เลยบบางกอกใหญ รมคลองบางหลวง

ผเขยนไดไปลองเรอ ”คลองบางกอกใหญ” หรอ

ทเรยกอกชอ “คลองบางหลวง” โดยสวนตว

ผเขยนเองกเปนคนในพนท แตยอมรบวาความร

เกยวกบ คลองบางหลวง ของตวผเขยนเองกม

อนนอยนด วนนรสกดใจมากทมโอกาสไดลองเรอ

ตามสายนา ตามประวตศาสตรอนเกาแก ตามวถ

ชวต วฒนธรรม และตามภาพความประทบใจ ไป

ประดบอยในประสบการณชวตของผเขยน และ

เพอนๆผรวมเดนทางไปกบเรา “ ณ สายนา

คลองบางกอกใหญ ”

กองบรรณาธการ

สวสด.....

Contents…

Explore 1 Landscape 5

Travel 8 History 11

Insight 15 Culture 18

Religion 21 Believe 24

Social 27 People 30

Impression 34 Food 37

Explore

1

2

3

4

“ลกษณะภมประเทศ” เมองธนบร หรอ บางกอกในอดต คอ ฝงพระนครและฝงธนบรในปจจบน ซงเคยเปน

แผนดนเดยวกนมากอน ๆ เปนทราบสามเหลยมปากน าเจาพระยาทอดมสมบรณ มแมน าเจาพระยา

และล าคลองตางๆ ทกระจายอยท วบรเวณ ดงนนจงมขอสนนษฐานวาค าวา “บางกอก” นนอาจจะ

เพยนมาจากเดมวา “บางเกาะ” ดวยความทพนทดงกลาวมลกษณะเปนเกาะเลกเกาะนอยจากแมน าล า

คลองตางๆ

เดมแมน าเจาพระยาไหลคดเคยวมากตงแตนนทบร ลงมายงพระนคร กลาวคอ แมน า

เจาพระยาจะไหลจากทางเหนอ ผานเขตเมองนนทบรลงมาถงสะพานปนเกลา แลวไหลวกไปทาง

ตะวนตกเขามาทางคลองบางกอกนอย ออมผานตลงชน บางระมาดแลววกกลบเขาคลองบางกอก

ใหญ หรอ คลองบางหลวง แลวไหลลงทางใตไปออกทะเลอาวไทย เปนลกษณะรปเกอกมา ซงความ

คดเคยวของแมน าน ท าใหสองฟากฝงของแมน ากลายเปนทดอนซงเหมาะแกการตงบานเรอน และ

กลายเปนชมชนขนาดใหญ ซงเรยกกนภายหลงวา “ยานบางกอก” แตในเวลาเดยวกน กท าให

เสยเวลาในการเดนทางไปมาระหวางกรงศรอยธยากบหวเมองชายทะเลตะวนออก ดงนนในสมย

ของสมเดจพระไชยราชาธราชพ.ศ. 2077 – 2089 จงโปรดใหขดคลองลดบางกอกขนเพอเชอมแมน า

เจาพระยาเดมทไหลออมเขาไปทางคลองบางกอกนอยออกคลองบางกอกใหญ คอ ขดตงแตหนา

สถานรถไฟบางกอกนอยจนถงหนา วดวดอรณราชวราราม ในปจจบน การขดคลองลดดงกลาวท า

ใหกระแสน าเปลยนทางเดน น าในแมน าเจาพระยาสวนใหญ จงไหลไปทางคลองขดใหม และเซาะ

ตลงสองขางจนกวางขน กลายเปนแมน าเจาพระยาใหมบรเวณทผานหนาโรงพยาบาลศรราช และ

มหาวทยาลยธรรมศาสตรทกวนน สวนล าน าเดมกคอยๆ ตนเขนขนลดขนาดลงเปนล าคลอง ไดแก

คลองบางกอกนอย คลองชกพระ หรอ คลองตลงชน คลองบางขนศร คลองบางเชอกหนง คลองวด

ประด และคลองบางกอกใหญ ดงทเหนในปจจบน

นาย อรรคพงศ เอยมภญโญ 53215138 TME

5

ส าหรบขอบเขตของราชธานแหงใหมนครอบคลมสองฝงน าโดยมแมน าเจาพระยาตดผานกลาง

เมอง พนทในก าแพงเมองฝงตะวนตกเรมตงแตเขตเมองธนบรเดมรมคลองบางกอกใหญไปจนถง

บรเวณหลง วดบางหวานอย หรอทรจกกนในชอ วดอนทาราม รมคลองบางกอกนอยสวนฝงตะวนออก

เรมตงแตศาลเทพารกษหวโชค เชงสะพานพระปนเกลาฝงพระนคร เลยบตามแนวคเมองซงกคอ คลองค

เมองบรเวณหลงกระทรวงมหาดไทยไปจรดแมน าเจาพระยาบรเวณปากคลองตลาด โดยภายในก าแพง

เมองธนบรเดมเปนทตงของพระราชวงกรงธนบรอกดวย

ส าหรบขอบเขตของราชธานแหงใหมนครอบคลมสองฝงน าโดยมแมน าเจาพระยาตดผาน

กลางเมอง พนทในก าแพงเมองฝงตะวนตกเรมตงแตเขตเมองธนบรเดมรมคลองบางกอกใหญไป

จนถงบรเวณหลง วดบางหวานอย หรอทรจกกนในชอ วดอนทาราม รมคลองบางกอกนอยสวนฝง

ตะวนออกเรมตงแตศาลเทพารกษหวโชค เชงสะพานพระปนเกลาฝงพระนคร เลยบตามแนวคเมอง

ซงกคอ คลองคเมองบรเวณหลงกระทรวงมหาดไทยไปจรดแมน าเจาพระยาบรเวณปากคลองตลาด

โดยภายในก าแพงเมองธนบรเดมเปนทตงของพระราชวงกรงธนบรอกดวย

นาย อรรคพงศ เอยมภญโญ 53215138 TME

6

“ทตงและอาณาเขต” กรงธนบร ตงอยทางตะวนตกของแมน าเจาพระยามอาณาเขตตดตอกบเขตอนๆ เรยงตามเขมนาฬกา ดงน

