DUY THÖÙC TAM THAÄP TUÏNG (30 baøi tuïng cuûa Duy Thöùc)€¦ · trình baøy phöông phaùp vaø tieán trình tu taäp Duy Thöùc Quaùn. 4- Laõnh vöïc Duy Thöùc

1

DUY THÖÙC TAM THAÄP TUÏNG

(30 baøi tuïng cuûa Duy Thöùc)

Taùc giaû Theá Thaân

---------------------------------------------------------------------

Thích Thaéng Hoan giaûng giaûi.

*- Lôøi Vaøo Ñeà:

Kính thöa quyù ñoïc giaû thaân meán, taùc phaåm Duy Thöùc Tam Thaäp Tuïng cuûa Boà

Taùt Theá Thaân ñaõ ñöôïc raát nhieàu Hoaø Thöôïng, Thöôïng Toaï Ñaïi Ñöùc Taêng Ni höõu

hoïc dòch giaûi ra Vieät Ngöõ vaø cuõng ñaõ trình baøy qua nhieàu laêng kính tö töôûng saùng

taïo vaø nhôø ñoù neàn vaên hoïc Duy Thöùc caøng ngaøy trôû neân caøng phong phuù. Theo

leõ toâi khoâng caàn phaûi dòch laïi nöõa theâm thöøa, nhöng sau khi ñoïc laïi toaøn boä Duy

Thöùc Tam Thaäp Tuïng vaø nhìn qua caùc loái dòch giaûi cuûa nhöõng baäc cao minh, toâi

boãng nhieân phaùt hieän theâm moät tö töôûng môùi cuûa moät khía caïnh khaùc töø boä Duy

Thöùc naøy. Toâi lieàn maïo muoäi dòch giaûi laïi laàn nöõa ñeå goùp vaøo vaên hoïc Duy Thöùc

theâm phaàn phoàn vinh, nhaát laø ñeå coáng hieán ñeán quyù ñoïc giaû moät caùi nhìn môùi meû

khoâng keùm phaàn thuù vò treân cuoäc haønh trình tham quan trong vöôøn hoa tö töôûng.

Ñieàu ñaëc bieät hôn nöõa, noäi dung cuûa Duy Thöùc Tam Thaäp Tuïng ñöôïc dieãn ñaït

qua boán laõnh vöïc, laõnh vöïc Duy Thöùc Töôùng, laõnh vöïc Duy Thöùc Taùnh, laõnh vöïc

Duy Thöùc Haïnh vaø laõnh vöïc Duy Thöùc Quaû.

1- Laõnh vöïc Duy Thöùc Töôùng: keå töø baøi tuïng thöù 1 ñeán baøi tuïng thöù 20, ñeàu

trình baøy roõ neùt veà Duy Thöùc Töôùng, töùc laø chæ roõ söï sinh hoaït cuûa Duy

Thöùc;

2- Laõnh vöïc Duy Thöùc Taùnh: keå töø baøi tuïng thöù 21 ñeán baøi tuïng thöù 25, ñeàu

trình baøy ñaëc taùnh cuûa Duy Thöùc vaø giaù trò cuûa moãi ñaëc taùnh.

3- Laõnh vöïc Duy Thöùc Haïnh: keå töø baøi tuïng thöù 26 ñeán baøi tuïng thöù 28, ñeàu

trình baøy phöông phaùp vaø tieán trình tu taäp Duy Thöùc Quaùn.

4- Laõnh vöïc Duy Thöùc Quaû: keå töø baøi tuïng thöù 29 ñeán baøi tuïng thöù 30. Ñeàu

trình baøy söï thaønh quaû tu taäp cuûa Duy Thöùc Quaùn.

2

Coù theå khaúng ñònh, Duy Thöùc Tam Thaäp Tuïng laø moät taùc phaåm voâ cuøng quyù

giaù cho nhöõng ai muoán böôùc vaøo khu röøng Duy Thöùc vaø noù cuõng laø kim chæ nam

ñònh höôùng ñöùc tin cho cuoäc haønh trình nhaän thöùc khoûi bò laàm ñöôøng laïc loái. Ngöôøi

tu hoïc muoán coù ñöùc tin chaân chaùnh neân goái ñaàu taùc phaåm naøy. Toâi chaân thaønh xin

gôûi ñeán quyù ñoïc giaû boán phöông moùn quaø thaân thöông trao taëng.

Dòch giaûi xong ngaøy 20 thaùng 9 naêm 2019.

Trung Taâm Phieân Dòch vaø Saùng Taùc.

Chuøa Quaät Quang

Thích Thaéng Hoan.

I.- Löôïc Söû: Tieåu söû sô löôïc cuûa ngaøi Theá Thaân.

Tieåu söû cuûa ngaøi Theá Thaân ñaõ ñöôïc raát nhieàu saùch söû giaûi thích töôøng taän vaø

cuõng ñöôïc raát nhieàu nhaø giaûi thích chi li saâu xa, cuï theå ñöôïc thaáy treân maïng. ÔÛ

ñaây, nhaát laø trong chuû ñeà naøy, khoâng caàn giaûi thích theâm thöøa, toâi chæ ghi laïi sô

löôïc tieåu söû cuûa Ngaøi ñeå laøm moâi tröôøng duyeân khôûi vaøo ñeà cho söï giaûng giaûi

Duy Thöùc Tam Thaäp Tuïng cuûa ngaøi saùng taùc.

Theá Thaân laø moät vò Boà Taùt, coù teân nöõa laø Thieân Thaân, sanh taïi Baù Loä Sa

(Purusapura), baây giôø laø thaønh phoá Peshawar thuoäc vöông quoác Kieàu Ñaø La

(Gandhara) nôi Baéc AÁn; Ngaøi sanh vaøo khoaûng 316 Taây Lòch, töùc laø naêm 860 sau

ñöùc Phaät tòch dieät. Ngaøi laø ngöôøi con thöù hai cuûa gia ñình Baø La Moân, cha laø Kieàu

Thi Ca (Kausika), meï laø Tyû Laân Trì (Virinci).

Ngaøi coù moät ngöôøi anh vaø moät ngöôøi em gaùi, ngöôøi anh laø Voâ Tröôùc (Asanga),

thuoäc tu só Ñaïi Thöøa, ngöôøi em gaùi laø Tyû Laân Trì Töû (Virincivatsa), laïi ttheo Tieåu

Thöøa.

Ngaøi tröôùc kia cuõng theo Tieåu Thöøa, saùng taùc boä luaän goïi laø Caâu Xaù Luaän, coù

choã goïi laø A Tyø Ñaït Ma Caâu Xaù Luaän, veà sau Ngaøi theo Ñaïi Thöøa tröôùc taùc treân

300 boä luaän, trong ñoù coù boä luaän goïi laø Duy Thöùc Tam Thaäp Tuïng, laø boä luaän

xuaát saéc nhaát, laøm neàn taûng caên baûn cho Toâng Phaùi Duy Thöùc (Duy Thöùc Toâng).

Duy Thöùc Tam Thaäp Tuïng, trong ñoù bao goàm Taùnh, Haïnh, Quaû; Taùnh laø Duy

Thöùc Taùnh (theå taùnh cuûa Duy Thöùc), Haïnh laø Duy Thöùc Haïnh (phöông phaùp tu

3

haønh cuûa Duy Thöùc) vaø Quaû laø Duy Thöùc Quaû laø söï chöùng quaû cuûa Duy Thöùc).

Giôø ñaây chuùng ta tìm hieåu nghóa lyù cuûa Duy Thöùc Tam Thaäp Tuïng.

II.- Vaøo Ñeà:

1.- Baøi Tuïng Thöù Nhaát:

Chöõ Haùn:

Do giaû thuyeát ngaõ phaùp

Höõu chuûng chuûng töôùng chuyeån

Bæ y thöùc sôû bieán

Thöû naêng bieán duy tam.

Nghóa danh töø:

Do: lyù do, nguyeân nhaân;

Giaû thuyeát: taïm noùi ñeán, taïm ñeà caäp ñeán;

Ngaõ Phaùp: ngaõ töôùng vaø phaùp töôùng;

Bæ: chæ cho ngaõ phaùp

Y: nöông töïa,

Thöùc: taâm thöùc

Y Thöùc: nöông nôi taâm thöùc

Sôû: ñeå, nôi choã,

Bieán: bieán hieän

Sôû Bieán: ñeå bieán hieän ra

Thöû: chæ cho taâm thöùc

Naêng: naêng löïc, coâng naêng,

4

Bieán: bieán hieän, chuyeån bieán hieän ra

Naêng Bieán: naêng löïc bieán hieän

Duy: chæ coù

Tam: soá ba.

Duy tam: chæ coù ba loaïi.

Nghóa Baøi Tuïng:

Lyù do (do) taïm noùi ñeán (giaû thuyeát) ngaõ phaùp naøo, töùc thì coù (höõu) töôùng ngaõ,

töôùng phaùp ñoù chuyeån bieán hieän ra. Ngaõ töôùng phaùp töôùng ñoù (bæ) ñeàu nöông nôi

Taâm Thöùc (y thöùc) ñeå bieán hieâän. Naêng löïc bieán hieän (naêng bieán) cuûa Taâm Thöùc

ñoù (thöû) goàm coù ba loaïi (duy tam).

Giaûi thích baøi Tuïng:

Moãi laàn chuùng ta baøn ñeán ngaõ phaùp naøo, töùc thì ngaõ töôùng, phaùp töôùng ñoù

chuyeån bieán hieän ra ngay trong ñaàu naõo chuùng. Thí duï: chuùng ta noùi ñeán Hoaø

thöôïng Thích Thieän Hoa, Hoaø Thöôïng Thích Thanh Töø... töùc thì hình töôùng Hoaø

Thöôïng Thích Thieän Hoa, Hoaø Thöôïng Thích Thanh Töø (Ngaõ Töôùng) hieän ra

ngay trong ñaàu naõo chuùng ta. Cuõng gioáng nhö theá chuùng ta ñeán thaønh phoá Saøi

Goøn, thaønh phoá Nha Trang... töùc thì hình töôùng thaønh phoá Saøi Goøn, thaønh phoá

Nha Trang hieän ra ngay trong ñaàu naõo chuùng ta. Töø ñoù môùi coù hai caâu: “Do giaû

thuyeát ngaõ phaùp, höõu chuûng chuûng töôùng chuyeån”.

Ngaõ töôùng, phaùp töôùng ñoù ñeàu nöông nôi Taâm Thöùc ñeå bieán hieän, neáu nhö

khoâng coù Taâm Thöùc ñeå bieán hieän thì chuùng ta khoâng theå nhôù laïi nhöõng hình aûnh,

nhöõng coâng trình hoïc hoûi, nhöõng kieán thöùc tích luõy maáy chuïc naêm qua maø chuùng

ta muoán nhôù. Cho neân môùi coù caâu: “Bæ y thöùc sôû bieán”. Taâm Thöùc môùi coù naêng

löïc ñeå bieán hieän, ngoaøi Taâm Thöùc naøy ra khoâng ai coù naêng löïc ñeå bieán hieän, cho

neân goïi laø Duy Thöùc. Naêng löïc bieán hieän cuûa Taâm Thöùc chia laøm ba loaïi, cho

5

neân coù caâu: “Thöû naêng bieán duy taâm”. Baøi Tuïng naøy laø vaøo ñeà cuûa Duy Thöùc

Tam Thaäp Tuïng. Ñaây laø yù nghóa baøi Tuïng thöù nhaát.

2.- Baøi Tuïng Thöù Hai:

Chöõ Haùn:

Vò: Dò Thuïc, Tö Löông

Caäp Lieãu Bieät Caûnh Thöùc

Sô A Laïi Da Thöùc

Dò Thuïc, Nhaát Thieát Chuûng.

Nghóa danh töø:

Vò: goïi laø, ñaáy laø

Dò Thuïc: Thöùc Dò Thuïc

Tö Löông: Thöùc Tö Löông

Caäp: vaø

Lieãu Bieät Caûnh Thöùc: Thöùc Lieãu Bieät Caûnh

Sô: ñaàu tieân

A Laïi Da: Thöùc A Laïi Da

Dò Thuïc: Thöùc Dò Thuïc

Nhaát Thieát Chuûng: Thöùc Nhaát Thieát Chuûng.

Nghóa baøi tuïng:

Ñaáy laø Thöùc Dò Thuïc, Thöùc Tö Löông vaø Thöùc Lieãu Bieät Caûnh. Ñaàu tieân Thöùc

A Laïi Da, Thöùc Dò Thuïc vaø Thöùc Nhaát Thieát Chuûng.

6

Giaûi thích baøi tuïng:

Baøi Tuïng naøy trình baøy danh xöng cuûa moãi Taâm Thöùc; tröôùc heát laø Taâm Thöùc

Dò Thuïc. Taâm Thöùc naøy laø caên cöù nôi nhaân quaû maø ñaët teân. Dò laø chöa, Thuïc laø

chín muøi, keát thaønh hoa quaû; Nhaân Dò Thuïc laø haït gioáng chöa keát thaønh hoa quaû;

Nhaân Dò Thuïc (haït gioáng) muoán thaønh hoa quaû thì phaûi nhôø Thöùc Dò Thuïc ñöùng

ra xaây döïng, Thöùc Dò Thuïc neáu khoâng ñöùng ra xaây döïng hoaëc xaây döïng, nöõa

chöøng ruùt lui thì Nhaân Dò Thuïc ñoù khoâng theå thaønh hình; thí duï: Tröùng gaø (nhaân

dò thuïc) neáu khoâng coù Thöùc Dò Thuïc ñöùng ra xaây döïng thì khoâng theå thaønh gaø

con; noaõn chaâu cuûa ngöôøi meï (nhaân dò thuïc), neáu khoâng coù Thöùc Dò Thuïc ñöùng

ra xaây döïng thì khoâng theå sanh con, bieán thaønh kinh nguyeät, neáu xaây döïng nöõa

chöøng ruùt lui thì bò hö thai; haït ñaäu xanh (nhaân dò thuïc) khi naåy maàm, neáu khoâng

coù Thöùc Dò Thuïc ñöùng ra xaây döïng thì khoâng thaønh hoa traùi, trôû thaønh maát gioáng...

Caên cöù nôi Nhaân Dò Thuïc (haït gioáng) maø ñaët teân cho Thöùc Dò Thuïc.

Thöùc Tö Löông laø taâm thöùc so ño chaáp tröôùc, tính toaùn lôïi haïi vaø khoâng lôïi

haïi (voâ kyù). Ñoái vôùi quaû töôùng, Thöùc naøy so ño chaáp ngaõ vaø chaáp phaùp, ñaây laø

toâi, kia khoâng phaûi laø toâi; ñaây laø nhaø cuûa toâi, kia laø khoâng phaûi laø nhaø cuûa toâi.

Tính toaùn hôn thöa, ñaây laø quyeàn lôïi cuûa toâi, kia laø khoâng phaûi quyeàn lôïi cuûa toâi...

Coøn ñoái vôùi chuûng töû töôùng trong Thöùc Taïng, Thöùc naøy chaáp tröôùc, nghóa laø quaûn

lyù taát caû chuûng töû thieän aùc vaø voâ kyù, so ño phaân loaïi saép xeáp chuûng töû thieän theo

loaïi thieän, chuûng töû aùc theo loaïi aùc, chuûng töû voâ kyù theo loaïi voâ kyù; tính toaùn lôïi

haïi vaø khoâng lôïi haïi (voâ kyù), chuûng töû naøo lôïi ích ñi theo gioáng cuûa noù ñeå thaønh

quaû lôïi ích, chuûng töû naøo toån haïi ñi theo gioáng cuûa noù ñeå thaønh quaû toån haïi, chuûng

töû naøo khoâng lôïi haïi (voâ kyù) ñi theo gioáng cuûa noù ñeå thaønh quaû khoâng lôïi haïi

(quaûvoâ kyù). Con ngöôøi neáu khoâng coù Thöùc naøy quaûn lyù taát caû hoà sô tu hoïc trong

Thöùc Taïng thì bao nhieâu coâng trì ñaøo luyeän ñeàu bò tan bieán tieâu maát.

