citronellyl Acetate Citronellyl Formate Copper Chlorophyll Copper Salts (limited to Copper Gluconate and Cupric Sulfate) Cyclohexyl Acetate Cyclohexyl Butyrate L - Cysteine Monohydrochloride Decanal (Decyl Aldehyde) Decanol (Decyl Alcohol) Diammonium Hydrogen Phosphate (Diammonium Phosphate, Dibasic Ammonium Phosphate)

84

Dibenzoyl Thiamine Dibenzoyl Thiamine Hydrochloride Diphenyl (Biphenyl) Dipotassium Hydrogen Phosphate (Dipotassium Phosphate, Dibasic Potassium Phosphate) Disodium 5' - Cytidilate (Sodium 5' - Cytidilate) Disodium Dihydrogen Pyrophosphate (Acidic Disodium Pyrophosphate) Disodium Ethylenediaminetetraacetate (Disodium EDTA) Disodium Glycyrrhizinate Disodium 5' - Guanylate (Sodium 5' - Guanylate) Disodium Hydrogen Phosphate (Disodium Phosphate, Dibasic Sodium Phosphate) Disodium 5' - Inosinate (Sodium 5' - Inosinate) Disodium 5' - Ribonucleotide ( Sodium 5' - Ribo - nucleotide) Disodium Succinate Disodium DL - Tartrate (Disodium dl - Tartrate)

Disodium L - Tartrate (Disodium d - Tartrate)

Disodium 5' - Uridilate (Sodium 5' - Uridilate) Ergocalciferol (Calciferol, Vitamin D2) Erythorbic Acid (Isoascorbic Acid) Ester Gum Esters Ethers Ethyl Acetate Ethyl Acetoacetate Ethyl Butyrate Ethyl Cinnamate Ethyl Decanoate (Ethyl Caprate) Ethyl Heptanoate (Ethyl Oenanthate) Ethyl Hexanoate (Ethyl Caproate) Ethyl p - Hydroxybenzoate Ethyl Isovalerate Ethyl Octanoate (Ethyl Caprylate) Ethyl Phenylacetate Ethyl Propionate Ethylvanillin Eugenol Fatty Acids Ferric Ammonium Citrate Ferric Chloride Ferric Citrate Ferric Pyrophosphate Ferrous Gluconate Ferrous Sulfate Folic Acid Food Blue No. 1 (Brilliant Blue FCF) and its Aluminium Lake Food Blue No. 2 (Indigo Carmine) and its Aluminium Lake Food Green No. 3 (Fast Green FCF) and its Aluminium Lake

85

Food Red No. 102 (New Coccine) Food Red No. 104 (Phloxine) Food Red No. 105 (Rose Bengale) Food Red No. 106 (Acid Red) Food Red No. 2 (Amaranth) and its Aluminium Lake Food Red No. 3 (Erythrosine) and its Aluminium Lake Food Red No. 40 (Allura Red AC) and its Aluminium Lake Food Yellow No. 4 (Tartrazine) and its Aluminium Lake Food Yellow No. 5 (Sunset Yellow FCF) and its Aluminium Lake Fumaric Acid Furfurals and its derivatives (except harmful substances) Geraniol Geranyl Acetate Geranyl Formate Gluconic Acid Glucono - Lactone L - Glutamic Acid Glycerol Glycerol Esters of Fatty Acids Glycine Hexanoic Acid (Caproic Acid) High - Test Hypochlorite L - Histidine Monohydrochloride Hydrochloric Acid Hydrogen Peroxide Hydroxycitronellal Hydroxycitronellal Dimethylacetal Hydroxypropyl Methylcellulose Hypochlorous Acid Water Imazalil Indole and its derivatives Ion Exchange Resin Ionone Iron Lactate Iron Sesquioxide (Iron Oxide Red) Isoamyl Acetate Isoamyl Butyrate Isoamyl Formate Isoamyl Isovalerate Isoamyl Phenylacetate Isoamyl Propionate Isobutyl p - Hydroxybenzoate Isobutyl Phenylacetate Isoeugenol L - Isoleucine Isopropyl Citrate

86

Isopropyl p - Hydroxybenzoate Isothiocyanates (except harmful substances) Ketones Lactic Acid Lactones (except harmful substances) Linalool Linalyl Acetate L - Lysine L - Aspartate L - Lysine L - Glutamate L - Lysine Monohydrochloride Magnesium Carbonate Magnesium Chloride Magnesium Oxide Magnesium Stearate Magnesium Sulfate DL - Malic Acid (dl - Malic Acid)

Maltol D - Mannitol (D - Mannite) d l - Menthol

l - Menthol

l - Menthyl Acetate

DL - Methionine L - Methionine Methyl Anthranilate Methylcellulose Methyl Cinnamate Methyl Hesperidin (Soluble Vitamin P) Methyl N - Methylanthranilate Methyl Salicylate Methyl © - Naphthyl Ketone Methylacetophenone Monocalcium Di - L - Glutamate Monomagnesium Di - L - Glutamate Monopotassium Citrate and Tripotassium Citrate Monopotassium L - Glutamate Monosodium Fumarate (Sodium Fumarate) Monosodium L - Aspartate Monosodium L - Glutamate Monosodium Succinate Morpholine Salts of Fatty Acids Nicotinamide (Niacinamide) Nicotinic Acid (Niacin) Nonalactone (Nonalactone) Octanal (Octyl Aldehyde, Caprylic Aldehyde) Oxalic Acid Perillaldehyde

87

Phenethyl Acetate (Phenylethyl Acetate) Phenol Ethers (except harmful substances) Phenols (except harmful substances) L - Phenylalanine Phenylphenol and Sodium o - Phenylphenate

Phosphoric Acid Piperonal (Heliotropine) Piperonyl Butoxide Polybutene (Polybutylene) Polyisobutylene (Butyl Rubber) Polyvinyl Acetate Polyvinylpolypyrrolidone Potassium DL - Bitartrate (Potassium Hydrogen DL - Tartrate, Potassium Hydrogen dl - Tartrate) Potassium L - Bitartrate (Potassium Hydrogen L - Tartrate, Potassium Hydrogen d - Tartrate)

Potassium Bromate Potassium Carbonate, Anhydrous Potassium Chloride Potassium Dihydrogen Phosphate (Monopotassium Phosphate, Monobasic Potassium Phosphate) Potassium Ferrocyanide (Potassium Hexacyanoferrate Potassium Gluconate Potassium Hydroxide (Caustic Potash) Potassium Metaphosphate Potassium Nitrate Potassium Norbixin Potassium Polyphosphate Potassium Pyrophosphate (Tetrapotassium Pyrophosphate) Potassium Pyrosulfite (Potassium Hydrogen Sulfite, Potassium Metabisulfite) Potassium Sorbate Propionic Acid Propyl Gallate Propyl p - Hydroxybenzoate

Propylene Glycol Propylene Glycol Alginate Propylene Glycol Esters of Fatty Acids Pyridoxine Hydrochloride (Vitamin B6) Riboflavin (Vitamin B2) Riboflavin 5' - Phosphate Sodium (Sodium Riboflavin Phosphate, Sodium Vitamin B2 Phosphate) Riboflavin Tetrabutyrate (Vitamin B2 Tetrabutyrate) Saccharin Silicon Dioxide (Silica Gel) Silicone Resin (Polydimethyl Siloxane) Sodium Acetate Sodium Alginate Sodium L - Ascorbate (Vitamin C Sodium)

88

Sodium Benzoate Sodium Bicarbonate (Sodium Hydrogen Carbonate, Bicarbonate of Soda) Sodium Carbonate (crystal: Carbonate of Soda, anhydrous: Soda Ash) Sodium Carboxymethylcellulose (Sodium Cellulose Glycolate) Sodium Carboxymethylstarch Sodium Caseinate Sodium Chlorite Sodium Chondroitin Sulfate Sodium Copper Chlorophyllin Sodium Dehydroacetate Sodium Dihydrogen Phosphate (Mono - sodium Phosphate, Monobasic Sodium Phosphate) Sodium Erythorbate (Sodium Isoascorbate) Sodium Ferrocyanide (Sodium Hexacyanoferrate ) Sodium Ferrous Citrate Sodium Gluconate Sodium Hydrosulfite Sodium Hydroxide (Caustic Soda) Sodium Hypochlorite (Hypochlorite of Soda) Sodium Iron Chlorophyllin Sodium Lactate Sodium DL - Malate (Sodium dl - Malate)

Sodium Metaphosphate Sodium Methoxide (Sodium Methylate) Sodium Nitrate Sodium Nitrite Sodium Norbixin Sodium Oleate Sodium Pantothenate Sodium Polyacrylate Sodium Polyphosphate Sodium Propionate Sodium Pyrophosphate (Tetrasodium Pyrophosphate) Sodium Pyrosulfite (Sodium Hydrogen Sulfite, Sodium Metabisulfite, Acidic Sulfite of Soda) Sodium Saccharin (Soluble Saccharin) Sodium Starch Phosphate Sodium Sulfate Sodium Sulfite (Sulfite of Soda) Sorbic Acid Sorbitan Esters of Fatty Acids D - Sorbitol (D - Sorbit) Succinic Acid Sucralose (Trichloro Galactosucrose) Sucrose Esters of Fatty Acids Sulfur Dioxide (Sulfurous Acid, Anhydride) Sulfuric Acid DL - Tartaric Acid (dl - Tartaric Acid)

89

L - Tartaric Acid (l - Tartaric Acid)

Terpene Hydrocarbons Terpineol Terpinyl Acetate L - Theanine Thiabendazole Thiamine Dicetylsufate (Vitamin B1 Dicetylsufate) Thiamine Dilaurylsufate (Vitamin B1 Dilaurylsulfate) Thiamine Hydrochloride (Vitamin B1 Hydrochloride) Thiamine Mononitrate (Vitamin B1 Mononitrate) Thiamine Naphthalene - 1,5 - Disulfonate (Vitamin B1 Naphthalene - 1,5 - Disulfonate) Thiamine Thiocyanate (Vitamin B1 Rhodanate) Thioethers (except harmful substances) Thiols (Thioalcohols) (except harmful substances) DL - Threonine L - Threonine Titanium Dioxide Tocopherol Tricalcium Phosphate (Tribasic Calcium Phosphate) Trimagnesium Phosphate (Tribasic Magnesium Phosphate) Tripotassium Phosphate (Tribasic Potassium Phosphate) Trisodium Citrate (Sodium Citrate) Trisodium Phosphate (Tribasic Sodium Phosphate) DL - Tryptophan L - Tryptophan Undecalactone (Undecalactone) L - Valine Vanillin Vitamin A (Retinol) Vitamin A Esters of Fatty Acids (Retinol Esters of Fatty Acids) Xylitol Zinc Salts (limited to Zinc Gluconate and Zinc Sulfate)

90

Phô lôc 2: Çc quy ®Þnh ph¸p lý cña nhËt b¶n ®iÒu chØnh mét sè nhãm hµng

- §éng vËt sèng:

M· HS Ph©n lo¹i Çc quy ®Þnh liªn quan 0101 Ngùa, lõa, la, ngùa 0102 Gia sóc 0103 Lîn 0104 Cõu, dª 0105 Gia cÇm

LuËt KiÓm dÞch

0106 Çc ®éng vËt kh¸c LuËt KiÓm dÞch LuËt Phßng chèng bÖnh d¹i

- ThÞt vµ çc s¶n phÈm chÕ biÕn: M· HS Ph©n lo¹i Çc quy ®Þnh liªn quan 0201 ThÞt bß (t−¬i, lµm l¹nh) 0202 ThÞt bß (®«ng l¹nh) 0203 ThÞt lîn (t−¬i, lµm l¹nh, ®«ng l¹nh) 0204 ThÞt cõu hoÆc dª (t−¬i, lµm l¹nh, ®«ng l¹nh) 0205 ThÞt ngùa, lùa, la (t−¬i, lµm l¹nh, ®«ng l¹nh) 0206 ThÞt vôn ¨n ®−îc (t−¬I, lµm l¹nh, ®«ng l¹nh) 0207 ThÞt vµ thÞt vôn dïng cho gia cÇm (t−¬i, lµm

l¹nh, ®«ng l¹nh) 0208 ThÞt vµ thÞt vôn ¨n ®−îc cña çc lo¹i kh¸c (t−¬i,

lµm l¹nh, ®«ng l¹nh) 0209 Mì lîn, mì gia cÇm (t−¬i, lµm l¹nh, ®«ng l¹nh,

−íp muèi) 0210 ThÞt vµ thÞt vôn ¨n ®−îc (−íp muèi, sÊy kh«,

hun khãi...) 1601 Xóc xÝch, thÞt gi¨m b«ng, thÞt x«ng khãi 1602 Çc lo¹i thÞt ®−îc chÕ biÕn s½n

LuËt KiÓm dÞch LuËt vÖ sinh an toµn thùc phÈm LuËt JAS

- Çc s¶n phÈm ®éng vËt kh¸c: M· HS Ph©n lo¹i Çc quy ®Þnh liªn quan 0502 L«ng lîn vµ cña lîn lßi rõng 0511 L«ng ngùa

LuËt KiÓm dÞch

0507 Ngµ, mai rïa, ... HiÖp ®Þnh Washington 1501 Mì lîn vµ mì gia cÇm 1502 Mì bß, cõu hoÆc dª

LuËt KiÓm dÞch LuËt vÖ sinh an toµn thùc phÈm

4101 4102 4103 4104

Mì ®éng vËt, dÇu th« tõ da sèng vµ b× cña bß hoÆc ngùa B× th« cña cõu vµ cõu non Da sèng vµ b× th« kh¸c Da thuéc cña bß hoÆc ngùa kh«ng

LuËt KiÓm dÞch LuËt vÖ sinh an toµn thùc phÈm

91

4105 4113

cã l«ng Da thuéc cña cõu hoÆc cõu non Da thuéc cña dª hoÆc dª non

4118 Da thuéc cña ®éng vËt kh¸c (kh«ng cã l«ng)

LuËt KiÓm dÞch LuËt vÖ sinh an toµn thùc phÈm HiÖp ®Þnh Washington

4301 Da th« LuËt B¶o vÖ ®éng vËt hoang d· HiÖp ®Þnh Washington

4302 Da th« ®−îc ph¬i hoÆc ®−îc thuéc LuËt B¶o vÖ ®éng vËt hoang d· HiÖp ®Þnh Washington

- Thñy s¶n vµ çc s¶n phÈm ®· ®−îc lµm s½n: M· HS Ph©n lo¹i Çc quy ®Þnh liªn quan 0301 Ç (sèng) 0302 Ç (t−¬i hoÆc lµm l¹nh, trõ phi lª) 0303 Ç (®«ng l¹nh, trõ phi lª) 0304 Ç phi lª

LuËt vÖ sinh an toµn thùc phÈm LuËt KiÓm dÞch LuËt JAS

0305 Ç (sÊy kh«, −íp muèi hoÆc hun khãi) hoÆc bét ç vµ thÞt ç

LuËt vÖ sinh an toµn thùc phÈm LuËt JAS

0306 Loµi gi¸p x¸c (sèng, t−¬i, ®«ng l¹nh, sÊy kh« hoÆc −íp muèi)

0307 §éng vËt th©n mÒm (sèng, t−¬i, ®«ng l¹nh, sÊy kh« hoÆc −íp muèi)

LuËt vÖ sinh an toµn thùc phÈm LuËt KiÓm dÞch LuËt JAS

1603 PhÇn triÕt xuÊt hoÆc n−íc cèt cña ç, gi¸p x¸c, ®éng vËt th©n mÒm

LuËt vÖ sinh an toµn thùc phÈm

1604 Ç ®−îc lµm s½n, trøng ç muèi vµ lo¹i thay thÕ trøng ç muèi ®−îc lµm tõ trøng ç


1605 Loµi gi¸p x¸c vµ ®éng vËt th©n mÒm ®−îc lµm s½n


- §å gç:

M· HS Tªn s¶n phÈm Çc quy ®Þnh liªn quan 9403 Bµn vµ ghÕ 9404 GhÕ, Sofa 9405 Tñ 9406 Gi−êng hai tÇng 9407 Tñ trÎ em 9408 Còi trÎ em 9409 GhÕ trÎ em

Çc quy ®Þnh vÒ d¸n nh·n s¶n phÈm LuËt an toµn vÖ sinh thùc phÈm

92

Phô lôc 3: T×m hiÓu Quy ®Þnh cña NhËt B¶n vÒ quy tr×nh xem xÐt cÊm kinh doanh hoÆc nhËp khÈu thùc phÈm vi ph¹m LuËt vÖ sinh an toµn thùc phÈm

Quy ®Þnh cña NhËt B¶n vÒ quy tr×nh xem xÐt cÊm kinh doanh hoÆc nhËp khÈu ®èi víi hµng ho¸ vi ph¹m LuËt vÖ

sinh an toµn thùc phÈm - BiÖn ph¸p th¸o gì

(C¨n cø Môc 1, kho¶n 3, §iÒu 4 vµ Môc 1, kho¶n 2, §iÒu 9

cña LuËt VÖ sinh an toµn thùc phÈm )

I- Môc ®Ých

LuËt VÖ sinh an toµn thùc phÈm qui ®Þnh çc biÖn ph¸p xö lý ®èi víi thùc phÈm bÞ ph¸t hiÖn cã thÓ g©y nguy h¹i ®Õn søc kháe con ng−êi do qu¸ tr×nh thu nguyªn liÖu, s¶n xuÊt, chÕ biÕn, ®ãng gãi bao b×... Tr−íc khi ¸p dông çc biÖn ph¸p xö lý, Bé tr−ëng Y tÕ vµ Lao ®éng sÏ tiÕn hµnh héi ®µm víi Tr−ëng c¬ quan hµnh chÝnh liªn quan, tham kh¶o ý kiÕn Héi ®ång thÈm ®Þnh. Trªn cã së ®ã cã thÓ quyÕt ®Þnh cÊm mua b¸n, thu ho¹ch, s¶n xuÊt, nhËp khÈu hµng hãa vi ph¹m ®ã.

II. Bé Y tÕ xem xÐt ¸p dông biÖn ph¸p xö lý

1. B¾t ®Çu tiÕn hµnh xem xÐt

(1) Tr−êng hîp ph¸t hiÖn vi ph¹m LuËt vÖ sinh an toµn thùc phÈm (d−íi ®©y gäi lµ LuËt

* §èi víi thùc phÈm nhËp khÈu

- Tiªu chuÈn ®¸nh gi¸ møc ®é vi ph¹m: Tû lÖ vi ph¹m trong tæng sè çc l« hµng kiÓm tra sau khi ¸p dông LÖnh KiÓm tra 100% ®· ë møc tõ 5% trë lªn.

- Ph¹m vi x¸c nhËn kÕt qu¶ kiÓm tra: §Ó x¸c nhËn ®−îc tû lÖ tin cËy lµ trªn 95% hay vi ph¹m lµ d−íi 5% ph¶i tiÕn hµnh kiÓm tra Ýt nhÊt 60 mÉu vµ ®ã ph¶i lµ kÕt qu¶ kiÓm tra x¸c thùc kÓ tõ sau khi cã LÖnh kiÓm tra 100%. Khi tiÕn hµnh kiÓm tra 60 mÉu ®Çu tiªn, cho dï tû lÖ vi ph¹m d−íi 5%, ®Ó x¸c nhËn chiÒu h−íng vi ph¹m th× cø mçi lÇn vi ph¹m l¹i ph¶i x¸c nhËn l¹i kÕt qu¶ kiÓm tra 60 mÉu gÇn nhÊt xem tû lÖ vi ph¹m cã tõ 5% trë lªn hay kh«ng.

* §èi víi thùc phÈm s¶n xuÊt trong n−íc

Kh¸c víi thùc phÈm nhËp khÈu, khi ph¸t hiÖn vi ph¹m LuËt, thùc phÈm ®−îc s¶n xuÊt néi ®Þa ®¹t tû lÖ vi ph¹m lµ nhiÒu hay Ýt th× çc c¬ quan chøc n¨ng t¹i ®Þa ph−¬ng sÏ tiÕn hµnh kiÓm tra qui tr×nh s¶n xuÊt, trang thiÕt bÞ, ®Þa ®iÓm giao dÞch... theo qui ®Þnh. Tuy nhiªn, trong tr−êng hîp kh«ng thÓ ph¸t hiÖn nguyªn nh©n vi ph¹m vµ do ®ã kh«ng thÓ cã biÖn ph¸p kh¾c phôc ngay, Bé Y tÕ x· héi vµ Phóc lîi NhËt B¶n kÕt hîp víi ChÝnh quyÒn ®Þa ph−¬ng b¾t ®Çu xem

93

xÐt ¸p dông biÖn ph¸p xö lý ®èi víi mÆt hµng thùc phÈm nµy. §Ó lµm ®−îc viÖc nµy, khi ph¸t hiÖn vi ph¹m, ChÝnh quyÒn ®Þa ph−¬ng ph¶i b¸o ço víi Bé Y tÕ Lao ®éng vµ Phóc lîi

(2) Khi ®∙ x¸c ®Þnh ®−îc hay nghi ngê n¬i ph¸t sinh nguyªn nh©n vi ph¹m t¹i n¬i cung cÊp, n¬i s¶n xuÊt... cña hµng hãa ®ã

- Tr−êng hîp thùc phÈm nhËp khÈu: Lµ nh÷ng tr−êng hîp ph¸t hiÖn thùc phÈm ®ã ®· vµ ®ang g©y nguy h¹i ®Õn søc kháe ng−êi tiªu dïng t¹i NhËt B¶n hay t¹i mét n−íc thø 3 ®· vµ ®ang nhËp khÈu thùc phÈm ®ã.

- Tr−êng hîp thùc phÈm s¶n xuÊt néi ®Þa: Lµ nh÷ng tr−êng hîp ph¸t hiÖn thùc phÈm ®ã g©y nguy h¹i ®Õn søc kháe ng−êi tiªu dïng t¹i NhËt B¶n hay t¹i n−íc nhËp khÈu. Tr−êng hîp nµy sÏ ¸p dông biÖn ph¸p xö lý môc (1).

(3) Tr−êng hîp cã th«ng tin hay cã hiÖn t−îng « nhiÔm t¹i n¬i s¶n xuÊt, chÕ biÕn: Ch¼ng h¹n nh− cã th«ng tin s¶n phÈm cã thÓ bÞ nhiÔm chÊt phãng x¹ do ®−îc chÕ biÕn t¹i n¬i cã nhiÔm chÊt phãng x¹ nguyªn tö.

2. KiÓm tra, xem xÐt t×nh h×nh qu¶n lý vÖ sinh an toµn thùc phÈm t¹i n¬i s¶n xuÊt

(1) Çc môc cÇn x¸c nhËn

Çc môc cÇn x¸c nhËn cô thÓ ph©n lo¹i t−¬ng øng d−íi ®©y:

* Çc biÖn ph¸p ®−îc ¸p dông trong çc giai ®o¹n s¶n xuÊt, chÕ biÕn

- Nh÷ng nguyªn nh©n g©y nguy h¹i: N«ng d−îc tån ®éng, phô gia tån ®äng...

-T×nh tr¹ng qu¶n lý: Qui chÕ sö dông, thÓ chÕ kiÓm tra, kÕt qu¶ kiÓm tra vµ nh÷ng thÓ chÕ qu¶n lý kh¸c.

* ¤ nhiÔm tõ m«i tr−êng

- Nh÷ng nguyªn nh©n g©y nguy h¹i: ChÊt phãng x¹ vµ çc vËt chÊt cã h¹i kh¸c.

- §èi t−îng xem xÐt: BiÖn ph¸p phßng chèng « nhiÔm, thÓ chÕ kiÓm tra, kÕt qu¶ kiÓm tra vµ çc thÓ chÕ qu¶n lý kh¸c.

* Khi thµnh phÇn nguyªn liÖu ban ®Çu cã chøa chÊt ®éc h¹i

- Nh÷ng nguyªn nh©n g©y nguy h¹i: §éng thùc vËt cã chÊt ®éc h¹i

- §èi t−îng xem xÐt: Qui chÕ thu nguyªn liÖu, thÓ chÕ kiÓm tra, kÕt qu¶ kiÓm tra vµ çc thÓ chÕ qu¶n lý kh¸c.

(2) Çch tiÕn hµnh ®iÒu tra, xem xÐt

- Tr−íc hÕt, nÕu ph¹m vi ®iÒu tra lµ mét quèc gia hay mét khu vùc th× sÏ tiÕn hµnh ®iÒu tra dùa theo tµi liÖu th«ng qua ChÝnh phñ cña quèc gia hay khu

94

vùc ®ã vÒ çc c«ng ®o¹n liªn quan nh− thu nguyªn liÖu, s¶n xuÊt, chÕ biÕn... Trong tr−êng hîp ®èi t−îng kiÓm tra lµ cña mét c¬ së hay ç nh©n nhÊt ®Þnh th× sÏ ®iÒu tra theo tµi liÖu cña c¬ së hay ç nh©n ®ã.

- Tr−êng hîp thÊy cÇn thiÕt ph¶i kiÓm nghiÖm kÕt qu¶ kiÓm tra theo tµi liÖu th× sÏ cã v¨n b¶n th«ng b¸o tíi ChÝnh phñ cña quèc gia hay khu vùc ®ã ®Ó bè trÝ tiÕn hµnh kiÓm tra thùc tÕ vÒ vÊn ®Ò thu nguyªn liÖu, s¶n xuÊt, chÕ biÕn...

- Trong tr−êng hîp ChÝnh phñ cña quèc gia hay khu vùc kh«ng hîp t¸c, kh«ng cung cÊp th«ng tin... phôc vô cho c«ng t¸c ®iÒu tra th× coi nhu viÖc qu¶n lý an toµn vÖ sinh thùc phÈm t¹i quèc gia hay khu vùc ®ã kh«ng ®¶m b¶o.

3. Xem xÐt ®Ó quyÕt ®Þnh cã tiÕn hµnh xö lý hay kh«ng

Trong tr−êng hîp kÕt qu¶ ®iÒu tra vµ xem xÐt ®−îc x¸c nhËn lµ kh«ng ®Çy ®ñ hoÆc tr−êng hîp bÞ coi lµ kh«ng ®¶m b¶o cÇn c©n nh¾c kü nh÷ng ®iÒu d−íi ®©y:

- Møc ®é cã thÓ g©y h¹i ®èi víi søc kháe con ng−êi

- Tû lÖ vi ph¹m

- T×nh tr¹ng qu¶n lý vÖ sinh thùc phÈm

- Kh¶ n¨ng nhËp khÈu trong t−¬ng lai.