- ทศเหนอ ตดตอกบเขตบางกอกใหญและเขตพระนครมคลองบางกอกใหญและแนวกงกลางแมน าเจาพระยา

เปนเสนแบงเขต

- ทศตะวนออก ตดตอกบเขตคลองสาน มสะพานปฐมบรมราชานสรณ ถนนประชาธปก ถนนลาดหญา ซง

อยบรเวณรอบวงเวยนอนสาวรยสมเดจพระเจาตากสนมหาราช ถนนสมเดจพระเจาตากสน และมคลองบาง

ไสไกเปนเสนแบงเขต

- ทศใต ตดตอกบเขตบางคอแหลมและเขตราษฎรบรณะ มแนวกงกลางแมน าเจาพระยาและมคลอง

ดาวคะนองเปนเสนแบงเขต

- ทศตะวนตก ตดตอกบเขตจอมทองและเขตภาษเจรญ มคลองบางสะแก คลองวดใหญยายนย และคลองบาง

“ทตงและอาณาเขต” กรงธนบร ตงอยทางตะวนตกของแมน าเจาพระยามอาณาเขตตดตอกบเขตอนๆ เรยงตามเขมนาฬกา ดงน

- ทศเหนอ ตดตอกบเขตบางกอกใหญและเขตพระนครมคลองบางกอกใหญและแนวกงกลางแมน าเจาพระยา

เปนเสนแบงเขต

- ทศตะวนออก ตดตอกบเขตคลองสาน มสะพานปฐมบรมราชานสรณ ถนนประชาธปก ถนนลาดหญา ซง

อยบรเวณรอบวงเวยนอนสาวรยสมเดจพระเจาตากสนมหาราช ถนนสมเดจพระเจาตากสน และมคลองบาง

ไสไกเปนเสนแบงเขต

- ทศใต ตดตอกบเขตบางคอแหลมและเขตราษฎรบรณะ มแนวกงกลางแมน าเจาพระยาและมคลอง

ดาวคะนองเปนเสนแบงเขต

- ทศตะวนตก ตดตอกบเขตจอมทองและเขตภาษเจรญ มคลองบางสะแก คลองวดใหญยายนย และคลองบาง

หลวงนอยเปนเสนแบงเขต

นาย อรรคพงศ เอยมภญโญ 53215138 TME

7

นาย อรรคพงศ เอยมภญโญ 53215138 TME

8

นาย อรรคพงศ เอยมภญโญ 53215138 TME

9

เรอแบบทสองนไวส าหรบใครทอยากไดบรรยากาศแบบทชาวบานเคาเดนทางกนจรงๆ กตอง

เลอกใชเรอดวนเจาพระยา เรออาจจะแนนกวาหนอยแลวกไมมไกดบรรยายใหฟง แตกจะมเรอออกทก

20 นาท ในชวงวนหยด ตงแตเชาตรจนถงเยนเลย แถมเรอดวนนยงผานสถานททองเทยวทส าคญท

สามารถเขาถงไดโดยผานทางเรอดวน โดยเรอดวนเจาพระยาเปดใหบรการตลอดเหมอนกบรถเมลในน า

แถมคาโดยสารยงถกกวาอกดวย

นาย อรรคพงศ เอยมภญโญ 53215138 TME

10

ขอเทจจรงตามประวตศาสตรทวาพระเจาตากนนเปนผกเอกราช

ใหกบไทยนน พระองคทรงเปนกษตรยนกรบทเกงกาจกลาหาญ และ

เสยสละอยางมาก อยางทคนธรรมดามไดลวงรกนมากมาย แตเรองทจะเลา

เกยวกบพระเจาตากนนไมไดมในประวตศาสตรทเราเคยเรยนกน

พระเจาตากมใชเปนลกของคนจนสามญชนตามประวตศาสตร

แตเปนโอรสในสมเดจพระเจาอยหวบรมโกศกบสนมลบชาวจนชอไหฮอง

แตเนองจากสมยอยธยานนมการแกงแยงชงดกนมาก มการฆากนเพอชง

ราชสมบต พระมารดาของพระเจาตากเกรงจะเปนอนตรายจงไดปดเปน

ความลบ และบอกวาบดาของพระเจาตากชอไหฮอง (ชอของนางเอง) และ

มารดาชอนางนกเอยง (ชอทแตงขนไมมตวตนจรง)

ประวตศาสตรนนไดถกบนทกไปตามเหตการณทถกทาใหเปน

วาเปนไป โดยทหามใครรขอเทจจรงไม(โดยสวนตวของขาพเจาในสมยท

เรยน ประวตศาสตรนน กมความรสกไมคอยเชอวาคนทจะขนมาเปน

ระดบพระมหากษตรยนนจะ เกดมาจากคนสามญชนเพยงเทานน เพราะผ

11

พระเจาตากไมไดสตวปลาสและถกสาเรจโทษดวยทอนจนทน

ดงทไดบนทกในประวตศาสตร ความจรง เปนพระประสงคของพระองค

เองทจะสละความเปนกษตรยเพอหนไปออกผนวช เปนพระภกษ จงได

ขอรองใหพระสหายรวมสาบานปราบดาภเษกแทน (พระสหายนคอ

รชกาลทหนงนนเอง) ความจรง พระสหายนนมความซอสตยภกดตอพระ

เจาตากเปนมน มไดมความคดทจะกอกบฏหรอหวงขนตงตวเปน กษตรย

และกไมยอมทาตามพระประสงคของพระเจาตาก แตดวยเหตผลของพระ

เจาตากวา พระองค เปนกษตรยทยากจนเขญใจ เงนในทองพระคลงไมม

เลย ไมมแมแตเบญจาชกกณฑ (เครองหมายแสดงความเปนพระราชา ม ๕

ไดแก พระขรรค ธารพระกร อณหส ฉลองพระบาท และ วาลวชน)