Thöùc Lieãu Bieät Caûnh; Lieãu laø roõ raønh, töôøng taän; Bieät laø phaân bieät ñeå hieåu

bieát; Caûnh laø caûnh töôùng ñoái töôïng; Thöùc Lieãu Bieät Caûnh nghóa laø taâm thöùc phaân

bieät nhöõng caûnh töôùng ñoái töôïng moät caùch töôøng taän ñeå hieåu bieát. Thöùc Lieãu Bieät

Caûnh laø danh xöng chung, trong ñoù bao goàm coù saùu loaïi:

7

1.- Nhaõn Thöùc phaân bieät hieåu bieát saéc traàn,

2.- Nhó Thöùc phaân bieät hieåu bieát thinh traàn,

3.- Tyû Thöùc phaän bieät hieåu bieát höông traàn

4.- Thieät Thöùc phaân bieät hieåu bieát vò traàn

5.- Thaân Thöùc phaân bieät hieåu bieát xuùc traàn,

6.- YÙ Thöùc phaân bieät hieåu bieát phaùp traàn.

Saùu Taâm Thöùc naøy goïi chung laø Thöùc Lieãu Bieät Caûnh.

Tieáp theo, ñaàu tieân laø Thöùc A Laïi Da, Thöùc naøy goàm coù ba teân: A laïi Da, Dò

Thuïc vaø Nhaát Thieát Chuûng.

Tröôùc heát, A laïi Da, dòch aâm tieáng Phaïn laø Alaya, nghóa laø Thöùc Taïng, töùc laø

Thöùc taøng tröû, Taâm Thöùc naøy coù coâng naêng duøng laøm kho chöùa taát caû chuûng töû

thieän aùc vaø voâ kyù cuûa vaïn phaùp trong theá gian. Ñaây laø chæ cho theå taùnh cuûa Taâm

Thöùc.

Thöùc Dò Thuïc, nhö treân ñaõ giaûi thích, laø teân khaùc cuûa Thöùc A laïi Da, töùc laø

phaàn taùc duïng cuûa Thöùc A Laïi Da an truï vaøo Nhaân Dò Thuïc ñeå sanh thaønh, Thöùc

naøy cuõng goïi laø Kieán Phaàn (phaàn taùc duïng) cuûa Thöùc A laïi Da.

Thöùc Nhaát Thieát Chuûng cuõng laø teân khaùc cuûa Thöùc A laïi Da, laø caên cöù nôi taát

caû chuûng töû maø ñaët teân cho Thöùc naøy, nguyeân vì taát caû chuûng töû cuûa vaïn phaùp

ngoaøi Thöùc naøy taøng tröû, khoâng coù Thöùc naøo vaät naøo thay theá, neân goïi laø Thöùc

Nhaát Thieát Chuûng. Ñaây laø yù nghóa baøi Tuïng thöù hai.

3.- Baøi Tuïng Thöù 3:

Chöõ Haùn:

Baát khaû tri chaáp, thoï,

xöù, lieãu, thöôøng döõ Xuùc,

8

Taùc yù, Thoï, Töôûng, Tö,

töông öng duy Xaû Thoï.

Nghóa danh töø:

Baát khaû tri: khoâng theå bieát ñöôïc,

Chaáp: giöõ gìn, baûo trì,

Thoï: tieáp nhaän,

Xöù: nôi choán,

Lieãu: roõ raønh, töôøng taän,

Thöôøng: luoân luoân,

Döõ: cuøng vôùi

Xuùc: tieáp xuùc,

Taùc YÙ: moùng taâm chuù yù,

Thoï: tieáp nhaän,

Töôûng: nghó töôûng,

Tö: haønh ñoäng

Töông Öng: quan heä

Duy: chæ coù

Xaõ Thoï: boû tieáp nhaän, töùc laø Voâ Kyù.

Nghóa baøi Tuïng:

Khoâng theå bieát ñöôïc moät caùch toû töôøng (lieãu), nôi choán (xöù) phaùt sanh nhöõng

chuûng töû aûo giaùc (aûnh töû laïc taï) maø Thöùc A laïi Da naøy tieáp nhaän vaø baûo trì. Thöùc

naøy luoân luoân (thöôøng) quan heä (töông öng) vôùi caùc Taâm Sôû nhö: Xuùc, Taùc YÙ,

Thoï, Töôûng, Tö; ñaëc bieät noù (Thöùc A laïi Da) chæ quan heä vôùi Xaû Thoï (voâ kyù).

9


Taâm thöùc A laïi Da khoâng theå bieát ñöôïc moät caùch toû töôøng (lieãu) nôi choán (xöù)

phaùt sanh nhöõng chuûng töû aûo giaùc maø noù tieáp nhaän (thoï) vaø baûo trì (chaáp). Nguyeân

do Thöùc naøy khoâng theå hieåu bieát tröïc tieáp caùc caûnh giôùi beân ngoaøi, vì bò naêm Taâm

sôû Bieán Haønh ngaên caùch vaø bao che. Taâm thöùc A laïi Da cuõng nhö oâng vua laøm

chuû hieåu bieát (taân vöông); naêm taâm sôû Bieán Haønh cuõng nhö naêm oâng caän thaàn

bao quanh oâng vua; oâng vua muoán hieåu bieát ñieàu gì beân ngoaøi, nhöng khoâng theå

tröïc tieáp, phaûi qua söï baùo caùo cuûa naêm oâng caän thaàn. Naêm oâng caän thaàn baùo caùo

ñieàu gì thì oâng vua chæ bieát ñieàu ñoù, ngoaøi ra khoâng theå hieåu bieát ñieàu naøo khaùc.

Cuõng theá, Taâm thöùc A laïi Da chæ coù khaû naêng hieåu bieát nhöõng chuûng töû aûo giaùc

beân ngoaøi do naêm Taâm sôû Bieán Haønh cung caáp, ngoaøi ra Taâm Thöùc naøy baát löïc.

Naêm Taâm sôû Bieán Haønh goàm coù: Xuùc, Taùc YÙ, Thoï, Töôûng vaø Tö. Rieâng Taâm sôû

Thoï goàm ba loaïi: Laïc Thoï, Khoå Thoï vaø Xaû Thoï (Voâ Kyù); nhöng Taâm thöùc A Laïi

Da chæ quan heä vôùi chuûng töû Xaû Thoï (voâ kyù) ñeå hieåu bieát.

4.- Baøi Tuïng Thöù Tö:

Chöõ Haùn:

Thò Voâ Phuù, Voâ Kyù,

Xuùc ñaúng dieäc nhö thò,

Haèng chuyeån nhö boäc löu,

A La Haùn vò xaû.

Nghóa danh töø:

Thò: laø

Voâ Phuù: khoâng bò ngaên che,

Voâ Kyù: khoâng nhaát ñònh thieän hay aùc,

Xuùc: tieáp xuùc, laø chæ cho Taâm sôû Xuùc,

Ñaúng: vaân vaân,

10

Dieäc: cuõng,

Nhö Thò: nhö theá,

Haèng: luoân luoân,

Chuyeån: chuyeån ñoäng,

Haèng chuyeån: luoân luoân chuyeån ñoäng,

Nhö: gioáng nhö,

Boäc löu: thaùc nöôùc ñoå xuoáng doác,

Vò: baäc, ñòa vò,

Xaû: boû, huûy boû,


Ñaëc taùnh cuûa Thöùc A laïi Da laø voâ phuù (khoâng bò ngaên che), voâ kyù (khoâng nhaát

ñònh thieän hay aùc) . Taâm sôû Xuùc vaân vaân cuõng nhö theá. Thöùc naøy luoân luoân

chuyeån bieán gioáng nhö doøng thaùc nöôùc ñoå xuoáng doác. Ñeán ñòa vò A La Haùn môùi

xaû boû teân A Laïi Da.


Ñaëc taùnh cuûa Taâm thöùc A Laïi Da laø khoâng bò ngaên che (voâ phuù) vaø khoâng

nhaát ñònh thieän hay aùc (voâ kyù, thuoäc laïi trung tính). Cho ñeán Taâm sôû Xuùc, Taùc YÙ,

Thoï, Töôûng, Tö, naêm Taâm sôû Bieán Haønh cuõng ñeàu gioáng nhö theá, nghóa laø cuõng

thuoäc loaïi khoâng bò ngaên che (voâ phuù) vaø khoâng nhaát ñònh thieän hay aùc (voâ kyù).

Thöùc naøy luoân luoân chuyeån bieán vaø di ñoäng khoâng ngöøng, gioáng nhö doøng thaùc

nöôùc lieân tuïc ñoå xuoáng doác. Khi tu ñeán ñòa vò A La Haùn, teân Thöùc A laïi Da môùi

xaû boû chuyeån thaønh trí tueä Ñaïi Vieân Caûnh.

5.- Baøi Tuïng Thöù Naêm:

Chöõ Haùn:

11

Thöù ñeä nhò naêng bieán

Thò Thöùc danh Maït Na

Y bæ chuyeån duyeân bæ

Tö löông duy taùnh töôùng.

Nghóa danh töø:

Thöù: keá ñeán,

Ñeä nhò: thöù hai,

Naêng Bieán: naêng löïc bieán hieän,

Thò: laø, töùc laø,

Thöùc danh Maït Na: thöùc teân laø Maït Na.

Y: nöông töïa,

Bæ: kia, töùc laø chæ cho Thöùc A Laïi Da,

Chuyeån: chuyeån bieán sanh khôûi,

Vi: laøm,

Tö Löông vi taùnh töôùng: Tö Löông laøm taùnh cuûa Thöùc naøy.


Keá ñeán laø Thöùc Naêng Bieán thöù hai; Thöùc naøy mang teân Maït Na; noù nöông nôi

Thöùc A Laïi Da ñeå chuyeån bieán sanh khôûi vaø trôû laïi duyeân chaáp A laïi Da laøm ngaõ

cuûa mình. Ñaëc taùnh cuûa Taâm Thöùc naøy laø so ño chaáp ngaõ.


Taùnh chaát, yù nghóa vaø giaù trò cuûa Taâm Thöùc Tö Löông ñaõ giaûi thích kyõ trong

baøi Tuïng thöù hai. Baøi Tuïng ôû ñaây chæ trình baøy roõ theâm ñaëc taùnh cuûa Taâm Thöùc

naøy, theo baøi tuïng, nguoàn goác phaùt sanh ra taâm thöùc Tö Löông chính laø kieán phaàn

12

(phaàn taùc duïng) cuûa Taâm thöùc A la Laïi Da, khi kieán phaàn thöùc naøy taùc duïng chun

vaøo nghieäp töôùng mang teân Tö Löông ñeå hình thaønh danh xöng. Thaät ra kieán phaàn

taâm thöùc A Laïi Da khoâng coù vaán ñeà so ño chaáp tröôùc, nhöng vì truï vaøo nghieäp

töôùng tö löông cho neân trôû thaønh beänh caên kieân coá. Thí duï nhö, naêng löôïng ñieän

cuûa nhaø ñieän (kieán phaàn A Laïi Da) khoâng coù vaán ñeà phaùt hình (khoâng coù vaán ñeà

tö löông), nhöng doøng ñieän chun vaøo maùy phaùt hình (nghieäp töôùng tö löông) lieàn

trôû thaønh ñieän phaùt hình (lieàn trôû thaønh taâm thöùc tö löông).

Hôn nöõa, Taâm thöùc Tö Löông luoân luoân chaáp tröôùc kieán phaàn taâm thöùc A Laïi

Da trong moãi nghieäp töôùng cuûa con ngöôøi, cuûa chuùng sanh höõu tình chaáp laøm baûn

ngaõ cuûa mình. Nhöng thöïc teá, nhìn saâu theâm nöõa, Kieán Phaàn Taâm thöùc A laïi Da

trong nghieäp töôùng cuûa moãi con ngöôøi, cuûa moãi chuùng sanh höõu tình khoâng phaûi

laø baûn ngaõ, maø baûn ngaõ ñaây chính laø nghieäp töôùng ñeå Taâm thöùc Tö Löông so ño

chaáp tröôùc. Töø ñaáy, Kieán Phaàn Taâm thöùc A Laïi Da trong töï ngaõ ñöôïc meänh danh

laø Taâm thöùc Tö Löông.

6.- Baøi Tuïng Thöù Saùu:

Chöõ Haùn:

Töù phieàn naõo thöôøng caâu

Vò ngaõ si, ngaõ kieán,

Tònh ngaõ maïn, ngaõ aùi,

Caäp dö xuùc ñaúng caâu.

Nghóa danh töø:

Töù: laø boán,


Caâu: töông öng, quan heä,

Vò: goïi laø,

Caäp: vaø,

13

Dö: ngoaøi ra,

Ñaúng: vaân vaân.


Thöùc Naêng Bieán thöù hai (Maït Na) thöôøng quan heä (thöôøng caâu) vôùi boán thöù

phieàn naõo nhö laø: ngaõ si, ngaõ kieán, ngaõ maïn, ngaõ aùi. Cho ñeán (caäp), ngoaøi ra (dö),

noù coøn quan heä (caâu) vôùi naêm Taâm Sôû Bieán Haønh laø Xuùc vaân vaân.


Taâm Thöùc Tö Löông naøy cuõng gioáng nhö Taâm Thöùc A laïi Da cuõng bò ngaên

caùch bao che cuûa naêm Bieán Haønh, khoâng cho tieáp xuùc thaúng vôùi ngoaïi caûnh ñeå

hieåu bieát, vaø Taâm Thöùc neáu muoán hieåu bieát ngoaïi caûnh phaûi qua söï cung öùng vaø

chæ ñieåm cuûa naêm Bieán Haønh naøy. Hôn nöõa noù coøn bò boán töùc phieàn naõo caên baûn

tröïc tieáp loâi cuoán khoâng theå thoaùt ly. Boán thöù phieàn naõo goàm coù: ngaõ si, ngaõ kieán,

ngaõ maïn, ngaõ aùi. Ngaõ si, nghóa laø chaáp ngaõ moät caùch ngu si, meä muoäi, baûo veä ngaõ

moät caùch ñieân cuoàng, khoâng phaân bieät phaûi quaáy, ñuùng sai; Ngaõ Kieán, nghóa laø

chaáp ngaõ moät caùch kieân coá, khoâng chòu söûa ñoåi, ai khuyeân cuõng khoâng nghe; Ngaõ

Maïn, nghóa laø kieâu caên, ngaïo maïn cho ngaõ treân heát; Ngaõ AÙi, nghóa laø chaáp ngaõ

moät caùch luyeán aùi, tìm moïi caùch ñeå cho baûn ngaõ ñöôïc thoaû maõn.

7.- Baøi Tuïng Thöù Baûy:

Chöõ Haùn:

Höõu phuù voâ kyù nhieáp,

Tuøy sôû sanh sôû heä,

A La haùn, Dieät Ñònh,

Xuaát Theá Ñaïo voâ höõu.

Nghóa danh töø:

14

Höõu: coù,

Phuù; ngaên che,

Nhieáp: tieáp nhaän, thuoäc loaïi,

Tuøy: tuøy theo,

Sôû: choã,

Heä: lieân heä,

Ñaïo: con ñöôøng, ñaïo lyù,

Voâ Höõu: khoâng coù.


Ñaëc taùnh cuûa Thöùc Maït Na thuoäc loaïi höõu phuù (bò ngaên che), voâ kyù (khoâng

phaûi thieän, khoâng phaûi aùc). Tuøy theo Thöùc A Laïi Da sanh vaøo nôi naøo (sôû sanh)

thì Thöùc naøy lieân heä sanh theo vaøo nôi ñoù (sôû heä). Khi ñeán quaû vò A La Haùn, Dieät

Ñònh vaø ñaïo Xuaát Theá thì noù khhoâng coøn nöõa.


Taùnh chaát cuûa taâm thöùc Maït Na ôû baøi Tuïng thöù naêm ñaõ giaûi thích roõ. Nhöng

ôû baøi Tuïng ñaây, ñaëc taùnh (taùnh ñaëc bieät) cuûa Taâm Thöùc naøy thuoäc loaïi voâ kyù,

nghóa noù khoâng bò thieän aùc ngaên che, loâi cuoán vaø noù coøn quaûn lyù taát caû chuûng töû

thieän aùc vaø voâ kyù khaùc. Noù ñaëc bieät chæ bò boán phieàn naõo caên baûn khoáng cheá neân

goïi laø höõu phuù; boán phieàn naõo caên baûn laø ngaõ si, ngaõ kieán, ngaõ maïn, ngaõ aùi. Ñieàu

ñaùng chuù yù, Taâm Thöùc naøy quan heä tröïc tieáp ñeán Taâm thöùc A Laïi Da, nghóa laø

Taâm thöùc A laïi Da sanh vaøo nôi naøo thì noù lieân heä sanh theo vaøo nôi ñoù. Khi ñaït

ñeán quaû vò A la Haùn, vaøo ñònh Dieät Taän, hay chöùc ñaïo xuaát theá thì Taâm Thöùc naøy

khoâng coøn teân Maït Na nöõa.

