Upload
others
View
4
Download
0
Embed Size (px)
Citation preview
TEKST: Wim Deloof
FOTOʼS: Luc Roymans
BOUWEN / RENOVEREN
Reportage
in
kruisvorm
Een stolp van gerecupereerde
bakstenen herbergt een houtskelet-
woning en beschermt de constructie
tegen weer en wind. Een nieuw huis
dat eruitziet alsof het tientallen jaren
geleden gebouwd is. “Maar die
ruige look was nooit het doel op
zich”, zegt Bart Vanden Driessche
van BLAF Architecten.
Duurzaamheid
KULAK
Ik ga Bouwen & Renoveren • april 2017 29
KULAK
p het eerste zicht is er inderdaad geen moeite
gedaan om een opvallend ontwerp uit de pen
te toveren. Als passant zie je weliswaar dat de
woning anders is. Maar schreeuwerig is hij in
geen geval. “We noemen het een slimme ruïne.
Je hebt een basis met dikke buitenmuren, die moeiteloos
verschillende generaties overleeft. Daarbinnen is er een soort
decor in houtskelet gebouwd dat zich vlot aanpast aan de
noden van elk van die generaties.”
BOUWEN TEGEN DE HELLINGDe opdrachtgevers zijn een gezin met drie kinderen uit Asse,
die bij BLAF architecten terecht zijn gekomen door een eerdere
realisatie in de buurt: een nul‑energiewoning met een huid
van textiel. Hun eigen project wordt uiteindelijk compleet
anders. Niet alleen energiezuinig, maar duurzaam in de brede
zin: door de centrale ligging op 200 m van het station en door
de buitenschil, opgetrokken met ter plaatse gevonden recu‑
peratiebaksteen.
“De bouwheren hadden in de buurt al een uitgebreid sociaal
netwerk opgebouwd. Dat wilden ze graag behouden. Net als
het gemak om vlak bij het centrum te wonen. Het perceel dat
ze gevonden hadden, is licht hellend en heeft ook veel invloed
gehad op het ontwerp.”
Bart en zijn collegaʼs houden van meet af aan rekening met
die helling. In plaats van de grond op te hogen en loodrecht
op de straat te bouwen, voeren ze de vloerplaat getrapt uit
in drie niveaus. “Het volgen van de natuurlijke helling heeft
twee voordelen: je hoeft niet nodeloos grond aan te vullen
en op te metselen om toch maar een vlakke vloerplaat te
krijgen. En alle ruimtes grenzen onmiddellijk aan het bestaande
maaiveld.”
O
30 Ik ga Bouwen & Renoveren • april 2017
BOUWEN / RENOVEREN
Reportage
© S
. B
ollaert
KULAK
Ik ga Bouwen & Renoveren • april 2017 31
De buitenkant van de woning is opgebouwduit een massieve muur van gerecupereerdebakstenen. Een stevige stolp waarin nadieneen houtskelet is opgetrokken. De zichtbarebetonnen ringbalk en de verticale ribben –ook gevuld met beton – geven de stolp extrastevigheid.
STABIELERE KRUISVORM
Opmerkelijk is dat de vloerplaat de vorm heeft van een kruis.
“Dat komt onder andere omdat de woning is opgevat als een
massieve stolp. Het gaat hier om een zelfdragende muur in
baksteen. En zoʼn muur is stabieler als je hoeken inbouwt.”
Om de muren goed samen te houden, zit aan de buitenkant
een betonnen ringbalk van zowat 30 cm dik. Aan de dakrand
zit eveneens een ringbalk ‒ in dit geval één van 14 cm ‒ in
een bakstenen bekisting. Ook in de verticale ribben is beton
gestort. “We hebben al die structurele maatregelen naar de
buitenkant gebracht om een volledig vlakke binnenkant te
krijgen. Die vlakke binnenkant was nodig omdat er isolatieplaten
tegen werden bevestigd.” ➤
© S
. B
ollaert
© B
LA
F a
rch
itecte
n
KULAK
WARMTE BUFFEREN
Door de buitenmuur op te bouwen in recuperatiebaksteen
heeft de gevel een verweerd uiterlijk gekregen en lijkt het
alsof het huis er al jaren staat. “Die stenen, uit huizen uit de
buurt, hebben we gevonden bij een lokale handelaar in antieke
bouwmaterialen. We hebben ze laten testen. Door hun sterkte
en lage porositeit waren ze nog altijd heel geschikt voor die
massieve muur. Het zijn ook die stenen die typisch waren om
een massieve steense muur mee te bouwen. Nu worden gevel‑
stenen almaar dunner. Maar nog eens: die ruwe look is een
bijkomstigheid en het gevolg van andere keuzes.”