เนองจากผลของสงคราม ขาวยากหมากแพง พระองคตองชวยเหลอราษฎร

ของพระองค จน ตองเปนหนกบจนถงหกหมนตาลง ถาหากพระองคจะ

คอยๆ ผอนใชกพอได แตเมอรวาจนคดมซอหวงยด เอาไทยเปนของตน

ดงนนจงมอาจยอมได ทรงคดวาการผลดแผนดนเปนการลางหนทดทสด

พระองคทรงใชกศโลบายเพอรกษาเอกราชของชาต โดยแสรงทาตนวาสต

วปลาส แลวใหพระสหายขน ปราบดาภเษก ถงตอนนนจนกไมสามารถยด

เอาไทยไปได เพราะผททาสญญากบจนนนเปนพระเจาตาก เพยงผเดยวท

รบผดชอบผทถกสงหารดวยทอนจนทน ไมใชพระเจาตาก แตเปนสหาย

คนหนง (หลวงอาสาศก) ทหนาตาทาทางคลายกบพระเจาตากเปนอนมาก

ยอมเสยสละชวตตนแทน สวนพระเจาตากนนพระสหายไดแอบพาหนไป

ทอนอยางปลอดภยนแสดงใหเหน ถงความเสยสละของพระเจาตาก กบ

ความรกความสามคคและความซอสตยทพระสหายมตอพระเจาตากนน

เปน ทสงสด และนจงเปนผลบญใหพระสหายซงตอมาไดสบพระราชวงศ

ใหม ไดมแตความเจรญยงยนสบยาวนานตลอดรชกาล

ทจะเปนพระมหากษตรยนนยอมตองมบญบารมสง ยอมนาจะสบสาย

เลอดมาจากเชอพระวงค)

