Upload
others
View
4
Download
0
Embed Size (px)
Citation preview
FROM THE
PERSONAL LIBRARY OF
JAMES BUELL MUNN1890- 1967
BOSTON PUBLIC BRARY
lABlWffiLGGEUNQ binder:
16 EAST lati'ST.
NEW VORK
Digitized by the Internet Arciiive
in 2011 with funding from
Boston Public Library
http://www.archive.org/details/earlyenglishhomiOOaelf
OEIGINAL SERIES. 152.
FROM
THE TWELFTH CENTURY MS.
VESP. D. XIY.
EDITED BY
RUB IE D-N. WARNER.
PART I. TEXT.
LONDON:PUBLISHED FOE THE EARLY ENGLISH TEXT SOCIETY,
BY KEGAN PAUL, TRENCH, TRUBNER & CO., Ltd..
68-74 CAETEK LANE, E.G.,
AND BY HUMPHREY MILFORD, OXFORD UNIVERSITY PRESS,AMEN COKNEE, E.G.
1917
Price Fifteen Shillings,
€kxI^ €mlh\j C^^t Snmty.
Committee of Management
:
Director : Prof. I. GOLLANCZ, Litt.D., KING'S COLLEGE, LONDON.
Assistant Director: JOHN J. MUNRO, Esq.
Hon. Sec. : W. A. DALZIEL, Esq., 67 VICTOEIA ROAD, FINSBURY PARK, N.
/ North & East : Prof. G. L. Kittredge, Harvard Coll., Cambr.,Mass.
for Tmerfca • ^^"*^^^ ^ ^^^^ ' ^^^^- ^^ ^- Bkight, Johns Hopkins Univ., Balti-
^ more.
Dr. henry BRADLEY. HENRY LITTLEHALES, Esq.
Rev. Dr. ANDREW CLARK. ALFRED W. POLLARD, M.A. .
Prof. W. P. KER, LL.D. ROBERT STEELE, Esq.
Sir SIDNEY L. LEE, Litt.D. Sir GEORGE F. WARNER.
Bankers :
THE UNION OF LONDON AND SMITH'S BANK, 2 PRINCES STREET, E.G.
The Early English Text Society was started by the late Dr. Furnivall in 1864 for
the purpose of bringing the mass of Old English Literature within the reach of the
ordinary student, and of wiping away the reproach under which England had longrested, of having felt little interest in the monuments of her early language and life.
On the starting of the Society, so many Texts of importance were at once taken in
hand by its Editors, that it became necessary in 1867 to open, besides the On'gmalSeries with which the Society began, an Extra Series which should be mainly devotedto fresh editions of all that is most valuable in printed MSS. and Caxton's and otherblack-letter books, though first editions of MSS. will not be excluded when the con-venience of issuing them demands their inclusion in the Extra Series.
During the forty-eight years of the Society's existence, it has produced, withwhatever shortcomings, and at a cost of over £30,000, an amount of good solid
work for which all students of our Language, and some of our Literature, must begrateful, and which has rendered possible the beginnings (at least) of properHistories and Dictionaries of that Language and Literature, and has illustrated
the thoughts, the life, the manners and customs of our forefathers and foremothers.
But the Society's experience has shown the very small number of those inheritorsof the speech of Cynewulf, Chaucer, and Shakspere, who care two guineas a year for
the records of that speech. ' Let the dead past bury its dead ' is still the ciy of GreatBi'itain and her Colonies, and of America, in the matter of language. The Societyhas never had monej^ enough to produce the Texts that could easily have been gotready for it ; and many Editors are now anxious to send to press the work they haveprepai-ed. The necessity has therefore arisen for trying to increase the number of
the Society's members, and to induce its well-wishers to help it by gifts of money,either in one sum or by instalments. The Committee trust that every Member will
bring before his or her friends and acquaintances the Society's claims for liberal
support. Until all Early English MSS. are printed, no proper History of ourLanguage or Social Life is possible.
The Subscription to the Society, which constitutes membership, is £1 Is. a yearfor the Original Series, and £1 Is. for the Extra Series, due in advance on the1st of January, and should be paid by Cheque, Postal Order, or Money Order, crost' Union of London and Smith's Bank ', to the Hon. Secretary, W. A. Dalziel, Esq.,
67 Victoria Rd., Finsbury Park, London, N. Members who want their Texts postedto them must add to their prepaid Subscriptions Is. for the Original Series, and Is.
for the Extra Series, yearly. The Society's Texts are also sold separately at theprices put after them in the Lists ; but Members can get back-Texts at one-thirdless than the List-prices by sending the cash for them in advance to ths Hon.Secretary.
FROM THE TWELFTH CENTURY MS. VESP. D. XIV
EARLY ENGLISH TEXT SOCIETY
Original ^tms, No. 152.
1917 (for 1915).
Pbice 15s.
Agents for the sale of th6 Early English Text Society's Publications.
NEW YORK: C. Sckibneb & Co.
PHILADELPHIA : J. B. Lippincott & Co.
FEOM
THE TWELFTH CENTURY MS.
YESR D. XIY
EDITED BY
RUBIE D-N. WARNER
LONDON:PUBLISHED FOR THE EARLY ENGLISH TEXT SOCIETY
BY KEGAN PAUL, TEENCH, TEUBNEE & CO., Ltd.,
68-74 CARTER I/ANE, E.G.,
AND BY HUMPHEEY MILFOED, OXFORD TJNIVEESITY PEESS,
AMEN CORNER, E.G.
M DCCCC XVII.
PKINTED AT OXFORD, ENGLAND
BY FREDERICK HALL
PRINTER TO THE UNIVERSITY
TEMPORARY PREFACE
I HAVE here printed all the * English texts (folios 4 b-
169 b) from the early twelfth-century Cotton MS. Vesp. D.
XIV". The bulk of the texts are taken, from ^Ifric's
Homilies, some of the others have been printed elsewhere
;
references will be given in Part 2. A second part contain-
ing an Introduction, Notes, and Glossary is in preparation.
Except in the case of certain Latin headings and the signs
f and 7 all contractions are expanded and denoted by
italics. The punctuation and the use of capitals have been
modernized.
The numbers prefixed to the separate pieces are not in
the MS.
In preparing the text I have made but few alterations
from the MS. reading, but I fear in this respect I have not
been entirely consistent.
The following abbreviations and contractions have been
used :
—
Camb. MS. = Gg. 3. 28 and is the one from which Thorpe
printed ^Ifric's Homilies.
( ) indicates that the words or letters enclosed are
written above the line.
[ ] indicates words or letters which have been added
by the editor and are not found in the MS.
1has been used in one or two cases in the notes to
indicate the end of a line in the MS.
I should like here to acknowledge the great debt I owe
to the late Professor A. S. Napier, Merton Professor of
* Folio ia corresponding to Wanley's 1 and 2, and Folios 170-224 corre-
sponding to Wanley's 53-6, are in Latin.
VI TEMPOEAEY PREFACE
English Language and Literature in the University of
Oxford, under whose guidance I worked for several years
and at whose suggestion I undertook this edition. Hedied before the work was in print, therefore I claim
responsibility for all faults ; but whatever there be of merit
is due to his scholarly help and kindly encouragement,
and I dedicate the book in all gratitude to his memory.
K. D-N. W.
CONTENTS
EARLY ENGLISH HOMILIES
I. The Creation ....II. Fragment of ^Ifric's Letter to Sigefyr'5
III. The Old English Cato .
IV. The Catholic Faith
V. The Ten Commandments
VI. Concerning Twelve Abuses .
VII. Concerning Eight Vices
VIII. Concerning Eight Virtues
IX, Concerning St, John the Baptist
X. The Feast of St. Peter .
XI. Concerning James, the Brother of John
XII. Concerning the Seven Holy Sleepers
XIII. Concerning St. Peter the Apostle .
XIV. The Eleventh Sunday after Pentecost
XV. The Twelfth Sunday after Pentecost
XVI. The Assumption of St. Mary .
XVII. Homily for the Assumption of St. Mary
XVIII. The Assumption of St. Mary
XIX. The Passion of St. John .
XX. St. Luke xi. 24-28
XXL The Festival of St. Matthew
XXII. The Festival of St. Michael
XXIIL Fragment of XLI .
XXIV. Fragment from the Homilies of St. Augustine
XXV. Concerning Appearances of the Saviour
XXVI. Prophecies
XXVII. Concerning the Coming of Antichrist
XXVIII. The Second Sunday in Advent
XXIX. The Festival of All Saints .
XXX. St. John xiv. 1-13
PAGE
1
3
3
8
9
11
16
17
19
20
21
25
26
28
34
41
47
50
52
58
59
61
65
65
65
66
66
67
73
77
Vlll CONTENTS
PAGEXXXI. The Gospel of Nicodemus 77
XXXII. The Embassy of Nathan . 88
XXXIII. Signs of the Last Judgement . 89
XXXIV. Concerning Thunder .... 91
XXXV. The Old English Alcuin . 91
' XXXVI. The Festival of St. Clement . 106
XXXVII. The Vision of St. Furseus 109
XXXVIII. Concerning Drihthelm . . . . . 116
XXXIX. Fragment concerning Jonah . 120
XL. The Festival of St. Paul . . . 121
XLI. The Example of Job .... . 123
XLII. Concerning St. Neot .... . 129
XLTII. The Festival of St. Mary . 134
XLIV. Fragment concerning Nebuchadnezzar . 139
XLV. The Old English Honorius . 140
XLVI. The Old English Honorius . 144
XLVII. On the Lord's Prayer .... 145
XLVIII. The Phoenix Homily . . 146
XLIX. The Annunciation of St. Mary 148
L. Shrove Sunday ..... . 149
EAELY ENGLISH HOMILIES
FROM THE TWELFTH-CENTURY MS. VESP. D. XIV.
I
[Fol. 4 b, 1. Ij [THE CREATION.]
AN anginn is ealra Jjingen, ^ is God -^Elmihtig. He is ordfruma God is the
-^-^7 aende. He is ordfrume for 'pan pe he wses sefre. He is sendse and end of
a buten aslcere gesendunge, for pan pe he by'5 sefre ungeaendod. He5 is ealra kingene kingc, 7 ealra hlaforde hlaford, he healt mid his
mihte heofonas 7 eorcJan, 7 ealle gesceafte butan geswynce, 7 he
besceawatS pa nywelnysse pe under Jjyssere eorSe synde. He aweh'S
ealla dune mid anre hande, 7 ealla eorSen he beluctS on his hande,
7 ne mseig na ping his wille wy'Sstanden, 7 ne mseg nan gesceg,fte No creature
10 fulfremedlice smegen ne understanden ymbe God. Mare cytSSan fectly under-
111*- 1J/-W11 TiiJc stand God.habbeo angles to Gode pone menn, 7 peh hweoere heo ne magon
fulfremedlice understanden ymbe God. He gescop gesceafte pa pe
he wolde. purh his vvysedom he geworhte ealle J^ing, 7 J^urh his
wylle he heo ealle geliffseste. Deos ]?rynnysse is an God; f is se The Trinity
15 Feeder 7 his wysdom on him sylfum [fol. 5 a] sefre aceuned, 7 heora
begra wille, f is se Halga Gast, he nis na acgenned, ac he gaeS of pan
Feeder 7 of pan Sune gelice. pas |5ry hades syndon an ^Imihtig
God, se geworhte heofones 7 eorSan, 7 ealle gesceafte. He gescop God createdT7-7-- ^^^ orders oftyn sengJe werod, y synd engles 7 hehsengles, throm, aommattones, angels, and
7 , . , . TT 1 S^^^ them20 prtnci^tains, potestates, vtrtutes, cherubm, serapnin. Mer syndon free-will.
nygon sengla werod. Heo nabbetS naenne lichame, ac heo syndon
ealle gastes swytSe strange 7 mihtige 7 wlitige, on micelre fseger-
nysse gescapene, to lofe 7 to wm*'5mynte heora Scyppende. j^ teo'Se^^fg*®°ji'^
werod abreatS 7 awende on yfel. God heo gescop ealle gode, 7 let ^eUed and
25 hi habben agenne eyre, swa heo heora Scyppend lufodon 7 folgodon,
swa heo hine forleten. pa wses l^aes teoSan werodes ealdor swytSe
fseger 7 wlitig gescapen, swa ^ he wses gehaten Lucifer, ^ ^^th^t^^th*'^
Leohtberend. pa begann he to modigenne for ]3are faegernysse pQ he order
hafde, 7 cwae^ on his heorte f he wolde 7 eaSe [fol. 5 b] mihte Lucifer.
2 EARLY ENGLISH HOMILIES
beoii his Scyppende gelic, 7 sitten on norSdsele heofone rices,
7 habben anweald 7 rice ongean God ^Imihtigen. pa gefestnode
he ]3ysne unraed wy?S pan werode J^e he bewyste, 7 heo ealle to ]?am
Lucifer and unrsede gebugen. pa ba heo ealle haefdon bysne unrsed betwoxhis order o o x j r ^
incurred heom gefsestnod : ba becom Godes grame ofer heo ealle, 7 heo ealle 5God's anger
i <« 1 p 1 1and He vvurdeii 01 ha,n fsegren heowe, be heo on gescapene wseron to
them into laSlicum deoflum, 7 swySe rihtlice heom swa getimode, ba ba hedevils
wolde mid modignysse beon betere Ipone he gescapen wses, 7 cwas^
J5at he mihte beon pan yElmihtigen Gode gelic. pa wear8 he 7ealle his geferen forcucSre 7 wirse J?o?ine senig o'Sre gescsefte
; 7 ]?a 10
hwyle pa he smeade hu he mihte dselen rice wy'S God, pa hwile
They were gearcode SO ^Imihtige God him 7 eallen his gefei'en helle wyte, 7
of heaven heo ealle adraefde of heofenrices mirehSe, 7 let beofeallen on f ece
fyr, pe heom gegearcod wses for heora ofermettum. Swa feola heora
wseron f ]?ry niht 7 J^ry dagses heo hruron of heofonum into helle 15
swa swa hregn decS on eortSan. pa sone ]?a nigon werod, pe ]78er to
[fol. 6 a] lafe wseron, bugon to heora Scyppinde mid ealra
^°^,, eadmodnysse, 7 betsehton heora raed to his willen. pa getrymede
ened the ge ^Imihtige God ]?a nigon engle werod, 7 gestaSelfeste swa f heo
orders so nsefre ne mihten ne nolden sycSSan fi-am his wyile gebugen ; ne heo 20
would ne magoji nu, ne heo nylleo, nane synne gewirecen, ac heo sefre byo
and please ymbe p an, hu heo magon Gode gehyrsumian 7 him gecwemen.
Swa mihton eac pa oSre pe J^ser feollon aduu, gyf neo woldon ; for
pj pe God heo geworhte to wlitigum englen gecynde, 7 let hi
habben agenne eyre, 7 heo nsefre ne gebigde ne genydde mid 25
nanum J)ingum to pan yfele rsede ; ne nsefre se yfele rged ne com of
Godes geSance, ac co7«. of ]7as deofles, swa swa we ser cwsedon. NuJ)8engc(S manig mann 7 smea'S hwanene deofel come
;j^onne wyte
he f God gesceop to mseren engle j^one J^e nu is deofol. Ac God
hine ne gesceop na to deofle ; ac j^a pa he wees mid eallen fordon 7 30
forscyldegod ]3urh ]3a mycele uppahafenysse 7 wiSerrsednysse, ]?a
weartS he to deofle awend, se pe ser wses msere sengel [fol. 6 b]
God created geworht. pa|wolde God gefyllen ]?one lyre pe forlore wses of pan
^eTearth" heofenlice werode, 7 cwae^'f he wolde wyrecen mann of eorSe, f se
might*ga^n fcorSlice mann sceolde ge'Seon, 7 geearnian mid eadmodnysse J)a 35
ly^stlto^*"" wununge on heofone rice, pe se deofol forworhte mid modnysse.which the ^ q^^ p^ geworhte senile mann of lame, 7 him on able(o)w gast,
25 MS. ne ne genydde,
26 MS. ne ne com.
THE OLD ENGLISH CATO 6
7 hine geliffaeste, 7 he wearcS j^a mann gesceapen on sawle 7 on de-vil lost
lichame ; 7 God him gesette name Adam, 7 he wses ]3a sume hwile pride. God
anstandende. God J^a hine gebrohte on neorxenewange, 7 hine man Adam.
Jjser gelogode, ac he wearS J^urh deofles swicdome ut adraefd.
II
5 EMB CLJENNYSSE pE GEHADEDE MJEN HEALDEN.
Tr^LFIlIC abbod gret Sigefyr'S freondlice. Me is gessed, ^ |3u a fragment
-^-'-'ssedest beo me, ft ic oSer tsehte on ^noliscen gewriten, otSer letter toi-T ^ ^ r 1 T^ Sigefyracon-eower ancor set ham mid eow tseho, for J^an J^e he swutelice seego, ceming the
f hit seo alefd, f masssepreostes wel moten wifigen, 7 mine gewriten priestsr
10 wi'Scwe'SeS ]?ysen. Nu secge ic pe, leofe man, f me is laS to tselen
aegne Godes freond, gyf he Godes riht drifS.
Ill
[Fol. 7 a] [THE OLD ENGLISH CATO.]
ll/I ANN sceal ]3urh his modes snoternysse hine sylfne geglengen Laws for the
-to wisre lare. Ne beo J?u to slsepel ne to idelgeorne, for Jjan Be neither
15 pe slsep 7 idel fedecS unSeawes 7 unhaele ]:8es lichamen. We slothful.
cwe'SeS f f seo betst setforen Gode, f man seo gescadwis 7 geme-
tigen cunne segSer gea his spsece gea his swige, 7 wyte hweenne he
gespecan habbe and hweenne him geandswerod seo. ponne pn When thou
o'Serne mann tsele, j^onne geSsenc ]?u $ nan man nis lehterleas. another,
20 peh ]3in wif hwsene to pe gewreige, ne gelef pn hire to raSe, that no man
for Jjan heo wyrc'S hire oft manege to feond, for pan pe heo '^ *"
bycS ]3an hlaforde holdre pione hire, for |?an heo hate's oft ^ fse hlaford lufe'S. Ne flit ]7u wi'S anwillne man ne wiS ofer- Quarrel not
spsecne. Manegan is forgyfen f he specan maeg 7 swy'Se feawen obstinate
25 f heo syn gescadwise. Wyte |?8es mare ]?anc pe pn habbe, pione
pses pe pe man behate. paer lyt gehaten byS, pser by'S lyt leane.
Ne beo pu. to anwille, for ]?an pe is lihtlicre, f pn seo mid rihte
ofertaled, Jjone [fol. 7 b] pu ofertalie o'Serne mid woge. f byS se
mseste wurSscipe, f man cunne riht gecnawen, 7 hit ]?onne wylle
30 ge'Safigen. Spec offer emb ocSres mannes weldseden, bone emb bine Speak more
^ often of theagene 7 cyo pa manega mannen. Donne ()3u) eald seo 7 manegra good deeds
ealdre cwides 7 lare geacsod habbe, gedo heo ponne J^an gingren to than of
„ thine owh.B 2
4 EAKLY ENGLISH HOMILIES
ifthonart wytene. Deh J)e man hwylces yfeles belige, 7 Ipn Ipe unscyldigne
heed not'the wyte, ne rech J?u hwset heo rseden ocSSe runigen, heo beteo'S pe ]?8es
speak^of l^^^^^o sylfe ]73ence'5. Donne pn gesaeligest beo, ge'Saenc Iponne Jiset
^^" pn muge pa gesselSen ea'Se ge'Soligen, gyf heo pe on becumen, for
]3an pe se eende 7 f anginn ue byS eallue weig gelice. Ne hope |3U 5
to oSres mannes deacSe, uncu'S hwa le'ngest libbe. Deh pe earm
freond lytel sylle, nym hit to mycele ]?ance. Gyf ]5U earm wur'Se,
geSeenc f J^u hit eaSe getSolige, geSsenc f ]5in moder pe hnacodne
Have not gebser. Ne ondrsed bu be deacS to swySe, ne leofe?) man nahttoo much ° ,
.
fear of death, myriges ]:a hwyle pe he him ondrsett. Ne forgitt pa bine ]?eh 10
it not alto- ealne, belseste bu bornige bees ecen lifes. Gyf be man mid yfelangether, lest .
-
^ _thou lose geleanige ^ ^ )5U to go[fol. 8 ajde do, ne wyt J)u hit na Gode, ac
warne pe sylfen. pe faestere man gehealt f f he hsefS, gyf he him
ondrsett, f hit setsceote. peo man dselS sparlice, pe man nele f hit
forberste. Gyf pa beam babbe, laer heo ]?a craeftes, f heo mugen 15
beo ]5an libben. Uncu'S, hwu heom set sehte getide. Craeft byS
betre J)one aeht. Ne gehat pn nan ping twygge. Hwat sceal hit
pe eft gehaten bute hit wsere ser alogen ] Ne becep p\i J^in witod
Be more on wen. Wvte mare banc bses be bu habbe bone bges be bu wene.thankful for ^^, "^
-, J^ i^iPwhat thou Ne beo pu to weamod. Of eorsunge cumo hatunge, 7 01 J^aere 20
for what geSwaernysse lufe; 7 j^aer ]:aer p\i nede eorsigen scule, gemetega f
pectest. |3eh. Forber oS f |)u eaSe wrecan muge. Ge'Syld bycS mihtene maest.
Help aeigSer gea cu'Sen gea uncu(5en, Jjser ]?u muge ; uncuS hware
Desire not hwa oSres be'Surfe. Ne wilne ba ofer binne mae'Se to wytene embto know too , „ . . Jt'Tmuch of J3a heofonhce J^ing, for |?u eart eorohc mann, axe pe embe ]?an. 25
matters. Ne beo ]?u on ]?inre eorre to ofermodig, for mod adwele<5 ]?one
mann, f he ne maeg riht gecnawen. Beo gehealden on |?an pe pu
habbe. [fob 8 b] Unpleolucar man row© mid lytle bate on lytle
watere J^one mid mycelan scipe on mycele waetere. Ne wen |:'U
ua, f se yfele alit godes gestreone mid his yfele, for ]3an ]?eh hit 30
same hwile forholen beo, hit wurS eft (a) bemeldod. ponne pe
Be consider- tober'S wi'S unspediOTe maenn bone bu sylf beo, forber him 7ate towards ^ > , / ^ . -, ^ !men less geoaenc p wel oft man ofercumo pone pe bme aer oiercom, swa manthan thyself, ou ealden bigspellan cwySS, ' Hwilen byS esnes tid, hwilen o'Sres.'
Ne sech pxx. ua ]?urh hlotes hwu pe gelimpen scule, ac do swa 35
pu betst muge. Ea'Se geraedeS God his wille beo pe 7 pine J?earfe,
peh he hit pe aer ne secge.
4 gesselSen] Cot. MS. Julius A. 2 unsselSa. 11 ])ornige] Julius A. 2 Solie.
22 06] Julius A. 2 oft. 34 esnes] So Julius A. 2.
THE OLD ENGLISH CATO 5
Forlast-fbu nabTae to oSres mannes gode ande, for bu swaencst Desire not
at. , 1 • anotherpe sylien swyoer pone nine. man's pos-
Ne beo Tpn to ormod, peh. "pe beo unriht gedemed. Lyt manna
byt5 lange gefagen Jjses Jje beo ocSren setwrsenc'S. Gyf pu wiS hwan6 saca bagfdest, 7 gyt ])onne gesemed wseron, ne eetwit Ipn eft J^a
ealde saca, bute he beo eft geneowed habbe.
Ne do J5u na'Ser, ne pe sylfen ne here, ne pe sylfen ne leh ; Praise not
seig'Ser ]?3ere is dysigre manna peaw, pe swinca'S sefter idele gelpe. the foolish^
pset is Jieh -v\'ise[fol. 9 a]dom, f wis mann Isete dysig, y f is *> mpeste va^nglory!*^
10 dysig, f dysig man Isete wisedom. Swa mann mare speech, swa him
lass manna gelefe'5. Gyf ]7u bwaet on Jpin druncan misdo, ne wit
J3U hit na j^ser drince, for ]?an ]5u his weolde j^e sylf. Nafe |7u to
yfel ellen, )?eh pe hwylc unwille on becume. Oft brync'S seo wyrd
]?one wille, pe eft byS andergelde.
15 Ne wur'Se j^e neefre swa wa, f Jjii pe ne wene betere, for J?an J^e Choose no
se wene be ne Isett nsefre forwurSen. Ne ceos J?u nsenne mann possessions
beo his sehte, ne |?in agen ne amerr. Manig man hsef cS mycel fex on not thine
forheafde 7 gewur^S Jjeh fserlice calow.*'^^'
Bisne pe beo sume maen, for |7an pe selces mannes lif by'S sumes
20 lare 7 forbisne. Ne forswige ]?'a na f untsele gedon beo, J»el3este
msen wenen f hit pe lichige. Gyf pe man for rihtre scylde
brochige, geSole hit wel 7 beo his wel ge'Saefe. Spec J^e gemsetlice
7 eac swa gebser, J^elasst man pe leasunge teo, jjeer ]?u wene, f ]?u
]3ine cyste habbe, 7 pn. pe senigre wille wene. Ne hlyst |?u na Heed not an
25 unscadwises mannes word, for ]?an pe manig man hsefS ]?one j^eaw, able man,
$ he ne cann nytt specan [fol. 9 b] 7 na'Selses ne mseig swigigen. weeping of
Hit byS dysig $ man speca ser, ]?one he J)3ence. Ne rece ]5u na ^oman7
weamodes wifes wopes, for ]?an heo pe |?0enc'S oft mid hire wope
beswican. Ne ondrsed pa pe deacS to swy'Se for nanre Avite, J^eh he
30 pe full god ne ]3yncce, he by]? selces yfeles sende 7 ne cumcS he naefre
ma. Forsih j^ysser wurlde wlsence, gyf |?u wylle beon welig on
j^inen mode. For |?an pa pe ]7as welen gitsige'5, by'S simle weedle 7eremingas on heora mode. Ac beo gehealden on l^ine gecynde,
]powne hgefest pu sefre genoh. Gyf ]?u ]?in agen amerre, ne wit p\x
35 hit na Gode, ac warne pe sylfen. Bruc J^inre sehte J^ahwile Enjoy thy
]5e ]3u hal seo. Se nnhale gitsei'e ah f feoh, 7 ne ah bine sylfne. whilst thou
Ge'Sole J^ines hlafordes 7 ]?ines lar'Seawes eorre 7 his word, J)eh he
pe cide. Gyf j^e pjnce f ]?u towrsene sy, witf>
j^inre ceola, for
4 MS. odren.
b EARLY ENGLISH HOMILIES
J)an seo ceola is J^eere wambe freoncl, J^anen Ipe cnme'S pa. unnytte
lustes. Dysig mann him ondraett nietes 7 ne ondraett f)one mann,
If thou hast Jje him teale leer's. Gyf J^a straegnccSe habbe, bruc Jjsere to nytte.
use it profit- Gyf }5U [fol. 10 a] wylle godne blyse habben, ne fagene ])a nanes
yfeles. Leoriie sethweige, peh Ipe J^ine welen forlseten, ne forlsete 5
J)e na j^in crseft. Ne beo ]?u na oferspsece, ac hlyst selces mannes
wordan swy'Se georne, for }>an ]5a word geopenigeS selces maunes
wille 7 his J^eawes, ]5eh he heo hwilen behelige. Gyf })u hwylcne
crseffc cunne, bega }?one georne. Swa swa sorge 7 embhogen
Ever learn geecetS mannes mod, swa geecS se crasft his are. Leorne sefre 10from the . - . ^ , , . -^v i
wise, so that gethweige set pan wiseu, f pu muge Iseren pa unwise ; seioer psere
teach the is swySe nytt weorc 7 gerisendlic. Gyf Ipa wylle hal beon, drinc
Ipe gedseftlice ; selc oferfylle 7 selc idel fett unhsele. 'Ne Iset pn na
unlofed f Jju swutele ongyte f f licwur'Se seo;paev J)e aht twenige,
lofe f gemettlice, J^elseste }?e man leasunge teo. Ne treowwe ]?u na 15
smylte waetere, ne bilewitne mann ne forsih. Oft stille wseter staSe
brecaS. Onginn f Ipe to onhagige. Treowlicre hit is beo staSe to
rowen, Iponne ut on sse to segeligen. Gyf pe set hwylcen gesselSen
tossele, acse Ipe, hweSer senigen ser swylc gesselde, Iponne miht
Quarrel not [fol. 10 b] ]7u hit Ipe eS ge(5oligen, Ne flit J^u na wiS rihtwisen 20
righteous msenn 7 wi'S unscyldigne, for pan pe God wrecS unrihte domes.
cent. Deh pe J?in eald gefere abelge, ne forgyt ]5U, gyf he pe sefre ser
gecwemde. Ere mid ]7inen oxen, 7 offre mid J)inre recele. Dysige
byS pa msen, pe weneS, f heo God gecwemen, ponne heo cwelleS
heora oxen. ^Ice dseige J)u byst on (roSe) wene, selce dseige p\x 25
scealt Gode Jjancigeu }>iues lifes. peh pe manig man herige, ne
gelef J)u heom to wel, ac geSsenc pe sylf hwset hit soSes seo, Iset pe
sceomigen pses hlysen. Gyf j^e man onlige, fsegene ]3ses, gyf pe
man so]7 secge, 7 ]?eh gemetelice. Mseng pa blisse wiS ]?a unrot-
nysse, for ]7an gyf heora aSer bytS aht lange buten oSre, ponne is 30
hit ungemsete, 7 ]3u miht pe uneaSe aberen, J)9ss pe ]?e on becumS,
for ]7an heora naSer ne mseig beon seltsewe buten oSren, J^e ma pe
wset mseig beon buten drygen, ocSSe wearm buten cealden, oSSe
Studymany liht bute beostren. Leorne manige bech 7geher manig spell, wytebooks, but -ni -iv in-know what peh hwylcen pu geleien scuie. ieale writeo msen ungeleanices. 35
Ne merr eall f pn habbe, pelseste j^e beSearfe to oSres mannes.
[fol. 11a] Ne recc ]?u toswySe, hwu seo wyrd wandrige. Se pe
25 on (notJe) Cotton MS. Julius A. 2. [J51]ce daeje })a byst unnit jif nelfc
Gode Jjancian Synes lifes. wene] 27 MS. his soSeat] Jtilius A. 2 Jjses
soSes. Ist] Julius A. 2 Ires. 36 MS. beSeurfe.
THE OLD ENGLISH CATO 7
fullice ]3as wurld forsicS, ne ondrset he deaS swy'Se. Donne hit He wha
sefre geSwserest seo, ondrsed J?e ])onne ungeSwsernysse, 7 ponne hit the worid,
Ipe frecnest seo, wen pe ponne frofre 7 selre. Beo pe sefre getre- greaUy fear
owre, pone pe man to gelefe, J^elaeste msen wenen, f p\i nane ^^ '
5 [treow^e] nabbe bute wiS hlysen. Se pe him eallne weig ondrsett,
se byS swylce he beo ealne weig cwellende. Gyf pn pe wylle don
maniges betere, ponne do J^u anes wyrse. Gyf ]?u wylle, f pe
manige olsechien, ponne oleece Jju anen georne. Gyf J?u nelle nanen
olsecen, forlaet ponne call, f pn age, bute wiste 7 gewseden 7 tolen
10 to swylce weorca, swylce pn cunne. Olaece ponne Goden ana 7 ne piease God
wilne ponne nanes mannes olsecunge. Gyf ]7u wylt aet manega desfre no
mannen habben f f pe Ilea's, pn scealt eac set manegan habben f pe flattery.
mislicaS. Gyf })u wylt set anen msen habben f pe licaS, pn scealt
him oft ge'Safigen J pe ne Ilea's. Ne scealt ]7U set manega mannen
15 heora god habben, bute pu muge hwilen heora yfel ge'Safigen, for
]3an pe nan J'ing nis full god bute God ane. Ster ]7eh selces yfeles,
swa )?u swy'Sest muge, swa ]7eh, f J)u hit to wyrrsen ne [fol. lib]
gebringe. Ne byS -p yfel to nahten gebett, j^e by'S to wyrsen
gebroht. Gemetnysse by'S ednysse. Gyf senig man by'S a Se
20 wurSere, pe hine manig wis man forsic'S, ponne byS selc dysig manpe unwur(5re, a Se he mare rice hsefe'S. On selcere ea swa wyrse
fordes swa betere fisces. HweSer sceal cepinge pe lofigen, pe se pe
heo syllen sceall, pe se pe heo byggen wyle 'I Wa Jjsere Jjeode, pe woe to the
hsefS sel'Seodigne cyng, ungemetfsestne, feohgeorne 7 unmildheortne, have a^
25 for on ]?sere J^eode by'S his gitsung 7 his modes gnornung on his kin^^^
earde. Se pe anwealdes wilne'S ofer his hlaford, for twam ])ingen
he his willne'S : oSer for he wyle ]:)one hlafo.rd lecgen anunder hine
7 setligen him raid ]3an, f he sylf sitte pe ufer ; o'S'Se he wyle ]7one
hlaford habben up ofer hine sylfne 7 stigen him sylf sefter 7 eac
30 onhangigen, scufen peh simle }x)ne hlaford beforen. Ne acse j^u^gj-^^
nanre wicce rsedes, ne sech ]?u riht set deaden. SoSlice God counseir'^*
ascune'S swylce Jjing. Ne nym ]5u medsceattes, for heo ablsende'S
wisra manna ge'Sancas 7 wsende'S rihtwisra word.
3 selre] Julius A. 2 gesaelSa.
5 treowSe is from Trinity Coll. Camb. MS. B. 9. 17.
» EARLY ENGLISH HOMILIES
IV
[Fol. 12 a] [THE CATHOLIC FAITH.]
There is one AN Scj^pcnd IS ealra J>ingen, geseowenlicre 7 ungeseowenlicre;
aiHh?ngs, -^-^j we sculen on hine gelefen, for jjan ]?e lie is BO'S God 7 ane
God!'^ ^ iElmihtig, se ]5e nsefre ne ongann, ne nan anginn nsefde, ac he sylf
is angin, 7 lie eallen gesceaften anginn 7 ordfrumen forgeaf,•fheo 5
beon mihten, 7 f heo hsefden agene gecynde, swa swa hit Jjsere
godcundlice fadunge gelicode. Engles he worhte, ]?a synd gastes, 7nabbe'S nsenne lichame. Msenn he gescop mid gaste 7 mid lichame.
Nytene 7 deor, fisces 7 fugeles he gescop on flsesce buten sawle.
Mannen he sealde uprihtne gang, ]?a nytene he let gan alotene, 10
Mannen he forgeaf hlaf to bigleofe 7 ]?an nytene gsers. Nu magen
ge, gebro'Sre, understanden, gyf ge wylleS •^ twa J^ing synden, an is
All things Scyppend, o'Ser is gesceafte. He is Scyppend, se J^e gescop 7
and earth geworhte ealle ]5ing of nahte, f is gesceafte;f
se so'Se Scyppend
created out^ gescop, ^ synd serest heofones, 7 sengles J>e on heofone wunige'S, 7 15
of nothing, gy^'gen ]?as eor^e mid ealle J'a?* ]3e hire on eardige'S, 7 see raid alle
})aw J)e hire on swimme^. Nu synden ealle j^as {^ing mid ane name
gengemnede, gesceafte. [fol. 12 b] Heo nseren sefre wunigende, ac
God heo gescop. pa gesceafte synd feala. An is se Scyppend, Jje
heo ealle gescop, se ane is JElmihtig God. He waes sefre, 7 sefre 20
by'S ]?urhAvun}gende on him sylfen 7 ]?urh hine sylfne. Gyf he
ongunne 7 angin hsefde, bute tweon ne mihte he beon JElmihtig
God. SoSlice ^ gesceaft J?e ongann 7 gescapen is, nsefS nane
Every being godcundnysse, For]3y selc edwiste jj ^ God nis, f is gesceafte; 7 ^
God'^is^^ ^^
^ gesceafte nis, ^ is God. Se God wane's on J^rynnysse untodse- 25
and^every- l^dlic, 7 on annysse anre godcundnysse. SoSlice oSer is se Feeder,
is'ncrt^^^*'^o^er is se Sune, o'Ser is se Halge Gast ; ac ]?eh hweSere ne synd
Creation is ^^ ^Imihtige Godes, ac an ^Imihtig God. pry heo synd on
haden 7 on namen, 7 an on godcundnysse. pry, forJ^y })e se
Feeder by'S sefre Feeder, 7 se Sune by'S sefre Sune, 7 se Halge Gast 30
byS eefre Halge Gast; 7 heora nan ne awsent nsefre of Jjan pe he is.
Se Feeder is God, 7 se Sune is God, 7 se Halge Gast is God. Na]5ry Godes ac heo ealle J)ry an ^Imihtig God untodeelendlic. Godis swa mihtig ^ him nan ]?ing ne wiSstant, ne him nis nan
}?ing digele ne uncu'S. We sceawigeS )3ees mannes nebb, 7 God 55
sceawigetS his heorte. Godes [fol. 13 a] gast afande'S ealra manne
7 M.S. fandunge.
THE TEN COMMANDMENTS 9
heorten, 7 J?a J7a on hine gelefe^ 7 hine lufige?^, J^a he clsense'S 7geblisseS on his neosunge, 7 J^seve ungeleaffulre manne heorte he
forbuhS 7 onscuneS. Wyte eac seghwa, f aelc man hsef cS J^ry J>ing
on him sylfen uutodaelendlice 7 togsedere wyrecende, swa swa God God created
5 cwde'3, J)a J)a he serest mann gescop. He cwa?^, ' Uten wyrecen own7ik^-
mann to uren gelicnysse.' 7 worhte ]7a Adam to his anlicnysse. thrbody™
On hwylcen dsele hgefS se mann Godes anlicnysse on him 1 On goui!"^^
]7sere sawle, na on ]?an lichame. pses mannes sawle hsefS on hire
gecynde J>8ere Halgen prynnysse anlicnysse ; for Jian J^e heo haefS on
10 hirQ J?ry ]?ing, ^ is gemynd, 7 andgit, 7 wille. purh'fgemynd se mann
gecSaencS J?a ]?ing Jje he gehyrde, o'SSe geseh, o'SSe geleornode;]?urh
f andgit, he understant ealle ]3a J?ing J^e he gehyr'S ot5(Se gesihcJ.
On ]3an willen cumeS gecSohtes, 7 M'ord, 7 weorc, seg'Ser gea gode
gea yfele. An sawle is, 7 an lif, 7 an edwist, seo J^e hsefS j^as fjry
15 ]5ing on hire togsedere wyrecende untodaslendlice ; for ]3y Jjser
f gemynd by'S, jiaer byS'f
andgitt 7 se wille, 7 sefre heo byc5 Memory,
togse[fol. 13 b]dere. pehhwe'Sere nis nan J^aere pryre sawle, ac seo ing, and will
sawle J7urh f gemynd gemynS, }5urh ^ andgit heo understant, ]?urh soul.
jjan willen heo wyle swa hwaet swa hire Ilea's, 7 heo is j^ehhweSere
20 an sawle 7 an lif. Nu hsefS heo for ^pJ Godes anlicnysse on hire,
for J)an ])e heo hsefeS ]?ry Jjing on hire untodselendlice wyrcende.
DECALOGUM MOYSI.