8.- Baøi Tuïng Thöù Taùm:

Chöõ Haùn:

15

Thöù ñeä tam Naêng Bieán,

Sai bieät höõu luïc chuûng,

Lieãu caûnh vi taùnh töôùng,

Thieän, baát thieän caâu phi.

Nghóa danh töø:


Ñeä tam: thöù ba,

Naêng bieán: naêng löïc bieán hieän,

Sai bieät: sai khaùc,

Höõu: coù

Luïc Chuûng: saùu loaïi,

Lieãu caûnh: hieåu bieát töôøng taän traàn caûnh,

Taùnh: theå taùnh, taùnh chaát,

Töôùng: hình töôùng.

Caâu phi: ñeàu khoâng phaûi, khoâng phaûi aùc, töùc laø voâ kyù.


Keá ñeán Thöùc naêng bieán thöù ba, goàm coù saùu loaïi khaùc nhau, coâng duïng cuûa noù

laø phaân bieät töôøng taän taùnh vaø töôùng cuûa caùc traàn caûnh (caùc ñoái töôïng) ñeå hieåu

bieát. Ñaëc taùnh cuûa chuùng noù ñeàu quan heä caû thieän, aùc vaø voâ kyù.


Taâm Thöùc naêng bieán thöù ba trong baøi Tuïng thöù hai ñaõ giaûi thích qua, ôû ñaây,

baøi Tuïng naøy chæ trình baøy ñaëc taùnh sai bieät vaø nhöõng gì chuùng noù quan heä. Taâm

thöùc Naêng Bieán thöù ba goàm coù saùu loaïi, mang saùu teân khaùc nhau, nhö: Nhaõn

Thöùc, Nhó Thöùc, Tyû Thöùc, Thieät Thöùc, Thaân Thöùc vaø YÙ Thöùc. Söï hoaït ñoäng cuûa

chuùng noù ñeå hieåu bieát ñoái töôïng cuûa nhöõng traàn caûnh nhö sau:

16

1.- Nhaõn Thöùc hieåu bieát saéc traàn,

2.- Nhó Thöùc hieåu bieát thinh traàn,

3.- Tyû Thöùc hieåu bieát höông traàn,

4.- Thieät Thöùc hieåu bieát vò traàn,

5.- Thaân Thöùc hieåu bieát xuùc traàn,

6.- YÙ Thöùc hieåu bieát phaùp traàn.

Khaû naêng hieåu bieát ñoái töôïng caùc phaùp cuûa saùu Taâm Thöùc naøy; moät söï vaät

(moät phaùp) duø lôùn ñeán maáy hay nhoû nhö theá naøo, ñoái vôùi saùu Taâm Thöùc naøy ñeàu

bieåu töôïng saùu khía caïnh khaùc nhau, goàm coù: saéc, thinh, höông, vò, xuùc vaø phaùp.

Trong saùu Taâm Thöùc naøy, moãi Taâm Thöùc chæ coù khaû naêng hieåu bieát moät khía

caïnh (moät traàn) cuûa moät phaùp, ngoaøi ra khoâng theå hieåu bieát nhöõng khía caïnh khaùc

nhö, thinh, höông, vò, xuùc vaø phaùp cuûa phaùp ñoù. Thí duï, Nhaõn Thöùc chæ coù khaû

naêng hieåu bieát saéc traàn cuûa moät phaùp maø khoâng theå hieåu bieát qua caùc traàn khaùc,

nhö thinh traàn, höông traàn, vò traàn, xuùc traàn vaø phaùp traàn cuûa phaùp ñoù. Caùc Thöùc

khaùc cuõng ñeàu gioáng nhö vaäy, nghóa laø khoâng theå bieát nhöõng traàn khaùc cuûa moät

phaùp ngoaøi khaû naêng cuûa mình; cho ñeán YÙ Thöùc chæ coù khaû naêng hieåu bieát taùnh

chaát, giaù trò vaø yù nghóa nôi moãi traàn cuûa moät phaùp ñoù, ngoaøi ra khoâng theå hieåu

bieát caùc phaùp khaùc ngoaøi khaû naêng cuûa mình, neáu khoâng coù naêm Thöùc tröôùc cung

caáp hình aûnh naêm traàn cuûa moät phaùp ñoù. Phaùp Traàn ñoái töôïng cuûa YÙ Thöùc ñeå

hieåu bieát chính laø taùnh chaát, giaù trò vaø yù nghóa cuûa moãi traàn nôi moät söï vaät do naêm

Thöùc tröôùc cung caáp. Ñaëc bieät saùu Taâm Thöùc naøy quan heä tröïc tieáp ñeán caùc phaùp

thieän, aùc vaø voâ kyù (caâu phi). Ñaây laø ñaëc taùnh cuûa saùu Taâm Thöùc maø trong baøi

Tuïng naøy trình baøy.


Chöõ Haùn:

Thöû Taâm Sôû Bieán Haønh,

Bieät Caûnh, Thieän, Phieàn Naõo,

Tuøy Phieàn Naõo, Baát Ñònh,

17

Giai tam thoï töông öng.

Nghóa danh töø:

Thöû: ñaây, naøy

Taâm Sôû: nhöõng vaät sôû höõu cuûa Taâm (Mental Factors)

Giai: ñeàu

Tam: ba

Thoï: caûm thoï

Töông Öng: quan heä.


Nhöõng Taâm Sôû quan heä vôùi saùu Taâm Thöùc naøy goàm coù: Bieán Haønh, Bieät

Caûnh, Thieän, Phieàn Naõo Caên Baûn, Tuøy Phieàn Naõo vaø Baát Ñònh. Ñoái vôùi ba Thoï,

saùu Taâm Thöùc naøy ñeàu quan heä caû.

Giaûi Thích Baøi Tuïng:

Nhöõng Taâm Sôû (Mental Factors) quan heä vôùi saùu Taâm Thöùc goàm coù: Bieán

Haønh, Bieät Caûnh, Thieän, Phieàn Naõo Caên Baûn, Tuøy Phieàn Naõo vaø Baát ñònh. Nhöõng

Taâm Sôû Bieán Haønh chaúng nhöõng quan heä saùu Taâm Thöùc maø coøn quan heä ñeán caû

taùm Taâm Thöùc. Tröôùc heát:

*- Taâm Sôû Bieán Haønh (Omnipresent Mental Factors): nhöõng taâm sôû naøy ñeàu

coù maët khaép vò trí, nghóa laø taùm Taâm Thöùc ôû ñaâu thì nhöõng Taâm Sôû Bieán Haønh

ñeàu coù maët ôû ñoù ñeå hoå trôï. Taùm Taâm Thöùc coù maët töø voâ löôïng kieáp veà tröôùc

vaø maõi ñeán muoân ñôøi veà sau thì nhöõng Taâm Sôû naøy cuõng ñi theo ñeå hoå trôï;

taùm Taâm Thöùc coù maët trong ba coõi, chín ñòa thì nhöõng Taâm Sôû naøy cuõng ñi

theo ñeå hoå trôï; taùm Taâm Thöùc naøy coù maët taát caû moïi loaøi chuùng sanh, töø phaøm

phu cho ñeán Thaùnh chuùng thì nhöõng Taâm Sôû naøy cuõng coù maët ñeå hoå trôï.

18

*- Taâm Sôû Bieät Caûnh (Determining mental factor): naêm Taâm Sôû naøy, moãi

loaïi sinh hoaït khoâng quan heä nhau, duyeân laáy moãi caûnh giôùi rieâng bieât nhau vaø

taïo nghieäp khoâng gioáng nhau. Naêm Taâm Sôû Bieät Caûnh goàm coù: Duïc (Aspiration):

laø hy voïng, mong muoán; Thaéng Giaûi (Belief): laø phaân giaûi moïi vieäc chính xaùc,

tuyeån choïn vaø tieáp nhaän nhöõng vaán ñeà khoâng laàm laãn.

*- Taâm Sôû Thieän (Virtuous mental factor): laø möôøi moät Taâm Sôû naøy chuyeân

caàn trôï giuùp chuùng sanh laøm vieäc laønh. Chuùng cuõng laø neàn taûng caên baûn cho söï

giaùc ngoä vaø giaûi thoaùt cuûa nhöõng baäc xuaát theá gian.

*- Caên Baûn Phieàn Naõo (Root Affliction): saùu loaïi Taâm Sôû naøy thöôøng hay

quaáy nhieåu, thöôøng laøm naõo loaïn taâm trí con ngöôøi, khieán con ngöôøi cuõng nhö

caùc chuùng sanh höõu tình khaùc maát ñi baûn taùnh saùng suoát cuûa mình vaø chuùng cuõng

laø nguoàn goác cuûa sanh töû luaân hoài.

*- Tuyø Phieàn Naõo (Secondary affliction): Hai möôi Tuøy phieàn naõo, cuõng laø

moät gioáng phieàn naõo vaø nhöõng taâm sôû naøy ñeàu phaùt sanh vaø leä thuoäc saùu phieàn

naõo caên baûn. Chuùng noù trong ñoù moãi loaïi sinh hoaït ñoäc laäp, rieâng reõ, khoâng lieân

heä vôùi caùc taâm sôû khaùc trong cuøng moät nhoùm.

*- Taâm Sôû Baát Ñònh (Changeable mental factor): nhöõng taâm sôû naøy thuoäc loaïi

khoâng nhaát ñònh thieän aùc, chuùng khi lieân keát vôùi caùc taâm sôû thieän ñeå chaän ñöùng

nhöõng ñieàu aùc phaùt sanh thì goïi chuùng laø thieän, vaø ngöôïc laïi, chuùng lieân keát vôùi

caùc taâm sôû aùc ñeå ngaên chaän nhöõng ñieàu thieän khoâng cho phaùt sanh thì goïi chuùng

laø aùc.

Coøn ñoái vôùi ba Thoï, moät trong naêm taâm sôû Bieán Haønh nhö: khoå thoï, laïc thoï

vaø xaû thoï, saùu Taâm Thöùc naøy ñeàu quan heä caû.


19

Chöõ Haùn:

Sô Bieán Haønh Xuùc ñaúng,

Thöù Bieät Caûnh vò Duïc,

Thaéng Giaûi, Nieäm, Ñònh, Hueä,

Sôû duyeân söï baát ñoàng.

Nghóa danh töø:

Sô: ñaàu tieân, tröôùc heát,



Vò: goïi laø

Sôû Duyeân: choã duyeân ñeán, choã quan heä,

Söï: söï vieäc, ñoái töôïng,

Baát Ñoàng: khoâng gioáng nhau.


Ñaàu tieân Taâm sôû Bieán Haønh goàm coù: Xuùc vaân vaân. Keá ñeán Taâm sôû Bieät Caûnh

goàm coù (vò): Duïc, Thaéng Giaûi, Nieäm, Ñònh vaø Hueä. Choã ñoái töôïng ñeå duyeân cuûa

chuùng thì khoâng ñoàng nhau.


a/- Ñaàu tieân Taâm sôû Bieán Haønh goàm coù 5:

1, Xuùc (Contact): caûm xuùc, tröïc xuùc; caûm xuùc, nghóa laø caûm giaùc qua söï

tieáp xuùc cuûa YÙ Thöùc; tröïc xuùc, nghóa laø tröï tieáp nhaän thöùc qua söï tieáp xuùc cuûa

Maït Na Thöùc.

2, Taùc YÙ (Mental engagement): nghóa laø söï moùng taâm chuù yù nhöõng ñoái

töôïng ñeå hieåu bieát.

20

3, Thoï (Feeling): nghóa laø caûm nhaän nhöõng aûnh töôïng do caûm giaùc cung

caáp. Thoï ñaây coù ba loaïi: thoï khoå, thoï laïc, thoï khoâng khoå khoâng laïc.

4, Töôûng (Discrimination), laø suy töôûng, töôûng töôïng nhöõng danh xöng (teân

goïi), nhöõng yù nghóa (tieåu thuyeát), nhöõng hình töôùng (coâ Haèng Nga treân cung

traêng) cuûa moät söï vaät khoâng bieát ñeán, khoâng thaáy ñeán.

5, Tö (Intention): nghóa laø quyeát ñònh vaø haønh ñoäng, nghóa laø mình haønh

ñoäng nhöõng gì mình ñaõ quyeát ñònh.

b/- Taâm Sôû Bieät Caûnh goàm coù:

1, Duïc (Aspiration): laø hy voïng, mong muoán, nghóa laø mong muoán höôûng

thuï nhöõng caûnh vui thích vaø mong muoán xa lìa nhöõng caûnh khoå ñau.

2, Thaéng Giaûi (Belief): nghóa laø phaân giaûi söï vieäc chính xaùc minh baïch

khoâng laàm laãn.

3, Nieäm (Mindfulness): nghóa laø nhôù nghó, hoài töôûng, nghóa laø taâm sôû naøy

khieán con nggöôøi nhôù laïi (hoài töôûng laïi) nhöõng hình aûnh, nhöõng söï vieäc, nhöõng

kyû nieäm thuoäc veà dó vaõng.

4, Ñònh (Stabilization): laø chuyeân chuù, taäp trung taâm yù. Taâm sôû naøy khieán

con ngöôøi taäp trung taâm yù, chuyeân chuù vaøo moät ñoái töôïng, moät vaán ñeà naøo ñoù ñeå

nhaän ñònh chieàu saâu cuûa noù.

5, Hueä (Knowledge= lens light): nghóa laø taâm sôû naøy soi saùng nhöõng söï

vieäc, nhöõng ñoái töôïng naøo ñoù, khieán cho chuùng hieän baøy moät caùch tinh töôøng vaø

chuyeån chuùng sang taâm sôû Xuùc, ñoàng thôøi nhôø taâm sôû Xuùc trình dieän cho YÙ Thöùc

ñeå hieåu bieát. Ñoái töôïng maø naêm Taâm Sôû quan heä (duyeân) thì khoâng ñoàng nhau.


Chöõ Haùn:

Thieän vò Tín, Taøm, Quyù,

21

Voâ Tham, ñaúng tam caên,

Caàn, An, Baát Phoùng Daät,

Haønh Xaû caäp Baát Haïi.

Nghóa danh töø:

Thieän: taâm sôû Thieän,

Vò: goïi laø,


Tam Caên: ba loaïi thuoäc Caên Baûn Phieàn Naõo.

Caäp: vaø


Taâm sôû Thieän goàm coù 11 loaïi: Taøm, Quyù, Voâ Tham, Voâ Saân, Voâ Si. Ba Taâm

Sôû Voâ Tham, Voâ Saân, Voâ Si thuoäc loaïi caên baûn (tam caên) ñeå ñoái trò Tham, Saân,

Si. Caàn, An, Baát Phoùng Daät, Haønh Xaû, vaø Baát Haïi.


Taâm sôû Thieän goàn coù 11 loaïi nhö:

1, Tín (Faith): nghóa laø tin töôûng. Taâm sôû naøy khieán con ngöôøi luoân luoân tin

töôûng moät caùch chaân thaønh vaø chaân chaùnh vaøo nhöõng ñieàu maø hoï ñaõ quaùn xeùt kyõ

löôõng.

2, Taøm (Shame): töï xaáu hoå rieâng mình. Taâm sôû naøy khieán ngöôøi töï troïng neân

khoâng daùm laøm nhöõng ñieàu toäi loãi sôï maát thanh danh.

3, Quyù (Embarrassment): laø theïn vôùi moïi ngöôøi. Taâm sôû naøy khieán con ngöôøi

sôï dö luaän cuûa xaõ hoäi neân khoâng daùm laøm nhöõng ñieàu xaáu aùc.

4, Voâ Tham ( Non-Attachment): laø khoâng tham lam, nghóa laø khoâng tham

dñaém nhöõng caûnh duïc laïc giaû taïo trong theá gian.