พระเจาตากสนพระชนม (ละสงขาร) อยางไร

เมอครงทพระเจาตากไดไปตงคายในปา ไดพบกบพระรปหนง

ไดใหกรรมฐานแกพระเจาตาก จงทรงมอยากครองราชยตอไป ทรงดาเนน

แผนการวา ทางอยธยาเกดเรอง จงสงใหพระยาสวรรคยกกองทพไปปราบ

เสรจแลวใหกลบมายงกรงธนบรและลอมพระราชฐานไว แลวจบพระองค

บวชเสย แตปรากฏวาพระยาสวรรคเกดลมตวอยากเปนใหญตงตนเปน

กษตรยขนมาจรงๆ สมเดจเจาพระยามหากษตรยศก (รชกาลทหนง) จงได

ยกทพลงมาปราบสวนพระเจาตากไดไปเจรญวปสสนากรรมฐานในถา

แหงหนง ทเพชรบร ในวนทพระองคบรรลธรรมสงสดคอวนททานละ

สงขารขณะทกาลงดดดม อยในวมตสข พระองคถกชายสองคนใชไมคม

แฝกฟาดทศรษะอยางนบไมถวน ชายสองคนนนเปนพวกกลมคนท

ตองการเอาความดความชอบเมอรวาผทถกสาเรจโทษไมใชพระเจาตากตว

จรงจงสบหาเพอตามสงหาร แตกรรมตามทน มการกบฏซอนกบฏกน

วนวายพวกนนกฆากนตายเองสวนพระเจาตากไดสาเรจ เปนพระอรหนต

กลายเปนวสทธเทพในทสด

12

ประวตหลวงป เอยม วดหนงราชวรวหาร

พระภาวนาโกศลเถระ หรอ หลวงปเอยม สวณณสโร เปนอดต

เจาอาวาสวดหนง ทานเปนชาวอาเภอบางขนเทยน บานอยทรมคลองบาง

หวา ทานเกดเมอ วนศกร เดอน 11 ขน 8 คา จลศกราช 1149 ปมะโรง

จตวาศก ตรงกบวนท 2 ตลาคม พ.ศ. 2375 ตรงกบรชสมยพระบาทสมเดจ

พระนงเกลาเจาอยหว เปนบตรของ นายทอง และนางอ ครอบครว

ประกอบอาชพทาสวนอยยานบางขนเทยน รมคลองบางหวา ครอบครว

ของทานเดมใชนามสกล "ทองอ" เปนชอสกลเรมแรก ในสมยรชกาลท 6

เมอพระราชบญญต ใหมนามสกลบงคบใช ตอมาไมนาน มเจานาย

พระองคหนง ทรงทกทวงวา ชอสกล "ทองอ" ไปพองกบ พระนามของเจา

ตางกรมพระองคหนงเขา จงตองเปลยนมาเปน "ทองอ" สบตอมาถง

ปจจบนน ชาวบานเรยกทานวา หลวงพอวดหนง สวนบคคลทวๆ ไป และ

นกสะสมพระเครองทงหลาย เรยกวา “หลวงพอวดหนง” หลวงปเอยม วด

หนง (พระภาวนาโกศล) เปนคนในสกล "ทองอ " นายถม ทองอ เปน

หลานชายแทๆ ของหลวงปเอยม วดหนง เกดราวป พ.ศ. ๒๔๕๑ ในสมย

รชกาลท๕ นายถม ได เขามาเปนศษย คอยดแล รบใชหลวงป

เอยม ตงแตเดก ๆ อาย ราว ๘ ขวบ (ราวป พ.ศ. ๒๔๕๙) และอยรบใช

ใกลชด กบเจาคณเฒาวดหนง มาโดยตลอดจนทาน มรณะภาพไป เรองราว

เลาขาน จากปาก นายถม ทองอ เกยวกบอภนหาร ประสบการณตางๆ

ตลอดจน การสรางวตถมงคลของเจาคณเฒา กมาจาก นายถมผน เพราะ

นาย ถมเปนผชวย ในการหลอพระ หลายคราว รวมทง นายถมผนเองท เจา

คณเฒา (หลวงปเอยม) ไดสอนวทยาคมการเกบหมากทยใหกบ นายถม ไป

เปนผ เกบ ทลายของ ลกหมากตายพรายยนตน ในยค นน เพอมาสรางเปน

"หมากทย" ซงเครองรางของขลง ทมความโดดเดนมาก ในเรองคงกระพน

ชาตร และ นายถม ยงเปน ผทชวยเจาคณเฒา ในการจารตะกรดใหหลวงป

กอนท หลวงปเอยมจะปลกเสกอกครง ในวยเดก โยมพอโยมแมของทาน

ไดนาทานมาฝากมาเรยนหนงสอทสานกหลวงปรอด อดตผชวยเจาอาวาส

วดหนง ตอมาเมออาย 11 ป ทานไดเรมศกษาพระปรยตธรรม และตอมาได

ยายมาอยทวดเลยบ ตอมาในป พ.ศ. 2387 เมอทานมอายครบ 22 ป ไดเขา

อปสมบท สบตอพระบวรพทธศาสนาและเปนโอกาสทจะไดแสดงความ

กตญ�กตเวทตอโยมบดามารดาของทาน ณ พทธสมาวดราชโอรสาราม

13

(วดจอมทอง) อ.บางขนเทยน จ.ธนบร (เขตจอมทอง กรงเทพฯ

ในปจจบน) พระอปชฌายไดขนานนามวา “สวณณสโร” โดยมพระส

ธรรมเทพเถระ (เกด) เปนพระอปชฌาย พระธรรมเจดย (จน) กบพระ

ภาวนาโกศลเถระ (รอด) เปนคกรรมวาจาจารย หลงอปสมบททานไดยาย

มาจาพรรษาอยทวดนางนอง และไดเขาสอบแปลพระปรยตธรรมแตคง

สอบไมไดอกเชนเคย ทานจงตองนงคกเขาประนมมอ ททานไดแปลอยตอ

หนาพระคณาจารยผใหญ จนพระเถระสมาคมคนหนงชวนทานไปอยใน

สานกเดยวกน แตทานปฏเสธ ตอมาทานกไดเจรญรอยตามหลวงปรอด วด

โคนอนมาตลอดเวลา และไดศกษาวปสสนากรรมธระกบพระภาวนา

โกศลเถระ (รอด) เจาอาวาสวดนางนอง ซงเปนพระกรรมวาจาจารยของ

ทานเอง และในชวงททานบวช 16 พรรษา หลวงปรอด (พระอาจารยของ

ทาน) เสดจพระราชทานผาพระกฐนวดนางนอง เลากนวา ทานไมถวาย

อดเรกนบเปนความผด ฐานหมนพระบรมเดชานภาพ ถกถอดสมณศกด

และตองยายไปอยทวดโคนอน ทานจงตดตามพระอาจารยของทานไปอยท

วดโคนอนและปรนนบตรบใชตอจนกระทงมรณภาพ ตอมาเมออาจารย

ของทาน (หลวงปรอด) ถงแกมรณภาพ ทานจงไดดารงตาแหนงเจาอาวาส

วดโคนอนสบแทน ตอมาในป พ.ศ. 2441 ประชาชนไดอาราธนาทานให

มาครองวดหนง

เนองจากไมมเจาอาวาส ในชวงทพระบาทสมเดจพระ

จลจอมเกลาเจาอยหวเสดจประภาสยโรป หลวงปเอยมทานกไดทานายไว

วาพระองคทานจะบรรลผลสาเรจพระบรมราโชบายทกประการ แตจะตอง

ประสบกบสตวทดรายในยโรป และทานจะตองทรงขมน หลวงปทานได

มอบ พระคาถาเสกมาใหหญากน และมอบยนตมงกฎพระพทธเจาใหกบ

พระพทธเจาหลวง และจะปกปองคมครองพระองคทานใหทรงปลอดภย

และสดทายฝายฝรงกยอมสโรราบในทสด

“มงกฎพระพทธเจา”ตามพระคาถาวา

อตปโสวเสเสอ อเสเสพทธะนาเมอ

อเมนาพทธะตงโสอ อโสตงพทธะปตอ

คาสอนของทานคอ ทาดไดด ทาชวไดชว เปนกฎตายตว หลวงปเอยมทาน

ไดถงแกมรณภาพดวยโรคชราเมอวนท 26 เมษายน พ.ศ. 2469 สรอาย 93

ป 71 พรรษา ครองวดหนงนานถง 27 ป

14

15

ตวอบเฉา หรอ เครองอบเฉา (Chinese Ship Ballast)