"ITTE sculen cunnen gemyndelice 7 mannen eac seggen, ]>&, ten The ten
^ ' eelice word, ]?e God tsehte Moysen, 7 mid his fingre awrat on ments which
25 twam staenene tablen on ]?an monte Sinay, eallen mannen to steore, to°Mosest
gea ]?an ealden folcan J^a, gea us ]7e nu synden. ^ synden ]ja ten
beboden, Jje eac God sylf geclypode of ]?an ilcan monte mid
mycelre stsemne, to eallen J^an mannen J^e mid Moyse weeron on
Jjan westene ]3a. Ic earn ]?in God. Ic Jje alsedde of Egyptelande.
30 Nafe ]?u aelfremode godes setforen me nateshwan. ;^ is ^ forme 1. Worship
bebod, ^ we symle wurtSigen ]7one ^Imihtigne God, se J^e ane is mighty God
God, seo halige Jjrynnyse \>e ealle |?ing gescop on anre godcund- idols,
nysse, sefre rixigende, [fol. 14 a] 7 we ne sculen na wurSigen ]?a
dwollice godes. Heo ne synden na godes ac gramelice deofle.
35^ o'Ser bebod is ]?uss, ' Ne underfo J^u on idel Jsines Drihtenes 2. Take notthe Lord's
2 mannel the e written over a, name in-" vain.
10 EAKLY ENGLISH HOMILIES
3. Keep holythe Sabbathday.
4. Honourthy fatherand thymother.
5. KiUnot.
6. Commitnot adultery.
7. Steal not.
8. Be notfaithless.
name.' Se underfohS on idel his Drihtenes name, se Ipe gelefS
swa on Crist, f he sy gescapen, / nyle gelyfen f he sefre God
waBre mid his JElmibtigan Feeder on anre godcundnysse, 7 mid
J^an Halgen Gaste on anen msegn'Srymme. He nis na gesceafte ac
is soS Scyppend 7 selc gesceaft is so'Slice under'Seodd nu idelnysse, 5
f ,is awsendedlicnysse, for Ipan }?e J^a gesceaften by'S to betere J^ingan
awsende. f Jridde bebod is, ' Ge'Ssenc f Ipn gehalgige Ipone halgen
restendseig.' Under Moyses se msen halgoden Ipone Sseterdseig mid
swy'Slice wurSmynte fram J?eowtlice weorcan, f synden synnen
gewiss pe gebringa'S on J^eowte Jia pa, heo swySest bega(5, swa swa 10
se Haelend cwas^ on his halgen godspelle, 'JElc j^sere pe synnen
gewyrccS is J^sere synne J^eowwe.' We scylen gastlice healden Godes
restendseig, swa f we sylfe beon fram synnen semtige, 7 se dseig
beo gehalgod on us sylfen swa. Feale ]?ing getacneS se foressede
restendseig, ac [fol. 14 b] we healde'S nu sefter j^ses Hselendes 15
seriste J)one Sunendseig freolsne, for J)an Ipe he of deaSe aras on J)an
Easterlice Sunendseige, 7 se Sunendseig is on gescapennysse formest,
7 we sculon eac hine sefre wur'Sigen Gode to wur'Smynte on gast-
lice ]5eowdome. pas Jjreo beboden wseron on anre table awritene,
7 o'Sre seofone on o'Sre table, f feor'Se bebod is, ' Arwui'Se ]?inne 20
feeder 7 eac ]?ine moder.' Se J^e weregaS feeder oSSe moder, se is
dea'Ses scyldig sefter gastlicen andgite. God is ure Feeder, 7 his
halige gela'Sung geleafull folc is ure gastlice moder, on pisere we
by^ acsennode on Ipan halgen fulhte Gode to bearne, 7 we forJ?y
sculen God urne Feeder 7 his gastlice bryde pa, halge cirice symle 25
wurSigen.
f fifte bebod is, 'Ne ofsleh J?u manri.' f is seo mseste synn, fman mann ofslea unscyldigne, o'SSe he his sawle ofslea, gyf he hine
to synne tyht. 7 yfel by'S ]?an msenn, pe mseig helpen j^an
weedligen meenn 7 forwern'S him his godes, 7 Isett hine forfaren for 30
his uncyste. f sixte bebod is, ' Ne unriht hseme ]?u.' ^Ic psere
mannen pe [fol. 15 a] buten rihtre sewe hseme'S, he heeme'S unrihtlice.
f seofo'Se bebod is, ' ISTe stell ]5u,' for )?an j^e se pe stellS, he hsefe'S
wulfes wiche 7 na wises mannes, 7 se riche pe berepS, 7 mid
re6nysse ofsett pa, unscyldige msenn, he is soSlice wurse pone se 35
digele j^eof, for pan pe he deS openlice ^ ^ se oSer do's dearninge
symle. f ehte'Se bebod is, ' Ne beo pu leas.' Hit is so'Slice awriten,
ne by'S se lease gewite ungewitnod nateshwan, 7 se pe specS leasunge,
he sceal losigen sylf. Wa pan pe for sceatte forsylS hine sylfne,
CONCERNING TWELVE ABUSES 11
7 awgent socS to leasen 7 leas to so^en. f nigo'Se bebod is, 'Ne 9. Covet not
wilne pn oSres mannes wifes.' f teo'Se bebod is, ' Ne gewilne \)\x man's wife.
o'Sres mannes sebte.' Hit by'S riht, f segbwa;f ^ he sylf begytt
habbe, bute he his geunne oSre manne sylfwylles, 7 aeghwa ofgange 10. Covet
5 sefter Godes rihte o'Sres mannes ]?ing, oS'Se he hit forga. pas man's goods.
gesettnysse behead God ]3an folca, pe under Moysesse waeron, 7 us
pe nu synden sefter Crts^es acsennednysse.
VI
DE XII ABUSIUIS SECUNBLrM. DISPUTATIONEyWSANCTI CIPRIANI MARTYRIS.
10 "VTU synd twelf abusiua, f synd twelf unj?eawes pe we eow secge'5 There are
^^ on Leden 7 sytStSen on ^nglisc. [fol, 15 b] Duodecim abusiua
sunt secnli. Hoc est, Sapiens sine operibus bonis. Senex sine
religione. Adolescens sine obedientia. Diues sine elemosina.
Femina sine jiudicitia. Dominxis sine uirtute. Christianus con-
15 tentiosus. Pauper sujierbus. Rex iniquus. ^^-'iscopus negligens.
Plebs sine disciplina, Popnlns sine lege. Et sic suffocatxxv
iusf.icia dei.
Twelf unSeawes synden on ]?yssen wurlde to hearme eallen These vices
mannen gyf heo moten rixigen, 7 heo alecgeS rihtwisnysse 7 fione righteous-
20 geleafe amerre'S 7 mancynn gebringecS gyf heo moten to belle, f is binder
gyf se wyte beo bute gode weorcan, 7 gyf se ealde beo buten
eawfsestnysse. Se junge buten gehyrsumnysse 7 se welige buten
selmesdgeden, wif buten sydefullnysse, 7 hlaford bute mihte, 7 gyf
se cristene by'S sacfull 7 gyf ])earfe by'S modig. Gyf se cyng by'S
25 unrihtwis 7 se biscop gemeleas, f folc buten steore, o'S'Se folc
buten 88. Nu gyf se wyte by'S but[en] gode weorcan se pe o'Sre 1. The wise
mannen scolde syllen gode bisne, hwu ne byS sone his lare ]3an good works.
Isewede mannen unwurS, gyf he sylf nyle don, swa swa he heom
to done tseh'S 1 Ne by'S se lare freomful, gyf se larSeaw mid
30 weorcan towurpS his bodunge. Eft gyf [fol. 16 a] se lar'Seaw
dweleS, hwa by'S his lar'Seaw sySSen 1 Gyf "^ eage ablindeS, ne
by'S seo hand lochigende. Se ealde mann pe by'S buten sewfsestnysse 2. The old
byS J)an treowwe gelic, pe leaf berS 7 blostmen, 7 nsenne wsestme religion,
ne ber'S, 7 by'S unwur'S his hlaforde. Hwset by'S sefre swa stuntlic,
35 swa f se ealde nelle his mod to Gode gewsenden mid goden inge-
12 EARLY ENGLISH HOMILIES
hyde, J>onne his lymen hym cytSe'S f he ne bytS cwica lange 1 Junge
mannen mseig tweonigen hwe'Ser heo moten libben, 7 se ealde raseig
wyten gewiss him Jjone deaS. j^an ealden is to warnigen wiS ])a
yfele ge^ohtes, for ]?an J^e seo heorte ne ealde??, ne eac seo tunge,
ac ]5as twegen dseles derige'S of psm ealden. Wyte for py se ealde 5
hwset his elde gedafenige, 7 })a J?ing forseo pe his sawle derige'S.
3-.They*'""s Se J^ridde unSeaw is on ]?yssen wurlde, f se junge mann beo buten
obedience, gehersumnysse. Unwur'S byS se on elde f him otSre msenn Ipemgeu,
se pe on jugoSe nele his eldren gehersumigen. Ure Hselend on his
jugoSe waes gehyrsum his magen, 7 his Heofonlice Feeder he 10
gehyrsumode o5 deaS. Swa swa ]?an ealden gedafonigeS dugende
]?eawes [fol. 16 b] 7 geripode syfernysse, swa gerist p&n jungan
f he habbe gehyrsumnysse 7 under'Seodnysse. Godes se beot eac f
mann arwurSige symle his feeder 7 moder mid mycelre underSeod-
4. The rich nysse, 7 gyf he heo weregaS, he byS wurSe deaSes. Se feorSe 15
charity. untSeaw is, f se welige mann beo buten selmesdseden, 7 bedigelige
his feoh, 7 geornlice healde him to hellewite. Ungesselig byS se
gitsere, pe J^urh his gesselcSe losaS, 7 for ]?an gewitegendlice ]?ingan
forwurSa on ecnysse; 7 gesselige byS symle j^a mildheorte, for pan
pe heo gemeteS j^a mildheortnysse eft. Se l^e dselS selmesse for his 20
Drihtenes lufen, se behytt his goldhord on heofone rice, ]?8er nan
sceat5e ne mseig his madmes forstelen, ac heo byS beo hundfealden ge-
There are healden him Jjser. On manegan ]?ingen man mseig wyrcen selmessen,
of alms- on sete 7 on wsete 7 on gewseden eac 7 on cumliSnysse, ^ man
cumen underfo, 7 gyf man seocne geneoseS, oSSe sarigne gefrefro'S, 25
oSSe blindne Isett, oSSe berS wanhale, o'S'Se wanhale gelsecneS,
gyf he Isecedom cann, oSSe rsed tseche'S ]7an J^e rsedes behofeS, o'5'Se
gyf he miltseS l^an msen pe hine abealh, o'6'Se gyf he geheregodne
[fol. 17 a] of hseftno'Se gedeS, o'SSe gyf he fortSfarene fere's to
byrigene ; ealle j^iss byS selmesse, 7 eac f mann beswiuge }3one SO
stunten for steore, se pe steren sceal, for ]?an pe he deS mildheort-
nysse, gyf he ]3one man gerihtlseceS. Ne liege on j?ine horde, fJ?an hafeleasen mseig freomigen to bigwisten, for J)an j^e J)u ne
bruost ane ]?inre welena ]7eh ]?u heo wolice healde. pu gaderest
ma 7 ma 7 msen cweleS hungre, 7 ]?ine welen forrotigeS setforen 35
Jjinen eagen. DoS swa swa Drihten cwas^, ' DseleS selmessen
5. Women 7 ealle J^ing eow byS clsene,' Jjiss he cw*^ on his godspelle. Se
chastity. fifte unSeaw is, f wif beo unseodefull. Unseodefull byS scame for
2i MS. cumen liSnvsse.
CONCEllNING TWELVE ABUSES 13
wuilde, 7 f unsedefulle wif bytS unwurtS on life, 7 eft asfter life nan
edlean neefS let Gode. Wisedom gerist weren 7 wifen sydefullnysse,
for ]3an seo sydefullnysse gescylt heo witS un'Seawes;
]5ser |38er Chastity
seo seodefullnysse by'S, ]?8er by'S eac clgennysse, 7 f seodefulle wif vices.
5 onscunetS gittsunge 7 ceaste ne astyret?, ac gestilletS gramen 7
forsih'S galnysse 7 grsedignysse gemetegatS. Heo heo warneS wiS
druncannysse 7 wordlunge ne lufeS. [fol. 17 b] Witodlice seo
sydefullnysse gewyllt ealle unSeawes, 7 gode j^eawes heo healt Ipe
Gode lichige'S 7 mannen. Se sixte un'Seaw is, fe se be to hlaforde 6. Eulers
; 1 • Twithout
10 beo gesett, f for modeleaste ne muge his mannen don steore, ac courage.
byS he swa mihteleas on his modes strece, f he his undercSeodden
egesigen ne dearr, ne to nane wisedome he gewissigen nele. Same
hlafordes genealaece'S ]3urh heora hlafordscipe to Gode, swa swa
Moyses se arwurcSe, ]?e to ]3an JElmihtigen spsec 7 sume on heora
15 anweald J^one ^Imihtigen graemige(S, swa swa Saul dyde, Ipe forseh
Godes hsese. Se hlaford sceal beon liSe Jjan goden 7 egefull f)an A good ruler
dysigen, f he heora dysig alecge, 7 he sceal beon wordfaest, 7 wyten true to his
hwset he clypige, hine man sceal lufigen for his liSnysse 7 pa. dysige
scylen ondrseden hine symle. Elles ne byS his gefadung ne fsest
20 ne langsum. He sceal beon swa geworht, f him witS mote specan,
7 swa hwaet swa he wreca, wreca for rihtwisnysse, na for his agene
yrre, ac for Godes ege. Hit is gewriten on bocan, f se by'5 eall
swa scyldig, se Ipe f yfel getSafotS, swa swa se [fol. 18 a] J?e hit detS,
gyf he hit gebeten maeig, 7 emb Ipa, bote ne hogeS. He sceal hine
'25 ge'Seodan mid J^eawfsestnysse to Gode, for pan pe he nane mihte
habben, ne maeig to rihte buten Godes fylste, swa swa God sylf
cwas^. Se hlaford sceal hogien f he habbe Godes fylst, 7 he oitru-
wigen ne sceal ahwar beo Godes fultume. Gyf God by'5 his
gefylste, ne by'S his mihte forseowen, for J^an pe nan mihte nis
30 buten of Gode, se pe ahefS of mixe ]3one mann pe he wyle, ]?eh
he waedle waere, 7 wyrc'S hine to ealdre. He awyrp]? ]7a modige
of heora mihte-setle, 7 ahefS pa eadmede, f eall middeneard beo
Gode underSeodd 7 be'Surfe his wuldres. Se seofotSe unSeaw is f 7. Quarrel-
se cristene mto beo sacfull. Of Cristes name is chrisiianns christians,
35 gehaten, f is se crzs^ene mann, pe on Criste is gefulhtod. Gyf
he ponne by'S sacfull, ne by'S he soSlice cristene. Nis nan mann
so'Slice cristen, bute se pe Criste geefenlaece'S. Crist sylf nolde
fliten, swa swa his Feeder cwse^ beo him, 'Efne her is min cild
36 MS. sodlice.
14 EA.RLY ENGLISH HOMILIES
pe me is swy'Se leof, 7 ic sette minne Gast so'Slice ofer hine. Ne flitt
he mid ceaste, ue saca ue astyre'S, ne on [fol. 18 b] streete ne gehyrtS
The peace- aenig mann his stsemne.' He cwasi^ eac on his godspelle, f ]?a by'S
the children Godes beam, Ipsi J?e gesibsume byo, 7 saca ne astyrigeo. bwa swa
]7a gesibsume so'Slice Godes beam byS, swa bytS eac pa sacfulle 5
so'8'lice deofles beam. Ealle we clypigecS to Gode 7 cwe'Se'S, 'Pater
noster, pvL ure feeder J?e eart on heofone.' Ac we ne mugen
habben ]?one heofonlice ecSel bute we fram eallen sacan orsorge beon.
8. /^hepoor Se ehtecSe uncSeaw is, f se ]?earefe beo modig. Manig mann nsefeS
sehte, 7 hafeS modignysse swa peh, 7 is earm for wurlde 7 ungeseelig 10
for Gode, |?07ine he arserS his mod mid modignysse ongean Gode,
7 nele on his ermtSe eadmodnysse healden. Crist cwsei? on his
'Blessed are godspelle beo J^an gastlice }?earfen, ' Beati paupeves spivitu
spirit.' g-uoniam ipsorum. est regnuva. ceZorum.* * Eadige synd ]?a ]?earfen,
J3a ]5a on gaste synd )7earfen, for ]3an pe heom byS forgyfen 15
heofonrices myrh'Se.' pa by?) ]5earfe on gaste, J)a }?a for Godes lufe
by'S eadmode, for ]?an pe, Jjses modes eadmodnysse meeig begyten
Godes rice, raSer }5one se hafonleaste ]?e of hen'Se becum'S. Witod-
lice pa. rice, J^e rihtlice libbe'S mugen beon getealde betwux Godes
[fol. 19 a] ]?earfen, gyf heo eadmodnysse habbe'5 7 oferflowednysse 20
forlsete'S, swa swa Dauid cyng c^ded beo him sylfen, ' Ego uero
egenus 7 pauper sum, Deus adiuua me.' ' Ic earn waedle 7 j^earfe,
God fylst |?u me.' Se modige ]7eai'fe, for his modes upahafennysse,
is to ricen geteald rihtlice on bocan, 7 se eadmode rice ]?eh he
^:Y°"
habbe sehte, maeig beon Godes j^earefe, gyf he Gode gecwem'S. Se 25
kings. nigo'Se un'Seaw is, f se cyng beo unrihtwis. Se cyng by'S gecoren
to ]7an pe him cySS his name. Pex we cwe'Se'S cyng, f is gecwecSen
Wissigend, for J^an pe he sceal wissigen mid wisedome his folc,
7 unriht alecgen, 7 bone geleafe arseren, j^onne byS hit earmlic
gyf he by'S unrihtAvis, for J)an pe he ne rihtlsece'S gyf he unrihtwis 30
by'S sylf. pses cynges rihtwisnysse arser'S his cynesetle, 7 Jjses folcas
A good king steora gestaSeleS his so'Sfsestnysse; f is cynges rihtwisnysse f he
righteous, mid riccetre ne ofsitte, ne earmne ne eadigne, ac selcen deme
judgements, riht. He sccal beon bewerigend wydewena 7 steopcildena, 7
tectorofthe stale alecgen, 7 forliger gewitnigen, 7 pa arlease adrsefen of 35^°°'^*
his earde, mid eallen wiccecrseft aleggen, [fol. 19 b] 7 wigelunge
ne gemen. Weotan him sculen rseden 7 he ne sceal beon
weamod. Godes mynster he sceal myndigen sefre, 7 feden Jjearfe,
7 fsestlice winnen wi'S onsigendne here, 7 healden his e'Sel.
CONCERNING TWELVE ABUSES 15
He sceal socSfseste msenn setten bim to gerefen, 7 for Gode
libben his lif rihtlice, 7 beon earfoc5 on raede 7 eadmod on
stillnysse, 7 his ofsprynge ne ge'Safige f heo arlease beon. Hesceal hine gebiddan on gesetten timen, 7 ser meeltime metes ne on-
5 byrigen. For pan pe hit is awriten, f wa j^sere Jieode pasr se cyng woe to the
bycS cild, 7 pasr pa. ealdormaenn eteS on aernemorgen uneawfsestlice. the king is a
Gyf se cyng wyle mid carfullnysse healden p& foresaede beboden, *^ * •
J)onne by'5 his rice gesundfull on life, 7 sefter life he mot fafen to
Jjan ecen for his earfo'Snysse. Gyf he ponue forsihS J^as gesett-
10 nysse 7 lare, ponne bytS his eard gehearemed foroft, seigcSer gea on
heregunga, gea on hungre, gea on cwealme, gea on wederen, gea on
wild deoran. Wyte eac se cyng hwu hit is gecweSen on bocan gyf
he rihtwisnysse ne healt, f swa swa he ahafen is on his cynesetle
toforen oSre mannen, swa he by'S genySerod on j^an nySemestan
15 witen [fol. 20 a] under j^an unrihtwisen, pe he unraedlice aer geheold.
Se teo(5e un'Seaw is, j5 se biscop beo gemeleas. Episcojpus is 19. Careless
Grechiss name,;f
is on Leden ' Speculator ', 7 on ^nglisc ' Scea-
were/ for ]?an J)e he is gesett to J^an f he ofersceawigen scule mid
his gemene pa laewede, swa swa God sylf cwde^ to Ezechiele Jian
20 witega, ' Speculatorem dedi te domui Israeles,' f is, * Ic pe gesette
to sceawere soSlice mine folca Israeles hirde, f pu gehere min word,
7 of mine mu'Se mine spsece him cy'Se.' Gyf pu J)an arleasen nelt
his arleasnysse asecgen, }?onne swelt se arlease on his arleasnysse,
7 ic ofga set pe mid gramen his blod. Gyf ]3u ponne warnest Jjone
25 arlease were, 7 he nylle gecyrren fram his synnen ]?urh J^e, he
swylt on his unrihtwisnysse 7 j?in sawle by'S alesed. Gyf se biscop
beo gemeleas ]?owne he Godes bydel is, 7 to lar'Seawe gesett ]7an
laeweden folca, ponne losige'5 feale sawlen 7 he sylf forSmid, for his
gemeleaste, ac f folc bytS gesselig ]3urh snoterne biscop, pe heom saei'S The people
30 Godes lare, 7 healt heo under Gode swa swa god herde, f heo beon when the
gehealdene, 7 he habbe pa mede. [fol. 20 b] Se aendlyfte unSeaw a good'^
is, p folc beo buten steore. Feale bycS stuntnyssen, J^aer J^aer nan ^^^^ ^^ '
steo(re) ne by'S, 7 j^ser f dysig bycS orsorh, 7 f gedwyld rixe'S, j^aer without
byS yfel to wunigen senigen wisen maenn. Beo |3an cwa?t?^ se
35 sealmwyrhte J^ysen worden clypigende, ' Apprehendite disdplinam
nequando irascatnv dovainns 7 2}QYeatis de uia iusta '; ^ is, ' Under-
fo'S steore j^elaeste God yrsige wi'S eow 7 ge ponne losigen of ]?an
rihten weige.' Eac Paulus se apostol cwse^ on his pistole, ' purh-
wunige'S on steora, 7 (ge)witodlice byS swylce forligeres, gyf ge
16 EARLY ENGLISH HOMILIES
12. Peoplewithoutlaw.
Christ Is theway, thetruth, andthe life.
God's pro-mise to thefaithful.
libbetS abuten steore.' Eft se witega Ysaias be pan ilcan cwas^.
' Quiescite agere peruerse, discite bene facere.' ' Geswica'5 |?wyr-
licre dsedon, 7 leornige?5 god to done.' Dauid cwaei?' eac, ' Declina
a malo 7 fac bonum..' ' Buh fram yfele 7 do god.' Gyf Ipu
unscae'StSig seo, gescild pe wiS yfel, 7 gyf pu. scse'SSig waere, 5
gewsend Ipe fram yfele, J^eleeste Ipn steoreleas losige on aende. Se
twelfte unSeaw is, f folc beo buten se. We ne moten nu bealden
Moyses ae on ]?an ealde wisen gefter ures Haelendes tocyme, ac we
scylen gefyllen swa swa (we) fyrmest mugen J^tes Haelendes beboden,
7 J?a by'S us for se, for ]?an j^e we byS buten bim, gyf [fol. 2 1 a] we 10
his beboden ne healde'S. Manege weges synd swa swa se wisedom
clype'S;
]?e mannen JjyncetS rihte, ac heo swa peh. gelsede'S to deaSe
on sende, pa J)a bim dyselice folgige'S. Se pe Godes se forlsett, seo
pe is ure weig, se sceal mistlice faren on manegan gedwylden.
Crist sylf is se weig, swa swa be ssede beo bim. ' Ugo sum uia 7 15
ueritas 7 uita.' ' Ic sylf earn se weig 7 soSfsestnysse 7 lif. Nan
mann ne mseig becumen to minen Heofonlice Feeder bute ]?urb
me/ Ac we by'S ]?urh Crist to heofone gebrobte, gyf we bis
biggenges bealdetS. J>a ]?a buten Godes se 7 Godes gesetnysse
libbeS, ]5a byS buten Gode sefre wunigende. Drihten sylf bebet 20
]7iss pern pe healdeS his beboden. ' JUcce ego uobiscum. sum
omnibus diebus, usque ad consummationem seculi.' ' Ic sylf beo
mid eow so'Slice ealle dagen, oS'Se gesendunge ]3ysser wurlde.' Se
Hselend us gewissige to his wille symle, f ure sawlen moten siSigen
eft to bim sefter ure life, to fan ecen life, f he ure sawlen underfo, 25
pe he assende to J^an lichamen. Sy him a wuldor 7 wurtSmynt.
Amen.
There areeightcardinalsins.
1. Greed.
VII
DE VIII P/?/NCIPALIBf;S VICIIS.
"VTU syndon ehte heafod-lehtres pe us onwinne'S swySe. An is
^^ gecwe'Sen ' Gula ', •^ is ' gifernysse ' on [fol. 21b] ^nglisc, Seo 30
detS f mann ett sei'time 7 drinc'S, o'SSe he eft to mycel nymtS on sete
oStSe on wiste, seo fordecS seigcSer gea sawle gea lichame, for ]?an pe
heo macaS ]5an msenn mycele untrumnysse, 7 to deaSe gebrinccS
mid ormseten drsencen ; be forde'S eac ]7a sawle, for ]?an J^e he sceal
synegian oft, Jjone he sylf nat hwu be fsercS for his feondlice 35
5 MS. scseddig. 32 wiate] C. C. C. C. MSS. 6 w£ete.
CONCERNING EIGHT VIRTUES 17
drsence. Se o'Ser lehter is forleger, 7 ungemetegod galnysse. Se
is geliaten ' Fornicatio \ 7 lie befylS J?one mann, 7 macaS of Cristes 2. Fornica-
lymen myltestrena lymen, 7 of Godes temple, gramena wununga.
Se Jjridde is ' Auaritia', f is seo yfele gitsung, 7 seo is wyrttrume 3. Avarice.
5 selcere wohnysse, lieo macaS reaflac 7 unrihte domes, stale 7 leasunge
7 forsworennysse, heo is helle gelic, for ]?an ]3e heo habbe'5 bute
unafylledlice grsedignysse, f he(o) fulle ne byS nsefre. Se feorSe
lehter is ' Ira ', ^ is on ^ngli[s]c ' weamodnysse ', se deS f se mann 4. Anger.
nah his modes geweald, ac macaS manslehtes 7 mycele yfela. Se
10 fifte is ' Trist/icia ', ^ is ]7ysser wurlde unrotnysse, J^one se mann 5. Sorrow.
geunrotsotS ealles to swy'Se for his sehte lyre, ]?e [fol. 22 a] he
lufode to swySe 7 citt Jjowne wi'S God, 7 his synne geecne'S. Twaunrotnysse synd, an is j^eos yfele, 7 oSer is halwende, f man for
his synnen geunrotsige. Se sixte lehter is ' Accidia' gehaten, f is 6. sioth.
15 ' asolcannysse ' o'S(5e ' slsewcSe ' on vEnglisc, ponne J)an msenn ne
lyst on his life nan god don, 7 by'S him ]7owne mycel yfel f he
ne mseig nan god don, 7 byS sefre ungeare to aelcere dugeSe. Se
seofo'Se lehter is ' Jactantia ', ^ is ' idel-gelp ' on Engliscre spsece, '• Boasting,
fionne se mann byS lofgeorn 7 mid liccetunga fear's, 7 deS for gelpe
20 EJ^ ^^ hwset dselen wyle, 7 by'S ponne se hlyse his edlean Ipaeve
dsede, 7 his wite his anbide'S on J^sere towearden weordle. Se
ehte'Se lehter is 'Superbia' gehaten, j3 is on Engli[s]c 'modignysse' 8, Pride,
gecwedon. Seo is ord 7 sende selcere synne, seo geworhte sengles to
atelicen deoflen, 7 j^one mann macaS eac, gyf he modega'S to swySe
25 ]>se,s deofles gefere, Ipe feoll ser Jjurh heo.
VIII
DE VIII VIRTUTIBi/S,
"\TU synden ehte heafodmgegna, ba mugen oferswiSen ba foresffide There are
j \ ".
o J o J eight cardi-^^ deoflen, }3urh Drihtenes fylste. An is ' Te7n2)erantia', f is nai virtues.
' geme[fol. 22 bjtegung ' on ^nglisc, f man beo gemetegod, 7 to In Je^™^®'"'
3Q mycel ne j^ygge on sete 7 on wgete, ne ser time ne gereordie.
Nyteue etaS swa ser swa heo hit habbeS, ac se gescadwise mannsceal chepen his mseles, 7 Iponne mid gescade his gesettnysse
healden, 'pootue mseig heo oferswiSen swa ]?a gifornysse. Seo o'Ser
mihte is 'Castitas', f is 'clsennysse' on ^nglisc, f se Isewede 2. Chastity.
gg hine healde buten forligere on rihten sinscipe mid gescadwis-
18 EARLY ENGLISH HOMILIES
4. Patience.
5. SpiritualBliss.
nysse, 7 se geliadode Godes j^eowe healde his clsennysse, pcnne
by'S oferswi'Sed swa eac seo galnysse. Seo }?ridde mihte is
3. Liberality. 'Zargitas', f is 'cystignysse ' on ^nglisc, j5 mann wislice aspende,
na for wurldgelpe |?a J^ing ]>& him God Isende, on Jjyssen life to
brucane. God nyle f we beon grsedige gitseres, ne eac for wurld- 5
gelpe forwurpen ure sehte, ac dselen heo mid gescade, swa swa bit
Gode lichige, 7 gyf we selmesse doS, don heo buten gelpe, Iponne
muge we swa fordon pa deofollice gitsunge. Seo feorSe mibte is
' Facientia ', j3 is ' ge'Syld ' gecwe'Sen, f se man beo ge'Syldig 7
Jjolemod for Gode, 7 lyete eefre his gewitt geweldre ]?one his eorre, 10
for pan pe se Hselend cwse^ J)uss on his godspelle, [fol. 23 a] 'In
2)atientla westra possidehitis animas uestras,' f is on .^ngliscre
spsece, 'On eowre geSylde ge habbeS cower sawle soSlicegehealden.'
Se lieofonlice wisedom cwse^T, f yrre hsefS wununge on J^ges dysigen
bosme, ponne he by'S to reedmod, 7 se ealwealdende Deme dem'S 15
sefre mid smyltnysse, pj we sculen mid ge^ylde oferswiSen f yrre.
Seo fifte mihte is ' Spiritalis leticia\ f is seo ' gastlice blisse', f
man on Gode blissige betwux unrotnysse ]?ysser reSen wurlde, swa
f we on ungelimpen (to) ormode ne beon, ne eft on gessel^'en to swy'Se
ne blissigen, 7 gyf we forleoseS |3as hlsene wurd ping, ponne scule we 20
wyten f ure wunung nis na her, ac is on heofone, gyf we hopegeS
to Gode; J^ider we sculen efstan of J^ysser earfoSnysse mid gastlicre
blisse, J>onne by'S seo unrotnysse mid eallen oferswiSed mid uren
getSykle. Seo sixte mihte is ' Instantia honi 02)eYis', f is ' anrsed-
nysse godes weorcas '. Gyf we byS anrsede on uren gode weorcan, 25
]3onne muge we oferswi'Sen pa asolcannysse, swa for ]7an pe hit byS
langsum bisemser, gyf ure lif byS unnytt here. Seo seofoSe mihte
[fol. 23 b] is seo so'Se lufe to Gode, f we on gode weorcan Godes
lufe cepen, na ideles gelpes pe him is andssete ; ac uten don
selmesse swa swa he us teehte, Gode to lofe, na us to hlysan; f God 30
sy geherod on uren gode weorcan, 7 se idele gelp us beo sefre
8. Humility. unwurS. Seo ehteSe mihte is seo soSe eadmodnysse, gea to Gode
gea to mannen, mid modes hlutternysse, for pan se pe byS wis, ne
by'S he naefre modig. On hwan mseig se man modegien J^eh he
wylle, ne mseig he on geSingc?en, for ]?an pe feala synd ge'Sungenre. 35
Ne mseig he on his sehte, for ]?an pe he his ajndedaeig nat, ne on
nana J?ingan he ne mseig modegigen gyf he wis by'S. Nu ge
habbe'S geherd hwu l^as halge msegn oferswi'SeS }7a lehtres, pe
13 MS. heower.
6. Persever-ance in goodworks.
7. Charity.
CONCERNING ST. JOHN THE BAPTIST 19
cleofol besawS on us, 7 gyf we nylleS lieo oferswiSen, heo bessencetS
us on belle. "We mugen Ipnvh Godes fylst j^a feondlice lebtres mid
gecampe oferwinnen gyf we chenlice fibte'6, 7 babbe'S us on sende
Jjone ece wurSment a mid Gode sylfen gyf we swinca'S nu ber.
IX
5 OF S. JOHANNB BAPTISTE.
OE godspellere Lucas, awrat on Cristes becb beo acsennednysse ''?^,'^°^''^^
^ffol. 24 al Jobanwes bses fulbteres, buss cweSende, ' Sura concerningL J
.
^. . \ ^i" John the
aewfsest Godes J^eign wses gebaten Zacbarias. His gebedde wses Baptist,
gecegd Elisabetb. Heo bute wseron ribtwise setforen Gode, on bis
10 bebodan 7 ribtwisnysse for'Ssteppende buten tale. Nfes beom cild
gemsene, for ]?an pe Elisabetb wses untemende 7 beo bute wseron j^a
forwerode. Hit gelamp set sumen ssele •^ Zacharias eode into
Godes temple, ]?a mid J^an j^e he on bis gebeden stod, bim seteowde
Godes bebsengel Gabriel 7 bim to cwde^, " Ne beo }3u afyrbt ^abrleltold
15 Zacharia, se vElmibtige Wealdend be bet cy'Sen, ft he geberde bine God would'
_° -f J ' J- & r grant him a
bene, 7 bin wif sceal acsennen sune, 7 bu gecegst his name Johannes, son, -who'
'.
/ J ^ o. ^ should be
hit J^e byo mycel blisse 7 manega on his acsennednysse fagenigeo. called John.
He byS msere setforen Gode, ne sebyrige'S he wines drsenc, ne nan
Jisere wseten j^e msen of druncnigeS. He byS afylled mid j^an
20 Halgen Gaste on his moder inno'Se. He gebegS feole Ipsss folcas
Israeles to Gode, 7 be forstepS his Drihtene on gaste 7 mihte Ipses
witegan Helian, ^ he geSwserlsece fsedera heortan to heora bearnen,
7 ^ he gebege J^a ungeleaffulle to rihtwi[fol. 24 b]sen snoternyssen
7 fulfremod folc Gode gearchigen." Zacharias him andwyrde,
25 " Hwu mseig ic J^ine worden gelefen, for J^an Ipe Avyt synden
forwerede to bearnes gestreone 1 " Se sengel cwas^, " Ic earn Godes
hebgengel, 7 dseighwamlice ic stande setforen bis gesih'Se 7 he messende to be biss to cySene. Nu for binre ungeleaffullnysse beobu Zacharias
r J •! r » J r made dumodumb oSSet min , bodung gefyllod sy." He ba adumbode 7 swa because of
^ o J J y / ^ his unbelief,
30 unspechinde bam gewende. pa sefter feawe dagen geecnode his
wif Elisabetb 7 on gefylledre time sune acsennde. Hire gesib-
blinges 7 nehgebures Jises fsegenoden, 7 wolden })an cilde name
gescyppen Zacharias, ac seo ealde csennestre Elisabeth wi'Scwoe^
Jjan magen,. " Ac beo he gecegd Johannes." Heo andwyrden,
» 4 MS. wurSmment.
c 2
20 EARLY ENGLISH HOMILIES
The fatherwrote, 'Hisname is
John ', andhis tonguewas loosed.
"Hwy wiScwedst pa uren geSeahten'? Nis nan mann on
pinve msei'Se Johannes gehaten." Heo Ipa becnedan Ip&n dumben
feeder liwset him beo Jjan ge'Subte. Se feeder ]7a awrat, His name
is Johannes, pa mid lpa,n ge write wear's his muS geopenod
7 his tunge unbunden to rihtre spsece. Hwset pa, asprang mycel 5
(h)oge ofer heora nehgebures 7 f wunder wearS swySe gewidmsersod
7 cwse^ seighwa [fol. 25 a] on his geSanca, " Hweet wenst pn f J^iss
cild beon wylle 1" Codes mihte soSlice wses mid ]?an cilde 7 se feeder
wear's mid ]7an Hselgen Gaste afyllod 7 witegende herede God,
" Seo gebletsod Drihten Israele God, for |)an pe he geneosode his folc 10
7 alesde." pset cild Jjeah, 7 wees gestrangod mid Godes gaste. pa
]?a he gewittig wses, he forbeali ]30es folcas neaweste 7 werldlice
unSeawes 7 wunede on westene oS fuUen wsestme. Eall his reaf
wees gewefen of olfeudes hseren, his bigleofe waes stiSlic ; ne dranc
he wines drsenc ne nanes gemsengedes wseten, ne gebrowenes. 15
Ofet hine fedde, 7 wude hunig, 7 oSre waclice j^ing.'
IN FESTO SANCTI PETRI APOSTOLI.
Venit Jesus in partes Cesaree Fhilippi. 7 reZiqua.
Tlie words of "{l/rATHEUS se godspellere awrat on Jjsere godspeliice gesettnysse,
coiicerning buss cweSende' Drihten com to anre burhscire, be is gehaten 20Christ. . . .
'JOCesarea Philippi, 7 befran his gingre hwu msen beo him cwiddedan.
Heoandsvveredan, "Sume maen cweSeS f ]3u seo Johaoines se fulhtere,
sume secgeS f J)u seo Helias, sume Jeremias, oSSe sum oSer witega."
Se Hselend j^a cwae^, " Hwset secge ge f ic seo ?" Petrus him
andswevode, " pu eart [fol. 25 b] Crist, j?8es lyfigenden Godes Sune." 25
Drihten him cwae^ to andswere, " Eadig eart ]?u Simon, culfre
beam, for ]5an pe flsesc ne blod pe ne onwreah ]?as geleafe, ac min
Feeder se pe on heofone is. Ic pe secge, f ]3u eart steenen, 7 ofer
J)ysne stan [ic tymbrijge mine cirice, 7 helle gaten naht ne mugen
ongean heo. Ic beteece pe heofonrices ceegen; 7 swa hweet swa J^u 3.0
bintst on eor'Sen, f byS gebunden on heofone, 7 swa hwset swa ]5u
unbin[t]st on eorSen, f byS unbunden on heofonen."'
29 ic tymbrige isfrom Camh. MS., Camb, Univ. Lib. In MS. Vesp. there
is an erasure, hut ge is visible.
' Thou artthe Christ,the Son ofthe livingGod.'
CONCERNING JAMES, THE BROTHER OF JOHN 21
XI
OP JACOBE, JOHANNES BRODER.
BMT Judeissce folc brohte pan hundredes ealdren feo. for pj f The Jews
heo mosten Jacoben swa ateon swa lieo wolden, 7 he heom j^aes andim-
leafe sealden. Heo genamen bine pa 7 bine gebseften. pa wear's him.