22

5, Voâ Saân (Non-Hatred): laø khoâng saân haän, nghóa laø khoâng noùng giaän vaø

ccuõng khoâng haän thuø.

6, Voâ Si (Non-Ignorance): laø khoâng ngu si meâ muoäi, nghóa laø ñoái tröôùc moïi

vieäc ñeàu saùng suoát, phaân bieät roõ chaùnh taø, chaân voïng, khoâng chuùt môø aùm meâ

muoäi vaø laàm laãn.

Ba loaïi Voâ Tham, Voâ Saân, Voâ Si laø ba loaïi caên baûn (tam caên) nhaèm ñoái trò ba

loaïi Tham, Saân, Si cuûa phieàn naõo caên baûn.

7, Caàn (Effort) laø tin taán sieâng naêng, haêng haùi tieán tôùi maõi khoâng ngöøng, sieâng

naêng ñoaïn aùc tu thieän. Nhöõng ñieàu aùc chöa sanh khieán khoâng cho chuùng sanh,

nhöõng ñieàu aùc ñaõ sanh khieán chuùng tieâu dieät; nhöõng ñieàu thieän chöa sanh khieán

chuùng phaùt sanh, nhöõng ñieàu thieän ñaõ sanh khieán chuùng taêng tröôûng.

8, Khinh An (Pliancy): laø nheï nhaøng, an ñònh, nghóa laø taâm sôû naøy khieán con

ngöôøi trôû neân thö thaùi, an nhieân töï taïi vaø ñieàm tónh tröôùc nhöõng bieán coá tai hoaï

khieâu khích.

9, Baát Phoùng Daät (Conscientiousness): laø khoâng buoâng lung, phoùng tuùng,

nghóa laø taâm sôû naøy khieán con ngöôøi moãi khi sinh hoaït luoân luoân keàm cheá thaân

taâm trong khuoân khoå ñaïo ñöùc.

10, Haønh Xaû (Equanimity): laø haønh ñoäng vaø buoâng boû, nghóa laø taâm sôû naøy

khieán con ngöôøi haønh ñoäng maø khoâng chaáp tröôùc, khoâng töï haøo, khoâng khoe

khoan, khoâng keå coâng vôùi moïi ngöôøi khi mình thi aân boá ñöùc.

11, Baát Haïi (Non-Harmfulness): laø khoâng laøm toån haïi, nghóa laø traïng thaùi taâm

sôû naøy thöôøng hay thöông xoùt, chia xeû vaø ra tay haøo hieäp cöùu giuùp chuùng sanh.


Chöõ Haùn:

Phieàn Naõo vò Tham, Saân,

Si, Maïn, Nghi, AÙc Kieán;

Tuyø Phieàn Naõo vò Phaån,

Haän, Phuù, Naõo, Taät, Xan,

23

Nghóa danh töø:

Vò: goïi laø


Phieàn naõo caên baûn goàm coù saùu loaïi: Tham, Saân, Si, Man, Nghi, AÙc Kieán. Tuøy

Phieàn Naõo goàm coù 20 loaïi: Phaån, Haän, Phuù, Naõo, Taät, Xan.


Baøi Tuïng naøy noäi dung coù hai loaïi Taâm Sôû, nhö: Taâm sôû Phieàn Naõo Caên Baûn

vaø Taâm sôû Tuøy Phieàn Naõo.

a/- Tröôùc heát, yù nghóa Taâm sôû Phieàn Naõo Caên Baûn nhö sau:

1, Tham (Desire): laø tham lam ñaém nhieåm, nghóa laø ñam meâ chaïy theo naêm

duïc laïc cuûa theá gian, nhö: tieàn taøi, saéc ñeïp, danh voïng, aên uoáng, nguû nghæ, khoâng

bao giôø bieát ñuû.

2, Saân (Anger): laø noåi noùng, giaän döõ, nghóa laø taâm sôû naøy khieán trong loøng

con ngöôøi trôû neân khoù chòu, böïc doïc, thöôøng hay töùc giaän, thuø gheùt khi hoï gaëp

phaûi nhöõng hoaøn caûnh traùi nghòch khoå ñau doàn daäp ñeán.

3, Si Meâ (Ignorance): laø ngu si, meâ muoäi, nghóa laø taâm sôû naøy khieán con ngöôøi

trôû neân toái taâm, khoâng saùng suoát tröôùc moïi vaán ñeà thieän aùc, toát xaáu, ñuùng sai cuûa

theá gian.

4, Maïn (Pride): laø khinh khi, ngaïo maïn, nghóa laø taâm sôû naøy khieán con ngöôøi

thöôøng toû thaùi ñoä cao ngaïo, hoáng haùnh vôùi moïi ngöôøi chung quanh.

5, Nghi (Doubt): laø nghi ngôø do döï, nghóa laø taâm sôû naøy thöôøng khieán con

ngöôøi khoâng tin töôûng vaøo nhöõng ñieàu maø tröôùc kia hoï ñaõ tin.

6, AÙc Kieán (Afflicted view): laø kieán chaáp nhöõng ñieàu xaáu xa toäi loãi, coù haïi

cho mình vaø coù haïi cho moïi ngöôøi chung quanh, chaúng nhöõng coù haïi cho ñôøi naøy

vaø coøn coù haïi daãn ñeán caû ñôøi sau.

b/- Thöù ñeán yù nghóa Tuøy Phieàn Naõo nhö sau:

24

1, Phaãn (Belligerence): laø phaãn noä, töùc giaän, nghóa laø taâm sôû naøy khieán con

ngöôøi trôû neân böïc töùc, baát an, khoâng bình tænh saùng suoát moãi khi ñoái dieän tröôùc

nhöõng söï vieäc nghòch caûnh khoâng toát. Taâm sôû naøy laø chæ cho söï haønh ñoäng thoâ

baïo cuûa taâm sôû saân.

2, Haän (Resentment): laø hôøn gheùt, thuø haän, nghóa laø taâm sôû naøy khieán con

ngöôøi oâm aáp maõi moïi oaùn thuø vaø tìm moïi caùch baùo thuø cho vôi côn töùc. Taâm sôû

naøy cuõng chæ cho haønh ñoäng cuûa taâm sôû saân, nhöng ôû trong traïng thaùi bình tænh,

laïnh luøng.

3, Naõo (Spite): laø buoàn phieàn, buoàn man maùc, nghóa laø taâm sôû naøy khieán con

ngöôøi nhôù laïi nhöõng hoaøn caûnh traùi ngang, nhöõng cuoäc soáng phuõ phaøng, baát haïnh,

do ñoù laøm cho taâm traïng trôû neân saàu khoå, phieàn muoän, buoàn traùch vaø maõi soáng

ray röùt trong loøng. Taâm sôû naøy cuõng chæ cho haønh ñoäng cuûa taâm sôû saân, nhöng ôû

traïng thaùi töï traùch.

4, Phuù (Concealment): laø che daáu toäi loãi khoâng cho ngöôøi khaùc bieát. Taâm sôû

naøy chæ cho haønh ñoäng cuûa taâm sôû si meâ.

5, Taät (Jealousy): laø taät ñoá, ganh gheùt, ganh tî, hieàm khích, nghóa laø taâm sôû

naøy khieán con ngöôøi thöôøng ganh gheùt, ñoá kî nhöõng ngöôøi coù taøi naêng vaø ñòa vò

hôn hoï vaø tìm moïi caùch beâu xaáu hoï tröôùc quaàn chuùng.

6, San (Miserliness): laø boûn xeûn, keo kieát, nghóa laø taâm sôû naøy khieán con

ngöôøi coù tieàn cuûa, coù phaùp hay, coù ngheà gioûi thöôøng hay che daáu (daáu ngheà)

khoâng muoán cho ai bieát.

13.- B aøi Tuïng Thöù 13.

Chöõ Haùn:

Cuoáng, Xieåm döõ Haïi, Kieâu,

Voâ Taøm caäp Voâ Quyù,

Traïo Cöû döõ Hoân Traàm,

Baát Tín tònh Giaûi Ñaõi.

Nghóa danh töø:

25

Döõ: cuøng vôùi,

Caäp: vaø,

Tònh: bao goàm


Doái traù, dua nònh, cuøng vôùi laøm toån haïi keû khaùc, kieâu caêng, khoâng bieát töï hoå vaø

khoâng bieâát theïn vôùi moïi ngöôøi, lao chao cuøng vôùi hoân meâ, khoâng tin töôûng bao

goàm löôøi bieáng.


7, Cuoáng (Deceit): laø doái traù xaûo quyeät, nghóa laø taâm sôû naøy thöôøng khieán con

ngöôøi noùi naêng kheùo leùo, haønh ñoäng xaûo quyeät ñeå doái gaït vaø qua maët moïi ngöôøi

nhaèm muïc ñích kieám chuùt danh voïng, quyeàn lôïi.

8, Xieåm (Dissimulation): laø bôï ñôõ, nònh hoùt, nghóa laø taâm sôû naøy khieán con

ngöôøi thöôøng haønh ñoäng nònh hoùt, bôï ñôõ nhöõng keû coù theá löïc, coù ñòa vò trong xaõ

hoäi vôùi muïc ñích caàu caïnh tieàn taøi, danh voïng.

9, Haïi (Harmfulness): laøm toån haïi, nghóa laø taâm sôû naøy thöôøng xuùi giuïc con

ngöôøi thích cheùm gieát, thích haønh haï vaø böùc naõo chuùng sanh baèng moïi hình thöùc.

10, Kieâu (Haughtiness): laø kieâu caêng, ngaïo maïn, nghóa laø taâm sôû naøy thöôøng

xuùi giuïc con ngöôøi hay kieâu caùch, ngaïo ngheã, nhìn quaàn chuùng döôùi ñoâi maét thaáp

heøn. Coù saùu loaïi kieâu caùch:

a/- Khoâng beänh taät kieâu,

b/- Treû tuoåi hôn ngöôøi kieâu,

c/- Saéc ñeïp kieâu,

d/- Quyù phaùi kieâu,

h/- Giaøu sang kieâu,

k/- Hoïc nhieàu, bieát nhieàu kieâu.

26

11, Voâ Taøm (Non-Shame): laø khoâng töï bieát xaáu hoå, nghóa laø taâm sôû naøy thöôøng

xuùi giuïc con ngöôøi khoâng bieát theïn vôùi löông taâm, khoâng bieát toân troïng nhaân caùch

vaø khoâng bieát giöõ gìn phaåm giaù cuûa chính mình.

12, Voâ Quyù (Non-Embarrassment): laø khoâng bieát theïn vôùi moïi ngöôøi, nghóa

laø taâm sôû naøy thöôøng xuùi giuïc con ngöôøi moãi khi haønh ñoäng toäi loãi hay saùi quaáy,

khoâng sôï ai cheâ traùch, bình phaåm, pheâ phaùn, khinh khi.

13, Traïo Cöû (Excitement): laø lao chao, khoâng ñieàm tónh, nghóa laø taâm sôû naøy

ñieàu khieån thaân taâm con ngöôøi luoân luoân chao ñoäng, khoâng yeân tònh. Ngöôøi traïo

cöû coù ba caùnh:

a/- Veà thaân theå, cöû chæ laêng xaêng, ñi ñöùng khoâng ñaàm thaám,

b/- Veà mieâng löôõi, noùi naêng baäy baï, tuïc tóu,

c/- Veà taâm yù, tö töôûng nhaûm nhí, vaån vô.

14, Hoân Traàm (Slow Lethargy): laø toái taâm, traàm treä, nghóa laø taâm sôû naøy

thöôøng khieán thaân taâm con ngöôøi trôû neân môø mòt ñaàn ñoän, hieåu bieát chaäm chaïp,

caïn phôùt, khhoâng saâu saéc, linh hoaït.

15, Baát Tín (Non-Faith): laø khoâng tin töôûng, nghóa laø taâm sôû naøy thöôøng khieán

con ngöôøi hay nghi ngôø, thaéc maéc nhöõng ñieàu chöa thoâng suoát vaø nhöõng ñieàu chöa

coù khaû naêng thoâng suoát, ngöôøi ñôøi thöôøng cho hoï laø ngöôøi ña nghi.

16, Giaõi Ñaõi (Laziness): laø löôøi bieáng treã naûi, nghóa laø taâm sôû naøy thöôøng

khieán con ngöôøi sanh taâm löôøi bieáng, khoâng chuyeân caàn trong vieäc hoïc hoûi, khoâng

tin taán trong vieäc tu taäp ñeå coù trí tueä saùng suoát.

14.- Baøi Tuïng Thöù 14.

Chuõ Haùn:

Phoùng Daät caäp Thaát Nieäm,

Taùn Loaïn, Baát Chaùnh Tri.

Baát Ñònh döõ Hoái, Mieân,

Taàm, Tö, nhò caùc nhò.

27

Nghóa danh töø:

Caäp: vaø,

Döõ: cuøng vôùi,

Nhò: hai

Caùc: moãi

Nhò Caùc Nhò: nghóa laø trong hai loaïi Taâm Sôû, moãi loaïi coù hai thöù.


Buoâng lung vaø maát chaùnh nieäm, roái loaïn, khoâng hieåu bieát chaân chaùnh. Taâm

Sôû khoâng nhaát ñònh cuøng vôùi hoái haän, nguû nghæ, tìm caàu, xeùt ñoaùn chính chaén.

Trong Taâm Sôû Baát Ñònh coù hai loaïi (nhò): loaïi thöù nhaát coù hai taâm sôû: hoái haän

vaø nguû nghæ; loaïi thöù hai coù hai taâm sôû: tìm caàu vaø xeùt ñoaùn chính chaén. Moãi taâm

sôû moät trong hai loaïi coù hai thöù (caùc nhò): thieän vaø aùc.


17, Phoùng Daät (Non- Conscientiousness): laø buoâng lung, phoùng tuùng. Taâm sôû

naøy khieán con ngöôøi buoâng lung voïng nieäm, khoâng thích bò keàm cheá trong khuoân

khoå luaät phaùp, khoâng thích ai ñieàu khieån chæ huy; phoùng tuùng chaïy theo duïc laïc

giaû taïo cuûa theá gian.

18, Thaâát Nieäm (Forgetfulness): laø maát chaùnh nieäm, nghóa laø hay queân laõng.

Traïng thaùi taâm sôû naøy thöôøng khieán con ngöôøi hay queân laõng nhöõng vieäc quaù khöù

vaø khoâng ghi nhôù nhöõng vieäc caàn phaûi nhôù ñeå phoái kieåm cho chính xaùc.

19, Taùn Loaïn (Distraction): laø roái loaïn, nghóa laø taâm trí khoâng an ñònh moät

choã. Taâm sôû naøy thöôøng khieán con ngöôøi phaân taùn tö töôûng, suy nghó lung tung,

nhôù nghó ñieàu naøy chöa döùt khoaùt, laïi nhôù sang ñieàu khaùc.

28

20, Baát Chaùnh Tri (Non-Introspection): laø khoâng hieåu bieát chaân chaùnh, nghóa

laø taâm sôû naøy thuùc ñaåy con ngöôøi chaïy theo nhöõng taø thuyeát meâ tín dò ñoan.

*- Baát Ñònh nghóa laø nhöõng Taâm Sôû thuoäc loaïi khoâng nhaát ñònh thieän hay aùc.

Nhöõng Taâm Sôû naøy khi hôïp taùc vôùi caùc Taâm Sôû Thieän ñeå chaän ñöùng nhöõng ñieàu

toäi aùc khoâng cho phaùt sanh thì ñöôïc goïi laø thieän, vaø ngöôïc laïi thì goïi laø aùc, cho

neân môùi coù danh xöng Baát Ñònh. Baát Ñònh coù boán Taâm Sôû: Hoái, Mieân, Taàm vaøTö.