มตนกาเนดจากการคาขายสนคาดวยเรอสาเภาเดนทะเล ในสมยรชกาลท

3 สนคาจะเปนพวก ไมสก ขาวสาร งาชาง ดบก พลวง ไม เครองเทศ ซง

เปนของมน าหนก เมอคาขายเสรจแลวกจะซอสนคากลบมาจากจนเปน

พวก ผาแพร ผาไหม แรทอง แรเงน ไขมก ซงมราคสงและแตมน าหนกเบา

ซงในชวงทเดนเรอในทะเล เรอสาเภาจะตองแลนฝาคลนลมในทะเล

ฉะนนจงตองทาใหตวเรอนนมน าหนกมากพอสมควรเพอไมใหเรอ

โคลงเคลง จงไดใสตวอบเฉาเพอเปนการถวงน าหนกใตทองเรอ ทาใหเรอ

สามารถแลนฝาคลนลมมาได

ในยคแรกๆ ตวอบเฉา จะมลกษณะเปนแทงหนธรรมดาๆยงไมมการ

ทาเปนตกตาหนอยางในปจจบน โดยนาไปใชเปนแทงหนปพนทาถนน

ทางเดน ณ พระบรมมหาราชวงในปจจบน ตอมามการนาตกตาหนมาใส

เปนตวอบเฉา ซงทางจนทามาอยางไรไทยกซอมาตามนน แตภายหลงม

การออกแบบจากไทยไปใหชางจนทาตกตาหนตามสงซงตกตาหเหลานน

ไดนามาตงตกแตงพระอาราม พระราชวง วง หรอบานผมยศศกด โดยสลก

เปนรปตางๆ ทงรปคน ฝรง จน เทพเทวดา และรปสตว

ตวอบเฉานนมประโยชนแคถวงทองเรอเทานน เวลาชาวจนเดนทาง

มาคาขายทไทย กจะเอาอบเฉาถวงเรอมาดวย และขนสนคาจาพวกแร ดบก

ขาว และไมสก กลบไป ซงแตละอยางลวนมน าหนกมากโข จงไม

จาเปนตองอบเฉากลบไปดวย อกทงชอกยงไมเปนมงคล ทาใหไมมพอคา

แมคาคนใดอยากไดกลบบานจงไดนามนไปไวทวด แตภายหลงชาวจนเกด

ความคดวาจะเอาแทงหนธรรมดาๆมาทาไมกเลยแกะสลกมนซะเลยเพอให

เกดมลคาดกวานาเอามาทงเหมอนครงกอนๆ

16

“พระแสน” ปางมารวชย วดหงสรตนารามราชวรวหาร

วดหงสรตนารามราชวรวหาร พระอารามหลวงชนโท ชนดราชวร

วหาร ตงอยทแขวงวดอรณ เขตบาง กอกใหญ กรงเทพมหานคร เปนวด

โบราณสรางในสมย

ในสมยกรงรตนโก สนทรตอนตน มฐานะเปนประเทศราชของไทย

พระบาทสมเดจพระนงเกลาเจาอยหว มพระราชดารวา "ถาฉนพอใจจะให

มพระพทธรปสาคญ มชอทคนนบถออยทวดหงส เปนของสมเดจพระ

ศรสรเยนทรามาตย ใหเปนพระเกยรตยศแลว พระชอพระแสนอยเมอง

เชยงแตงอกพระองคหนงงามหนกหนา

พระแสน ไดถกอญเชญลงมาถงพระนคร จากนนพระบาทสมเดจพระ

ปนเกลาเจาอยหว ไดอญเชญมาประดษฐาน ณ วดหงสรตนาราม ตราบถง

ทกวนน

พระแสน เปนพระพทธรปปางมารวชย ขดสมาธราบ วสดสมฤทธ

ศลปะสมยลานชาง หนาตกกวาง 25.5 นว สงตงแตหนาตกถงยอดพระรศม

39 นว ฐานบวสง 4 นว ฐานลาง 3 นว

กลาวไดวา พระแสนเมองเชยงแตง มพทธลกษณะอยางพระเชยงแสน ม

ตานานการสรางและประวตยาวนานมาก เมอครงพระครโพนเสมด ผเปน

ปราชญแหงเมองศรสตนาคนหต ไดอพยพหนราชภยไปซอนอยในหลาย

เมองทางฝงขวาของแมน าโขง ไดสรางพระแสนขนไว ณ เมองเชยงแตง

ในแขวงเมองนครจาปาศกด เปนพระนวโลหะกวา 160 ชง คานวณไดกวา

แสนเฟองกลายเปนทมาของชอพระแสน

17

ศลปวฒนธรรม....แนวคด.....พฒนาการดารงชวต....

คนในสมยกอนท งคนไทยเองและคนตางชาตทเขามาคาขายกบคนไทยจะมความผกพนกบวดเปนอยางมาก ซงเมอไดรบของอะไรมาและหรอเมอหมดความตองการ กจะนามาถวายวดยกตวอยางเชน ตวอบเฉาซงพอคาแมคาสมยกอนใชในการถวงนาหนกเรอกจะมใหเหนอยในวดเปนการบงบอกวาเปนสงทคนนาเขามาไวภายวดซงพบเหนไดมากในวดราชโอรสาราม ราชวรวหาร

และยงมหลกฐานอนๆซงแสดงใหเหนวาวดมกจะเปนแหลงรวบรวมศลปวฒนธรรมตางๆอยางเชนท วดหนงราชวรวหาร ซงมพพธภณฑซงรวบรวมของซงบงบอกไดถงสงตางๆทคนในสมยกอนไดคดคนขนมาและตกทอดมายงคนยคปจจบนไดใชกนอย ซงไดแกเครองปนดนเผา จาน ชามตางๆ รวมท งอฐและกระเบองสมยกอน

นาย กตตภพ ไตรธรรม 53215102 TME

18

เครองมอตางๆทคนไทยสมยกอนคดขนมาเพอชวยในการทางานตางๆใหงายขนใหสะดวกขน

ซงจะเปนเครองมอทาสวนเปนสวนใหญ เนองจากวาคนทอาศยอยบรเวณนจะเปนคนทมอาชพเปนชาวสวนกน

และจะมในสวนของอปกรณชางตางๆซงมใหเหนในพพธภณฑซงกเปนสงทชวยอานวยความสะดวกในการทางานเชนกนเนองดวยบานจะสรางดวยไมและการจะสรางบานกจาเปนตองใชอปกรณเขามาชวยใหทาไดรวดเรวขน

นาย กตตภพ ไตรธรรม 53215102 TME

19

การทายา และอปกรณในการรกษาโรคตางๆ

การนาสมนไพรมาใชเพอการรกษาโรคตางๆ

การคดคนศาสตรตางๆเพอนามาใชในการบาบดรกษาโรคตางๆ ท งการกดจดและการรกษาแบบตางๆหลากหลายศาสตรตางๆกนไป

สดทายแลวสงทคนเรานนคดวาคดขนมาเองนนแทบจะเปนไปไมไดเลยเนองจากวาสงทคนเราคดขนมาในยคปจจบนกลวนแลวแตไดรบผลกระทบ ไดรบแรงบนดาลใจมาจากคนรนกอนๆท งสน ททาใหเราสามารถคดคนนวตกรรมตางๆขนมาไดน นเรากตองขอบคณคนรนกอนทได ปทางศลปวฒนธรรมไวใหเราไดนามาตอยอดพฒนามนใหดยงๆขนไป โดยเฉพาะวตถธรรมทเราเหนไดจากหลายๆท ทเปนสงทาใหเราคดคนสงใหมๆ

นาย กตตภพ ไตรธรรม 53215102 TME

20

ศาสนา…ในสมยธนบร

ป พ.ศ. ๒๓๑๐ กรงศรอยธยาถกพมายกทพเขาตจนบานเมองแตกยบเยน พมาไดท าลายบานเมองเสยหายยอยยบ เกบเอา

ทรพยสนไป กวาดตอนประชาชนแมกระทงพระสงฆไปเปนเชลยเปนจ านวนมาก วดวาอารามถกเผาท าลาย ครนตอมาพระเจาตากสน

มหาราชทรงเปนผน าในการกอบกอสระภาพ สามารถกอบกเอกราชจากพมาได ทรงตงราชธานใหม คอเมองธนบร ทรงครองราชและ

ปกครองแผนดนสบมา ทรงบรณะปฏสงขรณวดวาอารามและสรางวดเพมเตมอกมาก เชน วดอนทารามวรวหาร ,วดระฆงโฆษตาราม

วรมหาวหาร, วดหงสรตนารามราชวรวหาร ,วดอรณราชวรารามราชวรมหาวหาร ,วดโมลโลกยารามราชวรวหาร ,วดราชคฤหวรวหาร

และ วดเสาธงหน เปนตน ทรงรบภาระบ ารงพระพทธศาสนารวบรวมคมภรพระไตรปฎกจากหวเมอง มาคดเลอกจดเปนฉบบหลวง