(1) Møc ®é cã thÓ g©y h¹i ®èi víi søc kháe con ng−êi:

C¨n cø vµo thùc tr¹ng vµ çc chØ tiªu ®Ó ®¸nh gi¸ møc ®é cã thÓ g©y h¹i ®Õn søc kháe con ng−êi. Møc ®é g©y h¹i cµng cao th× tÝnh cÇn thiÕt ph¶i ¸p dông biÖn ph¸p xö lý cµng cao.

- Nh÷ng tr−êng hîp ®−îc coi lµ cã nguy c¬ g©y h¹i cao:

+ Tr−êng hîp trong thùc phÈm cã chøa chÊt g©y ung th−

+ Tr−êng hîp ph¸t hiÖn l−îng chÊt g©y h¹i v−ît qu¸ møc cho phÐp cña l−îng tiªu thô, d− l−îng n«ng d−îc...

+ Tr−êng hîp ph¸t hiÖn l−îng chÊt g©y h¹i v−ît qu¸ gi¸ trÞ tham chiÕu cÊp tÝnh cña l−îng tiªu thô, d− l−îng n«ng d−îc...

- Tr−êng hîp ®−îc cho lµ cã nguy c¬ g©y h¹i ®Õn søc kháe con ng−êi

+ Xem xÐt l−îng tiªu thô thùc phÈm ®ã vµ l−îng chÊt ®éc h¹i kiÓm tra ®−îc, kÕt hîp víi l−îng hÊp thô tõ nh÷ng lo¹i thùc phÈm kh¸c thÊy cã thÓ v−ît qu¸ ADI (Acceptable Daily Intakes)

+ Xem xÐt l−îng tiªu thô thùc phÈm ®ã vµ l−îng chÊt ®éc h¹i kiÓm tra ®−îc, kÕt hîp víi l−îng hÊp thô tõ nh÷ng lo¹i thùc phÈm kh¸c thÊy cã thÓ v−ît qu¸ TDI (Tolerable Daily Intakes)

95

(2) Kh¶ n¨ng thu mua, s¶n xuÊt, nhËp khÈu

C¨n cø vµo kÕt qu¶ kiÓm tra, Bé Y tÕ x· héi vµ Phóc lîi sÏ xem xÐt ®¸nh gi¸ t×nh h×nh qu¶n lý vÖ sinh thùc phÈm tõ nay vÒ sau ®· ®−îc c¶i thiÖn hay ch−a, ®ång thêi, xem xÐt t×nh h×nh tån kho vµ bu«n b¸n çc thùc phÈm vi ph¹m ®ã sau nµy ®Ó ®¸nh gi¸ kh¶ n¨ng thu mua, s¶n xuÊt, chÕ biÕn, nhËp khÈu mÆt hµng ®ã cã lÆp l¹i t×nh tr¹ng vi ph¹m hay kh«ng. NÕu kh¶ n¨ng cµng cao th× tÝnh cÇn thiÕt ph¶i ¸p dông biÖn ph¸p xö lý cµng cao.

III. Ph¹m vi vµ ®èi t−îng hµng ho¸ ¸p dông biÖn ph¸p xö lý

ViÖc ¸p dông biÖn ph¸p xö lý ph¶i hîp lý nh»m phßng chèng nguy h¹i ph¸t sinh ®Õn søc kháe con ng−êi do thùc phÈm g©y ra.

1. Ph¹m vi n−íc, khu vùc hay ®¬n vÞ s¶n xuÊt kinh doanh

- NÕu nguyªn nh©n vi ph¹m ®−îc ph¸t hiÖn tõ kh©u thu mua nguyªn liÖu, s¶n xuÊt, chÕ biÕn s¶n phÈm diÔn ra trong ph¹m vi réng c¶ n−íc hay khu vùc, ®èi t−îng bÞ ¸p dông sÏ lµ c¶ n−íc hay khu vùc ®ã.

- NÕu nguyªn nh©n vi ph¹m ®−îc ph¸t hiÖn tõ kh©u thu mua nguyªn liÖu, s¶n xuÊt, chÕ biÕn s¶n phÈm lµ nguyªn nh©n cña mét ç nh©n th× ®èi t−îng bÞ ¸p dông sÏ lµ ç nh©n ®ã.

- NÕu nguyªn nh©n lµ do sù cè nµo ®ã mµ kÕt qu¶ ph©n tÝch khoa häc cho thÊy cã ¶nh h−ëng ®Õn vÖ sinh an toµn thùc phÈm th× ®èi t−îng bÞ ¸p dông sÏ giíi h¹n trong ph¹m vi liªn quan.

2. Ph¹m vi thùc phÈm

(1) Çch chia lo¹i thùc phÈm (thùc phÈm, phô gia...) dùa theo qui ®Þnh chi tiÕt t¹i Th«ng t− 370 Bé Y tÕ lao ®éng vµ Phóc lîi n¨m 1959.

(2) Trong tr−êng hîp cã thÓ x¸c ®Þnh ®−îc nguyªn nh©n g©y h¹i th× ph¹m vi xö lý ®−îc x¸c ®Þnh hîp lý dùa theo nguyªn nh©n ®ã.

(3) NÕu nguyªn nh©n lµ do sù cè nµo ®ã mµ kÕt qu¶ ph©n tÝch khoa häc cho thÊy cã ¶nh h−ëng ®Õn vÖ sinh an toµn thùc phÈm th× ®èi t−îng bÞ ¸p dông lµ tÊt c¶ çc thùc phÈm thuéc ph¹m vi bÞ ¶nh h−ëng ®ã.

IV. qu¸ tr×nh tham vÊn

1. Tham vÊn víi Tr−ëng çc C¬ quan hµnh chÝnh liªn quan

Tr−ëng c¬ quan hµnh chÝnh liªn quan gåm:

- Bé tr−ëng Ngo¹i giao: §Ó ®¶m b¶o quan hÖ ngo¹i giao vµ viÖc thùc hiÖn çc HiÖp ®Þnh Quèc tÕ WTO/SPS

96

- Bé tr−ëng Kinh tÕ Th−¬ng m¹i C«ng nghiÖp: §Ó ®¶m b¶o quan hÖ ngo¹i th−¬ng

- Bé Tr−ëng N«ng L©m Ng− nghiÖp: §Ó tr¸nh ¶nh h−ëng ®Õn s¶n xuÊt, chÕ biÕn thùc phÈm, chÝnh s¸ch an toµn l−¬ng thùc...

- Bé tr−ëng Tµi chÝnh: §Ó tr¸nh ¶nh h−ëng ®Õn s¶n xuÊt muèi, r−îu

Bé Y tÕ Lao ®éng vµ Phóc lîivµ Phóc lîi vµ Phóc lîi cã tr¸ch nhiÖm lµm ®Çu mèi liªn kÕt çc c¬ quan liªn quan kÓ c¶ nh÷ng c¬ quan kh«ng nªu trªn.

2. Nghe ý kiÕn cña héi ®ång thÈm ®Þnh vÖ sinh an toµn thùc phÈm

Bé Y tÕ x· héi vµ Phóc lîi tham kh¶o ý kiÕn cña Héi ®ång thÈm ®Þnh vµ tæ chøc buæi gi¶i thÝch nguyªn nh©n cïng víi çc tµi liÖu liªn quan... Héi ®ång thÈm ®Þnh nghiªn cøu tÝnh tháa ®¸ng nhËn ®Þnh cña Bé Y tÕ x· héi vµ Phóc lîi vµ cho ý kiÕn.

3. Th«ng b¸o víi WTO

Khi cã vi ph¹m, sÏ th«ng b¸o xö lý cÊm nhËp khÈu, th«ng b¸o tíi n−íc hoÆc khu vùc xuÊt khÈu, ®ång thêi th«ng b¸o theo qui ®Þnh cña WTO.

V. Dì bá lÖnh cÊm kinh doanh, nhËp khÈu

1. Ng−êi ®Ò nghÞ dì bá lÖnh cÊm nhËp khÈu

Ng−êi ®Ò nghÞ dì bá lÖnh cÊm nhËp khÈu cã thÓ lµ quèc gia, khu vùc hay ®¬n vÞ thu mua, s¶n xuÊt hoÆc nhËp khÈu thùc phÈm ®ã. Bé tr−ëng Y tÕ x· héi vµ Phóc lîi xem xÐt tÝnh cÇn thiÕt sau khi tham vÊn víi chÝnh phñ quèc gia/khu vùc... sÏ xem xÐt tiÕn hµnh dì bá lÖnh cÊm nµy ®èi víi 1 phÇn hay toµn bé nhµ cung cÊp...

2. Çc tµi liÖu cÇn thiÕt khi xin dì bá lÖnh cÊm

Qui ®Þnh t¹i môc 4 d−íi ®©y

3. Ph¹m vi xem xÐt dì bá lÖnh cÊm

ViÖc b¾t ®Çu xem xÐt dì bá lÖnh cÊm cho 1 lo¹i s¶n phÈm ph¶i ®−îc tiÕn hµnh dùa theo ®¬n xin dì bá lÖnh cÊm. Ch¼ng h¹n nh− ®èi víi s¶n phÈm B cña n−íc A: NÕu trong çc doanh nghiÖp s¶n xuÊt s¶n phÈm B t¹i n−íc A chØ cã doanh nghiÖp C nép ®¬n xin dì bá lÖnh cÊm th× chØ tiÕn hµnh xem xÐt xãa bá lÖnh cÊm ®èi víi s¶n phÈm B do doanh nghiÖp C s¶n xuÊt. Tuy nhiªn, còng cã thÓ xem xÐt ®Ó dì bá lÖnh cÊm víi ph¹m vi réng h¬n ph¹m vi cã ®¬n xin.

4. Nh÷ng ®iÒu cÇn x¸c nhËn khi dì bá lÖnh cÊm

Khi dì bá lÖnh cÊm ph¶i x¸c nhËn kh«ng cã nguy c¬ g©y h¹i tõ 1 phÇn hay toµn bé s¶n phÈm ®ã. §Æc biÖt ®èi víi t×nh tr¹ng qu¶n lý vÖ sinh an toµn thùc phÈm, vÒ nguyªn t¾c ph¶i tiÕn hµnh kiÓm tra thùc tÕ, kiÓm tra x¸c nhËn çc môc d−íi ®©y :

97

a. Çc biÖn ph¸p sö dông trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt, chÕ biÕn

- Tu©n thñ ®óng qui chÕ sö dông kh«ng?

- Quy ®Þnh kiÓm tra ®· ®−îc thiÕt lËp vµ thùc hiÖn ®óng kh«ng?

- X¸c nhËn qui chÕ sö dông, tu©n thñ thÓ chÕ kiÓm tra th«ng qua kÕt qu¶ kiÓm tra.

- Çc thÓ chÕ qu¶n lý kh¸c cã ®Çy ®ñ kh«ng?

b. ¤ nhiÔm do m«i tr−êng

- Cã biÖn ph¸p vµ tu©n thñ qui ®Þnh chèng « nhiÔm m«i tr−êng kh«ng?

- Cã thiÕt lËp thÓ chÕ kiÓm tra vµ thùc hiÖn kiÓm tra kh«ng?



c. Phßng chèng sù cè

- Cã biÖn ph¸p vµ tu©n thñ qui ®Þnh phßng chèng sù cè kh«ng?




d. Thµnh phÇn nguyªn liÖu thùc phÈm cã chÊt ®éc h¹i

- Cã biÖn ph¸p vµ tu©n thñ qui ®Þnh thu nguyªn liÖu kh«ng?




5. Tr×nh tù dì bá lÖnh cÊm

(1) Tham kh¶o ý kiÕn Héi ®ång thÈm ®Þnh vµ nhËn ®−îc tr¶ lêi thÝch ®¸ng tõ Héi ®ång nµy.

(2) LuËt vÖ sinh an toµn thùc phÈm kh«ng qui ®Þnh ph¶i tham vÊn víi Tr−ëng çc c¬ quan hµnh chÝnh liªn quan, nh−ng tïy vµo t×nh h×nh thùc tÕ, sÏ göi th«ng b¸o tíi çc Bé, ngµnh liªn quan.

(3) Sau khi dì bá lÖnh cÊm sÏ t¨ng c−êng kiÓm tra th«ng qua çc biÖn ph¸p kiÓm tra chÆt chÏ h¬n.

37

Tµi liÖu tham kh¶o

1. §¹i häc Ngo¹i th−¬ng (2001), B¶o hé hîp lý s¶n xuÊt vµ mËu dÞch n«ng s¶n trong qu¸ tr×nh ViÖt Nam héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ, §Ò tµi NCKH cÊp Bé.

2. §¹i häc Th−¬ng m¹i, HÖ thèng rµo c¶n kü thuËt trong th−¬ng m¹i quèc tÕ, nh÷ng gi¶i ph¸p ®Ó v−ît rµo c¶n cña çc doanh nghiÖp ViÖt Nam, §Ò tµi NCKH cÊp Bé

3. §ç Kim Chi, (2002), CÈm nang cho çc doanh nghiÖp th©m nhËp thÞ tr−êng NhËt B¶n

4. §inh V¨n Thµnh, (2005), S¸ch chuyªn kh¶o, Çc biÖn ph¸p phi thuÕ quan ®èi víi hµng n«ng s¶n trong th−¬ng m¹i quèc tÕ, Nhµ xuÊt b¶n thèng kª

5. §inh V¨n Thµnh, (2006), S¸ch tham kh¶o, Rµo c¶n trong th−¬ng m¹i quèc tÕ, NXB Thèng kª

6. Bé Th−¬ng m¹i, (2007), HiÖp ®Þnh hµng rµo kü thuËt trong th−¬ng m¹i vµ viÖc thùc thi t¹i ViÖt Nam, Tµi liÖu héi th¶o

7. Bé Th−¬ng m¹i, Vô KÕ ho¹ch thèng kª, C¬ së khoa häc ®Þnh h−íng çc biÖn ph¸p phi thuÕ ®Ó b¶o hé s¶n xuÊt hµng ho¸ ë ViÖt Nam trong qu¸ tr×nh héi nhËp kinh tÕ th−¬ng m¹i thÕ giíi, §Ò tµi NCKH cÊp Bé.

8. JETRO, (2005), Handbook for agricutural and fishery products import regulations

9. JETRO, (2006), Japan Economic Report

10. JETRO, (2007), Guide to the JAS system for agricutural and forest products 2006

11. NguyÔn ThÞ NhiÔu, (2004), Nh÷ng gi¶i ph¸p chñ yÕu nh»m ®Èy m¹nh xuÊt khÈu hµng n«ng s¶n, thuû s¶n vµ thñ c«ng mü nghÖ cña ViÖt nam sang thÞ tr−êng NhËt B¶n, §Ò tµi khoa häc cÊp Bé

12. Thu Mai (2002), TËp qu¸n th−¬ng m¹i quèc tÕ vµ viÖc n©ng cao kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña hµng xuÊt khÈu ViÖt Nam, Ban VËt gi¸ ChÝnh phñ.

13. TrÇn C«ng S¸ch, (2004), Nghiªn cøu, ®iÒu tra vµ dù b¸o thÞ tr−êng xuÊt khÈu cho mét sè chñng lo¹i hµng n«ng, l©m, thuû s¶n, §Ò tµi cÊp nhµ n−íc

14. Vò V¨n Hµ, (2007), Quan hÖ Trung Quèc - ASEAN- NhËt B¶n trong bèi c¶nh míi vµ t¸c ®éng cña nã tíi ViÖt Nam, NXB Khoa häc x· héi, Hµ néi

1

MÉu PhiÕu ®iÒu tra ¶nh h−ëng cña Rµo c¶n kü thuËt (TBT) NhËt B¶n ®èi víi xuÊt khÈu hµng n«ng l©m thuû s¶n cña ViÖt Nam

----------------------------------

Hµ néi, ngµy th¸ng n¨m 2008

KÝnh göi:

§Ó phôc vô cho viÖc n©ng cao hiÖu qu¶ xuÊt khÈu hµng ho¸ nãi chung vµ xuÊt khÈu hµng n«ng l©m thuû s¶n sang thÞ tr−êng NhËt B¶n nãi riªng, Bé C«ng Th−¬ng tiÕn hµnh ®iÒu tra thu thËp th«ng tin cña doanh nghiÖp nh»m ®¸nh gi¸ ¶nh h−ëng cña hµng rµo kü thuËt (TBT) NhËt B¶n ®èi víi xuÊt khÈu hµng n«ng l©m thuû s¶n cña ViÖt Nam. KÝnh ®Ò nghÞ Quý vÞ cung cÊp cho chóng t«i mét sè th«ng tin cã liªn quan theo çc néi dung d−íi ®©y.

Xin tr©n träng c¶m ¬n sù gióp ®ì cña Quý vÞ.

Tªn doanh nghiÖp: ........................... §iÖn tho¹i: ............. Fax: ............

§Þa chØ: .................................................................................................................

Tªn ng−êi tr¶ lêi: ................................. NghÒ nghiÖp/ Chøc danh: ......................

Xin vui lßng ®¸nh dÊu vµo nh÷ng ®¸p ¸n phï hîp víi ®Æc ®iÓm cña doanh nghiÖp

1. Lo¹i h×nh doanh nghiÖp?

DN Nhµ n−íc DN cã vèn ®Çu t− n−íc ngoµi

DN t− nh©n Lo¹i h×nh kh¸c

2. LÜnh vùc kinh doanh cña doanh nghiÖp?

N«ng s¶n L©m s¶n Thuû s¶n

3. Çc thÞ tr−êng xuÊt khÈu hµng n«ng l©m thuû s¶n chñ yÕu cña DN?

Hoa Kú EU ASEAN

NhËt B¶n Trung Quèc ThÞ tr−êng kh¸c

4. Xin vui lßng cho biÕt tØ träng xuÊt khÈu hµng n«ng l©m thuû s¶n cña doanh nghiÖp sang thÞ tr−êng NhËt B¶n trong tæng xuÊt khÈu cña doanh nghiÖp?

Ýt h¬n 20% Tõ 21% ®Õn 50%

Tõ 51% ®Õn 70% Trªn 70%

5. Nh×n chung, quý vÞ cã hµi lßng víi ho¹t ®éng xuÊt khÈu hµng n«ng l©m thuû s¶n cña doanh nghiÖp sang thÞ tr−êng NhËt B¶n trong thêi gian qua hay kh«ng? vµ v× sao?

PhÇn 1: Th«ng tin chung

2

Kh«ng hµi lßng, v×:

..............................................................................................................................

..............................................................................................................................

..............................................................................................................................

..............................................................................................................................

Hµi lßng, v×:

..............................................................................................................................

..............................................................................................................................

..............................................................................................................................

..............................................................................................................................

6. Quý vÞ ®¸nh gi¸ thÕ nµo vÒ triÓn väng xuÊt khÈu hµng n«ng l©m thuû s¶n ViÖt Nam sang thÞ tr−êng NhËt B¶n?

Tèt B×nh th−êng Kh«ng tèt

7. Quý vÞ cho biÕt møc ®é nhËn biÕt cña doanh nghiÖp vÒ hµng rµo kü thuËt th−¬ng m¹i (TBT) NhËt B¶n trong ho¹t ®éng xuÊt khÈu hµng n«ng l©m thuû s¶n cña DN sang thÞ tr−êng nµy.

a. Çc TBT liªn quan ®Õn tiªu chuÈn chÊt l−îng hµng nhËp khÈu:

Ch−a hÒ biÕt BiÕt chót Ýt Trung b×nh BiÕt nhiÒu BiÕt rÊt râ

b. Çc TBT liªn quan ®Õn quy ®Þnh vÒ an toµn vÖ sinh thùc phÈm:


c. Çc TBT liªn quan ®Õn quy ®Þnh vÒ bao gãi ghi nh·n hµng nhËp khÈu


d. Çc TBT liªn quan ®Õn quy ®Þnh vµ tiªu chuÈn m«i tr−êng


8. DN tù ®¸nh gi¸ thÕ nµo vÒ møc ®é ®¸p øng çc quy ®Þnh hµng rµo kü thuËt th−¬ng m¹i (TBT) NhËt B¶n trong ho¹t ®éng xuÊt khÈu hµng n«ng l©m thuû s¶n cña DN?

a. Çc TBT liªn quan ®Õn tiªu chuÈn chÊt l−îng hµng nhËp khÈu:

RÊt thÊp ThÊp Trung b×nh Tèt RÊt tèt

b. Çc TBT liªn quan ®Õn quy ®Þnh vÒ an toµn vÖ sinh thùc phÈm:


PhÇn 2: NhËn thøc cña doanh nghiÖp vÒ hµng rµo kü thuËt (TBT) cña NhËt B¶n ®èi víi xuÊt khÈu hµng n«ng l©m thuû s¶n cña ViÖt Nam

3

c. Çc TBT liªn quan ®Õn quy ®Þnh vÒ bao gãi ghi nh·n hµng nhËp khÈu:


d. Çc TBT liªn quan ®Õn quy ®Þnh vµ tiªu chuÈn m«i tr−êng:


9. Nh÷ng lý do nµo khiÕn doanh nghiÖp quan t©m ®Õn hµng rµo kü thuËt (TBT) NhËt B¶n?

Do kh¸ch hµng yªu cÇu

Do ®· tõng bÞ tõ chèi nhËp hµng v× kh«ng ®¸p øng ®−îc çc tiªu chuÈn nªu trªn

§−îc çc doanh nghiÖp b¹n phæ biÕn kinh nghiÖm

Tù nhËn thÊy tÇm quan träng cña çc quy ®Þnh ®ã trong ho¹t ®éng xuÊt khÈu hµng n«ng l©m thuû s¶n sang thÞ tr−êng NhËt B¶n

Çc lý do kh¸c (xin vui lßng ghi râ): ........................................

10. Quý vÞ cho r»ng møc ®é khã kh¨n cña DN trong viÖc tiÕp cËn çc quy ®Þnh TBT NhËt B¶n ®èi víi xuÊt khÈu hµng n«ng l©m thuû s¶n lµ do:

ThiÕu th«ng tin

ThiÕu kinh phÝ

ThiÕu kü thuËt

ThiÕu nh©n lùc am hiÓu vÒ çc tiªu chuÈn kü thuËt trong th−¬ng m¹i

ThiÕu ®¬n vÞ ®¸nh gi¸ vµ cÊp chøng chØ

Tiªu chuÈn cña ViÖt Nam ch−a hµi hoµ víi tiªu chuÈn quèc tÕ

C¬ chÕ, chÝnh s¸ch quy ®Þnh ch−a chÆt chÏ

Khã kh¨n kh¸c (xin ghi râ): ....................................................................

11. DN biÕt ®Õn nh÷ng quy ®Þnh vÒ hµng rµo kü thuËt (TBT) NhËt B¶n qua çc kªnh th«ng tin nµo?

Ph−¬ng tiÖn th«ng tin ®¹i chóng Çc hiÖp héi

V¨n b¶n cña çc Bé, ngµnh DÞch vô t− vÊn

Çc c¬ quan chøc n¨ng ®Þa ph−¬ng Internet

Héi nghÞ, héi th¶o Kªnh th«ng tin kh¸c: .............

12. DN ®¸nh gi¸ thÕ nµo vÒ chÊt l−îng cña kªnh th«ng tin khi truyÒn ®¹t vÒ çc TBT NhËt B¶n?

a. TÝnh kÞp thêi: RÊt thÊp ThÊp Trung b×nh Tèt RÊt tèt

4

b. TÝnh ®Çy ®ñ: RÊt thÊp ThÊp Trung b×nh Tèt RÊt tèt

c. TÝnh dÔ hiÓu: RÊt thÊp ThÊp Trung b×nh Tèt RÊt tèt

d. TÝnh thiÕt thùc: RÊt thÊp ThÊp Trung b×nh Tèt RÊt tèt

e. §¸nh gi¸ chung: RÊt thÊp ThÊp Trung b×nh Tèt RÊt tèt

13. Quý vÞ ®¸nh gi¸ møc ®é hç trî cña çc tæ chøc liÖt kª d−íi ®©y nh− thÕ nµo trong viÖc gióp ®ì DN v−ît qua hµng rµo kü thuËt th−¬ng m¹i cña NhËt B¶n

a. Çc c¬ quan bé, ngµnh:

Hç trî nhiÒu Hç trî Ýt Kh«ng hç trî

b. HiÖp héi doanh nghiÖp:


c. Çc c¬ quan qu¶n lý tiªu chuÈn:


d. Tæ chøc kh¸c (xin ghi râ): ......................................................................


14. Doanh nghiÖp mong muçn hç trî g× tõ:

a. Nhµ n−íc:

.......................................................................................................................................

.......................................................................................................................................

.......................................................................................................................................

.......................................................................................................................................

.......................................................................................................................................

.......................................................................................................................................

b. HiÖp héi:

.......................................................................................................................................

.......................................................................................................................................

.......................................................................................................................................

.......................................................................................................................................

.......................................................................................................................................

.......................................................................................................................................

c. Tæ chøc t− vÊn ph¸p luËt:

.......................................................................................................................................

.......................................................................................................................................

.......................................................................................................................................

.......................................................................................................................................

.......................................................................................................................................

.......................................................................................................................................

5

15. KiÕn nghÞ cña DN ®Ó v−ît rµo c¶n kü thuËt th−¬ng m¹i cña NhËt B¶n nh»m ®Èy m¹nh xuÊt khÈu hµng n«ng l©m thuû s¶n?

.......................................................................................................................................

.......................................................................................................................................

......................................................................................................................................

.......................................................................................................................................

.......................................................................................................................................

......................................................................................................................................

.......................................................................................................................................

.......................................................................................................................................

.......................................................................................................................................

.......................................................................................................................................

.......................................................................................................................................

.......................................................................................................................................

RÊt çm ¬n sù ®ãng gãp cña Quý vÞ vµ cña doanh nghiÖp trong kh¶o s¸t nµy.