5 mycel geflit betwux ]?an cristenan 7 J?an bseSeBan. pa cwae^ sum
•p bit ribt wsere jp man Isedde Jacoben forS to beora gesamnunge, 7geberdan bis word sefter beora se, 7 man dyde pa swa. pa cweedon
pa sunderbalgen to Jacobe, ' Hwy bodest ]5u pone Hselend, pe
wses abangen, swa swa we ealle wyten, betwux ]?an sce'S'Sen 1
'
10 Jacobus [fol. 26 a] soSlice wses afylled mid ]?an Halgen Gaste, 7 James -was
beom to cwae^, ' GebyreS nu broSre ]?a leofeste, ge pe telleS eow the Holy
beon Abrabames beam. Ure Drihten bebet Abrabame ure feeder said, 'Listen
f on his saede by'S yrfeweardod ealle ]?eoden. SoSlice bis seed nses recAonyOTir"
na ofer Ismaele, ac ofer Isaac, swa swa God sylf cwdecf to the^children
15 Abrabame, "On Isaac byS ]?in seed geceged," 7 socSlice ure feeder"f Abraham.'
Abraham wses geteald to Godes freond ser J^an pe be embsny'Sen
waere, 7 ser ]?an j^e he freolsdseig wurcSode, 7 ser j^an pe he senige
godcunde se cuSe 0(560 wyste. Gyf J^onne Abraham is geworden
Godes freond gelyfende, hwy mycele swySere byS se Godes feond
20 pe ne gelyfS on bine 1' pa Judees cwsedon, ' Hwset is se pe ne
gelefS on God 1' Jacobws andswerode, ' Se pe ne gelefS ^ on
Abrabames cynne byS geerfeweard ealle {^eode, 7 se pe ne gelyfS pMoyses cwse'Se to his folca, " God awec'5 eow mycelne wytega 7 maerne
of eower gebroSren, (7) j^one ge scylan geheren on eallen J^ingan
25 swa swa me on ]3an J^e he eow bebeott." piss he forewitegode }7urb
God sylfne 7 ]?urb his wissunge. [fol. 26 b] Eft Isaias fore- isaias pro-
Avytegode beo ures Dribtenes tocyme 7 cwae^, " Efne mseden by'5 coming of
"
geeacnod on innoSe, 7 csenS cild, 7 his name by'S Emmanuel, ]> is on ^^ °^ '
smeagunga, God ,sy mid us." Eft Jeremias cwde3, "Eala ]5u
30 Jerwsalera, efne Jjin alesend cumS 7 j?iss by'S his tacne. Blinde
eagen he onlihteS, 7 deafen be forgyfS gebyrnysse, 7 mid his stefne
he awecS deade to life." Eft Ezechiel se wytega cwy'S'S, " Eala ]:u
Syon, J^in king cum(S 7 j^e gesta'Sele'S." Daniel soSlice cwdeff, " Swa
swa mannes-bearn God cumS to mannen, 7 he geahnecS him ealdor-
9 MS. scedSen. • 15 MS. sodlice.
22 EAELY ENGLISH HOMILIES
God said toDavid, ' Ofthe fruit ofthy bodyshall I setupon thythrone.
'
' My flesh
resteth inhope,becauseThou wiltnot leave mysoul in hell,
nor sufferThy HolyOne to seecorruption.'
St. Jamessaid, ' I praythat everyone of yourepent youof yoursins.'
domes 7 ealle mihten," 7 so'Slice se Halga Gast clypode ]7urh Dauid
7 Jjuss cwas^, " Min Drihten cwae^ to mine Drihtene, pu eart min
bearn for ]9an ic pe todseig assende to mannen." Eft fseder stsefne
waes gehj^rd of heofone ]?uss cweSende, " He gecegS me his fteder
7 ic liine asette ofer eallen eor'Slice kingen." To Dauiden sylfen 5
God cwdecf, " Of wEestme ]?ines innoSes ic sette ofer jpinne hehsetle."
Beo his ]?rowuuge so'Slice Isaias se witega cwas^, " Swa swa
unscaSig lamb God wees gelsedd to siege." Eft Dauid cwae^ ]?urh
Ipone Halgen Gast, " Heo adrifen mine handen 7 mine [fol. 27 a] fet
7 gerimdan ealle mine ban. Heo soSlice me ymbsceawodan 7 me 10
beheoldan 7 todaeldan min reaf 7 hluten heom betwynen." Eft on
o'Sre stowe se witega cwae^ beo ures Drihtenes J^rowunge, " Heo
ssenden on minne mete gealle 7 on minne disenc eced." Beo his
dea'Se soSlice is gecwe'Sen, " Min flsesc restecS on hyhte, for J^an pe
pu ne forlsetest mine sawle on helle, ne J?u ne leetest J^ine halgen 15
geseon nana brosnunge." Eft beo his seriste he sylf cwdeff to his
Feeder, "Ic arise of deaSe 7 ic cume to pe 7 mid pe wunige, 7 for
weedlena ermSen 7 for heofunga Jiearefena ic arise of deaSe " cwas^
Drihten. Beo his upastigennysse is awriten so'Slice f," He asteah
on hehnysse 7 ]?a gehsefte he gelaedde of hseftnysse " 7 eft, " He 20
asteah ofer cherubin ]?an sengle werode 7 swa fleah on heofones."
Eft Anna, Samneles moder, cwas^, " Drihten asteah geond heofones
7 his mihte ateowde," 7 manege oSre gecySnysse synd gewritene on
|?8ere se beo nres Drihtenes upstige to heofone, 7 he nu sitt set his
Feeder swySre, 7 Gum's to demen cwican 7 deaden swa swa se 25
wi[fol. 27 b]tega cwse^, " Ure Drihten Crist witodlice cumS, 7 he
nane swige'S, 7 fyr on his ansyne beorn'S, 7 on his embhwyrfte byS
swySlic hreohnysse ". pas ping synden sume gefyllode eornestlice
on uren Drihtene Hselende Criste 7 for'Sgewitene, 7 pa pa gyt
gewitene ne synd, sculen beon ealle gefyllde, swa swa hit forewite- 30
god is. SoSlice Isaias cwae^ beo ]3an mycelen dome pe toweard is,
f deade arise'S of heora byrigene, 7 by'S geedcwicode ealle }5a ]5a nu
on byrigene reste'S. Eac Dauid se salmscop cwdeff, -j) God hsefS
]?one mihte f he seighwylcen msenn forgelt beo his gewyrhten.'
' Nu bidde ic leofa gebroSre,' cwae^ Sanctus Jacobus, '
f seighwylc 35
eower dsedbote do his synnen, f he j^onne ne ]3urfe yfel onfon sefter
his geearnunge. Se pe hine sylfne wat beo senige dsele scyldigne,
36 MS. don] The long stroke of h in his coincides tvith the second limb ofn in don. •
CONCEENmG JAMES, THE BROTHER OF JOHN 23
f lie psds J^roAvunge geyfelode Ipe ealne middeneard mid bis rode
alesde, lie Ipads dsedbote do, }?a bwile J^a he on J^yssen life seo, for J^aii
witodlice ne byS nane nigenn daedbote alefd sefter J^yssen life, ac bsefS
seighwylc an swa swa be ber geearne'S swa god swa yfel. Eornest-
5 lice ffol. 28 a] Dauid cwse^burb bone Halgen Gast beo Drihtene, f David said•- ~
. .concerning
J?a Judees agulden him yfel for gode, 7 batunge for bis lufe ]?e be the Lord,
heom gecydde. Witodlice he arserde creoperes of heora cynne, be Jews re-_, ,^- ,„ T n "warded Himaleiede wseron, 7 lireoneii be geclaensode, blmde be onlibte, 7 deonen evil for
be aflegde of wodsican mannen, 7 deade be awebte, 7 swa J^eb ealle hatred for
10 pa, Judees cwsedan anre stefne ^ be wsere deaSes scyldig. 7 eac fwses forewitegod }?urb Dauid bwu bis agen discipul bine belsewde 7to dea^e gesealde, psc be cwas'S, " Qui edehat panem meum ampliauit
aduersum one supplantationem," f is, " Se J?e ett minne blaf mid
me, J^eenc'S me to beswican." Ealle J)as Iping, leofe gebro'Sre,
15 Abrabaraes beam foressedan ]3urb Jjone Halgen Gast. Hwset wene -if j^e believe
Ipe nu gyf ge gelyfen nylle'S on God, f ge mugen setwinden ]3an ecen how think'
wite IpOQine oSre ]?eode gelyfe'S j^sere witegane stefne 7 j^sera irernaf^^
bebfeedera 1 Ic cwe'Se, ^ ge wel AvurSe syn f ge gewitnode beon, ^^^t ?'
ac ge agecS mycele J^earfe, f ge deedbote don eower synnen mid
20 teare gyten, 7 mid beofunge, J^elseste us belimpe f ilea Ipe belamp
pan wi'5err8e[fol. 28 bjdan, pe Dauid embe sing's on bis salmsange,
"Aperta est terra 7 deglutiuit Dathan 7 operuit super congregationem
Ahyron. Seo eor'Se wear's geopened 7 forswealb Datban, 7 ofer-
wreah heora gesamnunge, j^e nolde dsedbote don heora synnen, 7 beo
25 mid lege forbsernde wurdon." ' pas ]?ing 7 o'Sre gelice, Jacobus bodede
p&n folca swa lange, f God ^Elmihtig him getySede swa mycelne
gefean, f call j) folc pe psdr gegaderod wees, anre stefne clypode, 'Eala
pn b(a)lge Jacobus, mycel habbe we gesynegod 7 mycel babbe we to
yfele gedon. We bidde'S eadmodlice nu, f p\x taece us dsedbote to
30 done.' Sa»^ci^(S Jacobits heom andswerede, ' Eale ge leofe gebro'Sre,
ne scule ee natesbwan eow for'Ssencen. Gelyfe'S on God 7 by'S 'Believe in
1 ^ m Ti T ) TTip God and begefulbtnede, ponne by'o ealle eower synnen adilogode. ^iter baptised,
n T AITAI'l T CV T • TV 1^^^ ^^^ J'OUr
feawe dagen so'olice Abiatbar se bseoene biscop geseb y swa mycel sins shall
menige ]?8es folcas on Drihten gelefde. pa astyrede he mycele saca out.'
35 on jpan folca, 7 swy'Slice ceaste })urb his feoh gestreon, swa j3 an of
p&n (sunderhalgen) of 'Sa writeren befeng j^ses halgen sweore mid
anen rape, 7 swa bine gelsedde to Herodes cafertone J)8es [fol. 29 aJ
12 MS. gesealde(n).
36 sunderhalgen u tvritten hy the same hand above an erasure.
24 EAKLY ENGLISH HOMILIES
kinges. Se wees Archelaus sune. He liet ]?a f me hine beheaf'-=
A cripple digen scolde, 7 pa pa, me hine to beheafdunge laedde. pa geseli
Ir James to^'^ sumne creopere licgende on Lis weige 7 J?uss him to clypigende
heal hira. ^868, ' Sseinte Jacob Hselendes Cristes serendrace, ales me fram
J^yssen sare, for ]?an Ipe ealle mine leomen synd gecwylmode.' Se 5
halge Jacobws him andswerode, ' On mines Drihtenes name
Hselendes Cristes, Ipe onhangan wees on rode galgan, for Ipses lufe
me me last nu to beheafdunge, aris nu upp ansund and bletse ]?inne
Scyppend middeneardes Heelend/ He J^serrihte aras, 7 ongann
blissigende eornen, 7 bletsigen Drihtenes name Hselendes Cristes. 10
When Josias pa se sunderhalge Josias f geseh, pe hine ser to beheafdunge
cripple was gelsedde, ongann feallen to Jacobes foten Jjuss cwe'Sende, ' Ic bidde
prayed to pe for jjines Drihtenes name, f J>u me forgeofenysse sylle Ipses Ipe ic
for forgive. wi'S ]3e agylt habbe, 7 do me dselnymende beou Jjsere ecen myrh'Se.'^^^^'
pa undergeat se halge Jacobtts pset his heorte wees geneosod fram 15
Jjan ^Imihtigen Gode, 7 cwae^ to him, ' Gelyfst J?u f se sy BO'S God,
pe Jja Judees on rode hengan 1' Josias andswerode, ' Ic gele-
[fol. 29 b]fe, 7 ^ is min geleafe nu o'S'S Jjysne time f he is J^ees
lyfigendan Godes Sune,' pa wees eall J^iss gecySd J?an ealdorbiscope,
pe Abiathar hatte, 7 he let pa, gehseften Josiam 7 him to cwas^, 20
Abiathar * Gewisslice gyf ]7u ne gecerst fram Jacobe, 7 weregest ]:ses Hselendes
Jo^S^to^ name pe he bode'S, inid him Jju scealt beon beheafdod.' Josias
name of the andswerode, ' Aweregod beo ]3u 7 ealle ]?ine lease godes, for }?an J^e
^°^^']5u awendest pe fram ]?8es so'Sen Godes beboden. Mines Drihtenes
name, so'Slice Hselendes Cristes pe Jacobus bode'S, is gebletsod on 25
ecnysse.' pa het Abiathar beaten his mu'S J^earle swySe, 7 hine
sy'S'Sen saeude to Heroden, 7 gewrit mid him -p me hine samod
beheafdigen scolde mid Jacobe. pa heo becomen soSlice to Jjaere
stowe |?Eer me hine beheafdigen scolde, j^a cwseS 8unetus Jacobus to
]3an cwylleren, ' Ic bidde eow eadmoddre bene f ser ]?an pe ge us 30
beheafdigen, doS us hider bringan wseter to,' 7 me brohte heom j^a
James asked to sesterfulne wseteres. Se halge Jacobus cwas^ to Josiam, ' Gelyfst
lievestthou pu. on ures Drihtenes namen Hselendes Cristes ]?8es lyfigenden
of the Godes Beam?' He andswerode, ' Ic gelefe.' [fol. 30 a] Se halge
JacobMS hine' begeat ]3a mid pan weetere 7 him to cwaecf, ' Forgyf 35
me sibbne coss.' Mid J>an pe Josias hine cyssinde wses, ]3a asasude
he his hand ofer his heafod 7 worhte Cristes I'odetacn ofer his
forheafde, 7 hine swa gebletsode. Josias wearS pn, fullfremod on
18 oSS )>ysne] Head fram ]ijssen ?
CONCERNING THE SEVEN HOLY SLEEPEES 25
geleafen ures Drihtenes Haelendes Cristes 7 on senne time samod Josias was
mid J?an apos^ole gemartyrod wearS 7 ferden swa to Drihtene to martyred
heofone rice, pan sy wuldor 7 wur(5mynt a on ealra wurlde wurld. Apostle.
Amen.
XII
5 VI Ki.. AUG. SANCTORUM SEPTEM DORMIENTIU^.
"IT7E wylleS eow eac gereccen scortlice, ^ nu sefter twam dagen The seven
is pasre seofan slsepei'an gemynd, j^aere naman synd J^us gecwe- warriors
dene, Maximianus, Malchus, Martinianws, Dionisi^s, Johannes, Ephesus in
Seraphion, Constantinus. pa seofen geleaffulle Godes csempen Dedu*"!^ who
10 wseron, on Decies dagen pass caseres, wunigende on ]?8ere byrig ^^xi t^em"
Ephesum. Heo weeron ascSelborene for wurlde, and wurden to J)an the?"belief
hseSene cwelmere gewreigde for lieora cristendome. pa nolde he ™ ^°^'
heo swa higendlice acwellen, ac let heom fyrst, for lieora [fol. 30 b]
aeSelborennysse, f heo heo be'Ssencen scolden, 7 bugen to his
15 hseSengylde, |70«,ne he eft come ; oS^e heora lichamen scolden beon
mid mistlicen tyntregan gecwylmede. Deciws Tpa, gewende to o'Sren
burgen, to tyntregian Ipa. cristene, 7 J)a seofen Godes J^eignes
beceapodan heora sehte wiS feo, 7 f ]?earfen digellice dselden, 7eodan of beere byrig into ane myclen scraefe under anre dune, Theyde-
11-11 IT- •! T-ipii parted from20 7 psere on gebedan purhwuneden deeiges 7 nihtes. hit pa pa the city to
Deciws com, pa, het he heo gelangian. pa wearS him gessed f heo they prayed
on ]?an scraefe behydde wseron, 7 he ]?a gehathyrt het fordytten ly, and God
pses scraefes muS mid ormsetan weorcstanen. Ac se mildheorte God long sleep.
hsefde lytle ser heo ealle geswefede binnen J)an scraefe, 7 heo swa
25 slaepende laegen ]?reo hund gearen 7 twa 7 hundseofentig gearen,
o'6t5et cristendom becom ofer eallne middeneard. Eft ]7a aefter
J?yssen fyrste, on pdss caseres dagen Theodosius, se j^e mycel on
Criste belefde, getimede f sume wyrbten afunden Ipone stan set Jjses
scraefes muSe, 7 hine aweig awyligdan. Hwaet Ipa, se -.Elmihtige in the days
30 Scyppend forgeaf pan seofen [fol. 31a] halgen pe on ]?an scraefe dosius Christ
laegen lif 7 aerist, aefter swa lange slaepe; 7 h(i)e gewurden pa ute again,
ameldode pan burhwaren. piss wunder weartS ]7a J)an cristene
casere Theodosie gecydd, 7 he mid bli'Se mode ]:ider siSode mid
eallre j^aere burhware, 7 biscopen, 7 heafodmannen. pa halga
. 35 martyi'es ]?a ut eodan of ]?an scraefe togeanes ]?an casere, 7 heore
26 EARLY ENGLISH HOMILIES
Maximianussaid toTheodosius,' God raisedus before thegreat day,that thoumightestbelieve in
the resur-rection ofde<id men.'
nebwlite scean swa swa sunne. Se casere J^a Theodosius feoll
setforen heom, 7 heora selcne sunderlice cyste, mycle blissigende, 7cwas^, ' Me is nu swylce ic gesege Hselend Crist, ]?a J^a lie Lazarum
of his byrigene arserde.' pa cwas^ se eldeste, Maximianus, to ]3an
casere, ' Gelef us, for Ipe arserde se J^lmihtige God us of eor'Sen ser 5
]?an mycela dsege, f ]?u buten twyn gelefe f deaddra manna serist
bycS, nu we arisen of dea'Se 7 libbeS. Stande nu J^in cynedom on
sibbe 7 on soSen geleafe, 7 Crist hine gescilde wi'S deofles
costnunge.' J5fter J^yssen feollen heo eft ealle setforen ])an casere,
swa swa God behead, 7 heora gast ageafen. pa wolde se casere 10
wyrecen heom eallen gyldene serine, ac heo 83teowdan heom on
Jjsere ilcan nihte, and [fol. 31 b] ssedon, ' Of eor'San we arisen, Iset
us on eor'Sa geresten, oSSet God us eft arsere.' Se casere Ipa. 7 his
biscopes araerdan msere cirice ofer heora byrigena, to lofe ]:)an
JElmihtigan Gode, se pe leofa'S 7 rixe'S a on ecnysse. Amen. 15
XIII
KL. ATTGUSTI AD VINCULA S^A^CTI PETRIAPOSTOLI.
St. Lukesaid thatHerodwouldpersecutesome of theChurch after
Christ'sascension.
Peter wasimprisoned,bound withfetters andplaced be-
tween twosoldiers.
T UCAS se godspellere us seede on ]?ysse(n) pistolraedinge, f
-'-^Herodes king wolde, sefter Cristes upstige to heofone, geswsencen
sume of ]38ere gelaSunge, 7 ssende werod embe f. pa ofsloh he 20
Jacoben, Johannes broker, J^ses godspelleres, and geseh f hit geli-
code ]3an Judeiscen; 7 Avolde gelseccen Petrum. He pa. hine
gefeng, 7 on cwarterne gebrohte, 7 betfehte hine on }3an hsefte
sixtene csempen to healdene. Hit Avses pa. Eastertid, 7 for pj he
elcode his sieges. Petrws wees J?a gehseft on J^an cwarterne, 7 25
eall seo geleaffulle gela'Sung abuten forlsetenysse him fore bsedon.
pa leeig Petrus, on jjsere nihte J^e Herodes wolde hine on moregen
for'Slgeden, betwux |3an ceempen slsepende, mid twam racategen
getegd; 7 ]?a weardes heo][fol. 32 a]dan ]3ses cwarternes dure,
swa swa heom beboden wses. Efne ]?a com Godes sengel scinende, 30
7 f beostre cwartern eall mid leome afylde. He cnyste pa Petrws
siden, 7 cwae^, ' Aris ra'Se' ; 7 pa racetegen feollen Jjserrihte of
Petres handen. Se sengel cw^^, ' Begyrd pe, 7 scoig j^e, 7 folge
3 MS. .])a ])a] the second a correctedfrom e,
8 MS. Crista,
CONCEENING ST. PETER THE APOSTLE 27
me.' Fetrus ba him folarede, 7 buhte him swylce hit swefen waere. St. Peter> a ' / T J
-^^as released
Heo ]3a ofereodan |5a twa weardsetlen, o'SSe heo becomen to \?a\ by an angel,
irene geate, 7 ]5(a) tosprang heo })8eiTihte heom togeanes. Heo
eodan for'S, oS ^ heo becomen to anre wic, 7 se sengel him gewat
5 fram. Petrws J^a beSohte hine sylfne, 7 cwse^, ' Nu ic wat to sotSen
^ Drihten assende his sengel, 7 me aredde fram Herodes handen,
7 fram selcere anbidunge Judeisces folces.' He becom jj'a to his
geferen, 7 cnucode 8et fisere dure. Him arn to sum meeden Jjses
geleaffullen werodes, hire name wses gecegd Eode; 7 ]7a |5a heo
10 oncneow Petrus stemne, ne mihte heo for ]5sere blisse ]3a dure
geopenigen, ac gecerde ongean, 7 ssede ^ Petrus J^aer stode. pa
geleaffulle cwsedan•f
hit naere Petrus, ac waere his sengel. [fol. 32 b]
Petrus cnucode forS, oSSet heo hine in leten, and mycele his
wundredan. He rehte heom })a, hwu God hine aredde, ]?urh his
15 sengel, of J^an cwarterne, 7 cwas^, ' CytSeS |)iss Jacobe 7 uren
gebroSren/ 7 eode ]3a to sum ere oSre stowe. Hwaet ]?a, on
moregan wearS mycel styrung betwux J?an csempen ]?e hine healden
scoldan, 7 Herodes gewende to Cesariam, 7 ]?8er he hsefde gemot
wiS Tyrum 7 Sidoniscen. pa mid J^an ]?e he swy'Sest motode, on
20 his domsetle sittende, mid cynelicen reafe gescrydd, ]7a stop him to
Godes sengel, 7 hine ofsloh, for ban be he ne sealde Gode nsenne An angel
^ \ .,-, n •Slew Herod,
wuroment; 7 he jpserrihte mid wyrmen fornumen, gewat of life, because he
preo Herodes we rsede'S on bocan. An wses se Ipe })a cild acwellan honour to
bet on Cristes acsennednysse ; o'Ser wses his sune, se ]?e Johannem
25 })one Fulhtere beheafdien bet, 7 ge'Swserlsehte wiS Pilate, set ures
Drihtenes ]?rowunge;
]5ridde is J^es Herodes, pe we nu embe
recce's. Heo ealle Jry forferdan, 7 eac Pilatus wearS swa mycel
geangsumed f he hine sylfne acwealde, swa swa seo hoc ' Eccle-
siastica Historia ' sseigcS. Eow Isewedan mannen mseig ]?eos an-
30 [fol. 33 ajfealde raca to trymminga, ]:eh ge j^a digolnysse J^seron
ne cunnen. piss wses gedon on }5ysser nihte 7 on ]5an andweardau
dseige^ ]?e we hate's Hlafmsesse.
3 ^(a)] the a written on an erasure.
17 healden] the a alteredfrom 0.
28 EATJLY ENGLISH HOMILIES
XIV
DOMINICA XI POST PENTECOSTEK".
Gum appropinquaret Jesus Jerusalem. Ut reliqna..
The Saviour (~\^ summere tide wses se HsBlend farende to Jerusalem, J^a ]?a lie
Jerusalem. genelsehte |?aere ceastre 7 he heo geseh, Ipa weop he ofer heo Jjuss
cweSende, ' Gyf j^u wystest hwset J^e toweard is, pi\ weope mid me. 5
Witodlice on Jjyssen dseige Jju wunest on sibbe, ac seo towearde
wraca is nu bedigled fram ]?inen eagen. Se time Gum's f J'ine
feond ])e embsitteS mid embtrymminge, 7 pe on selce healfe genere-
wieS, 7 to eorSen pe astrecce'S, 7 J^ine beam samod J?e on Ipe synd.
Ne forlsete'S heo on pe stan ofer stane, for ]5an pe Ipu ne oncneowe 10
]?one time J^inre geneosunge.' Se Hselend ]?a eode into J^an temple,
7 adrsefde ut pa, ceeapmen pe peer binnen syllende 7 byggende
wseron, cweSende to heom, ' Hit is awriten f min hus is gebedhus,
ac ge hit habbeS gedon scea'Sen to scrsefe.' pa genealeehten him
He healed to blinde 7 healte, 7 he heo gehselde, 7 wses taecende dseighwamlice 15
and halt and bin[fol. 33 b]nen pan temple. Gregorius se tractnere cwae^ f se
inlhe^* ^ Hsslend beweope j^sere ceastre toworpenysse, Jja gelamp sefter his
emp e.Jjrowunge, for Jjsere wraca heora mandeede, f heo |3one Heofonlice
^Seling manfuUice acwellen woldan. He spa?c mid woplicre
stsemne, na to Jjan weorcstanen, o'S'Se to J^sere getimbrunge, ac 20
spsec to p3RTe ceastreware, pa he mid faederlicre lufe besaregode, for
Jjan pe he wyste beora forwyrd rsedlice toweard. !feowertig geara
fyrst Godes mildheortnysse forlet ]?an wselreowen ceasterwaren to
bereowsunge heora mandaeden, ac heo ne gemden nanre dsedbote,
ac mare mandsede gefremedan, swa ^ heo oftorfedan mid stanen 25
Stephen, the bone forme Godes cySere Stephanuw, 7 Jacobum Johannes bro'Serfirst martyr, •> j l ' /
was stoned beheafdoden. Eac bone rihtwise Jacobum heo ascufen of banto death. •
temple, 7 acwealden, 7 ehtnysse on pern oSren apostlen setten.
Seo Godes gelaSung, pe on Jerusalem ]?eere byrig, sefter Cristes
]?rowung, under ]?an rihtwisen Jacobe drohtnigende wses, ferde eall 30
samod of j^sere byrig to anre wic wiS ]?£ere ea Jordanem, for ]?an pe
him com [fol. 34 a] to Godes hsss, f heo scoldan fram j^sere manfulle
stowe faren, ser J?an pe seo wraca come. God j^a oneneow j3 pa,
Judeisce nanre dsedbote ne gemdon, ac mare 7 mare heora man-
dgeden geehten, ssende heom ]3a to Romanise folc 7 heo ealle for- 35
dyde. Vaspasianus hatte se casere, pe on |3an dagen geweold ealles
middeneardes cynedome. Se assende his sune Titum to oferwinnen
THE ELEVENTH SUNDAY AFTER PENTECOST 29
"ba earme Judeisce. pa eelamp hit swa "B heo wseron gesamnode Vespasian
1 . 1 . T 1 1 1 . 1 1sent his son
Dinnen Jpsere byng J evusalem, six bund pusend mannen, swylce on Titus to con-
ane cwarterne beclysod, 7 lieo wurden ]?a utene ymbsette mid Jews.
Eomanisscen bei'e, swa lange f 'ps&ve feala ]?usenda mid bungre
5 wurden acwealde; 7 for ]38ere menige mann ne mibte beo bebyrien,
ac wurpen pa lie ofer ]?one weall. Sume ]3eb for mseiglicre sibbe
beo bebyrigan woldan, ac heo rsedlice for msegleaste swulten. Gyf
hwa hweet lytles seniges bigwistes him sylfen gearcodan, him
scuten sone to reaferes, 7 Ipone mete him of J^an mucSe abruden.
10 Sume heo cuwen heora scos, sume heora heeteran, sume (fol. 34 b)
streaw, for Jjsere mycelan angsumnysse pses haten hungres. Hit
nis na gedafenlic, f we on J^yssen halgen godspelle ealle J)a scame-
lice erm'Sen gereccen, Ipe gelumpen J^an ymbsetena Judeiscen sefter
Cristes j^rowunge, aer Ipone heo on hand gan wolden. Wear© Jja
15 se mseste dsel psdve arleasre mid Ip&n bisemserlicen huiigre adedd, 7ba lafe bses hungres ofsloh se Romanisce here, 7 ba burh grundlinge Jerusalemr r & > / r & ^ was de-
towurpen, swa f J?ser ne belaf stan ofer stane, swa swa se Hselend stroyed.
8er mid wope gewitegode. peere cnapena Ipe binnen sixtene geare
elde wseren, hundnigentig J^usende heo tossendan to seghwylcen
20 leodscipen to j^eowte, 7 on p&n earde ne belaf nan J?ing J)ses awyre-
gedan cynnes. Seo burh wear's sy'SSen on oSre stowe getimbrod 7mid ]3an Sarrazenisscen gesett. Se Hselend geswutelode for
hwylcen intingan j^eos tostaencednysse Jjsere byrig belumpe pa. pa.
he cwag^, ' For ]?an pe J3u ne oncneowe }?one time J^inre geneo-
25 sunge.' He geneosode pec burhware )?urh his msenniscnysse, ac heo
naeron his gemyndige na'Ser ne ]?urh lufe ne parh. ege. Beo j^sere
gemeleaste spsec [fol. 35 a] se witega mid cearigendre stsemne, j^uss
cwe'Sende, ' Store 7 swealewe heolden ]3one time heores tocymes, 7]?is folc ne oncneow Godes dom.' Drihten cwas^ to J^sere byrig
80 Jerusalem, ' Gjipn wystest hwset pe toweard is, ponne weope })u 'if thou
mid me. Witodlice on |?yssen dseige ]?u wunest on sibbe, ac J)a fiftuxefthen
towearden wracen synd bedigelode fram ]?inen eageu.' Seo burh- thou weep
ware wees wunigende on wurldliere sibbe, ]3a ]?a heo orsorhliee wses^'
under'Seodd flaesclicen lusten, 7 hwonliee hogode embe ]3a towearden
35 erm(5e, pe hire pa, gyt bedigelode wseron. Gyf heo pasre erm'Se
forewittig wsere, ne mihte heo mid orsorgen mode J^sere gesund-
fullnysse andweai'des lifes brucan. Drihten adrsefde of pan temple isa^house^
}7a ceapmsen, ]:uss cweSende, ' Hit is awriten f min bus is gebedhus bu?^e^haVe
7 ge hit habbeS gedon scsetSen to scrasfe.' f tempel wses Gode™enof*^oi -i^ct J thieves.'31 MS. med.
30 EARLY ENGLISH HOMILIES
The highpriestsallowedbuying andselling inthe temple.
The Lordworkedmiraclesthat thechosenmightbe morefaithful.
gehalgod to his ]3enungen, 7 lofsangen, 7 to gebedan ]?an geleaffullen,
ac J?a gitsigende ealdorbi scopes geSafoden f ]53er ceping binnen
gehaefd wsere. Drihten, pa. pa, he f unriht [fol. 35 b] geseh, he
worhte ane swype of rapen, 7 heo ealle mid gebeate ut ascynde.
pecs todrsefednysse getacnode pa. towearden toworpennysse ]?urh 5
Eomanisscen here, 7 se hryre gelamp swySest ]5urh gyltes ]?8ere
ealdorbiscopen, pe binnen p-an temple wunigende mid gehywedre
halignysse pses folcas lac iinderfengan, 7 psere manna sehten pe
buten laca f tempel gesohten. Hwaet wees f tempel bute swylce
sceaSene scrgef, J^a pa. ealdorbiscopes mid swylcere gitsunge ge- 10
fyllede weeren, 7 |?a leaslice ceapes binnen j^an Godes huse geSafe-
don 1 Hit is on ocSren godspellen gewriten, f ]73er sseten myne-
teres, 7 J^ger wseron gecep(t)e hry'Sere 7 seep 7 culfren. On ]?an dagen
sefter gesetnysse J^sere ealden se, man ofrode Gode hrySere 7 seep 7culfren, 7 for getacnunge Cristes fjruwunge, |?a tyhte seo gitsung 15
pan sacerdan f man Jjyllic oref Jjser to ceape hsefde, gyf hwa
feorran come 7 wolde his lac Gode geofrien, f he on gehsendnysse
to bycgene geare hsefde. Drihten f^a adrgefde ]?yllice cypen of Jjan
halgen temple, for j^an pe hit nses [fol. 36 a] to nan cype gerserd,
ac to gebedan. Him pa genealsehten blinde 7 healte, 7 he heo 20
gehaelde, 7 wses Iserende f folc dseighwamlice binnen ]3an temple.
Se mildheorte Drihten, pe Iset scinen his sunne ofer J?a rihtwisen 7unrihtwisen gelice, 7 seent renes 7 eorSlice wsestmes goden 7 yfelan,
nolde ofteon his lare ]?an pwjreu Judeisscen, for J^an pe manega
wseron gode betwux J^an yfelan, pe mid Jisere lare gebeterode 25
wseron, ]3eh p>a. ]3wyre hire wi'Scwsedon.. He eac mid wundren ]7a
lare getrymde, f ]3a gecorene pe geleaffulre wseron, 7 J^a wiSercorene
nane beladung nab[b]eS5 for ]?an j^e heo ne ]3urh godcunde tacnen, ne
jpurh liflice lare ]?an so'Sfsesten Htelende gelyfen nolden. Nu cwy'S'S
se eadige Gregorius f heora toworpenysse hsefS sume gelicnysse to 80
seighwylcen jjwyrlicen mannen, j^e blissigecS on yfel daeden, 7 on pan
wyrestan ]7ingen fsegenige'S. Swylcere manna besaregeS se mild-
heorte Drihten dseighwamlice, se pe pa losigendlice burehware
[fol. 36 b] mid tearen bemsende. Ac gyf heo oncneowan ]?a geni-
Serunge pe heom onseah, heo mihten heo sylfe mid rarigendre 35
stsemne heofegin. SoSlice }?8ere loslgendlicen sawle belimpcS J^es
sefterfyligende cwide, ' On Jjyssen dseige )?u wunest on sibbe, eac
seo towearde wrace is nu bedigelod fram j^inen eagen.' Witodlice
8 sehten] the n added hy a later hand ?
28 MS. nab|eS] Before e'5 parts of a letter visible on each side of a hole.
THE ELEVENTH SUNDAY AFTER PENTECOST 31
seo 'bwyre sawle is on sibbe wunigende on hire dseise, bomie heo on The perverse| "^
Jr. • .V
o J soul rejoices
gewitendlicre tide blissigeo, 7 mid wuromynte byS up ahafen, 7 on in the pre-
hwilwendlicen brycen, (7) by'5 ungefoh, 7 on flsesclicen lusten byS and ignores1. T ^ ^ t^s futuretolysed, 7 mid nanre fyrhte pses towearden wites ne byo geegesod, punishment.
5 ac bedigelaS hire sylfen pa sefterfyligenda yrm'Sen, for J^an gyf heo
embe Ipa. smea'S, ponne byS sie wurldlice blisse mid ]?8ere smeagunge
gedrefd. Heo hsefS ponne sibbe on hire dseige, |5one heo nele J^a
andwearde myrh'Se gewsecen mid nanre care j^sere towearden
ungesselSen, ac g^'S mid beclysedan eagen to ]?an witnigendlicen
10 fyie. Seo sawle ]?e on ]?as wisen nu drohtne'S, heo is to geswen-
cenne Iponne pa. rihtwise blissige'S, 7 ealle pa ateorigendJice J?ing,
pe heo nu to sibbe and [fol. 37 a] blisse tale's, byS hire Jjonne to
biternysse 7 to ceaste awsende, for pan pe heo mycele saca wiS heo
sylfe haefS. Swylce byS ]?a geny'Serunge pe heo J?onne ]:oleS, for
15 pj pe heo nolde ser on life heo mid senigre carfulnysse forescea-
wigen. Beo }?an is awriten, ' Eadig byc5 se mann pe simle byS
forhtigende, 7 soSlice se heardmode befeolS on yfele.' Eft on oSre
stowe mynegaS f halige gewrit, ' On eallen ]?inen weorcan beo pu.
gemyndig J^ines endenextan dseiges, 7 on ecnysse Jju ne synegast
20 (na).' Seo halig reeding cwy'SS, ' Se time cumS f J^ine feond pe
embsitteS mid emtrymminge, 7 pe on eelce healfe genearewige'S, 7to eor'Sen pe astrecceS, 7 J^ine beam samod pe on pe synd.' psere The enemies
£awle feond synd Jja hellice gastes pe besitte'S j^ses mannes forSsi??, are the
7 his sawle, gyf heo fyrenfull by'S, to J^sere (ge)ferr8edden heora heU.
25 agenre genySerunge mid mycelre angsumnysse Iseden wylle'S. pa
deofle ateowigeS J^aere synfulle sawle seigSer gea hire yfele j^ohtes,
7 ]7a derigendlice spsece, 7 ]9a manfulle dseden, 7 heo mid manig-
fealden }?reatungen geangsumige'5, f heo [fol. 37 b] on J^an for'SsiSe
gecnawe mid hv/ylce feondan heo embsett by'5, 7 ]3eh nan utfser ne
30 gemett, hwu heo ]?an feondlicen gasten setfleon mage. To eorSen
heo byS astrect |?urh hire scylda oncnawennysse, J^one se lichame
pe heo onleofode to duste byS formolsned. Hire beam on dea'Se
hreoseS, |7onne ]?a unalefedlice j^ohtes, pe heo nu acsenS, hj'^ on psere
sendenextan wrace eallunge toworpene, swa swa se salmscop beo }3an
35 geddigende sang, ' Nelle ge treowigen on ealdormannen, ne on 'P"*T^ot
manna bearnen, on }?an nis nan hsele. Heora gast gewit 7 heo to i" princes.'
6 Between byS and sie parts of letters seo (?) visible on each side of a hole.
16 awriten] the a inlced over hy a later hand.
20 na inked over hy a later hand.
31 3IS. astre(h)ct] the h is partly erased.
32 EARLY ENGLISH HOMILIES
eoi'San gehwyrfeS 7 on ]?an deeige losiecS ealle heora ge'Sohtes.'
