Embed Size (px)
Citation preview
Su yapılarında meydana gelen sorunların en önemlileri; farklı oturmalar, şev
duraylılığı, deprem, göl alanında meydana gelebilecek heyelan, yanlış
malzeme seçimi ile zemindeki geçirimsizliğin sağlanmaması sonucu
oluşabilecek sızma ve borulanmadır.
Bu tür problemlerle karşılaşmamak veya en aza indirmek için jeolojik ve
jeoteknik çalışmaların yeterli ve doğru olarak yapılması; projelendirme,
maliyet ve yapı güvenliği bakımından önemlidir. Yapılacak bu çalışmaların
yapı maliyetine oranı oldukça düşüktür.
Bu oran yapının;
- çeşidi,
- bulunduğu yerin jeolojik yapısı,
- teknolojik gelişmeler,
- bulunduğu ülkenin gelişmişlik düzeyi
ile ilişkili olup, gelişmiş ülkelerde bu oran daha yüksektir.
GİRİŞ
Plan; bir amaca ulaşmak, bir işi gerçekleştirmek üzere izlenmesi tasarlanan
süreçtir.
Planlama; plan yapma eylemi olup, geleceğin tasarlandığı, öngörülen
hedeflere ulaşmak üzere kaynakların akılcı kullanımının bir aracı, geleceğe
yönelik doğru ve akılcı karar verme sürecidir.
Yapım aşamasında ve sonrasında sorunlarla karşılaşmamak, emniyetli-
ekonomik-estetik yapı inşa etmek içi iyi bir planlama yapmak şarttır.
YENİ
YERLEŞİM
MEVCUT
YERLEŞİM
MEVCUT
PROJE
ÖZEL
PROJE
MEVCUT
VERİLER
ALANIN BÜYÜKLÜĞÜ, YERİ, PROJE BİLGİLERİ
YAPILACAK
İŞLER
GENEL JEOLOJİ, YAPISAL JEOLOJİ-TEKTONİK, HİDROLOJİ-
HİDROJEOLOJİ, MÜHENDİSLİK JEOLOJİSİ
SONDAJ, GÖZLEM, DENEY, JEOFİZİK, HARİTA, HESAP
PLANLAMA
VE
UYGULAMA
İŞ PLANI, ÜCRETLENDİRME
UYGULAMA VE KONTROL
RAPOR YAZIMI
GİRİŞ
Mühendislik düşüncesi ve yaklaşımları ile güvenli, ekonomik ve pratik
çözümler üretirken, olaylara doğru yönlerden bakmak ve diğer meslek
grupları ile köprüyü doğru bir şekilde kurmak çok önemlidir.
SU YAPILARINDA
JEOLOJİK VE JEOTEKNİK ÇALIŞMALAR
DOĞAL YAPI GEREÇLERİ
TEKNİK ŞARTNAMESİ
Su yapılarında yapılan jeolojik ve jeoteknik çalışmalarda;
- mühendislik jeolojisi,
- temel araştırma sondajları,
- yerinde deneyler,
- laboratuvar deneyleri,
- yüzey ve yeraltısuyu gözlemleri,
- jeofizik etütler,
bir bütün halinde değerlendirilerek yeraltı ve yüzey zemin
koşullarının belirlenmesi hedeflenir.
Bunun için;
- büro çalışması,
- araştırma programı hazırlanması,
- arazi çalışması
şeklinde bir programın yapılması ve uygulanması gerekmektedir.
SU YAPILARINDA
JEOLOJİK VE JEOTEKNİK ÇALIŞMALAR
PROJE AŞAMALARI
Su yapısının ekonomik ve emniyetli bir şekilde yapılabilirliğini
ortaya koymak için;
- Ön İnceleme,
- Planlama,
- Kesin Proje,
- Uygulama,
- Uygulama Sonu
olmak üzere 5 aşamalı çalışma yapılır.
ÖN İNCELEME AŞAMASI
•Arazi çalışması
•1/25000 veya daha büyük ölçekli jeoloji haritası
•Duraylılık
•Göl alanından diğer vadilere veya havzalara su
kaçağının olup olmayacağı
•Alternatif yerler
• Planlama aşaması programına alınıp alınmayacağı
•Araştırma programı önerisi
Araştırma Programı
- jeolojik ve jeoteknik harita alımı,
-temel araştırma kuyusu/ galerisi/ tüneli/ şaftı/ yarması/çukurunun
yeri, boyutu, açılış şekli, derinlikleri, adedi ve yapılış şekli,
- arazi deneylerinin cinsi, yeri, adedi, yapılış şekli,
- laboratuvar deneylerinin cinsi ve sayısı,
- jeofizik çalışmalar,
- karst hidrojeolojisi çalışmaları,
- şartname, talimat ve standartlar vb
detaylı olarak yer almalıdır.
Planlama aşamasında projenin büyüklüğüne göre 1/25000–1/5000–1/1000 ölçekli
haritalar kullanılarak göl alanının, tüm (kanal, tünel vb) güzergahların ve yapı
yerlerinin jeolojik yapısı incelenerek,
- geçirimlilik
- duraylılık
yönünden yapı-temel ilişkisi ile doğal yapı gereç alanları ortaya konularak
projenin yapılabilirliği araştırılır.
Bu aşamada özellikle arazide detaylı çalışmalar yapılır. Bunların başlıcaları :
- Temel sondaj çalışmaları
- Araştırma çukurları
- Deneme enjeksiyonları
- Yerinde deneyler
- Jeofizik çalışmalarıdır.
