DDB  Édi'ons  10  rue  Mercœur  -­‐  75011  PARIS  –  marke'ngddb@ddbedi'ons.com  www.ddbedi'ons.com  

NOUVEAUTÉ  /  RÉALITÉS  BYZANTINES    Dona%on  et  donateurs  dans  le  monde  byzan%n  Actes  du  colloque  interna0onal  de  l'Université  de  Fribourg  (13-­‐15  mars  2008)  

Jean-­‐Michel  SPIESER  –  Élisabeth  YOTA  

LE  LIVRE  /  THE  BOOK  

Éditeur  /  Publisher  

Ce  volume  réunit  seize  contribu'ons,  dont  la  moi'é  en  anglais  et  l’autre  moi'é  en  français,  issues  d’un  colloque  interna'onal  qui  s’est  tenu  à  l’université  de  Fribourg  –  Suisse  en  mars  2008.  les  par'cipants  ont  soumis  à  une  approche  pluridisciplinaire  la  no'on  de  dona'on  dans  le  monde  byzan'n,  en  la  suivant  depuis  l’an'quité  tardive,  où  elle  est  dans  la  con'nuité,  mais  aussi  en  rupture  avec  l’évergé'sme  an'que,  jusqu’aux  derniers  siècles  de  l’empire  byzan'n.  Aussi  bien  les  monuments  eux-­‐mêmes  –  églises  et  monastères  –  objets  précieux,  icônes,  manuscrits  que  les  documents  écrits,  en  par'culier  les  archives  des  grands  monastères,  servent  de  support  aux  analyses  présentées  dans  ce  livre.  trouvent  leur  place  dans  ce  volume  les  donateurs  et  les  dona'ons  venant  de  tous  les  milieux  de  la  société  byzan'ne,  somptueuses  dona'ons  impériales  comme  dona'ons  collec'ves  des  paysans  byzan'ns  qui  'ennent  à  ce  que  l’église  de  leur  village  reçoive  un  beau  décor.  Abondamment  illustré,  ce  livre  présente  la  première  synthèse  d’ensemble  sur  un  phénomène,  qui,  d’un  point  de  vue  culturel,  mais  aussi  économique  et  social,  a  joué  un  rôle  important  dans  l’empire  byzan'n  et  dans  les  régions  qu’il  a  marquées  de  sa  culture.  

Format  /  Spécifica'ons  

Desclée  De  Brouwer  (DDB)  Lethielleux  

17,5  x  24  cm  352  pages  Code  SODIS  7601741  

Prix  de  vente  /  Price  

29  €  

The  sixteen  essays  in  this  volume,  half  in  English  and  half  in  French,  were  originally  presented  as  contribu0ons  at  an  interna0onal  colloquium  held  at  the  University  of  Fribourg,  Switzerland,  in  March  2008.  Each  par0cipant  approached  the  concept  of  dona0on  in  the  Byzan0ne  world  from  a  mul0disciplinary  point  of  view.  The  concept  is  analyzed  from  late  An0quity,  where  it  is  in  con0nuity  with  –  but  also  making  a  break  from  –  ancient  patronage,  up  through  the  last  centuries  of  the  Byzan0ne  Empire.  Not  only  are  the  monuments  themselves  –  churches  and  monasteries  –,  precious  objects,  icons  and  manuscripts  used  as  evidence,  but  contemporaneous  documents  in  the  archives  of  great  monasteries  are  also  exploited  to  support  the  discussions  in  this  collec0on.  Donors  and  dona0ons  from  all  levels  of  Byzan0ne  society  have  a  place  in  these  analyses  –  from  sumptuous  imperial  giXs  to  the  collec0ve  presenta0ons  of  Byzan0ne  peasants  who  wished  to  embellish  a  church  in  their  village.  Richly  illustrated,  this  book  is  the  first  a[empt  to  give  an  overview  of  patronage  which  played  so  basic  a  role  in  the  cultural  life  of  the  Empire,  as  well  as  contribu0ng  to  its  economic  and  social  character.  This  is  true  of  both  the  Empire  itself  as  well  as  the  many  regions  that  were  influenced  by  Byzan0ne  culture.  

Paru'on  /  Publica'on  

21  juin  2012  

Distribu'on  /  Distribu'on  

Bon  de  commande  à  retourner  auprès  de  votre  LIBRAIRE  HABITUEL  (ou  celui  indiqué),  

ou  à  défaut  dûment  complété  et  accompagné  de  votre  règlement  à  l’adresse  suivante  :  

DDB  Édi'ons,  10  rue  Mercœur  –  75011  PARIS  Nom  :  …………………………………………………..……..    Prénom  :  ………………….………..…………Adresse  :  ………………………………………………………………………………………………………………  Code  postal  :  ………………  Ville  :  …..................................Pays  :  ...................................  Email  :  ……………….............……….…………..…@.............................................................  