Trong boán Taâm Sôû naøy chia laøm hai loai (nhò): Hoái Mieân vaø Taàm Tö; trong hai

loaïi, moãi taâm sôû cuõng coù hai thöù (caùc nhò): thieän vaø aùc, nghóa laø Hoái cuõng hai:

thieän vaø aùc; Mieân cuõng coù hai: thieän vaø aùc; Taàm cuõng coù hai: thieän vaø aùc; Tö

cuõng coù hai: thieän vaø aùc, do ñoù yù nghóa chung goïi laø Nhò Caùc Nhò. Taâm Sôû Baát

Ñònh goàm coù:

1, Hoái (Contrition): nghóa laø hoái haän aên naên vieäc ñaõ laøm; taâm sôû naøy cuõng

chia laøm hai phaàn: hoái thieän vaø hoái aùc;

*- Hoái thieän: aên naên hoái haän nhöõng vieäc aùc ñaõ lôõ gaây taïo, giôø ñaây bieát hoái

haän, ñoù laø hoái thieän.

*- Hoái aùc: nhöõng vieäc laønh ñaõ laøm, giôø ñaây aên naên, ñoù laø hoái aùc.

2, Mieân (Sleeping): laø nguû nghæ. Traïng thaùi taâm sôû naøy thöôøng khieán thaân taâm

con ngöôøi trôû neân meät moõi, ueå oaûi, thích buoàn nguû, laøm trôû ngaïi cho vieäc tu taäp

quaùn töôûng. Mieân coù hai thöù:

*- Mieân Thieän: nghóa laø con ngöôøi khi nghe ñeán nhöõng ñieàu aùc, nhöõng taø

thuyeát cuûa ngoaïi ñaïo hay bò buoàn nguû hay nguû guïc, ñoù laø mieân thieän.

*- Mieân AÙc: nghóa laø con ngöôøi khi nghe nhöõng ñieàu thieän, nghe giaûng phaùp

hay bò buoàn nguû hay nguû guïc, ñoù laø mieân aùc.

3, Taàm (Investigation): laø tìm kieám. Traïng thaùi taâm sôû naøy thöôøng khieán con

ngöôøi baän taâm tìm kieám nhöõng hình aûnh, nhöõng döõ kieän ñeå trình baøy, ñeå khaûo

cöùu. Taàm cuõng coù hai thöù:

*- Taàm Thieän: nghóa laø noù sinh hoaït vôùi nhöõng

ñieàu thieän,

29

*- Taàm AÙc: nghóa laø noù sinh hoaït vôùi nhöõng ñieàu

aùc.

4, Tö (Analysis): laø chính chaén xeùt ñoaùn. Traïng thaùi taâm sôû naøy thöôøng khieán

con ngöôøi baän taâm xeùt ñoaùn, phaân tích tæ mæ nhöõng yù nghóa, giaù trò, taùnh chaát aån

chöùa trong caùc hình aûnh, caùc saùch vôû, caùc döõ kieän ñeå nhaän ñònh chính xaùc khoâng

laàm laãn. Tö cuõng coù hai thöù:

*- Tö Thieän: nghóa laø noù sinh hoaït vôùi nhöõng

ñieàu thieän, goïi laø Tö Thieän;

*- Tö AÙc: nghóa laø noù sinh hoaït vôùi nhöõng ñieàu

aùc, goïi laø Tö AÙc.

Trong Hoái Mieân vaø Taàm Tö (nhò), moãi Taâm Sôû coù hai thöù: thieän vaø aùc (caùc

nhò); nghóa laø Hoái coù hai thöù thieän vaø aùc, Mieân coù hai thöù thieän vaø aùc, Taàm coù hai

thöù thieän vaø aùc, Tö coù hai thöù thieän vaø aùc. Toång hôïp chung taát caû taâm sôû Baát Ñònh

goïi laø Nhò Caùc Nhò.


Chöõ Haùn:

Y chæ caên baûn Thöùc,

Nguõ Thöùc tuøy duyeân hieän,

Hoaëc caâu hoaëc baát caâu,

Nhö ba ñaøo y thuûy.

Nghóa danh töø:

Y chæ: nöông töïa,

Caên Baûn: nguoàn goác,

30

Tuøy Duyeân: nöông theo duyeân,

Hieän: hieän ra,

Caâu; ñaày ñuû,

Hoaëc Caâu: hoaëc ñaày ñuû,

Hoaëc Baát Caâu: hoaëc khoâng ñaày ñuû.


Nöông töïa nôi Thöùc Caên baûn, naêm Thöùc tuyø duyeân maø bieán hieän, hoaëc bieán

hieän ñaày ñuû hoaëc bieán hieän khoâng ñaày ñuû, gioáng nhö soùng nöông nôi nöôùc maø

sanh khôûi.


Thöùc caên baûn töùc laø chæ cho Taâm Thöùc A laïi Da vaø naêm Thöùc ñaây chính laø

noùi ñeán Nhaõn Thöùc, Nhó Thöùc, Tyû Thöùc, Thieät Thöùc vaø Thaân Thöùc. Naêm Taâm

Thöùc naøy ñeàu phaùt sanh töø Taâm Thöùc A Laïi Da, cuõng gioáng nhö caùc soùng (naêm

taâm thöùc) ñeàu phaùt sanh töø nôi nöôùc (thöùc a laïi da) vaø chuùng tuøy theo duyeân cuûa

ngoaïi caûnh maø bieán hieän nhö gioù lôùn thì soùng lôùn, gioù nhoû thì soùng nhoû vaø khoâng

coù gioù thì khoâng coù soùng; coøn ngoaïi caûnh ñeå cho naêm Taâm Thöùc duyeân chính laø

saéc, thinh, höông, vò vaø xuùc thuoäc naêm traàn. Naên Taâm Thöùc duyeân caûnh coù luùc

bieán hieän ñaày ñuû vaø coù luùc bieán hieän khoâng ñaày ñuû. Chuùng bieán hieän khoâng ñaày

ñuû ñeå duyeân caûnh, cuõng gioáng nhö ngöôøi ñi xem phim, chæ coù hai Taâm Thöùc cuûa

hoï bieán hieän ñeå duyeân caûnh, nhö Nhaõn Thöùc cuûa hoï bieán hieän ñeå xem caûnh vaø

Nhó Thöùc cuûa hoï bieán hieän ñeå nghe tieáng haùt. Coøn chuùng bieán hieän ñaày ñuû ñeå

duyeân caûnh, cuõng gioáng nhö ngöôøi ñi aên tieäc, naêm Taâm Thöùc cuûa hoï ñeàu bieán

hieän ñaày ñuû ñeå duyeân caûnh nhö, Thaân Thöùc cuûa hoï ñöa hoï ñeán döï tieäc vaø tay cuûa

hoï gaép ñoà aên, Nhaõn Thöùc cuûa hoï nhìn moùn aên, Nhó Thöùc cuûa hoï nghe moïi ngöôøi

noùi chuyeän, Tyû Thöùc cuûa hoï ngöõi muøi ñoà aên vaø Thieät Thöùc cuûa hoï neám ñoà aên.


31

Chöõ Haùn:

YÙ Thöùc thöôøng hieän khôûi,

Tröø sanh Voâ Töôûng Thieân,

Caäp voâ taâm nhò Ñònh,

Thuøy Mieân döõ muoän tuyeät.

Nghóa danh töø


Tröø: ngoaïi tröø,

Caäp; vaø,

Döõ: cuøng vôùi.


YÙ Thöùc thöôøng hieän khôûi taùc duïng (phaùt khôûi hieän leân taùc duïng), ngoaïi tröø

khi sanh leân coõi trôøi Voâ Töôûng vaø (caäp) khi vaøo ñònh Voâ Töôûng cuøng vôùi (döõ)

ñònh Dieät Taän, cho ñeán khi nguû nghæ vaø ngaát xæu, naêm tröôøng hôïp keå treân, YÙ Thöùc

khoâng hieän khôûi taùc duïng.


YÙ Thöùc thöôøng hieän khôûi taùc duïng ñeå hieåu bieát, ngoaïi tröø chæ khi naøo sanh leân

coõi trôøi Voâ Töôûng, cuõng nhö khi vaøo ñònh Voâ Töôûng vaø ñònh Dieät Taän, cho ñeán

khi nguû nghæ vaø ngaát xæu, naêm tröôøng hôïp keå treân, YÙ Thöùc khoâng hieän khôûi taùc

duïng ñeå hieåu bieát.

Trôøi Voâ Töôûng, laø chuùng sanh trong coõi ñoù soáng baèng tröïc giaùc khoâng coù Taâm

Sôû Töôûng, moät trong naêm Bieán Haønh ñieàu khieån, nghóa laø hoï caàn gì thì thöù ñoù

xuaát hieän ngay tröôùc maët. Ñònh Voâ Töôûng, laø loaïi thieàn ñònh, maø ngöôøi vaøo trong

ñoù tröïc dieän hieän caûnh, khoâng caàn phaûi qua suy töôûng hay hoài töôûng; ngöôøi gioûi

32

tieáng Anh, khi ngöôøi Myõ hoûi hoï ñieàu gì thì hoï traû lôøi thaúng baèng tieáng Anh maø

khoâng caàn suy töôûng hay hoài töôûng ñeå tìm chöõ.

Ñònh Dieät Taän, laø loaïi thieàn ñònh, maø ngöôøi vaøo trong ñoù ñoaïn tröø taát caû moïi

suy nghó vaø moïi caûm thoï nôi thaân taâm.

Trong naêm tröôøng hôïp keå treân, YÙ Thöùc ñeàu khoâng coù maët ñeå hieåu bieát.


Chöõ Haùn:

Thò chö Thöùc chuyeån bieán

Phaân bieät sôû phaân bieät

Do thöû bæ giai voâ

Coá nhaát thieát duy Thöùc.

Nghóa danh töø:

Thò: laø, ñích thöïc laø,

Chö: caùc,

Sôû: nôi choã,

Do: lyù do,

Thöû: ñaây,

Bæ: kia,

Giai voâ: ñeàu khoâng coù,

Coá: cho neân,

Nhöùt thieát: taát caû.


Ñích thöïc laø, vì caùc Thöùc chuyeån bieán, cho neân caùc Naêng Phaân Bieät vaø Sôû

Phaân Bieät sanh khôûi. Neáu nhö caùc Thöùc khoâng chuyeån bieán thì caùc Naêng Phaân

33

Bieät (Thöû) vaø Sôû Phaân Bieät (Bæ) ñeàu khoâng coù. Cho neân, taát caû ñeàu goïi laø Duy

Thöùc.


Naêng Phaân bieät, laø coâng naêng phaân bieät ñeå hieåu bieát, laø chuû theå hieåu bieát

(subjec), töùc laø chæ cho kieán phaàn (phaàn taùc duïng) cuûa caùc Taâm Thöùc. Sôû Phaân

Bieät, laø choã phaân bieät ñeå hieåu bieát, laø ñoái töôïng hieåu bieát (objects), töùc laø chæ cho

töôùng phaàn (phaàn hình töôùng) cuûa caùc phaùp.

Ñích thöïc laø, vì caùc Taâm Thöùc chuyeån bieán ñeå hieåu bieát, cho neân caùc Naêng

Phaân Bieät vaø Sôû Phaân Bieät ñeàu hieän khôûi ñeå coù maët trong theá gian. Neáu nhö caùc

Taâm Thöùc khoâng chuyeån bieán thì caùc Naêng Phaân Bieät vaø Sôû Phaân Bieät ñeàu hoaøn

toaøn khoâng coù maët trong theá gian. Cho neân taát caû ñeàu goïi laø Duy Thöùc.


Chöõ Haùn:

Do Nhaát Thieát Chuûng Thöùc,

Nhö thò nhö thò bieán,

Dó trieån bieán löïc coá,

Bæ bæ phaân bieät sanh.

Nghóa danh töø:

Do: lyù do,

Nhö thò: nhö theá,

Bieán: bieán bieän,

Dó: choïn laáy, söû duïng,

Trieån: trieån khai, môû baøy,

Löïc: naêng löïc,

Coá: lyù do, do vì.

34

Bæ: kia,

Bæ Bæ: laø nhöõng thöù kia.


Do Thöùc Nhaát Thieát Chuûng (Thöùc A Laïi Da), sôû dó chuyeån bieán lieân tuïc nhö

theá (nhö thò nhö thò bieán), do vì (coá) söû duïng (dó) naêng löïc (löïc) khai trieån ñeå

chuyeån bieán, cho neân caùc phaùp (bæ bæ) sai bieät nhau phaùt sanh.


Nguyeân vì, Thöùc Nhaát Thieát Chuûng sôû dó chuyeån bieán lieân tuïc nhö theá laø do

söû duïng naêng löïc khai trieån ñeå bieán hieän, cho neân khaùc nhau (sai bieät nhau) thi

ñua phaùp sanh. Thöùc Nhaát Thieát Chuûng coù boán teân nöõa laø: Thöùc Caên Baûn, Thöùc

Taïng, Thöùc Dò Thuïc vaø Thöùc A Laïi Da. Thöùc Nhaát Thieát Chuûng laø caên cöù nôi taát

caû chuûng töû maø ñaët teân cho noù. Thöùc Caên Baûn laø caên cöù nôi nguoàn goác cuûa vaïn

phaùp maø ñaët teân cho noù. Thöùc Taïng laø caên cöù nôi kho chöùa chuûng töû vaïn phaùp

maø ñaët teân cho noù. Thöùc Dò Thuïc laø caên cöù nôi nhaân quaû maø ñaët teân cho noù. Thöùc

A Laïi Da laø tieáng dòch aâm cuûa chöõ Phaïn Alaya maø ñaët teân cho noù. ÔÛ ñaây, baøi naøy

söû duïng Thöùc Nhaát Thieát Chuûng laø vì Thöùc naøy chính laø nhaân toá phaùt sanh ra vaï

n phaùp, cho neân goïi noù laø Thöùc Nhaát Thieát Chuûng.

19.-Baøi Tuïng Thöù 19.

Chöõ Haùn:

Do chö nghieäp taäp khí,

Nhò thuû taäp khí caâu,

Tieàn Di Thuïc kyù taän

Phuïc sanh dö Dò Thuïc.

Nghóa danh töø:

35

Taäp Khí; chaát hôi chöùa nhoùm,

Nhò Thuû Taäp Khí: hai loaïi taäp khí sôû thuû,

Caâu: bao goàm,

Tieàn: tröôùc,

Kyù Taän: ñaõ chaám döùt,

Phuïc sanh: sanh trôû laïi,

Dö: khaùc.


Do caùc nghieäp taäp khí, bao goàm hai loaïi taäp khí cuûa sôû thuû (nhò thuû taäp khí),

Dò Thuïc tröôùc (tieàn Dò Thuïc) ñaõ chaám döùt, laïi taùi sanh (phuïc sanh) Dò Thuïc khaùc

(dö).


Baøi Tuïng naøy chuyeân trình baøy caùc Nghieäp Taâp Khí, laø nhöõng yeáu toá taïo

thaønh nhaân quaû cuûa caùc phaùp. Taäp Khí laø moät loaïi chaát hôi, nhö hôi sen öôùp traø,

goïi laø traø sen. Caùc Nghieäp huaân taäp (noäi keát) vaøo noäi taâm khoâng coù chaát löôïng

neân goïi laø khí. Trong caùc nghieäp taäp khí, coù hai loaïi taäp khí cuûa sôû thuû (nhò thuû

taäp khí) do naêng thuû tieáp nhaän vaøo taâm, hai loai taäp khí cuûa sôû thuû ñoù goàm coù

Nghieäp Löïc Taäp Khí vaø Nghieäp Töôùng Taäp Khí. Dò Thuïc cuûa hai loaïi taäp khí cuûa

kieáp tröôùc ñaõ chaám döùt, laïi taùi sanh Dò Thuïc cuûa loaïi taäp khí khaùc cuûa kieáp sau.

Ñaây laø yù nghóa cuûa baøi Tuïng naøy.

20.-Baøi Tuïng Thöù 20.

Chöõ Haùn:

Do bæ bæ bieán keá,

Bieán keá chuûng chuûng vaät,

36

Thöù bieán keá sôû chaáp,

Töï taùnh voâ sôû höõu.

Nghóa danh töø:

Bæ: kia,

Bieán Keá: tính toaùn bieán cheá

Sôû Chaáp: choã coù quaûn lyù (chaáp tröôùc), töùc laø vaät saûn xuaát.

Sôû Höõu: choã coù,


Do chuùng noù tính toaùn bieán cheá (bieán keá), cho neân bieán cheá caùc thöù vaät. Caùc

thöù vaät saûn xuaát do tính toaùn bieán cheá, baûn chaát (töï taùnh) cuûa chuùng ñeàu khoâng

coù thaät (voâ sôû höõu).