นาย ปกรณ บญทรงฤทธ 53215115 TME

21

ศาสนาอสลาม

กฎใหญ

เปนชอทยอมาจาก "กฎบางกอกใหญ" บางทกเรยกกนวา

"กฎตนสน" เปนชมชนมสลมทปฏบตตามแนวทางนกายสหนท

อพยพมาจากหวแหลม หวรอ หรอ คลองตะเคยน พระนครศร

อยธยา ซงมอาชพคาขายสนค าประเภทแปงกระแจะ น าอบร า

น ามนหอม เสอผา และสนคาทมาจากตางประเทศซงเรยกวา

เครองเทศ รวมทงเครองใชประจ าวนตางๆ โดยออกเรขายทางเรอ

จงมทพกเปนแบบเรอนแพปกหลกผกลอยอยในน า เมอกรงศร

อยธยาเสยแกพมา ไดอพยพลองมาตามล าน าเจาพระยา และแวะ

เขาจอดตามล าคลองบางกอกใหญ เตมสองฟากฝงและลกเขาไป

จนถงตลาดพล ตอมาจงไดมมสลมจากภมล าเนาอนอพยพมา

สมทบดวย โดยสวนใหญกยงน ยมอยกนในเรอนแพ แตกพอมอย

บางทปลกสรางบานเรอนรอบๆ บรเวณนน จงเรยกผคนในชมชน

นวา "แขกแพ" ครนภายหลงมอสลามกชนมารวมตวอยจ านวน

มากไมสามารถขยบขยายได จงไดมการสราง มสยดบางหลวง

หรอ กฎขาว ขนทฟากตรงขามบรเวณซอยบางหลวงในปจจบน

นาย ปกรณ บญทรงฤทธ 53215115 TME

22

ศาสนาครสต

กฎฝรง คอ บรเวณทปจจบนเรยกวากฎจน เดมนน "กฎจน" ใชเรยกบรเวณดานใตของปากคลองบางกอกใหญ ซงเปน

ชมชนของชาวจนจากอยธยาทกระจดกระจายไปเมอเสยกรง และอพยพมาเมอสมเดจพระเจาตากสนมหาราชทรงตงธนบรเปน

ราชธาน ยงปรากฏศาลเจาเกยนอนเกงตงอยจนถงเดยวน และเปนทสกการะของคนทวไป

สวนกฎฝรง เปนพนทบรเวณ

ตอเนองจากทางใตของกฎจน เปนหมบาน

ของพวกฝรงเชอสายโปรตเกสทมาสรางคาย

รกษาปอมบางกอก ตงแตสมยสมเดจพระ

นารายณมหาราช และพระเจาตากสน

มหาราช ไดพระราชทานปกปนทดนบรเวณ

นใหใน พ.ศ. 2312

คนในชมชนนมไดมลกษณะเปนฝรงชดเจนอกแลว คงเพราะไดมการ

สมรสกบชาวไทย นบเนองมาถงปจจบนเปนเวลาหลายชวอายคน แตยงคงเปน

ชมชนทนบถอครสตศาสนานกายโรมนคาทอลกอยางเครงครด โบสถซางตาครส

ของชมชนเปนโบสถซงสรางขนครงแรกในสมยกรงธนบร เมอทรดโทรมลงได

สรางขนใหมโดย สงฆราชปาเลอกว ใน พ.ศ. 2377 และตอมาใน พ.ศ. 2456

บาทหลวงกเลยลโม กน ดาครส ไดสรางอาคารหลงทใชอยในปจจบน แทนหลงเกา

ททรดโทรม นาย ปกรณ บญทรงฤทธ 53215115 TME

23

ความเชอในเรองของวนทเกด….

คนทเกดวนอาทตย พระอาทตย เปนเทวดานพเคราะหประเภท บาปเคราะห ใหผลในทาง กาวราวรนแรงเฉยบไว พระประจาวนอาทตย พระอาทตยเปนมตรกบพระพฤหสบด และเปนศตรกบพระองคาร พระอาทตยถกแทนดวยสญลกษณ 1 และดวยเหตทสรางขนมาจากราชสห 6 ตวนเอง จงทาใหมกาลงพระเคราะหเปน 6 สาหรบพระประจาวนเกดของผทเกดวนอาทตยกคอ ปางถวายเนตร

คนทเกดวนจนทร

พระจนทร เปนเทวดานพเคราะหประเภท ศภเคราะห ใหผลในทาง นมนวลออนโยน

พระประจาวนจนทร พระจนทรเปนมตรกบพระพธ และเปนศตรกบพระพฤหสบด พระจนทรถกแทนดวยสญลกษณ 2 และดวยเหตทสรางขนมาจากนางฟา 15 องค

จงมกาลงพระเคราะหเปน 15 สาหรบพระประจาวนเกดของผทเกดวนจนทรกคอ ปางหามสมทร

คนทเกดวนองคาร

พระองคาร เปนเทวดานพเคราะหประเภท บาปเคราะห ใหผลในทาง รนแรงและกาลงเรารอน พระประจาวนองคาร พระองคารเปนมตรกบพระศกร และเปนศตรกบพระอาทตย พระองคารถกแทนดวยสญลกษณ 3 และดวยเหตทสรางขนมาจากมหงสา 8 ตว จงมกาลงพระเคราะหเปน 8 สาหรบพระประจาวนเกดของผทเกดวนองคารกคอ ปางไสยาสน

ปางถวายเนตร ปางไสยาสน ปางหามสมทร

นาย กตตภพ ไตรธรรม 53215102 TME

24

คนทเกดวนพทธกลางวน

พระพธ เปนเทวดานพเคราะหประเภท ศภเคราะห ใหผลในทาง ออนโยนไพเราะสขม พระประจาวนพธกลางวน พระพธเปนมตรกบพระจนทร และเปนศตรกบพระราห

พระพธถกแทนดวยสญลกษณ 4 และดวยเหตทสรางขนมาจากคชสาร 17 เชอก จงมกาลงพระเคราะหเปน 17

สาหรบพระประจาวนเกดของผทเกดวนพธกคอ ปางอมบาตร

คนทเกดวนพทธกลางคน

พระราห เปนเทวดานพเคราะหประเภท บาปเคราะห ใหผลในทาง ลมหลงมวเมา พระประจาวนพธกลางคน พระราหเปนมตรกบพระเสารและเปนศตรกบพระพธ พระราหถกแทนดวยสญลกษณ 8 และดวยเหตทสรางขนมาจากหวกะโหลก 12 หว จงมกาลงพระเคราะหเปน 12 สาหรบพระประจาวนเกดของผทเกดวนพธกลางคนคอ ปางปาเลไลย