Een van die keuzes hangt samen met een andere kwaliteit
van baksteen: het feit dat ze thermisch inert zijn. Dat betekent
dat ze traag opwarmen en weer afkoelen. “Het toepassen van
een thermisch inert gevelmateriaal is een manier om een van
de nadelen op te vangen van houtskeletwoningen met een
lichte gevelbekleding. In zulke woningen heb je meer last van
warmtedoorslag: het is moeilijker om in de zomer een behaag‑
lijke temperatuur aan te houden. Een massieve bakstenen
buitenmuur voorkomt oververhitting.”
Een ander argument voor de bakstenen muur is traditie. “Je
ziet in ons land zelden energetisch bewuste woningen in
baksteen. Nochtans heeft dat materiaal een rijke geschiedenis.
Vlaanderen staat vol bakstenen huizen. We vinden het een
van de betere gevelmaterialen omdat het sterk is en duurzaam
in de tijd. Een bakstenen muur veroudert mooi en is bestand
tegen de strengste weersomstandigheden.”
32 Ik ga Bouwen & Renoveren • april 2017
BOUWEN / RENOVEREN
Reportage
1
2
De patio, in de noordelijkevleugel van het kruis,vormt een “zachte”overgang naar buiten enkan later eventueelgebruikt worden om hethoutskelet uit te breiden.
In het centrale deel van het kruis staan vier kolom-men, waarvan er hier tweein beeld zichtbaar zijn. Elk van die kolommenondersteunt de houtenconstructie en bevat ookleidingen voor water,elektriciteit, verluchting en verwarming.
De keuken bevindt zichachteraan het huis, in hetlaagst gelegen deel. Door-dat de woning onder eenhoek van 45 graden isingeplant, is er nauwelijksinkijk van en naar deburen.
1
3
2
KULAK
MASSIEFBOUW MEETS HOUTSKELETHet dak is net als de vloerplaat getrapt uitgevoerd in drie
niveaus. Maar dan aflopend tegen de helling in. Op die manier
biedt één vleugel van het kruis plaats aan drie bouwlagen.
Met name de vleugel onder aan het terrein, die het laagst ligt
en waarin ook de keuken is ondergebracht. Het dak is opge‑
hangen tussen de muren en bestaat uit houten balken met
daarop OSB‑platen en daarboven twee lagen PIR‑isolatie van
telkens 10 cm en EPDM als dichting.
“Door in die bakstenen stolp een lichte constructie in hout
te bouwen, ga je de voordelen van twee bouwtechnieken
combineren. Enerzijds een massieve buitenconstructie die
wind‑ en sneeuwlasten opvangt en waardoor je bovendien
minder hout gebruikt. Anderzijds een houtskelet dat vlot
aanpasbaar is, een goede luchtdichtheid garandeert en snel
is op te warmen in de winter.”
➤
Ik ga Bouwen & Renoveren • april 2017 33
3
T-VORMIGE BINNENKANTHet houtskelet is rechtstreeks op de vloerplaat gevezen en
volgt de contouren van de bakstenen muur. Alleen heeft het
geen kruisvorm maar een compactere T‑vorm. Eén vleugel is
opengelaten en fungeert als patio. Hier kan later eventueel
een uitbreiding in komen. De muurisolatie tussen de massieve
muur en het houtskelet bestaat uit harde platen: 6 cm PIR en
4 cm XPS. In de houten wanden zelf zit 10 cm minerale wol.
“Het voordeel van harde platen is dat je met een beperkte
dikte toch goed thermisch isoleert. Het nadeel is dat ze minder
goed akoestisch isoleren. Maar dat is dan weer een punt waar
zachtere materialen goed scoren. Ik noem het een kwestie
van samen sterk.” Aan de binnenkant is het houtskelet rondom
verstevigd door middel van OSB‑platen met daarop gipskarton
als afwerking.
Ook alle wanden die de ruimtes van elkaar scheiden, zijn opge‑
bouwd uit een houten kader met OSB en gipskarton. De draag‑
vloeren bestaan uit een houten roostering met zichtbare
draagbalken in dennenhout en daarop eveneens OSB‑platen
en een parketvloer als afwerking. Op het gelijkvloers is de
vloer uitgevoerd in polybeton. Ideaal in combinatie met vloer‑
verwarming omdat dit zware materiaal thermisch inert is en
dus de warmte langer vasthoudt.”