SoSlice on ]7an godspelle fylig'S, ' 7 heo ne forlsete'S, on }?e stan ofer
stan.' f Jjwyre mod, J^one hit geheapS yfel ofer yfele, 7 J^wyrnysse
ofer ]7wyrnysse, liwset deS hit bute swylce hit lecge stan ofer
stane ? Ac j?one seo sawle byS to hire witnunge geleedd, Iponne bycS 5
eall seo timbrung (7) hire smeagunge toworepan, for J)an pe heo
ne oncneowen ]?a tid hire geneosunge. On manegan gemeten^dvisHs geneosaS se ^Elmihtiga God manna sawlen, hwil[fol. 38 ajtiden
men in T mid lare, hwilen mid wundren, hwilon mid untrumnygse, ac aryfdivers ways. ' j ' oj
heo ]3as neosunge forgemeleasige'5, J)an feondan heo byS betseht on 10
hire geaendunge to ecere witnunge, ]?an ]?e heo ser on life mid
healicen lehtren gehyrsumede. ponne by'S ]?a hire witneres on |?an
hellicen susle, ]7a ]?e ser mid mistlicen lusten heo to pan lehtren
forspeonuan. Drihten eoda into j^an temple, 7 mid swypen pa,
The mer. cypen ut adrsefde. pa ceapmgen binnen J^an temple getacnodan 15
the un- unrihtwise lar(5eawes on Godes gela'Sunge. pser waeron eall swa
teachers we ser cwsedon, gecep(t)a oxen 7 seep 7 culfren 7 p^v seeten myne-
church. teres. Oxe tylec5 his hlaforde, 7 se lar'Seaw sylS oxen on Godes
ciricen, gyf he begse'S his laferdes teolunga, f is gyf he bodeS
godspell his under'Seoddan for eorSlicen gestreone, 7 na for god- 20
cundre lufe. Mid scepen he mangeS, gyf he dysigre manna herunge
cep'S on arfseste weorcan. Beo svvylcen cwasi?" se Hselend, ' Heo
underfengan edlean heora weorcan,' f is se hlysa idelre herunge,
pe heom gecweme wses. Se larSeaw by'S culfre[fol. 38 b]cepe, pe
nele Jja gyfe, pe him God forgeaf buten his gearnungen, oSre 25
'Without mannen bute sceatte nytte don, swa swa Crist sylf tsehte, ' Bute
received the ceape ge underfengan pa gyfe, sylleS heo o'Sren bute ceape.' Se pe
to others' mid geheowedre halignysse him sylfen teolaS on Godes gela'Sunge,
price.' 7 nateshwan ne careS embe Cristes teolunga, se byS untwylice
mynetcepe getalod, ac se Hselend todrsefS swylce cepeu of his huse, 30
jjomie he mid geni'Serunge fram geferra^dden his gecoreura heo
totwaemS. ' Min bus is gebedhus, 7 ge hit habbe'S gedon sceaSen
to scrsefe.' Hit getimeS for wel oft f J^a |?wyre becume'S to myceleu
hade on Godes gela'Sunge, 7 heo ponne gastlice ofslea'S mid heora
yfelnysse heora underSeodde, ]?a ]3a heo scolden mid heora bene 35
geliffeesten, Hwset synd J^yllice bute scea'Sen gelice ? ^Eighwylces
The temple mannes mod is Godes bus, swa swa se apostel c^deS, ' Godes
holy. tempel is halig, f ge synd.' Ac |i mod ne byS na gebedhus, ac
13 })e] the e correctedfrom a cmd partly erased.
17 3IS. gecepa*.
THE ELEVENTH SUNDAY AFTER PENTECOST 33
scea'Sene scrgef, gyf hit forleost unscse'Signysse 7 mid ])wyrlicen
getJohten liogeS oSren dare. '7 he wses tsecende dgeighwamlice
hinnen Tpan temple.' Crist Iserde Jja f folc on his and[fol. 39 a]- Christ
weardnysse 7 he laerS nu dseighwamlice geleaffuh-e mauna mod people to
5 mid godcundre lare smeatSanclice, f heo yfel forbugen 7 god and to do
gefremmen. Ne bytS na fullfremedlic pan gelefedan f he yfeles
geswica, bute he god gefremme. 8e eadige Gregoriws cwas^,
' Mine gebro'Sre, ic wolde eow ane lytle raca gereccen, seo mseig The story of
Jjearle eower mod getimbrigen, gyf ge mid gemene heo geheren wnfe^rning
10 wylleS. Sum seSelboren man wses on Jjsere scire Valeria, se wses chiysauriua
gehaten Crisanrius, se wses swa mycel mid lehtren afyllod, swa ^ ^^"^'
mycelen swa he wses mid eorcSlicen welen gewelegod. He wses
toSunden on modignysse, 7 his flsesclice lusten undertSeod, 7 mid
ungefogre gitsunge ontend, ac J)a Jja God gemynte his yfelnysse to
15 gesendigen, Ipa, gewearS he geuntrumod 7 to forcSsiSe gebroht, pa
on ]?8ere ilcan tide pe he getendigen scolde, pa beseh he up, 7 him
stoden abuten swearte gastes, 7 mid mycelen Jjreate him onsigen fEvil spirita
heo his sawle on |3an for'Ssi'Se mid heom to hellicen clysunge ge^ his soul,
gripen. He ongan j^a befigen 7 blachigen 7 ungefohlice swseten 7
20 mid mycelen [fol. 39 b] reame fyrstes bidden. 7 his sune Maximum,
|?one he geseh muuuc sySSen, mid gedrefedre stsemne clypode 7cwoe^, ' Min cild Maxime gehelp min, onfoh me on }?inen geleafen,
nses ic J^e derigende on senige Jjingan.' Se sune pa Maximws mid
mycelan heofe gedrefed him to com. He wand |?a swa swa weorm,
25 ne mihte ge'Soligen pa egeslice gesicSe ]3sere aweregodra gasta.
He wsende bine to wage, j^sere heo him setwseron, he wsende eft
ongean, ]?sere he heo fuude. pa ]?a he swa swyc5e geangsumed his
sylfes orwene w£es, ]?a remde he mid mycelre stsemne 7 ]?uss cwas^,
' LseteS me fyrst oSSet tomoregan hure J^ingen,' ac mid |5yssen reme
30 }?a blaca feond tugen pa sawle of ]5an lichame 7 aweig gelsedden. giack fiends
Be Jjan is swutel ]> seo gesih'Se him wear's seteowed for otSre manna gouJj'^J^
beterunge, na for his agenre. La hwset fremode him, ]?eh he o^if ^ iTawa"**
forSsiSe pa swearte gastes gessege, ponne he ne moste J3ses fyrstes
habben pe he gewilnode 1 Ac uten we beon carfulle f ure time mid
25 idelnysse us ne losige, 7 we J^oue mid weldseden gecerran wyllen,
ponne us se deaS to for€[fol. 40a]si'Se gecSreateS. pu ^Imihtige
Drihten gemiltse us synfullen 7 urne for'Ssi'S swa gefade f we mid
20 MS. su ne] Between the u and the n there is an erasure.
21 he] Gamh. MS. ic.
*
35 Between mid and weldseden there is an erasure.
D
34 EARLY ENGLISH HOMILIES
The parableof the Phari-see and the
The Jewsexaltedthemselvesbecause ofthe old law,but theheathenconfessedtheir sinswithhumility.
The Phari-see praisedhimself onaccount ofhis gooddeeds.
gebette synne sefter ]?yssen fracenfulle life J?inen halgen geferlaehte
beon moten. Seo J^e lof 7 wuldor on ealra wurlda wurld. Amen.
XVDOM/MCA XII POST PENTECOSTEN.
"TVZX/^' Jesus ad quosdam qui in se conjtdebant tanquam iusti, et
asjpevnabantur ceteros, paraholam istam. : 7 reliqust,. Drihten 5
saede Jjiss bigspell beo sumen mannen ]3e on beom sylfen trywwedan ^
heo rihtwise wseron, (7) oSre forsegan, Jjus cweSende, ' Twege msen
eoden into Godes temple heo to gebiddene. An waes sunderhalge,
ocSer wses openlice synfull. pa stod se sunderhalge 7 hine J)uss gebsed,
" God, ic Jjanchige ]?e•f
ic ne earn na swylce o'Sra msen, reafere, 7 10
unrihtwis, forligeres, oSSe swylce j^es manfulle ]?e her stant. Ic
feeste twegen dages on J^sere wuca, 7 ic teoSegie ealle mine Eehte."
pa stod se synfulle feorran, ne dorste his egen up ahebben, ac beot
his breost )?uss cwe'Sende, "God -^Imihtig, miltse me synfullen."'
Nu cwae^ se HEe[fo]. 40 b]lend beo J^yssen, ' SoS ic eow secge, ]?es 15
eode ham gerihtwisod swy'Ser J^one se sunderhalge. For ]?an ]?e selc
J^asre \>e hine ahefS byS geeadmet, 7 se ]>e hine sylfne geeadmet bytS
ahafen.' piss godspell mseig beon twifealdlice getractnod ; serest
beo Judeisscen folca, 7 beo hseSene J^eodan ]3e to cristendome
gebugan; 7 eft sy'SSen be selcen ]?e hine sylfne godne taleS, 7 o'Sre 20
forsic'5. f Judeisce folc wses up ahafen swylce ]?urh rihtwisnysse
ficere ealden se, 7 on J^sere heo sylfe heredon; 7 f hse'Sene folc,
feorrene fram Gode, andette mid eadmodnysse his synnen, 7 wearS
[Gode] genealseht 7 ahafon, 7 ^ Judeissce folc gewat fram Gode
forseowen, ]?urh heora upahafennysse on agenre bodunge. iElc 25
man, ]5e hine godne tale's 7 oSre forsihS, by'S fram Gode gesewen
swa swa se sunderhalge wses, |5e hine sylfne ]?urh agene geearnunge
godne tealde, 7 Jjone o'Serne hyrwde. He eode into Godes temple
hine to gebiddene;
]?a nolde he hine gebidden, ac herigen ; tealde
his gode dseden, swylce God heo nyste. He cwas^, ' God, ic ]?e 30
Jjancige f ic ne eam na swylce oSre [fol. 41a] meen'
; ealles to
mycel clypung, f he nsere oSre mannen gelic. Hure gyf he cwsede
^ he nsere sumen oSre msenn gelic, ac he cvfde^, ' Ic ne eam na
swylc swa oSre msen '; swylce he cwaeSe, ' Ic ane eam rihtwis, 7
]>& oSre synd synfulle.' ' Ic fseste twegen dages on ]7sere wuca, 35
7 ic teoSegie ealle mine sehte.' Nis her nan gebed on Jjyssen
13 Between egen and up there is an erasure,
24 Go^e supplied from Camb. MS.25 on a. b.] Camh. MS. 7 agenre bogunge.
THE TWELFTH SUNDAY AFTER PENTECOST 35
worden, ac is gelp. Se synfulle stod feorren, gecnsewe his mis- The sinner
. *?., stood afar
dseden, 7 ne dorste his eo'en up ahebben, ac slon his breost, buss offandcon^. . . . fessed his
cweSende, 'De\is,pTcopitiu.s esto mihi peccatori,' j> is, ' God ^Imihtig, sins,
gemiltse me synfullen.' Her is gebed on Jjjssen worden, 7 her is
5 synnen andettnysse. Betere bycS f se inann mid feawe worden, 7mid onbryrden mode to J^an jiElmihtigen Gods clypige, J^one he
manigfealdlice spece, 7 his worden ne geme. Mid anre clypunge
wearS pes synfulle gerihtwisod, swa swa Drihten beo him cw*^,
' SocS ic eow secge, he eode ham gerihtwisod fram ]?an ocSren/ Is
10 swa ]?eh swy'Se freomfullic, f seighwa hine gelomen and geornlice
to Gode gebidde, gyf hismod byS [foL 41 b] to ]?au swy'Se onbryrd.
Eall man sceal scortlice, mid onbryrdnysse 7 bereowsunge hine
gebidden. Ne scule we tellen, gyf we hwset lytles to gode do's, ac
we sculen gerimen ure misdaeden mid wope 7 geomerunge, 7 ]?8ere
15 miltsunge gebiddan. peh hwa mycel to gode do, 7 syStSen mid
gelpe aetforen Gode his weldseden gerime, ponne byS * heo Gode
swa gecweme swa him waeron Ipses gel*pinden sunderhalgen. Nis
Gode nan neod * ure gode dseden, ac heo fremigeS us * sylfen to Jjan Our good
ecen life, gyf heo buten * idele gelpe for his lufe bycS gefre*mede. bring us to
20 He secS godne wille on ure dsedan, na his neode. peh hwa fede if they are'
senne }?earfe oSSe ma, for Godes nama, hwu maeig he f to mycelan out boasting
tellen, pone God fett hine 7 eallne middeneard ? Gyf he sum hus love of God.
Gode araerS, hwset mseig f to wiSmetenysse ]?3ere healicen heofone,
7 psere ecan wununge j^e God him gearcaS to his rice, to edleane
25 }58es lytlen buses? Se wytega Ezechiel awrat beo pan feower
nytenan pe him seteowde waeron, [fol. 42 a] f heo hsefdon egen
heom on selce healfe. An peeie nytena wses on msennisscre ansyne
him ateowd, oSer on leon ansene, J^ridde on cealfes, feor'Se on
earnes. pas feower nytene getacnodan ba feower godspelleres, The fourb6£tsts sliown
so Matheus, MarcMS, Lucas, Johannes, 7 eac ealle Godes bydeles, J^e to Ezekiei
]?a godspellice lare bodedan. pa feower nytena hsefdon eagan on the four
selce healfe heora lichamen, for ]?an pe Godes gecorena sceolen
foresceawigen heora dseden on aelcere healfe, swa f heo symle god
gewilnodan, 7 wiS yfel heo gewaruien. Ac hit getimeS oft, for ure
35 tyddernysse, f we sume ]?ing forgemeleasigetS J^ahwile pe we embe
sume hogigeS, 7 bute twyn nabbe we nan cage |?8ere seo gemeleaste
byS. Efae Jjcs sunderhalge, J^e we ser ymbe spsecau, hsefde opene
7 MS. sp^ce. 16-19 * denotes erasures."
22 fett] A letter has been erased before the f.
D 2
36 EARLY ENGLISH HOMILIES
eagen to forhsefdnysse, 7 to selmesdsedon, 7 to Jjancigene Gode, ac
he nsefde naenne wserscipe f he ]?a so6e eadmodnysse on his
weldsedan geheolde. La hwset freme'S ]78ere burhware J^eh f port
beo trumlic on selce healfe getimbrod, gyf j^eer by'S an hwsem open
forlseten, f se winnende [foL 42 b] here Jjurh ]?an infare habbe 1 5
We sculen on uren weldseden blissigen mid so'Sre eadmodnysse, 7uren Drihtene geornlice J^ancigen his gyfe, swa he us geuSe f we
No man can mosten his wille gewj'recen burh sume weldsede. Ne meeig nando good
1
except by mann naht to gode don buten Godes gyfe, swa swa se apostel
God, Paulus cwae^, ' pu mann, hweet haefest ]7u J^ebs pe ]?u fram Gode ne 10
underfenge 1 Hwy wuldrest ]?u swylce pn nan J^ing ne underfenge ?
'
Beo J»an ilcan cwas^ eac ure Drihten, ' Ne muge ge nan J)ing to
gode don buten me.' peh ure dseden beon gode geSuhte, to hwan
mugen heo, gyf heo Gode ne gelicige'S ? ' vElc ]?8ere pe hine
ahefS bycS geeadmet, 7 se pe hine sylfne geeadmet, by© ahafen.' 15
Ne by'S J^es cwide na simle sone gefyllod on manne gesiccSen,
byS swa J^eh wel oft, swa swa we on bocan seghware rsede'S, f se
The Al- iElmihtige Scyppend foroft ba ofermodige un(5ances ffeeadmette.mightyoften ^ •'^^
^ , -rf , ,
humbles the An psdve wses Nabucodonosor, ooer wees his sune Balthasar, 7he did Nebu- manege ocSre heom toecan, peh. we pas suuderlice nsemmen. Nabu- 20
chodonosor, se hse'Sene cyng, geheregode on Godes folca, on Judea
lande, 7 for heora [fol. 43 a] mandseden God f geSafode. pa
genam he pa, madmfaten, gyldene 7 sylfrene, binnen Godes temple,
7 to his lande mid him gelsedde. Hit gelamp eft sy'S'Sen f he on
swefne ane gesihtSe beo him sylfen geseh, swa swa him sy'S'Sen 25
aneode. ^fter J?yssen emb twelf mon'Sen, eode se cyng binnen his
healle mid ormsetre upahefennysse, herigende his weorc 7 his mihte,
7 cwae^, ' Hwu ne is ]?iss seo mycele Babilonia pe ic sylf getimbrode
to cynestole 7 to ]?rymme me sylfen, to wlite 7 to wuldre, mid
minen agene maeigne 7 strseng'Se 1' Ac him clypode })0errihte to 30
Nebu- swySe egeslic stsemne of heofone, }?uss cwe'Sende, ' pu Nabucodo-
wa^scaTt^out nosor, jjin rice gewit fram pe, 7 ]?u byst fram mannen aworpen, 7
dom'for"^' P^^ wunung by'S mid wildeoran, 7 ]5u etst gaers, swa swa oxa,seven years.
ggpfQu gear, o'S'Set ]?u wyte f se hehlice God gewelt manna rice, 7p he forgyfS rice j^an pe he wyle.' Witodlice on ]:8ere ilcan tide 35
wses Jjeos ilea spsece gefyllod ofer Nabucodonosor, 7 he arn to wude,
7 wunede mid wilddeoran, (7) leofode beo gserse, swa swa nyten,
ocScSet his fex weox swa swa wifmanna, 7 his nsegles [fol. 43 bj swa
5 An erasure between se and winnende, and the de is wntten on an erasure
in different ink, Camb. MS. on \Ymnende.
THE TWELFTH SUNDAY AFTER PENTECOST 37
swa earnes clawen. Eft sy'SSen him forgeaf se -S^lmilitige Wealdend
his gewitt, 7 he cvfdeB, ' Ic Nabugoclonosor ahof mine eagen up to Nebu-
heofone, 7 min andgit me wearS forgyfen, 7 ic Jia gebletsode Ipoue confesses
hecstan God, 7 ic herede 7 wuldrode ]7one J^e leofeS on ecnysse, for of God,
5 ]9an l^e his raihte is ece, 7 his rice stant on mserSe 7 on mseg'Se
Eall eor'S-bug(i)nde synd to nahte getealde on his wi(Smetennysse.
^fter his wille he de^ seigtSer gea on heofone gea on eortSen, 7 nis
nan ping J?e his mihte wiSstande, oSSe him to cweSe, '• Hwi dest
pn swa ?" On J^gere tide niin andgit gewende to me, 7 ic becom to
10 wur^mynte mines cynerices, 7 min msennischeow me becom.
Mine wyten me sohten, 7 min mser'Se wses geeacnod. Nu eornostlice
ic msersige 7 wuldrige ]?one Heofonlice Cyng, for pan pe ealle his
weorc synd so^e, 7 his weges rihtwise, 7 he maeig geeadmeten pa pe
on modignysse faretS.' pus geeadmette se -^Imihtige God J?one
15 modige cyng Nabucodonosor. Balthasar his sune feng to rice Balshazzar
setter his feeder geendunge, [fol. 44 a] 7 nees gemyndig his feeder his father,
swingle, ac wearS ahafen on modignysse ongcan J?one vEhnihtigen.
On sumre tide he feormede ealle his wyten, 7 bet beren forS ]?a
gyldene 7 )5a sylfrene madmfaten, pe his feeder on Godes temple
20 binnen Jerusalem genam. Heo druncan ]?a of Jjan halgen faten, 7heredon heora hee'Sene godes ; ac j^serrihte wearcS geseowen swylce
anes mannes hand writende on pssve healle wage, setforen J?an
cynge, ]?as word, Mane, Thechel, Phares. pa wearS se cyng to J^an
swy'Se afyrht, f he eall ascranc, 7 man him Isedde to f)one wytege
25 Daniel. He cwas^ to ]?an witega, ' Esed me ]?iss gewrit, 7 ic pe
forgyfe eall purprene reaf 7 gyldene sweorbeb, 7 ]3u byst se j^ridde
mann on mine rice.' Daniel him andswarede, 'Gyf Jjan pe J)u The writing
wille ]?ine welen, ]?iss gewritt ic pe gerecce. pu noldest pe is inter-
warnigen }?urh )?ines feeder J?reale, ac drunce of Godes madmfaten, Danfel.^
30 7 heredest ]?ine bse'Sene godes, dumbe 7 deafe. Nu aseende se
-^Imihtige God pe j^iss gewrit J^e on J)inre healle wage stant,
Mane, Thechel, Phares. [fol. 44 b] Mane, f is, God hsefS geteald J^in
rice, 7 geeendod ; Techel, f is, he aweeh J?in rice on weege, 7 he hit
fand awaned ; Phares, f is, J^iu rice is todseled 7 forgeofen Meden
35 7 Persan.' pa het se cyng syllen J^an wytegan Daniele purprene
reaf 7 gyldene swurbeh, 7 het cytJen geond eall, "p he wsere se
j^ridde mann to him. On j^eere ilcan nihte comen Medes, 7 ofslogen TheMedes
bone Balthasar, 7 Daria Mede feng to his rice. Feola bisne we shazzar and., , , 1 •, 1 im •! ,• p r Darius suc-
mihten eow gereccen beo pysen andgite, hwu se .aldmihtige loroft ceeded him.
38 MS. Medes.
38 EARLY ENGLISH HOMILIES
Tpa modige geeadmette, 7 pa, eadmode geuferode 7 ahof. Eac ge
magon beo f>ysen, gyf ge wylleS, mycel understanden, 7 ]3urh Ipa,
race ge mugen eow sylfe gerilitlseeen to socSre eadmodnysse, gyf ge
gesselige by'S. On j^sere ilcan bui'li Babilonie ]?e we embe specacS,
wses on Daries dagen se wytege Daniel Godes beh'Seign haliges 5
Daniel re- lifes mann. pa gedemden Ipa wyten f binnen J?rittig dagen
obey the ne baede nan mann nane bene set Gode buten set pan cynge 7 wolden
all prayers swa besyrwen pone unscyldigen Daniel, for ]?an pe he wses swycSe
made to the dere Darie j^an cynge. pa dyde se wytega swa swa his gewune wses,
noUo God. code into his upflore 7 feoll ]?8ere (fol. 45 a) on cneowen 7 gebsed 10
hine to Gode (on) gebegden lymen oSSet j^a hsetSene comen, pe
hiscewton georne. Heo wreigdon pa Daniel to Darie ]?an cynge,
sseden f he forsege heora eallre gesetnysse 7 wolden hine bescufen
into p?eTe leone seacSe. pa swanc se cyng swy'Se otS sefen, wolde
Jjone wytega bewerigen wiS heom. Ac ]3a Jja he ne mihte na Iseng, 15
Daniel is pa let he hine nymen 7 wiirpen J^an leonen, pe Isegen inne ]7an
the lions' sea'Sc. pa cwae^ Darius se cyng to Daniele J^an wytega, ' pin God
pe ]3u wur'Sest wyle J^e aredden.' 7 he pa geinsegelode wiSuten
]?one sea's 7 wear's swa sarig f he slsepen ne mihte on ealre J^sere
nihte, ne he setes ne gemde. Darius ]?a se cyng on dseigred aras 7 20
eode to J?an sea'Se 7 sarlice clypode, * Daniel pxx Godes man, mihte
la Jjin God wiS ]7a leon pe gehealden 1' 7 he andswarede ]5a sone
God sent His' pu leofe cyng leofe p\x on ecnysse. Min God me ssende to sone
protect him. his sengel 7 he fjsere leone mu'S beleac mid his bsenden, J?3et heora
nan ne mihte mine leome derigen. For J^an pe on me is afunden 26
setforen Gode rihtwisnysse, 7 ic wiS pe cyng ne worhte nsenne
gylt.' Se cyng J^a sone swy'Se J^ses fsegenode 7 he(t) up ateon
[fol. 45 b] ardlice Daniel 7 J^a inn awurpen pe hine wreigdon ser.
Heo wurden |?a gebrohte mid bearnen 7 wifen 7 inn to J^an seaSe
sone aworpene, 7 Jja leon heo gelsehten 7 heora lymen totseren mid 30
grimme to(5en ser heo on grund feollan. pa ssende se cyng sone
aenne pistol geond ealle his leode, 7 heo lufelice grette pjsse worden
Darius com- awritene. Ic wylle f min folc on ealle minre rice anmodlice
men to buge to Danieles Gode 7 hine ondrsedon. He is se lyfigende
the God^of God 7 cce on wurlde 7 his rice ne by'S toworpen nsefre. He is 35Daniel.
soS alesend 7 tacne wyrecende on heofone 7 on eor'Se, se be
geheold Daniel wiS J^a reSe deor, -^ heo him derigen ne mihten,
11 on] In different ink.
13 forsege] The first e has been alteredfrom ae, and the (i) before the g han
heen erased.
THE TWELFTH SUNDAY AFTER. PENTECOST 39
Daniel leofecle pa swy'Se leof pem cynge o^et Cjrus cyng to cyrus sue
]?an cynedome feng, 7 Daniel weard pa, |pass cynges gedrinca 7 he Darius.
hine arwur'Sede ofer ealle his Jiegnes. pa wees on Babilone psere
mycele byrig Ipeere hse'Senre god, se wses gehaten Bel, 7 hine man5 deeihwamlice fedde mid feowertig scepen, 7 him man win sealde six
sestres to pRU dseige 7 twelf sestres melewes to his metsunge. Se
cyng hine wurSode 7 com selce deeige hine to, to gebiddene to Bele Daniel re-
}3an gode, 7 Daniel se snotere [fol. 46 a] forseh ]7one Bel 7 gebsed pray to the
hine sefre to Jjan Ji^lmihtigen Gode. pa axode se cyng on anen ^'^
10 dfeige, ' Daniel hwy nelt |?u pe gebiddan to Bele }?an gode 1' pa
andswarode Daniel anreedlice J^an cynge, ' Ic nylle wurSigen ]?a
geworhte godes, ac ic gelefe on ]?one lyfigende God se pe heofone 7eor'Se 7 ealle gesceaften gescop, 7 haefS }?one anweald ealles flassces.'
pa andswerede se cyng eft )?an wytegan, * Hwu ]?incS pe la Daniel
15 f pes derewurSe Bel ne sy leofigende god 1 Ne lyfeS he beo mete,
7 dseighwamlice drincS f we him doS to laca 1' pa cwas^ Daniel,
* Ne dwele Jju la cyng. pes god is eeren wiSuten agoten 7 leemen Daniel told
wiSinnen 7 ne lyfet5 beo mete, ne he nsefre ne set oS pjsne an- Bel had*
wearden dseig.' pa geswearc se cyng sone on mode 7 het pa biggengas the fooli
^"
20 pe Bele J»eowwedon cumen to his speece 7 cwas^ heom ]7us to, |j^°^
' Bute ge me secgen f soS is beo ]7yssen, hwa j^as metes J'yege pe
we machige(5 Bele, ealle ge sculen swelten gyf ic gesund beo. Gyf
ge ]70TCne seteowige'S f he ett ]:as metes, ponxie sceal Daniel swelten
dea'Se se pe tselde Eel 7 to bisemsere hsefde.' pa cwas^ Daniel to
25 ]7an cynge ]?uss, ' Stande J)in [fol. 46 b] word cyng.' 7 heo stopen
to J)an temple, J^aer wseron hundseofentig Jjgere sacerdan ealra, pe
J»eoweden Bele on his bigengen symle. pa cwsedon heo ealle
anmodlice to ]?an cynge, ' We gaS nu ealle ut setforen pe cyng,
7 sete pe sylf ]5a sande him beforen, 7 beluc pa dure gyf p\i us ne
80 gelefst, 7 geinsegele pa dure mid Jjine ringe, 7 Jjonne }7U on serne-
morgan ingsest 7 sceawest gyf J^a lac ne bycS gebrucene j?urh Bel,
beo hit ure lifleaste, 7 gyf Bel heo geet, swelte ]7o«ne Daniel, pe swa
hine hyrewede.' Heo eodan ]?a ealle ut setforen j^an cynge, 7 he sylf
gelogede ]5a lac setforen Bel, 7 Daniel het siften on j^ses cynges
35 gesihcSe axen geond ]3one flor, f he eft mihte tocnawen hwa on }3one
ilor stope, pe onfenge pses metes, 7 se cyng ]?a geinsegelode The priests
ardlice pa dure. Hwset Jja sacerdes j^a mid wifen 7 cilden eodan wives and
into ]7an temple under Jjsere eortSe ealle on Jjsere nihte, 7 seten fjone eat the food
mete swa swa heora gewune wses, 7 f win eall druncan, 7 Bel heora temple.
40 EARLY ENGLISH HOMILIES
god ne abat jjsere lacan. Eft on aernemoregan eode se cyng mid
Daniele to Ipan temple 7 ]:>a dure sceawode. pa stod heo swa
geinsegelod swa swa [fol. 47 a] heo heo on sefen forleten. Heo
geopenodan Ipa. dure 7 inn besegan. pa clypode se cyng 7 cwse^
to ]7aere anlicnysse, ' Msere eart ]?u la Bel 7 mid \>g nis nan facne.' 5
pa hloh Daniel 7 gelette ]?one cyng f he inn ne eode 7 axode hine
puss, ' Hwset }5incS j^e la cyng hwe'Ser Ipu mnge gecnawen hw8e(t)
Cyrus dis- fotlsesten pu geseo on ]?yssen flore gestapone 1' pa beheold se cyng
covered the •^iT-v-TiT 1 ii ldeceit of the J cwxo to Daniele, Ic geseo on pyssen axen ealdre manna stapes,pries 8.
-yv^jfen y cildre/ 7 he gewearS ]?a eorre. He het pa, gelaeccen Ipa 10
lease sacerdes, 7 heo ]?a un'Sancas setywden him pa, dure under J)an
flore, ]?8ere heo inn eodan 7 ]x)ne mete ]?ycgden pe wses gemynt ]?an
goden. pa het se cyng sone ofslean heo ealle, 7 betsehte |7one god
to Danieles dome, pa tobrsec Daniel Bel ]?one god, 7 towearp his
The Baby- tempel unwurSIice call, pa wses on ]?8erebyrig gewuned an draca7 15
shipped a J>a Babilonissce him mete baeron 7 hine for god wur'Sedan, peh he
wyrem wsere. pa cwae^ se cyng sume dseige to Daniele J?uss, ' 'Me
miht p\x nu cwe'Sen f ]?es ne sy cwice god, gebide pe to him, J)eh
pvL to Bale noldest/ pa andswarode Daniel J)uss 6(561106 ]?an cynge,
[fol. 47 b] ' Ic gebidde me sefre to J^an iElmihtigen Gode se pe is 20
lyligende God, 7 gyf ]?u me geleafe sylst, ic ofslea }>ysn6 draca bute
swurde 7 stafe.' pa cwas^ Cirus se cyng f he cunnigen moste gyf
Daniel killed he buten waepnen mihte j^one wyrm acwellen. Daniel ps. worhte
without ]7an drace J^as lac. He nam pich 7 hrysel 7 punede togsedere, 7 mid
byrsten gemsengde, 7 berede to weleren, 7 seaS heo swy'Se 7 sealde 25
J?an drace. pa tobserst he sone swa he abat pees metes 7 Daniel
cwas^ ]?a to pses dracon biggengan, ' Nu ge mugen geseon hwan ge
swa wur^edon.' pa wur(5en gebolgene ]?a Babilonissce ]?earle, 7comen to }5an cynge 7 cwse'Sen mid grame, ' pes aelSeodige Daniel
hsefS l^inne anweald genumen. He is cyng geworden. He 30
acwealde ]7one draca 7 urne Bel he towearp 7 his biggenges he
ofsloh, Betseh hine nu us, elles we pe ofsleaS.' pa ne mihte se
cyng wiScweSen heom eallen, ac betsehte j^one wytega ]7an witlease
Daniel dwelt folca / heo hine wurepan into }7an wildeoran. peer wseron seofon
wHih^seven l^on J he psdT wunede six dages. JGlce dseig man sealde ser ]?an 35^^°°^-
J3an leonen twa seep to bigleofe 7 twegen [fol. 48 a] leapes oS'Set,
ac heom nses pa geseald, f heo toslitten Daniel, pa waes on Judea-
lande an geleaffull wytega Abachuc gehaten, se haefde riperes
24 MS. pu nede.
THE TWELFTH SUNDAY APTEE, PENTECOST 41
abedene to his corne 7 beer beom beora mete. Him com ba fligende J^^e, ^^sei of'
. .^°^ com-
to fserlice Godes sengel 7 bet beren bone mete to Babiloniam ratSe S^P'^ed° ' •• Habakkuk to
7 syllen Daniele, Ipe sset on ]7an pytte. pa cwae^ se Abacbnc to take food to
Jian sengle J5uss, ' La leof ic ne geseh pa burb Ipe |5U (emb) sseigst, ne
5 ic nat ]7one seaS, ne embe secgen ne gebyrde.' pa gelaehte se eengel
Abacuc beo Jjan fexe 7 bger bine swiftlice to 'psere foresaede burb 7to psere leone sea'Se swy'Se swifte flibte. pa clypede Abacuc to J^an
o'Sren witega, ' pu Godes man Daniel n}TB J)ysne mete pe to pe pe
God ssende,' 7 be sone andswarode, ' Eala pn min God ]3U wsere
10 min gemyndig 7 J>u ne forlaetst )5a pe lufigetS J^e.' 7 he set pa sone
of J^gere Godes sande, 7 se sengel ardlice eft Abacuc ferede to bis
lande ongean ofer swycSe langne weig. Eft pa on ]7one seofocSen dseig
eode se cyng sarig to ]3an seaSe 7 beseh into, pa efne sset Daniel
ansund betwux J^an deoran. pa clypode se cyng 7 cwas^to Gode
15 ]7uss, (fol. 48b)' Eala ]7u Drihten God pe Daniel on belefcS, myeel
eart ]5u 7 mibtig,' 7 he bet his msen sone up ateon Daniel of ]?8ere
deora seaSe. He bet pa inn awurepen ]5a pe bine ser forwreigdon, 7heo wurden abitene on anre beorhthwile aetforen }?an cynge fram
]5an frecan deoran. Feale we mihten secgen beo swylcen lease
20 goden, 7hwu bisemserfulle heo waeron, 7 heora biggengas tyhten to
eallen fracodnyssen 7 to endeleasen mor'Sdaeden, mancyn dwylden,
otSSset se Hselend Crist to J^yssen life becom.
XVIIN ASSUMPTIONE SANCTE MARIE.
TERONIM us se halge sacerd awrat senne pistol beo forSsicSe Jerome, the
2,5 Jjsere eadigen Marien, Godes ceennestre, to sumen halgen wrote an
msedene, hire name wses Eustocbium, 7 to hire moder Paulam, seo cerning^the
wses gehalgod wudewe. To Jjysen twam wifmannen awrat se ilea Blessed
JeronimMs, manigfealde tractbec, for j^an pe heo wseron haliges^'^'
lifes msenn, 7 swySe gecneordlaecende on boclicen smeagungan.
30 pes Jeronimws waes halig sacerd, 7 getogen on Ebreisscen gereorda,
7 on Grecisscen, 7 on Leden fulfremedlice; 7 be awsende ure
biblio[t]ec of Ebreiscen bocan to Ledene spsece. He is se fyre-
[fol. 49 ajmeste weallsta'Sel betwux Ebreiscen, 7 Grecan, 7 Leden-
4 (enib)] In different ink.
30 An erasure between Ebreisscen and gereorda.
32 MS. biblio ec] ec is tvritten on an erasure.
33 weallstaSel] Camh. MS. wealh-stod.
42 EARLY ENGLISH HOMILIES
waren. Twa 7 hundseofentig bocan ]7gere ealden se 7 j^sere nywen
he awsende on Leden to anre bibliotecan, buten d^ren manigfealden
trahtbocan 'pe he mid gecneordan andgite deop'Sancenlice asmeade.
Hecomposed pa £et nexteii he dyhte fjysne pistol to Ipssre halgen wudewan
for the holy Paulam, J to ]?an Godes msedene Eustochiuw, hire dohter, 7 to 5
Paula and eallen ]?an msedenlicen werode, Ipe heora mid drohtnigende "wseroriy
daughter. ]?uss cwe'Sende, 'Witodlice ge nede'S me f ic eo[w] recce hwu sec
eadige Maria, on J^yssen dsegSerlice dseige to heofonlicre wununge
genumen waes, f eower msedenlice heap habbe pas lac Ledenre
spsece, hwu pes maere freolsdeeig geond seghwylces geares embryne 10
beo aspaend mid heofonlicen lofe, 7 mid gastlicre blisse gemsersod
sy, pe Iseste eow on hand becume seo lease gesetnysse pe j?urh
gedwolmannen wide gesawen is, 7 ge ponne ]3a geheowode leasunge
for so'Sre race underfon. SoSlice fram anginne ]?8es halgen god-
spelles ge leornodan hwu se hehsengel Gabriel ]7an eadige msedene 15
Marian Jjses heofonlicen J^^Selinges [fob 49 b] acsennednysse gecydde,
The deeds 7 ]3ses Hselendes wundre, 7 )?8ere gesseligen csennestre J^enunge, 7Blessed hire lifes dseden on |?an feower godspellicen bocan geswutellice
cieariyTef oncneowen.' Johannes se godspellere awrat on Cristes J^rowunge,
four gospels, f he sylf 7 Maria stodan mid dreorigen mode wi'5 Jjsere halgan rode, 20
pe se Heelend on gefsestnod wses. pa cwae^ he to his agenre moder,
' pu fsemne, efne her is ]7in sune/ Eft he cw^ae^ to Johanne, ' Loca
nu, her stant J^in moder.' Sy'S'Sen of ]?an dseige, hsefde se god-
spellere Johannes gemene ]78ere halgen Marian, 7 mid carfulre
The Lord ]?enunge, swa swa his agenre moder gehyrsumede. Drihten, ]?urh 25
His Mother his arfsestnysse, betsehte f eadige mseden his caennestran ]?an clsene
msen Johanne, se J^e on clsenen msegShade symle wunode, 7 he
for pj sunderlice )5an Drihtene leof wses, to ]?an swy^e, f he him
Jjone deorewur'Sen madm, ealles middeneardes cwene, betsecen
wolde. Get wislice f hire clsenesta maegeShad ]7an clsenen msenn 30
geSeodd wsere mid gecwemre geferrseddene on wynsumre droht-
nunge. On heom bam waes an mihte (7 an) gesundes msegShades,
ac o'Ser intingan on Marian ; on [fol. 50 a] hire is wsestmbsere
mseg'Shad. Nu is forj^y gehalgod segSer gea Marian msegcShad, gea
hire wsestmbsernysse J?urh ]?a godcundlicen acsennednysse ; 7 heo 35
ealle oSre oferstihS on mseg^hade 7 on weestmbsernysse. pehhwe-
Sere, |7eh heo sunderlice Johannes gemene betseht wsere, J^ehhwe-
"Sere heo drohtnode gemsenelice, sefter Cristes upstige, mid ]7an
32 7 an] inked over later.
to John.
THE ASSUMPTION OF ST. MARY 43
apostelicen werode, infarende 7 utfarende betwux [heom], 7 heo After
ealle mid mycelre arwurSnysse 7 lufe hire j^enedan, 7 heo heom Ascension,
cuSlice ealle jjing emb Cristes maenniscnysse gewissode ; for pan dweit^with
pe heo fram frym'Se gewisslice ]7urh Ipone Halgen Gast heo ealle ^^°^
5 geleornode, 7 mid agenre gesihSe geseh;
]?eh J)a apostles ]7urh J^one
ilcan Gast ealle j^ing andergeaten, 7 [on] eallre soSfaestnysse
gelaerede wurden. Se heheengel Gabriel heo ungewsemmede ge-
heold, 7 heo wunede on Johannes 7 on eallra }>0ere apostle gemene,
on Jjsere heofonlicen scole, embe Godes ge smeagende, oSSet God on
10 Jjyssen dseige heo genam to ]?an heofonlice j^rymsetle, 7 heo ofer
sengla werodan geuferede. Nis gergedd on nanre bech nan swutelre
gewissung beo hire ge8endun[fol. 50b]ge, bute f heo nu todseig
wulderfullice of pan lichame gewat. Hire byrigen is sutel eallen The
11.1 A^ 1 11- -11 1sepulchre of
onlochmden 00 bysne andweardan dseag, on midden bsere dene St. Mary isTTCtT'i Id I^^ t^® valley
15 Josaphat. oeo dene is betwux psere dune oyon 7 pan monte of Jehosa-
Oliueti, 7 seo byrigen is seteowwed open 7 semtig, 7 pder on uppen
on hire wur'Smentes is arsered msere cirice mid wunderlicen stan-
weorca. Nis nanen deadlicen msen cucS hwu, o'56e on hwylcere
tide hire halge lichame ]?anen setbroden wasre, o'S^e hwyder heo
20 ahafen seo, oS'Se hweSer heo of dea'Se arise. CwgecSen peh seghwylce
lar'Seawes, f hire Sune, se pe on )7an J)ridden dseige mihtlice of
dea'Se aras, f he eac his moder lichame of deaSe arserde, 7 mid
undeadlicen wuldre on heofone rice gelogode. Eac swa gelice forvvel
manega larSeawes on heora bocan setten, beo |7an geedcucodan man-
25 nen pe mid Criste of dea'Se arisen, f heo ecelice arserde synd.