Do baûn taùnh cuûa Thöùc Maït Na (bæ) luoân luoân tính toaùn bieán cheá, cho neân ñieàu

khieån YÙ Thöùc (bæ) döïa theo caùc duyeân beân ngoaøi roài tính toaùn bieán cheá saûn xuaát

ra caùc thöù vaät, thí duï nhö YÙ Thöùc thaáy boâng hoàng thieät beân ngoaøi (caùc duyeân beân

ngoaøi) roài tính toaùn bieán cheá saûn xuaát ra boâng hoàng baèng nhöïa. Caùc thöù vaät saûn

xuaát do tính toaùn bieán cheá, baûn chaát (töï taùnh) cuûa chuùng ñeàu khoâng coù thaät (voâ

sôû höõu), nghóa laø chuùng khoâng coù baûn chaát (khoâng coù söùc soáng beân trong), thí duï

nhö boâng hoàng baèng nhöïa khoâng coù baûn chaát, nghóa laø noù khoâng coù söùc soáng beân

trong. Caùc vaät saûn xuaát khaùc nhö, xe coä, ngöôøi maùy, phi thuyeàn..v..v... do tính

toaùn bieán cheá cuõng ñeàu khoâng thaät caû, cho neân chuùng ñeàu ñöôïc goïi laø loaïi thuoäc

Taùnh Bieán Keá Sôû Chaáp.

37


Chöõ Haùn:

Y Tha Khôûi töï taùnh,

Phaân bieät duyeân sôû sanh,

Vieân Thaønh Thaät ö bæ,

Thöôøng vieãn ly tieàn taùnh.

Nghóa danh töø:

Y Tha: nöông nôi vaät khaùc, ôû ñaây laø chæ cho Thöùc A Laïi Da,

Khôûi: laø sanh khôûi,

Töï Taùnh: baûn chaát rieâng cuûa noù,

Phaân bieät duyeân: laø caùc duyeân khaùc nhau do phaân bieät,

Sôû Sanh: nôi sanh ra,

Ö Bæ: nôi Y Tha Khôûi,


Vieãn Ly: xa lìa,

Tieàn Taùnh: taùnh Bieán Keá Sôû Chaáp ôû tröôùc,


Töï taùnh cuûa caùc phaùp y tha khôûi do nôi caùc duyeân (caùc yeáu toá) phaân bieät (sai

khaùc) sanh ra; vieân thaønh thaät (thaønh töïu chaân thaät vieân maõn) nôi (ö) caùc phaùp y

tha khôûi kia (bæ) thöôøng xa lìa taùnh bieán keá chaáp ôû tröôùc (tieàn taùnh).


Baûn chaát rieâng (töï taùnh) cuûa caùc phaùp y tha khôûi (caùc phaùp nöông nôi Thöùc A

Laïi Da ñeå sanh khôûi) do nôi caùc yeáu toá (caùc duyeân nhö, ñaát, nöôùc, gioù, löûa, nghieäp

löïc, nghieäp töôùng ) sai khaùc nhau (phaân bieät) ñeå sanh ra; xeùt nôi (ö) baûn chaát

thaønh töïu chaân thaät vieân maõn (vieân thaønh thaät taùnh) cuûa caùc phaùp y tha khôûi noùi

38

treân (kia) ñeàu xa lìa baûn chaát tính toaùn bieán cheá (bieán keá chaáp) ñaõ giaûi thích ôû

tröôùc.


Chöõ Haùn:

Coá thöû döõ Y Tha

Phi dò phi baát dò

Nhö voâ thöôøng ñaúng taùnh,

Phi baát kieán thöû, bæ.

Nghóa danh töø:

Coá: cho neân, vì theá,

Thöû: ñaây, chæ cho Taùnh Vieân Thaønh Thaät,

Phi Dò: khoâng phaûi khaùc,

Phi Baát Dò: khoâng phaûi khoâng khaùc,

Ñaúng: vaân vaân

Phi baát kieán: khoâng phaûi khoâng thaáy

Thöû: ñaây,

Bæ: kia.


Cho neân taùnh vieân thaønh thaät ñaây (thöû), cuøng vôùi (döõ) taùnh Y Tha Khôûi, khoâng

phaûi khaùc (gioáng), cuõng khoâng phaûi khoâng khaùc (khaùc); gioáng nhö ñaëc tính voâ

39

thöôøng cuûa söï vaät cuøng vôùi söï vaät (cuõng khoâng phaûi khaùc vaø khoâng phaûi khoâng

khaùc). Moïi ngöôøi khoâng theå khoâng thaáy (khoâng theå thaáu trieät) ñöôïc taùnh vieân

thaønh thaät (thöû) vaø taùnh Y Tha Khôûi (bæ).


Cho neân taùnh (baûn chaát) vieân thaønh thaät cuûa caùc phaùp so cuøng vôùi taùnh y tha khôûi

cuûa caùc phaùp gioáng nhau (khoâng phaûi khaùc), nghóa laø trong taùnh y tha khôûi cuûa

caùc phaùp coù taùnh vieân thaønh thaät ôû trong; thí duï, taùnh nöôùc laéng trong gioáng nhau

(khoâng phaûi khaùc) taùnh nöôùc baån ñuïc, töùc laø trong taùnh nöôùc baån ñuïc coù taùnh

nöôùc trong. Taùnh Phaät gioáng nhau (khoâng phaûi khaùc nhau) vôùi taùnh Thöùc A Laïi

Da, töùc laø trong taùnh Thöùc A Laïi Da coù taùnh Phaät. Caùc phaùp taùnh vieân thaønh thaät

khaùc nhau (khoâng phaûi khoâng khaùc nhau) vôùi caùc phaùp taùnh y tha khôûi, nguyeân

vì caùc phaùp thuoäc taùnh vieân thaønh thaät ñaõ thanh tònh thuaàn taùnh, coøn caùc phaùp

thuoäc taùnh y tha khôûi duyeân sanh coøn oâ nhieãm baån ñuïc, thí duï nhö nöôùc ñaõ laéng

trong khoâng gioáng (khoâng phaûi khoâng khaùc) nöôùc baån ñuïc, cuõng nhö taùnh Phaät

ñaõ thanh tònh khoâng gioáng taùnh Thöùc coøn oâ nhieãm voâ minh. Ngöôøi naøo chöa lieãu

ñaït ñöôïc taùnh Vieân Thaønh Thaät trong taùnh Y Tha Khôûi thì ngöôøi ñoù khoâng theå

naøo thaáu trieät ñöôïc taùnh Duy Thöùc.


Chöõ Haùn:

Töùc y thöû tam taùnh,

Laäp bæ tam voâ taùnh.

Coá Phaät maät yù thuyeát,

Nhöùt thieát phaùp voâ taùnh.

Nghóa danh töø:

Töùc: töùc laø,

40

Y: nöông töïa,

Tam Taùnh: ba taùnh, ba baûn chaát,

Laäp: thaønh laäp, thieát laäp,

Bæ: kia,

Voâ Taùnh: khoâng töï taùnh,


Töùc laø caên cöù nôi ba taùnh naøy, maø thieát laäp ra ba khoâng taùnh (khoâng coù töï

taùnh), ñaáy laø maät yù cuûa ñöùc Phaät muoán noùi. Taát caû phaùp ñeàu laø khoâng coù töï taùnh.


Chuù yù: Taùnh Bieán Keá Sôû Chaáp laø moät danh töø chæ cho taùnh (baûn chaát) cuûa vaïn

phaùp. Coøn Thöùc Bieán Keá Sôû Chaáp laø danh töø chæ cho Taâm Thöùc Maït Na, nguyeân

vì taâm thöùc naøy chuyeân moân chaáp tröôùc ngaõ töôùng vaø phaùp töôùng cuûa vaïn phaùp.

Baøi Tuïng ñaây noùi veà Tam Voâ Taùnh, nghóa laø ba loaïi khoâng coù töï taùnh (khoâng coù

baûn chaát), töùc laø chæ cho Töôùng Voâ Taùnh, Sanh Voâ Taùnh vaø Thaéng Nghóa Voâ

Taùnh.

*- Thöù nhaát laø Töôùng voâ taùnh, nghóa laø hình töôùng cuûa vaïn phaùp khoâng coù töï

taùnh; Hình töôùng cuûa vaïn phaùp chính laø nghieäp töôùng, laø moâ hình kieåu maãu cuûa

vaïn phaùp ñeå sanh ra hình töôùng vaïn phaùp, thí duï nhö moâ hình kieåu maãu ñeå xaây

ra kieåu nhaø. Nghieäp töôùng coù hai loaïi laø ngaõ töôùng vaø phaùp töôùng; ngaõ töôùng coù

hai loaïi laø nhaân töôùng (hình töôùng con ngöôøi vaø hình töôùng chuùng sanh höõu tình);

phaùp töôùng laø hình töôùng cuûa chuùng sanh voâ tình. Thöùc Bieán Keá Sôû Chaáp (Thöùc

Maït Na) luoân luoân chaáp ngaõ töôùng cuûa vaïn phaùp; thöùc naøy chaúng nhöõng chaáp ngaõ

töôùng vaø phaùp töôùng cuûa vaïn phaùp ôû ngoaïi caûnh vaø coøn chaáp ngaõ töôùng vaø phaùp

töôùng cuûa vaïn phaùp ñaõ ñöôïc thaâu nhaän trong noäi taâm (töùc laø quaûn lyù taát caû hoà sô

maø chuùng sanh höõu tình ñaõ thaâu nhaän, thí duï nhö, Thöùc naøy quaûn lyù taát caû hoà sô

trong noäi taâm maø coâng trình chuùng ta hoïc hoûi möôøi maáy naêm qua. Nhö vöøa trình

baøy treân, taát caû nghieäp töôùng maø Thöùc Bieán Keá Sôû Chaáp, keå nghieäp töôùng ôû ngoaïi

41

caûnh cho ñeán nghieäp töôùng trong noäi taâm, thaûy ñeàu khoâng coù töï taùnh (khoâng coù

baûn chaát), neân goïi chung laø Töôùng Voâ Taùnh.

*- Thöù hai laø Sanh Voâ Taùnh, nghóa laø caùc phaùp do nhaân duyeân sanh, rieâng

chuùng noù khoâng coù töï taùnh, nhö con ngöôøi vaân vaân do caùc yeáu toá hôïp laïi sanh ra,

nhöng con ngöôøi ñoù khoâng coù töï taùnh, cho ñeán caùc phaùp khaùc..v..v... cuõng theá,

nghóa laø cuõng do nhaân duyeân sanh cho neân khoâng coù töï taùnh; hôn nöõa, caùc yeáu toá

sanh ra chuùng noù cuõng khoâng coù töï taùnh, nghóa laø caùc yeáu toá nhö ñaát, nöôùc, gioù

löûa, nghieäp löïc, nghieäp töôùng, kieán phaàn (phaàn taùc duïng) cuûa Thöùc A Laïi Da ñeàu

khoâng coù töï taùnh, vì chuùng nöông nôi Thöùc Theå A Laïi Da ñeå sanh khôûi; töø ñoù caùc

phaùp nhaân duyeân sanh keå caû caùc yeáu toá sanh ra chuùng noù neáu khoâng coù thöùc theå

A Laïi Da thì khoâng theå sanh khôûi ñeå coù maët trong theá gian. Coù theå noùi, caùc phaùp

duyeân sanh y tha khôûi ñeàu khoâng coù töï taùnh, cho neân goïi laø Sanh Voâ Taùnh.

*- Thaéng Nghóa voâ Taùnh, nghóa laø theå cuûa caùc phaùp cuõng khoâng coù töï taùnh.

Theå cuûa caùc phaùp ñaây chính laø Thöùc Theå A laïi Da, vì noù khoâng coù töôùng cuûa caùc

phaùp cho neân goïi noù khoâng coù töï taùnh, ñoù cuõng laø chæ cho Vieân Thaønh Thaät cuûa

caùc phaùp. Thöùc Theå A Laïi Da cuõng nöôùc bieån, coøn caùc phaùp nöông nôi Thöùc Theå

A Laïi Da ñeå sanh khôûi cuõng gioáng nhö caùc löôïn soùng nöông nôi nöôùc bieån ñeå

sanh khôûi. Thöùc theå A laïi Da nhö theá naøo con ngöôøi ñeàu khoâng bieát, con ngöôøi

chæ bieát Thöùc naøy treân danh nghóa thuø thaéng qua hình töôùng kieán phaàn, töùc laø phaàn

taùc duïng cuûa Thöùc Theå A Laïi Da maø thoâi. Con ngöôøi bieát ñöôïc phaàn taùc duïng

cuûa Thöùc A Laïi Da trong vaïn phaùp thì coù theå xaùc ñònh ñöôïc Thöùc Theå A Laïi Da

nhaát ñònh phaûi coù maët ñeå laøm neàn taûng caên baûn cho vaïn phaùp sanh khôûi vaø toàn

taïi trong theá gian, cuõng nhö chuùng ta thaáy ñöôïc caùc löôïn soùng thì nhaát ñònh phaûi

bieát ñöôïc coù bieån caû. Nhaø Duy Thöùc vì bieát ñöôïc Thöùc Theå A Laïi Da treân danh

nghóa thuø thaéng khoâng coù töï taùnh, cho neân goïi laø Thaéng Nghóa Voâ Taùnh. Coù theå

noùi taát caû phaùp ñeàu khoâng coù töï taùnh laø maät yù cuûa ñöùc Phaät.


Chöõ Haùn:

42

Sô töùc Töôùng Voâ Taùnh,

Thöù voâ töï nhieân taùnh,

Haäu do vieãn ly tieàn

Sôû chaáp ngaõ phaùp taùnh.

Nghóa danh töø:

Sô: ñaàu tieân,


Töï nhieân: töï noù sanh ra noù,

Haäu: sau,

Tieàn: tröôùc,

Vieãn ly: xa lìa,


Tröôùc heát laø töôùng voâ taùnh, keá ñeán laø voâ töï nhieân taùnh, vaø sau cuøng laø thaéng

nghóa voâ taùnh, vì noù xa lìa taùnh chaáp ngaõ vaø chaáp phaùp ôû tröôùc.


*- Ñaàu tieân noùi veà töôùng voâ taùnh trong baøi tuïng thöù 23 ñaõ giaûi thích kyû, trong

baøi naøy chæ nhaéc laïi giaù trò cuûa noù, nghóa laø taát caû töôùng cuûa vaïn phaùp khoâng coù

thaät töôùng, cho ñeán danh xöng (teân goïi) cuûa vaïn phaùp cuõng khoâng coù thaät töôùng,

chæ laø nhaõn hieäu ñeå deã phaân bieät ñaây thoâi, cho neân goïi laø töôùng voâ taùnh. Baøi naøy

khoâng caàn baøn ñeán saâu veà noù.

*- Keá ñeán laø Voâ Töï Nhieân Taùnh, nghóa laø vaïn höõu trong vuõ truï naøy do Töï Nhieân

Sanh khoâng coù töï taùnh. Thuyeán Töï Nhieân theo Coá Hoaø Thöôïng Khaùnh Anh giaûi

thích trong baøi Tuïng 24 cuûa Duy Thöùc Tam Thaäp Tuïng noùi raèng: “Boån Töï Kyø

Nhieân, nghóa laø töï noù sanh ra noù, khoâng döïa vaøo caùc duyeân khaùc.” Theo Coá Hoaø

43

Thöôïng, vaïn phaùp do nhaân duyeân sanh maø khoâng phaûi do töï nhieân sanh; vaïn phaùp

do nhaân duyeân sanh thuoäc y tha khôûi ñaây ñaõ khoâng coù töï taùnh (voâ töï taùnh) thì

thuyeát töï nhieân sanh kia cuõng khoâng coù töï taùnh (voâ töï taùnh) cho neân goïi laø Voâ Töï

Nhieân Taùnh.