© B
LA
F a
rch
itecte
n
KULAK
DE PATIO ALS OVERGANGIn de bakstenen muur zijn alleen openingen gemaakt. De
ramen met zwarte pvc‑kaders zitten vast in het houtskelet.
Omdat de woning onder een hoek van 45� staat ten opzichte
van de straat, geven de meeste ramen niet rechtstreeks uit
op de naburige huizen. “We houden zo veel mogelijk rekening
met de privacy en de zon. Alle belangrijke ruimtes hebben
zuidelijk licht en er is geen inkijk van en naar de buren.”
Opvallend is wel het ontbreken van een omheining. “In de
plaats is er aan de noordelijke kant een twee verdiepingen
hoge patio, waardoor het gebouw eigenlijk zelf de privacy
regelt.” De patio werkt als overgangsruimte tussen binnen
en buiten. Een opening in de bakstenen muur biedt een infor‑
mele toegang tot de straat. En een verdieping hoger dringt
veel licht door in de polyvalente ruimte tussen de slaap‑
kamers.
34 Ik ga Bouwen & Renoveren • april 2017
BOUWEN / RENOVEREN
Reportage
➤
CENTRALE LEIDINGEN
Het gelijkvloers is volledig opengewerkt. Toch geven de kruis‑
vorm en de niveauverschillen in de vloer het gevoel van aparte
ruimtes met de daarbij horende gezelligheid en intimiteit. Een
ander voordeel is dat door het gebruik van hout en een zicht‑
bare roostering in het plafond er geen problemen zijn met
galm of andere storende geluiden. Niet evident in opengewerkte
ruimtes.
De leefruimte beslaat één vleugel en het centrale deel van
het kruis. In het midden staat een eettafel met daarrond vier
houten kolommen. Elk van die kolommen dient als steun voor
het houtskelet maar bevat tegelijk een technische schacht
voor elektriciteit, water, verluchting en verwarming. Om de
luchtdichtheid niet te hypothekeren, zitten er geen stopcon‑
tacten in de buitenmuren.
EERST DE HARDWAREVerwarmen doen de bewoners met een condenserende ketel
op aardgas. Er liggen ook wachtleidingen om later over te
schakelen op een warmtepomp of een andere techniek. Even‑
tueel in combinatie met fotovoltaïsche zonnepanelen. “Ik noem
al die technieken de ʻsoftwareʼ. Die is volop in beweging en
is makkelijk aanpasbaar.”
“De hardware is wat voor lange tijd vastligt. Denk aan die
bakstenen buitenmuur, aan isolatie of aan de luchtdichtheid
van het houtskelet. Ook zulke zaken hebben uiteindelijk
gevolgen voor het comfort en de verwarming. Als je prioriteiten
moet stellen, investeer je dus best eerst in items die je achteraf
moeilijk kunt aanpassen. Meestal gaat dat om materialen en
technieken waarvan je weet dat ze niet snel gaan veranderen.”
Een verdiepingshogedoorgang in denoordelijke vleugelgeeft toegang tot depatio en vormt eenbuffer tussen destraat en het levenachter de bakstenenmuur.
De woning isgebouwd op eenhellend terrein. Inplaats van alles effente trekken, is devloerplaat in drieniveaus aangelegd.De keuken ligthelemaal achteraan,op het laagsteniveau. De leef-ruimte ligt tweetreden hoger.
1
2
1
2
KULAK
PROJECTINFO
gelijkvloers
TRADITIES IN VRAAG STELLEN
De grote verdienste van BLAF architecten is dat ze met dit
project ons gangbare denken over bouwen in vraag durven
te stellen. Energiezuinige huizen ‒ met name passiefhuizen ‒
hoeven niet altijd te worden uitgevoerd als puur houtskelet.
Omgekeerd hebben ook klassieke methodes zoals metselwerk
met een spouwmuur hun beperkingen.
“In het begin hebben we veel oude huizen verbouwd. Die
hadden volle muren en houten draagvloeren. Op een gegeven
moment is in de woningbouw beslist die vloeren in beton uit
de voeren. Maar dat gaf dan weer koudebruggen omdat ze
rechtstreeks in de buitenmuur zaten. Om die reden is na
verloop van tijd de spouwmuur ingevoerd. Eerst zonder isolatie.