คนทเกดวนพฤหสบด

พระพฤหสบด เปนเทวดานพเคราะหประเภท ศภเคราะห ใหผลในทาง เมตตากรณา พระประจาวนพฤหส พระพฤหสบดเปนมตรกบพระอาทตย และเปนศตรกบพระจนทร

พระพฤหสบดถกแทนดวยสญลกษณ 5 และดวยเหตทสรางขนมาจากฤษ 19 ตน จงมกาลงพระเคราะหเปน 19

สาหรบพระประจาวนเกดของผทเกดวนพฤหสบดกคอ ปางสมาธ

ปางอมบาตร ปางปาเลไลย ปางปาสมาธ

นาย กตตภพ ไตรธรรม 53215102 TME

25

คนทเกดวนศกร

พระศกร เปนเทวดานพเคราะหประเภท ศภเคราะห ใหผลในทาง ออนหวานแจมใส พระประจาวนศกร พระศกรเปนมตรกบพระองคารและเปนศตรกบพระเสาร พระศกรถกแทนดวยสญลกษณ 6 และดวยเหตทสรางขนมาจากคาว 21 ตว จงมกาลงพระเคราะหเปน 21 สาหรบพระประจาวนเกดของผทเกดวนศกรกคอ ปางราพง

คนทเกดวนเสาร

พระเสาร เปนเทวดานพเคราะหประเภท บาปเคราะห ใหผลในทาง แขงแกรง พระประจาวนเสาร พระเสารเปนมตรกบพระราหและเปนศตรกบพระศกร

พระเสารถกแทนดวยสญลกษณ 7 และดวยเหตทสรางขนมาจากพยคฆ 10 ตว จงมกาลงพระเคราะหเปน 10

สาหรบพระประจาวนเกดของผทเกดวนเสารกคอ ปางนาคปรก

แตทสดแลวสงทเปนตวกาหนดลกษณะนสยและแนวทางการดาเนนชวตของเราไมเกยวกบวาเราเกดวนอะไร เกดตอนไหน ถกสรางมาจากอะไร แตสาคญทวาเราเปนคนกาหนดแนวทางชวตของเราอยางไร เราปฏบตหนาทของเราไดดแคไหน เราจงจะไดรบผลอยางทเราตองการจากการกระทาทดของเรา

ปางนาคปรก ปางราพง

นาย กตตภพ ไตรธรรม 53215102 TME

26

สงคม…การพฒนาดานตางๆในสมยนน

การทสมเดจพระเจาตากสนมหาราชทรงเลอกชยภมใหเมองธนบรเปนราชธานแหงใหม

ของไทยเพอปองกนมใหพมาโจมตได เพราะแถบนน าลก ถาขาศกยกทพมาทางบกไมมทพเรอเปน

ก าลงดวยแลวยากทจะเขามาตกรงธนบรได ประกอบกบธนบรมปอมปราการมาตงแตสมยอยธยา

เปนเมองขนาดยอม ทพบกและทพเรอของธนบร

นาย ปกรณ บญทรงฤทธ 53215115 TME

27

สภาพสงคม

ชวตความเปนอยถอไดวา

มการควบคมกนอยางเขมงวด

เพราะบานเมองตกอยในสภาวะ

สงคราม ตองสรบกบพมาขาศกอย

ตลอดเวลานอกจากนยงมการ

เกณฑพลเรอนเขารบราชการทงน

เพอปองกนการหลกเลยงและ

หลบหนการเกณฑแรงาน

ดานการศกษา

ในสมยธนบรยงคงอยทวดเหมอนเมอสมยอยธยานนคอการเรยนทวดมพระสอนหนงสอและยงคงใชแบบเรยนจนดามณซง

สวนใหญจะเนนเรองวธแตงกาพยกลอน ศกษาศพทเขมร บาลสนสฤตดวยเพอประโยชนในการอานคมภรพระพทธศาสนา นอกนนก

เปนวชาเลขซงน าใชในชวตประจ าวน ส าหรบวชาชพพอแมมอาชพอะไรกถายทอดวชานนใหแกลกหลาน เชน วชาแพทยโบราณ วชาชาง

ปน ชางถม ชางแกะสลก ชางปนปน ชางเหลกฯ สวนเดกหญงถอตามประเพณโบราณคอ การเยบปกถกรอย ท ากบขาว และการฝกอบรม

มารยาทของกลสตร สมยนนไมนยมใหผหญงเรยนหนงสอจงมนอยคนนกทอานออกเขยนได

ดานศลปวฒนธรรม

พระเจาตากทรงม

ภารกจมากมายโดยเฉพาะการ

สรางบานเมองการปองกน

ประเทศ และการแกปญหา

เศรษฐกจ จงท าใหผลงานใน

ดานนจงไมเดนชด สาเหตอก

ประการหนงกคอ บรรดา

ชางฝมอและชางศลปถกพมา

กวาดตอนไปเปนจ านวนมาก

ชางทมอยกเปนชางฝกหดไมอาจเทยบเทาชางในอยธยาได ผลงานทมคอ วดแจง (วดอรณราชวรราม) และดานกอสรางไดแก การ

สรางพระราชวงปอมปราการ เชงเทน ขาดความสวยงาม สวนทางดาน วรรณกรรมมผลงานส าคญคอ รามเกยรต เปนตน