Witodlice heo andettan f pa arserde ma&nn nseron sotSfseste (ge)wyten
Cristes seristes, bute heo weeron ecelice arserde. Nu wi'ScweSe we We deny
beo ]5aere eadigen Marien J?a ece seriste, J^eh, for wserscipe ge-tionofthe
healdenan geleafeii, us gedafenecS [fol. 51 a] ^ we hitwenen swy'Ser Mary, but
30 ]?one we hit unrsedlice gereccen f pe is uncuS buten gelcere fraced- ^la that
nysse. We rsedetS seghware on bocan, f forwel oft sengles comen to souls to^
godra manna for'SsiSe, 7 mid gastlicen lofsange heora sawlen to heo-
fone gelseddan, 7 f gyt swutellucor is, msen gehyrden on J^an forS-
si'Se wsepmanna sang 7 wifmanna sang, mid mycelan lihte 7 sweten
35 brseSe ; on ]5an is cuS f |5a halge msen pe to Godes rice ]5urh goden
geearnungan becomen, -p heo on oSre manna for'SsiSe heora sawlen
underfoS, 7 mid swylcere blisse to reste gelsedden. Nu gyf se
1 heomfrom Camb. MS. 6 onfrom Camb. MS.12 MS. gesendunldunge.
44 EARLY ENGLISH HOMILIES
If the Hselend swylcne wur'Smynt on his halgene for'Ssi'Se oft geswutelode,
the souls of 7 heora gastes mid heofonlicen lofsange to him gefeccen het, hwu
brough't'to''^ mycele swy'Ser wenst f)u f he nu todseig f heofonlice werod togeanes
much^more^ ^^^ agenre moder ssenden wolde, •^ he mid ormseten lihte 7 unasecg-
8end*the^ endliccn lofsangan heo to })an })rymsettle gelseddan, pe hire gegearcod 5
host for^is ^^^ fram frymSe middeneardes 1 Nis nan twynung f eall heo-
o-wn Mother, fonlic ]?rym ]?a mid unasecgendlicre blisse hire tocymes fsegenigen
[fol. 51b] woldan. So'Slice eac we gelefe'5 f Drihten sylf hire
togeanes come, 7 wynsumlice mid gefean to him on his j^rymsetle
heo gesette. Witodlice he wolde gefyllen |?urh hine sylfiie f he on 10
his 86 behead, Jduss cwe'Sende, ' Arwur'Se ]?inne feeder 7 J^ine moder.'
He is his agen gewite f he his Feeder gearwurSode, swa swa he
cwae^ to |?an Judeisscen, ' Ic arwurSige minne Feeder 7 ge unwur-
Sige'S nie.' On his meenniscnysse he arwurtSde his moder, ]7a pa
he "wses, swa f halig godspell sssgS, hire under'Seodd on his iugetS- 15
hade. Mycele swy'Ser is to gelefene f he his moder mid unasecg-
endlicre arwur'Snysse on his rice gewur'Sede, J^a ]?a he wolde sefter
This festival f'sere msenniscnysse on ]5yssen life hire geearnigen. pes symbeldseig
others ^evenoferstihcS unwi'Smetenlice eallra oSra halgena msessedages, swa
Mother of^ijcele swa fiiss halige mseden, Godes moder, is unwitSmetenlic 20
God is in- eallen o'Sren msedenan, pes freolsdseig is us gearlic, ac he is heofen-
to all other waren sineallic. Beo byssere heofonlice cwene upstiere wundredewomen. ° •' xr o
se Halge Gast on lofsangan J^uss befrinende, ' Hwset [fol. 52 a] is
l^eos jpe her astihS swylce arisende dsegreome, swa wlitig swa mone,
gwa gecoren swa sunne, 7 swa egeslic swa ferdtrume ]' Se Halge 25
Gast wundrode, for ]3an J?e he dyde f eall heofonware wundrede
]?yssere fsemne upfaereldes. Maria is wlitigre J^one se mone, for
J)an pe heo scinS buten ateorunge hire brihtnysse. He(o) is
gecoren swa swa sunne mid leomen healicre mihte, for Ipan Ipe
Drihten, se pe is rihtwisnysse sunne, heo geceas him to csennestren. 30
Hire fser is wiSmeten ferdlicen trumen, for pan pe heo wees mid
halgen msegnen embtryraed, 7 mid sengla ]3reaten. Beo J^ysser
heofonlicre cwene is gecwecSen get ]?urh J^an ilcan Godes Gast.
He cwae^, ' Ic geseh ]?a wlitige swylce culfre astigende ofer stream-
licen riSen, 7 unasecgendlic brse^S stemde of hire gyrlen, 7 swa swa 35
surrounded on IcDctenlicre tide, heo wees embtrymed mid rosene blostmen 7
14 moder] MS. Vesp. fseder, CaitiK MS. moder.
19 oferstihS] The scribe omitted r, then altered it from s before writing
the folloioing s.
THE ASSUMPTION OF ST. MARY 45
mid hwite lilian.' Pa rosene blostmen getacnigeS mid heora with roses
. . . , , . • * and lilies.'
readnysse martyrdom, 7 J)a lilian mid heora hwitnysse getacnigeo Roses be-
pfi scinende clsennysse ansundes [fol. 52 b] mgege'Shades. Ealle martyrdom,
ba gecorene be Gode geSugen burb martyrdom o'S'Se Jjurb with their
5 claennysse, ealle beo gesiSedan mid Ipsdre eadigen cwene; for ]?an ]?e pure virgin,
heo sylf is seigcSer gea martyr gea mseden. Heo is swa wlitig swa
culfre, for f>an pe heo lufede Ipa. bilewitnysse, J)e se Halge Gast
getacnode, pa, p'A he wses gesegen on culfren gelicnysse ofer Crista
on his fulluhte. OSre martyres on heora lichamen ]?rowedan
10 martyrdom for Cristes geleafen, ac seo eadige Maria nges na licham-
lice gemartyrod, ac seo eadige wses swy'Se geangsumed mid mycelre
Jjrowunge, ]?a ]?a heo stod dreorig anforngean Cristes rode, 7 hire
leofe cild geseh mid Irene nseglen on hearde treowe gefsestnod.
Nu is heo mare ]3one martyr, for pan pe heo ]7rowede ]7one
15 martyrdom on hire sawle, Ipe otSre martyres J^rowedan on heora
lichamen. Heo lufede Crist ofer ealle oSre mgen, 7 for pj weesc^rjgt^^ifoye
eac hire sarnysse beo him teforen oSren mannen, 7 heo dyde his all otters,
deaS hire agene dea'S, for ban be his browung wiss swa swa swurd suffering°
. .pierced her
burhferde hire sawle. Nis heo nanes haliges msegnes bedeeled, ne soul like a'
^ _sword.
20 nanes wlites, ne nanre brihtnysse; 7 for pj heo [fol. 53 a] wses
embtrymed mid rosen 7 lilian, f hire mihten wseron mid mihten
underwreSeda, 7 hire fsegeinysse mid claennysse wlite weere geeht.
Godes gecorene seine's on heofonlicen wuldre, selc beo his geSing'Sen.
Nu is geleaflic f seo eadige cwen swa mycele mid wuldre 7 briht-
25 nysse oSre oferstige, swa hire ge'Sing'Sen o'Sre halgena unwiSme-
tenlice synd. Drihten cwastf ser his upstige, ^ on his Feeder huse
synden feala wununge. So'Slice we gelefeS f he nu todseig pa
wynsumeste wununge his leofe moder forgeafe. Godes gecorenra
wulder is gemetegod beo heora geearnungan, 7 nis JjehhwecSere
30 nan cearung ne ande on heora senigen, ac heo ealle wunigeS on
soSre lufe 7 heahlicre sibbe, 7 selc blisse'S on oSres geSincSen swa
swa on his agenen. Ic bidde eow blissigen on byssere freolstide. ipr?yy<"^° or./ rejoice in
AVitodlice nu todeeig f wulderfulle mseden heofones asteah, f heo this festival.
unasecgen[d]lice mid Cviste ahafen on ecnysse rixige. Seo heofon-
35 lice cwen wearS todseg generod fram ]3yssere manfullen wurlde.
Eft ic cwe^e, fagenigeS for ]7an pe heo becom orsorhlice to ]7an
heofonlice botle, blissige eall mid[fol. 53b]deneard, for |3an pe nu
todseig us-eallen is ]3urh hire earnungen hsele geeht. purh ure Through
ealdemoder Euan us wearS heofone gaten belocan, 7 eft ]?urh of hEve the gate
eaven
46 • EAE.LY ENGLISH HOMILIES
was closed, Marian us is geopenod, burh -B heo sylf nu todseig wulderfullicebutthrough n a\\ J . 1 1, 1 Ji 1 I.-Mary it is inierde. (jrod puvh ms witegan us bebead p we sculen hineopened to us. , . , i • i i , i • it i
nerigen 7 meersigen on nis halgen, on pan he is wunderlic ; mycele
swySer gedafeneS (us) f we hine on J^yssere maere freolstide his
eadige moder mid lofsangan 7 wur'Sfulle herunge wur'Sigen sculen ; 5
for }5an ]?e untwilice eall hire wurSmynt is Godes herung. Uten
nu forjjy mid eallreestfullnesse ures modes Ipses mseren freolstide
wurSigen, for ]?an pe f siSfset ure hsele is on lofsangan ures
Drihtenes. pa Ipa. on nisegShade wunigetS blissigen heo, for ]:an Ipe
Keo geearnodan Jjget beon f heo herie'S. Habben heo hoge f heo 10
beon swylce f heo wurSfuUice herigen magen. pa Ipa. on claenen
wudewenhade synd, herigen heo 7 arwuiSigen, for J)an Ipe swutel
is f heo ne mugen beon claene buten ]5urh Cris^es gyfe, seo Ipe wses
fullfremedlice on Marian J^e heo herige'S. [fol. 54 a] Herigen eac
7 wurSigen pa Ipa on synscipe wuniecS, for pan pe ]7anen flow(5 15
eallen mildheortnysse 7 gyfe pe heo herigen magen, Gyf hwa
synfull beo, he andette, 7 na'Selses herige, ]3eh ne beo wlitig lof on
Jjses synfullen muSe;]?ehhwe'Sere ne geswica he J?aere herunge, for
Jjan pe J^anen heom is behaten forgyfenysse. pes pistol is swySe
manigfeald us to gereccene, 7 eow swy'Se deop to geherene. Nu 20
ne onhage'S us na swySer beo ]?an to specane, ac we wylletS sume
oSre trymminge beo Jjaere mgeren Godes moder gereccen, to eowwerMary is the beterunge. SoSlice Maria is seo maeste frofer 7 fultum cristenegreatest °
_'
conifort and manneu, B is foroft wel geswutelod, swa swa we on bocan rsede'S.help of
.
Christians. Suwi man wses mid drycrsefte bepseht, swa f he Criste wiSsoc, 7 25
awrat his handgewrit |3an aweregodan deofle, 7 him manrsedden
befaeste. His name wses Theophilus. He ]3a eft sySSen hine
becSohte, 7 ]?a healice pinunge on his mode weolc ; 7 ferde pa to
sumre cirice pe wees to lofe ]?8ere eadigen Marien gehalgod, 7 J^aer
binnen swa lange mid wope 7 fsestenen hire fultumes 7 J^ingunge 30
bsed, o'SSet [fol. 54 b] heo sylf mid mycelan wuldre him to com, 7cwse^, f beo him geSingod hsefde witS ]3one Heofonlice Deme hire
agene Sune.
33 agene Sune is written in different ink on an erasure. After Sune an
erasure.
THE ASSUMPTION OF ST. MARY 47
XVII
OMELIA.
M^NN pa, leofeste, liwilon ser we gerehten eow J^one pistol J^eBeloved, we
n -r • 1 /> iV* "iVi T • Ik r •113.V6 rG13.lGClv
se halge Jeronimus sette beo forosioe bsere eadieeu Marien, to you the -
, . . 11 -, 1 IT Epistle of
Cvistes moder, purn pone he adweescte pa dwoUice gesettnysse pe St. Jerome,
5 samlaerede maen sseden beo hire for'SsicSe. Nu wylle we eow gereccen teii you con.
beo j?aii halgen godspelle pe man set ]?yssere msesse eow setforen holy gospel
rsedde. ' Intrauit Jesns in quoddam castellum ' ; et reliqua. Se read at this
Hselend becom into summere eaSelicen byrig, y an wif, Martha
gehaten, gelogode hine to hire gereorde. Heo hsefde ane suster Maria
10 gehaten, seo sset set Drihtenes foten j georne his lare hlyste. Martha
so'Slice hire suster eode carfull emb Drihtenes J?enunge. Heo stod
]?a 7 cwas^ to J^an Hselende, ' Drihten, hwy nelt pu hogigan f min
swuster me Iset ane ]?enigen ? Ssege hire f heo me fylste.' Hire and-
swerede se Hselend y cwdeS, ' Martha, Martha, J?u eart carfull / bisig
15 emb fela Ipmg. Witodlice an ping is neodbehefe. Maria geceas ]5one
seleste dsel, se pe ne byS hire nsefre setbroden.' Ne specS })iss
godspell nan j^ing [fol. 55 a] synderlice beo Cristas moder, ac
man hit rset swa |5eh gewunelice a3t hire msesse, for |38ere ciriclice
gesetnysse. AugustinMs trahtnunge we folgieS on ]?yssen god-
20 spelle. pas twa wif, Martha / Maria, wseren Lazarus geswustre, Martha and
pe se Hselend arserde of deacSe. Heo wseren bute Cristes leor- sisters of
ningmsen, y he gelomen set hire hine gereordode mid his leor- whom Christ
ningcnihten. Heo wseron gecerde to mycelre eawfsestnysse ]?urh death.^""^
Cristes lare y wundren, y he heo lufede for pj. He underfeng
25 ]:sere wifmanna penunge, for ]?an pe he hsefde so'Sne lichame, j^urh
}5one pe him hingrode y ]3yrste. Se underfeng psere wifmanna
J^enimge on J^an huse se pe wses on westene fram senglen gereorded.
Nu ]3sence'S sume msenn f pa wif wseron gesselige f heo swylce
cumen underfengan. BO'S f is, gesselige heo wseron, ac swa Jjeh
30 ne Jjurfe we ceorigen f Drihten seo lichamlice on })yssere wurelde
wunigende nu, swa swa he ]?a wses, f we hine mihten eac to us
gelaSigen, for ]?an pe he cwasi^, ' Swa hwset swa ge do's on minen
nama anen psm Isesten, f ge doS me sylfen.' Martha wses swy'Se Martha was
bisig embe Drih[fol. 55 b]tenes J^enunge, y hire suster Maria sset Mary sat at
35 stille set Drihtenes foten, herecnigende his lare. Martha swanc, feet listen-
7 Maria sa&t semtig. On J^yssen tvvam gesustren wseron getacnode teaching.
4 gesettnysse] ihe n correctedfrom e.
7 After reliqua in written Omelia.
48 EARLY ENGLISH HOMILIES
These twosisters be-token twolives, onetransitory,the othereternal.
' Mary haschosen thebetter part,which shaUnever betaken fromher.'
twa lif, ]?iss geswyncfulle Ipe we onwunigeS, 7 f ece Ipe we gewill-
nige'S; f an lif is wracfull, f o'Ser is eadig, an hwilwendlic, o'Ser
ece. Martha spsec cuSlice to pan Hselende, (7) wolde f he hete hire
suster hire fylsten set Ipeere ]?enunge, pe heo mycel embe hogode.
pa beladode Drihten Marian, 7 cwae^, ' Martha, Martha, Ipu. eart 5
'carfull 7 bisig embe fela J^ing. Witodlice an ]?ing is nedbehefe. Anping byS gesett beforan eallen o'Sren. Nis f an ping fram manegan,
ac manega ping synd fram j^an anen. Feale j^ing synd geworhte,
ac an is se pe geworhte heofones 7 eorSe, 7 see 7 ealla gesceafte
;
pe ealle gescop 7 geworhte an God, se pe ane is so'S God on prjm. 10
haden wunigende. Efne pa gesceafta synden swySe gode, ac ana
is betere pe heo ealle gescop ; |3yses anes gewilnode Maria, pa j^a
heo sset set Godes foten, his word herecninde. Martha was georn-
full hwu heo mihte God feden ; Marie hogode [fol. 56 a] swy'Ser
hwu heo mihte, J)urh Godes lare, hire sawie gereordigen, for j?an pe 15
]?aes modes gereordung is betere ponne ]?8ere wambe. Seo suster
heo wolde habben to hire bisigan, ac Drihten wees hire forspeca, 7heo sset ]7a orsorgre. Drihten cwas^, ' Maria geceas J)one selestan
dsel, se pe ne byS hire nsefre setbroden.' God wses Marthen ]7en-
unge, ]7a heo ]?an ^Imihtigen J^enode, ac swa ]?eh Maria geceas 20
]?oue selre dsel. Hwy selra 1 For j^an pe hit ne byS hire nsefre
setbrodan. Heo geceas geswync, ac hire is f setbroden, for ]?an pe
Crist heo gebrohte to ecere reste on his rice, swa swa he behet
eallen {pe) him |;enigendan, ]3uss cwecSende, ' ]?ser j^ser ic sylf beo,
];sere byS min ]?eign.' Martha swanc pa swylce on rewette, 7 Maria 25
sset stille set ]?eere hySe. Heo wses bisig emben ane J^inge, 7 heold
paes witegan cwide, pe cwas^ 'Michi autem. adherers deo bonum est,
2>onere in domino deo spem meam.' ' Me is god f ic me to Gode
ge'Seode, 7 sette minne hyht on Drihtne.' SwySe god ]7enung is
7 herigendlic, f seghwa Godes ]pearfen j^enige, 7 swySer ]?an 30
sewfsestau Godes [fol. 56 b] Jieowen ; ac swa ]3eh mare is f man J^a
heofonlice lare ssecge J^an ungelseredan, 7 heora sawle gereordige,
pe nsefre ne ateorigeS, ]?one man ]?one deadlice lichame mid
brosnigendlicen mete afylle. ^g'Sres msen behofigeS, gea big-
leofen gea lare ; ac swa ]?eh hwonlice fremeS ]?8es mannes lif pe byS 35
nytene gelic, pe hawweS symle to pasre eor'Se, f is, to eorcSlice
Jjingan, 7 for andgittleaste ne cann his mod awsendan to J^an
24 ])ej In different inlc.
25 on rewette] MS. Vesp, orewitte, Canib. MS, on rewette.
THE ASSUMPTION OF ST. MARY 49-
uplicen ))ingan, ne to J^an ecen life. Paulus cwae^, ' 8e pe ne cann,
hine man eac ne cann.' Eft he cwae^, ' pa j^a buten Godes se syn-
gietS, pa losigeS eac buten Godes se.' On Jiysen wraecfulle life we in this
sculen earmra manna helpen. We sculen ]?a hungrie fedan, hnacoda life we ought
5 scryden, cumen underfon, haeftlinges ut alesen, ]?a ungeSwaere gesib- poor!
bigen, untrume geneosigen, deade bebyrigen. pas Jjenungen future^life
^
synden on J)yssen life, pe Martha getacnode. Witodlice on J^anbe^none-
towearden life, pe Maria getacnode, ne by'S }3as neoden, ne Jjas^^^^^ *®^'
]5enunge; J^ser we by'S gefedde, 7 we ]?8er naenne ne fedeS
;j^ser
10 byS fullfremed f Maria her ceas. Beo ]3an [fol. 57 a] life cwae^ se
Hselend, f he decS his halgen sitten, 7 he sylf farende heom J^eneS.
pan he J^enetS ponne, pe him nu j^enigeS ]5urh J?earfena fjenunge ;
for ]?y is Marthan J^enung swySe herigendlic, ]?urh heo wses Maria
geherod. peh se lareaw halig beo, hraSe aslaca'S his tunge to ]?sere
15 godcundan bodunge, gyf he nsefS J^ses lichames foda ; is swa Jjeh
selre f f ece is. We seedan eow 7 gyt secge'S, f J^a twa gesustra
hsefden getacnunge J?yses andweardan lifes 7 J^ses ecan. On ]7an
ane huse wseron twa lif [7] f so(5e lif Crist. On Marthan wses
getacnung ]?ysses andsweardes lifes, on Marian wses f towearde.
20 ^ $ Martha dyde, j^ser we syndan; f ;^ Maria dyde, to ]3an we
hopietJ. ^gcSer is herigendlic lif, ac'fan is swa ]7eh geswyncfull.
iNe beo se carfulle lehterfuU, ne [se] ne lufige idelnysse se pe on
stillnysse is;
pa. pa emben oSre manna bigleofe 7 scrude hogigetS,
Jja geefenlgeceS Marthan; Jia ]3a gemeS pseve heofonlicen lare, J^a
25 geefenlaeceS Marian, pe Drihten swySer herode. Witodlice swa when wer, 1 ii' ii-jf pijf consider
ott swa we emb oore manna neode hogieo, we geeienlseceo other men's
Marthan, 7 swa oft swa [fol. 57 b] we to Godes huse ga^, his lof "mitate
to geherene 7 us to gebiddene, Ave geefenlaececS Marian, piss ^hen we go
godspell is nu scortlice getrahtnod, 7 we secgeS eow f nan mann House, we
30 hine ne sceal beladigen f he Godes cirice ne gesece, J^eh heo him ^ary*^
feorr beo. Swa he feorren Godes hus gesehtS, swa his mede mare
by(5. Nis nan twyn f eow ne beo forgolden selc Jjsere staspe pe ge
to Godes huse stepped, emben eower sawle l^earfe. Hwset wylle weswySer secgen beo ]?yssen simbeldeege, bute f Maria, Cristes moder,
35 wearS on J^ysse dsege, of J)yssen geswyncfulle life genumen up to
heofone rice, to hire leofan Sune, pe heo on life gebser, mid ]?an heo
blisse'S on ecere myrhtSe a to wurlde. Gyf we mare secgeS beo
18 Sefore J) 7 erased. 22 Between the ne'* an erasure.
33 MS. ebnben] The loop of h forms the first two limbs ofva.
E
5.Q EAllLY ENGLISH HOMILIES
Jjyssen symbeldsege fjone we on halgeu bocan rsedet?, ]>e ]?urh
Godes dyhte gesette wteron, Iponne beo we J^an dwolmannen gelice,
]?e beo heora agenen dyhte, oSSe swefne, feale lease gesettnysse
awriten ; ac ]?a geleaffulle lartSeawes, AugustinMs, Jeronimws, Gre-
gorms, 7 seighwylce oSre, jpurh heora wisedom, heo towurpen. Synd 5
swa ])eh get J?a dwollice bee, seigcSer gea on Leden gea on -^nglisc,
7 heo rsede'S ungersede msen.
XVIII
[Fol. 58 a] [THE ASSUMPTION OP ST. MARY.]Basiiius was "ll^TE wylleS eow gereccen beo geseudunge )78es arleasen Godes
of Cappa- ' ' wiSersacan Julianes. Sum halig biscop waBS Basiiius gehaten, 10
Julian was se leornode on anre scole, 7 se ilea Julianws samod. pa gelamp hit
Emperor. swa j) Basiliws wearcS to biscope gecoren to anre byrig j^e is gehaten
Capadocia, 7 Julianws to casere, peh. he serre to preoste bescoren
waere. Julianws ]?a ongan to lufigene hse'Sengeld, 7 his cristendome
witSsoc, 7 mid eallen mode hseSenscipe beeode, 7 his leode to Ipan 16
ilcan genedde. pa set sumen cere gewsende he to ferde ongean
Perscisce leodscipe, 7 gemette J?one biscop, 7 cwae^ him to, ' Eala
Jju Basiliws, nu ic habbe J^e oferSogen on u'Switegunge.' Se biscop
Basiiius him andswerede, ' God forgeafe f pn u'Switegunge beeodest.'
juifan three 7 he ]?a mid ]3an worde him bead swylce lac swylce he sylf breac, 20
as a^iSess^*^^ f wseren ]?reo berene hlafes, for bletsunge. pa het se wi'Sersaca
juiiaiT onfon j^gere hlafen, 7 ageofen pan. biscope togeanes gaers, 7 cwas^,
inretur^n'*^^' He bead US nytene fode, underfo he gsers to leane.' Basiliws
ened^to****^'underfeng f gsers, }?us cwe'Sende, ' Eale ]?u casere, soSlice we u'Sen
de^^roytbej,g -p^^ -p^ ^g g^,|£g bru[fol. 58 bJcaS, 7 Ipn us sealdest to edleane 25
ungescadwisre nytena bilyfene, na us to fode ac to hospe.' Se
Godes wiSersaca hine pa, gehathyi'te, 7 cwae.^, ' pone ic fram ferde
gecerre, ic towurpe J?as burh, 7 heo gesmeSige, 7 to earSlande
awsende, swa ]3set heo byS cornbaere swy'Ser |:one mannbaere. Nis
me uncu'S j^in dyrstignysse, 7 ]?yssere burhware, pe ]?urh pine 30
tyhtunge ]?a anlicnysse, pe ic arserde 7 me to gebsed, tobrsecon 7towurpon,' 7 he mid J^ysen worden ferde to Persiscen earde.
Hwset J)a Basiliws cydde his ceasterwaren J?8es re'Sen caseres
J^eowrace, 7 heom selest rsedbore wearS, pass cweSende, ' Mine
gebrocSre, bringeS eowre sceattes, 7 uten cunnigen, gyf we mugen, 35
Jjone reSen wiSersaca on his geancerre gegladigeu.' Heo pa mid
THE ASSUMPTION OF ST. MARY 51
glseden mode him to gebrohten goldes, 7 seolfres, 7 deorewurSra
gimmen ungerime heapes, 8e biscop ba underfeng ba madmes, 7 The BishopRlld 3,11 ijll6
bebead bis preostan 7 eallen pan folce, f heo beora lac offroden peopleofforGii sril'ts
binnen J^an te??^ple, J^e waes to wur'Smynte J^sere eadigen Marian to the
5 gebalgod, 7 bet beo |?8erbinnen anbidigen [fob 59 a] mid ]?reora Mary that
dagane faestene, f se ^buihtige Wealdend, ]3urb bis moder ]?ing- intercede
rseddene towurpe f^ses unribtwisen caseres andgit, pa on Ipsere ^^'
J>ridden nibte ]?8es faestenes, geseb se biscop mycel lieofonlic werod
on selcere bealfe Jjbbs templen, 7 on midden J^an werode sset seo
10 beofonbce cwen Maria, 7 cwae^ to pan pe bire neb stoden, ' Gelan-
gie'S me J)one martyr Mercurium, f be gewende wiS |)S8S arleasen
wiSersacan Julianum, 7 bine acwelle, se Ipe mid toSundene mode
God minne Sune forsib'S.' Se balge cySere Mercuriws gewsepnod Mary sent
rsedbce com, 7 beo bire bsese ferde. pa eode se biscop into Jjsere martyr
15 oSre cirice, j^ser se martyr inne Iseig, 7 befran Ipone ciricweard to slay
bwar pads balgen wsepnen wseren. He swor f be on sefnunge set
bis heafde witodlice beo geseage, 7 be J^serribte wende to Sawc^a
Marien temple, 7 pan folce gecydde bis gesih'Se, 7 J^ass wselreowan
• forwyrd. pa eode be eft ongean to pses balgen martyres byrigene,
20 7 fand bis spere standen mid blode gegiedded. pa sefter J^rym
dagen com an [fob 59 b] j^ees caseres Jjeignen, Libanws gebaten, After three
7 gesohte |53es biscopes fet, fulbtes biddende, 7 cydde him 7 ealre told the
Jjsere burbware ]?ses arleasen Julianes dea'S, cwas^ f seo ferd wicode the Emperor
wiS })Eere ea Eufraten, 7 seofen weardsetlen wacoden ofer ]?one slain by an
25 casere. pa com psere steppende sum mien's ceempe, 7 bine hetelice warrior.
]?urh]?ydde, 7 J^aerrihte of beora gesib'Se setdwan; 7 Julian?is pa
mid anSrsecen reame forswealt. Swa weartS seo burbware aredd
purh. Saoictava Marien wi'S J:one Godes wiSersaca. pa bead se
biscop ]3an ceasterwaren beora sceattes. Heo cwsedon f beo
30 uSen ]5sere laca }?an undeadlicen Cynge, pe beo swa mibtiglice
genere(de), mycele bet ]7one ]:an (deadlicen) arleasen ewellere. Se
biscop Jieb nedde f folc f heo pone ]?ridden deel j^ses feos under-
fengen, 7 he mid ]3an twam daelen f mynster gegodede. Gyf hwa
smeage bwu J^iss gewur'Se, ponne secge we,'f
]?es martyr bis lif
35 adreah on Isewden bade;
pa wearS be Jjurb bse'Senra manna
ehtnysse for Cristes geleafe gemartyrod, 7 cristene msenn sySSen
11 MS. martyr.
26 setdwan] The set is written in different inlc on an erasure and is scarcely,
legible, hut the dwan is clear.
36 MS. cj.
E 2
:or us.
52 EARLY ENGllSH HOMILIES
his Lalgen lichame binnen J^an temple wurtSfullice gelogoden,
7 his wsepnen [fol. 60 a] samod. Eft, pa J)a seo halige cwen hine
aseende, swa swa we nu hwon ser stedon, Ipa ferde his gast swiftlice,
7 mid lichamlicen wsepnen Ipone Godes feond ofstang, his weard-
Let us pray setlen onlokinden. Mine gebro'Sren Ipa leofeste, ute clypigen mid 5
ly to the singalen gebeden to })sere halgen Godes moder, f heo us on uren
of God that nedSearfnysscn to hire bearne geSingige. Hit is svvycSe geleaflic
intercede f he hire myceles ]?inges ty'Sigen wylle, se Ipe hine sylfne gemede-
mode, f he ]7urh heo, for middeneardes alesednysse, to msenniscen
msen acsenned wurde, se pe sefre is God baton anginne, 7 nu J)urh- jq
wune'S, on anen hade, soS mann 7 BO'S God, a on ecnysse. Swaswa seghwylc mann wune^ on sawle 7 on lichame an mann, swa is
Crist, God 7 mann, an Hselend, se J^e leofeS 7 rixeS mid Feeder
7 Halgen Gaste on eallre wurlde wurld. Amen.
XIX
nil ZL. SEPTEMBK. PASSIO 8ANCTI JOB.ANN1S 15
BAPTISTE.
Misit Eerodes 7 tenuit Johaimem. Et reliqua.
l\/rARCUS se godspellere awrat on Cristes bee beo ]?an meeren
Herod "im-" fulhtere Johanne, f se wselreowe king Herodes hine gehsefte,
greatBaptist [fol. 60 b] / on cwarterne sette, for his broker wife, seo wses haten 20
account of Herodias, pa, he genam of his bro^re Philippen. Johannes hineero las.
j^j-^atode 7 cwas^ f hit manfullic wsere f he his bro'Ser wif haefde,
7 ^wif Herodias syrewde ymbe Johanne, 7wolde hine to dea'Se gedon
gyf heo mihte. Herodes so'Slice hsefde mycelne ege to pan fultere,
he wiste f he wses rihtwis 7 halig, 7 hine geheold, 7 beo his lare 25
feale j^inga dyde, 7 to langere hwile hine gehyrde. pa becom se
dseig his acsennednysse, 7 he gela'Sede his ealdormsen 7 his weotan
to his feorme. pa eode his dohter inn mid hire maedene, 7 plegede
setforen pan feeder, 7 him j^earle gelicode hire plega, 7 eallen ]3an
gebeorscipe. pa cwae^ se king to his dohter, * Bide me hwaet swa 30
])u wylle 7 pe byS gety^ed.' He swor pa mid mycelen a'Se, f he
hire forgyfan wolde, ]?eh heo healfne dael his rices bsede. Heo ]?a
befran J^a moder, hwset heo bidden scolde. Heo cwae^, ' Bide f he
26 MS. hine.
St. Markwrote that
THE PASSION OF ST. JOHN 53
J)e forgyfe Johannes heafod Jjges fulhteres.' pa cwas^ seo dohter Herod's
to pan kinge, ' Ic bidde f Ipu. hate nu rihte beren to me Johannes asked for
[fol. 61 a] heafod on ane disce.' pa wearS se king [gedre]fed for johnthe
Jisere bene, / nolde peh. for bis acSe ne for ]?an gebeoran his word ^^ ^^ *
5 awsegen, ne J?a dohter ahwsenen, ac ssende j^serrihte senne cwellere,
7 bet his heafod bringen on anen disce. Se cwellere J5a beheafdode
J)one meere wytega binnen ]3an cwarterne, 7 f heafod pan kinge
brohte, 7 he hit rsehte his dohter, 7 seo dohter pasve moder. Comen
pa, sySSen his frynd, 7 his lie bebyredon. pes Johannes wges se
10 msereste mann, swa swa Crist beo him cytSnysse j^uss gecydde.
He cwas^, ' Betwux wifa bearnen ne aras nan mserra beam ]5one
Johannes se fulhtere.' Nu habbe ge oft geherd beo his msere
drohtntinge, 7 beo his J^enunge, nu wylle we ymb fiysses godspelles
trahtnunge sume swutelunge eow gereccen. pes Herodes pe This Herod
15 Johannen beheafdigen het, 7 on psds Hselendes j^rowunge Pilate manded
Jjan ealdormaen ge'Safode, -jp man hine to his dome betaehte, wses pass beheaded
otSres Herodes sune, pe on J)an time rixode, ]3a Crist wses geboren ; of the other
ac hit wses swa gewunelic on ]7an time, f rice [fol. 61 b] [msenn] ruled at the
scopen heora bearnen namen sefter heom, sylfen, f hit wsere geSuht chrisr-wa's
20 Jjses pe mare gemynd fises fseder, pa pa. se sune wses his yrfename,°^^'
7 wses for pj gecegd his fseder name. Se wselreowa fseder hsefde
fif sunen, })reo he het acwellen on his feorhadle, ser J»an pe he
gewite him sylf, pa geweai'S he reowlice 7 rsedlice dead sefter
pan pe he ]5a cild acwealde for Cristes acsennednysse. pa feng
25 Archelaus his sune to rice, pa embe ten geara fyrst wearS he
ascofen of his cynesetle, for ]pan pe f Judeisce folc wreiden his
modignysse to }?an casere, 7 he )5a hine on wracsitS afsende. pa
dselde se casere f Judeisce rice on feower, 7 sette j^serto feower
gebrotSre, ]?a synd gecweSene sefter Grecissen gereorde, Tetrarche, ^SO synd fiSerrice. FiSerrice bytS se pe hsefS feortSe dsel rices, pa wses
an Jjyssere gebroSre Philippus gehaten, se gewifode on pais, kinges Philip
dohter Arete, Arabiscre };eode, seo hatte Herodias. pa sefter Herodias,
sumen fyrste wurden beo ungesome, Philippws 7 Areth, 7 he genam of King
pa dohter of his aSume, 7 forgeaf heo his bro'Ser [fol. 62 a] Herode,
35 for ]?an pe he wses fur^ere on wurSscipe 7 on mihte. Herodes ]3a
awearp his riht sewe, 7 forligerlice manfulles sinscipes breac his
3 gedre|fed] Only the last three letters are clearly visible, tJie first part is
almost erased.
18 mffinn can only ie i-nferred, as the word has been almost entirely erased.
54 EAELY ENGLISH HOMILIES
bro(5er lafe. pa on J^an time bodede Johannes se fulhtere Godes
rihtwisnysse eallen Judeisscen folce, 7 ]?i'eatode J^one Heroden, for
pan fiilen sinscipe. pa geseah Herodes f call seo Judeisce msenige
arn to Johannes lare, 7 his mynegunge geornlice gehersumeden.
Herod im- pa Wear's he afvrht, 7 wende B heo wolden for Johannes lare his 5prisoned
^ J>
/ Y^ iii-
John in cvnedom forseon, 7 wolde ba forradian, 7 gebrohte hme ba onMachaer-
"'
\ .^
.
^ (r i ttuntia. cwarterne, on anre byrig pe is gecweoen Macherunta. Hwset pa
Johannes asaende of ]?an cwarterne tweigen leorningcnihtes to
Criste, 7 hine befrann, J)us cwe'Sende, ' Eart ]?u se J?e toweard is,
o'S(5e we o'Sren anbidien sceolen %' Swylce he cwsede, ' Geswutele 10
me, gyf Ipu sylf wylle ny'Ser astigen to helwaren for manna alesed-
nysse, o'S'Se gyf ic scule cy"Sen J)inne tocyme helwaren, swa swa ic
raiddenearde pe toweardne bodede 7 geswutelode.' Hwset ]?a se
' Hseliend on p?ere ilcan tide, swa swa Lucas se [fol. 62 b] godspellere
awrat, gehselde manega untrume fram mistlicen coSen, 7 woden 15
The Saviour mannen gewit forgeaf, 7 blinden gesihSe, 7 cwae^ sy'5'Sen to
John's Johannes arendracan, ' FarecS nu to Johanne, 7 cySeS him }?a ping
'Go now to pe ge gesegan 7 geherden. Efne nu blinde geseoS, 7 pa healte
make known g^S, 7 reoflige meen by'S geclsensode, deafe gehere'S, 7 pa deade
things ariseS, 7 fiearfe bodied godspell; 7 se by'S eadig pe on me ne byS 20
have seen geseswicod.' Swylcc he cwsede to Johanne, ' pyllice wundre ic wyrce®^^
ac swa ]?eah ic wylle dea'Se swelten for mancynnes alesednysse,
7 pe sweltende sefterfyligen, 7 se by'S gesselig pe mine wundre nu
gehyrecS, gyf he minne deaS ne forsih'5, 7 for )?an dea'Se ne
geortreowe'S f ic God earn.' puss onwreah se Hselend Johanne, 25
f he wolde hine sylfne gemedemigen to deaSe, 7 sy'S'Sen hellware
geneosigen. pa betwux J^ysen, gelam]? f Herodes, swa we ser
cwseden, his wyten gefeormode on ]?an dseige pe he geboren wses
;
for ]3an j^e heo hsefden on pan time mycele blisse on heora gebyrd-
On Herod's tiden. Seo dohter Jja, swa swa we ter cwseden, plegede mid hire ^0
daughter msede[fol. 63 a]nen on ]?an gebeorscipe, heom eallen to gecwemed-
the feast nyssen, 7 se feeder pa mid a'Sa behet, jp he wolde hire forgyfen swa
hwset swa heo gewilnode. preo arlease scylden we gehyrden,
ungesselige msersunge his gebyrdtide, 7 J?a unstseS'Sige hleapunge
Jjses msedenes, 7 J^ses fseder dyrstigen a'Ssware. pan ]?rym }?ingan 35
us gedafoneS f we wi'Scwe'Sen on uren j^eawen. We ne moten ure
gebyrdtide to nanen freolsdseige mid idele meersungan awsenden, ne
ure acsennednysse on swylcen gemynde habben, ac we sculen urne
sendenexten dseig mid bereowsunge 7 daedbote forsceawigen, swa
THE PASSION OF ST. JOKK 55
swa hit awriten is, ' On eallen j^ine ]?ingu?ri beo pn gemyndig ]?ines it is written,
endenextes dseiges, 7 pn ne syngest on ecnysse.' Ne us ne things be
gedafeneS f we urne lichame, ]?e Gode is gehalgod on j^an halewende of thy last
fulhte, mid unwislice plegen 7 hygeleaste gescsenden, for pan ]3e^^'
5 ure lichamen synd Godes lymen, swa swa Paulus cwdecf, 7 behead
^ we sceolen gearcigen urne lichame liflice ofrunga pe witS heafod-
lehtres by'S gescyld, 7 ):urh halge mgeignuw Gode anfenge 7 halig.