☐  En  cochant  la  case,  j’accepte  de  recevoir  des  informa'ons  par  mail  de  la  part  de  DDB  Édi'ons  ou  

de  ses  partenaires  Cachet  du  libraire  

☐  Oui,  je  commande……  exemplaire(s)  du  livre  Dona0on  et  donateurs  dans  le  monde  byzan0n  à  29  €  l’unité  (+5  €  par  exemplaire  de  par'cipa'on  aux  frais  de  port).    ☐  Je  joins  un  chèque  de  …………..  €  à  l’ordre  de  DDB  Édi'ons  Conformément  à  la  loi  "Informa'que  et  Liberté"  du  6  janvier  1978,  vous  possédez  un  droit  d'accès,  de  modifica'on,  de  rec'fica'on  et  de   suppression  des   données   vous   concernant.   Pour   exercer   ce   droit   adressez   votre   demande  par   courrier   à  Groupe  DDB,   direc'on  marke'ng,  10  rue  Mercœur  -­‐  75011  Paris.  

Librairies  /  Bookstores  Commande  internet  /  internet  order  procure.com  -­‐  amazon.fr  -­‐  fnac.com  

Table  des  ma'ères    

Introduc'on  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  7  Jean-­‐Pierre  Caillet  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .11  L’évolu'on  de  la  no'on  d’évergé'sme  dans  l’An'quité  chré'enne  Cécile  Morrisson  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .25  Imperial  Generosity  and  its  Monetary  expression  :  the  rise  and  Decline  of  the  “largesses”  Béatrice  Caseau  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  47  Autour  de  l’autel  :  le  contrôle  des  donateurs  et  des  dona'ons  alimentaires  Ariexa  Papaconstan'nou  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  75  Dona'on  and  Nego'a'on.  Formal  Giys  to  religious  ins'tu'ons  late  an'quity  Christophe  Giros  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .97  Le  statut  de  la  dona'on  à  Byzance  :  rhétorique  et  actes  de  la  pra'que  (Xe-­‐XVe  siècle)  †  Angeliki  Laiou  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  107  The  Peasant  as  Donor  (13th-­‐14th  centuries)  Sophia  Kalopissi-­‐Ver'  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  125  Collec've  Paxerns  of  Patronage  in  the  late  Byzan'ne  Village:  the  evidence  of  church  inscrip'ons  Catherine  Jolivet-­‐lévy  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  141  Militaires  et  dona'on  en  Cappadoce  (Xe-­‐Xie  siècle)  Antonis  Tsakalos  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  163  Art  et  dona'on  en  cappadoce  byzan'ne  :  l’église  rupestre  de  Karanlık  kilise  Nancy  P.  Ševčenko  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .189  The  Portrait  of  theodore  Metochites  at  Chora  Anthony  Cutler  and  William  North  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .207  The  Giy  of  Service:  the  charter  of  the  confraternity  of  the  Virgin  of  Naupaktos  Maria  Vassilaki  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .221  Female  Piety,  Devo'on  and  Patronage:  Maria  angelina  Doukaina  Palaiologina  of  Ioannina  and  Helena  Ugljesa  of  Serres  Annemarie  Weyl  Carr  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  235  reading  Styles  of  Use:  the  Rockefeller  McCormick  New  testament  and  chris'an  kalām  Elisabeth  Yota  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  265  L’image  du  donateur  dans  les  manuscrits  illustrés  byzan'ns  Michele  Bacci  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .293  Images  vo'ves  et  portraits  de  donateurs  au  Levant  au  Moyen  Âge  tardif  Ioanna  Rap'  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .309  La  voix  des  donateurs  :  pages  de  dédicaces  dans  les  manuscrits  arméniens  de  Cilicie  index  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .327  

NOUVEAUTÉ  /  RÉALITÉS  BYZANTINES    Dona%on  et  donateurs  dans  le  monde  byzan%n  Actes  du  colloque  interna0onal  de  l'Université  de  Fribourg  (13-­‐15  mars  2008)  

Jean-­‐Michel  SPIESER  –  Élisabeth  YOTA  

DDB  Édi'ons  10  rue  Mercœur  -­‐  75011  PARIS  –  marke'ngddb@ddbedi'ons.com  www.ddbedi'ons.com