Bé c«ng th−¬ng ViÖn nghiªn cøu th−¬ng m¹i

b¸o ço tãm t¾t

®Ò tµi khoa häc cÊp bé M· sè : 69.08.RD

Nghiªn cøu t¸c ®éng ¶nh h−ëng cña hµng rµo kü thuËt th−¬ng m¹i (TBT) NhËt

B¶n ®èi víi xuÊt khÈu hµng n«ng, l©m, thuû s¶n cña ViÖt nam vµ gi¶i ph¸p kh¾c phôc

Hµ néi - 2008

i

Môc lôc

Më ®Çu 1


4


4

1.1.1. Kh¸i qu¸t chung vÒ hµng rµo kü thuËt th−¬ng m¹i 4


5


6

1.2.1. Nh÷ng t¸c ®éng tÝch cùc 6

1.2.2. Nh÷ng t¸c ®éng tiªu cùc 6


7

1.3.1. Kinh nghiÖm cña mét sè n−íc 7

1.3.2. Bµi häc rót ra cho ViÖt Nam 10

Ch−¬ng 2: Thùc tr¹ng ®¸p øng çc hµng rµo kü thuËt th−¬ng m¹i nhËt b¶n ®èi víi hµng n«ng, l©m, thñy s¶n xuÊt khÈu ViÖt Nam

12


12

2.1.1. ThÞ tr−êng xuÊt nhËp khÈu hµng n«ng, l©m, thñy s¶n NhËt B¶n 12


12

2.2. T×nh h×nh ®¸p øng çc hµng rµo kü thuËt th−¬ng m¹i NhËt B¶n cña hµng n«ng, l©m, thuû s¶n xuÊt khÈu ViÖt Nam

13


13

2.2.2. Kh¶ n¨ng ®¸p øng çc hµng rµo kü thuËt th−¬ng m¹i NhËt B¶n ®èi víi hµng n«ng, l©m, thuû s¶n xuÊt khÈu cña çc doanh nghiÖp ViÖt Nam

22

ii

2.3. §¸nh gi¸ chung vÒ thùc tr¹ng ®¸p øng çc hµng rµo kü thuËt th−¬ng m¹i NhËt B¶n ®èi víi hµng n«ng, l©m thñy s¶n xuÊt khÈu cña ViÖt Nam

24

2.3.1. Nh÷ng kÕt qu¶ ®¹t ®−îc 24


25

CH¦¥NG 3: Gi¶i ph¸p nh»m ®¸p øng çc hµng rµo kü thuËt th−¬ng m¹i nhËt b¶n ®èi víi hµng n«ng, l©m, thñy s¶n xuÊt khÈu viÖt nam

27


27

3.1.1. TriÓn väng nhËp khÈu hµng n«ng, l©m, thuû s¶n cña NhËt B¶n 27


28


29

3.2. Quan ®iÓm cña ViÖt Nam nh»m n©ng cao kh¶ n¨ng ®¸p øng çc tiªu chuÈn kü thuËt th−¬ng m¹i NhËt B¶n ®èi víi hµng n«ng, l©m, thuû s¶n

31


33

3.3.1. Gi¶i ph¸p ®èi víi Nhµ n−íc 33

3.3.2. Gi¶i ph¸p ®èi víi HiÖp héi 33

3.3.3. Gi¶i ph¸p ®èi víi tæ chøc t− vÊn ph¸p luËt 33


34

KÕt luËn 35

Tµi liÖu tham kh¶o 37

1

Më ®Çu 1. Sù cÇn thiÕt nghiªn cøu:

N«ng, l©m, thuû s¶n lµ mét trong nh÷ng nhãm hµng xuÊt khÈu chñ yÕu cña ViÖt Nam. Sù gia t¨ng trong kim ng¹ch xuÊt khÈu hµng n«ng, l©m, thuû s¶n cña ViÖt Nam thêi gian qua cã sù ®ãng gãp kh«ng nhá cña thÞ tr−êng NhËt B¶n. Thñy h¶i s¶n lµ nhãm hµng chiÕm tû träng lín nhÊt - trªn 10% - trong kim ng¹ch xuÊt khÈu cña ViÖt Nam sang NhËt B¶n. Thø hai lµ gç vµ s¶n phÈm gç - chiÕm tû träng trªn 5%. TiÕp theo lµ cµ phª vµ cao su thiªn nhiªn, hai mÆt hµng NhËt B¶n kh«ng s¶n xuÊt mµ phô thuéc vµo nguån nhËp khÈu. ViÖt Nam trë thµnh nhµ xuÊt khÈu cµ phª t−¬i lín thø 6 sang NhËt B¶n tõ n¨m 2002 vµ hiÖn NhËt B¶n chiÕm kho¶ng 5% tæng kim ng¹ch xuÊt khÈu cµ phª cña ViÖt Nam...

Tuy nhiªn, nh÷ng s¶n phÈm mµ ViÖt Nam cã lîi thÕ xuÊt khÈu sang NhËt B¶n còng chÝnh lµ nh÷ng s¶n phÈm mµ nhiÒu n−íc vµ khu vùc kh¸c trªn thÕ giíi, nhÊt lµ çc n−íc trong ASEAN vµ Trung Quèc cã ®iÒu kiÖn thuËn lîi ®Ó xuÊt khÈu sang thÞ tr−êng NhËt B¶n. §ång thêi, ®©y còng lµ mét trong nh÷ng thÞ tr−êng ®ßi hái rÊt kh¾t khe ®èi víi hµng nhËp khÈu vµ cã nhiÒu rµo c¶n th−¬ng m¹i vµo bËc nhÊt thÕ giíi. Thêi gian qua, s¶n phÈm xuÊt khÈu cña ViÖt Nam gÆp rÊt nhiÒu khã kh¨n khi th©m nhËp thÞ tr−êng NhËt B¶n do ch−a ®¸p øng çc tiªu chuÈn kü thuËt chÆt chÏ cña NhËt B¶n, ®Æc biÖt lµ vÊn ®Ò an toµn vÖ sinh thùc phÈm. Tõ n¨m 2006, NhËt B¶n ®· thùc hiÖn LuËt vÖ sinh an toµn thùc phÈm söa ®æi víi tÊt c¶ çc l« hµng thùc phÈm nhËp khÈu, th¾t chÆt quy ®Þnh vµ bæ sung mét sè lo¹i d− l−îng ho¸ chÊt kh«ng ®−îc phÐp cã trong thùc phÈm vµ tiÕp tôc n©ng møc h¹n chÕ d− l−îng ho¸ chÊt cho phÐp.

Tr−íc bèi c¶nh c¹nh tranh xuÊt khÈu ngµy cµng gay g¾t vµ nh÷ng yªu cÇu kh¾t khe vÒ hµng rµo kü thuËt th−¬ng m¹i ®èi víi nhËp khÈu hµng n«ng, l©m, thuû s¶n cña NhËt B¶n, xuÊt khÈu hµng n«ng, l©m, thuû s¶n cña ViÖt Nam sang thÞ tr−êng nµy thêi gian qua tuy cã nhiÒu thµnh tùu nh−ng còng béc lé nh÷ng yÕu kÐm vµ h¹n chÕ trong c¹nh tranh, ch−a ®¸p øng ®−îc ®Çy ®ñ çc yªu cÇu cña thÞ tr−êng NhËt B¶n, ch−a ph¸t huy hÕt tiÒm n¨ng vµ nh÷ng lîi thÕ cña ®Êt n−íc ®Ó duy tr× vµ më réng thÞ phÇn trªn thÞ tr−êng nµy. V× vËy, chóng t«i cho r»ng viÖc nghiªn cøu vµ t×m ra çc gi¶i ph¸p ®Ó ®¸p øng hµng rµo kü thuËt th−¬ng m¹i cña NhËt B¶n nh»m ®Èy m¹nh xuÊt khÈu hµng n«ng, l©m, thuû s¶n sang thÞ tr−êng NhËt B¶n lµ hÕt søc cÇn thiÕt.

2. T×nh h×nh nghiªn cøu:

§· cã çc nghiªn cøu liªn quan ®Õn lÜnh vùc nµy, ®iÓn h×nh lµ mét sè nghiªn cøu sau:

- Nghiªn cøu cña PGS.TS. NguyÔn Do·n ThÞ LiÔu: “T¸c ®éng cña çc rµo c¶n m«i tr−êng tíi xuÊt khÈu hµng hãa cña ViÖt Nam”, nghiªn cøu çc quy

2

®Þnh m«i tr−êng cña mét sè thÞ tr−êng nhËp khÈu lín nh− Hoa Kú, EU, NhËt B¶n vµ t¸c ®éng cña çc quy ®Þnh nµy ®èi víi xuÊt khÈu hµng ho¸ cña ViÖt Nam.

- Nghiªn cøu cña TS. NguyÔn ThÞ NhiÔu: "Nh÷ng gi¶i ph¸p chñ yÕu nh»m ®Èy m¹nh xuÊt khÈu hµng n«ng s¶n, thuû s¶n vµ thñ c«ng mü nghÖ cña ViÖt Nam sang thÞ tr−êng NhËt B¶n", ®· tæng quan vÒ thÞ tr−êng NhËt B¶n vµ nh÷ng yªu cÇu cña thÞ tr−êng NhËt B¶n ®èi víi nhËp khÈu n«ng s¶n, thuû s¶n, hµng thñ c«ng mü nghÖ; ph©n tÝch thùc tr¹ng xuÊt khÈu n«ng, thuû s¶n, hµng thñ c«ng mü nghÖ sang NhËt B¶n vµ ®Ò xuÊt nh÷ng gi¶i ph¸p ®Èy m¹nh xuÊt khÈu çc nhãm hµng trªn sang thÞ tr−êng NhËt B¶n.

- Nghiªn cøu cña PGS.TS. §inh V¨n Thµnh: "Çc biÖn ph¸p phi thuÕ quan ®èi víi hµng n«ng s¶n trong th−¬ng m¹i quèc tÕ", giíi thiÖu mét çch kh¸i qu¸t çc biÖn ph¸p phi thuÕ quan ®èi víi hµng n«ng s¶n theo quy ®Þnh cña WTO vµ th«ng lÖ quèc tÕ; çc biÖn ph¸p phi thuÕ quan cña ViÖt Nam ®èi víi hµng n«ng s¶n; vµ gi¶i ph¸p hoµn thiÖn çc biÖn ph¸p phi thuÕ quan ®èi víi mét sè n«ng s¶n chñ yÕu theo quy ®Þnh cña WTO vµ th«ng lÖ quèc tÕ.

- Nghiªn cøu cña PGS.TS. §inh V¨n Thµnh: "Rµo c¶n trong th−¬ng m¹i quèc tÕ", ®· lµm râ c¬ së lý luËn cña çc rµo c¶n trong th−¬ng m¹i quèc tÕ; thùc tr¹ng çc rµo c¶n trong th−¬ng m¹i quèc tÕ theo mét sè ngµnh hµng, mÆt hµng vµ thuéc mét sè thÞ tr−êng xuÊt khÈu chñ yÕu cña ViÖt Nam; thùc tr¹ng rµo c¶n trong th−¬ng m¹i quèc tÕ cña ViÖt Nam; ®−a ra mét sè gi¶i ph¸p nh»m ®¸p øng rµo c¶n ®Ó ®Èy m¹nh xuÊt khÈu vµ çc kiÕn nghÞ vÒ t¹o dùng vµ sö dông çc rµo c¶n trong th−¬ng m¹i quèc tÕ cña ViÖt Nam.

Tuy nhiªn, hiÖn vÉn ch−a cã nghiªn cøu nµo ph©n tÝch cô thÓ t×nh h×nh ®¸p øng çc hµng rµo kü thuËt th−¬ng m¹i NhËt B¶n vµ t¸c ®éng cña hµng rµo kü thuËt th−¬ng m¹i NhËt B¶n ®Õn xuÊt khÈu hµng n«ng, l©m, thuû s¶n cña ViÖt Nam; ®ång thêi, còng ch−a cã nghiªn cøu nµo nghiªn cøu nh÷ng gi¶i ph¸p ®Ó ®¸p øng hµng rµo kü thuËt th−¬ng m¹i NhËt B¶n nh»m më réng xuÊt khÈu hµng n«ng, l©m, thuû s¶n cña ViÖt Nam trong thêi gian tíi.

3. Môc tiªu nghiªn cøu:

Nghiªn cøu, ph©n tÝch t×nh h×nh ®¸p øng çc hµng rµo kü thuËt th−¬ng m¹i ®Ó thÊy ®−îc nh÷ng t¸c ®éng cña hµng rµo kü thuËt th−¬ng m¹i NhËt B¶n ®èi víi xuÊt khÈu hµng n«ng, l©m, thuû s¶n ViÖt Nam vµ ®Ò xuÊt çc gi¶i ph¸p ®¸p øng çc hµng rµo kü thuËt th−¬ng m¹i NhËt B¶n ®Ó më réng xuÊt khÈu hµng n«ng, l©m, thuû s¶n cña ViÖt Nam sang NhËt B¶n.

§Ó thùc hiÖn môc tiªu nµy, ®Ò tµi sÏ ®i vµo thùc hiÖn çc nhiÖm vô cô thÓ sau:

- Tæng quan vÒ hµng rµo kü thuËt cña NhËt B¶n ®èi víi hµng n«ng, l©m, thuû s¶n nhËp khÈu;

3

- Ph©n tÝch, ®¸nh gi¸ t×nh h×nh ®¸p øng çc hµng rµo kü thuËt th−¬ng m¹i NhËt B¶n ®èi víi hµng n«ng, l©m, thuû s¶n xuÊt khÈu cña ViÖt Nam;

- §Ò xuÊt çc gi¶i ph¸p nh»m ®¸p øng hµng rµo kü thuËt th−¬ng m¹i cña NhËt B¶n ®Ó ®Èy m¹nh xuÊt khÈu hµng n«ng, l©m, thuû s¶n cña ViÖt Nam sang thÞ tr−êng NhËt B¶n.

4. §èi t−îng vµ ph¹m vi nghiªn cøu:

4.1. §èi t−îng nghiªn cøu

§èi t−îng nghiªn cøu cña ®Ò tµi lµ çc hµng rµo kü thuËt th−¬ng m¹i NhËt B¶n ®èi víi hµng n«ng l©m, thuû s¶n xuÊt khÈu cña ViÖt Nam.

4.2. Ph¹m vi nghiªn cøu

VÒ néi dung: Nghiªn cøu kh¶ n¨ng ®¸p øng hµng rµo kü thuËt th−¬ng m¹i NhËt B¶n ®èi víi hµng n«ng, l©m, thuû s¶n xuÊt khÈu cña ViÖt Nam ®Ó tõ ®ã ®Ò xuÊt çc gi¶i ph¸p ®¸p øng çc hµng rµo kü thuËt nh»m ®Èy m¹nh xuÊt khÈu hµng n«ng, l©m, thuû s¶n cña ViÖt Nam sang thÞ tr−êng NhËt B¶n.

VÒ thêi gian: ph©n tÝch thùc tr¹ng tõ 2003 ®Õn nay vµ gi¶i ph¸p cho thêi gian tíi n¨m 2015.

5. Ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu:

- Thùc hiÖn nghiªn cøu tµi liÖu trªn c¬ së nguån tµi liÖu thø cÊp lµ s¸ch, b¸o, tµi liÖu, websites.

- Kh¶o s¸t mét sè doanh nghiÖp xuÊt khÈu n«ng, l©m, thñy s¶n sang NhËt B¶n t¹i §µ N½ng vµ TP. Hå ChÝ Minh

- Tæ chøc héi nghÞ, héi th¶o khoa häc, lÊy ý kiÕn chuyªn gia.

- Ph−¬ng ph¸p ph©n tÝch, thèng kª, so s¸nh, tæng hîp.

6. KÕt cÊu cña ®Ò tµi

Ngoµi phÇn më ®Çu, kÕt luËn, tµi liÖu tham kh¶o vµ çc phô lôc, ®Ò tµi ®−îc kÕt cÊu thµnh ba ch−¬ng:


Ch−¬ng 2: Thùc tr¹ng ®¸p øng hµng rµo kü thuËt th−¬ng m¹i NhËt B¶n ®èi víi hµng n«ng, l©m, thuû s¶n xuÊt khÈu ViÖt Nam

Ch−¬ng 3: Gi¶i ph¸p nh»m ®¸p øng hµng rµo kü thuËt th−¬ng m¹i NhËt B¶n ®Ó ®Èy m¹nh xuÊt khÈu hµng n«ng, l©m, thuû s¶n ViÖt Nam

4

Ch−¬ng 1

Tæng quan vÒ hµng rµo kü thuËt th−¬ng m¹i NhËt B¶n ®èi víi hµng n«ng, l©m, thuû s¶n nhËp khÈu


1.1.1. Kh¸i qu¸t chung vÒ hµng rµo kü thuËt th−¬ng m¹i

Nh÷ng quy ®Þnh vÒ hµng rµo kü thuËt th−¬ng m¹i cã tÝnh chÊt toµn cÇu lµ HiÖp ®Þnh vÒ hµng rµo kü thuËt trong th−¬ng m¹i (TBT) cña WTO. §èi t−îng ®iÒu chØnh cña HiÖp ®Þnh TBT gåm: tiªu chuÈn, quy chuÈn kü thuËt vµ quy tr×nh ®¸nh gi¸ sù phï hîp. Çc thuËt ng÷ nµy ®−îc hiÓu mét çch ®¬n gi¶n nh− sau:

- Tiªu chuÈn: v¨n b¶n tù nguyÖn ¸p dông, ®Ò cËp ®Õn ®Æc tÝnh cña hµng ho¸, ph−¬ng ph¸p s¶n xuÊt, bao gãi ghi nh·n, vËn chuyÓn, b¶o qu¶n vµ çc vÊn ®Ò cã liªn quan kh¸c cña hµng ho¸;

- V¨n b¶n quy ph¹m ph¸p luËt vÒ kü thuËt, quy chuÈn kü thuËt (d−íi ®©y gäi chung lµ quy chuÈn kü thuËt): v¨n b¶n víi néi dung kü thuËt t−¬ng tù tiªu chuÈn nh−ng mang tÝnh ph¸p lý b¾t buéc ph¶i thùc hiÖn víi çc chÕ tµi nhÊt ®Þnh;

- Quy tr×nh ®¸nh gi¸ sù phï hîp: çc b−íc, tr×nh tù x¸c ®Þnh xem çc yªu cÇu cña tiªu chuÈn, quy chuÈn kü thuËt cã ®−îc thùc hiÖn hay kh«ng.

§Ó tr¸nh viÖc çc quèc gia cã thÓ lËp nªn çc hµng rµo tr¸ h×nh hoÆc cã sù ph©n biÖt ®èi xö t¹o nªn sù c¹nh tranh kh«ng c«ng b»ng trong ho¹t ®éng th−¬ng m¹i tr¸i víi môc tiªu vµ nguyªn t¾c ho¹t ®éng cña WTO, HiÖp ®Þnh ®· yªu cÇu çc tiªu chuÈn kü thuËt ®Æt ra ph¶i ®¸p øng ®−îc çc nguyªn t¾c nh− kh«ng ph©n biÖt ®èi xö; kh«ng ®−îc phÐp g©y ra çc trë ng¹i kh«ng cÇn thiÕt ®èi víi ho¹t ®éng th−¬ng m¹i; ®¶m b¶o sù minh b¹ch ho¸; dùa trªn c¬ së nghiªn cøu khoa häc, thùc nghiÖm hoÆc thùc tiÔn ®· ®−îc kiÓm chøng...

HiÖp ®Þnh vÒ hµng rµo kü thuËt trong th−¬ng m¹i cña WTO còng kh«ng ®−a ra kh¸i niÖm vÒ hµng rµo kü thuËt, mµ chØ thõa nhËn r»ng çc n−íc cã thÓ sö dông çc biÖn ph¸p cÇn thiÕt (bao gåm çc tiªu chuÈn kü thuËt vµ tiªu chuÈn) ®Ó ®¶m b¶o cuéc sèng hay søc khoÎ con ng−êi, ®éng thùc vËt, b¶o vÖ m«i tr−êng hoÆc ®Ó ng¨n ngõa çc ho¹t ®éng man tr¸ ë møc ®é cÇn thiÕt vµ kh«ng ®−îc t¹o ra çc h¹n chÕ tr¸ h×nh ®èi víi ho¹t ®éng th−¬ng m¹i quèc tÕ. Do ®ã, gi÷a çc n−íc cã çc tiªu chuÈn kü thuËt kh¸c nhau, tuy nhiªn, chóng ta cã thÓ hiÓu hµng rµo kü thuËt th−¬ng m¹i dùa vµo çc ®iÓm sau: (i) lµ rµo c¶n phi thuÕ; (ii) cã thÓ g©y c¶n trë tíi th−¬ng m¹i; (iii) b¾t nguån tõ nh÷ng quy ®Þnh liªn quan ®Õn tiªu chuÈn, quy chuÈn kü thuËt hay quy tr×nh ®¸nh gi¸ sù phï hîp; (iv) h×nh thµnh do

5

sù kh¸c biÖt gi÷a çc quèc gia vÒ tiªu chuÈn, quy chuÈn kü thuËt hay quy tr×nh ®¸nh gi¸ sù phï hîp.

- Ph©n lo¹i hµng rµo kü thuËt th−¬ng m¹i: Hµng rµo kü thuËt trong th−¬ng m¹i quèc tÕ rÊt ®a d¹ng vµ ®−îc ¸p dông rÊt kh¸c nhau ë çc n−íc, tuú thuéc vµo ®iÒu kiÖn cô thÓ cña tõng n−íc. Cã thÓ ph©n thµnh çc lo¹i sau: (1). Çc tiªu chuÈn kü thuËt vÒ an toµn vÖ sinh thùc phÈm; (2). Çc tiªu chuÈn liªn quan ®Õn m«i tr−êng; (3). Çc tiªu chuÈn vÒ nh·n m¸c; (4). Çc tiªu chuÈn vÒ ®ãng gãi bao b×; (5). Nh·n sinh th¸i


1.1.2.1. Nh÷ng tiªu chuÈn chung

* Tiªu chuÈn cña NhËt B¶n vÒ vÖ sinh an toµn thùc phÈm

Çc tiªu chuÈn vÒ vÖ sinh an toµn thùc phÈm tËp trung trong LuËt vÖ sinh an toµn thùc phÈm cña NhËt B¶n ra ®êi n¨m 1947, ®−îc söa ®æi, bæ sung lÇn gÇn ®©y nhÊt lµ n¨m 2005 vµ cã hiÖu lùc thùc thi n¨m 2006. Môc ®Ých cña LuËt vÖ sinh an toµn thùc phÈm lµ ng¨n chÆn nh÷ng thùc phÈm nguy h¹i cho søc khoÎ ng−êi tiªu dïng.

* Tiªu chuÈn cña NhËt B¶n vÒ d¸n nh·n s¶n phÈm

ViÖc d¸n nh·n m¸c s¶n phÈm ph¶i tu©n thñ quy ®Þnh cña LuËt §o l−êng cña NhËt B¶n; LuËt VÖ sinh an toµn thùc phÈm, LuËt JAS... Ngoµi ra, mét sè lo¹i thùc phÈm còng ph¶i tu©n thñ nh÷ng qui ®Þnh trong V¨n b¶n h−íng dÉn (the Guidelines) vµ Bé luËt vÒ c¹nh tranh c«ng b»ng.

* Tiªu chuÈn cña NhËt B¶n vÒ truy xuÊt nguån gèc s¶n phÈm

NhËt B¶n yªu cÇu çc n−íc xuÊt khÈu sang NhËt B¶n ph¶i thùc hiÖn hÖ thèng truy xuÊt nguån gèc s¶n phÈm phï hîp víi NhËt B¶n v× n−íc xuÊt xø cña s¶n phÈm lµ mét trong nh÷ng th«ng tin quan träng gióp ng−êi tiªu dïng lùa chän s¶n phÈm.

* Tiªu chuÈn cña NhËt B¶n vÒ b¶o vÖ m«i tr−êng

Gièng nh− tÊt c¶ çc quèc gia kh¸c trªn thÕ giíi, NhËt B¶n rÊt coi träng vÊn ®Ò m«i tr−êng. N¨m 1989, Côc m«i tr−êng NhËt B¶n khuyÕn khÝch ng−êi tiªu dïng sö dông çc s¶n phÈm kh«ng lµm h¹i sinh th¸i, çc s¶n phÈm nµy ®−îc ®ãng dÊu “E comark”. §Ó ®−îc ®ãng dÊu nµy, s¶n phÈm ph¶i ®¹t Ýt nhÊt mét trong çc tiªu chuÈn sau: (i) ViÖc sö dông s¶n phÈm ®ã kh«ng g©y « nhiÔm m«i tr−êng; (ii) ViÖc sö dông s¶n phÈm ®ã mang l¹i nhiÒu lîi Ých cho m«i tr−êng; (iii) ChÊt th¶i sau khi

6

sö dông s¶n phÈm ®ã kh«ng g©y h¹i cho m«i tr−êng; (iv) S¶n phÈm cã ®ãng gãp ®¸ng kÓ vµo viÖc b¶o vÖ m«i tr−êng theo bÊt cø çch thøc nµo kh¸c.

1.1.2.2. Tiªu chuÈn cô thÓ cho tõng nhãm hµng

- §èi víi hµng n«ng s¶n: LuËt vÖ sinh an toµn thùc phÈm; LuËt Phßng dÞch thùc vËt; LuËt JAS; LuËt §o l−êng NhËt B¶n.

- §èi víi nhãm hµng l©m s¶n:

+ Víi nhãm hµng thñ c«ng mü nghÖ vµ s¶n phÈm lµng nghÒ: LuËt chèng phßng tin sai lÖch; LuËt th«ng tin chÊt l−îng s¶n phÈm dïng trong gia ®×nh; LuËt Së h÷u trÝ tuÖ vÒ mÉu m· vµ quyÒn s¶n xuÊt; LuËt an toµn vÖ sinh thùc phÈm

+ Quy ®Þnh vÒ ®å gç néi thÊt: LuËt vÒ nh·n hiÖu chÊt l−îng hµng hãa; LuËt vÖ sinh an toµn s¶n phÈm

- §èi víi hµng thuû s¶n: LuËt VÖ sinh an toµn thùc phÈm; LuËt KiÓm dÞch; HiÖp −íc Wasington; LuËt JAS


1.2.1. Nh÷ng t¸c ®éng tÝch cùc

- T¹o thuËn lîi cho çc doanh nghiÖp khi x©m nhËp vµo thÞ tr−êng NhËt B¶n do ®¸p øng ®−îc çc tiªu chuÈn kü thuËt.

- ViÖc ®¸p øng ®−îc çc tiªu chuÈn kü thuËt th−¬ng m¹i mµ NhËt B¶n ®−a ra ®· buéc çc n−íc xuÊt khÈu ph¶i n©ng cao kh¶ n¨ng ®¸p øng çc tiªu chuÈn, do ®ã n©ng cao kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña s¶n phÈm xuÊt khÈu.

- ViÖc ®¸p øng ®−îc yªu cÇu cña thÞ tr−êng ®ßi hái cao vÒ çc tiªu chuÈn kü thuËt nh− NhËt B¶n sÏ cã thÓ n©ng cao kh¶ n¨ng xuÊt khÈu sang çc thÞ tr−êng kh¸c.