Later met almaar dikkere lagen, waardoor de gevel nu soms
absurd ver van de binnenmuur af staat.”
Teruggrijpen naar oude methodes ‒ een bakstenen buitenschil
in combinatie met een houten binnenkant ‒ levert duidelijk
verrassende resultaten op. Een hybride constructie, die de
voordelen van massiefbouw combineert met die van houtskelet.
Die ruwe look? Je houdt ervan of niet. Maar het credo van
BLAF architecten is gekend: “We zijn niet bezig met trends.
De look is geen uitgangspunt maar is het gevolg van allerhande
keuzes in het ontwerpproces.” ■
36 Ik ga Bouwen & Renoveren • april 2017
Via de patio komt door eengroot raam een riantehoeveelheid daglicht binnenin de polyvalente ruimtetussen de slaapkamers. Linkszit de trap naar demezzanine, rechts tweekinderkamers.
De masterbedroom ligt in dewestelijke vleugel, de enigevleugel met drie bouwlagen.Onder de slaapkamer bevindtzich de keuken. Erboven is erde mezzanine met berging.
1
2
2
1
BOUWEN / RENOVEREN
Reportage
BRKE
BE
PA
WC
SA
EP
KULAK
Meer foto’s vind je op www.ikgabouwen.be
Ik ga Bouwen & Renoveren • april 2017 37
De plannen Info & budget
Architect
BLAF architectenBart Vanden Driessche9160 Lokeren093496777www.blaf.be
Bouwjaar: 2013Bruto vloeroppervlakte:
260 m² (exclusief patio - 18m²)
E-peil: E57K-waarde: K31Budget: 1.069 euro/m²
De woning is niet ingeplant volgens deperceelgrenzen maar volgt de hellingvan het terrein. Hierbij loopt de vloer-plaat in drie niveaus af naar achteren.Ook is het huis 45 graden gedraaid tenopzichte van de straat. Ideaal om de pri-vacy te vrijwaren en de belangrijksteruimtes zo veel mogelijk op het zuiden te richten.Door het kruisvormige plan zijn er viervleugels en een centraal gedeelte. Drievleugels worden gebruikt om in tewonen. Een vierde doet dienst als patio.Aan de voorkant is er een inkom metdaarnaast het bureau. Een niveau lagerzit de leefruimte, verdeeld over het cen-trale deel en de zuidelijke vleugel. Nogiets lager, en helemaal achteraan, is er dekeuken.Op de eerste verdieping, in de vleugelaan de voorkant, zitten de twee kinder-kamers. In de zuidelijke vleugel is er eenbadkamer en een derde slaapkamer. Demasterbedroom met eigen badkamerneemt de westelijke vleugel achteraanin. Een centraal gelegen polyvalent volu-me doet dienst als nachthal en als speel-ruimte voor de kinderen.De westelijke vleugel heeft als enige driebouwlagen. Op die manier is er boven demasterbedroom ook plaats voor een mez-zanine met berging.
BE Berging
BK Badkamer
BR Bureau
EP Eetplaats
KE Keuken
PA Patio
PR Polyvalente ruimte
SA Salon
SK Slaapkamer
VI Vide
WC Toilet
verdieping mezzanine
BK
SK
SK
SK
PR
PA
BK
SK
BE
VI
1 m2
Materialen
> Strokenfundering (wegens de bodem-gesteldheid iets dieper dan normaal)
> Buitenmuren in recuperatiebaksteen enuitgevoerd in Vlaams metselverband
> Binnenmuren in houtskelet metversteviging in OSB-plaat
> Muurisolatie: harde platen 6 cm PIR en 4 cm XPS + 10 cm minerale wol in hethoutskelet
> Dak: houten roostering met OSB-platenen EPDM-dichting
> Dakisolatie: 2 x 10 cm PIR> Draagvloer in dennenhouten balken met
daarop OSB-platen (zichtbaar langs deonderkant)
> Afwerking binnenmuren: gipskarton> Raamprofielen: zwart pvc> Werkblad keuken: laminaat> Kasten: melamine
Technieken
> Ventilatie D met warmteterugwinning> Verwarming: condensatieketel op aardgas> Vloerverwarming op gelijkvloers en
radiatoren boven> Wachtleidingen om later over te
schakelen op een waterpomp of eenandere techniek
> Voorzieningen voor fotovoltaïschezonnepanelen
KULAK