*- Thaéng Nghóa Voâ Taùnh, yù nghóa cuûa noù cuõng ñaõ ñöôïc giaûi thích kyõ trong baøi

tuïng thöù 23 ôû tröôùc, rieâng trong baøi tuïng naøy chæ trình baøy lyù do taïi sao goïi Thaéng

Nghóa laø voâ taùnh, nguyeân do Thaéng Nghóa naøy ñaõ xa lìa haún taùnh chaáp ngaõ vaø

chaáp phaùp ôû tröôùc (thuoäc vieân thaønh thaät cuûa caùc phaùp). Theo tinh thaàn giaûi thích

treân, Thaéng Nghóa chính laø chæ ñích danh Thöùc theå A Laïi Da vaø Thöùc theå naøy thì

coù töï taùnh, nguyeân vì töï taùnh cuûa thöùc theå naøy chính laø Trí Ñaïi Caûnh, laø bieán

töôùng cuûa Taïng Nhö Lai.


Chöõ Haùn:

Thöû chö phaùp thaéng nghóa,

Dieäc töùc thò chaân nhö

Thöôøng nhö kyø taùnh coá

Töùc duy thöùc thaät taùnh.

Nghóa danh töø:

Thöû: naøy,

Dieäc: cuõng

Chaân Nhö: khoâng hö voïng, khoâng bieán ñoåi,

Thöôøng: thöôøng coøn maõi,

Kyø: noù,

44

Coá: coá nhieân, leõ taát nhieân,


Caùc phaùp Thaéng Nghóa naøy, cuõng töùc laø taùnh chaân nhö, bôûi vì baûn taùnh cuûa

noù (kyø) voán chaân nhö thöôøng taïi; Ñaáy chính laø thaät taùnh cuûa Duy Thöc.


Taùnh Thaéng Nghóa naøy cuûa caùc phaùp cuõng töùc laø chæ cho taùnh chaân nhö. Chaân

laø chaân thaät khoâng hö voïng, coøn Nhö laø thöôøng taïi maõi khoâng bieán ñoåi, cho neân

goïi laø chaân nhö. Nguyeân vì baûn taùnh chaân nhö cuûa caùc phaùp Thaéng Nghóa khoâng

hö voïng, khoâng bieán ñoåi, ñaáy chính laø thaät taùnh cuûa Duy Thöùc.


Chöõ Haùn:

Naõi chí vò khôûi thöùc

Caàu truï Duy thöùc taùnh

Ö nhò thuû thuøy mieân

Du vò naêng phuïc dieät .

Nghóa danh töø:

Naõi chí: cho ñeán,

Vò: chöa,

Truï: an truï, soáng trong,

Ö; nôi choán,

Naêng: khaû naêng, chuyeân moân,

Thuû: laáy, tieáp nhaän,

Thuyø Mieân: nguû nghæ,

45

Phuïc dieät: tröø döùt,


Ngöôøi tu haønh, khi chöa phaùt hieän ñöôïc taùnh Duy Thöùc, muoán caàu an truï (soáng

trong) taùnh Duy Thöùc, cuõng gioáng nhö ngöôøi chöa tröø döùt ñöôïc hai thöù Naêng Thuû

vaø Sôû Thuû cuûa Thuøy Mieân maø laïi caàu soáng trong taùnh cuûa Duy Thöùc.


Naêng thuû vaø Sôû thuû, goïi cho ñuû laø Taâm Naêng Thuû vaø Caûnh Sôû Thuû; Taâm Naêng

Thuû (subject) laø taâm chuyeân moân tieáp nhaän, coøn Caûnh Sôû Thuû (object) laø boái caûnh

ñeå tieáp nhaän; Taâm naêng thuû laø chæ cho Kieán Phaàn cuûa taâm thöùc, vì phaàn taâm thöùc

naøy chuyeân moân tieáp nhaän nhöõng caûnh töôùng cuûa caùc phaùp beân ngoaøi; coøn Caûnh

sôû thuû laø chæ cho Töôùng Phaàn cuûa caùc phaùp, töùc laø phaàn caûnh töôùng (Images) cuûa

caùc phaùp; Taâm naêng thuû chæ coù khaû naêng tieáp nhaän nhöõng caûnh sôû thuû thuoäc caûnh

töôùng cuûa caùc phaùp beân ngoaøi.

Taâm naêng thuû cuûa Thuøy Mieân (nguû nghæ) laø chæ cho taâm ham thích nguû nghæ;

coøn caûnh sôû thuû cuûa Thuøy Mieân laø nhöõng caûnh töôùng ñoái töôïng khieán cho Taâm

naêng thuû hay bò nguû nghæ, nhö ngoài thieàn, tuïng kinh..v..v... hay bò nguû guïc, hay bò

ngaùp..v..v...

Ngöôøi tu haønh, khi chöa phaùt hieän ñöôïc taùnh cuûa Duy Thöùc maø laïi muoán caàu

an truï (soáng trong) taùnh Duy Thöùc thì cuõng gioáng nhö ngöôøi chöa tröø döùt ñöôïc hai

thöù Naêng Thuû vaø Sôû Thuû cuûa Thuøy Mieân maø laïi caàu chöùng ñöôïc taùnh cuûa Duy

Thöùc. Ñoù laø ñieàu khoâng theå ñöôïc.


Chöõ Haùn:

46

Hieän tieàn laäp thieåu vaät,

Vò thò Duy Thöùc Taùnh,

Dó höõu sôû ñaéc coá,

Phi thaät truï Duy Thöùc.

Nghóa danh töø:

Laäp: thaønh laäp,

Thieåu: nhoû, ít,

Vò thò: goïi laø

Dó: laáy, choïn laáy,

Sôû ñaéc: choã ñaït ñeán, choã chöùng ñaéc,

Coá: lyù do,

Phi: chaúng phaûi.


Hieän tieàn ngöôøi tu haønh ñaõ giaùc ngoä ñöôïc (thaønh laäp ñöôïc) chuùt ít (thieåu) ñoái

töôïng chöùng ñaéc (vaät) voäi cho ñoù laø (vò thò) taùnh Duy Thöùc. Lyù do (coá) ngöôøi tu

haønh coøn coù ñoái töôïng (sôû) ñeå choïn laáy (dó) chöùng ñaéc, cho neân ñoù chöa phaûi ñích

thöïc laø ñaõ an tru trongï (soáng trong) taùnh Duy Thöùc (taùnh Chaân Nhö).


Taùnh Duy Thöùc töùc laø taùnh Chaân Nhö, nghóa laø taùnh Duy Thöùc chaân thaät

khoâng hö voïng vaø taùnh Duy Thöùc thöôøng taïi maõi khoâng bieán ñoåi neân goïi taùnh

Duy Thöùc laø taùnh Chaân Nhö.

Trong tinh thaàn baøi tuïng naøy cho chuùng ta bieát raèng, chuùng ta giaùc ngoä ñöôïc

chuùt ít ñoái töôïng veà Duy Thöùc vaø nhöõng ñoái töôïng ñoù chæ laø Töôùng Duy Thöùc

(Duy Thöùc Töôùng) maø khoâng phaûi laø Taùnh cuûa Duy Thöùc (Duy Thöùc Taùnh) vaø

Taùnh cuûa Duy Thöùc phaùt sanh töø ñaâu chuùng ta chöa chöùng ngoä, chöa an truï ñöôïc

47

(chöa soáng trong) ñöôïc coøn phaûi tu hoïc tieáp, nghóa laø nguoàn goác cuûa Taùnh Duy

Thöùc vaãn coøn laø ñoái töôïng ñeå chuùng ta nghieân cöùu. Thí duï cho deã hieåu, moät treû

em ngöôøi Myõ cuøng moät treû em ngöôøi Vieät Nam caû hai cuøng nhau voâ tröôøng hoïc

tieáng anh, khi thaønh taøi, ngöôøi Myõ noùi tieáng anh moät caùch thoâng suoát, tieáng loùng,

tieáng gì vaân vaân noù ñeàu noùi vaø vieát ñöôïc caû, vì ñoù laø tieáng meï sanh cuûa noù; coøn

em Vieät Nam kia noùi tieáng anh cuõng thoâng suoát nhöõng gì noù ñaõ hoïc qua, coøn

nhöõng gì noù chöa hoïc qua thì khoâng theå noùi ñöôïc, bò trôû ngaïi, nguyeân do em khoâng

phaûi laø ngöôøi Myõ. Hai tröôøng hôïp naøy cho chuùng ta moät keát luaän: ngöôøi Myõ noùi

tieáng anh, noù ñaõ chöùng ngoä hay an truï, töùc laø theå nhaäp tieáng anh; coøn treû em noùi

tieáng anh chæ giaùc ngoä tieáng anh, nhöng chöa chöùng ngoä, chöa an truï hay chöa theå

nhaäp tieáng anh, cho neân noù noùi tieáng anh khoâng gioáng ngöôøi Myõ.

Giôø trôû laïi Duy Thöùc: chuùng ta tu hoïc Duy Thöùc neáu chæ giaùc ngoä Duy Thöùc,

nghóa laø chæ hieåu bieát vaïn phaùp vaø con ngöôøi ñeàu do Duy Thöùc bieán hieän, naøo laø

bieán keá sôû chaáp taùnh bieán hieän, naøo y tha khôûi bieán hieän, naøo laø vieân thaønh thaät

bieán hieän, ñoù chæ laø giaùc ngoä Töôùng cuûa Duy Thöùc; coøn taùnh cuûa Duy Thöùc, chuùng

ta chöa chöùng ngoä ñöôïc, chöa an truï ñöôïc, nghóa laø chuùng ta chöa soáng trong ñoù.

Noùi caùch khaùc, chuùng ta chöa chöùng ngoä ñöôïc con ngöôøi töø ñaâu sanh ra, vaïn phaùp

töø ñaâu maø coù, taùnh cuûa Duy Thöùc töø ñaâu hieän khôûi, taát caû nhöõng hieän töôïng ñoù,

chuùng ta ñeàu khoâng chöùng ngoä ñöôïc, nhö theá chuùng ta chöa an truï soáng trong

Taùnh cuûa Duy Thöùc, nghóa laø chuùng ta chöa theå nhaäp ñöôïc theá giôùi Chaân Nhö.


Chöõ Haùn:

Nhöôïc thôøi ö sôû duyeân

Trí ñoâ voâ sôû ñaéc

Nhó thôøi truï Duy Thöùc

Ly nhò thuû töôùng coá.

48

Giaûi thích danh töø:

Nhöôïc: neáu,

Ñoâ: ñeàu,

Quaùn trí: laø trí tueä quaùn saùt,

Nhó thôøi: luùc baáy giôø,

Ly: lìa khoûi,

Coá: leõ taát nhieân,


Neáu luùc baáy giôø ngöôøi tu hoïc Duy Thöùc, nôi sôû duyeân (ñoái töôïng), trí tueä quaùn

saùt (trí) cuûa hoï ñeàu (ñoâ) khoâng coøn thaáy (voâ) coù ñoái töôïng (sôû) ñeå chöùng ñaéc

(ñaéc). Luùc baáy giôø (nhó thôøi) ngöôøi aáy môùi thöïc söï an truï (theå nhaäp) taùnh Duy

Thöùc, vì hoï ñaõ xa lìa (ly) hai töôùng Naêng Thuû vaø Sôû Thuû.


YÙ nghóa hai töôùng naêng thuû vaø sôû thuû trong baøi Tuïng 26 ñaõ giaûi thích kyõ, ôû

ñaây khoâng caàn giaûi thích theâm. Trong baøi Tuïng naøy chæ chuù yù ñeán hai ñieåm quan

troïng sau ñaây:

a/- Ngöôøi tu Duy Thöùc khi ñaõ an truï, ñaõ soáng trong taùnh Duy Thöùc, töùc laø ñaõ

naèm loøng taùnh Duy Thöùc thì luùc ñoù trí tueä cuûa hoï khoâng caàn quaùn chieáu ñeán taùnh

Duy Thöùc theâm nöõa, cuõng nhö coù moät thaày trong chuøa tuïng Kinh Laêng Nghieâm

ñaõ thuoäc naèm loøng neân khoâng duøng ñeán quyeån Kinh nöõa, nghóa laø thaày ñoù ñaõ an

truï, ñaõ theå nhaäp Kinh Laêng Nghieâm, cho neân khoâng caàn duøng ñeán quyeån Kinh

Laêng Nghieâm ñeå tuïng.

b/- Ngöôøi naøo tu Duy Thöùc khi ñaõ xa lìa hai töôùng Naêng Thuû vaø Sôû Thuû thì

chöùng toû ngöôøi ñoù thaät söï ñaõ an truï, ñaõ theå nhaäp Taùnh Duy Thöùc, cuõng nhö coù

moät thaày tuïng Kinh Laêng Nghieâm khoâng thaáy caàm ñeán quyeån kinh ñeå tuïng (sôû

49

thuû) maø vaãn tuïng thuoäc loøng (naêng thuû) theo kòp caùc thaày khaùc, ñieàu ñoù chöùng toû

thaày ñaõ xa lìa töôùng naêng thuû ( ñaõ thuoäc loøng) vaø töôùng sôû thuû (khoâng caàm ñeán

quyeån kinh ñeå tuïng) veà Kinh Laêng Nghieâm.


Chöõ Haùn:

Voâ ñaéc baát tö nghì

Thò xuaát theá gian trí,

Xaû nhò thoâ troïng coá,

Tieän chöùng ñaéc chuyeån y.

Nghóa danh töø:

Voâ ñaéc: khoâng coù choã ñeå chöùng ñaéc,

Baát tö nghì: khoâng theå nghó baøn,

Thò: laø

Xaû: xaû boû,

Nhò: hai,

Tieän: lieàn, töùc thì,

Chuyeån: chuyeån ñoåi,

Y: nöông töïa.


Trí tueä maàu nhieäm khoâng theå nghó baøn (baát tö nghì) laø trí tueä giaûi thoaùt ñöôïc

choã ñoái töôïng (sôû) ñeå chöùng ñaéc (ñaéc), ñoù laø trí tueä xuaát theá gian, vì trí tueä naøy

ñaõ xaû boû hai thöù chöôùng thoâ troïng laø chöôùng phieàn naõo vaø chöôùng sôû tri, neân

chöùng ñöôïc hai quaû Chuyeån Y laø Boà Ñeà vaø Nieát Baøn.


50

Trong baøi Tuïng naøy coù hai vaán ñeà caàn phaûi trieån khai môùi naém ñöôïc yeáu chæ

cuûa noù. Hai vaán ñeà naøy laø trí tueä maàu nhieäm vaø hai chöôùng thoâ troïng; Trí tueä maàu

nhieäm nhö theá naøo maø khoâng caàn ñeán ñoái töôïng ñeå chöùng ñaéc, noù laø gì, ôû ñaâu vaø

muoán tìm ñöôïc noù phaûi laøm caùch naøo? Coøn hai chöôùng thoâ troïng cuõng nhö theá

naøo, chuùng noù ôû ñaâu vaø laøm caùch naøo xaû boû chuùng noù ñeå chöùng ñaéc hai quaû

chuyeån y laø Boà Ñeà vaø Nieát Baøn?

Tröôùc heát Trí Tueä Maàu Nhieäm, muoán lieãu ngoä ñöôïc trí tueä naøy, ngöôøi tu haønh

phaûi nhôø trí tueä söû duïng ñoái töôïng ñeå chöùng ñaéc maø quaùn chieáu. Trí Tueä söû duïng

ñoái töôïng ñeå chöùng ñaéc chính laø trí tueä Dieäu Quan Saùt cuûa YÙ Thöùc, nghóa laø söû

duïng Trí Tueä Dieäu Quan Saùt quaùn chieáu ñoái töôïng laø quaùn chieáu Taùnh Duy Thöùc;

Veà Taùnh Duy Thöùc ñaõ ñöôïc giaûi thích roõ trong hai baøi tuïng 27 vaø 28, ôû ñaây chæ

trình baøy cöông yeáu cuûa noù; Taùnh Duy Thöùc chính laø taùnh cuûa Thöùc A Laïi Da, vì

thöùc naøy laø choã nöông töïa cuûa vaïn phaùp ñeå sanh khôûi vaø noù cuõng goïi laø Thöùc Y

Tha Khôûi. Taùnh Duy Thöùc naøy khi ñöôïc chuyeån thaønh trí tueä, goïi laø Trí Tueä Ñaïi

Vieân Caûnh laø trí tueä maàâu nhieäm maø baøi tuïng naøy ñeà caäp ñeán. Töø Taùnh Duy Thöùc,

ngöôøi tu Duy Thöùc Quaùn laøm theá naøo ñeå chuyeån noù thaønh Trí Tueä Ñaïi Vieân Caûnh

maàu nhieäm? Ñaây laø ñieàu quan troïng thöù hai.