1.2.2. Nh÷ng t¸c ®éng tiªu cùc

- Çc tiªu chuÈn kü thuËt ®−îc thùc hiÖn víi môc ®Ých kh¸c, ®ã lµ "biÖn ph¸p phßng ngõa" - b¶o hé ®èi víi hµng nhËp khÈu cao h¬n tiªu chuÈn quèc tÕ cho phÐp mµ kh«ng m©u thuÉn víi HiÖp ®Þnh TBT nh»m t¹o nªn nh÷ng rµo c¶n th−¬ng m¹i ®èi víi hµng ho¸ cña çc n−íc ®ang vµ kÐm ph¸t triÓn.

- ViÖc ®−a ra nh÷ng tiªu chuÈn kü thuËt cña NhËt B¶n ®èi víi hµng n«ng, l©m, thuû s¶n nh»m h¹n chÕ kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña çc doanh nghiÖp xuÊt khÈu vµo NhËt B¶n, bëi v× nh÷ng quy ®Þnh vÒ tiªu chuÈn kü thuËt sÏ gãp phÇn b¶o hé cho çc doanh NhËt B¶n tr¸nh ph¶i ®èi mÆt víi sù c¹nh tranh m¹nh mÏ tõ çc n−íc xuÊt khÈu vµ nh− vËy sÏ lµm gi¶m sù c¹nh tranh trªn thÞ tr−êng.

7

- C¶n trë kh¶ n¨ng tiÕp cËn thÞ tr−êng cña çc doanh nghiÖp. Th«ng th−êng, khi NhËt B¶n ®−a ra çc quy ®Þnh vÒ chÊt l−îng, yªu cÇu vÒ nh·n m¸c, vÖ sinh an toµn thùc phÈm vµ b¶o vÖ m«i tr−êng ë møc cao th× sÏ c¶n trë kh¶ n¨ng tiÕp cËn thÞ tr−êng cña n−íc xuÊt khÈu, ®Æt ra th¸ch thøc ®èi víi çc n−íc ®ang ph¸t triÓn, trong ®ã cã ViÖt Nam.

1.3. Kinh nghiÖm cña mét sè n−íc trong viÖc ®¸p øng çc hµng rµo kü thuËt th−¬ng m¹i NhËt B¶n ®èi víi hµng n«ng, l©m, thñy s¶n nhËp khÈu vµ bµi häc rót ra cho ViÖt Nam

1.3.1. Kinh nghiÖm cña mét sè n−íc

1.3.1.1. Trung Quèc

Trung Quèc hiÖn ®ang vÊp ph¶i nh÷ng trë ng¹i lín khi th©m nhËp thÞ tr−êng víi tÇn sè tõ chèi nhËp khÈu lín nhÊt r¬i vµo çc mÆt hµng nh− thuû s¶n, rau qu¶, mËt ong, h¹t tiªu vµ thÞt lîn. Çc lý do phæ biÕn ®−îc nªu ra lµ: t×nh tr¹ng nhiÔm khuÈn salmonella cña thuû s¶n; d− l−îng chÊt kh¸ng sinh chloramphenicol trong s¶n phÈm t«m vµ mËt ong; d− l−îng thuèc thó y trong thÞt lîn; d− l−îng thuèc trõ s©u trong chÌ, h¹t tiªu vµ rau ch©n vÞt, t×nh tr¹ng nhiÔm melamine trong s÷a...

Trung Quèc ®· cã nh÷ng gi¶i ph¸p ®ång bé, träng ®iÓm ®Ó n©ng cao søc c¹nh tranh cña n«ng s¶n vµ thuû s¶n xuÊt khÈu. §ã lµ çc biÖn ph¸p nh− sau:

- KhuyÕn khÝch ®Çu t− trùc tiÕp n−íc ngoµi trong lÜnh vùc n«ng nghiÖp; hç trî ph¸t triÓn çc doanh nghiÖp lín trong n−íc (doanh nghiÖp "®Çu rång" = "dragon head" enterprises) ®Ó dÉn ®¹o thÞ tr−êng.

- Thu thËp th«ng tin kÞp thêi vÒ nh÷ng yªu cÇu vµ thay ®æi trong chÝnh s¸ch qu¶n lý nhËp khÈu cña NhËt B¶n ®Ó cã çc biÖn ph¸p øng phã kÞp thêi, tr¸nh x¶y ra t×nh tr¹ng hµng ho¸ xuÊt khÈu bÞ tõ chèi nhËp khÈu hay bÞ tiªu huû ë c¶ng ®Õn.

- Coi träng viÖc ®µo t¹o ®éi ngò çn bé chuyªn tr¸ch cã tr×nh ®é cao, ®ång thêi th−êng xuyªn tuyªn truyÒn cho çc doanh nghiÖp n©ng cao nhËn thøc vÒ tÇm quan träng cña viÖc ¸p dông çc tiªu chuÈn trong s¶n xuÊt vµ kinh doanh hµng ho¸ theo chuÈn mùc quèc tÕ.

- Quy ho¹ch çc vïng s¶n xuÊt vµ nu«i trång n«ng s¶n, thuû s¶n “s¹ch” th©n thiÖn m«i tr−êng; Ch−¬ng tr×nh d¸n nh·n quèc gia cho çc s¶n phÈm ®¹t tiªu chuÈn an toµn vÖ sinh thùc phÈm.

- HÖ thèng ®iÓm hái ®¸p vµ th«ng b¸o quèc gia vÒ hµng rµo kü thuËt cña Trung Quèc ®· thùc hiÖn ®−îc rÊt nhiÒu c«ng viÖc quan träng nh−: (i) cã ®éi ngò tr×nh ®é cao; (ii) ®−îc trang bÞ çc thiÕt bÞ tiªn tiÕn; (iii) tu©n thñ chÆt chÏ

8

çc nguyªn t¾c vµ thñ tôc do ñy ban TBT quy ®Þnh; (iv) xuÊt b¶n çc “B¶n tin vÒ th«ng b¸o TBT/WTO”; (v) ®ãng vai trß nh− mét “DÞch vô hái ®¸p TBT”...

Cã thÓ xem xÐt kinh nghiÖm cña Trung Quèc trong viÖc v−ît qua tiªu chuÈn kü thuËt th−¬ng m¹i cña NhËt B¶n ®èi víi xuÊt khÈu rau ch©n vÞt nh− sau:

Th¸ng 5/2003, Bé Y tÕ, Lao ®éng vµ Phóc lîi NhËt B¶n yªu cÇu çc c«ng ty NhËt B¶n h¹n chÕ nhËp khÈu rau ch©n vÞt tõ Trung Quèc do ®· ph¸t hiÖn çc d− l−îng thuèc trõ s©u chlorpyrifos. §Ó t¹o ®iÒu kiÖn cho viÖc tiÕp tôc xuÊt rau ch©n vÞt sang NhËt B¶n, Trung Quèc nç lùc thùc hiÖn viÖc x¸c minh chÆt chÏ vÒ ph−¬ng ph¸p s¶n xuÊt vµ çch thøc sö dông hãa chÊt. Ghi chÐp vÒ çc ph−¬ng ph¸p s¶n xuÊt ph¶i ®−îc gi÷ trong 2 n¨m vµ viÖc sö dông thuèc trõ s©u ph¶i ®−îc gi÷ trong 3 n¨m. Çc c«ng ty s¶n xuÊt lo¹i rau nµy còng ph¶i ghi chÐp çc thÝ nghiÖm hµng quý vÒ chÊt l−îng ®Êt vµ n−íc t−íi tiªu, kÕt qu¶ lµ cã 27c«ng ty ®· ¸p dông nghiªm çc biÖn ph¸p ®Ó ®−îc phÐp xuÊt khÈu s¶n phÈm sang NhËt B¶n. Th¸ng 3 n¨m 2004, çc nhµ xuÊt khÈu rau ch©n vÞt lín cña Trung Quèc ®· thµnh c«ng trong viÖc v−ît qua cuéc kiÓm tra tæng thÓ cña Bé Y tÕ, Lao ®éng vµ Phóc lîi NhËt B¶n vµ cña Côc KiÓm dÞch vµ kiÓm tra hµng hãa xuÊt nhËp khÈu Trung Quèc. Tõ thùc tÕ nµy, Trung Quèc ®· rÊt nç lùc trong viÖc ¸p dông çc biÖn ph¸p kü thuËt s¶n xuÊt phï hîp t¹i çc v−ên thÝ nghiÖm, t¨ng c−êng hîp t¸c víi çc tr−êng ®¹i häc n«ng nghiÖp vµ ®ang t¹o ra sù nhËn thøc vÒ lîi Ých cña sö dông Ýt thuèc trõ s©u. Ngoµi ra, Trung Quèc còng cung cÊp gièng vµ tæ chøc ®µo t¹o vÒ çc ph−¬ng ph¸p s¶n xuÊt cÇn Ýt thuèc trõ s©u vµ ®ang më réng viÖc s¶n xuÊt h÷u c¬ ®· ®−îc chøng nhËn.

1.3.1.2. Kinh nghiÖm cña Th¸i Lan

§Ó trë thµnh mét n−íc xuÊt khÈu m¹nh trªn thÞ tr−êng thÕ giíi, çc nhµ xuÊt khÈu Th¸i Lan ®· ph¶i liªn tôc c¶i tiÕn c«ng nghÖ, ®æi míi s¶n phÈm ®¸p øng thÞ hiÕu ng−êi tiªu dïng. Nh÷ng n«ng s¶n xuÊt khÈu chñ yÕu cña Th¸i Lan sang thÞ tr−êng NhËt B¶n lµ ng« bao tö, m¨ng t©y, xoµi. Tuy nhiªn, xuÊt khÈu xoµi cña Th¸i Lan sang thÞ tr−êng NhËt cã xu h−íng gi¶m do bÞ ph¸t hiÖn cã d− l−îng thuèc trõ s©u vµ l−îng ho¸ chÊt cao h¬n tiªu chuÈn cho phÐp.

Theo V¨n phßng quèc gia vÒ Tiªu chuÈn n«ng s¶n vµ thùc phÈm, tr−íc n¨m 2001, n«ng s¶n Th¸i Lan gÆp ph¶i nh÷ng vÊn ®Ò nh− xu h−íng bÖnh do ngé ®éc thùc phÈm gia t¨ng; tranh chÊp vÒ an toµn thùc phÈm vµ yªu cÇu chÊt l−îng trong kinh doanh thùc phÈm; çc luËt vµ quy ®Þnh kiÓm so¸t thùc phÈm kh«ng ®ång bé... §Ó ®èi phã víi vÊn ®Ò nµy, Th¸i Lan ®· ®Ò ra chiÕn l−îc “Tõ ®ång ruéng tíi bµn ¨n”, thùc hiÖn theo dâi çc quy tr×nh: nhËp khÈu (kiÓm tra ®Çu vµo vËt liÖu th«, thùc phÈm chÕ biÕn); s¶n xuÊt ngoµi ®ång ruéng (®¨ng ký, chøng nhËn tiªu chuÈn, kiÓm tra t¹i ruéng); thiÕt bÞ (kiÓm tra, t− vÊn, chøng nhËn vËt

9

liÖu th« vµ c©y trång); ®Çu ra (kiÓm tra, chøng nhËn hµng ho¸); cuèi cïng lµ thÞ tr−êng (®µm ph¸n n−íc ngoµi, thËn träng trong n−íc).

NhiÒu nhµ chÕ biÕn thuû s¶n Th¸i Lan ®· thiÕt lËp hÖ thèng kiÓm so¸t chÊt l−îng trong çc nhµ m¸y cña m×nh nh− hÖ thèng qu¶n lý chÊt l−îng HACCP vµ ®· gi¶i ®¸p tèt víi çc yªu cÇu vÒ truy nguyªn xuÊt xø gÇn ®©y cña ng−êi mua NhËt B¶n. Çc doanh nghiÖp Th¸i Lan th−êng xuyªn mêi çc nhµ nhËp khÈu NhËt B¶n ®Õn th¨m çc nhµ m¸y vµ trao ®æi th«ng tin. Ngoµi ra, çc ngµnh c«ng nghiÖp liªn quan nh− nguyªn liÖu ®ãng gãi, bét m× vµ chÊt phô gia còng ®−îc thiÕt lËp tèt. Nh÷ng nÒn t¶ng ®¸ng tin cËy nµy ®· gãp phÇn n©ng cao hiÖu qu¶ xuÊt khÈu thuû s¶n cña Th¸i Lan sang thÞ tr−êng NhËt B¶n.

1.3.1.3. Kinh nghiÖm cña Indonesia

XuÊt khÈu t«m cña Indonesia sang thÞ tr−êng NhËt vÉn æn ®Þnh kÓ tõ n¨m 1990. Uy tÝn cña s¶n phÈm t«m Indonesia lµ t−¬ng ®èi cao ë NhËt B¶n. Çc vÊn ®Ò träng yÕu ch−a bao giê x¶y ra, ngo¹i trõ mét vµi tr−êng hîp trong ®ã d− l−îng kh¸ng sinh v−ît qu¸ çc møc quy ®Þnh. Mét chuçi b¸n lÎ lín cña NhËt ®ang nhËp khÈu t«m bãc vá cã ®u«i trùc tiÕp tõ çc nhµ m¸y Indonesia do t¹i ®©y chØ sö dông t«m nguyªn liÖu th« ®−îc nu«i trång kh«ng cã kh¸ng sinh ë tÊt c¶ çc hå nu«i. HÇu hÕt nh÷ng ng−êi mua NhËt B¶n ®Òu c¶m thÊy hµi lßng víi ph¶n øng nhanh cña nhµ cung cÊp Indonesia trong viÖc xö lý bÊt kú vÊn ®Ò nµo x¶y ra. NhËt B¶n còng ®¸nh gi¸ cao hÖ thèng kiÓm so¸t an toµn thùc phÈm vµ hÖ thèng truy nguyªn, kiÓm tra nguån gèc cña In®«nªsia.

Tuy nhiªn, NhËt B¶n cho r»ng nhËn thøc vÒ vÖ sinh cña ng−êi lao ®éng Indonesia còng kh«ng cao. Thªm vµo ®ã lµ sù bÊt æn ®Þnh vÒ chÝnh trÞ gÇn ®©y cña Indonesia lµm t¨ng nçi lo l¾ng ®èi víi çc nhµ nhËp khÈu t«m NhËt B¶n.

1.3.1.4. Kinh nghiÖm cña Ên §é

Ên §é cã tiÒm n¨ng lín trong s¶n xuÊt t«m nu«i nhê vÞ trÝ ®Þa lý cña m×nh víi ®−êng biÓn dµi vµ b»ng ph¼ng. §©y lµ mét trong çc nhµ cung cÊp quan träng nhÊt vÒ t«m ®èi víi NhËt B¶n, nh−ng còng cã Ên t−îng lµ n−íc cã vÊn ®Ò ®èi víi çc nhµ nhËp khÈu t«m NhËt B¶n. Mïi mèc lµ mét vÊn ®Ò nghiªm träng nhÊt cña t«m Ên §é. Tuy nhiªn, viÖc nu«i trång t«m ë Ên §é phô thuéc nhiÒu vµo sè l−îng çc c«ng ty nhá trong khi çc c«ng ty nµy l¹i kh«ng cã ®ñ nguån lùc vÒ tµi chÝnh. Hä th−êng kh«ng lµm s¹ch hå nu«i vµ hä “t¨ng c−êng canh t¸c” ®Ó t¨ng s¶n l−îng ng¾n h¹n. ViÖc nµy ®· g©y ra mïi mèc vµ vÊn ®Ò nµy ®· ¶nh h−ëng ®Õn l−îng t«m xuÊt khÈu sang thÞ tr−êng NhËt B¶n.

Bªn c¹nh çc vÊn ®Ò chÊt l−îng (mïi mèc) cña t«m lµ s¶n phÈm kh«ng ®¹t ®−îc ®é t−¬i vµ cã nhiÒu chÊt ngo¹i lai (s¾t, nhùa), lÉn víi t«m. §Ó duy tr× thÞ phÇn xuÊt khÈu t«m sang thÞ tr−êng NhËt B¶n, çc nhµ xuÊt khÈu t«m cña Ên

10

§é ®· th−êng xuyªn liªn hÖ víi çc doanh nghiÖp NhËt B¶n vµ mêi çc nhËp khÈu NhËt B¶n kiÓm tra t«m b»ng çch th¨m çc nhµ m¸y t¹i Ên §é.

1.3.2. Bµi häc rót ra cho ViÖt Nam

Qua nghiªn cøu kinh nghiÖm cña mét sè n−íc, cã thÓ rót ra mét sè bµi häc cho ViÖt Nam nh− sau:

Mét lµ, n©ng cao n¨ng lùc nhËn thøc vµ kü n¨ng cña ng−êi lao ®éng trong çc c¬ së s¶n xuÊt, chÕ biÕn n«ng, l©m, thuû s¶n xuÊt khÈu vÒ vÖ sinh tan toµn thùc phÈm h−íng theo çc tiªu chuÈn kü thuËt cña n−íc nhËp khÈu. §©y lµ biÖn ph¸p "cñng cè tõ gèc” n¨ng lùc v−ît hµng rµo kü thuËt cña NhËt B¶n ®èi víi hµng n«ng, l©m, thuû s¶n xuÊt khÈu cña ViÖt Nam, gãp phÇn nu«i d−ìng nguån s¶n phÈm "s¹ch” cho xuÊt khÈu sang thÞ tr−êng NhËt B¶n. Kinh nghiÖm ch−a thµnh c«ng cña In®«nªsia cho thÊy, t×nh tr¹ng nhËn thøc vÒ vÖ sinh an toµn thùc phÈm cña ng−êi lao ®éng In®«nªsia ch−a cao ®· lµm suy gi¶m lßng tin cña çc nhµ nhËp khÈu NhËt B¶n ®èi víi s¶n phÈm t«m nu«i xuÊt khÈu cña In®«nªsia.

Hai lµ, chó träng vµ t¨ng c−êng ho¹t ®éng ngo¹i giao kinh tÕ gi÷a chÝnh phñ ViÖt Nam víi chÝnh phñ NhËt B¶n nh»m ®¹t ®−îc çc tho¶ thuËn song ph−¬ng vÒ c«ng nhËn/thõa nhËn lÉn nhau çc tiªu chuÈn kü thuËt ®èi víi hµng n«ng, l©m, thuû s¶n xuÊt nhËp khÈu gi÷a hai n−íc; t¹o sù tin cËy lÉn nhau; xö lý kÞp thêi çc t×nh huèng ®ét xuÊt vÒ vi ph¹m tiªu chuÈn chÊt l−îng s¶n phÈm nhËp khÈu... Kinh nghiÖm cña Trung Quèc vµ Th¸i Lan cho thÊy, viÖc t¨ng c−êng çc ho¹t ®éng ngo¹i giao kinh tÕ, nhÊt lµ th«ng qua JETRO ®· t¹o thuËn lîi cho viÖc thõa nhËn lÉn nhau vÒ tiªu chuÈn chÊt l−îng s¶n phÈm, hµng n«ng thuû s¶n cña hai n−íc nµy ®· dÔ dµng h¬n vÒ thñ tôc xin dÊu chøng nhËn chÊt l−îng JAS vµ Ecomark còng nh− chÕ ®é x¸c nhËn tr−íc vÒ thùc phÈm nhËp khÈu. Do ®ã, hµng n«ng, l©m, thuû s¶n cña Th¸i Lan vµ Trung Quèc dÔ dµng th©m nhËp thÞ tr−êng NhËt B¶n h¬n hµng n«ng, l©m, thuû s¶n cña çc n−íc kh¸c nÕu kh«ng ®−îc cÊp giÊy çc chøng nhËn nµy.

Ba lµ, t¨ng c−êng c«ng t¸c dù b¸o vµ cung cÊp th«ng tin vÒ sù ®iÒu chØnh çc hµng rµo kü thuËt th−¬ng m¹i ®èi víi hµng n«ng, l©m, thuû s¶n nhËp khÈu cña NhËt B¶n cho çc doanh nghiÖp ViÖt Nam ®Ó çc doanh nghiÖp, çc c¬ së s¶n xuÊt, chÕ biÕn chñ ®éng øng phã víi nh÷ng thay ®æi vÒ quy tr×nh s¶n xuÊt vµ kü thuËt c«ng nghÖ chÕ biÕn nh»m thÝch øng víi tiªu chuÈn s¶n phÈm cña thÞ tr−êng NhËt B¶n. Trung Quèc ®· rÊt thµnh c«ng trong viÖc thùc hiÖn gi¶i ph¸p nµy nªn ®· h¹n chÕ ®−îc t×nh tr¹ng hµng ho¸ xuÊt khÈu bÞ tõ chèi nhËp khÈu vµo NhËt hay bÞ tiªu thuû ë c¶ng ®Õn t¹i NhËt B¶n.

Bèn lµ, khuyÕn khÝch ®Çu t− trùc tiÕp n−íc ngoµi, nhÊt lµ FDI cña NhËt B¶n vµo chÕ biÕn n«ng, l©m, thuû s¶n xuÊt khÈu sang thÞ tr−êng NhËt B¶n; sö

11

dông kü thuËt c«ng nghÖ s¶n xuÊt chÕ biÕn cña NhËt B¶n (qua chuyÓn giao hoÆc nhËp khÈu c«ng nghÖ) ®Ó xuÊt khÈu thµnh phÈm trë l¹i thÞ tr−êng NhËt B¶n.

N¨m lµ, quy ho¹ch vïng s¶n xuÊt, nu«i trång thuû s¶n "s¹ch” chuyªn xuÊt khÈu s¶n phÈm sang thÞ tr−êng NhËt B¶n. Trung Quèc vµ Th¸i Lan ®Òu chó träng quy ho¹ch vïng s¶n xuÊt nu«i trång n«ng, thuû s¶n chuyªn m«n ho¸ s¶n xuÊt ra s¶n phÈm thÝch øng víi nhu cÇu thÞ hiÕu ng−êi tiªu dïng vµ tiªu chuÈn s¶n phÈm cña NhËt B¶n.

S¸u lµ, x©y dùng çc ch−¬ng tr×nh quèc gia nh− Ch−¬ng tr×nh d¸n nh·n quèc gia cho çc s¶n phÈm ®¹t tiªu chuÈn an toµn sinh häc (nh− tr−êng hîp cña Trung Quèc); Ch−¬ng tr×nh quèc gia GAP (Th¸i Lan) nh»m ®Èy m¹nh xuÊt khÈu n«ng l©m, thuû s¶n sang thÞ tr−êng NhËt B¶n.

B¶y lµ, x©y dùng t¹i ViÖt Nam çc trung t©m kiÓm ®Þnh vµ cÊp giÊy chøng nhËn s¶n phÈm ®ñ tiªu chuÈn chÊt l−îng xuÊt khÈu sang thÞ tr−êng NhËt B¶n. Trung t©m nµy lµ s¶n phÈm cña hîp t¸c liªn chÝnh phñ vµ chuyªn gia cña c¶ hai n−íc ViÖt Nam vµ NhËt B¶n.

12

Ch−¬ng 2

Thùc tr¹ng ®¸p øng çc hµng rµo kü thuËt th−¬ng m¹i nhËt b¶n ®èi víi hµng n«ng, l©m, thñy s¶n xuÊt khÈu ViÖt Nam


2.1.1. ThÞ tr−êng xuÊt nhËp khÈu hµng n«ng, l©m, thñy s¶n NhËt B¶n

NhËt B¶n lµ n−íc nhËp khÈu rßng lín vÒ n«ng, l©m, thñy s¶n. XuÊt khÈu n«ng, l©m, thñy s¶n chØ chiÕm ch−a tíi 1% trong tæng kim ng¹ch xuÊt khÈu cña NhËt B¶n trong khi nhËp khÈu n«ng, l©m, thñy s¶n chiÕm tíi 10 - 15% tæng kim ng¹ch nhËp khÈu. Kh¶ n¨ng tù cung øng cña NhËt B¶n (tû lÖ s¶n l−îng néi ®Þa/tæng møc tiªu dïng) cña NhËt B¶n kh¸ thÊp ®èi víi nhiÒu lo¹i n«ng s¶n, thùc phÈm chñ yÕu: khoai t©y - 41%, rau - 79%, qu¶ - 41%, thÞt lîn - 50%, thÞt bß - 45%, g¹o - 95%, thñy s¶n - 57%...1, do ®ã, NhËt B¶n ph¶i phô thuéc vµo nguån nhËp khÈu. NhiÒu s¶n phÈm ph¶i nhËp khÈu hoµn toµn do trong n−íc kh«ng s¶n xuÊt nh− cµ phª, hå tiªu, ®iÒu, cao su...

B¶ng 2.1. T×nh h×nh xuÊt nhËp khÈu cña NhËt B¶n §¬n vÞ: triÖu USD

Tæng kim ng¹ch XNK XNK n«ng, l©m, thñy s¶n

2004 2005 2006(A) 2004 2005 2006(B)

B/A (%)

X.khÈu N.khÈu

565.039 454.676

598.215518.638

647.290579.294

3.33867.271

3.642 68.270

3.867 67.856

0,611,7

Çn c©n TM 110.363 79.577 67.996 - 63.933 - 64.628 - 63.989 /



NhËt B¶n lµ mét trong çc ®èi t¸c th−¬ng m¹i lín nhÊt cña ViÖt Nam. N¨m 2004, kim ng¹ch xuÊt khÈu cña hai n−íc ®¹t 4,5 tû USD. §Õn n¨m 2006, kim ng¹ch bu«n b¸n hai chiÒu cña hai n−íc ®· t¨ng lªn ®Õn 9,9 tû USD, trong ®ã tû träng xuÊt khÈu lu«n nghiªng vÒ phÝa ViÖt Nam. N¨m 2007, kim ng¹ch xuÊt khÈu cña ViÖt Nam sang NhËt B¶n ®¹t 6,1 tû USD, t¨ng 16% so víi 2006. Thñy h¶i s¶n lµ nhãm hµng chiÕm tû träng lín nhÊt - trªn 10% - trong kim ng¹ch xuÊt khÈu cña ViÖt Nam sang NhËt B¶n. Thø hai lµ gç vµ s¶n phÈm gç - chiÕm tû träng trªn 5%. TiÕp theo lµ cµ phª vµ cao su thiªn nhiªn, hai mÆt hµng NhËt B¶n kh«ng s¶n xuÊt mµ phô thuéc vµo nguån nhËp khÈu. ViÖt Nam trë thµnh nhµ xuÊt khÈu cµ phª t−¬i lín thø 6 sang NhËt B¶n tõ n¨m 2002 vµ hiÖn NhËt B¶n

1 Sè liÖu thèng kª 2005, Bé N«ng, l©m, thñy s¶n NhËt B¶n

13

chiÕm kho¶ng 5% tæng kim ng¹ch xuÊt khÈu cµ phª cña ViÖt Nam. Tuy nhiªn, trong khi gç vµ s¶n phÈm gç vÉn duy tr× ®−îc møc t¨ng tr−ëng xuÊt khÈu th× xuÊt khÈu thñy h¶i s¶n vµ mét sè mÆt hµng n«ng s¶n kh¸c nh− g¹o, rau qu¶... ®· gi¶m ®i trong n¨m 2007 do nh÷ng bÊt cËp trong ®¸p øng çc tiªu chuÈn, quy ®Þnh nhËp khÈu cña NhËt B¶n. XuÊt khÈu chÌ cña ViÖt Nam sang NhËt B¶n còng gi¶m m¹nh trong nh÷ng n¨m qua sau khi ®¹t 3,5 ngh×n tÊn víi kim ng¹ch 3,9 triÖu USD trong n¨m 2003 tuy NhËt B¶n lµ mét trong çc quèc gia ®· ®Çu t− ë ViÖt Nam d−íi çc h×nh thøc Hîp ®ång hîp t¸c kinh doanh vµ Liªn doanh trong lÜnh vùc chÌ. T×nh h×nh xuÊt khÈu hµng n«ng, l©m, thuû s¶n cña ViÖt Nam sang NhËt B¶n xin xem b¶ng 2.2.