God sylf forbeot [fol. 63 b] selcne a'S cristene mannen ]?uss
cwetSende, ' Ne swere pn. ])urh heofone, for ]?an pe heo is Godes
10 J^rymsetle. Ne swera pXL j^urh eor^e, for |?an pe heo is Godes
fotscameh Ne swera ]?u J)urh ]7in agen heafod, for |5an pe p\x pQ
ne miht wyrecen an heer ]?ines fexes, hwit oSSe blac. Ic eow
secge, Ne swerige ge J^urh nan J^ing, ac heo eower spsece )3uss ' S-wear not
gesendod, Hit is swa ic secge, oSSe hit nis swa. Swa hwset swa thing.'
J5 psdv mare byS })urh aS, ^ hy'S of Jjan yfelen.' Crist sylf gefsest-
node his spsece, pB. p&. he spsec to anen Samaritaniscen wife mid
J?ysen worde, * Crede micJii,' f is, ' Gelyf me.' pehhwe'Sere gyf
we hwar unwserlice swerige'5, 7 se aS us genede to wyrsen dsede,
ponne byt? us rsedlicor, p we ]?one mare gylt forbugen, 7 ]?one
20 acS wi(5 God gebeten. Witodlice Dauid swor ]?urh God -p he wolde
]7one stunte were Nabal ofslean, 7 ealle his ping adilgien ; ac set
Jjsere forme l^ingunge }5ses snoteran wifes Abigal, he awsende his
swurd in ]?sere scse'Se, 7 herede ps&s wifes snoternysse, pe him
forwernde ]?one [fol. 64 a] pleolice mansliht. Herodes swor ]7urh Herod
25 stuntnysse, f he wolde Jjsere hleapende dohter forgeofen swa hwset foolishness
swa heo bsede;pa for ]?an pe he nolde fram his gebeoran beon he would
gecweden manswara, ]?one beorscipe he mid blode gemsengde, laughter
7 ]3aes msere witegan dea'S j^sere ly^re hoppestren hire glywes to she^sked.
mede forgeaf. Mycele selre him wsere, f he |5one aS tobrsece, })one
80 he swylcne wytega acwellen hete. On eallen J?ingan we sculen
carfullice hogien, gyf we ahware, ]3urh deofles syrewungen, on Jjan
fracodnysse samod befealle'S, f we simle ]?one maren gylt forfleon
J»urh utfsere pses Isessen, swa swa de^ se pe his feonden ofer sumne
weall setfleon wyle, j^owne cepS he hwar se weall unhehst sy, 7 l^ser
35 ofersceott. Witodlice Herodes, j^a pa he nolde, |3urh Johannes
munegunge, j^one unclsene sinscipe awsenden, })a wearS he to
manslihte befeallen; 7 wses seo Isesse synne intinga f'sere maren,
f he for his fulen forligere, pe he georne wyste f Gode andssete
wses, )?ses wytegan blod ageat, j^e he [fol. 64 b] wyste f Gode
18 MS. genede by.
56 EARLY ENGLISH HOMILIES
gecweme wses. piss is se cwide Jjses godcundlicen domes, be ]?an
J^e is gecweSen, ' Se ]7e halig is, beo he gyt swy'Ser gehalged.'
pis gelamp ]?an fulhtere Johanne,se Jjb wses halig ]?urh manigfealden
John -was geearnungen : 7 he Avses e^yt swySer orehalgod, ba ba he burhstill more
i*"
. ,, ihallowed soofsestnysse bodunge becom to sigefseste martyrdome. Herodes 5whenhe, ii-through the heowede hirie syline unrotne, pa seo dohter hine ]?8es heafdes baed,
truth came ac he blissode on his digolnysse, for Ipan pe heo ]?8es mannes deaS
martyrdom, bsed, JjB he ssr acwellen wolde, gyf he semtan hsefde. Witodlice gyf
f cild bsede Ipses wifes heofod, mid mycele gramen he hit wolde hire
wiScweSen. Naes Johannes mid ehtnysse geneded f he Crista 10
witSsoca, ac peh. he sealde his lif for Criste, pa pa he wses for
sotSfsestnysse gemartyrod. Crist sylf cwse^, ' Ic eam soofsestnysse.'
John was Johannes wses Gristes forrynnel on his acsennednysse, 7 on his
runner of bodunga, on fulhte, 7 on browunffe, 7 hine to hellwaren midChrist.
o' '
deorewurSen deaSe forestop. pa J^a he beheafdod'wses, |?a comen 15
his leorningcnihtes, 7 his halige lie feredon [fol. 65 a] to anre
byrig seo is gehaten Sebaste, 7 heo pssr hine geleigdon. f halige
heafod wearS on Jerusalem bebyriged. Sume gedwole mgen
cwsedon, f f heafod scolde ablawen ]?3es hinges wif Herodiaden, J^e
he fore acweald wses, swa f heo ferde mid winde geond eall wurld; 20
ac heo dweleden mid J»sere sage, for ]5an pe heo leofode hire lif otS
sende sefter Johannes siege. SoSlice Johannes heafod wear's
The head of sySSen geswutelod twam easterne munecan, pe mid gebeden pa
shown to burh geneosodan, 7 heo ]5anen ]?one deoi'ewur'Sen madm fereden to
who brought sumre byrig pe is Edissa gehaten; 7 se ^Imihtige God ]?urh 25
city called $ lieafod ungerime wundre geswutelode. His ban, sefter langenessa.
fyrste, wurcSen gebrohte to J^sere msere byrig Alexandria, 7 ]?8ere
mid mycele wurSmynte gelogode. Nu is to besceawigene hwu se
^Imihtige God, beo his gecorenan 7 ]:a gelufede J^eignes, J)a ]?a he
to J)an ecen life forestihte, geSafeS f heo mid swa mycelen [witen] 30
beon fornumene 7 tobrytte on J?ysen andwearden life. Ac se
apostol Paulus andswerede beo J^ysen, [fol. 65 b] 7 cwasi^, f' God
JjreaS 7 beswingS selcne pe (he) underfoh'S to his rice, 7 swa he
forseowenlicor byS gewitnod for Godes namen, swa his wuldor bytS
mare for Gode.' Eft cwae^ se ilea apostol on oSre stowe, ' Ne synd 35
na to wicSmetene pa |?rowunga fiyssere tide ]7an toweardan wuldre
pe byS on us geswutelod.' Nu cweSS se trahtnere, f nan wildeor,
ne on fiSerfoten ne on creopeuden, nis to wiSmetene yfele wife.
30 witen isfrom Camb. MS. 36 MS. wurlde.
THE PASSION OF ST. JOHN 57
Hw^t is betwux fiSerfoten reSre ]?one leo 1 CSSe hweet is
wselreowre betwux nseddre cynne |7one draca 1 Ac Salomon cwse^, Solomon
^ selre waere to wunigenne mid leon 7 mid dracan Ipone mid yfele were better
wife 7 oferspaecen. Witodlice Joharewes on westene wunede betwux with lions
5 eallen deorcynne ungederod, 7 betwux dracan, 7 aspiden, 7 ealle than with*^^
wyrmeynne, 7 he heo ne ondred. So'Slice seo awei'egode Herodias taik^iyg
mid beheafdunge hine acwealde, 7 svva mseres mannes deaS to gyfe "^^o™**^-
hire dohter hleapunge underfeng. Daniel se witega Iseig seofon slew John,
niht betwux seofen leonen on anen seaSe ungewsemmod, 7 f10 aweregode wif Gezabel beswac Ipone rihtwisen Naboth to his feore,
]?urh lease gewittnysse. Se witege Jonas wses [fol. 66 a] gehealden betrayed
unformolten on J?aBs hwseles inno'Se Ipveo niht, 7 seo swicola Dalila
pone strange Sanson, hire agene were, mid olsecunge bepsehte, deceived
7 bescorene fexe his feonden belaewde. Eornostlice nis nan
15 wyrmcynn ne wilddeorcynn on yfelnysse gelic yfelen wife. Se
wyrdwritere Josephus awrat, on Ipasre ciriclice gereccednysse, f se ^ot^ that
wselreowa Herodes lytle hwile aefter JohanTies deaSe rices geweolde, ^g^th of
ac wearS for his mandseden serest his here on gefihte ofslagen, wa^^'eSf'^'*^
7 he sylf sySSen of his cynerice ascofen, 7 on wracsiS asend, swy (5e^^^° ^^®*
20 rihtwisen dome, pa pa, he nolde hlysten Johawwes lare to |)an ecen
life, f he eac rsedlice his hwilwenden cynedom mid hospe forlure.
Augustinws se wise us manecS, to ure sawle j^earfe, mid f^ysen
worden, 7 cwas^, ' Besceawi'S, eow ic bidde, mine gebrocSre, mid
gleawnysse, hwu wrsecfull |3iss andwearde lif is, 7 |3eah ge
25 ondraede'S eow f ge hit to raedlice forlseten. Ge lufigeS J^iss lif, on
J)au pe ge mid geswynce wuniged;
]?u hogest ymbe J)inre neode;
pn eornst, and [fol. 66 b] byst geangsumed; f)u erest, 7 sawst,
7 eft gaderest;
]3U grintst, 7 bacst, }?u wefst, 7 wseden teolest
7 earfo'Slice wast ealre J^inre neoda getsel, segcSer gea on see gea
30 on lande, 7 scealt ealle J)as foressede ping, 7 eac ]?in agen lif mid
earfoSnysse gesendigen. Leornige'S nu for ]5y, f ge cunnen f ece l^^f*"" ^°^'
lif geearnigen, on pan pe ge nan ]5yssere geswynce ne ]?rowige'S, l>e able to
ac on ecnysse mid Gode rixigeS.' On |3yssen life we ateorieS, gyf life.'
we us mid bigleofen ne ferecigeS. Gyf we ne drincaS, we byS
35 mid Jjurste awsehte. Gyf we to lange wacigeS, we ateorie'S. Gyf
we lange standetS, we bytS gewsehte, 7 ponne sitteS. Eft gyf we
to lange sitte?5, us slsepecS ]3a leomen. Sceawige?? eac sefter fiysen,
f nan styde nis ure lichamen. Cildhad gewitt to cnihthade,
16 MS. wyrSwritere. 34 MS. drihcaS.
Christ;
58 EARLY ENGLISH HOMILIES
7 cnihtbacr "to" ge'Sungenum fwsestme, 7 se fullfremede wgestme
gebehtS to ylde, 7 seo ylde byS mid deaSe geaendod. Witodlice ne
stant ure elde on nanre sta'Selfsestnysse, ac swa mycele swa se
lichame wext, swa mycele by'S his dages gewanode. ^ighware is
on uren [fol. 67 a] life ateorung, 7 werignysse, 7 brosnung Ipsds 5
•What is to lichamen, 7 J^ehhweSere wilneS eeighwa f he lange libbe. Hwset
totoillong?' is lange libben bute lange swincan ? Feawe mannen gelimpS on
]7yssen dagen, f heo gesundfull libben ymb hundehtentig gearen,
7 swa hwset swa he'ofer Ipsm leofe'S, hit byS him geswinc 7 sarnysse,
swa swa se witega cwdeS^, ' Yfele synd ure dages,' 7 J^ses Ipe wyrse 10
Ipe we heo lutige'S. Swa olaeccS J^es middeneard wel manega, f heo
'A true and nylie's heora wraecfulle lif gesendigen. SoS lif 7 gesselig f is,
that will he bomie we arise'S of deacSe, 7 mid Criste rixigeS. On ban life bySwhen werise from gode dages, na swa J^eh manege dagas, ac an ; se nat nsenne
reign with upspring" ne nane gesendunge, pan ne folgeS morgenlic deeig, for 15
pan pe him ne forestop se georstenlice, ac se an d^eig by'S ece, sefre
ungesendod buten aelcre nihte, buten gedreccednysse, buten eallen
]?an geswyncen, pe we hwen ser on ]?yssere rsedinge tealdon. pes
daeig 7 ]?iss lif .is behaten rihtwisen cristenen, to J^an life us
gelaede se mildheorte Drihten, se leofeS 7 rixeS mid Feeder 7 mid 20
Halffe Gaste a buten sende. Amen.
XX
[Fol. 67 b] [ST. LUKE XI. 24-28.]
'When the Q1E Helend cwse^on his godspelle, j^onne se unclsene gast g9e(5 ut
spirit goes '^of ban msenn, beenne fserS he worigende on unwseterigen stowen,out of a man, '
j^ • f ia .>cJf rthen he seccnde him reste, ac he soolice ne fintt. ponne cweoo se lule 25
about seek- gast f he faren wyle into his huse, of ]5an pe he ut ferde, 7 cumtS
truly he |50wne to 7 afint hit gedeeft. He genym'S him ponne to seofen
o6re gastes wyrse ]5one he silf seo, 7 heo wuniaS mid ]3an mgenn,
7 byS pg&s mannes wyse wyrse ]?on8e heo ser wseron. Mid ]?an pe
he ]3uss clypode, ]3a cwas^ him sum wyf to of J^are menige mid 30
mycelre stsemne, ' Eadig is se inno'S pe pe to manne gebser, 7
gesselige sinden pa breosta J^e Jju suca.' Hire andswarede se
Hselend, ' Eadige synden j^a pe Godes word gehyre'5 7 hit
gehealdetS.' Se pe gelefS on God 7 hafS ege, 7 nele JjehhweSere
THE FESTIVAL OF ST. MATTHEW 59
god wyrcen, se byS pan deofle gelic, 7 se mann pe nele geleuen on
God, ne naenne Godes ege nsefS, se byS wyrse J?one se deofel.
XXI
[Fol. 68 a] IN XI KL. OCTOBR. DE SANCTO MATHEOAPOSrOLO.
sE godspellere Matbeus, Ipe we todseig wurSigeS, awrat beo him st. Matthew
sylfen hwu se Hselend bine geceas to his geferreedden, Jjuss ewe- the'saviour
Sende, Cum transiret Jesus,, uidit hominexa in theloneo sedentem., sitting at
Msitheum nomine. Ut reliqua. Da|?a se Hselend ferde on summere jj^ said,*"
byrig, "pa geseh he sitten eenne mann set tollsetle, Matbeus gehaten,'Foiiowme.
.10 7 he cwas^ to him, ' Folge me.' Mathews aras Jjserribte fram his
tolle, 7 follgode j^an Heelende, 7 gelaSede bine }7aes dseiges to his
buse. Efne |)a comen feola geferen 7 synfulle meenn, 7 seeten set
Jjsere J>enunge mid ]?an Hselende 7 his leorningcnihten. Hwset Ipa.
Ipsi Judeisce ealdres 7 bocheres f gesegen, beo pa acsoden 7 cwsedon
15 to Cristes leorningcnihten, ' Hwaet la ! hwy ett eower Lar'Seaw
mid ]?yssen manfullen mannen 7 synfullen 1 ' Da ofherde f se
Hselend 7 cwag^, ' Nis nan neod ]3an strangen nanes Isecen, ac ]?an
J)e yfel JJoligeS is mycel neod. FarecS nu, 7 leornigeS hwset |?iss
msene. Ic wille mildheortnysse 7 na offrunge. Ne com [fol. 68 b]
20 ic na to clypigene pa. ribtwise, ac J?a synfulle to dgedbote.' WenymeS f andgit pjses godspelles seig'Ser gea of Matheus gesett-
nysse, gea of Lucas. Matbeus is Ebreisc name, f is on Leden Matthew is
' Bonatus ', 7 on TEnglisc * Forgyfen ' o'SSe ' Gegoded.' God bine name, which
gegodede swa f he bine awsende of tollere to apostle, 7 him forgeaf English
25 ]7a gyfe, f he awrat Jja forme Cristes boc, 7 is godspellere Jjurb 'Endowed.'
Godes mycele mihte. He bine geseh sitten set tolle. He bine ne
geseh na f an mid lichamlicre gesib'Se, ac eac swylce mid incundre
mildsunge, swa f he bine geceas to beofonlicre geSingSe, 7 cwa?^,
* Folge me, folge me na f an on fotlicen gauge, ac eac swylce on
,30 goddre Jpeawen geefenlsecunge,' swa swa se apostel cwas^, * Se pe
cwe'SS f he on Criste wunie, he sceal faren swa swa Crist ferde.'
Mathews aras, 7 forlet bis tollscire, 7 folgede Criste, for |7an pe he Matthew
mid ungesepwenlicre onbrerdnysse his mod Iserde, swa swa he bine followedChrist.
2 MS. fe byS,
60 EARLY ENGLISH HOMILIES
Matthewprepared agreat feastfor theSaviour.
The Lord is
called 'Heal-ing ' becauseHe healsboth men'sbodies andtheir souls.
* I came notto call therighteous,but sinnersto repent-ance.'
mid his worde wiSuten clypode. Matheus J^a gearcode mycele
feorme pan Hseleude, 7 Mne to his huse ge[fol. 69 aJlaSede. Hegearcode him gebeorscipe on his huse, ac he gearcode mycele
]5ancwui?5ere feoreme on his heorte, ])urh geleafen 7 so'Sre lufe,
swa swa he sylf Crist cwse^, ' Ic stande set Ipsere dure cnuchigende, 5
7 swa hwa swa mine stefne gehyrS, 7 j^a dure me geopene'S, ic
gange into him, 7 mid him wunige 7 he mid me.' God afandeS
selces mannes heorte, 7 se J5e underfohS hine mid goden wille, se
byS geSened wiSinnen J^urh gyfe f>ses Halgen Gastes, 7 God
wune'5 mid him, gyf he on gode weorcan |5urhwuneS. Da ealdres 10
7 \)a boceres Jja cidden f Crist mid pan synfullen mannen wses
etende. Heo waeron mid twifealden gedwylde befangene, for jjan
pe heo pass Hselendes mildheortnysse on |?an synfullen huxlice
teelden, 7 heom sylfen rihtwise tealden. Drihten him cwas5" to,
* 'Ne behofige'S pa hale nanes Isecen, ac pa untrume dotS.' He is 15
' Haelend ' gehaten, for ]?an pe he hselS seg'Ser gea manna lichamen
gea heora sawlen, 7 for pj he com to mancynne, f he wolde pa
synfulle gerihtlsecen, 7 heora [fol. 69 b] sawlen gehselen. Se pe
wen(S f he hal sy, se is unhal, f is se pe truwe'S on his agene riht-
wisnysse, 7 ne hogeS [he] be ]?an heofonlice Isecedome. He cwas^, 20
'Fare's 7 leornigeS hwset f msene. Ic wylle mildheortnysse 7 na
ofrunge.' piss cwse^ sum wytega, ser Jjone Crist to msenn geboren
wur'Se. Ne byS Gode nan ofrung ne nan lac gecweme buten
mildheortnysse. peh sum waelreowe man Gode lac ofrige, ne bytS
heo Gode na gecweme, bate he his weelreownysse geswica, 7 mild- 25
heortnysse lufige. pa Judeissce wuldredan for heora mycelen
ofrunga, 7 Crist ssede f him wsere leofere liSe heortan, 7 bet heo
for pj leornigen hwset se witega msende mid j^sere cleopunge.
Gode is swySe leof f he mancynne mildsige, 7 him is leofere f he
us mildsige Jjurh sumer weldaede, ponne he us for ure gylte geny'Se- 30
rige; 7 ]3a mildheortnysse pe him is gecyndelic, pa he wyle habben
set us swytSer |?one ure lac. He cwae^, ' Ne com ic na to clypien
rihtwise, ac j^a synfulle to dsedbote.' pa synfulle he gebegS to
dsedbote, 7 Jja rihtwise he geeacneS [fol. 70 a] mid mare rihtwis-
nysse. Ne clype'S he him ]?a to, pe heom sylfe rihtwise telle'S, 35
swylce J)a weeron, J^e mid ande ceoroden f he mid ]?an synfullen set.
Eall msennisc wses synfull, ac Drihten gerihtwisode hit, buten
20 7 is written in different ink in the margin,
hefrom Camh, MS,Before be there is a gap,
THE FESTIVAL OF ST. MICHAEL 61
geearnungen, Jjurh his gyfe, Ipa ]?a he (ge)ceas, swa swa he dyde
pjsne godspellere Matheum, J)e we nu todaeig wur'Sie^. He wses
bedofen on deoppere nytenysse wurldlicre gewillnunge, ac Drihten
hine setbrsed of j?an fenlicen adelan to heofonlicen geSincSen, 7 hine
5 gesette ealle Jjeodan to godspellere. Sy him J>ses wuldor aa on
ecnysse. Amen.
XXII
IN III KL. OCTOBR.
Accesserunt ad Jesitm discipnli dicentes, Quis futas maior est in
regno coelomm 1 Et reZiqua.
10 T^ISS dEegcSerlice godspell cwy'S'S, jj Drihtenes leorningcnihtes The Lord's
-L' to him genealaehton, jpus cwe'Sende, ' La leof, hwa is formest asked Him,
manna on heofone rice ?' Se Hselend ]3a him toclypode sum lytel first in the
cild 7 het standen heom tomiddes 7 cwae^, ' SoS ic eow secge, ne Heaven?°
fare ge in to heofone rice, bute ge syn awende 7 gewordene swa
15 swa [fol. 70 b] cild. Witodlice se Jse hine sylfne geeadmett swa
swa cild, he byS mare on heofone rice, 7 se \>e uuderfohS senne
swylcne lytling on mine name, he underfoh'S me sylfne. Se \>q
geseswica'S anum Jjyssere lytlingen j^sere J^e on me gelyfecS, selre
him wsere ^ his sweore waere getegd to anen eweornstane, 7 he swa
20 wurde bessenct on deoppre see. Wa middenearde for seswicungen.
Neod is;fswicunge cumen, 7 ]:>eh, wa ]?an msenn ]?e aswicunge of
cumeS. Gyf J^in hand o'SSe J?in fot J>e swichie, aceorf;f
li'S 7 wurp
fram ]3e. Betere J^e byS f Jju wanhal otSSe healt fare to ]7an ece
lif, J)one ]?u mid eallen lymen beo assend to }7an ecen fyre. Gyf
25 l^in eage J^e aswichie, hole hit ut, 7 wurp fram \>%. Selre \)Q bycS
anegede faren to heofonrice, |?one mid twam eagen beon aworpen
on ecere susele. Behealde'S ^ ge ne forseon genne ]7yssere lytlinge.
Ic secge eow ^ heora sengles symle geseoS mines Feeder ansyne se
Jje on heofone is.' [Hsegmon] trahtnetS )?iss godspell, 7 ssegcS, hwu Haymo ex-
SO ]?ses caseres tolleres axoden Petrus ]?one apostel, fia J?a heo geond |ospe1 and
ealne middeneard J)an casere [fol. 71a] toll gaderedan. Heo the ux-^
cwseden, ' Wyle eower larSeaw Crist aenig toll syllen ?' pa cwded fsked'^Peler
Petrus, f he wolde. pa mid j^an J^e Petrws wolde befrinen }?one '^^Hj'^^^Christ pay
1 MS. (ge)cea8j ge is inhed over hy a later hand, bat the letters were any toll?'
originally written very finely, and not in the scribe's usual bold hand.
29 Hsegmon] So Camb. MS., MS. Vesp. has Eac man.
62 EARLY ENGLISH HOMILIES
Hselend, pa forsceat se Hselend hine, Ipe ealle ]?ing wat, ]?uss,
cweSende, ' Hweet ]?inc(S pe, Petrws 1 Mt hwam nyme'S eor'Slice
cynges gafol o'S'Se toll 1 JEt heora gesiblingan, o'S^e set frsemdan 1
'
The Saviour Tetvus cwas^", '^t frsemdan.' Se Hselend cwas^, ' Hwaet la 1 ,Synd
we offend lieora siblingcs frige 1 pelseste we heo seswicien, ga to Ipseve see, 5
theTea^and / wurp ut J^inne angol, 7 pone fisc pe hine ra'Sest forswylliS,
hook°and^ geopene his ma's, ]?one gefintst ]?u ]?seron serine gyldene wecg, nym
nwutiioniie J'one, 7 syle to toUe for me 7 for J^e.' pa for ]?an intingan pe he
and*thou cwae^, ' Syle for me 7 for pe,' wenden pa ]3a oSre aposdes f Petrws
soiden^cofn"^^ere fyrmest, 7 axodan ]5a ]3oue Hselend, hwa wsere formest 10
toU^forme^ manna on heofona rice. pa wolde se Heelend lieora dwollice
and for geSohtes mid sotSre eadinodnysse gehselen, 7 cwx3', f heo ne
mihten becumen to heofone rice, bute heo wseron swa eadmode,
7 swa unscse'S'Sie swa f cild wses, pe he to him clypode. Bilewite
cild ne gewilne'5 o^re manna sehte, ne wliteges wifes;peh hit beo 15
[fol. 71b] gegremod, hit ne healt langsume nngeSwsernysse to ]7an
pe hit derede, ne hit ne hywecS mid worden, f hit otSer J^sence,
7 o'Ser spece. Swa eac scylen Godes folgeres, f sjmd (J?a) cristene,
habben pa ungescaSignysse on heore mode J^e cild hsefS on ylde.
Se Hselend c\vde3^, ' So'S ic eow secge. Ne becume ge to heofona 20
rice, bute ge beon awende, 7 gewordene swa swa lytlinges.' Nebebead he his gingre f heo on lichameu cild wseron, ac jj heo
heoldan bilewitre cildre unscseSignysse on heora |?eawen. Onsummere stowe he cwas^, ]5a pa man him to bser cild to bletsigene,
7 his gingre f bemsendan, ' GeSafigecS f ]3a cild to me cumen, 25
swylcere is soSlice heofona rice.' Beo j^yssen manede se apostel
St. Paul said, Paulus his underSeodde, 7 cwae^, 'Ne beo ge cild on andgitte, ac
child in on yfelnysse. ByS on andgite fulfremede.' Se Hselend cwas^, ' Swa
ingbifttn* ^^wa swa hine sylfne geeadmet, swa swa |?iss cild, he by'S fyrmest
perfect in ^^^ heofone rice.' Uton habben J^a soSe eadmodnysse on uren life, 30understand-
gy£ ^^ wiUeS habben pa hehlice geSingSe on Godes rice, swa swa
se H3elen(d) cwas^, ' ^Ic Jisere pe hine onhefS, byS geeadmett, 7 se
pe [fol. 72 a] hine geeadmet, he byS onhafen.' Se haefS bilewites
tildes unscseSignysse, pe him sylfen mislica'S, for pj f he Gode
lichige, 7 he bycS swa mycele wlitigre setforen Godes gesihSe, swa he 35
swySer setforen him sylfen eadmodre by'S. ' Se pe underfohS senne
swylcue lytling on minen name, he underfoh'5 me sylfne.' Eallen
Godes ]3earfen man sceal (mid) weldseden J)enigen, ac |?eh swySest
38 (mid)] In different ink.
THE FESTIVAL OF ST. MICHAEL 68
]?an eadmedan 7 liSen, ])e mid lieora lifes j^eawen Cristes bebodan
geSwaerieS ; for pan him byS geSenod mid his fiearfone j^enunge,
7 he sylf byS underfangan on heora anfaenge. He cwas^ eac on
oSre stowe, ' Se pe wytegan underfoh'S, he hsefS wytegan mede. ' He who
5 Se pe rihtwisne underfoh'S, he hsefS rihtwisen edlean,' f is, se pe prophet
wytegan, oSSe sumne rihtwisan Godes j^eow underfoh'S, 7 him for prophet's
Godes lufen bigwiste foresceawe'S, Iponne hsefeS he swa mycele mede
his cystignysse set Gode, swylce he him sylf wytega weere, oSSe
rihtwis Godes ]5eowe. ' Se pe eeswica'S anen Jjyssere lytlingen, pe
10 on me belyfeS, selre him wsere f him wsere getegd an ormsete
cweornstan to his sweoran, [fol. 72 b] 7 he swa wur'Se on deoppere
see bessenceS.' Se pe geswicaS o'Sren pe hine on Godes dselen
beswinc'S, f his sawle forloren beo. Se cweornstan pe tyrn'S
singallice, 7 nsenne faereld ne J^urhtihS, getacne'S wurldlufe, pe on
15 gedwylden hwyrftleS, 7 nsenne stsepe on Godes weige ne gefeestne'S.
Be swylcen cwas^ se witega, ' pa arlease turnie'S on embhwyrfte.' • The wicked
Se pe genelseceS halgen hade on Godes gelaSunge, 7 sySSen mid circle.'
mycelre tyhtunge oSSe mid lehterfulre drohtuunga oSren yfele
bisne'S, 7 heora ingehyd towurp'S, Jjonne wsere him selre, f he on
20 wurldlicre drohtnunge ane losode, ]:one he on halgen heowe o'Sre
mid him ]3urh his j^wyrlicen ]:eawes to forwurde getuge. ' Wamiddenearde for seswicungan.' Middeneard is her gecweSen, pa
pe j^ysne ateorigendlicne middeneard lufieS swySer ]?one f ece lif,'
7 mid mistUcen swicdome heo sylfen 7 oSre forpsereS. ' Neod is
25 f seswicunge cumen, J^ebhweSere wa ]?an maen pe heo of cume'S.'
piss wurld is swa mid gedwylden gefylled, f hit ne mseig buten
seswicunge beon, 7 ]3eh wa ]?an msen pe oSerne set his sehte, oS'Se
set his feore [fol. 73 a] beswic'S, 7 J?an byS wyrss, pe mid yfele
tyhtungen oSres mannes sawle to ecen forwurde beswicS. * Gyf 'if thyhand
30 |?in hand oSSe ]?in fot pe seswichie, ceorf of f lym, 7 awurp fram offend thee,
pe.' piss is gecweSen sefter gastlicre getacnunge, na sefter licham- limb, and
licre gesettnysse. Ne behead God nanen msenn f he his lichame thee.'
awerde. Se hand betacneS ure nydbehefe freond, pe us dseihwam-
lice mid weorca 7 fultume ure neode de^ ; ac Jjeh, gyf hwylc
35 freond us fram Godes weige gewsem'S, |3owne by6 us selre f we his
fl8es[c]lice lufe fram us aceorfen, 7 mid twseminge awurpen, ]?orane
we, Jjurh his yfele tyhtunge, samod mid him on ecen forwyrdau
5 edlean] the d alteredfrom a.
15 MS. geSwylden] the bar of 6 partly erased.
64 EARLY ENGLISH HOMILIES
befeallen. Eallsvva is beo pan fet 7 beo J^an eagan. Gyf hwylc
sibling pe by'S swa deorewur'Se swa J^in eage, 7 oSer swa behefe
swa l^in hand, 7 sum swa geSensum swylce J?in agen fot, gyf heo
pe 'ponne ]?wyrlice tyhte'S to f^inre sawle forwyrde, ]3onne byS Ipe
selre f ]?u heora J^eodrseddene forbuge, ]?one heo forS mid him to 5
' Take heed ]7am ecen forwurden gelseden. ' BehealdeS f ge ne forseon senne
despise none of Jjyssen lytlingan.' Se pe bepeec'S senne Godes ]?eowwe, he
little ones.' abylg'S J^one Hlaford, [fol. 73 b] swa swa he sylf ]?urh his witege
cwaecf, ' Se pe eow dare's, hit by(5 me swa egle swylce he reppe
mines eagen seo.' ' Ic secge eow, f heora sengles symle geseoS 10
mines Feeder ansyne, se pe on heofone is.' Mid ]?yssen worden is
geswutelod f selcen geleaffullen mean is sengel to herde gesett, J^e
hine wi'S deofles syrewunge gescilt, 7 on halgen mseignen gefultume'S,
swa swa se sealmscop beo seighwylcen rihtwisen cwae^, ' God
behead his senglen beo pe, f heo pe healden, 7 on heora handen 15
hebben, Jpelseste pn set stane j^inne fot setspyrne,' Mycel wurj^scipe
cristenra manna, j3 seighwylc habbe fram his acsennednysse him
betsehtne sen gel to hyrdrseddene, swa swa beo J^an apostole Petre
awriten is, pa, fja se sengel hine of J?an cwarterne geleedde, 7 he to
his geferen becom, 7 cnuchigende inganges baed. pa cwsedon pa 20
geleaffulle, * Nis hit na Petrus f j^ser cnuca'S, ac is his sengel.'
pa sengeles soSlice j^e God gesette to herden his gecorenan, heo ne
Godisevery. gewite'S nsefre fram his andweardnysse, for }?an pe God is seighware,
whitherso- 7 swa hwy'Ser swa ]?a sengles [fol. 74 a] ABO'S, sefre heo byS binnen
angels fly, his andweardnysse, 7 his wuldres bruca'S. Heo bodie'S ure weorc 25
ever fn His / gebedan ]?an ^Imihtigan, ]?eh him nan ping digele ne seo, swapresence.
^^^ ^^ hehsengel Eaphael cwae^ to j^an Godes msen Tobiam, ' pa pa
ge eow gebsedon, ic ofrode eower gebedan setforen Gode.* Seo
ealde se sseigS us, f hehsengles synd gesette ofer seighvvylce leod-
scipe, f heo J^ses folcas gemen, ofer J7an o'Sren senglen, swa swa 30
Moyses, on Jjsere fiften bee Jjsere ealdan se, J^yssen worden geswute-
lode, ' pa ]?a se hehlice God todselde 7 tostsencte Adames ofsprjaig,
Jja sette he ]7eode gemsere sefter getaele his senglen.' pyssen andgite
ge'SwserlseceS se witega Daniel on his witegunga. Sum Godes
sengel spsec to Daniele emb |?one hehsengel pe Perscisce J^eode 35
bewyste, 7 cwae^, ' Me com to se hehsengel, Grechiscre J^eode
ealder, 7 uis heora nan min gefylste, bute Michael, Ebreissces
folcas ealder. Efne nu Michael, an jjsere fyrmeste ealdra, com me
6 MS. forwurSen] the S partly erased. 35 MS. Peiscipe.
THE FESTIVAL OF ST. MICHAEL 65
to fultume, 7 ic wunode Ipsere witS ]3one cyng Persiscre j^eode.' Mid
fjyssen wordan is geswutelod hvra mycele care J^a hehaengles hab
[fol. 74b]betS heora ealderdomes for mancynne, p& pa he cwas^,
f Michael him to fultume come. Is nu geleaflic f se hehsengel The arcli-
5 Michael habbe to gemene cristenre manna. Se J^e wses J^ses Michael has
Ebreiscen folcas ealdor, J^ahwile J^e heo on God belefdan; 7 ^ he christian
geswutelode, ]?a ])& he him sylfen cirice timbrode betvvux geleaffulre™^°'
]5eoda, on J^an monte Gargano, swa swa we hwon ser rseddan. f is
gedon beo Godes fadunge, f se maere heofonlice aengel beo singallice
10 cristenra manna gefylsta on eorSan, 7 J?ingere on heofone to J^an
jElmihtigan Gode, se pe leofetS 7 rixetJ a on ecnysse. Amen.
XXIIIGod's chosen
[Fragment of XLI.]fn a'is^^''^^
/~^ ODES gecorene synd on gewinne on Jjyssere wurlde, 7 pa, Yhe^wicked
^-^ arlease on hire blissigetS, ac j^aere rihtwisera manna gewinn ^ut't^V"'*'
15 awaent to blisse, 7 pdBve arleasra blisse awaent to bitere sarnysse,riehteous*"^shall turnto joy and
,^_ _ the joy ofXXIV" the wicked
to bitter
[Pragment from the Homilies of St. Augustine.] affliction.
A UGUSTINUS saede on his cwidbocan f nan mann ne mihte St. Augus-
-^^asmeagan Godes se, 7 his bebodan fullice healden, bute se pe no man
smylte mod hsefde, 7 frig selcere gedrefednysse. He saede Jjeh, f sider God'3
20 J?gere waereu swySe feawe oS(5e nan, pe swa frig waere. CwaeS J^eh, keep His
J)nan ne scolde beon swa idel, f he betwux pan bisegan fjysser ments un-
wurlde, sum J^ing ne ongunne [fol. 75 a] leornigen beo his frigdomes a^tranqufl
maeSe, 7 eelc mann eall alaete swa swa he maest muge unnytte was free
embhogen, 7 gesemtige bine to Godes J^eowdome, for pan pe God oSceT^^25 forgelt aelcen maenn beo his daeden, swa swa he sylf cwdeff on his
godspelle.
XXV[Concerning Appearances of the Saviour.]
TOHANNES se godspellere on his gastlicen gesihcSe ]3one John in the
^ Hselend geseh, sySSen he to heofone asteah mid alben gescrydne saw the
30 otS pa ancleowen, 7 mid gyldene gyrdle his breost waes begyrd. He after He had
het us begyrden ure laendene, swa f we forseon }3a fule galnyste, fnto'iieaven
9 M-S. fandunge.
F
66 EARLY ENGLISH HOMILIES
The prophetDaniel"wrote thathe saw Godand He wasdressed inlinen, andHis loinswere girtabout.
7 he sylf wses begyrd mid gyldene gyi'dle set his halge breostan.
For )7an pe we habben sculen ure modes clsennysse on ure heorte,
symle we ]?e Criste J^enige'S on his halgen |?eowdome. Eft Daniel
se witega awrat on his witegunge, f he God gesega on his gastlicer
gesihSe, 7 he waes lineweard, 7 his Isendene ymbgyrde, 7 Johannes 5
geseh, swa swa we ser ssedon, ]7one Hselend embgyrdne set his halgen
breoste. Nu is us geswutelod soSlice mid ]?an on psere ealden se 7eac on J^sere neowen, f God wyle habben on his gastlice Jjeowdome
halga J)eignes 7 halige l^ineua, pa pe mid [ful. 75 b] claennysse
lichamen 7 modes, f halige husel him geofrigen, swa swa he sylf 10
getsehte ser his jjrowunge.
Propheciesaccording toNew Year'sDay beingon Sunday,Monday,
Tuesday,
Wednesday,
Thursday,
Friday,
Saturday.
XXVI[Weather Prophecies.]