PLANLAMA AŞAMASI
Arazi Çalışmaları
- İnceleme alanı ve yakın çevresinin genel jeoloji çalışması
- Uygun ölçeklerde haritaların yapılması
- Genel jeoloji ile birlikte,
- yapısal jeoloji,
- süreksizlik ölçümleri,
- varsa kütle hareketlerinin boyutları ve özellikleri,
- hidrojeoloji vb çalışmalarda yapılır.
PLANLAMA AŞAMASI
Ölçek: 1/25 000Ölçek: 1/100 000
Haritaların gerekli detayda yapılması ve doğruluğu çok önemlidir. Çünkü
mühendislik jeolojisi araştırmalarının amacı; arazi kullanım kararlarını
yönlendirmek olduğundan genel jeoloji ve mühendislik jeolojisi haritaları,
çalışmanın sentez aşamasında ulaşılan noktanın bir ifadesidir.
Çalışmanın kullanıcılara dönük yüzünü oluşturması açısından da oldukça
önemlidir.
Ölçek: 1/5000
PLANLAMA AŞAMASI
Planlama çalışmaları sırasında yapı yerleri ve göl alanının jeolojik yapısı,
geçirimlilik özelliği kesin olarak ortaya çıkartılarak kesin proje aşamasına hiçbir
araştırma veya konu bırakılmamaya çalışılır.
Kazı şev ve palyelerini boyutlandırmak amacıyla temel kayacının jeolojik ve
jeoteknik özelliklerine uygun arazi ve laboratuar deneyleri ve ölçümlerini
kapsayan kaya ve zemin mekaniği çalışmalarına dayalı şev duraylılık ve
kinematik analizleri yapılır.
PLANLAMA AŞAMASI
Araştırma programı sonucu elde edilen jeolojik ve jeoteknik verilere göre
kaya kütle sınıflamaları (RMR, Q vb) yapılarak destek tipleri önerilir.
Şişme, erime veya dağılma özelliklerinin yapı yerine etkisi araştırılır.
Yapı yerinde vadi tabanı ve yamaçları oluşturan birimler incelenerek,
arazi deneyleriyle geçirimlilik katsayısı (K) ve Lugeon değerleri
hesaplanır, inşaat sırasında kazı çukuruna gelebilecek suyun yeri ve
miktarı belirlenir.
Kazıyı kuruda yapmak ve daha sonra meydana gelebilecek geçirimlilik
problemlerini önlemek amacıyla uygun iyileştirme yöntemleri
(enjeksiyon perdesi, jet enjeksiyonu, bulamaç hendeği, geçirimsiz ince
duvar v.b) önerilir.
PLANLAMA AŞAMASI
KESİN PROJE AŞAMASI
Projede yer alan yapı yerlerinin oturacağı temel kaya ve zeminin
jeoteknik özelliklerine yönelik olarak gerekiyorsa ilave çalışmalar
yapılır.
Doğal yapı gereci alanları tekrar gözden geçirilir.
Proje alanı ile ilgili olarak planlama aşamasında yapılmış olan
hesaplamalar ve sismik tehlike analizi gerekiyorsa güncellenir.
İhale öncesi bilinmeyenler en aza indirilerek yaklaşık maliyet
hesabı yapılır.
UYGULAMA AŞAMASI
Açık Kazılar
• Projede belirlenen kazı sınırlarının dışına çıkılarak aşırı kazı yapılmasının önlenmesi ve
belirlenmiş önlemlerin uygulanması,
• Temizlik, çekirdek hendeği (cut-off) gibi kazıların, kayaçların jeolojik/jeoteknik özellikleri
dikkate alınarak sağlam kayaya kadar yapılmasının sağlanması,
• Hava ve su ile temas ettiğinde kısa sürede ayrışmaya uğrayan kayaçlar belirlenerek, bu tür
kayaçlarda ikinci defa kazıya gerek duyulmayacak şekilde gerekli önlemlerin alınması,
• Mühendislik jeolojisi haritalamalarının kazıyla eşzamanlı olarak yapılması,
Yeraltı Kazıları
• Kazıların projeye uygun olarak yapılmasının takip edilmesi, jeolojik açınım haritalarının ve
ayna formlarının kazıyla eşzamanlı olarak hazırlanması,
• Gerektiği durumlarda kazı destek projelerinde revizyonların yapılması, deformasyon
ölçümlerinin düzenli olarak takip edilmesi ve raporlanması,
• Yeraltısularının kazılar üzerindeki etkilerini izleyerek alınabilecek önlemlerin belirlenmesi.
Temel İyileştirmeleri
• Uygulanan temel iyileştirme (enjeksiyon/slurry trench/jet grouting vb.) çalışmaları
yakından takip edilerek projeye uygun yapılmasının sağlanması,
• Enjeksiyonların kontrolünün yapılması ve ilave kuyularının verilmesi, gerektiği durumlarda
karışım oranları ve basınçlarında düzenlemelerin yapılması.
İnşaatın tamamlanmasından sonra proje ile ilgili jeoloji mühendisi
tarafından tüm veriler derlenerek proje alanı ve çevresinin, yapı
yerlerinin jeolojik ve jeoteknik özellikleri; yapı yerlerinde yapılan
işlemlerin (araştırma, iyileştirme, proje değişikliği vb) kronolojik
sıralaması; kesin proje ile uygulama aşaması projeleri arasındaki
farklılıklar ve nedenleri, jeolojik koşulların projeye etkileri; yapım
aşamasında jeolojik şartlarla ilgili karşılaşılan problemler, daha önceki
aşamalarda önerilen ve işletme aşamasında alınması gereken önlemler
belirtilerek, sonuç raporu hazırlanmalıdır.
UYGULAMA SONU
Dr. Ayhan KOÇBAY
BAŞARI DİLEKLERİMLE….