B¶ng 2.2. XuÊt khÈu hµng n«ng, l©m, thuû s¶n cña ViÖt Nam sang NhËt B¶n

§¬n vÞ: 1.000 USD

MÆt hµng 2003 2004 2005 2006 2007 Tæng KNXK 2.909.150 3.502.361 4.411.186 5.232.133 6.069.757N«ng, l©m, thñy s¶n 1.214.104 2.114.858 2.677.353 1.738.852 2.761.878Tû träng (%) 41,7 60,4 60,7 33,23 45,5Thñy h¶i s¶n 651.314 769.545 819.989 844.312 753.593

Gç & s¶n phÈm gç 137.912 180.016 240.873 286.799 307.086

Cµ phª 18.564 20.608 25.938 44.922 76.421

Cao su 11.985 16.091 16.434 23.822 26.813

Hµng rau qu¶ 16.709 22.104 28.991 27.572 26.426

G¹o 8.109 16.064 53.424 43.095 18.718

DÇu mì ®éng thùc vËt 2.942 2.956 5.342 4.332 10.085

H¹t tiªu 358 380 793 1.657 5.816

H¹t ®iÒu 2.853 5.117 4.127 3.257 3.920

ChÌ 3.849 1.357 1.235 1.084 844

QuÕ 1.867 701 688 458 689

Nguån: Thèng kª xuÊt nhËp khÈu, Tæng côc H¶i quan

2.2. t×nh h×nh ®¸p øng çc hµng rµo kü thuËt th−¬ng m¹i NhËt B¶n cña hµng n«ng, l©m, thuû s¶n xuÊt khÈu ViÖt Nam


Bªn c¹nh nh÷ng lîi thÕ vÒ quy m« nguån cung hay −u ®·i thuÕ quan xuÊt khÈu sang thÞ tr−êng NhËt B¶n (nh− tr−êng hîp Trung Quèc), mét trong nh÷ng nguyªn nh©n h¹n chÕ kh¶ n¨ng xuÊt khÈu cña ViÖt Nam sang thÞ tr−êng NhËt B¶n so víi çc ®èi thñ c¹nh tranh lµ do ViÖt Nam ch−a ®¸p øng ®−îc çc tiªu chuÈn nhËp khÈu cña thÞ tr−êng NhËt B¶n - mét thÞ tr−êng ®−îc coi lµ cã chÝnh

14

s¸ch t−¬ng ®èi më ®èi víi nhËp khÈu hµng n«ng, l©m, thñy s¶n do thiÕu kh¶ n¨ng tù cung cÊp vµ Ýt sö dông çc biÖn ph¸p h¹n chÕ ®Þnh l−îng - nh−ng l¹i cã hÖ thèng çc rµo c¶n kü thuËt phøc t¹p vµ kh¾t khe. Trong ®ã, vÖ sinh an toµn thùc phÈm lµ vÊn ®Ò quan träng nhÊt trong xuÊt khÈu çc mÆt hµng n«ng, thuû s¶n vµo thÞ tr−êng NhËt B¶n. Tõ n¨m 2006, NhËt B¶n ®· thùc hiÖn LuËt vÖ sinh an toµn thùc phÈm söa ®æi víi tÊt c¶ çc l« hµng thùc phÈm nhËp khÈu, th¾t chÆt quy ®Þnh vµ bæ sung mét sè lo¹i d− l−îng ho¸ chÊt kh«ng ®−îc phÐp cã trong thùc phÈm vµ tiÕp tôc n©ng møc h¹n chÕ d− l−îng ho¸ chÊt cho phÐp. Mét sè tr−êng hîp s¶n phÈm xuÊt khÈu cña ViÖt Nam kh«ng ®¸p øng ®−îc çc yªu cÇu vÖ sinh an toµn thùc phÈm cña NhËt B¶n lµ nguyªn nh©n dÉn ®Õn viÖc NhËt B¶n t¨ng c−êng kiÓm tra vµ gi¸m s¸t chÆt chÏ h¬n víi n«ng, l©m, thñy s¶n nhËp khÈu tõ ViÖt Nam. ChÝnh nh÷ng tiªu chuÈn kü thuËt cña NhËt B¶n liªn tôc ®−îc ®−a ra ®· lµm ¶nh h−ëng kh¸ lín ®Õn xuÊt khÈu n«ng, l©m, thuû s¶n sang thÞ tr−êng nµy.

Qua sè liÖu thèng kª vÒ kim ng¹ch xuÊt khÈu n«ng, l©m, thuû s¶n sang NhËt B¶n cho thÊy, trong giai ®o¹n 2003 - 2007, kim ng¹ch xuÊt khÈu sang thÞ tr−êng nµy cã nh÷ng biÕn ®éng thÊt th−êng, do t¸c ®éng cña çc tiªu chuÈn kü thuËt ®−a ra ®èi víi xuÊt khÈu cña ViÖt Nam, ®· lµm tû träng kim ng¹ch xuÊt khÈu hµng n«ng, l©m, thuû s¶n trong tæng kim ng¹ch xuÊt khÈu cã chiÒu h−íng gi¶m, ®Æc biÖt lµ trong n¨m 2006.

B¶ng 2.3. TØ träng XK n«ng, l©m, thuû s¶n cña ViÖt Nam sang NhËt B¶n

§¬n vÞ: USD

MÆt hµng 2003 2004 2005 2006 2007

Tæng KNXK 2.909.150 3.502.361 4.411.186 5.232.133 6.069.757

N«ng, l©m, thñy s¶n 1.214.104 2.114.858 2.677.353 1.738.852 2.761.878

Tû träng (%) 41,7 60,4 60,7 33,23 45,5


§ång thêi, ®Ó thÊy çc hµng rµo kü thuËt th−¬ng m¹i NhËt B¶n ®· t¸c ®éng ®Õn xuÊt khÈu hµng n«ng, l©m, thuû s¶n cña ViÖt Nam thêi gian qua, chóng t«i tËp trung ph©n tÝch mét sè tr−êng hîp vi ph¹m cô thÓ cña ViÖt Nam ®· bÞ phÝa NhËt B¶n ph¸t hiÖn.

(1) Tr−êng hîp s¶n phÈm g¹o

NhËt B¶n lµ mét trong nh÷ng thÞ tr−êng tiÒm n¨ng cho xuÊt khÈu g¹o cña ViÖt Nam ë thÞ tr−êng ch©u ¸. PhÇn lín g¹o xuÊt khÈu cña ViÖt Nam sang NhËt lµ nh÷ng hîp ®ång tróng thÇu do ChÝnh phñ NhËt tæ chøc. G¹o lµ mét trong nh÷ng mÆt hµng thuéc nhãm ®iÒu tiÕt b»ng çc quy ®Þnh vÒ th−¬ng m¹i Nhµ n−íc - State trading (thuèc l¸, g¹o, lóa mú vµ lóa m¹ch, s¶n phÈm s÷a vµ t¬ t»m

15

nguyªn liÖu) vµ LuËt kiÓm dÞch. Tõ n¨m 2002, ViÖt Nam b¾t ®Çu xuÊt khÈu sang thÞ tr−êng NhËt B¶n th«ng qua nh÷ng cuéc ®Êu thÇu do ChÝnh phñ NhËt tæ chøc.

N¨m 2007, ViÖt Nam ®· 4 lÇn tróng thÇu víi tæng sè 66.050 tÊn g¹o. Tuy nhiªn, trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn hîp ®ång tróng thÇu lÇn 2 vµ 3 (tæng sè 31.050 tÊn), l« hµng ®Çu tiªn ®· bÞ phÝa NhËt ph¸t hiÖn vi ph¹m LuËt vÖ sinh an toµn thùc phÈm víi d− l−îng Acetamiprid v−ît qu¸ møc cho phÐp (0,01 ppm), dÉn ®Õn viÖc phÝa NhËt B¶n quyÕt ®Þnh t¨ng c−êng kiÓm tra 30% g¹o cã xuÊt xø tõ ViÖt Nam ®èi víi chÊt Acetamiprid vµ g¹o ViÖt Nam ®øng tr−íc nguy c¬ bÞ NhËt B¶n ¸p dông lÖnh kiÓm tra 100%. KiÓm tra 100% hµng tr−íc khi cho vµo thÞ tr−êng lµ biÖn ph¸p nghiªm kh¾c nhÊt mµ c¬ quan h¶i quan NhËt B¶n cã thÓ sÏ ¸p dông nÕu sè l« hµng bÞ ph¸t hiÖn vi ph¹m vÖ sinh an toµn thùc phÈm ngµy cµng nhiÒu.

Bé Y tÕ, Lao ®éng vµ Phóc Lîi NhËt yªu cÇu phÝa ViÖt Nam phèi hîp ®Ó truy xuÊt nguån gèc g¹o. Tuy nhiªn, theo HiÖp héi l−¬ng thùc ViÖt Nam, mét bÊt cËp trong viÖc kiÓm so¸t tiªu chuÈn VSATTP ®èi víi g¹o xuÊt khÈu lµ g¹o ViÖt Nam xuÊt sang NhËt B¶n do nhiÒu nguån cung cÊp kh¸c nhau vµ viÖc truy xuÊt nguån gèc gÆp rÊt nhiÒu khã kh¨n. ViÖc ph¸t hiÖn nh÷ng l« hµng cã d− l−îng Acetarmiprid cao sÏ ¶nh h−ëng ®Õn uy tÝn ®èi víi g¹o xuÊt khÈu cña ViÖt Nam, ®ång thêi ¶nh h−ëng ®Õn kh¶ n¨ng xuÊt khÈu g¹o cña ViÖt Nam kh«ng chØ trªn thÞ tr−êng NhËt B¶n mµ trªn toµn thÕ giíi.

Qua sè liÖu thèng kª vÒ kim ng¹ch xuÊt khÈu g¹o trong giai ®o¹n 2001 - 2007 cho thÊy, kim ng¹ch xuÊt khÈu g¹o cña ViÖt Nam liªn tôc t¨ng trong giai ®o¹n tõ 2001 - 2006. Tuy nhiªn, sau khi cã sù cè vi ph¹m LuËt vÖ sinh an toµn thùc phÈm cña NhËt B¶n víi d− l−îng Acetamiprid v−ît qu¸ møc cho phÐp (0,01 ppm), kim ng¹ch xuÊt khÈu g¹o sang NhËt B¶n n¨m 2007 ®· lËp tøc gi¶m mét çch m¹nh mÏ, chØ ®¹t 18,7 triÖu USD, gi¶m tíi 24,4 triÖu USD so víi n¨m 2006.

B¶ng 2.4. Kim ng¹ch xuÊt khÈu g¹o cña ViÖt Nam sang NhËt B¶n


2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 BQ (%)

Tæng KN 624,7 725,5 720,5 950,5 1.407,2 1.275,9 1.490,0 17,14

NhËt B¶n 4,1 1,0 8,1 16,1 53,4 43,1 18,7 155,23


Tr−íc t×nh h×nh nµy, Bé C«ng Th−¬ng ViÖt Nam th«ng qua Th−¬ng vô ViÖt Nam t¹i NhËt B¶n ®· phèi hîp víi Bé Y tÕ, Lao ®éng vµ Phóc lîi NhËt B¶n, çc c¬ quan h÷u quan vµ çc doanh nghiÖp xuÊt khÈu g¹o nªn viÖc thùc hiÖn hîp

16

®ång tróng thÇu ®· hoµn thµnh tèt ®Ñp vµ tr¸nh ®−îc lÖnh ¸p dông kiÓm tra 100% cña NhËt B¶n.

Tuy nhiªn, ®Ó xuÊt khÈu g¹o vµo thÞ tr−êng NhËt B¶n ®−îc bÒn v÷ng, æn ®Þnh vµ gi÷ v÷ng ®−îc lßng tin cña nhµ nhËp khÈu còng nh− ng−êi tiªu dïng NhËt B¶n, Bé C«ng Th−¬ng ®Ò nghÞ HiÖp héi vµ çc doanh nghiÖp xuÊt khÈu cÇn ph¶i tiÕp tôc thùc hiÖn çc biÖn ph¸p kiÓm so¸t d− l−îng chÊt acetamiprid (d−íi 0,1 ppm) vµ chÊt Orysastrobin (d−íi 0,2 ppm).

(2) Tr−êng hîp s¶n phÈm ®iÒu

Tõ n¨m 2006, ViÖt Nam ®· trë thµnh n−íc ®øng ®Çu thÕ giíi vÒ s¶n phÈm ®iÒu. Tuy nhiªn, NhËt B¶n hiÖn vÉn chiÕm mét tû träng nhá trong tæng kim ng¹ch xuÊt khÈu h¹t ®iÒu cña ViÖt Nam. H¹t ®iÒu nhËp khÈu vµo thÞ tr−êng NhËt B¶n ph¶i tu©n thñ çc quy ®Þnh cña LuËt B¶o vÖ thùc vËt, LuËt vÖ sinh an toµn thùc phÈm còng nh− LuËt JAS cña NhËt B¶n. Kh¸c víi nhiÒu thÞ tr−êng xuÊt khÈu ®iÒu lín cña ViÖt Nam nh− Mü, Trung Quèc, EU... NhËt B¶n cã quy ®Þnh chÆt chÏ vÒ d− l−îng chÊt Permethrin.

Theo HiÖp héi ®iÒu ViÖt Nam (Vinacas), Permethrin lµ chÊt diÖt c«n trïng ®−îc sö dông phæ biÕn trong kü thuËt hun trïng cho çc lo¹i h¹t. Lo¹i chÊt nµy ®−îc nhiÒu c«ng ty quèc doanh chÕ biÕn h¹t ®iÒu sö dông ®Ó b¶o qu¶n h¹t khái bÞ mèi mät. §èi víi d− l−îng Permethrin trong h¹t ®iÒu, s¶n phÈm ViÖt Nam lu«n ®−îc çc nhµ nhËp khÈu Mü vµ nhiÒu n−íc nhËp khÈu kh¸c ®¸nh gi¸ cao vÒ ®¸p øng tèt yªu cÇu chÊt l−îng, chØ cã NhËt B¶n ®−a ra tiªu chuÈn Permethrin cho h¹t ®iÒu.

Trong n¨m 2006, Bé Y tÕ, Lao ®éng vµ Phóc lîi NhËt B¶n ®· cã th«ng b¸o göi Bé Th−¬ng m¹i ViÖt Nam (nay lµ Bé C«ng Th−¬ng) vÒ viÖc ph¸t hiÖn l« hµng h¹t ®iÒu cña mét doanh nghiÖp ViÖt Nam cã d− l−îng chÊt Permethrin v−ît qu¸ tiªu chuÈn cho phÐp. L« hµng h¹t ®iÒu t−¬i cña c«ng ty nµy xuÊt khÈu vµo NhËt B¶n cã d− l−îng chÊt Permethrin lµ 0,08 ppm, trong khi d− l−îng tèi ®a cho phÐp t¹i NhËt B¶n chØ lµ 0,05ppm. Bé Y tÕ, Lao ®éng vµ Phóc lîi NhËt B¶n yªu cÇu tÊt c¶ çc tr¹m kiÓm dÞch cöa khÈu cña NhËt B¶n lÊy mÉu kiÓm tra 50% ®èi víi mÆt hµng h¹t ®iÒu cã xuÊt xø tõ ViÖt Nam (tr−íc ®©y chØ kiÓm tra 5% vµ cho th«ng quan ngay kh«ng cÇn chê kÕt qu¶ kiÓm tra). Ngoµi ra, kÓ tõ ngµy 19/12/2006, nÕu ph¸t hiÖn thªm mét lÇn vi ph¹m sÏ ¸p dông ngay lÖnh kiÓm tra 100%, ®ång thêi toµn bé çc l« hµng sÏ kh«ng ®−îc th«ng quan cho ®Õn khi cã kÕt qu¶ kiÓm tra. Sù viÖc nµy ®· t¸c ®éng ®Õn kim ng¹ch xuÊt khÈu ®iÒu cña ViÖt Nam sang NhËt B¶n, thÓ hiÖn kim ng¹ch xuÊt khÈu ®· gi¶m tõ 4,13 triÖu USD n¨m 2005 xuèng cßn 3,3 triÖu USD n¨m 2006.

17

Tõ sù viÖc nµy, Bé Th−¬ng m¹i (Nay lµ Bé C«ng Th−¬ng) ®· cã th«ng b¸o tíi Bé N«ng nghiÖp vµ Ph¸t triÓn n«ng th«n ®Ó cã biÖn ph¸p xö lý kÞp thêi, ®ång thêi ®Ò nghÞ çc Së Th−¬ng m¹i/Th−¬ng m¹i vµ Du lÞch (nay lµ Së C«ng Th−¬ng) th«ng b¸o réng r·i cho çc c¬ së s¶n xuÊt, xuÊt khÈu ®iÒu sang NhËt B¶n biÕt vµ thùc hiÖn nghiªm chØnh vÒ d− l−îng chÊt Permethrin, tr¸nh thiÖt h¹i trong xuÊt khÈu mÆt hµng nµy.

(3) S¶n phÈm thÞt

TÝnh theo gi¸ trÞ nhËp khÈu, NhËt B¶n lµ n−íc nhËp khÈu thÞt lín nhÊt trªn thÕ giíi víi kim ng¹ch nhËp khÈu thÞt lîn ®Õn trªn 4 tû USD/n¨m, thÞt bß trªn 2 tû USD/n¨m vµ thÞt gia cÇm kho¶ng trªn 1,5 tû USD/n¨m. Do chi phÝ nguyªn liÖu vµ lao ®éng ngµy cµng t¨ng t¹i NhËt B¶n, xu h−íng nhËp khÈu ngµy cµng gia t¨ng, cô thÓ lµ thÞ phÇn hµng nhËp khÈu liªn tôc t¨ng tõ 3,2% trong tæng møc tiªu thô vµo n¨m 2002 lªn ®Õn kho¶ng 10% vµo n¨m 2006. Çc n−íc xuÊt khÈu s¶n phÈm chÕ biÕn tõ thÞt lîn gåm: Trung Quèc, Mü, Italy, Th¸i Lan, §øc, T©y Ban Nha.

Tr−íc ®©y, ViÖt Nam kh«ng ®−îc phÐp xuÊt khÈu çc s¶n phÈm chÕ biÕn tõ thÞt lîn sang NhËt B¶n v× bÞ xÕp trong danh s¸ch çc n−íc cã dÞch bÖnh lë måm long mãng. Th−¬ng vô ViÖt Nam ®· lµm viÖc víi Bé N«ng L©m Ng− nghiÖp vµ Bé Y tÕ, Phóc lîi x· héi NhËt B¶n ®Ò nghÞ t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi, ®ång ý nhËp khÈu çc s¶n phÈm chÕ biÕn tõ thÞt cña ViÖt Nam.

Theo Th−¬ng vô ViÖt Nam t¹i NhËt B¶n, tõ th¸ng 10/2007, çc doanh nghiÖp ViÖt Nam cã thÓ xuÊt khÈu thÞt chÕ biÕn sang NhËt B¶n. Th−¬ng vô ViÖt Nam t¹i NhËt B¶n ®· nghiªn cøu kü nhu cÇu nhËp khÈu çc s¶n phÈm chÕ biÕn tõ thÞt lîn (gåm: xóc xÝch vµ gi¨m b«ng) cña NhËt B¶n nh»m t×m kiÕm mÆt hµng xuÊt khÈu míi thóc ®Èy xuÊt khÈu hµng hãa ViÖt Nam sang thÞ tr−êng NhËt B¶n.

Bé N«ng L©m Ng− nghiÖp NhËt B¶n ®· ®−a ra Dù th¶o quy ®Þnh nhËp khÈu çc s¶n phÈm chÕ biÕn tõ thÞt cña NhËt B¶n dµnh cho ViÖt Nam gåm 29 ®iÒu kiÖn. NÕu çc doanh nghiÖp ViÖt Nam cã thÓ ®¸p øng ®Çy ®ñ çc ®iÒu kiÖn trªn, ®Æc biÖt lµ kh©u chÕ biÕn vµ xö lý nhiÖt, Th−¬ng vô ViÖt Nam t¹i NhËt B¶n sÏ tiÕp tôc vËn ®éng Bé N«ng l©m ng− nghiÖp vµ Bé Y tÕ, Phóc lîi x· héi NhËt B¶n cö chuyªn gia sang ViÖt Nam kiÓm tra thùc tÕ vµ ®¸nh gi¸ chÊt l−îng s¶n phÈm tr−íc khi ký kÕt tháa thuËn víi ViÖt Nam ®ång ý nhËp khÈu çc s¶n phÈm chÕ biÕn tõ thÞt cña ViÖt Nam.

(4) Çc s¶n phÈm rau qu¶

§èi víi rau qu¶, LuËt KiÓm dÞch NhËt B¶n ®−a ViÖt Nam vµo danh s¸ch çc n−íc cã dÞch bÖnh ruåi ®ôc qu¶ nªn ViÖt Nam kh«ng ®−îc phÐp xuÊt khÈu qu¶ t−¬i cã h¹t nh− thanh long, nh·n, xoµi, ®u ®ñ, d−a chuét, cµ chua... V× vËy,

18

hµng n¨m ViÖt Nam xuÊt khÈu rÊt Ýt çc lo¹i rau vµ qu¶ sang NhËt B¶n (tæng céng chØ kho¶ng 1.347 triÖu Yªn - t−¬ng ®−¬ng 12,3 triÖu USD trong 8 th¸ng ®Çu n¨m 2008).

MÆc dï v©y, rau qu¶ ViÖt Nam xuÊt sang NhËt B¶n tiÕp tôc cã thÓ sÏ gÆp khã kh¨n do n−íc nµy ¸p dông quy ®Þnh møc giíi h¹n tèi ®a ho¸ chÊt (MRL) ®èi víi thùc phÈm nhËp khÈu. Møc MRL ¸p dông lÇn nµy sÏ tËp trung vµo d− l−îng thuèc trõ s©u (Tolfenpyrad) vµ thuèc diÖt nÊm (Cyazofamid). Çc thùc phÈm nhËp khÈu nÕu vi ph¹m quy ®Þnh míi vÒ MRL nµy sÏ kh«ng ®−îc phÐp ®−a vµo thÞ tr−êng. HiÖn t¹i, NhËt B¶n ®· ban hµnh MRL ®èi víi 242 chÊt ho¸ häc. Riªng lÇn nµy sÏ ¸p dông cho 25 mÆt hµng (®èi víi thuèc trõ s©u) vµ 19 mÆt hµng (víi thuèc diÖt nÊm). NhËt B¶n ®ang lÊy ý kiÕn ®ãng gãp cña çc c¬ quan h÷u quan vÒ thêi ®iÓm cô thÓ ¸p dông nh÷ng rµo c¶n míi nµy.

Quy ®Þnh MRL lÇn nµy ®èi víi d− l−îng thuèc trõ s©u vµ d− l−îng thuèc diÖt nÊm nghiªm ngÆt h¬n nhiÒu so víi lÇn söa ®æi n¨m 2003 v× ngoµi môc ®Ých b¶o vÖ søc khoÎ ng−êi tiªu dïng, NhËt B¶n cßn nh¾m ®Õn viÖc b¶o hé n«ng s¶n trong n−íc.

(5) §èi víi mÆt hµng l©m s¶n

MÆt hµng gç xuÊt khÈu sang NhËt B¶n còng ®ang rÊt cã nhiÒu tiÒm n¨ng. HiÖn mÆt hµng nµy ®ang t¨ng tr−ëng víi tèc ®é nhanh, chiÕm 8,3% thÞ phÇn nhËp khÈu ®å gç cña NhËt B¶n vµ ®ang cã xu h−íng t¨ng h¬n n÷a. §Õn n¨m 2006, kim ng¹ch xuÊt khÈu ®å gç cña ViÖt Nam ®¹t 286 triÖu USD, xÕp thø 2 sau Trung Quèc. N¨m 2007 kim ng¹ch xuÊt khÈu ®å gç ®¹t 307 triÖu USD, t¨ng 7,3% so víi n¨m 2006.

Çc mÆt hµng gç xuÊt khÈu cña ViÖt Nam sang NhËt B¶n rÊt ®a d¹ng gåm: gç nhiªn liÖu d¹ng khóc (m· HS 4401), gç c©y (m· HS 4403), gç ®· c−a hoÆc xÎ theo chiÒu däc (m· HS 4407), tÊm gç l¹ng lµm líp mÆt (m· HS 4408), gç v¸n trang trÝ lµm sµn (m· HS 4409), v¸n sîi b»ng gç (m· HS 4415), t−îng gç vµ ®å trang trÝ b»ng gç (m· HS 4420), ghÕ ngåi (m· HS 9401), ®å néi thÊt kh¸c vµ çc bé phËn cña chóng (m· HS 9403).