DONNE forme gearesdseig by'S Sunendseig, hit byS god winter,
7 windig Isenctetid, dryge sumer, god hserfest, 7 seep ty'Sorige'S,
7 hit bytS gricS 7 wsestme manigfeald. Donne hit byd Monendseig,
hit by^ scurfah winter, 7 god Isencten 7 windig sumer, 7 storemig 15
7 geswyncfull hserfest. ponne hit by'S Tywesdseig, hit by'S wset
winter 7 windig Iseinten, 7 wset sumer, 7 wifmsen swelte'5 7 scipes
forfare'S 7 cynges sweltaS. ponne hit by'S Wodnesdseig, hit byS
heard winter 7 yfel Iseinten, god sumer 7 geswyncfull hserfest, 7hunig by'S gsesne. Donne hit by'S puresdseg, hit by'S god winter 20
7 windig Iseinten, god sumer 7 god hserfest. ponne hit byS
Fridseg, hit bytS hwerefinde winter, 7 god Isenten 7 god sumer 7god hserfest. Donne hit' byS Sseterdseig, hit by'S scurfah winter
7 windig Iseinten, 7 ealle wsestmes yfeles gewsende, seep cwelleS
7 ealde msenn. 25
It says inholy writ-ings thatafter acourse ofyears, all
the earthwill bethrongedwithheathenpeople.
XXVII
[Fol. 76 a] [Concerning the Coming of Antichrist.]
TTIT sseig'S on halgen bocan, -p sefter gearan ymbryne swa
gewur'Sen scule, f eall middeneard mid hseSenra J^eode ge-
Srynge (by), 7 mid heor(d)an hseftnysse swa swySe gedrecced 7gedrefod wurSe'S, f bine unea'Se senig riht gelefed manu mid })an 30
heofonlicen kinges tacne gebletsigen mote, o'SSe gesenigen durre.
pas geswsencennysse we mugen nu mycele mare on us sylfen
29 by] the b is written on an erasure.
THE SECOND SUNDAY IN ADVENT 67
ongyten, bonne we hit on bocan leorniffen. pas witen 7 bas TheseoJ > r o J- / [ troubles and
gedrefodnysse ponne gewur'Se'S, 7 ateowodnysse Jjses awyrgoden tribulations
Antecristes tocyme, se pe on ]5ysne middeneard toweard is to to pass, and
cumene,;f
is se wiSersace (7 se) deofol Ipe set frym'Se wi'S Godes ance of the
5 gesceafte gewann, 7 j^urh his oferhyd aSand. Ssede ^ he mihte christ -who
rixigen ofer heofones 7 beon gelic Godes sune. pa ne mihten
heofones his oferhyd ahebben, ac wear's he mid mihte on helle
grundes mid his gemseccen bessenct. Se nu eft on wurlde emne
from swy'Se facan innoSe onfangen by'S, 7 fram swy'Se besmitenan
10 7 of unclsenan geboren, 7 mid swySe manfullen 7 facnen handen
afedod, 7 he byS on msennisscre gebyrde, [fol. 76 b]| Antichristus
gensemnod. He bytS acsennod on ]?an ungesseligen wongstyde Ipe
Corozaim hatte, 7 he by'S gefedd on Betsaida, 7 he rixe'S on })sere
byrig pe Capharnaum gecwedon is, 7 J)onne blisse'S seo burh ^^'V,^®
15 Corozaim, for ban be he on hire by'S acsennod, 7 bonne gefagena'S zin shall' r r .' ' / r DO rejoice, be-
Betsaida, for ban be he on hire gefedd by'S, 7 ba burhware on cause he is' y t &
i, . .^'^^'^ in ^er,
Capharnaum- mid myceh-e oferhyde onhafene byo, 7 on his rice and Beth-
swySe gefagenigecS. For byssen unge'Swsernyssen, Drihten on his because he. . is nourished
godspelle ]?a ungestelignyssen cydde mid pan ]?rym worden, }?a pa, in her, and
20 he swa cwas^, ' Wa pe Corozaim, 7 wa j^e Betsaida, 7 wa pe Caphar- in Caper-
naum, for }3an pe |?u talest f pn o'S heofon ahafen seo, (sy) })u be exalted
mid fserlicen ryre on helle grundes gereosest.' Mid pan he ]?onne pride and
maende |58es feondes oferhyde, pe on heom rixigeS, 7 on eallen his rule,
middenearde bycS swySe mycele ungetSwsernysse 7 Srahlice witen on
25 manna bearnen.
XXVIII
BOMINICA II IN ADUENTU DOM/NI,
Erunt signa in sole et luna et stellis. Et reliqua.
OE godspellere Lucas awrat on ]?yssen dseig'Serlicen godspelle, Theevan-
^ ure Drihten wses speceude })yssen worden to his leorning- wrote that
80 cnihten, beo l^an tacnen [fol. 77 a] j^e aer J^ysser wurlde geaendunge spoke to His
gelimpeS. Drihten cwae^, ' Tacna gewurSe'S on sunne, 7 on mone, concerning
7 on steorran, 7 on eor'Sen byS |5eoda ge'Srycednysse for gemsenged- which will
nysse sselicra y'San 7 sweges. Msenn forsearige'S for ]?an mycelan ending of
hoge, 7 anbidunge j^sera J^ingen pe becume'S ofer eallen ymbhwyrfte, '^^'^^
3 MS. towweard,
E 2
68 EARLY ENGLISH HOMILIES
SoSlice heofana mihten byS astyrode, 7 J^owne heo geseoS mannes
bearn cumende on wolcnen, mid mycelan mseignj^rymnie 7 mihte,
J?omie J>as wundre onginne'5, ahebbeS J^onne eowre heafde 7
behealde'S, for ]3an Jie eower alesendnysse genealsece'S.' He sseide
Ipd ]3iss bigspell, ' BehealdeS Ipaa fictreowwe 7 ealle ocSre treowwe, 5
]3onne heo sprytteS, j?onne wyte ge f hit sumerlseceS. Swa eac
ge mugen wyten |?one ge ])as foressede tacnen geseocS, f Godes rice
geuealseche'S. SoS ic eow secge. Ne gewitt ]?eos m8eig"Se o'S'Set
ealle ]?as J^ing gewurSe'S. Heofone 7 eorSe gewiteS, 7 mine word
The holy usefre ne gewite'S.' Se halge Greeorius us tractnode byses 10Gregory has '^
,
7 .
expounded godspelles digolnysse |?uss aginnende, ' Drihten ure Alesend us
mystery of gewiUnecS gearewe gemeten, 7 for j^y [fol. 77 b] cydde ]?a yfel-
nyssen Ipe folgigecS pan ealdigenden middenearde, f he us fram his
lufe gescilde. He geswutelode hwu feala ]3rowunga foresteppe'S
J?yssere wuvlde geendunga, gyf we God on smyltnysse adrsedon 15
nyllecS, gyf we hure his nealascendan dom, mid mistlicen swinglen
afserede, ondrseden.' Her bufen on ]7ysser rsedinge eroded se
Hselend, ' peod arist ongean J^eode, 7 rice ongean rice, 7 mycele
eortSstyrunge byS seighware, 7 cwealm 7 hunger.' 7 sySSen
betwux ]3an j^uss cwas^, ' Tacnen byS on sunne, 7 on mone, 7 on 20
steorren, 7 on eorSen bycS J^eoda gedreccednysse, for gemsenged-
Some of nysse sselicra yt5en 7 sweges.' Sume jjas tacnen we gesegen
we have gefremede, sume we ondrsedeS us towearde. Witodlice on ]?yssenseen acconi- -, • , t , t 1 c^ -i
plished, neowe dagen arisen peoden ongean peodan, 7 heora oiorycednysse
fear in the on eorcSan gelamp swytSer Jjone we on ealden bocan raedeS. Ofte 25
eorSstyrung welgehware feala burgen ofhreas, swa swa gelamp on
Tiberies dseige ]?8es caseres, f ]?reottene byrig Jjurh eorSstyrunge
afeollen. Mid cwealme 7 mid hungre we synd gelomen geswsencte,
ac we nateshwan get swutellice tacnen on [fol. 78 a] suune, 7 on
We read in mone, 7 on steorren ne gesegan. We rsedeS on tungelcrsefta, j) seo 30
that the sun suune byS hwiltiden ]7urh J^ses monelicen trsendles underscyte
times dark- aSeostrod, J eac se fuUe mone fageteS, Jjonne he ]?8es sunnlice lihtes
through the bedseled by6 Jjurh J^aere eorSen scadewunge. Synd eac sume
tl^^iunar steorreu leohtbearaede, fserlice arisende, 7 rsedlice gewitende, 7^"^ '
heo symle sum ])iug neowes mid heora upspringe gebecnige'S. Ac 35
5 bigspell] the s is written on a p which is followed hy a second p.
15 adrsedon] the a separatedfrom draedon is ivritten in the marciin.
17 ondrseden] the second n is written in difftrent ink on an erasure.
26 ofhreas'^] the d is added in difftrent ink and -partly erased.
THE SECOND SUNDAY IN ADVENT 69
ne msende Drihten ]7as tacne on ]:8ere godspellicen witegunge, ac
pa egefulle tacnen ]?e pan mycelan dseige foresteppe'S. Matheus The
se godspellere awrat swutellucor |7as tacnen, ]3uss cweSende, * pser- Matthew
rihte sefter J^aere mycelan gedrefodnysse, by'S seo sunne a'Seostrod, clearly
5 7 se mone ne sylS nan liLt, 7 steorran fealleS of heofone, 7 heofone signs.
mihte bycS astyrode, and ]5onne bytS setywwod Gristes rode-tacne
on heofone, 7 ealle eor'Slice mgeig'Sen heofigeS.' peere Bse gemsenged-
nysse, [7] ]?8era y'Sena swegung gewunelice gyt ne asprungan. Ac
jjonne feala psere foresseden tacnen gefyllede synd, nis nan twynung
jQ f ]7a feawe pe Jiser to lafe synd witodlice gefyllde [fol. 78 b] beon.
Mine gebro'Sre, ]7as J^ing synd awritene f ure mod ]?urli woerscipe These
wacole beon, f beo J?urh orsorhnysse ne aslachigen, ne ]?urli written that
, IT VI 1 1 • • our mindsnytennysse geadligen, ac f symle se ege heo gebisegige, 7 seo maybe
ymbhydignysse on goden weorcan getiymme. Drihten cwas^, ' Maenn through
15 forsearigeS for ege 7 anbidunge j?sere J^ingen pe becumetS ofer ^^" ^"*'^'
ealne middeneard. Witodlice heofona raihten bycS astyrode.'
Heofona niihten synd sengles 7 heheengles, J^rymsetlen, ealdor-
scipen, hlafordscipes, 7 anwealde. pas engia werod byS ateow-
wode geseowenlice uren gesihSen on tocyme ]?8es strecen Deman,
20 f he stiSlice set us ofga, •^ ^ nu se ungesewenlice Scyppend emlice
forber'5, ponne we geseoS mannes Beam cumende on wolcnen, mid
mycelre mihte 7 mseignfjrymnie. Drihten gecegde hine sylfne The Lord
mannes Beam gelomlucor ponne Godes Beam, for eadmodnysse self the Son, T n • VI ••11 of man morepsere underiangene meenniscnysse, y he us mynegige mid pan often than
25 gecynde pe he for us underfeng. He is socSlice mannes Beam, 7 na God.
manna Eearn, 7 nis nan o'Ser anes mannes beam bute Crist ane.
He by'S on mihte 7 on mseignj^rymme geswutelod j^an pe hine on
eadmodnysse wunigende gehyren nolden, f heo [fol. 79 a] J^onne
gefelan his mihte swa mycele sti'Slucor, swa mycle swa heo nu
30 heora swuren to his ge'Sylde nelle?5 gebegen. pas word synd
gecwe'Sene beo J^an wiSercorene pe nu Godes bebodan oferhogietS,
7 heora godcunda lar'Seawes mid to'Sundenysse oferseotS. Ac her
fylige'S pa word pe pa gecorene frefrigecS. Se Hselend cw^e^,
* powne }?as wundre onginne'S, ahebbetS Jjonne eowre heafden 7
35 behealde'S, for ]3an pe eower alysendnysse genealsece'S.' Swylce he
8 7] MS. ac written on an erasure.
12 MS. )'*wacole''] pa ioas inserted by the scribe but inked over later, r hat
been added, probably by a later hand.
13 gebisegige] j?r!a? e scarcely legible.
70 EAKLY ENGLISH HOMILIES
swutellice his gecorena manode, ' ponne middeneardes witen gelom-
Isece'S, ponne se ege ]?8es myceles domes by'S ateowwod, ahebbe'S
ponne eower heafde, f is, gladieS on eower mode, for pj ponne |5es
middeneard by'S gesendod, J^e ge ne lufodan;ponne by© gebgende
In holy sec alesendnysse 7 myrh'Se J^e ge sobten.' On balgen gewriten 5
' head ' is byS gelomen heafod gesett for ]3ses mannes mode, for j^an pe
for the mind'f
beafod gewissetS ]:ian o'Sren lymen, swa swa f mod gedylit p&
cause the ge'Sobtes. We abebbe'5 ure beafden |?o?ii]e we ure mod araere'S to
the other gefean Jjaes heofonlicen e'Sles, pa pa, God lufigeS, J^a synd gema-
as the mind node f heo glsedigen on middeneardes gesendunge, for ]?an ponne 10
thoughts.^ be gewitt, ponne murneS J^a J^e bine lufedan, Ne gewur'Se bit
[fob 79 b] la, f senig geleaffull mann, se pe gewillne'S God to
geseonne, f be beofige for middeneardes bryre. Hit is soSlice
awriten, ' Swa bwa swa wyle beon freond J^yssere wurlde, be bycS
Godes feond geteald,' Witodlice se pe ne bbsse'S on nealsecunge 15
middeneardes gesendunge, se geswutele'S f be bis freond wses, 7 byS
Jjonne ofer[s]t8elod f be Godes freond nis. x^c gewite ]?ysses
middeneardes freondscipe fram geleaffulra manna beortan, 7 fram
]3an pe f o'Ser lif gelefe'S toweard, 7 bit ]?urb weorc lufige'S. pa
sculen beofigen for middeneardes toworpennysse, }3a pa beora 20
beortan wyrtrume on bis lufe aplantodan, 7 ]?a |7e ^ towearde lif ne
sece'S, ne bis forSen ne gelyfeS. We soSlice j^e J^ses beofonlicen
ecSles gefean eallunga oncneowen, sculan anmodlice to Jjan onettan.
Us is to wyscenne f we rsedlice to ]7an faren, 7 ]?urb ]3one scyrtre
weig becumen to ]?an ecen life, for Jjan pe ]?es middeneard is mid 25
manigfealden unrotnyssen geSread, 7 mid ]?wyrnyssen geangsumod.
What is this Hwset is biss deadlice lif bute weig? Understande'S nu bwylc symortal life , ' rr 1 r\ -\ •
i i •
but a way? on weiges geswynce [fob 80 aj to ateorigenne, 7 pea wyl ]?one weig
gesendigen. Dribten cwas^, ' BebealdeS J^as fictreowwa 7 ealla
o'Sre treowwa, ponne beo sprytte'S, ponne wyte ge -p bit sumerlaece'S. 30
Swa eac ge mugen wyten, ponne ge ]3as foressede tacnen geseoS,
f Godes rice genealsece'S.' SoSlice mid ):yssen worden is geswu-
telod f Jjysses middeneardes wsestme is ryre, 7 to J^an be wexst
f be fealle ; to pj be sprytt f be into cwylde fornyme, swa bwset
Jg^'jfjj^^J"'^swa be ser sprytte. pes middeneard is J^an ealdigendan msenn 35
inK°o1d°^'g^^iC' 0'^ geogoSe byS se lichame j^eonde on strangen breostan,
oil fuUe lymen 7 balen. Witodlice on ealdlice gearen byS ]?8es
mannes waestme gebegd, bis sweora aslacod, bis nebb bytS gerifod,
17 MS. ofer tselod. 28 wyl] Camh. MS. nelle.
THE SECOND SUNDAY IN ADVENT 71
7 his lymen ealle gewsehte. His breost bytS mid siccetungen
geSread, 7 betwux worden his or'Sung ateore'S;
j^eh him adle on
ne sitte, J^eh for weloft his vinhsel'Se byS for adle. Swa is ]?ysen
middenearde, aet frumen he wses j^eoende, swylce on geoge'Shade, he
5 waes on lichamlicre hsel'Se growende, 7 on spede genihtsumnysse
fsett, langsum on life, stille on lang[fol. 80 b]sumere sibbe, ac he is
nu mid elde ofsett, 7 eac swylce mid gelomlsecenden hefigtyra-
nyssen 7 earfoSnyssen to dea'Se ge'Sreade. Mine gebro'Sre, ne lufige Love ye not
ge J)ysne middeneard ofer gemett, pe ge geseo'S f lange wunigen ne this world,
10 mseig. Beo ]3yssen cwaei^ se apostol, ' Ne lufige ge j^ysne mid- cannot en-
denearde, ne pa, ]5ing J^e on him wunigeS, for ]7an swa hwa swa ^^^ ° ^'
Jjysne middeneard lufecS toforen his Drihtene, nsefS he Godes lufe
on him.' Wei is sumerlicre tide Godes rice wi'Smeten, for pjponne gewite'S ]9a genipe ure dreorignysse, 7 lifes dages ]:)urh
15 brihtnysse j?sere ecan sunne scinetS. Ealle ]?as foressede J'ing synd
mid mycelre gewissunge getrymede Jjurh ]?ysne gefterfyligenden
cwide. ' 86(5 ic eow secge, ne gewitt J^eos mseig'Se oc5'Set ealle ]7as
ping gewur'Se'S.' pas word spsec Drihten to Judeiscre mseig'Se,
7 heora cynn ne gewitt J^urh ateorunga, ser |?one ]5es middeneard
20 gesendeS. Beo J^ysen andgite cwse^ se apostol Paulus, f ' Drihten
sylf astihS of heofone on stsemne ]:ses hehsengles, mid bemen,
7 (]7a) deade serest arisecS, 7 sySSen we pe libbe'S, 7 on lichamen
by'S [fol. 81 a] gemette, we by'S gelaehte forS mid )?an ot5ren on
wolcnen togeanes Gnste, 7 we swa symle mid Gode byS. Fre-
25 frige's eow mid J^yssen worden.' 'Drihten assent his sengles mid 'The Lord, ., ,. 1 I'^i- p -wil] send Hisbemen 7 mid myceJre stsemne, 7 neo gaderigeo his gecorene iram angels withn ' 1 r n ^^' ^>^ 11* 1 ^ trumpetleower wmden, 01 eallen eorolicen gemseren oooe healicen heo- and with a
fonan.' Se apostol cwas^, ' We pe libbe'S.' Ne msende he hine and th°ey^'
sylfne mid pan worde, ac J?a pa on life J^urhwunigecS oStS gesendunge Hjg chosen"^
30 ]5yssere wurelde. Mid ]?an is eac geswutelod, ^ mancynn mid fou?winds.'
eallen ne ateorecS ser ]78ere geaendunge, ac heo habbe'S j^ehhwetSere
scortne dea^, pa. pe ponne on life gemette by'S, for J)an j^e heofonlic
fyr ofergse'S ealne middeneard mid ane bryne, 7 ]?a deade arise'S
of heora byrigene mid J^an fyre, 7 pa. libbende byS acwealde
35 }?urh j^ses fyres heete, 7 Jjserrihte eft geedcwicode to ecan ]?ingen.
Ne dereS ^ fyr nan Jjing ]7an rihtwisen pe ser fram synnen
geclsensode wseron ; ac swa hwa swa unclsensod byS, he gefel'S ]?ses
fyres seSura; 7 we ponno, ealle to |?an dome becumeS. Ne by'S se
3 unhselSe] Camh. MS. hsel.
72 EAELY ENGLISH HOMILIES
dom on nanen eor'SHcen felde gedemed, ac BJ'S [fol. 81b] swa swa
se apostel her bufen on J^yssere rsedinge cwse^, f we byS gegripene
on wolcnen togeanes Crista, geond ]?as lyft; 7 J^ser byt? seo tweeming
ribtwisra mannen 7 arleasra. pa rihtwise nabwar sy'S'Sen ne
"wunige'S buten mid Gode on beofone rice, 7 })a arlease nabwar 5
bute mid deofle on belle suslen. Se Hselend beleac ]?iss godspell
mid Jiysen wordeu, ' Heofon 7 eorSe gewite'S, 7 mine word nsefre
Heaven and gewite'S.' Ne awsenda'S beofon 7 eorcSe to nabte, ac beo byS
not turn to awgende of |7an beowe J)e beo nu on wunigeS to beteran beowe, swa
they will'^ swa Jobosnwes se godspellere cwse^, ' ponne by'S nywe beofone 10
toabett?r 7 "cowe eortSe.' Ne byS witodlice otSre gescapene, ac ]?as bySform. geednywode. Heofon 7 eortSe gewite'S, 7 ]?eb J^urbwunige^, for pan
J>e beo by'S fram Jjan beowe, ]?e beo nu babbe'S ]7urb fyr geclsensode,
7 swa Ipeh. symle on beora gecynde standet5. powne byd seo sunne
beo seofenfealden bribtre |?one beo nu seo, 7 se mone bsefS ]?8ere 15
sunne liht. Dauid soSlice beo Cristes tocyrae ]?ysen worden
witegode, ' God Gum's swutellice, 7 be ne swigeS. Fyr beorn'S on
bis ge[fol. 82 aJsihSe, 7 on his ymbhwyrfte by'S swySlic storm.'
Se storem adweh'S swa bweet swa f fyr forswsel'S. Beo pan dseige
The prophet cwag^ se witega Sopbonias, ' Se mycele Godes dseig is swy'Se 20
said, 'The gebsende, 7 J^earle swift. Biter by'S l^ses dseges stsemne, pier byS
Go^d is very 86 gtrange gedrefod. Se dseig is eorres dseig, 7 gedrefodnyssenear at hand j- j • ivt- j'-uiand exceed- dseig, 7 angsumnysse dseig, yrmoe dseig, 7 wanunge aseig, peostremgyswi
. jgg'g^ ^ dimnysse dreig, bemena dseig, 7 ceremes dseig.' Mine
gebrotSre, setteS J^ysses dseiges gemynd setforen eowwer eagen, 25
7 swa hwset swa nu byS befigteme ge'Subt, eall hit bytS on bis
witSmetenysse geli'Segod. Geribtlsecie'S eower yfela dseden, wiS-
standeS dtofles costnungan. BugeS fram yfele 7 doS god, 7 ge
by'S swa mycela orsorgre on tocyme j^ges ecen Demen, swa mycela
swa ge nu bis strecnysse mid ege forradigetS. Se witega cwas^, f 30
se mycela Godes dseig is swySe gebsende, 7 ]?earle swift, ]7eb gyt
wsere o'Ser }?usend geare to J^an dseige, nsere hit langsum ; for ]7an swa
hwset swa gesende'S, f byS scort 7 brsed, 7 byS swylce hit nsefre
ne gewur?5e, ponne hit gesen[fol. 82 bjdod by'S. Hwset J?eh hit
langsum wsere to ]?an dseige, swa hit nis, |5eh ne bytS ure time 35
langsum, for pj on uren gesendunge us byS gedemed, hweSer we on
Letusthere- reste otJcSe on wite ]?one gemsenlicen dom anbidigen sculen. Uten
by the'^time for |7y brucan J^ses fyrstes pe us God forgeaf, 7 geearnigen f ece lif
given to us. mid him, se J^e leofe'S 7 rixe'S on eallra wurlda wurld. Amen.
22 gedrefod] the first d hng been alteredfrom S. MS. geSrefodnysse.
THE FESTIVAL OF ALL SAINTS 73
XXIX
SECUNDim. MATHfit/M.
Videns turbas Jesus.
_r\iET halige godspell, 'pe nu lyttle ser getforen eow g-ersedd Avses, The holy
-L'ruycel get5wserl8eceS Jjyssere freolstide, for pan ]?e hit geendebyrt which has
5 {ja ehte eadignysseu, pe J^a halgen to heofonlicen getSing'Sen ge- read to you
brohton. Matheus awrat on Jjyssen daeig'Serlicen godspelle, f se the eight
Haelend geseh on sumi*e tide mycele menige him sefterfyligende,
pa asteah he up to anre dune, pa pa he gesset, pa genealsehten
his leorningcnihtes him to, 7 he undyde his mu^e, 7 heo Iserde,
10 Jjuss cwetSende, ' Eadige by^ ]7a gastlice J^earfe, for ]?an pe heora
is heofone rice. Eadige by'5 ]3a li'Se mEenn, for [fol. 83 a] J?an pe
heo geahnigeS ^ land. Eadige bytS pa Jja nu wepec? 7 heofige'5,
for ]5an J^e heo byS eft gefrefrede. Eadige by'5 ]?a pe synd ofhin-
grode, 7 ofSyrste sefter rihtwisnysse, for ]7an pe heo byS eft
15 gefyllode. Eadige by'S ]?a mildheorte msenn, for J)an j^e heo
begyte'S mildheortnysse get Gode. Eadige by'S pa clasnheorte
msenn, for ]?an pe heo geseo'S God sylfne. Eadige by'6 ]3a gesibsume
maenn, for ]?an pe heo by'S Godes beam geceigde. Eadige by'S ]?a
]7a j^oligeS ehtnysse for rihtwisnysse, for ]?an pe heora is heofone
20 rice. Ge byS eadige ]?one msen eow weregigeS, 7 eower eht, 7 selc
yfel ongean eow specS leogende for me. Blissige'S 7 fagenigeS
for ]5an j^e eower niede is manigfeald on heofone.' Se wise The wise
Augustinus trahtnode J^iss godspell, 7 ssede, f seo dune pe se expounded
Haelend asteah, getacneS J7a heahlice beboden so'Sre rihtwisnysse. an^dfaid*^'
25 pa Isesse beboden wseron gesette J^an Judeiscen folca, 7 God mountain
JjehhweSere gesette, J)urh his halgen witegan, ]3a Isesse bebodan savi^ur*^^
Judeiscre ]?eoda, pe mid (h)oge 7 mid ande ]7a gyt gebunden betokens the
[fol. 83 b] waeren. He gesette, |?urh his agene Sune Hselend Crist, mfndments
J?a mare bebodan cristene folca, Jja J^a he mid so'Sre lufe, mancynn "[^j^g^y^
30 to alesene com. Sittende he tsehte, f belimp'S to wur'Sscipe "^®^-
lartSeawdomes. Him to genealaehten his disciples, f heo gehsendre
wseron lichamlice, ]3a pe mid mode his bebodan genealaehten. * Se
Hselend geopenode his muS.' Witodlice se geopenode his mu6 to
pBere godspellicen lare, se pe on j^aere ealden se gewunelice geopen-
35 ode Jjsere witegena muS, j^ehhwe'Sere his muSes geopenung
27 (h)oge] the h has been inked over. Camb. MS. ogan.
28 wasren] en has heen loritten on an erasure.
74 EAELY ENGLISH HOMILIES
'Blessed are getaciia'S ]?a deoplice spsece pe he j^a forS teah. He cwae^, 'Eadige
aiiyifoor,'^ by'S ]?a gastlice j^earfen, for J^an pe heora is heofona rice.' Hwset
is the king- synd J^a gastlice ]?earfe bute j^a eadmeda, pe Godes ege habbe^,
Heaven.' 7 nane toSundennysse nabbe'S 1 Godes ege is wisedoraes anginn,
God is the 7 modignysse is selcere synnen angin. Feala synd J^earfe ]?urli 5
of wfsdom hafenleaste, 7 na on heora gaste, for })an j^e heo gewillnige'S feala
thebegfn-'^ ^^ habbena. Synd eac o'Sre J^earfen, na j^urh hafenleaste ac on
evenr*singa^ste, for ]?an pe heo synd, sefter j^ges apostelicen cwida, ' Swa swa
naht [84 a] habbende 7 ealle J^ing geahnigende.' On j^as wisen
wees Abraham pe&rie, 7 Jacob, 7 Dauid, se pe on his cynesettle 10
ahafen, hine sylfne geswutelode, 7 Jjearfe on gaste ]?uss cwe'Sende,
' Ic soSlice earn j^earfe 7 weedle.' pa modige rice ne bycS ]?earfe, ne
))urh hafenleaste, ne on gaste, for j^an pe heo synd gewelegode mid
sehte, 7 toSundene on mode, purh hafenleaste 7 on gaste synd
]7eai-fe ]?a fulfremeda munecas, j^e for Gode ealle ping forlsete'S to 15
J^an swy'Se, f heo nylleS habben heora agene lichame on heora
anwealde, ac libbeS beo heora gastlice lar'Seawes wissunge ; 7 for
pj swa mycele swa heo her for Gode on hafenleaste wunigecS, swa'Blessed are mycele heo by'S eft on ban towearden wnldre gewelegode. ' Eadige
for they byS pa, li'Se, for ]7an J^e heo f land geahnigeS.' pa synd li6e 20
the land.' 7 gedefe, ba be ne wi'Sstande'S yfelan, ac oferswicSeS mid heoraThey are
^ i 1 vmeek and godnysse bone yfelen. Heo habbeo •fi land be se sealmscop embgentle whoovercome spsBC. ' Drihten ]5U eart min hyht, beo min dsel on Jjsere libbendre
with their eorSe.' psera libbendre eorSe is seo statSelfsestnysse Jjses ecen ear-
[fol. 84b]des, on j^an gerest seo sawle swa swa se lichame on 25
'Blessed are eorSe. Se eard is reste 7 lif gecorenra halgen. ' Eadige byS ]7a
mourn, for pe heofigeS, for pan pe heo by'S gefrefrode.' Ne hj'Spa, eadige, pe
be com- for heiiSen oSSe lyren hwilwendlicre sehten heofise'S, ac ba bySforted.'
.
"^ o' r J
They are eadige, be heora synnen bewepeo, for ban be se Halgre Gast heoblessed who „ „ £ -, ^ n , •
bewail their geirefreo ; se pe deo forgyfouysse ealra synnen, se is gehaten 30
Paraclitus, f is ' Frefrigend ', for ]?an pe he gefrefreS J»8ere bereow-'Biessed are sigendra heortan ]5urh his gyfe. ' Eadige byS Jja pe synd ofhingrode
hunger and 7 ofSyrste sefter rihtwisnysse, for ]5an pe heo byS gefyllede.' Se
righteous- byo ofhingrod 7 ofoyrst sefter rihtwisnysse, se pe Godes beboden
they shall lustlice geher'S, 7 lustlicor mid weorcan gefyllS, se byS ]?owne mid 35
]5an mete gefyllod pe Drihten embe spsec, ' Min mete is, f ic wyrce
mines Fseder wille, f is rihtwisnysse.' po?^ne meeig he cwe'Sen
mid pan salmscope. ' Drihten, ic beo setywwod mid rihtwisnysse
on l^inre gesih'Se, 7 ic beo gefyllod, ]7owne ]7in wuldor geswutelod
be filled.
THE FESTIVAL OF ALL SAINTS 75
by^.' ' Eadige WcS ba mildheorte, for ban be heo beeyteS mild- 'Blessed are
, 1. 1 -, -, the merci-heortnysse. Eadige byo ])a pe eai'ma mannen [fol. 85 aj ]?urh ful, for they
mildheortnysse gehelpe'S, for ])a^^ ])e heom byS swa geleanod, f heo mercy.'
sylfe byS fram ermSe alysede. 'Eadige byS pa clsenheorte, for * Blessed are
5 pan J?e heo geseo'S God sylfne.' Stunte synd J^a J?e gewillnigeS hearted, for
God to geseonne mid flsesclicen eagen, )?omie he byS mid j^sere see God
heorta geseowen; ac heo is to claensigenne fram leahtren, ^ heo
God geseon mage. Swa swa eor'Slic liht ne mseig beon geseowen
bute mid claenen eagen, swa eac ne by'S God geseowen bute mid
10 clsenen heorta. ' Eadige byS ]?a gesibbsume, for ]3an |3e heo byS 'Blessed are
Godes beam gecigde.' On sibbe is fulfremednysse j^ser ]?ger nan for they
J)ing ne ]7wyre'5. For |?y synd pa, gesibbsume Godes beam, for called the
l^an pe nan ]5ing on him ne wi'Sere'S ongean God. Gesibbsume God.'
synd ]5a on heom sylfen, pe ealle heora modes styrungan mid
15 gescade gelogige'S, 7 heora flsesclicen gewillnungen geweldeS, swa
f heo sylfe by'S on Godes rice, piss is seo sibb pe is forgyfen on
eor'Sen ]?an mannen pe bytS godes willen. God ure Feeder is
gesibbsum ; witodlice for pj gedafena'S ]?an bearnen f heo heora
Feeder geefenlsecen. ' Eadige bytS pa. pe j^olige'S [fol. 85 b] ehtnysse 'Blessed are
20 for rihtwisnysse, for ]?an pe heora is heofona rice.' Feala synd pa, sufer^er-
pe ehtnysse j^oligeS for mistlicen J^ingen, swa swa doS manslagen, rfghteous^*"
7 sceaSen, 7 seighwylce synfulle, ac seo ehtnysse him ne becumS ";^|jrs is
to nanre eadignysse ; ac seo ehtnysse ane pe by'S for rihtwisnysse ^omof^'
ge'Soled, becum'S to ecere eadignysse. Nis to ondrsedene ]?wyrra heaven.
25 manna ehtnysse, ac mare to forSyldigen, swa swa Drihten cwas^ to
his leorningcnihten, ' Ne ondreede ge eow ]5a Jia eowerne lichame
ofslea'5, for J^an pe heo ne mugen eower sawle ofslean, ac ondraede'S *
eow G-od, pe meeig eeigSer gea sawlen gea lichamen on helle pine
fordon.' Ne scule we ]?eh pa, pwjre meenn to ure ehtnysse gremigen,
80 ac swySre, gyf heo astyrede by'S, mid rihtwisnysse astilligen. Gyf
heo ponne J^eere ehtnysse geswican nylleS, selre us by'S f we
ehtnysse jjoligen, ]7one we riht forlseten oSSe forswigien. Elite
eadignyssen synd on Jjyssen godspelle geeendebyrde. Is J)eh get
an cwide beeften, pe is geSuht swylce he seo se nigeSe [fol. 86 a]
35 steepe, ac he soSlice belimpS to ]73ere ehteSen eadignysse, for ]7an
pe heo bute specaS beo ehtnysse for rihtwisnysse 7 for Criste. pa
ehte eadignyssen belimpeS to eallen geleaffulle mannen, 7 se
2 MS. earmma] the second m has heen altered from a partly erased r.
] 8 MS. geSafenaS] the first ^ has the bar partli/ erased,
20 An erasure before for rihtwisnysge.
76 EARLY ENGLISH HOMILIES
The eight sendemeste cwide, beh he syndorlice to ban aposden gecwecSenbeatitudes iTJti ii/-i- i n , iibelong to all weere, belimpo eac to eallen (^ristea Jymen, lor paw pe he nis
men, and nige'Se, ac folge'S ]78ere ehte'Sen eadignysse, swa swa we ser spedon.
sentencealso Se Hselend cwse^, ' Eadige ge BJ'S ]?one man eow werega'S, 7 eower
bers of" eht, 7 selc yfel ongean eow speccS ligende for me.' Se byS eadig 5
'Blessed are 7 gesselig Ipe for Ci'ists ge'Sole'S wyregunge 7 hospes for leasen
men curse Hcceteren, for ]?a?^ Ipe seo lease wyregung becumS pan rihtwisen to
secute 7011^ eadigra bletsunge. ' Blissige'S 7 fagenige'S, for Ipan Ipe eower mede
speaifeveiT ^^ manigfoald on heofone.' Geleaff'ulle mannen getSafoneS f heo
Toufor^M^*wuldrigen on gedrefodnysse, for ]?a»i 'pe seo gedrefodnysse wyrcS 10
Sake.' geSyld, 7 f ge'Syld afandunge, 7 seo afandung hyht. Se hyht
socSlice ne byS nsefre gescynd, for pan Ipe Godes lufo is agoten on
ure heorten ]?urh pone Halgen Gast, se pe us is forgyfen. Beo
J>ysen cwae^ se a^postel Jacobws, ' Eala ge mine bro'Sre, wene'S eow
selcre blisse, )>one ge byS on mistlicre costnungan, for pan pe seo 15
afandung eowres geleafen is mycele deorewurSre ]7one gold pe byS
'Vessels of J^urh fyr afaiidod.' Eft cwyS f halige gewrit, 'Lamene faten by'S
tried in a on ofne afandode, 7 rihtwise meenn on gedrefodnysse heora cost-
righteous nunge.' Beo Jjyssen cwae^ [fol. 86 b] eac se Hselend on oSre
affliction of stowen to his leorningcnihten, ' Gyf J^es middeneard eow hate's, 20
atiras.^"^^^ " wyte ge f he me hatode ser eow; 7 gyf heo min ehton, ponue
ehteS heo eac eower.' Crist sylf waes fram arleasen mannen
acweald, 7 swa eac his leorningcnihtes 7 martyres, (7) ealle pa pe
gewillnige'S arfsestlice to drohtniene on geleaffulre gelaSunge, heo
sculen ehtnysse ]?oligen, fram ungesewenlicen deoflen, ocSSe fram 25
geseowenlicen arleasen deofles lymen. Ac ]7as hwilwendlice
" ehtnysse oSSe gedrefodnyssen we sculen mid geSylde for Cristes
name gec5afigen, for pan pe he |5uss behet eallen geSyldigen mannen,
' BlissieS 7 fagenigeS, efne eower mede is manigfeald on heofone.'
We mihten ]?as halge rsedinge manigfealdlice trahtnigen setter 30
Augustinus smeagunge, ac us tweoneS hweSer ge mugen mare
deopnysse Jjser on ]3earlice tocnawen. Ac ute bidden inweardre
heorten Jjone ^Imihtigen Wealdend, se pe us mid manigfealdre
msersunge ealra his halgena nu todeeig geblissode, f he us getySige
genihtsumnysse his miltsunga, Jjurh heora manigfealden ]?ingrsedden, 3.5
f we on ecere gesihSe mid him blissigen moten, swa swa we nu
mid hwilweudlicre pennnge heo wur'Sige'S. Seo wuldor 7 lof
18 afandode] the second d is written over another letter.
28 geSyldigen] the d has been altered from g.
32-3 Camh. MS. bidden ... mid i. h.
i
ST. JOHN 77
Hselende Criste, se ])e is anginn 7 sende, Scyppend 7 Alysend ealre
halgena, mid Feeder 7 mid ]?aii Halgen Gaste a on ecnysse. Amen.
XXX[Fol. 87 a] [St. John xiv. 1-13.]
XOHJ^iV^^ES se godspellere awrat hu se Hselend spsec to his John the
^ " leorningcniliten 7 cwa?^, ' Ne beo eower heox'te gedrefed. Ge wrote how
gelefecS on God, belefeS eac on me. On mines Feeder huse byS said to His
feala wunungen. Gyf hit oSerlucar wsere, ic eow hsefde geseed, for ' Let not'
ic fai-e (to) gearechigen eow styde, 7 gyf ic fare 7 gearchie eow be troubled,
]?one styde, eft ic cume 7 genyme eow to me sylfen, f ge beon Ipser, fn Godf^^
10 Jjsere ic beo,' Thomas him cwse^ to, ' Drihten nyten we hwyder iniiX^^^**
Ipu fserst, 7 hwu muge we ]?one weig cunnen 1' Se Heelend cwa?^, Thomas said
' Ic eam se weig, 7 socSfsestnysse, 7 lif. Ne cumS nan (mann) to ' Lord, we-IT 1 1, /u u n / knownot
minen Jb seder bute purh me. Gyi ge gecneowen me, ge gecneowen whither
gewiss minne Feeder, 7 heonenfor'S ge hine gecnawe'5, 7 ge hine and how '
15 habbecS gesegen.' pa cwas^ Philippws,- ' Drihten, eeteowe us j^one the way ?