Ñieàu kieän thöù hai laø, Taùnh Duy Thöùc muoán chuyeån noù thaønh Trí Tueä Ñaïi

Vieân Caûnh maàu nhieäm, ngöôøi tu Duy Thöùc Quaùn phaûi taåy saïch hai chöôùng thoâ

troïng (Chöôùng Phieàn Naõo vaø Chöôùng Sôû Tri) ôû trong Taïng Thöùc A Laïi Da (Kho

Chöùa). Lyù do, Taùnh Duy Thöùc ñaây cuõng töùc laø teân khaùc cuûa Taïng Thöùc A Laïi Da,

nguyeân vì thöùc naøy chính laø moät kho chöùa vó ñaïi, chuyeân taøng tröõ taát caû chuûng töû

vaïn phaùp trong ñoù. Taát caû hoà sô chuûng töû vaïn phaùp trong kho Taïng Thöùc A laïi

Da ñöôïc phaân ra laøm hai loaïi chöôùng: moät laø Chöôùng Phieàn Naõo vaø hai laø Chöôùng

Sôû Tri. Ngöôøi tu Duy Thöùc quaùn xoaù saïch hai chöôùng naøy trong Taøng Thöùc A Laïi

DA töùc thì Taøng Thöùc A Laïi Da lieàn chuyeån thaønh hai quaû chuyeån y laø Boà Ñeà vaø

Nieát Baøn, ñoù laø Trí Tueä maàu nhieäm voâ phaân bieät.

51

Ñaïi yù baøi Tuïng naøy laø, Trí Tueä maàu nhieäm khoâng theå nghó baøn töùc laø chæ cho

Trí Tueä Ñaïi Vieân Caûnh cuûa Taïng Thöùc A Laïi Da vaø muoán chöùng ñaéc Trí Tueä

maàu nhieäm naøy vôùi ñieàu kieän phaûi xoaù saïch hai chöôùng thoâ troïng noùi treân trong

kho Taïng Thöùc A Laïi Da; neáu ñöôïc nhö theá, Taïng Thöùc A Laïi Da laäp töùc chuyeån

thaønh Trí tueä Ñaïi Vieân Caûnh, ñoù laø Trí Tueä maàu nhieäm khoâng theå nghó baøn, ñoàng

thôøi hai quaû chuyeån y Boà Ñeà vaø Nieát Baøn ngay luùc ñoù lieàn ñöôïc chöùng ngoä.

Yeáu chæ baøi tuïng naøy cho chuùng ta coù moät nhaän ñònh, theo nhö chuùng ta tu hoïc

maø ai cuõng ñeàu bieát qua, muoán thaønh moät vò Phaät, chuùng ta phaûi hoaøn taát ba ñieàu

kieän laø, Töï giaùc, giaùc tha vaø haïnh giaùc ngoä phaûi ñöôïc vieân maõn. Töï giaùc theo ñaây

laø phaûi xoaù saïch phieàn naõo chöôùng trong kho taïng thöùc A laïi Da, Giaùc tha, cuõng

theo ñaây laø cuõng phaûi xoaù saïch sôû tri chöôùng trong kho taïng thöùc A Laïi Da, coâng

haïnh xoaù saïch hai chöôùng phieàn naõo vaø sôû tri trong kho taïng thöùc A Laïi Da ñaõ

vieân maõn töùc laø ñaõ thaønh Phaät, nghóa laø ñaõ chuyeån thaønh Trí Ñaïi Vieân Caûnh. Neáu

ñöôïc nhö theá, chuùng ta khoâng caàn phaûi tìm Phaät ñaâu xa maø chæ caàn chuyeån Taïng

Thöùc A Laïi Da thaønh Trí Ñaïi Vieân Caûnh töùc laø chuùng ta ñaõ ñöôïc thaønh Phaät vì

chuùng ta ñaõ chöùng ngoä ñöôïc hai quaû Boà Ñeà vaø Nieát Baøn.


Chöõ Haùn:

Thöû voâ laäu giôùi

Baát tö nghì Thieän, Thöôøng,

An laïc, Giaûi thoaùt thaân,

Ñaïi Maâu Ni danh phaùp.

Nghóa danh töø:

Thöû: ñaây, ñaáy,

Voâ laäu: khoâng bò sa rôùt vaøo caûnh giôùi sanh töû luaân hoài,

52

Giôùi: caûnh giôùi,

Baát tö nghì: khoâng theå nghó baøn,

Maâu Ni: thanh tònh tónh laëng.


Ñaáy laø caûnh giôùi voâ laäu khoâng theå nghó baøn, laø teân cuûa ñaïo phaùp (danh phaùp)

nghóa laø caûnh giôùi Chaân Thieän, Chaân Thöôøng, Chaân Laïc, Chaân Ngaõ, Chaân Tònh.


Caûnh giôùi voâ laäu khoâng theå nghó baøn laø caûnh giôùi chaân thaät khoâng hö voïng,

khoâng bò bieán ñoåi, töùc laø caûnh giôùi Nieát Baøn cuûa chö Phaät trong möôøi phöông.

Caûnh giôùi Nieát Baøn naøy laø caûnh giôùi Chaân Thieän, Chaân Thöôøng, Chaân Laïc, Chaân

Tònh vaø chö Phaät soáng trong ñoù goïi laø Chaân Ngaõ. Caûnh giôùi naøy khoâng phaûi laø

caûnh giôùi theo quan nieäm cuûa chuùng sanh. Caûnh giôùi Nieát Baøn naøy nhö theá naøo?

Chuùng ta muoán caûm nhaän ñöôïc caûnh giôùi Nieát Baøn thì tröôùc heát phaûi duyeät xeùt

qua caûnh giôùi theo quan nieäm. Ñaàu tieân chuùng ta duyeät xeùt caûnh thieän cuûa quan

nieäm:

1/- Thieän theo quan nieäm cuûa chuùng sanh nhö: Ai theo luaät Tam Cang Nguõ

Thöôøng laø thieän vaø neáu choáng laïi laø aùc; ai theo quan nieäm choàng chuùa vôï toâi laø

thieän, coøn ai theo quan nieäm nam nöõ bình quyeàn laø aùc..v..v... ñaáy laø thieän theo

quan nieäm cuûa theá gian vaø thieän naøy ñoái vôùi Phaät Giaùo khoâng phaûi laø Chaân Thieän

2/- Thöôøng theo quan nieäm nhö, coù ngöôøi cho Thaùi Cöïc laø Thöôøng, vì noù laø

nguoàn goác sanh ra löôõng nghi (aâm döông), Löôõng Nghi sanh Töù Töôïng (ñoâng,

taây, nam, baéc), töù töôïng sanh ra Baùt Quaùi..v..v..., coù ngöôøi khaùc quan nieäm cho

raèng, Thaùi Cöïc chöa phaûi laø thöôøng, theo tinh thaàn Kinh Dòch, noù naèm trong dòch

bieán cuûa trôøi ñaát, cho neân noù khoâng phaûi laø thöôøng coøn, hôn nöõa noù do AÂm Döông

(löôõng nghi) hoaø hôïp laøm moät taïo neân noù, nhöng aâm döông cuõng theo tinh thaàn

Kinh Dòch laø loaïi luoân dòch bieán, maø chuùng noù hoaø hôïp taïo thaønh Thaùi Cöïc thì

53

Thaùi Cöïc naøy cuõng thuoäc loaïi voâ thöôøng..v..v....; Thöôøng cuûa quan nieäm naøy ñoái

vôùi Phaät Giaùo khoâng phaûi laø Chaân Thöôøng.

3/- Laïc theo quan nieäm nhö, Hæ Laïc, An Laïc, Duïc Laïc, Ñoäng Laïc, vaø coøn

nhieàu nöõa, ôû ñaây chæ ñeà cöû moät soá ñeå chöùng minh nhö,

- Hyû Laïc laø vui möøng, nghóa laø nhöõng gì mong moõi töø laâu, giôø ñaây ñaõ ñaït

thaønh, ñoù laø hyû laïc, thí duï nhö moät sinh vieân vöøa ñöôïc ban giaùm thò tuyeân boá noù

truùng tuyeån thì noù lieàn vui möøng nhaåy döïng leân, ñoù laø cöû chæ hyû laïc, nhöng sau

khi laáy baèng xong, em sinh vieân ñoù khoâng coøn caûm thaáy hyû laïc nöõa; söï hyû laïc naøy

ñoái vôùi Phaät Giaùo khoâng phaûi laø Chaân Laïc.

- An Laïc laø traïng thaùi an vui cuûa taâm hoàn con ngöôøi, nhöng söï an vui naøy

cuûa hoï khoâng ñöôïc laâu beàn, nguyeân vì taâm cuûa hoï khoâng coù chuùt hoaø hôïp vôùi moïi

ngöôøi chung quanh, ñaây laø nhöõng yeáu toá khieán cho taâm cuûa hoï trôû neân baát an vaø

söï an laïc cuûa hoï bò bieán maát; söï an laïc naøy ñoái vôùi Phaät Giaùo khoâng phaûi laø Chaân

Laïc.

- Duïc Laïc: laø caùi vui ham muoán, nghóa laø caùi vui ñoù ñöôïc xaây döïng treân

ham muoán ñeå ñöôïc höôûng thuï, khi ñöôïc höôûng thuï ñieàu ham muoán ñoù thì caùi vui

laïi bieán maát. Thí duï nhö coù soá ngöôøi thích aên thöù ñoà ngon nhaát, thích maëc kieåu

ñeïp nhaát, thích ôû kieåu sang nhaát..v..v..... khi ñöôïc höôûng thuï roài thì chaùn, laïi ñi

tìm nhöõng thöù khaùc ñeå höôûng thuï tieáp, cöù tieáp tuïc nhö theá khoâng bao giôø döøng;

thöù duïc laïc naøy ñoái vôùi Phaät Giaùo khoâng phaûi laø Chaân Laïc.

- Ñoäng Laïc: laø nhöõng thöù an laïc trong traïng thaùi bieán ñoäng, neáu khoâng coù

bieán ñoäng thì khoâng coù an laïc, neáu khoâng coù khoå thì khoâng coù vui, trong kinh Phaät

goïi laø “Baùn laïc khoå”, nghóa laø coõi naøy la ø nôi con ngöôøi soáng trong ñoù luoân luoân

tìm ñieàu an vui trong söï khoå, thí duï nhö con ngöôøi neáu cho ôû nhaø luoân suoát hai

tuaàn leã nghó ngôi thì chòu khoâng noãi, phaûi ñi laøm vieäc gì ñoù ñeå gieát thì giôø; cuõng

nhö ngöôøi coù coâng aên vieäc laøm thì coù an vui, neáu sôû laøm cho hoï nghó luoân thì hoï

maát an vui, hoï phaûi ñi tìm vieäc laøm khaùc ñeå ñöôïc an vui..v..v... Ñoù laø ñieàu an laïc

54

trong coù ñoäng, neáu khoâng coù ñoäng thì khoâng coù an laïc; thöù Ñoäng Laïc naøy ñoái vôùi

Phaät Giaùo khoâng phaûi laø Chaân Laïc.

4/- Chaân Ngaõ, laø ngaõ töôùng chaân thaät, khoâng sanh dieät, khoâng hö voïng, khoâng

bieán ñoåi. Muoán caûm nieäm ñöôïc chaân ngaõ naøy tröôùc heát chuùng ta duyeät xeùt nghieäp

ngaõ cuûa chuùng sanh; nghieäp ngaõ cuûa chuùng sanh chính laø chæ cho nghieäp töôùng;

nghieäp töôùng cuûa chuùng sanh luoân luoân thay ñoåi theo nghieâp löïc, nghóa laø nghieäp

töôùng cuûa con caùi khoâng gioáng khuoân ñuùc nghieäp töôùng cuûa cha meï, cuûa oâng noäi

baø noäi, cuûa oâng ngoaïi baø ngoaïi, xa hôn nöõa, nghieäp töôùng cuûa loaøi ngöôøi khaùc

hôn nghieäp töôùng cuûa caùc loaøi chuùng sanh höõu tình khaùc.

Giôø ñaây chuùng ta quaùn chieáu Chaân Ngaõ ñeå caûm nieäm: Chaân Ngaõ goïi cho ñuû

laø Chaân Ngaõ Phaät Taùnh. Chaân Ngaõ Phaät Taùnh laø ngaõ taùnh chaân thaät cuûa chö Phaät

trong möôøi phöông. Ngaõ Taùnh naøy khoâng phaûi laø ngaõ töôùng cuûa chuùng sanh. Chaân

Ngaõ Phaät Taùnh töùc laø Phaùp Thaân cuûa chö Phaät trong möôøi phöông; Chaân Ngaõ

Phaät Taùnh cuûa chö Phaät khoâng coù töôùng sai bieät nhö töôùng cuûa chuùng sanh; Chaân

ngaõ Phaät Taùnh neáu thaâu nhoû laïi naèm trong thaân vi truøng, lôùn hôn nöõa naèm trong

thaân con ngöôøi vaø lôùn hôn nöõa naèm trong Phaùp Thaân cuûa chö Phaät khoâng bao giôø

thay ñoåi töôùng, neân goïi laø Chaân Ngaõ; taïm thôøi thí duï cho deã hieåu nhö, Ngaõ Töôùng

Tam Taïng thænh kinh duøng ñeå quaây phim so vôùi Ngaõ Töôùng Tam Taïng thænh kinh

naèm trong DVD, naèm trong haït ñieän vaø chieáu leân treân maøn aûnh TV taát caû ñeàu

khoâng khaùc nhau. Töø yù nieäm naøy cho chuùng ta caûm nhaän ñöôïc raèng Chaân Nhö

Phaät Taùnh cuûa Phaùp Thaân chö Phaät nôi caùc caûnh giôùi Nieát Baøn tònh tòch trong

möôøi phöông laø chaân thaät khoâng voïng, khoâng sanh, khoâng dieät, khoâng nhô, khoâng

saïch, khoâng taêng khoâng giaûm, ñoù môùi chính laø Chaân Ngaõ thaät söï.

5/- Chaân Tònh: Chaân Tònh ñaây laø chæ cho nghóa cuûa hai chöõ Maâu Ni; Maâu Ni

nghóa laø tòch tònh, Tòch laø tónh laëng tuyeät ñoái, khoâng chuùt bieán ñoäng, Tònh laø trong

saïch tuyeät ñoái cuûa baûn taâm, khoâng chuùt bôïn nhô. Ñaây laø chæ cho caûnh giôùi Nieát

Baøn Ñaïi Maâu Ni cuûa Chaân Ngaõ Phaùp Thaân chö Phaät trong möôøi phöông an truï.

55

Toùm laïi, ngöôøi tu Duy Thöùc Quaùn chöùng thaønh hai quaû chuyeån y laø Boà Ñeà vaø

Nieát Baøn. Quaû Chuyeån Y thöù nhaát laø Boà Ñeà, laø Chaân Ngaõ Phaùp Thaân, cuõng laø

Baùo Thaân, töùc laø chæ cho Chö Phaät Chaùnh Baùo trong möôøi phöông; coøn Quaû

Chuyeån Y thöù hai laø caûnh giôùi Nieát Baøn voâ laäu khoâng theå nghó baøn, ñaây laø caûnh

giôùi Chaân Thieän, Chaân Thöôøng, Chaân Laïc vaø Chaân Tònh, töùc laø caûnh giôùi y baùo

cuûa chö Phaät chaùnh baùo trong möôøi phöông an truï. Ñaây laø tinh thaàn ñoäc ñaùo cuûa

Duy Thöùc Quaùn maø trong 30 baøi Tuïng cuûa Boà Taùt Theá Thaân töøng töï trình baøy.

Ngöôøi Tu hoïc Duy Thöùc coá gaéng goái ñaàu ñoïc kyõ 30 baøi Tuïng naøy cho thaät nhuaàn

nhuyeãn.

Documents

DUY THÖÙC TAM THAÄP TUÏNG (30 baøi tuïng cuûa Duy Thöùc)€¦ · trình baøy phöông phaùp vaø tieán trình tu taäp Duy Thöùc Quaùn. 4- Laõnh vöïc Duy Thöùc