ë NhËt B¶n, tiªu chuÈn kü thuËt víi th−¬ng m¹i râ nhÊt víi s¶n phÈm gç nhiÖt ®íi lµ Tiªu chuÈn N«ng nghiÖp NhËt B¶n (JAS) vµ tiªu chuÈn c«ng nghiÖp NhËt B¶n (JIS) vÒ l−îng formaldªhyde ph¸t x¹ g¾n liÒn héi chøng nhµ bÖnh. S¶n phÈm bÞ ¶nh h−ëng lµ gç d¸n, v¸n d¨m bµo, MDF, v¸n x©y dùng, v·n phñ mÆt, v¸n sµn, mÆt cÇu thang. Mçi lo¹i s¶n phÈm yªu cÇu cã giÊy chøng nhËn riªng phï hîp tiªu chuÈn t−¬ng øng.

19

B¶ng 2.5. XuÊt khÈu gç vµ s¶n phÈm gç cña ViÖt Nam sang NhËt B¶n


ThÞ tr−êng 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 BQ (%)

Tæng céng 335,1 435,4 567,2 1.139,1 1.500,5 1.932,8 2.404,1 40,99

NhËt B¶n 100,4 128,4 137,9 180,0 249 286,8 307,1 173,30


Çc doanh nghiÖp chÕ biÕn gç xuÊt khÈu ViÖt Nam còng cÇn ®¹t chøng chØ rõng FSC (Forest Stewardship Council) - chøng chØ toµn cÇu kiÓm ®Þnh chuçi s¶n phÈm gç tõ nguyªn liÖu ®Õn thµnh phÈm, ®Æc biÖt lµ trong ®iÒu kiÖn mèi quan t©m ®Õn çc vÊn ®Ò « nhiÔm m«i tr−êng ngµy cµng cao. Ngoµi ra, çc doanh nghiÖp chÕ biÕn gç xuÊt khÈu còng cÇn cung cÊp th«ng tin vÒ çc chÊt liÖu hãa chÊt xö lý gç ®Ó t¨ng ®é tin cËy an t©m cña kh¸ch hµng khi giao dÞch.

(6) §èi víi çc mÆt hµng thuû s¶n xuÊt khÈu

XuÊt khÈu thñy s¶n cña ViÖt Nam thêi gian qua ph¶i ®èi phã víi çc rµo c¶n kü thuËt cña çc n−íc trªn thÕ giíi nãi chung vµ NhËt B¶n nãi riªng nh»m "c¶nh b¸o" hoÆc "h¹n chÕ" xuÊt khÈu cña ViÖt Nam.

Tõ cuèi n¨m 2006, NhËt B¶n ®· thay ®æi chÝnh s¸ch kiÓm so¸t d− l−îng kh¸ng sinh khiÕn nhiÒu l« hµng thñy s¶n xuÊt khÈu sang thÞ tr−êng nµy bÞ tõ chèi hoÆc bÞ tr¶ l¹i do ph¸t hiÖn chøa d− l−îng kh¸ng sinh cao h¬n giíi h¹n cho phÐp theo qui ®Þnh míi, ®Æc biÖt lµ çc l« hµng ph¶i qua chÕ ®é kiÓm tra t¨ng c−êng. Víi nh÷ng quy ®Þnh ®ã, xuÊt khÈu thñy s¶n cña ViÖt Nam bÞ ¶nh h−ëng kh¸ nÆng nÒ. RÊt nhiÒu l« hµng cña ViÖt Nam bÞ tr¶ vÒ, çc s¶n phÈm lu«n n»m trong sù c¶nh b¸o ë møc cao, lµm kim ng¹ch xuÊt khÈu thñy s¶n sang NhËt bÞ gi¶m sót nghiªm träng. Cuèi n¨m 2006, thñy s¶n ViÖt Nam xuÊt khÈu vµo NhËt B¶n bÞ kiÓm tra 100% l« hµng nhËp khÈu. TiÕn tr×nh nµy ®· ®−îc Tham t¸n th−¬ng m¹i cña ViÖt Nam t¹i NhËt B¶n c¶nh b¸o tõ khi nh÷ng l« hµng thuû s¶n ®Çu tiªn xuÊt khÈu vµo NhËt B¶n ph¸t hiÖn cã vÊn ®Ò vÒ VSATTP vµ phÝa NhËt B¶n th«ng b¸o sÏ kiÓm tra 100% l« hµng t«m nhËp khÈu tõ ViÖt Nam nÕu ViÖt Nam kh«ng cã biÖn ph¸p chÊn chØnh.

B¶ng 2.6. XuÊt khÈu thñy s¶n cña ViÖt Nam sang NhËt B¶n


2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 BQ (%)

Tæng KN 1.777,5 2.022,8 2.199,6 2.400,8 2.738,7 3.358,0 3.763,4 13,41

NhËt B¶n 474,8 555,9 651,3 769,5 820,0 844,3 753,9 8,53


20

Th¸ng 3/2007, NhËt B¶n liªn tiÕp ph¸t hiÖn çc l« hµng t«m, mùc vµ nem h¶i s¶n cña ViÖt Nam chøa d− l−îng chÊt kh¸ng sinh chlromphenicol, AOZ. LÖnh kiÓm tra AOZ ®èi víi 100% l« hµng thuû s¶n ViÖt Nam ®−îc ban hµnh. Th¸ng 4/2007, NhËt B¶n liªn tiÕp c¶nh b¸o 16 nhµ xuÊt khÈu thñy s¶n ViÖt Nam, v× ph¸t hiÖn d− l−îng CAP, AOZ vµ Semicarbazide trong h¶i s¶n nhËp khÈu. Th¸ng 6/2007, 14 doanh nghiÖp ViÖt Nam l¹i tiÕp tôc nhËn v¨n b¶n c¶nh b¸o tõ NhËt cho çc s¶n phÈm kh«ng ®¹t chÊt l−îng cña m×nh. §Çu th¸ng 7/2007, §¹i sø NhËt B¶n t¹i ViÖt Nam ®· göi th− c¶nh b¸o r»ng c¬ quan phô tr¸ch kiÓm dÞch cña NhËt sÏ xem xÐt ¸p dông biÖn ph¸p cÊm nhËp khÈu thuû s¶n ViÖt Nam.

Míi ®©y nhÊt, NhËt B¶n ®· cã nh÷ng biÖn ph¸p m¹nh ®e däa sÏ cÊm nhËp khÈu hoµn toµn thñy s¶n cña ViÖt Nam nÕu viÖc nhiÔm d− l−îng kh¸ng sinh hãa chÊt kh«ng ®−îc c¶i thiÖn. Nguyªn nh©n ®Ó phÝa NhËt B¶n cã thÓ ¸p dông biÖn ph¸p nµy lµ trong 6.000 l« hµng xuÊt khÈu sang NhËt B¶n cã tíi 94 l« (chiÕm 1,6%) bÞ c¶nh ço cã çc lo¹i chÊt kh¸ng sinh, hãa chÊt bÞ cÊm sö dông. NÕu lÖnh cÊm nhËp khÈu ®−îc c«ng bè th× xuÊt khÈu thñy s¶n cña ViÖt Nam sÏ bÞ t¸c ®éng m¹nh v× thÞ tr−êng NhËt B¶n chiÕm tíi gÇn 10% kim ng¹ch xuÊt khÈu thuû s¶n cña ViÖt Nam.

Tr−íc t×nh tr¹ng hµng thuû s¶n cña ViÖt Nam liªn tôc bÞ ph¸t hiÖn cã d− l−îng kh¸ng sinh v−ît qu¸ møc cho phÐp ®· khiÕn NhËt B¶n ¸p dông lÖnh kiÓm tra 100% l« hµng xuÊt khÈu thuû s¶n cña ViÖt Nam vµ ®Ó tr¸nh t×nh tr¹ng cã thÓ bÞ ¸p dông lÖnh cÊm nhËp khÈu ®èi víi thuû s¶n, Bé Thñy s¶n (nay thuéc Bé N«ng nghiÖp vµ ph¸t triÓn n«ng th«n) cïng çc c¬ quan chøc n¨ng ®· ®−a ra nhiÒu biÖn ph¸p ®Èy m¹nh qu¶n lý mua b¸n vµ sö dông hãa chÊt, kh¸ng sinh cÊm, ®ång thêi t¨ng c−êng kiÓm tra, kiÓm so¸t ®èi víi nguyªn liÖu. NhiÒu quyÕt ®Þnh, v¨n b¶n ®· ®−îc ®−a ra nh»m ¸p dông cÊp b¸ch çc biÖn ph¸p kiÓm so¸t d− l−îng hãa chÊt, kh¸ng sinh cÊm trong thñy s¶n xuÊt khÈu vµo NhËt B¶n.

Theo QuyÕt ®Þnh 06/2007Q§-BTS, ngµy 12/7/2007 cña Bé Thñy s¶n, vÒ viÖc ¸p dông nh÷ng biÖn ph¸p cÊp b¸ch kiÓm so¸t d− l−îng ho¸ chÊt, kh¸ng sinh cÊm trong thuû s¶n xuÊt khÈu vµo NhËt B¶n, chØ nh÷ng doanh nghiÖp ®¹t tiªu chuÈn vÖ sinh an toµn thùc phÈm cña Bé Thuû s¶n míi ®−îc phÐp xuÊt khÈu vµo thÞ tr−êng NhËt B¶n. Çc doanh nghiÖp nµy ph¶i thùc hiÖn kiÓm tra chøng nhËn Nhµ n−íc vÒ d− l−îng, ho¸ chÊt kh¸ng sinh cÊm ®èi víi 100% l« hµng gi¸p x¸c, nhuyÔn thÓ ch©n ®Çu. Sau ngµy 26/7/2007, çc doanh nghiÖp (i) ®· cã trªn 2 l« hµng bÞ c¶nh b¸o kh¸ng sinh cÊm, cã thªm l« hµng bÞ c¶nh b¸o; (ii) doanh nghiÖp ®· cã tõ 1 - 2 l« hµng bÞ NhËt B¶n c¶nh b¸o kh¸ng sinh cÊm, cã thªm 2 l« hµng bÞ c¶nh b¸o; (iii) çc doanh nghiÖp tr−íc ®©y ch−a bÞ c¶nh b¸o, cã thªm 3 l« hµng bÞ NhËt B¶n c¶nh b¸o nhiÔm d− l−îng kh¸ng sinh cÊm sÏ kh«ng ®−îc

21

phÐp xuÊt khÈu çc l« hµng gi¸p x¸c (t«m, cua, ghÑ...) vµ nhuyÔn thÓ ch©n ®Çu (mùc, b¹ch tuéc...) sang NhËt B¶n.

Doanh nghiÖp chØ ®−îc phÐp xuÊt khÈu trë l¹i l« hµng gi¸p x¸c, nhuyÔn thÓ ch©n ®Çu sang NhËt sau khi cã b¸o ço ®óng nguyªn nh©n, thiÕt lËp biÖn ph¸p kh¾c phôc cã hiÖu qu¶ vµ ®−îc Côc Qu¶n lý ChÊt l−îng, An toµn vÖ sinh vµ Thó y thuû s¶n (Nafiqaved, nay lµ Côc qu¶n lý chÊt l−îng n«ng, l©m s¶n vµ thñy s¶n) c«ng nhËn. Çc doanh nghiÖp chØ cã thÓ ®−îc miÔn kiÓm tra chøng nhËn b¾t buéc khi cã liªn tiÕp 10 l« hµng gi¸p x¸c vµ nhuyÔn thÓ ch©n ®Çu kh«ng bÞ c¶nh b¸o.

Sau khi quyÕt ®Þnh 06/2007/Q§-BTS cã hiÖu lùc, t×nh h×nh an toµn thùc phÈm xuÊt khÈu vµo NhËt ®· ®−îc c¶i thiÖn. §iÒu ®¸ng nãi, sau nhiÒu lÇn bÞ c¶nh b¸o, çc doanh nghiÖp chÕ biÕn vµ xuÊt khÈu thñy s¶n ViÖt Nam ®· cã nh÷ng buæi gÆp gì, th¶o luËn vµ ®−a ra nh÷ng biÖn ph¸p thiÕt thùc nh»m h¹n chÕ ®Õn møc thÊp nhÊt nguy c¬ cã l« hµng kh«ng b¶o ®¶m an toµn thùc phÈm, tù chÞu tr¸ch nhiÖm tr−íc s¶n phÈm cña m×nh vµ tr−íc lîi Ých cña c¶ céng ®ång... MÆt kh¸c, çc c¬ quan qu¶n lý, th−¬ng vô ViÖt Nam ë NhËt B¶n còng ®· cã nh÷ng t¸c ®éng tÝch cùc tíi çc c¬ quan qu¶n lý chÊt l−îng cña n−íc b¹n. PhÝa NhËt B¶n ®· ghi nhËn nh÷ng nç lùc cña ViÖt Nam trong viÖc c¶i thiÖn chÊt l−îng thñy s¶n khi xuÊt khÈu. Tû träng çc l« hµng bÞ ph¸t hiÖn gi¶m tõ 4,6% trong 6 th¸ng cuèi n¨m 2006 xuèng cßn 1,6% trong 6 th¸ng ®Çu n¨m 2007. Sang th¸ng 7/2007 chØ cßn 0,75% l« hµng (gåm 1.204 l« t«m vµ mùc, chØ cã 9 l« bÞ c¶nh b¸o) vµ th¸ng 8, khèi l−îng xuÊt khÈu t¨ng cao h¬n vµ tØ lÖ l« hµng bÞ nhiÔm chØ chiÕm 0,5% (4 l«). Tuy nhiªn, xuÊt khÈu thñy s¶n cña ViÖt Nam sang NhËt B¶n trong n¨m 2007 ®· gi¶m tíi 11% so víi n¨m 2006, trong ®ã xuÊt khÈu t«m nguyªn liÖu gi¶m tíi 22%2.

Theo HiÖp Héi ChÕ biÕn vµ XuÊt khÈu Thñy s¶n ViÖt Nam, ngµy 31/3/2008, §oµn Ban Thanh tra An toµn, Vô An toµn Thùc phÈm (thuéc Bé Y tÕ, Lao ®éng vµ Phóc lîi NhËt B¶n) ®· lµm viÖc víi Côc Qu¶n lý ChÊt l−îng N«ng l©m s¶n vµ Thñy s¶n (Nafiqad), khëi ®Çu cho ®ît thanh tra ®iÒu kiÖn an toµn vÖ sinh cña 4 doanh nghiÖp chÕ biÕn thñy s¶n xuÊt khÈu sang NhËt B¶n, tõ 1 - 4/4/2008. Bèn doanh nghiÖp ®−îc kiÓm tra trong dÞp nµy gåm C«ng ty Kim Anh, C«ng ty Thñy s¶n NIGICO, C«ng ty H¶i ViÖt vµ C«ng ty Thùc phÈm xuÊt khÈu Nam H¶i. Nç lùc cña ViÖt Nam trong kiÓm so¸t chÊt l−îng, an toµn thùc

2 Mét nguyªn nh©n kh¸c dÉn ®Õn sù sôt gi¶m lµ do nhu cÇu nhËp khÈu t«m cña NhËt

®· cã sù thay ®æi kh¸ lín vÒ thÞ hiÕu tiªu dïng, hä t¨ng c−êng nhËp khÈu t«m cì lín, t«m chÕ biÕn gi¸ trÞ gia t¨ng vµ t«m ch©n tr¾ng. NhËt ®· cã nhiÒu ®éng th¸i quay sang t×m kiÕm nguån cung cÊp ë çc n−íc kh¸c (Th¸i Lan vµ In®«nªxia ...).

22

phÈm thñy s¶n xuÊt khÈu ®· ®−îc phÝa NhËt B¶n ®¸nh gi¸ cao sau chuyÕn thanh tra cña c¬ quan thanh tra vÒ thùc phÈm cña NhËt B¶n t¹i ViÖt Nam.

2.2.2. Kh¶ n¨ng ®¸p øng çc hµng rµo kü thuËt th−¬ng m¹i NhËt B¶n ®èi víi hµng n«ng, l©m, thuû s¶n cña çc doanh nghiÖp ViÖt Nam

Tõ nh÷ng tr−êng hîp vi ph¹m nh− trªn cho thÊy, çc tiªu chuÈn kü thuËt cña NhËt B¶n ®· cã t¸c ®éng trùc tiÕp tíi çc kh¶ n¨ng xuÊt khÈu cña doanh nghiÖp ViÖt Nam. Tr−íc nh÷ng khã kh¨n nµy, chÝnh phñ còng nh− doanh nghiÖp ViÖt Nam ®Òu nhËn thøc r»ng, çch duy nhÊt ®Ó ®Èy m¹nh xuÊt khÈu hµng n«ng, l©m, thuû s¶n sang thÞ tr−êng NhËt B¶n lµ ph¶i ®¸p øng ®Çy ®ñ vµ tèt h¬n çc tiªu chuÈn kü thuËt cña n−íc nµy.

Ban chñ nhiÖm ®Ò tµi còng ®· göi phiÕu ®iÒu tra ®Õn 75 doanh nghiÖp ho¹t ®éng trong lÜnh vùc n«ng, l©m, thuû s¶n cã hµng xuÊt khÈu sang thÞ tr−êng NhËt B¶n vÒ kh¶ n¨ng ®¸p øng çc quy ®Þnh cña thÞ tr−êng nhËp khÈu cho thÊy, çc doanh nghiÖp ViÖt Nam tham gia xuÊt khÈu n«ng, l©m, thñy s¶n ®· ngµy cµng quan t©m h¬n tíi çc tiªu chuÈn cña thÞ tr−êng NhËt B¶n, chØ cã kho¶ng 8% doanh nghiÖp ch−a biÕt ®Õn çc quy ®Þnh liªn quan ®Õn an toµn thùc phÈm, 6% kh«ng biÕt ®Õn quy ®Þnh vÒ tiªu chuÈn m«i tr−êng.

KÕt qu¶ kh¶o s¸t còng cho thÊy, nh÷ng lý do mµ doanh nghiÖp quan t©m ®Õn çc tiªu chuÈn cña thÞ tr−êng NhËt B¶n chñ yÕu lµ do yªu cÇu cña kh¸ch hµng, do bÞ tõ chèi nhËp hµng vµ do tù nhËn thÊy tÇm quan träng cña çc quy ®Þnh nµy ®èi víi kh¶ n¨ng xuÊt khÈu cña doanh nghiÖp.

BiÓu 2.1. Nh÷ng lý do khiÕn doanh nghiÖp quan t©m ®Õn çc tiªu chuÈn kü thuËt cña NhËt B¶n

Tự nhận thấy tầm quan trọng

16%Do khách hàng

yêu cầu40%

Các lý do khác 4%

DN bị từ chối nhập hàng

30%

DN bạn phổ biến kinh nghiệm

10%


Còng theo kÕt qu¶ ®iÒu tra, cã ®Õn 50% doanh nghiÖp ®iÒu tra cho r»ng, møc ®é khã kh¨n cña doanh nghiÖp trong ho¹t ®éng xuÊt khÈu hµng n«ng, l©m, thuû s¶n sang thÞ tr−êng NhËt B¶n lµ do thiÕu th«ng tin vÒ thÞ tr−êng còng nh−

23

thiÕu th«ng tin vÒ nh÷ng tiªu chuÈn kü thuËt, cã 42% doanh nghiÖp cho r»ng, ®ã lµ do tiªu chuÈn cña ViÖt Nam ch−a hµi hoµ víi tiªu chuÈn quèc tÕ.

NhiÒu doanh nghiÖp cho r»ng viÖc nhËn thøc ®−îc vµ ®¸p øng ®−îc çc hµng rµo kü thuËt trong th−¬ng m¹i mang l¹i nh÷ng ý nghÜa tÝch cùc. Tr−íc nh÷ng tiªu chuÈn ngµy mét kh¾t khe h¬n cña NhËt B¶n, nhê cã nh÷ng hiÓu biÕt vÒ çc tiªu chuÈn kü thuËt nªn nhiÒu doanh nghiÖp ViÖt Nam vÉn duy tr× vµ më réng ®−îc quy m« xuÊt khÈu. Nh×n chung, çc doanh nghiÖp ®· cã chuyÓn biÕn râ trong nhËn thøc vµ tÝch cùc thùc hiÖn çc tiªu chuÈn nµy tuy møc ®é nhËn thøc ®èi víi çc tiªu chuÈn nµy cßn ë møc ®é trung b×nh, ®Æc biÖt lµ çc doanh nghiÖp cã quy m« nhá. MÆc dï b¶n th©n çc doanh nghiÖp còng nhËn thøc ®−îc r»ng çc tiªu chuÈn kü thuËt cña NhËt B¶n cã nguy c¬ lµm cho hä bÞ thu hÑp thÞ tr−êng, t¨ng chi phÝ vµ t¨ng tÝnh phøc t¹p cña quy tr×nh chÕ biÕn vµ b¶o qu¶n... gi¶m lîi nhuËn song vÒ c¬ b¶n doanh nghiÖp còng nhËn thøc ®−îc r»ng kh«ng cã con ®−êng nµo kh¸c ngoµi viÖc t×m mäi çch ®Ó ®¸p øng tèt h¬n çc quy ®Þnh nµy.

Theo nhËn ®Þnh cña çc doanh nghiÖp ®−îc kh¶o s¸t, doanh nghiÖp ®· chñ ®éng nghiªn cøu th«ng tin liªn quan ®Õn çc hµng rµo kü thuËt trong xuÊt khÈu n«ng, l©m, thñy s¶n sang NhËt B¶n. Çc nguån th«ng tin vÒ quy ®Þnh cña thÞ tr−êng nhËp khÈu quan träng nhÊt ®èi víi doanh nghiÖp lµ çc ph−¬ng tiÖn th«ng tin ®¹i chóng (30% doanh nghiÖp ®−îc kh¶o s¸t), qua Internet (20%), tõ v¨n b¶n cña çc Bé, ngµnh (16%) trong khi chØ cã 15% doanh nghiÖp ®−îc kh¶o s¸t cho biÕt nhËn ®−îc tõ çc HiÖp héi vµ qua t− vÊn chØ cã 12%. NhiÒu doanh nghiÖp cho biÕt kªnh th«ng tin hÕt søc quan träng vµ ®¸ng tin cËy lµ tõ ®èi t¸c ë n−íc nhËp khÈu. Tõ ph¸t triÓn quan hÖ víi çc nhµ nhËp khÈu, çc doanh nghiÖp ®· n¾m b¾t th«ng tin mét çch kÞp thêi vµ chñ ®éng ®¸p øng çc yªu cÇu kh¾t khe cña NhËt B¶n.

MÆc dï nhËn thøc vÒ çc hµng rµo kü thuËt trong xuÊt khÈu n«ng, l©m, thñy s¶n sang NhËt B¶n cña çc doanh nghiÖp ®· ®−îc n©ng lªn ®¸ng kÓ vµ n¨ng lùc ®¸p øng cña doanh nghiÖp còng ®· ®−îc c¶i thiÖn song çc doanh nghiÖp vÉn gÆp rÊt nhiÒu khã kh¨n trong ®¸p øng çc yªu cÇu cña thÞ tr−êng NhËt B¶n trong bèi c¶nh nh÷ng tiªu chuÈn cña NhËt B¶n ngµy cµng kh¾t khe h¬n ®èi víi s¶n phÈm nhËp khÈu. Sè l« hµng bÞ tr¶ l¹i gia t¨ng trong thêi gian qua ®· b¾t buéc çc doanh nghiÖp ph¶i ®Çu t−, t¨ng chi phÝ cho çc kh©u nu«i trång, chÕ biÕn, b¶o qu¶n...

Ngoµi ra, thiÕu kinh phÝ, kü thuËt vµ viÖc tiªu chuÈn ch−a hµi hßa lµ nh÷ng khã kh¨n lín nhÊt cña çc doanh nghiÖp hiÖn nay. Tõ nh÷ng khã kh¨n ®ã, çc doanh nghiÖp cho r»ng mÆc dï nhËn thøc ®−îc cÇn ph¶i ®¸p øng çc quy ®Þnh cña n−íc nhËp khÈu nh−ng do khã kh¨n vÒ nhiÒu mÆt nªn hä mong

24

muèn nhËn ®−îc sù hç trî tõ phÝa Nhµ n−íc vµ chÝnh quyÒn ®Þa ph−¬ng, ®Æc biÖt trî gióp vÒ mÆt kü thuËt, hç trî kinh phÝ, ®µo t¹o nguån nh©n lùc...

Tãm l¹i, qua ph©n tÝch ë trªn cã thÓ thÊy r»ng, hµng rµo kü thuËt th−¬ng m¹i NhËt B¶n cã t¸c ®éng trùc tiÕp ®Õn kh¶ n¨ng xuÊt khÈu hµng n«ng, l©m, thuû s¶n cña ViÖt Nam. ViÖc ®¸p øng ®−îc çc tiªu chuÈn kü thuËt cña NhËt B¶n ®èi víi hµng n«ng, l©m, thuû s¶n nhËp khÈu kh«ng chØ t¸c ®éng trùc tiÕp ®Õn kh¶ n¨ng xuÊt khÈu cña ViÖt Nam sang thÞ tr−êng nµy mµ cßn t¸c ®éng gi¸n tiÕp tíi kh¶ n¨ng xuÊt khÈu nhãm hµng nµy sang çc thÞ tr−êng kh¸c. Do vËy, chóng ta ph¶i thùc hiÖn ®ång bé nhiÒu gi¶i ph¸p ®Ó ®¸p øng ®Çy ®ñ h¬n vµ tèt h¬n çc tiªu chuÈn kü thuËt ®Ó më réng thÞ tr−êng xuÊt khÈu hµng n«ng, l©m, thuû s¶n cña ViÖt Nam, gãp phÇn vµo viÖc gi¶i quyÕt c«ng ¨n, viÖc lµm, thóc ®Èy ph¸t triÓn thÞ tr−êng n«ng th«n, ph¸t triÓn kinh tÕ- x· héi t¹i çc vïng n«ng th«n nãi riªng vµ ®ãng gãp vµo t¨ng tr−ëng kinh tÕ ®Êt n−íc nãi chung.

2.3. §¸nh gi¸ chung vÒ thùc tr¹ng ®¸p øng çc hµng rµo kü thuËt th−¬ng m¹i nhËt b¶n ®èi víi hµng n«ng, l©m thñy s¶n xuÊt khÈu cña ViÖt Nam

2.3.1. Nh÷ng kÕt qu¶ ®¹t ®−îc

Thø nhÊt, çc c¬ quan chøc n¨ng vµ doanh nghiÖp ViÖt Nam ngµy cµng quan t©m ®Õn çc tiªu chuÈn kü thuËt cña thÞ tr−êng NhËt B¶n. NhiÒu doanh nghiÖp ®· cã nhiÒu ®æi míi vÒ c«ng nghÖ nu«i trång vµ chÕ biÕn, qu¶n lý chÊt l−îng, vÖ sinh an toµn thùc phÈm, do vËy, ®· gÆt h¸i ®−îc nh÷ng kÕt qu¶ ®¸ng kÓ nhê nç lùc ®¸p øng ®−îc çc tiªu chuÈn kü thuËt cña thÞ tr−êng nµy.