28

พฒนาการดานเศรษฐกจ

ในตอนตนสมยสมเดจพระเจาตากสนมหาราช ภาวะทาง

เศรษฐกจของไทยอยในสภาพล าบาก เนองจากเกดการขาดแคลน

อาหารอยางหนกทงนเพราะราษฎรมไดท านาในระหวางการศก

สงครามแมวาภายหลงจากทพระองคกเอกราชไดแลว การท านากยง

ไมไดผล เพราะฝนฟาไมตกตองตามฤดกาล ในการขจดปญหาเรอง

การขาดแคลนอาหารนน สมเดจพระเจาตากสนมหาราชทรงมวธ

แกปญหาเฉพาะหนา คอ ทรงรบซอขาวจากพอคาจากเรอส าเภา

นาย ปกรณ บญทรงฤทธ 53215115 TME

29

กลมประชาชนชาตพนธตางๆ ในยานตลาดพล คลองบางหลวง People

กลมชาตพนธไทย

คนไทย ตงถนฐานในยานนตงแตสมยอยธยา จากแผนทของชาวฮอลนดาทเขยนขนสมย

พระเจาปราสาททอง ไดแสดงชมชนทตงอยรมฝงแมน าเจาพระยาและปากคลองดาน นอกจากน

ยงมวดทสรางมาพรอมกบชมชนเพอยนยน การตงถนฐานของชมชนคนไทย เชนวดบางยเรอ

ไทย วดกลาง วดนางช เปนตน

ภาพแผนทของชาวฮอลนดา งานชกพระวดนางช

ไทยเปนกลมชาตพนธแรกทเขามาตงถนฐานจงจบจองพนทรมน า รมคลอง

เพอตงบานเรอน เพาะปลกและคาขาย ไดมากกวาคนกลมอน ชาวไทยยงผกพนกบวดและ

ยดมนในพทธศาสนา รกษาขนบธรรมเนยมประเพณตาง ๆ เชน งานชกพระวดนางช

งานแหเทยนพรรษาวดโพธนมตร และยงคงสบสานภมปญญาดานวงดนตรปพาทย ศลปะการ

แทงหยวก การละเลนทองถน เชน กระตว หวลานชนกน กระบกระบอง เปนตน

30

กลมชาตพนธมอญ

เปนกลมมอญดงเดม ทตงบานอยแถววดประดษฐารามหรอวดรามญ

ตอมาไดขยบขยายมาตงอยบรเวณวดราชคฤห (วดมอญ) มอาชพคาขาย รบจาง

เพาะปลก ปจจบนชาวมอญกลมนไดปรบเปลยนวถชวต เขามาคลายกบคนไทยทวไป

ความเปนมอญคอย ๆ ถกกลนหายไมหลงเหลอรองรอย นอกจากค าบอกเลาทคง

อยในความทรงจ าของคนรนอาย 70-80 ป

วดมอญราชคฤห เปนหลกฐานยนยน

ซงสอดคลองกบการบอกเลาเรองมอญในพนทยานตลาดพล

31

กลมชาตพนธจน

จนเปนกลมทมปรมาณของประชากรมากทสดในพนทตลาดพล การตงถนฐานของคนจนในตลาดพลสนนษฐานวามมาตงแตสมยพระเจากรงธนบร พรอมๆ กบการตงศาลเจาหลายแหงทมประวตการสราง 200-300 ป คนจนอพยพเขามาเปนระยะๆ ในสมยรตนโกสนทร จนถงชวงหลงสงครามโลกครงทสอง คนจนตลาดพลสวนใหญเปนจนแตจว เมออพยพเขามาใหม สวนใหญประกอบอาชพจบกง รบจางทวไป ตอมาสะสมทนได จงเรมท ามาคาขาย ท าสวนพล เลยงหม เปนพอคาคนกลางรบซอหมากพลเพอสงขายตางประเทศ ผผลตรายยอย อาท ชดเครองเซนไหว ขนมมงคลตางๆ ตลอดจนการเปนเจาของกจการ โรงเลอย โรงส โรงปลาท โรงน าปลา โรงงานอตสาหกรรมในครวเรอน โรงบอน โรงยาฝน ฯลฯ อาจกลาวไดวาคนจนเปนกลมทครอบครองพนททางเศรษฐกจสงสดกวากลมอน ๆในยาน

32

กลมชาตพนธไทยมสลม

สวนใหญเปนมสลมเชอสายมลายถกกวาดตอนจากรฐปตตาน ในสมยพระบาทสมเดจพระนงเกลาเจาอยหว นบถอนกายสหน และมสลมเชอสายปาทานอพยพจากปากสถาน เปนกลมดงเดม เรยกตนเองวา “มสลมบานสวน” ตงบานอย รายรอบมสยดสวนพล ระหวางคลองบางไสไกถงคลองส าเหร ประกอบอาชพดานการเกษตร อาท ท าสวนพล สวนเบญจพรรณ และเลยงสตว หลงจากหมดยค การปลกพลจงหนมาท าการคา บานเชาราคาถก หรอสรางหองแถวเพอเกบคาเชาแทน บางสวนไดยดอาชพเลยงสตว บางกท าขนมขาย โดยเฉพาะขนมบดนทร ทมชอเสยงกลายเปนขนมประจ าชมชน ตลอดจนการเปนเจาของกจการอตสาหกรรมในครวเรอน สวนคนทมความรไดรบการศกษาตามระบบ จะรบราชการ รฐวสาหกจ รบจาง ฯลฯ

งานประเพณกวนขาวอาซรอ มสยดสวนพล

33

ความประทบใจ

ลองเรอคลองบางกอกใหญ

ตามรอยประวตพระเจาตาก

รบประทานอาหารตลาดพล

ปจจบนมแตความเรงรบ เปนวถชวตของคนเมองไปอยางไมรตว

หากจะหาทพกผอนหยอนใจในเมอง กลบสวถชวตในอดต

ใชชวตเรยบงายสบายๆ รมสายน า สมผสสายลมเยนสบาย

ไมใกลไมไกลเลยท “ รมคลองบางหลวง ” นนเอง

34

ตลอดการเดนทาง ไดไปเทยวชมวดตาง ๆ ไดรจก ไดพบเหนวดเหลาน

ซงวดเหลานมประวตความเปนมาทนาสนใจ และยงมประตมากรรมทงดงาม

มของสะสมหายากมากมาย ทไมสามารถพบเหนไดงาย ๆ ใหเราไดเหน

35

วทยากร มความร ความเขาใจรายละเอยดตางๆ สามารถตอบค าถาม ปญหา

ขอสงสยตาง ๆ ไดเปนอยางด การบรรยายถงประวตศาสตรของสถานทตาง ๆ

นาตดตามและเพลดเพลนไมนาเบอ

มอกลางวน เรากไดไปแวะทานอาหารทตลาดพล ซงถอเปนสถานทรวบรวมอาหาร

รสเดดเลยกวาได มทงอาหารคาว หวานมากมาย เชน รานขาวหมแดงตลาดพล รานบะหมตงเลง

รานกวยเตยวเนอตน รานกลวยปง รานขนมเบองญวน รานขนมปงนมสด เปนตน

36

37

38

39