Thø hai, Nhµ n−íc vµ çc c¬ quan cã liªn quan ®· gi¸m s¸t chÆt chÏ viÖc thùc hiÖn çc tiªu chuÈn kü thuËt ®èi víi hµng n«ng, l©m, thuû s¶n xuÊt khÈu sang thÞ tr−êng NhËt B¶n ®Ó cã nh÷ng gi¶i ph¸p ®iÒu chØnh kÞp thêi, h¹n chÕ ®−îc nh÷ng tæn thÊt cho Nhµ n−íc vµ doanh nghiÖp.

Thø ba, hÖ thèng çc ®iÓm hái ®¸p vÒ hµng rµo kü thuËt th−¬ng m¹i ®· ®−îc thµnh lËp t¹i çc ®Þa ph−¬ng, cung cÊp th«ng tin th−êng xuyªn cho çc doanh nghiÖp vÒ çc c¶nh b¸o cña thÞ tr−êng nhËp khÈu ®èi víi nh÷ng l« hµng xuÊt khÈu cña doanh nghiÖp. C«ng t¸c qu¶n lý chÊt l−îng, an toµn vÖ sinh thùc phÈm ®−îc duy tr× t−¬ng ®èi th−êng xuyªn, gi¶i quyÕt kÞp thêi çc rµo c¶n cña thÞ tr−êng nhËp khÈu...

Thø t−, nh×n chung, hÖ thèng çc v¨n b¶n, quy ph¹m ph¸p luËt, çc tiªu chuÈn, quy ®Þnh cña ViÖt Nam ®· vµ ®ang ®−îc thay ®æi theo h−íng phï hîp víi nh÷ng quy ®Þnh chung cña quèc tÕ, khu vùc vµ ®Æc biÖt lµ çc thÞ tr−êng nhËp khÈu chñ yÕu, trong ®ã cã NhËt B¶n.

25

Thø n¨m, viÖc kiÓm so¸t d− l−îng ho¸ chÊt ®éc h¹i ®· ®−îc thùc hiÖn víi nhiÒu lo¹i n«ng, thñy s¶n xuÊt khÈu, ®Æc biÖt lµ ë çc vïng nu«i trång tËp trung. NhiÒu doanh nghiÖp ®· t×m biÖn ph¸p th¸o gì nh»m æn ®Þnh viÖc xuÊt khÈu theo h−íng bÒn v÷ng.


Thø nhÊt, th¸ch thøc lín nhÊt hiÖn nay ®èi víi doanh nghiÖp xuÊt khÈu hµng n«ng, l©m, thuû s¶n ViÖt Nam sang NhËt B¶n lµ ph¶i ®¸p øng ngay çc tiªu chuÈn kü thuËt ®èi víi hµng nhËp khÈu. Trong khi ®ã, víi tr×nh ®é c«ng nghÖ, qu¶n lý vµ kh¶ n¨ng tµi chÝnh cßn h¹n chÕ, quy m« nhá, chi phÝ s¶n xuÊt cao, chÊt l−îng s¶n phÈm ch−a cao vµ thiÕu m¹ng l−íi ph©n phèi, tiÕp thÞ nªn nhiÒu doanh nghiÖp sÏ gÆp khã kh¨n trong viÖc ¸p dông ngay tiªu chuÈn kü thuËt ®èi víi s¶n phÈm, hµng hãa cña m×nh, do vËy, çc doanh nghiÖp, ®Æc biÖt lµ çc doanh nghiÖp võa vµ nhá rÊt khã tiÕp cËn trùc tiÕp ®−îc víi thÞ tr−êng nµy.

Thø hai, kh¶ n¨ng ®¸p øng çc tiªu chuÈn kü thuËt cña hµng n«ng, l©m, thuû s¶n cña ViÖt Nam cßn h¹n chÕ trong khi NhËt B¶n næi tiÕng lµ mét trong nh÷ng thÞ tr−êng b¶o hé cao ®èi víi hµng n«ng s¶n th«ng qua çc hµng rµo kü thuËt kh¾t khe.

Thø ba, tÝnh chñ ®éng trong ®¸p øng çc hµng rµo kü thuËt th−¬ng m¹i NhËt B¶n cña çc doanh nghiÖp ViÖt Nam cßn thÊp.

Thø t−, sù kh«ng t−¬ng thÝch trong tiªu chuÈn cña ViÖt Nam víi hÖ thèng tiªu chuÈn cña n−íc nhËp khÈu. Theo Bé N«ng nghiÖp vµ Ph¸t triÓn n«ng th«n, quy ®Þnh kü thuËt víi hµng n«ng, l©m, thñy s¶n dùa trªn 6.000 TCVN nh−ng hiÖn ViÖt Nam míi chØ “hµi hßa hãa” ®−îc kho¶ng 25% so víi tiªu chuÈn quèc tÕ t−¬ng øng.

Thø n¨m, vai trß xóc tiÕn xuÊt khÈu cña chÝnh phñ ®èi víi hµng n«ng, l©m, thuû s¶n s¶n cßn mê nh¹t. Víi n¨ng lùc hiÖn cã cña çc doanh nghiÖp ViÖt Nam rÊt khã tiÕp cËn víi çc quy ®Þnh mang tÝnh chÊt tù nguyÖn: nh·n m¸c tù nguyÖn, sö dông tiÕt kiÖm nguån tµi nguyªn... v× vËy, vai trß xóc tiÕn xuÊt khÈu cña ChÝnh phñ ®èi víi hµng n«ng, l©m, thuû s¶n lµ hÕt søc quan träng.

Thø s¸u, V¨n phßng TBT ®· ®−îc thµnh lËp t¹i hÇu hÕt çc tØnh thµnh c¶ n−íc nh−ng ho¹t ®éng vÉn ch−a hiÖu qu¶ lµ v× çc phßng thÝ nghiÖm ch−a ®¸p øng ®−îc yªu cÇu. ThiÕt bÞ ch−a ®ång nhÊt gi÷a çc phßng thÝ nghiÖm khu vùc, ph−¬ng ph¸p thö nghiÖm ch−a hµi hßa dÉn ®Õn kÕt qu¶ bÞ sai lÖch. Çc doanh nghiÖp còng ch−a cã çc nh©n viªn, çc bé phËn chuyªn tr¸ch ®Ó cËp nhËt, xö lý çc c¶nh b¸o vÒ TBT trong khi nhiÒu th«ng b¸o ®−îc viÕt b»ng tiÕng b¶n ng÷ nªn chËm ®−îc doanh nghiÖp quan t©m, xö lý kÞp thêi.

26

Thø t¸m, thùc tÕ cã thÓ thÊy vÊn ®Ò vÖ sinh an toµn thùc phÈm trong lÜnh vùc s¶n xuÊt, xuÊt khÈu n«ng, l©m, thñy s¶n kh«ng chØ gi¶i quyÕt t¹i ngän mµ ph¶i b¾t ®Çu tõ “gèc”, tõ kh©u gièng, vËn chuyÓn, nu«i trång ®Õn khi chÕ biÕn, ®©y còng chÝnh lµ nguyªn nh©n çc doanh nghiÖp hÇu nh− ®Òu nhËn thøc ®−îc viÖc ph¶i tu©n thñ quy ®Þnh nghÆt nghÌo cña NhËt B¶n vÒ vÖ sinh an toµn thùc phÈm song vÉn cè g¾ng “l¸ch luËt”.

Cuèi cïng, viÖc truy nguyªn nguån gèc xuÊt xø cña s¶n phÈm xuÊt khÈu ViÖt Nam lµ khã kh¨n do nguyªn liÖu cã xuÊt xø tõ nhiÒu n¬i, ®Æc biÖt trong quy tr×nh chÕ biÕn, rÊt khã x¸c lËp nguyªn nh©n hay khu vùc nhiÔm çc chÊt kh«ng ®¶m b¶o vÖ sinh an toµn thùc phÈm hay d− l−îng çc chÊt ®éc h¹i.

27

CH¦¥NG 3

Gi¶i ph¸p nh»m ®¸p øng çc hµng rµo kü thuËt th−¬ng m¹i nhËt b¶n ®èi víi hµng n«ng, l©m, thñy s¶n xuÊt

khÈu viÖt nam


3.1.1. TriÓn väng nhËp khÈu hµng n«ng, l©m, thuû s¶n cña NhËt B¶n

Theo dù b¸o cña Tæ chøc Hîp t¸c vµ Ph¸t triÓn kinh tÕ (OECD) vÒ triÓn väng thÞ tr−êng n«ng s¶n thÕ giíi giai ®o¹n 2008 - 2017, NhËt B¶n vÉn tiÕp tôc duy tr× ®−îc møc t¨ng tr−ëng b×nh qu©n ®Çu ng−êi 2,0%/n¨m trong nh÷ng n¨m tíi. Bªn c¹nh ®ã, d©n sè gi¶m vµ ®é tuæi trung b×nh cña d©n c− n−íc nµy ngµy cµng cao h¬n lµ nh÷ng yÕu tè ¶nh h−ëng rÊt lín ®Õn søc mua chung ®èi víi nhiÒu mÆt hµng n«ng, l©m, thuû s¶n cña n−íc nµy.

Theo OECD, NhËt B¶n vÉn lµ mét trong nh÷ng n−íc nhËp khÈu chÝnh vÒ çc lo¹i l−¬ng thùc, thùc phÈm. NhËp khÈu çc lo¹i ngò cèc nh− ng«, g¹o, lóa mú... vµ nhËp khÈu h¹t cã dÇu cña NhËt B¶n Ýt thay ®æi trong nh÷ng n¨m tíi vµ duy tr× ë møc t−¬ng ®−¬ng víi møc nhËp khÈu cña giai ®o¹n 2006 - 2007. NhËt B¶n vÉn lµ n−íc nhËp khÈu thÞt lîn vµ thÞt bß lín nhÊt thÕ giíi trong nh÷ng n¨m tíi víi l−îng nhËp khÈu cã xu h−íng t¨ng lªn trong nh÷ng n¨m cuèi cña giai ®o¹n dù b¸o.

Theo kÕt qu¶ nghiªn cøu vÒ t¸c ®éng cña qu¸ tr×nh héi nhËp vµ më cöa thÞ tr−êng n«ng s¶n thÕ giíi3, nÕu thÞ tr−êng n«ng s¶n, thùc phÈm thÕ giíi ®−îc tù do hãa hoµn toµn, kh«ng bÞ c¶n trë bëi çc rµo c¶n th−¬ng m¹i, th× nhËp khÈu hµng n«ng s¶n, thùc phÈm cña NhËt B¶n cßn cã kh¶ n¨ng t¨ng cao h¬n trong khi s¶n xuÊt n«ng s¶n, thùc phÈm néi ®Þa gi¶m ®i v× ®©y lµ nh÷ng mÆt hµng NhËt B¶n kh«ng cã lîi thÕ.

3 Theo kÕt qu¶ nghiªn cøu cña Biswajit Dhar “Modelling th Doha Round outcome: A Critical view” vÒ t¸c ®éng cña Vßng §µm ph¸n Doha tíi thÞ tr−êng n«ng s¶n thÕ giíi, nÕu th−¬ng m¹i n«ng s¶n thÕ giíi ®−îc tù do hãa, nhËp khÈu n«ng s¶n cña NhËt B¶n n¨m 2015 sÏ t¨ng 34,7 tû USD, t−¬ng ®−¬ng víi 169,7% vµ gi¸ trÞ s¶n l−îng hµng n«ng s¶n gi¶m 91,7 tû USD, t−¬ng ®−¬ng víi 18,4% so víi tr−êng hîp thÞ tr−êng hµng n«ng s¶n vÉn tån t¹i nh÷ng rµo c¶n nh− hiÖn nay.

28


Trong thêi kú tíi, viÖc x©y dùng, ®iÒu chØnh hµng rµo kü thuËt th−¬ng m¹i cña NhËt B¶n sÏ theo çc xu h−íng chñ yÕu sau:

• Xu h−íng chuyÓn ®æi tõ çc biÖn ph¸p tù nguyÖn sang b¾t buéc. Tr−íc ®©y, nhiÒu tiªu chuÈn nh− ISO 9000, ISO 14000, çc chøng nhËn vÒ m«i tr−êng, thùc phÈm h÷u c¬... ®−îc ¸p dông trªn c¬ së tù nguyÖn nh−ng vµi n¨m gÇn ®©y, mét sè biÖn ph¸p tù nguyÖn ®· chuyÓn thµnh çc nguyªn t¾c b¾t buéc. §©y sÏ lµ mét trong nh÷ng xu h−íng chñ yÕu trong ®iÒu chØnh çc hµng rµo kü thuËt th−¬ng m¹i ®èi víi hµng n«ng, l©m, thuû s¶n trªn thÞ tr−êng NhËt B¶n thêi kú tíi. Xu h−íng nµy diÔn ra trong ®iÒu kiÖn tr×nh ®é s¶n xuÊt vµ søc c¹nh tranh cña hµng n«ng, l©m, thuû s¶n NhËt B¶n ®· ®¹t ®Õn thang bËc cao so víi çc n−íc ®ang ph¸t triÓn vÒ çc s¶n phÈm nhËp khÈu cïng lo¹i. MÆt kh¸c, viÖc ®iÒu chØnh hµng rµo kü thuËt th−¬ng m¹i theo xu h−íng nµy cña NhËt B¶n sÏ gióp cho n−íc nµy tr¸nh ®−îc hoÆc gi¶m thiÓu çc ¸p lùc tõ çc ®èi t¸c th−¬ng m¹i ®ßi hái n−íc nµy më cöa h¬n n÷a thÞ tr−êng hµng n«ng, l©m, thuû s¶n.

• Xu h−íng thèng nhÊt hÖ thèng tiªu chuÈn NhËt B¶n víi nh÷ng tiªu chuÈn quèc tÕ. Xu h−íng nµy ®−îc triÓn khai theo ba néi dung chÝnh: 1) Thóc ®Èy qu¸ tr×nh quèc tÕ ho¸ hÖ thèng tiªu chuÈn riªng cña NhËt B¶n. Theo ®ã, mét sè n−íc xuÊt khÈu n«ng s¶n vµo NhËt B¶n nh− Mü, §µi Loan, Th¸i Lan ®· ®−îc chÝnh phñ NhËt B¶n cÊp giÊy chøng nhËn JAS vµ võa qua, 8 nhµ xuÊt khÈu cña Th¸i Lan ®· ®−îc chÝnh phñ NhËt cÊp giÊy chøng nhËn JAS cho 27 chñng lo¹i thùc phÈm; 2) Thõa nhËn mét sè tiªu chuÈn cña çc tæ chøc tiªu chuÈn quèc tÕ hoÆc cña n−íc ngoµi, coi ®ã lµ çc tiªu chuÈn ®· ®−îc quèc tÕ ho¸ ®Ó ¸p dông trong kiÓm ®Þnh hµng n«ng, l©m, thuû s¶n nhËp khÈu vµo NhËt B¶n. (3) §iÒu chØnh, bæ sung vµ x©y dùng míi mét sè tiªu chuÈn NhËt B¶n trªn c¬ së tham chiÕu çc tiªu chuÈn ®· ®−îc quèc tÕ ho¸.

• Xu h−íng thiÕt lËp çc hµng rµo kü thuËt th−¬ng m¹i cña NhËt B¶n g¾n víi l−u th«ng vµ sö dông s¶n phÈm n«ng, l©m, thuû s¶n nhËp khÈu. §Æc ®iÓm cña xu h−íng nµy lµ çc quy ®Þnh vÒ mÆt kü thuËt vµ çc tiªu chuÈn kh«ng chØ ¸p dông ®èi víi chÝnh s¶n phÈm n«ng, l©m, thuû s¶n nhËp khÈu vµo thÞ tr−êng NhËt B¶n mµ nã cßn ®−îc x©y dùng g¾n liÒn víi qu¸ tr×nh l−u th«ng, sö dông s¶n phÈm nhËp khÈu ®ã trªn thÞ tr−êng NhËt B¶n. Nãi çch kh¸c, viÖc x©y dùng hµng rµo kü thuËt th−¬ng m¹i cña NhËt B¶n më réng tõ çc s¶n phÈm cô thÓ ®Õn toµn bé qu¸ tr×nh s¶n xuÊt vµ ho¹t ®éng, kiÓm so¸t çc mèi nguy ®èi víi thùc phÈm tõ giai ®o¹n s¶n xuÊt, chÕ biÕn, b¶o qu¶n, vËn chuyÓn vµ ph©n phèi, ¸p dông nguyªn t¾c truy xuÊt nguån gèc víi mäi lo¹i n«ng s¶n, thùc phÈm.

29

• Xu h−íng ph¸t triÓn çc hµng rµo kü thuËt th−¬ng m¹i cïng víi tiÕn bé khoa häc - kü thuËt vµ møc sèng. Víi sù tiÕn bé khoa häc - kü thuËt, çc tiªu chuÈn kü thuËt míi sÏ ®−îc n©ng lªn. §iÒu nµy cã thÓ thÊy qua viÖc Bé Y tÕ vµ Phóc lîi x· héi NhËt B¶n håi ®Çu n¨m 2002 ®· quyÕt ®Þnh thùc hiÖn gÇn 200 tiªu chuÈn míi vÒ giíi h¹n d− l−îng tèi ®a (MRL) ®èi víi thuèc trõ s©u vµ theo çc quy ®Þnh míi ®−îc ¸p dông tõ n¨m 2006, trªn 600 tiªu chuÈn míi vÒ MRL ®· ®−îc ¸p dông. Mét vÝ dô cô thÓ nh− ®èi víi tái, quy ®Þnh cña NhËt B¶n bao gåm 61 chÊt, trong khi cña Trung Quèc chØ gåm 37 chÊt, tr−êng hîp nÊm h−¬ng, cã 47 t¹i NhËt nh−ng chØ lµ 36 t¹i Trung Quèc. Ngoµi ra, hµng rµo kü thuËt th−¬ng m¹i cña NhËt B¶n còng thay ®æi cïng víi møc sèng vµ thÞ hiÕu cña ng−êi NhËt. VÝ dô, tr−íc ®©y ë NhËt, h¹n møc d− l−îng thuèc trõ s©u chØ ®−îc ¸p dông ®èi víi rau t−¬i, nh−ng kh«ng ¸p dông ®èi víi rau ®«ng l¹nh nhanh. Sau khi mét l−îng lín rau ®«ng l¹nh nhanh ®−îc nhËp tõ Trung Quèc, NhËt B¶n b¾t ®Çu ¸p dông h¹n møc d− l−îng thuèc trõ s©u cho rau, bao gåm c¶ rau ®«ng l¹nh nhanh vµ trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y, NhËt B¶n më réng viÖc kiÓm so¸t ®èi víi mäi lo¹i rau ®«ng l¹nh nhËp khÈu tõ Trung Quèc.

• ViÖc kiÓm tra vÖ sinh vµ an toµn thùc phÈm ®−îc th¾t chÆt, cïng víi viÖc kiÓm tra thùc ®Þa th−êng xuyªn h¬n. Nãi çch kh¸c, ph¹m vi kiÓm tra chÊt l−îng çc hµng hãa n«ng s¶n ®−îc më réng. Ch¼ng h¹n, ngoµi kiÓm tra chÝnh s¶n phÈm ®ã, çc ®iÒu kiÖn vÖ sinh cña n¬i lµm viÖc còng ph¶i ®−îc kiÓm tra, nhiÒu lo¹i kiÓm tra kh¸c nhau vµ chøng nhËn ®èi víi viÖc kiÓm tra còng ph¶i ®−îc cung cÊp. NhËt B¶n tiÕn hµnh kiÓm tra b¾t buéc nghiªm ngÆt h¬n ®èi víi mét sè lo¹i rau, thö nghiÖm mäi l« rau vÝ dô nh− nho, m¨ng t©y vµ hoa l¬ vÒ d− l−îng çc chÊt kh¸c nhau. Thö nghiÖm bæ sung ®−îc ¸p dông ®Ó kiÓm tra d− l−îng 47 lo¹i thuèc trõ s©u ë 18 lo¹i rau ®«ng l¹nh nhanh vµ viÖc ph¸t hiÖn çc chÊt bÞ kiÓm so¸t sÏ dÉn tíi viÖc bÞ cÊm nhËp khÈu ngay lËp tøc.

3.1.3. TriÓn väng xuÊt khÈu hµng n«ng, l©m, thñy s¶n ViÖt Nam sang NhËt B¶n

HiÖp ®Þnh ®èi t¸c kinh tÕ ViÖt - NhËt (EPA) ®· chÝnh thøc cã hiÖu lùc kÓ tõ ngµy 01/12/2008, sÏ t¹o thªm nhiÒu lîi thÕ cho nhiÒu mÆt hµng xuÊt khÈu chñ lùc cña ViÖt Nam. Møc thuÕ xuÊt khÈu b×nh qu©n hiÖn hµnh cña hµng ho¸ ViÖt Nam vµo thÞ tr−êng NhËt B¶n sÏ tõ 5,05% gi¶m xuèng cßn 2,8% vµo n¨m 2018. §Æc biÖt, theo cam kÕt më cöa thÞ tr−êng víi ViÖt Nam, NhËt B¶n sÏ c¾t gi¶m 92% çc dßng thuÕ, trong ®ã cã hµng ngµn dßng thuÕ ngay lËp tøc sÏ gi¶m xuèng cßn 0%. VÒ phÝa ViÖt Nam, møc thuÕ b×nh qu©n MFN lµ trªn 14%, chóng ta sÏ ph¶i gi¶m xuèng cßn 7% vµo n¨m 2018.

HiÖp ®Þnh ®èi t¸c kinh tÕ ViÖt - NhËt cã hiÖu lùc sÏ cã nhiÒu t¸c ®éng tíi çc doanh nghiÖp cña hai n−íc. Víi doanh nghiÖp ViÖt Nam, ®Æc biÖt lµ

30

çc doanh nghiÖp ®ang xuÊt khÈu vµo NhËt sÏ cã nh÷ng b−íc ngoÆt lín. Hµng ho¸ cña ViÖt Nam sÏ kh«ng bÞ ph©n biÖt ®èi xö t¹i NhËt. §©y lµ mét lîi thÕ rÊt lín v× NhËt B¶n ®ang lµ thÞ tr−êng xuÊt khÈu träng ®iÓm cña ViÖt Nam. Ngoµi nh÷ng vÊn ®Ò liªn quan ®Õn cam kÕt mËu dÞch tù do song ph−¬ng, EPA cßn gi¶i quyÕt ®−îc 3 vÊn ®Ò, ®ã lµ n«ng nghiÖp; viÖc di chuyÓn thÓ nh©n vµ çc lÜnh vùc hîp t¸c.

Theo QuyÕt ®Þnh sè 149/2007/Q§-TTg ngµy 10/9/2007 cña Thñ t−íng ChÝnh phñ vÒ viÖc phª duyÖt Ch−¬ng tr×nh môc tiªu quèc gia VÖ sinh an toµn thùc phÈm giai ®o¹n 2006 - 2010, môc tiªu tæng qu¸t cña Ch−¬ng tr×nh lµ x©y dùng vµ n©ng cao n¨ng lùc hÖ thèng qu¶n lý vÖ sinh an toµn thùc phÈm (gäi t¾t lµ VSATTP) nh»m b¶o ®¶m vÒ vÖ sinh an toµn thùc phÈm phï hîp çc tiªu chuÈn tiªn tiÕn cña khu vùc vµ thÕ giíi; gãp phÇn b¶o vÖ søc kháe vµ quyÒn lîi ng−êi tiªu dïng thùc phÈm; ®¸p øng yªu cÇu ph¸t triÓn vµ héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ.

NÕu çc môc tiªu cña Ch−¬ng tr×nh nµy ®−îc thùc hiÖn, hµng n«ng, l©m, thñy s¶n xuÊt khÈu cña ViÖt Nam sÏ cã nhiÒu c¬ héi ®Ó th©m nhËp çc thÞ tr−êng xuÊt khÈu, trong ®ã cã thÞ tr−êng NhËt B¶n. Mét sè mÆt hµng ViÖt Nam cã kh¶ n¨ng t¨ng xuÊt khÈu sang NhËt lµ:

- Cµ phª: nhu cÇu nhËp khÈu nh÷ng n¨m gÇn ®©y kho¶ng 900 triÖu USD/n¨m, xuÊt khÈu cña ViÖt Nam n¨m 2007 vµo NhËt B¶n chØ chiÕm 8% kim ng¹ch nhËp khÈu cña n−íc nµy, dù b¸o ®Õn 2010 n©ng tû lÖ nµy lªn trªn 15% (®¹t kim ng¹ch trªn 134,3 triÖu USD), n¨m 2015 n©ng lªn 24% (®¹t kim ng¹ch trªn 216,4 triÖu USD).

- Cao su: Dù b¸o xuÊt khÈu cao su cña ViÖt Nam sang thÞ tr−êng NhËt B¶n sÏ t¨ng tr−ëng b×nh qu©n hµng n¨m kho¶ng trªn 40%/n¨m trong giai ®o¹n 2007 - 2010, ®−a kim ng¹ch xuÊt khÈu ®¹t kho¶ng 60 triÖu USD vµo n¨m 2010 vµ ®¹t tèc ®é t¨ng b×nh qu©n trªn 30%/n¨m trong giai ®o¹n 2010 - 2015, ®−a kim ng¹ch xuÊt khÈu ®¹t kho¶ng trªn 160 triÖu USD vµo n¨m 2015.

- G¹o: Dù b¸o xuÊt khÈu g¹o cña ViÖt Nam sang thÞ tr−êng NhËt B¶n sÏ t¨ng tr−ëng b×nh qu©n hµng n¨m kho¶ng gÇn10%/n¨m trong giai ®o¹n 2007 - 2010, ®−a kim ng¹ch xuÊt khÈu ®¹t kho¶ng 24 triÖu USD vµo n¨m 2010 vµ ®¹t tèc ®é t¨ng b×nh qu©n trªn 2,2%/n¨m trong giai ®o¹n 2010 - 2015, ®−a kim ng¹ch xuÊt khÈu ®¹t kho¶ng 29 triÖu USD vµo n¨m 2015.

- Rau qu¶: nhu cÇu nhËp khÈu cña NhËt B¶n nh÷ng n¨m gÇn ®©y kho¶ng 6 tû USD/n¨m, xuÊt khÈu cña ViÖt Nam n¨m 2007 vµo NhËt B¶n chØ chiÕm kho¶ng 0,5% kim ng¹ch nhËp khÈu cña NhËt B¶n, phÊn ®Êu ®Õn 2010 n©ng tû lÖ nµy lªn 2% (®¹t kim ng¹ch trªn 120 triÖu USD).

31

- Gç vµ s¶n phÈm gç: nhu cÇu nhËp khÈu cña NhËt B¶n nh÷ng n¨m gÇn ®©y kho¶ng 12 tû USD/n¨m, xuÊt khÈu cña ViÖt Nam n¨m 2007 vµo NhËt B¶n chØ chiÕm 1,5% kim ng¹ch nhËp khÈu cña NhËt B¶n nh−ng cã xu h−íng t¨ng nhanh trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y, phÊn ®Êu ®Õn 2010 n©ng tû lÖ nµy lªn kho¶ng 5% (®¹t kim ng¹ch trªn 550 triÖu USD). VÒ c¬ cÊu thÞ tr−êng, Mü vµ NhËt B¶n ®−îc dù b¸o vÉn sÏ lµ 2 thÞ tr−êng xuÊt khÈu gç vµ çc s¶n phÈm gç lín nhÊt cña ViÖt Nam. Tû träng xuÊt khÈu sang Mü n¨m 2010 chiÕm kho¶ng 34,77% n¨m 2015 chiÕm 34,03%; t−¬ng øng tû träng thÞ tr−êng xuÊt khÈu sang NhËt B¶n n¨m 2010 lµ 13,07% vµ n¨m 2015 lµ 11,43%.

- Thuû s¶n: nhu cÇu nhËp khÈu nh÷ng n¨m gÇn ®©y kho¶ng 12 tû USD/n¨m, xuÊt khÈu cña ViÖt Nam n¨m 2007 vµo NhËt B¶n chØ chiÕm 6,0% kim ng¹ch nhËp khÈu cña n−íc nµy, phÊn ®Êu ®Õn 2010 n©ng tû lÖ nµy lªn trªn 12,0% (®¹t kim ng¹ch kho¶ng 1.460,39 triÖu USD), n¨m 2015 n©ng lªn 22% (®¹t 2.643,61 triÖu USD).

3.2. quan ®iÓm cña ViÖt Nam nh»m n©ng cao kh¶ n¨ng ®¸p øng çc tiªu chuÈn kü thuËt th−¬ng m¹i NhËt B¶n ®èi víi hµng n«ng, l©m, thuû s¶n

Quan ®iÓm 1: ViÖt Nam cÇn chñ ®éng, tÝch cùc tham gia vµo qu¸ tr×nh h×nh thµnh çc tiªu chuÈn quèc tÕ vµ nhanh chãng thèng nhÊt hÖ thèng tiªu chuÈn hµng ho¸ s¶n xuÊt t¹i ViÖt Nam víi hÖ thèng tiªu chuÈn hµng ho¸ thÕ giíi nãi chung vµ NhËt B¶n nãi riªng.

Thùc hiÖn quan ®iÓm nµy sÏ thóc ®Èy hÖ thèng tiªu chuÈn hµng ho¸ ViÖt Nam víi hÖ thèng tiªu chuÈn hµng ho¸ cña NhËt B¶n xÝch l¹i gÇn nhau. Trªn c¬ së ®ã, t¹o tiÒn ®Ò kh¸ch quan cho sù thõa nhËn lÉn nhau mét sè tiªu chuÈn ®èi víi hµng n«ng, l©m, thuû s¶n gi÷a ViÖt Nam vµ NhËt B¶n. §ång thêi, ®ã còng lµ tiÒn ®Ò quan träng ®Ó ph¸t triÓn çc trung t©m kiÓm ®Þnh chÊt l−îng vµ chøng nhËn tiªu chuÈn hµng n«ng, l©m, thuû s¶n xuÊt khÈu cña ViÖt Nam sang thÞ tr−êng NhËt B¶n, gãp phÇn gi¶m chi phÝ xuÊt khÈu, n©ng cao hiÖu qu¶ xuÊt khÈu hµng n«ng, l©m, thuû s¶n cña ViÖt Nam sang thÞ tr−êng NhËt B¶n.

Quan ®iÓm 2: Çc doanh nghiÖp ViÖt Nam cÇn ph©n ®Þnh râ gi÷a çc lo¹i hµng rµo kü thuËt th−¬ng m¹i cña NhËt B¶n trong qu¶n lý nhËp khÈu hµng n«ng, l©m, thuû s¶n ®Ó cã biÖn ph¸p ®èi phã thÝch øng.

§Ó x¸c ®Þnh ®óng ®−îc mçi biÖn ph¸p míi hay hµng rµo kü thuËt th−¬ng m¹i míi mµ chÝnh phñ NhËt B¶n sö dông trong qu¶n lý hµng n«ng, l©m, thuû s¶n nhËp khÈu th× çc doanh nghiÖp ViÖt Nam cÇn ph¶i t×m hiÓu vÒ môc ®Ých mµ v× ®ã biÖn ph¸p nµy sö dông ®Ó ®Ò ra çc biÖn ph¸p ®èi phã hoÆc khai th¸c lîi thÕ cña m×nh ®Ó th©m nhËp vµo thÞ tr−êng NhËt B¶n.

32

Quan ®iÓm 3: KÕt hîp chÆt chÏ gi÷a thu hót vèn ®Çu t− cña NhËt B¶n víi nhËp khÈu kü thuËt vµ c«ng nghÖ chÕ biÕn n«ng, l©m, thuû s¶n cña NhËt B¶n ®Ó ph¸t triÓn c«ng nghiÖp chÕ biÕn hµng n«ng, l©m, thuû s¶n ViÖt Nam vµ xuÊt khÈu trë l¹i thÞ tr−êng NhËt B¶n.

Thùc hiÖn quan ®iÓm nµy nh»m thÝch øng vµ ®èi phã víi xu h−íng nhËp khÈu s¶n phÈm chÕ biÕn g¾n víi xuÊt khÈu vèn vµ kü thuËt, c«ng nghÖ. NÕu thùc hiÖn tèt quan ®iÓm nµy, ViÖt Nam sÏ võa t¹o ®−îc n¨ng lùc cao trong viÖc v−ît qua çc hµng rµo kü thuËt th−¬ng m¹i cña NhËt B¶n, võa cã thÓ nhËp khÈu ®−îc kü thuËt c«ng nghÖ tiªn tiÕn cña NhËt B¶n, võa cã thÓ xuÊt khÈu ®−îc s¶n phÈm sang thÞ tr−êng NhËt.

Quan ®iÓm 4: Nhanh chãng kh¾c phôc nh÷ng tån t¹i, nh÷ng bÊt hîp lý cña chÝnh s¸ch vµ c¬ chÕ hiÖn hµnh, ®ång thêi tõng b−íc chuÈn bÞ çc ®iÒu kiÖn ®Ó s½n sµng vµ chñ ®éng ®èi phã víi çc hµng rµo kü thuËt th−¬ng m¹i míi cña NhËt B¶n

Khi th©m nhËp vµ më réng th©m nhËp vµo thÞ tr−êng NhËt B¶n, ViÖt Nam sÏ ph¶i ®èi diÖn víi nhiÒu hµng rµo kü thuËt th−¬ng m¹i kh¸c nhau, ®Æc biÖt lµ çc rµo c¶n míi. Tuy nhiªn, hiÖn nay c¶ çc doanh nghiÖp, HiÖp héi ngµnh hµng vµ c¬ quan qu¶n lý Nhµ n−íc cßn hÕt søc thô ®éng vµ lóng tóng trong viÖc ®èi phã víi nh÷ng lo¹i rµo c¶n nµy. Tõ ®ã cho thÊy cÇn ph¶i thèng nhÊt quan ®iÓm r»ng: nhanh chãng kh¾c phôc nh÷ng tån t¹i, nh÷ng bÊt hîp lý cña chÝnh s¸ch vµ c¬ chÕ hiÖn hµnh, ®ång thêi tõng b−íc chuÈn bÞ çc ®iÒu kiÖn ®Ó s½n sµng vµ chñ ®éng ®èi phã víi çc rµo c¶n míi.

Quan ®iÓm 5: T¹o ®iÒu kiÖn vµ n©ng cao søc c¹nh tranh cña çc s¶n phÈm, çc doanh nghiÖp vµ cña c¶ nÒn kinh tÕ.

Theo quan ®iÓm nµy, ®ßi hái mçi s¶n phÈm n«ng, l©m, thuû s¶n xuÊt khÈu cña ViÖt Nam sang thÞ tr−êng NhËt B¶n cÇn ®¸p øng çc tiªu chuÈn hµng ho¸ nhËp khÈu cña NhËt B¶n. Trong ®iÒu kiÖn kinh tÕ thÞ tr−êng, më cöa vµ héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ ®Ó dµnh phÇn th¾ng trong c¹nh tranh th× kh«ng cßn con ®−êng nµo kh¸c lµ ph¶i n©ng cao søc c¹nh tranh ë c¶ 3 cÊp ®é kh¸c nhau. Do ®ã, vÊn ®Ò hÕt søc quan träng lµ ph¶i cã chÝnh s¸ch khuyÕn khÝch, t¹o ®iÒu kiÖn ®ét ph¸, n©ng cao søc c¹nh tranh cña çc doanh nghiÖp, h−íng doanh nghiÖp vµo s¶n xuÊt nh÷ng s¶n phÈm cã lîi thÕ c¹nh tranh, tiÕp thu c«ng nghÖ hiÖn ®¹i, c«ng nghÖ nguån, ®µo t¹o vµ n©ng cao n¨ng lùc qu¶n lý ®iÒu hµnh cña gi¸m ®èc doanh nghiÖp vµ tay nghÒ cña c«ng nh©n. KhuyÕn khÝch mäi thµnh phÇn kinh tÕ ®Çu t− vµo ho¹t ®éng s¶n xuÊt, kinh doanh ë tÊt c¶ çc ngµnh mµ ph¸p luËt kh«ng cÊm, khuyÕn khÝch c¹nh tranh lµnh m¹nh vµ kiÓm so¸t ®éc quyÒn ®Ó qua

33

®ã mµ n©ng cao søc c¹nh tranh cña s¶n phÈm, doanh nghiÖp vµ søc c¹nh tranh cña nÒn kinh tÕ.


3.3.1. Gi¶i ph¸p ®èi víi Nhµ n−íc

- T¨ng c−êng c«ng t¸c th«ng tin, phæ biÕn, cËp nhËt çc yªu cÇu kü thuËt cña NhËt B¶n ®èi víi hµng n«ng, l©m, thuû s¶n xuÊt khÈu cña ViÖt Nam

- Thùc hiÖn cã hiÖu qu¶ çc ch−¬ng tr×nh vµ kÕ ho¹ch hµnh ®éng vÒ n©ng cao søc c¹nh tranh nh»m ®¸p øng ngµy cµng tèt h¬n vµ dÔ dµng v−ît qua çc quy ®Þnh vÒ tiªu chuÈn kü thuËt vµ vÖ sinh an toµn thùc phÈm cña NhËt B¶n

- N©ng cao n¨ng lùc ho¹t ®éng cña çc §iÓm hái ®¸p vÒ hµng rµo kü thuËt th−¬ng m¹i

- N©ng cao hiÖu qu¶ cña ®¹i diÖn th−¬ng m¹i t¹i NhËt B¶n

- T¨ng c−êng ho¹t ®éng ngo¹i giao kinh tÕ, xóc tiÕn xuÊt khÈu

- Nhanh chãng x©y dùng bé quy tr×nh VietGAP

- KiÓm tra, gi¸m s¸t chÆt chÏ tÊt c¶ çc kh©u tõ s¶n xuÊt ®Õn chÕ biÕn vµ xuÊt khÈu

- Phèi hîp chÆt chÏ víi çc c¬ quan thÈm quyÒn NhËt B¶n trong gi¶i quyÕt çc vÊn ®Ò vÒ hµng rµo kü thuËt th−¬ng m¹i

3.3.2. Gi¶i ph¸p ®èi víi HiÖp héi

- N©ng cao n¨ng lùc thu thËp vµ xö lý th«ng tin

- N©ng cao n¨ng lùc ho¹t ®éng cña çc HiÖp héi

- Phæ biÕn nh÷ng quy ®Þnh, rµo c¶n kü thuËt míi cña NhËt B¶n ®èi víi çc s¶n phÈm n«ng, l©m, thñy s¶n nhËp khÈu tíi çc doanh nghiÖp xuÊt khÈu cña ViÖt Nam

3.3.3. Gi¶i ph¸p ®èi víi çc tæ chøc t− vÊn ph¸p luËt

§Ò tµi kiÕn nghÞ cÇn ph¶i ph¸t triÓn vµ n©ng cao n¨ng lùc ho¹t ®éng cho çc tæ chøc vµ luËt s− cña ViÖt Nam trong c«ng t¸c t− vÊn ph¸p luËt cho çc doanh nghiÖp. Trong ®ã, cÇn tËp trung vµo mét sè gi¶i ph¸p chñ yÕu lµ:

- Hoµn thiÖn quy chÕ ho¹t ®éng cña çc tæ chøc vµ ç nh©n hµnh nghÒ t− vÊn ph¸p luËt nãi chung vµ t− vÊn vÒ ph¸p luËt th−¬ng m¹i quèc tÕ nãi riªng.

34

- Lùa chän mét sè luËt s− cña ViÖt Nam lµ nh÷ng ng−êi cã phÈm chÊt chÝnh trÞ tèt, cã n¨ng lùc chuyªn m«n vµ tr×nh ®é ngo¹i ng÷ ®Ó göi ®i ®µo t¹o ë n−íc ngoµi.

- §Ó ®èi phã víi hµng rµo kü thuËt th−¬ng m¹i NhËt B¶n, cÇn thiÕt ph¶i cã çc hiÖn diÖn th−¬ng m¹i cña ViÖt Nam ë thÞ tr−êng NhËt B¶n ®Ó ®¨ng ký vµ th«ng b¸o. NÕu çc doanh nghiÖp ®Òu cö ®¹i diÖn ë n−íc ngoµi hoÆc thuª çc tæ chøc t− vÊn n−íc ngoµi th× sÏ rÊt tèn kÐm, v× vËy, çc luËt s− hay tæ chøc t− vÊn cña ViÖt Nam cã thÓ sang NhËt B¶n nh»m thùc hiÖn çc c«ng viÖc trªn.

- Tham gia vµo ch−¬ng tr×nh phæ biÕn ph¸p luËt vÒ héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ.


Doanh nghiÖp ®−îc x¸c ®Þnh lµ chñ thÓ trong viÖc v−ît çc hµng rµo kü thuËt NhËt B¶n ®Ó ®Èy m¹nh xuÊt khÈu hµng n«ng, l©m, thuû s¶n sang thÞ tr−êng NhËt B¶n. V× vËy, gi¶i ph¸p ®èi víi doanh nghiÖp lµ:

- §æi míi tæ chøc vµ ph−¬ng thøc ho¹t ®éng cña doanh nghiÖp

- §Çu t−, ®æi míi c«ng nghÖ, n©ng cao n¨ng lùc c¹nh tranh cña doanh nghiÖp vµ hµng n«ng, l©m, thuû s¶n khi xuÊt khÈu vµo thÞ tr−êng NhËt B¶n

- Chñ ®éng triÓn khai ¸p dông çc hÖ thèng qu¶n lý chÊt l−îng theo tiªu chuÈn quèc tÕ vµ ®¸p øng yªu cÇu b¶o vÖ søc kháe vµ m«i tr−êng

- Ph¸t triÓn vµ më réng hÖ thèng ph©n phèi hµng n«ng, l©m, thuû s¶n cña doanh nghiÖp trªn thÞ tr−êng NhËt B¶n

- T¨ng c−êng çc ho¹t ®éng nghiªn cøu thÞ tr−êng

- §µo t¹o n©ng cao n¨ng lùc ®éi ngò çn bé qu¶n trÞ doanh nghiÖp

- Phèi hîp víi nhµ n−íc, nhµ s¶n xuÊt trong viÖc x©y dùng hÖ thèng qu¶n lý, theo dâi, gi¸m s¸t nh»m ®¸p øng tèt çc tiªu chuÈn kü thuËt cña NhËt B¶n

35

KÕt luËn NhËt B¶n hiÖn lµ mét trong nh÷ng b¹n hµng th−¬ng m¹i lín nhÊt cña ViÖt

Nam vµ lµ thÞ tr−êng xuÊt khÈu hµng ho¸ träng ®iÓm cña ViÖt Nam. Thêi gian qua, xuÊt khÈu hµng n«ng, l©m, thuû s¶n cña ViÖt Nam sang NhËt B¶n ®· ®¹t ®−îc nh÷ng kÕt qu¶ kh¶ quan. §iÒu ®¸ng ghi nhËn lµ mét sè s¶n phÈm xuÊt khÈu cña ViÖt Nam ®· cã ®ñ søc c¹nh tranh ®Ó duy tr× vµ ph¸t triÓn thÞ phÇn ë thÞ tr−êng NhËt B¶n. Tuy nhiªn, sù ®ßi hái ngµy cµng cao cña thÞ tr−êng khã tÝnh nµy còng dÉn ®Õn viÖc çc l« hµng xuÊt khÈu cña ViÖt Nam ®· gÆp rÊt nhiÒu çc rµo c¶n kü thuËt trªn thÞ tr−êng nµy.

Nh»m khai th¸c tèi ®a nh÷ng tiÒm n¨ng vµ lîi thÕ cña ViÖt Nam ®Ó ph¸t triÓn xuÊt khÈu n«ng, l©m, thuû s¶n sang NhËt B¶n, Bé C«ng Th−¬ng ®· giao cho ViÖn Nghiªn cøu th−¬ng m¹i thùc hiÖn ®Ò tµi “Nghiªn cøu t¸c ®éng ¶nh h−ëng cña hµng rµo kü thuËt th−¬ng m¹i (TBT) NhËt B¶n ®èi víi xuÊt khÈu hµng n«ng, l©m, thuû s¶n cña ViÖt Nam vµ gi¶i ph¸p kh¾c phôc”.

Trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn nhiÖm vô nghiªn cøu, nhãm t¸c gi¶ ®Ò tµi ®· cè g¾ng:

1. Tæng quan vÒ hµng rµo kü thuËt th−¬ng m¹i cña NhËt B¶n ®èi víi hµng n«ng, l©m, thuû s¶n nhËp khÈu; ph©n tÝch nh÷ng ¶nh h−ëng tÝch cùc vµ tiªu cùc cña nh÷ng biÖn ph¸p kü thuËt cña NhËt B¶n ®èi víi hµng n«ng, l©m, thuû s¶n nhËp khÈu. §· tæng quan ®−îc kinh nghiÖm cña mét sè n−íc nh− Trung Quèc, Th¸i Lan, In®«nªsia, ¢n §é trong viÖc v−ît hµng rµo kü thuËt th−¬ng m¹i cña NhËt B¶n vµ rót ra bµi häc cho ViÖt Nam.

2. Kh¸i qu¸t t×nh h×nh xuÊt nhËp khÈu hµng n«ng, l©m, thuû s¶n cña NhËt B¶n; thùc tr¹ng xuÊt khÈu hµng n«ng, l©m, thuû s¶n cña ViÖt Nam sang thÞ tr−êng NhËt B¶n thêi gian qua; ph©n tÝch thùc tr¹ng ®¸p øng cña hµng rµo kü thuËt th−¬ng m¹i NhËt B¶n ®èi víi mét sè hµng n«ng, l©m, thuû s¶n xuÊt khÈu cña ViÖt Nam; ®¸nh gi¸ nh÷ng kÕt qu¶, h¹n chÕ vµ nguyªn nh©n lµm c¬ së cho viÖc ®Ò xuÊt gi¶i ph¸p nh»m ®Èy m¹nh xuÊt khÈu n«ng, l©m, thuû s¶n cña ViÖt Nam sang NhËt B¶n thêi gian tíi.

3. Trªn c¬ së ph©n tÝch triÓn väng nhËp khÈu hµng n«ng, l©m, thuû s¶n cña NhËt B¶n vµ kh¶ n¨ng xuÊt khÈu hµng n«ng, l©m, thuû s¶n cña ViÖt Nam sang thÞ tr−êng nµy; dù b¸o nh÷ng xu h−íng ®iÒu chØnh çc hµng rµo kü thuËt th−¬ng m¹i cña NhËt B¶n ®èi víi nhËp khÈu hµng n«ng, l©m, thuû s¶n vµ ®−a ra mét sè quan ®iÓm cña ViÖt Nam nh»m ®¸p øng çc hµng rµo kü thuËt th−¬ng m¹i cña NhËt B¶n, nhãm t¸c gi¶ ®Ò tµi ®· m¹nh d¹n ®Ò xuÊt çc gi¶i ph¸p nh»m t¨ng c−êng kh¶ n¨ng ®¸p øng çc hµng rµo kü thuËt th−¬ng m¹i NhËt B¶n ®Ó ®Èy m¹nh xuÊt khÈu hµng n«ng, l©m, thuû s¶n sang thÞ tr−êng nµy. Trong çc gi¶i ph¸p ®Ò xuÊt, nhãm t¸c gi¶ ®Æc biÖt quan t©m ®Õn çc gi¶i ph¸p vÜ m«, coi viÖc thùc hiÖn çc gi¶i ph¸p nµy lµ ®iÒu kiÖn tiÒn ®Ò ®Ó hËu thuÉn vµ t¹o thuËn lîi cho çc doanh nghiÖp ®¸p

36

øng ®−îc çc hµng rµo kü thuËt th−¬ng m¹i cña NhËt B¶n. Nh÷ng gi¶i ph¸p vÜ m« ®−îc ®Ò xuÊt gåm: (i) T¨ng c−êng c«ng t¸c th«ng tin, phæ biÕn, cËp nhËt çc yªu cÇu kü thuËt cña NhËt B¶n ®èi víi hµng n«ng, l©m, thuû s¶n xuÊt khÈu cña ViÖt Nam: (ii) Thùc hiÖn cã hiÖu qu¶ çc ch−¬ng tr×nh vµ kÕ ho¹ch hµnh ®éng vÒ n©ng cao søc c¹nh tranh nh»m ®¸p øng ngµy cµng tèt h¬n vµ dÔ dµng v−ît qua çc quy ®Þnh vÒ tiªu chuÈn kü thuËt vµ vÖ sinh an toµn thùc phÈm cña NhËt B¶n; (iii) N©ng cao n¨ng lùc ho¹t ®éng cña çc §iÓm hái ®¸p vÒ hµng rµo kü thuËt trong th−¬ng m¹i; (iv) N©ng cao hiÖu qu¶ cña ®¹i diÖn th−¬ng m¹i t¹i NhËt B¶n: (vi) T¨ng c−êng ho¹t ®éng ngo¹i giao kinh tÕ, xóc tiÕn xuÊt khÈu cÊp ChÝnh phñ; (vi) Nhanh chãng x©y dùng bé tiªu chuÈn VietGAP; (vii) KiÓm tra, gi¸m s¸t chÆt chÏ tÊt c¶ çc kh©u tõ s¶n xuÊt ®Õn chÕ biÕn vµ xuÊt khÈu; (viii) Phèi hîp chÆt chÏ víi çc c¬ quan thÈm quyÒn NhËt B¶n trong gi¶i quyÕt çc vÊn ®Ò vÒ hµng rµo kü thuËt th−¬ng m¹i. Trong khi ®ã, gi¶i ph¸p ®Ò xuÊt cho doanh nghiÖp gåm: (i) §æi míi tæ chøc vµ ph−¬ng thøc ho¹t ®éng cña doanh nghiÖp; (ii) §Çu t−, ®æi míi c«ng nghÖ, n©ng cao n¨ng lùc c¹nh tranh cña doanh nghiÖp vµ hµng n«ng, l©m, thuû s¶n khi xuÊt khÈu vµo thÞ tr−êng NhËt B¶n; (iii) Chñ ®éng triÓn khai ¸p dông çc hÖ thèng qu¶n lý chÊt l−îng theo tiªu chuÈn quèc tÕ vµ ®¸p øng yªu cÇu b¶o vÖ søc kháe vµ m«i tr−êng; (iv) Ph¸t triÓn vµ më réng hÖ thèng ph©n phèi hµng n«ng, l©m, thuû s¶n cña doanh nghiÖp trªn thÞ tr−êng NhËt B¶n; (v) T¨ng c−êng çc ho¹t ®éng nghiªn cøu thÞ tr−êng; (vi) §µo t¹o n©ng cao n¨ng lùc ®éi ngò çn bé qu¶n trÞ doanh nghiÖp; (vii) Phèi hîp víi nhµ n−íc, nhµ s¶n xuÊt trong viÖc x©y dùng hÖ thèng qu¶n lý, theo dâi, gi¸m s¸t nh»m ®¸p øng tèt çc tiªu chuÈn kü thuËt cña NhËt B¶n.

Bªn c¹nh ®ã, nhãm t¸c gi¶ còng ®Ò xuÊt mét sè gi¶i ph¸p ®èi víi çc tæ chøc t− vÊn ph¸p luËt, çc hiÖp héi nh»m n©ng cao h¬n n÷a vai trß hç trî cña çc tæ chøc nµy ®èi víi çc doanh nghiÖp trong viÖc ®¸p øng çc hµng rµo kü thuËt th−¬ng m¹i ®Ó ®Èy m¹nh xuÊt khÈu hµng n«ng, l©m, thuû s¶n cña ViÖt Nam sang NhËt B¶n thêi gian tíi.

Trong qu¸ tr×nh nghiªn cøu, nhãm t¸c gi¶ ®· rÊt nç lùc thùc hiÖn nhiÖm vô ®−îc giao. Nhãm t¸c gi¶ ®Ò tµi xin ch©n thµnh c¶m ¬n L·nh ®¹o Bé C«ng Th−¬ng, Vô Khoa häc vµ C«ng nghÖ, ViÖn Nghiªn cøu Th−¬ng m¹i, çc ®¬n vÞ vµ c¬ quan h÷u quan, çc nhµ khoa häc, b¹n bÌ vµ ®ång nghiÖp ®· t¹o thuËn lîi, khuyÕn khÝch vµ hç trî, gióp ®ì chóng t«i hoµn thµnh ®Ò tµi./.

Ban chñ nhiÖm ®Ò tµi

Documents

Doko.vn 242688 Nghien Cuu Tac Dong Anh Huong Cua Hang r