'
Feeder, ]7onne habbe we genoh.' Se Heelend cwae^, ' Swa mycelne
fyrst ic habbe mid eow gewuned, 7 ge me ne gecnaweS Philippe ?
Se mann ]?e me gesicS, he gesicS eac minne Feeder. Hwu segst Ipu,
Sceawe us Ipone Feeder 1 Ne gelefst }?u {f) ic beo on mine Feeder 7 'Beiievest
20 se Feeder is on me ] pa word [fol. 87 b] J?e ic to eow speca, ne speca that i am in
ic heo fram me sylfen, ac min Feeder wunigende on me, he deS Ipu and the
weorc. Gelefe ge f ic eam on psm Feeder 7 se Feeder on me. Me ? '
^
gelyfeS hure for pa sylfen weorcan. So'5 ic eow secge, se mann
]?e on me belef 'S, ]?a weorc Ipe ic wyrce he wyrcS, 7 get mare he
25 wyrctS, for ic fare to minen Feeder, 7 call f ge beseceS eet mine
Feeder on minen name, eall ic hit do.'
XXXI[The Gospel of JSrieodemus.]
DE RESURRECTIONE BOMINI.
iMS deeiges be ure Heelend for ure alesednysse ge'Solede pine On the day' ^ X when ourf)
30 -L'on beer halgen rode, ba wees beere neh sum were standende, se SavioursuffGrcd
wees Joseph gensemned, 7 he wees god were 7 rihtwis, 7 nees neefre pain on the
his willes, ]?3er me ]3one Heelend forwreigde, on nanen gemange. tor our re-
He wees of peere ceastre pe is geueemned Barimathia. He oubad there was a
on Jerusalem forS f se Heelend wees ahangeu, 7 to (J^an) sefene he Joseph
35 eode to Pilate, 7 abeed eet him Cristes lichame, 7 hine of ]3eere rode near.'"^
23 MS. ne gelefe
78 EARLY ENGLISH HOMILIES
In the even- crenam, 7 on claeiie scete bewand, 7 liine on his iieowe bruh aleiede,ing he went o ' / ' / r & >
toPiiateand on hsdve be nan ooer mann on ne Iseg. pa ba Judees -ft seherdan,asked for
r r & r r i & >
the body of f Joseph hsefde ]?aes Hselendes lichame abeden, pa, sohten heo hine,
he laid it in [fol. 88 a] 7 pa twelf cnihtes J^e saegden, f he naere on dernelegere
' acsennod, 7 NichodemMS 7 manega oSre pe ser mid pern Hselende 5
speecen, 7 his gode weorc gesegen, 7 on hine gelefden ; ealle J)8er
heo heom sylfen bedigeledan 7 behyddan buten Nichodemws ane,
for ]3an pe he wses an ealdor of J^an Judeisce folca. pa com he to
heom, ]?aer psdv heo heora samnunge hsefdon, 7 cwas^ to heom,
' Hwy comen ge hider on ]7ysser gesamnuiige,•f
ic hit eerre nyste 1' 10
1
pa andsweredan pa Judees 7 cwsedan, ' Ac hwu wsere pM swa
dyrstig, f ]?u dorstes inueu ure gesamnunga gan, ]?u pe wsere
werigend 7 midspecend }3an Hselende '? Ac seo he sefre mid pe here
7 ec on l^aere toweardan wurlde.' Nichodemws cwas^, ' Amen,
Joseph amen.' Eallswa gelice Joseph sefter hine seteowde, 7 heom to com, 15
Jews, 'Why 7 ]?uss cwse^, ' For hwy synden ge swa unrote ongean me 1 Is hit
angry with for ]7an pe ic absed J^ses Hselendes lichame set Pilaten 1 SocS hit is
because I f ic hine absed, 7 on clsenen syndonissce hreeigle befeold, 7 hine on
body of the minen Jjruge geleigde, 7 setforen ]7an scrsefe mycelne stan ahwylfde,
from 7 ic secge to so'Sen, f [fol. 88 b] ge nan ]?ing wel ne dyden ongean 20^ ^ ^
]3one Rihtwisen, f ge hine on rode anhengan 7 mid spere sticoden.'
pa pa Judees f geherdan, pa gefengan heo hine, 7 heten hine on
cwarterne fseste beclysen 7 cwse'Sen to him, ' Oncnaw nu 7 ongit,
f hit pe sceal lytel fremigen, f ]3u to jpohtest. "We wyten f pu ne
eart nsefre wyrSe f ]5U bebyried beo, ac we sculen syllen ]3in flsesc 25The Jews heofone fugelan 7 wilde deoran.' pa Judees hine ba on cwarterneimprisoned o / j^ s
him and gebi'ohten 7 ]?a dure fseste belucan, 7 Annas 7 Caiphas ]3a locan
Caiaphas fseste geinsegelodan, 7 bserto herdes gesetten, 7 ge'Soht worhtenflrmlysealed
.
' / r ».
*the locks •vvi'S Jjan (ge)ferrsedden (on) hM'ylcen dea'Se heo hine syllen mihten 7sidered ofslean, ac heo nolden for ban restendseige. 7 heo pa beSohten onwhat death
'
, ,^ & / r ov
they might hwu heo wyrest mihten hine ateon. Da gesamnoden heo on pan
]?ridden dseige, Annas 7 Caiphas 7 ealla heora lySre geferen,
7 comen to J)an cwartern, 7 ]?a locan unsegeloden, 7 mid J^an cseigen
]?a locan unlucan, ac heo j^serinne Joseph ne funden. pa wundre-
Among [fol, 89 ajden heo ealle 7 wurSen afyrhte. Onmang ]?an ))a stod 35one of the bsere sum of ban csempen, be scolden habben gehealden bsessoldiers who
"^
.,
"^
^^
guarded the Hselcndes byrigene, 7 heo sseden hwylc eorostyrung heora com to,Saviour'stomb. 4 MS. derne legere.
6 gesegen] the second e is written on an erased letter and is indistinct.
19 Stan] a letter has been erased after the n.
29 geferraedden] the ge has been inked over. 34 An erasure after ne.
THE GOSPEL OF NICODEMUS 79
7 Godes sengel heo j^ser gesegen, swylce legeraesc, 7 Ms hreaf
swylce snau, ' 7 we wurden ealle afyrhte, 7 ]38er Isegen swylce we
deade wseren, 7 we geherdan J?one sengel cwe'Sen to j^an wifen,
f Godes Sune wsere of deaSe arisen. 7 se sengel cwae^, " ' Ne
5 ondrsede ge eow, foi* ]3an ic wat f ge Jjone Hselend sece'S, ac he nis
na her, ac he is arisen swa swa he ser beforen ssegde. Ac cumetS
7 sceawigeS hwar he aleigd wses, 7 fareS hraSe 7 secgeS his
leorningcnihten f heora Hlaford is of deaSe arisen, 7 f heo cumen
to him on Galileam, peer heo hine mugen geseon swa swa he heom The Jews
10 ser ssegde." ' .Da Judees, J?a heo f geherden, heo leten ratSe ealle ]?a is the
csempen heom to gefeccen, J^e ]?ses Hselendes byrigene scolden -Jho was
healden 7 heom to cwseden, ' Hwar is se Hselend Ipe eow betseht to vou?^'
waes 1 OStSe hware synd J^a [fol. 89 b] wif ]7e se sengel (wi'S) spsec ?
Witodlice se Hselend is arisen of dea'Se, ac for hwan ne heolde ge
] 5 }?a wif ])e Jjider comen 1 ' pa csempen heom andswereden 7 cwseden,
'We nysten hwaet J)a wif wseron, ne we hit wyten ne mihten, for
J?an ]?e we wseron onfyrhte, f we J^ser lagen swylce we deade
wseron for J^ses sengles ansyne, 7 for psin we j^a wif gefon ne
mihten.' pa cwseden pa. Judees, ' Beo ure Scyppende, we ne
20 gelefetS eow na.' pa weardmsenn andsweredan, ' Hwy nolden ge
belefen on hine 1 Witodlice he wses Godes Sune.' pa cwseden ba The Jews^ ' said,' Unless
Judeas, ' Bute ge us bses Hselendes lichame o-esvllen, ge sculen on ye give us'
.-"^
,
to J ' &_ the Saviour's
yfele dea'Se browigen.' (pa weardmsen andswereden,) ' TEteowiS body, ye•^ r o \r
^ shall suffer
US Joseph pe ge on cwarterne beclysden, 7 we eow gesylleo J^one a cruel
25 Hselend. Josep we mugen begyten, he is on his ceastre (on)
Barimathia.' pa csempen andswarodan, ' Gyf Joseph is on Bari-
mathia, ]?onne is se Hselend on Galilea, swa swa se sengel J?an
wifen sseigde.' pa wurden heo ealle afyrhte 7 cwseden, ' Gyf j^iss
en's byS ^ se Hselend of dea'Se arisen beo, ponne eall to feale wyllecS
30 [fol. 90 a] on hine gelefen.' 7 heo gegaderedan mycelne sceatt
7 geafon heom, 7 bseden ^ heo scolden secgen, p his cnihtes comen
7 ]5one lichame heom forstselen, pa. j^a heo slsepende wseron, ' y gyf
hit en's byS Pilaten, we byS for eow, 7 eow hogelease gedo'S.' 7 heo
onfengen pan feo, 7 sseden ^ heom wsere se lichame forstolen. Ac
35 heora leasunge ealle wur'Sen geupped. pa comen J^sere }3reo msere came from
weres of Galilea to Jerusalem. Se eldeste wses msessepreost 7 wses to jeru-
gehaten Finees, se o'Ser Aggeus, se J^ridde Pi'eceptor. Heo sseden lideTtwas*^
^ heo Jjone Hselend pQ onhangen wses, gesegen on Galilea, 7 mid p^jnees thesecond
1 lesrereescl rsesc is written on an erasure. h^^^^^' ****-^ third Pre-
37 Preceptor] the Latin version has Adda praeceptor. ceptor.
80 EAELY ENGLISH HOMILIES
They said his ciiihten get, 7 wis heom spsec, 7 Thomas his wunden sceawede.they had
' r'/
seen the 7 se Hselend het heo faren geond ealhie middeneart, bodigendeSaviour in tt i /^Galilee, and lulleht on namen pses jsedei' 7 Suuen 7 Halgen Gastes, 7 ealle ]3a
manded His ]?e underfo'S fulht, heo habbe'S ece lif on domesdseige on heofonerice,
go through 7 |?a J^a swa ne do's, heo sculen habben helle wite. 7 he J:a on ]?an 5
preaching feowertihSe dseige his seristes, he asteah to heofonerice of Oliuetes
^ ^' dune, 7 saede [fol. 90 b] ^ he wolde hider cumen on domesdseige,
7 pa rihtwise into heofene ricemid him gelseden, 7 J^a synfulle
into helle assendeu, ' 7 we ne dorsten eow J^iss forhelen.' piss heo
atealden eall on heora sinoSe. pa wurSen heo ealle swySe sarige 10
7 afyrhte. pa Judees heo (]5a) haelsodan \\xxW heora 8e hweSer
hit soS wsere, 7 heo ealle sworen jj hit eall soS waere. pa abeeden
The Jews ealle ]3a Judees, f heo scolden feo nymeu 7 liata gewsenden, 7 na
they would mare hit cySen on ]pan lande, 7 heo saeden •}) heo (swa) wolden,
and go home J beo fengeu to J^aa feo, 7 heo leteu heo laeden of })an lande, j^reo 15and not ^ v 1 i -i t i
•i
make it oore weres, p heo nane hwile on Jerusalem wunigen ne mosten.
further in Annas 7 Caiphas cwseSen to eallen |?an sinoSe, ' Nis hit na soS f^ ^'^
• |5a csempen sseigden•f
se Hselend of deaSe arise, ac wseron his
]?egnes cumen, 7 heom feo geafen, 7 J?one Hselend foi'staelen %'
Nichodeiims j^a upstod 7 cwas^, ' WyteS f ge riht specan beo 20
Israele bearnen ; wel ge geherdan hwset ]3a }?reo weres saeden, ]?e
of Galilea comen, beo ]?an Hselende.' pa Judees smeaden hware
Elias se witega wsere. Eliseus heom saede f he on [fol. 91a]
heofone wsere. pa cwseden heo sume |?a get, ' Wen is ^ he seo on
Israele monte gesett mid his gaste, ac uten us weres geceosan, 7 ]?a 25
montes gefaren, wealte ]?eh we hine mugen gefinden.' Heo bseden
];a HeliseM7/i 7 ]?a weres ]?e ]583r betst waeron, ^ heo scolden faren
7 Helias Becen. 7 heo ferdon on ]?a muntes j^reore dagene faec,
ac heo hine finden ne mihten ; ac heo gemetten Joseph on Bari-
mathia on his ageure ceastre. pa heo ham comen, ]3a saeden heo 30
hwu heo gefaren hsefden, 7 hwu heo hine finden ne mihten, 7 hwuThe Jews heo Joseph funden on his agenre ceastre. pa wseron ba ealdressent a letter
^ °^^ •j.o i
to Joseph, 7 ]?a msessepreostes 7 eall ^ folc swyoe bhoe, 7 heo maceden
to come to mycele somnunge 7 gemot hwu heo Joseph to heora gelaSigen
mihten, 7 ssenden an gewrit to him ]5uss gewriten, ' Sibb seo mid 35
pe Josep, 7 mid eallen J^an ]?e mid j^e byS wunigende. We wyten
^ we gesyneged habbeS, aegSer gea ongean ]?e, ge ongean God, ac
1 ist] MS, sset hat the s h,as been partially erased.
11 })a] in different ink. 14 swa] hi different ink.
30 on] in different ink.
them.
THE GOSPEL OF NICODEMUS''
81
we biddeS Ipe f pn cume to us for J)inre miltse. [fol. 91b] Wewyten f we (a)wergendlice getSauc ongean pe J^ohten, ]?a Jja we Ipe
beclysden, 7 belucan on cwarterne.' pa serendracen comen, 7 him
f gewrifc on hand sealden, 7 he hit raedde 7 cwae^, ' Seo gebletsod
5 se Ipe nolde f niin blod waere gespillod; ^ is se Drihten Crist, pe
me under his fitSeren gescillde.' pa Joseph up astod, 7 pa weres
cyste 7 heCo") wurdlice underfeng. pa ou morgen ferde Joseph to inthemorn-
T 1 -^ 1 r -J r. J n I,ing Joseph
J erusaiem mid geleate, 7 mid pan serendracau ealie on heora assen weat with
ridende. pa f folc of pasve ceastre f geherde f Joseph wses sengers to
10 gecumen, p& comen heo ealle him togeanes 7 cwaedon, ' La, feeder
Joseph, sibb sy mid pe 7 on l^ine ingange.' Joseph heom and-
swei'e(d)e 7 cwaec^, ' Sibb seo mid eallen pan maimen pe God
lufigetS,' 7 heo ealle to him abugen 7 hine cysteu. Nichodemws Nicodemus
ba mid wurSscipe hiae to his byrig onfeng. On morgen ealle pa him with^ ^
. . , . f honour, and15 Judees, Annas 7 Caiphas 7 preostes 7 diacones hine bseden: "fe he the Jews
',/ r / i* /
, TT 1 1asked him
scolde heom swuteligen, ' 7 s2cge us hwu bu paes Hselendes to teii themhow he
lichame .bebyredest, 7 hwu p\i uf paere cluse come, pe we pe on escapedfrom
beclysden, pa, we [fol. 92 a] pe ne funden, pa us mycel fyrht
forgrap 7 ege. Gode feeder sege hit us.' Joseph cwas^ to heom, ' pa
20 pa ic beclysed wses, pa feng ic on mine gebeden fortS to psere middre
nihte. pa wses f bus beo pan feower hyrnen up onhafen, 7 ic
pone Hselend pa geseh eall swylc hit legersesc wsere, 7 ic for pan
ege nitSer on eoicSen afeoll, 7 he ine beo psere hand geheold 7 up
ahof, 7 me gecyste 7 cwae^ to me, " Ne ondrged pu pe, Joseph
;
25 besih on me, 7 ongeot f ic hit earn." pa beseh ic 7 cw de3f, " Eart
pu f Elias, ure lartSeign 1 " pa cwas^ he to me,^ " Ne eam ic na
Elias, ac ic eam se Hselend pe pu his lichame bebyredest." pa Joseph
cwae^ ic to him, " JEteowe me ba byrigeles hwar ic pe leigde." Se Saviour. Mil 1 IT 1 • took me by
Hselend me pa beo psere rihthand genam 7 me ut Isedde hwar ic the right
30 hine byrede, 7 sySSen he Isedde me to Barimathia, to minre agenre led me to
rice 7 cwae^, " Sibb seo mid pe 7 mid pinen hirde, Joseph, 7 ne far buried Him,
pu na of pinre rice ser binnen feowertig dagena fsece. Ic wylle to wards He
Galileam to minen cnihten gan." ' [fol. 92 b] Da pa Judees eall Ari-
piss geherdau, pa feollan heo adun 7 cwsedon, ' Hwset mseig piss^^
35 tacne beon pe on Israele lande geworden is ? We cuSen seigSer
gea fseder gea moder pses Hselendes. Mihte piss eall beon soS
geworden 1' Joseph pa up stod 7 cwas^ to Aiiuam 7 Caii^ham, ' SoS
2 Erasure after i> we. (a)wergendlice] the final e has been partially erased.
11 MS, anJswerere**. 22 legeraesc] raesc is written in different ink.
83 EARLY ENGLlf5H HOMILTES
Truly He ig to wundriweiine i he of deacSe is arisen. Witodlice feale mannaawoke many
.
from death he of deaSe awehte on his seriste, 7 heo of heora byrigene arserde,at His resur-
.
' '^ . .
rection. y sume heo eac lifes wseron. Ealle we cuoen bone rihtwisenWe knew ' . ta • 1 i • •
Simeon's Simeon be urne Drihten beer on his earmen luto ban temple, ])etwo sons, A- 1 • /^ •
who have seiTe pan lame wees. Wei we cuoen his twegen sunen, Uiirinws 7 5
many years, Leutici^ts, pe wsei'on for feale gearen deade. Ga we lochigen, nu
are in Ari- bycS heora byrigene opene, 7 heo synden inne padve ceastre Bari-
living and mathia, samod libbende 7 God herigende. Ac uten faren to heompraising ^.^ eallen eadmodnysse (7) wurSmynte, 7 gelseden heo to us,
7 bidden heom for heora Drihtenes name, f heo wi'S us specan 7 us 10
atellen ealle pa geryna pe beo Godes seriste gewordene waeron.'
[fol. 93 a] Da |3a Joseph hsefde Jjuss gespecan, ]3a wses eall f folc
blissigende wi?5 him, 7 to Barimathia j^sere ceastre ferden, 7 Jjsere
gewyten woldeii, hwe'Ser hit soS waere f Joseph ssede. pa heo
J)ider comen, Annas 7 Caiphas, Nichodemtts 7 Gamaliel, pa, eodan 15
heo to fiaere byrigene, 7 funden heo femtig, 7 ]7a eodan heo into
pan ceastre 7 gemetten Carinas 7 Leuticius on gebedan licgende
The Jews mid gebegedan cneowen, 7 heo sone ealla cysten, 7 mid arwurSunge
Carinas and to Jerusalem to heora sinooe gelaooden, 7 bser inne belocanenLeucius 11 T -1 Thow they geaten heo waeron nymenda ba hoc, be seo drihtenhce se wses on 20were raised . , ,
-1 i • of.
from the gewriten, 7 heom on hand setten 7 puss cwsedon, ' We hselsigeo
eow J^urh J?one uplicen God, 7 ]?urh pa drihtenlice se, pe ge gehealden
habbe'S, f gyf ge gelefe'S on ]?an ilcan pe eow of dea'Se arserde, f ge
secgen us hwu ge of dea'Se arisen.' Carinws 7 Leuticiws heom
andsweredan, pa eldres 7 pa msessepreostes heom pa funden blaec 25
Then said 7 feSere, 7 me heo todselde on twa, 7 mycel folcas mid heoraCarinus and r«,,-,. ^^Leucius, fol. 93 bl seigoer. pa cwae^' Carinws 7 Leuticii^s, ' Drihten Crist,'Lord Christ,'"-'.. ^
.
Thou art the ure Hselend, }7u eart lif 7 serist eallre deadre. We biddeS ^ ]5u us
resurrection geSafige, f we pa soSe geryne mugen geswutelien, }:»e gewordene
dead; give synd )?urh pe, 7 )3urh ]7inne deaS, 7 J)urh J?inne a?rist.' Heom 30
declare thy com j^a stefne of heofone ]?uss cweSende, 'Beo Godes mihtemysteries.'
7 leafe, writaS 7 gesvvutelie'S eallen mannen.' Carinws 7 Leuticiws
pa ongunnen writen, ' Efne we wseron ]7a mid eallen uren fsederen
on Jjsere deopen helle, pser becom mycel brihtnysse ofer us ealle
swylce sunne leome. Sathanas 7 eall helle werod wseron afyrhte, 35
and ]3uss cwsedon, " Hwset is ]?iss liht, f her swa fserlice scinS ?"
pa wses sone eall f msennisc cynn blissigende, 7 Adam mid eallen
9 eadmodnysse is written on an erasure.
23 An erasure before on. 30 furb J>e is tvritten on an erasure.
THE GOSPEL OF NICODEMUS 83
hebfsederen 7 witegan for j^an mycelan lihte, 7 heo }7uss cwsedeu,
" piss liht is of Godes lihte, eallswa us God behet, j) he us ^ ece lif |This light
7 liht assenden wolde." pa clypode Isaias, se witega, 7 cwae^, light of God,GYtsn flS Grod
" puss is f fsederlice liht setforen Godes Sune hider assendod, swa ic promised
5 foressedCj Ipa ])& ic on eorSe wses, ]3a ic cwae^ 7 forewitegode f, f land would send
Zabulon 7 Neptalim wiS ^ [fol. 94 a] waeter Jordanewi, 7 f folc pe iife\nd'
on Jjeostre sseten, scolden habben mare liht. piss ic witegode on '°"
eorSe, 7 nu hit is gecumen to us, 7 us onliht, Ipe gefyrn on deaSes
dimnysse seeten. Ac uten we bu ealle blissigen pass lihtes."
10 Simeon se rihtwise mid blisse heom to cwae^, " Wuldrie'S pone
Drihten Crist, Godes Sune, )?one pe ic bser on minen earmen into
pa,n temple, 7 ic ]3a ]3us cwae^, ' pu eart liht 7 frofer ealle J^eoden
7 wurtSmynt eallen Israele folca/ " pa blissode Adaw 7 eall his
ofspryng, j?a com jpser stefne swylce J?unreslege, y pa, halgen ongean
15 clypode, "Hwset eart pul" 7 he cwas^, " Ic earn Johawwes J?ges hehste
witegan forrynel, 7 her ic bodige ^Imihtiges Godes Sune hidercyrae,
swa swa ic on eorSen dyde," pa p& he in com, pa. brihtode eall
belle Adam wses ba to his sune cweSende, be wees gensemned Adam said
Seth, " Gerece nu binen bearnen 7 hehfsederen, ealle ba bin-w be bu 'Relate now'. ^ '^ > IT r o r r everything20 fram Michaele, ban hehsengle, geherdest, ba ba ie be sende to which thou
J J JliGiirdGst
neorxenewanges gate, f |3u s.coldest Drihten bidden f [fol. 94 b] from
he mid pe his sengel assende, f he pe ]7one ele syllen scolde of j^an archangel
treowe ]?aere mildheortnysse, f ]3u mihtest minne lichame mide thee to the
gesmerien, J^a ]?a ic untrum wses." Seth Adames sune, wses Paradise,'
25 nehlsecende pan hehfeederen 7 J^an halgen witegan 7 cwse^, " Efne
]?a ic wses Drihten biddende set neorxenewanges gate, |?a seteowde
Micael, se hehsengel, 7 me to cwae^, ' Ic eam assend fram Drihtene
to pe, 7 ic eam asett ofer eall meennisc lichame. Nu secge ic J^e
Seth, ne ]?eart pu swincan biddende, ne J^ine teares geotende, f p\x
30 ]5urfe bidden ]3one ele of ]?an treowe J^aere mildheortnysse, f ]7u
Adam ]?inne faeder mide gesmerigen mote, for his lichames sare,
for get ne synden gefyllede fif j^usend wintre 7 ]?a fif hundred, pe
sculen beon agane, aer Jione he gehseled wurSe.'" pa cvvas^ Adam," Nu heo synden gefyllde 7 agane 7 for'Sgewitene," Hit w^s pa,
J*^^ "^^^y
35 swySe grislic 7 ea'eslic, ba Sathanas, bsere belle ealdor, cwae^ to when Satan' ® ' ° ' -f '
••; '. said to Hell,
helle, "Gearca pe, belle, f ]3u muge Crist onfon, se pe bine sylfne 'Prepare
gewuldred hsefS, 7 is Godes Sune 7 eac maun, [fol. 95 a] 7 ec is receive
hine ondrsedende. 7 ic eam swa unroth, f me J^incS sar min lif, f ic
forneh dead eam. He is wiSerwinne ongean me 7 ongean J^e
;
G 3
84 EARLY ENGLISH HOMILIES
7 feale Ipe ic hsefde to me atogen, bisne 7 healte, lame 7 reoflen,
ealle lie beo fram me ateab." pa seo belle egeslice 7 grislice ancl-
swerede Satbanas }>an ealden deofle, 7 cwas^, " Hwset is se, f seo
swa Strang 7 swa mibtig, gyf be man is, f be ne seo deaS ondrsed-
ende, pe wyt gefyrn beclysd beefden 1 For cSen ealle pa J>e anweald 5
Hell an- ^^ eortSe hsefdon, J3U beo mid Ipinve mibte to me getuge^ 7 ic beo
thxfuartnow ^stc gebeold, 7 gyf ])\i mibtig nu eart, swa pu ser wsere, bvvset
"sthoifwert ^^ ^® mann 7 se Haelend, pe ne seo ]3one dea'S 7 J?ine mibten
who'is'theondrsedende 1 Ac to so(5en ic wat, gyf be on msenniscnysse swa
manandthe jjjiijtjg jg ^ ]^q na'Ser ne unc, ne ]x)ne dea'S ne oudraett, ponue 10
^^•^ fears gebint be pa 7 j^e byS sefre wa sySSen," Satbanas jja^ peeve bellen
and thy ealder, andswerede 7 cwae^, " Hwaet tweonest bu of be ? Hwsetpower? ' ' ...
ondraedest ]:u pe J^one Hselend to onfone, minne wiSerwinne 1
[fob 95 b] Ic bis costnode. Ic gelgerde eall f Judeisce folc, f beo
wseron ongean bim mid eorre 7 mid ande, 7 ic dyde f be wses 15
geseald 7 mid spere gesticod, 7 ic dyde f man treowene rode
gearewede 7 bine ]5geron anbeng, 7 bine mid nseiglen gefsestnode
;
7 set nexten ic wylle bis deaS to pe gelseden, 7 be sceal beon
under]?eod, seig'Ser gea pe gea me." Seo belle pa. swa swytSe
grislice ]3uss cwae^j " Wyte f |?u swa do, f be fram me }?a deade 20
ne ateo,, for }5an ]7e bere feale synden pe synden geornfulle
' I know fram me, f beo on me wunigen nelle'S. Ac ic wat f beo fram me
not depart*^ ne gewitecS ]jurb beora agene mibte, bute beo se ilea God me
through ,benyme, pe me benam Lazarum, J>one pe ic beold deadne feower
power°^" iiilit fseste gebunden, 7 ic bine eft cwicne ageaf Jjurb bis beboden." 25
same^God P* andswerede Satbanas 7 cwae^, " Se ilea bit is pe Lazarum of
Lazarus'^ deaSe awebte 7 of unc bam genara." Seo belle f»a andswerede 7
of them^^^ cw5e^, " Eala, ic bselsige pe )7urb Jjine maegn /e-a.c ]?urb minne, f ]5u
nsefre ne ge'Safie f be on inne me becume, for J?an ic geberde
[fol. 96 a] fja word bis bebodes. Ic wses mid mycelan ege afyrbt, 30
7 ealle mine arlease J^eignes waeron mid me gedrebte, swa f we ne
mibten Lazarum gebealden. Ac be wses bine scacende swa swa
earn, ]3one be wyle mid retSen flibte for (5 afleon. 7 be wses fi-am
us arisende, 7 seo eorSe J?e Lazarus deaden licbame beold, beo bine
cwicne ageaf. 7 'fic wat nu, f se mann pe eall f dyde, be is on 35
Gode Strang 7 mibtig; 7 gyf ]?u bine inn gelsedest, ealle pa pe ber
synd on J^yssen wselreowen cwarterne beclysede, 7 on ]?yssen bsenden
mid synne gewriSene, ealle be mid bis godcundnysse fram us atibtS,
14 An erasure before Ic his. 32 An erasure after Ac,
THE GOSPEL OF NICODEMUS 85
7 to life gelsedecS." Eala, msen \)a, leofeste, hwu lacSlic 7 hwu
grislic wses Jjsere deoflene gemot, J)a geo helle 7 se deofel heom
betweonen cidden ! Onmang Ip&u Tpa. com 'pasr mycel stefne 7 gastlic There came
clypigende swylce J^unreslege, 7 J^uss cwe'Sende, " AttolUte portas,'^ saying,
5 f fers segc5, " Ge ealdres, untyneS Ipa gaiten, 7 up ahebbeS Ips. everlasting
sendelease gaten, 7 IseteS inn Jjone wuldrigende Godes Sune." 7 seo let in the
helle f geherde, ]?a cwae^ beo [fol. 96 b] to J)an beafde, Beelzebub, ff°God!^
" Gewit fram me 7 far of minre wununge; 7 gyf ]?u eart swa
mibtig swa J5U ser cwsede, |5onne winn ]7u ongean bine, 7 gewurSe
10 ]7e 7 bim." 7 seo helle J^one deofel ut adra,f, 7 cwse^ to ]?an arleasen
]3egnen, " BelucacS fseste J^a eendelease gaten, 7 toforen sceote'S pa
serene 7 |?a irene scytteles, 7 him strange wi'Sstande??, 7 J^iss weorod
bebealde(5, f we ne beon bereafod." Da f geberdan Ipa, bebfsederes
pe Jjser inne wseron, ]?a clypedan heo ealle anre stefne to Ipddve
15 helle, " Geopene ]?ine gaten 7 Iset inn {^one King, J^ses ecen wuldres
Sune." pa c\\de3' Dauid, " piss ic witegode "pa. ic ofer eor'Sen wses
cweSende, ' AndettecS Dribtene bis mildbeortnysse, for pan pe he
wyle his mildbeortnysse mannen cySen.' " pa cwse^ Isaias, "Ic saede
on eorSen f deade rasenn scolden arisen, 7 helle scolde beon
20 geheregod, 7 sarignysse eall to blisse gewsend ]?urh wuldres Beam."
pa ba halgen -6 g^eberden, ba blissedan heo ealle 7 to bsere helle The saints^^ .r n^r replied and
cwseden, "Geopene ]?ine [fol. 97a] gaten, pn scealt beon untrum said, 'Open
7 unmihtiff 7 mid eallen oferswi'Sed." pa wses baer geworden thou shallIP 11-1 1 ^ r-ibe infirm
mycel stefne, 7 mycel hht swylc ]?unreslege 7 jjuss cwasiJ, "Ge and weak
25 ealdres, geopenige'S 7 untyne'S eower gaten, f muge in gan se King gether over-
pe of beofone is ascend." pa geherde seo helle f hit wses twygge
geclyped, ]?a cleopode heo ongean 7 Jjuss cwae^, " Hwaet is ]?es King
pe is gewuldred 1 " Dauid cwae^ 7 hire andswarede, " Hit is
Drihten of beofonerice; 7 }:iss ic on eortSen serre cwse5", f he scolde
30 of beofone to eorSe, 7 ]?3er geberen ))a geomerunga his gebundenra
]?eowen. Ac nu fule 7 f)u stinchende helle, geopene ra'Se J^ine
gaten, f muge in gan j^aes ecen wuldres King." pa Dauid ]7uss
gespecan hsefde, J^a j^ser to becom se wulderfulle King on mannes The glorious
gelicnysse, 7 pa gaten tobrsec, 7 pa j^eostre ealle onlihte,,7 Jrser ps. in the^iike-
35 synbsendes ealle tobrsec, 7 ure ealdefsederes ealle geneosode, Jjser and\urst*'*
heo on J^an j^eostre lange gewuned bsefden. Seo helle 7 se .deaS gates and
7 heora arlease j^egnes, pa beo J^set [fol. 97 b] gesegen 7 g^eberden, thedark-^^
heo wseron forhtigende mid heora wselreowen fteignen, for |7an pe"^^^*
heo on heora agene riche swa mycele brihtnysse gesegen, pa
86 EARLY ENGLISH HOMILIES
gesegen heo bine sitten on |7an setle Jje lie sylf geabnede, J?a cwaeden
"^®^m'J^' beo, "Nuwe synden ealle oferswitSene 7 ofercumene. Ac'sege us,who Thou 'J / J t! '
art, who bwset eart bu, bu be buten selcere wsemmunge, 7 buten flite usart without r J r r o j /
any defile- bfefest ealle ofercumene 7 genyoered? 7 bwtet eart |?u swa
mycellic 7 lytel 7 beblic, 7 swa wunderlic on anes mannes beowe, 5
f ]?u baefest vis ofercumen? pu Igege dead 7 bebyred, 7 eart
leofigende bider gefaren to us, 7 on J^ine deacSe ealle tunglen
7 gesceafte wur'Sen gestyrede. 7 ]?u eart freols geworden betwux
eallen o(5ren deaden, 7 eall ure werod pi\ bgefest swy'Se gedrefed,
7 bfefest nu bider swa mycel libt gebrobt, 7 mid fiinre bribtnysse 10
synden ealle j^as ]?eostre gelibte. 7 eac gelice ealla lpa,s ealdres
]7ysere belle synden swy'Se afyrbte." pa wseron p&, deofle ealle
clypigende anre stefne 7 cwse'Sen, " Hwanen eart J?u, la Haelend,
swa Strang mann, 7 swa [fol. 98 a] bribt on mseigne, 7 wunigende
buten selcen lebtre, 7 clsene fram aelcen wsemme 1 Eall middeneard 15
'Earnestly US w£es simle underSeodd for"S f nu. Eornestlice we axigecS bwset
Thou art, pn seo, ]?u pe swa unforbt us eart to gecumen, 7 wylt us benymen
art come to eall f we bider babbeS gestrynd, fif ]?usend (7 fif bundred) wintre
lessiyand on pine J on synbsende gebroht bsefden, bwe'Ser bit wen seo, f
usof aU*"^^ ]>vi seo se ilea Heelend pe Satbanas embe spgec, ure ealder, 7 ssegde 20
we°hav^°™
f be Avolde purb ]5ine dea(5 anweald babben ealles niiddeneardes 1
game. ^^ ^^ wulderfseste Cyng 7 ure beofonlice Hlaford nolde Ipsere
deoflena gema'Seles naraare blysten, for )?an beo wolden mid beora
ma(5ele bine dreccen; 7 Beelzebub fleab pa into belle botme, 7 ure
Dribten bim strangode sefter, 7 bine befran bwy be swa swySe ny'Ser 25
bis setle gecure, 7 serre cwse^ j> eall wurld wees bis, 7 be bine
gegrap }?a, 7 fseste geband mid anes draca bseclinge, 7 bine peer belle
sealde on anweald to babbene aa buten tende. Eala msen, bwugrislic bit wees pa pa (seo) deo [fol. 98 b] fellice belle Jjone feond
Beelzebub underfeng, 7 bine fseste gebeold! For ]3an se deofol 30
wses ser ]?8ere belle blaford, 7 eallra ]53ere deofellicre j^ingen pe bire
Hell said, on wseron. pa cwae^seo belle, " La bu ealdor eallra forspillednvsse.' Lo, thou ' 1. J >
prince of all for bwy dyrstlsebtest pu bone Haslend to nymene, 7 on ba Judeasdestruction,
^ i v i tuntil the besppudest on beora beorten, -p beo bone Haelend onbensren 1 7 buday of . .
o / i'
"
judgement nu burb ]?9ere rode-treowe ealle ]?ine blisse (bsefest) forspilled. Nu 35thou Shalt ,i/.,rij T,r.^-.be bound fu hsetcst ytele geclon ongean me, 7 ongean pe, 7 ]3u foro to domes
suffer dseige scealt beon ]7uss gebunden, 7 feala ece tintregen on metorments,' ge'Srowigen, 7 on cwicsusle beornen." pa f Crist geberde, bwu seo
belle |?one deofel Beelzebub, mid mycele gryre ge'Sreatode, 7 mid
27 anes is written on an erasure.
THE GOSPEL OF NICODEMUS 87
• worde tyrwede, ]7a cwse^ he, " Beo nu se deofol, helle ealdor, on
l^inen anwealde, 7 git bute on forspillednysse aa buten sende," 7 se
wulderfulle Cyng aSenede his hand 7 cwae^, " Ealle mine halgen pe The glorious
mine gelicnysse habbe'S, cume'S to me." pa ealle Ipa halgen stretched
5 genelsehten to his hande, 7 se Haelend pa, Adam [fol. 99 a] beo hand and
psere riht hand genam, 7 him to cwse^, ''Sib seo mid J)e, Adam, 7 mid My saints
Jjinen bearneri." Adam wses Ipa. ny'Ser feallinde, 7 Ipass Hselendes My^simUi-
cneow cyssende, 7 mid tearen geotende, 7 mid stefne clypigende, 7 toMe!°™^
]?uss cwe'Sende, " Ic herige pe, heofona Hlaford, f pu me of ]?yssere
10 cwicsusle woldest onfon." Se Hselend ]7a his hand a'Senede, 7 rode
tacne ofer Adam geworhte, 7 ofei' ealle ]7a o'Sre halgen, 7 he
Adam beo Jjsere swySre hand fram helle ateah, 7 his |7a gecorena.
7 Dauid cwae^, " Singe's ealle halgen ure Drihtene neowne sang."
7 heo sungan, " On doxa wyste uoysena, aWeluia., aWeluisj." Mi- God de-
15 mihtig God betsehte ba Adam Michaele, ban hehgengle, 7 he heo Adam toTWj(»jiQpj and
gebrohte to neorxenewanga mid wulderfulre blisse, 7 )7a j^a heo He brought
inn foren, ]?a gemetten heo twegen weres. pa cwsedon heo, " Hwset Paradise
synden ge pe mid us on helle nseron, 7 eower lichame swa ]5eh glorious joy.
libbende is." pa cwas^ se otSer, " Ic earn Enoch, 7 ic ]?urh Drihtenes
20 word wses hider geleedd, 7 Jjiss is Helias pe [fol. 99 b] mid me is,
se wees on fyrene chearte hider gefered, 7 get wyt deaSes ne
onbyrigden. Ac wyt sculen mid Godes tacne Antecristes anbidian,
7 ongean hine fihten, 7 on Jerusalem beon Jjurh bine ofslagene, 7on feor'Se healfen dseige beon eft gecwicode, 7 J^urh gehnipe eft to
25 eow up onhafene." Onmang j^an J^a com ]?aer an scacSe, 7 an rode
tacne on his exle bser. pa cwse^ f werod, " Hwset eart ]?u pe eart
anen scacSe gelic ?" " Bo's ge segge'S ^ ic sca^e wees, 7 eall yfel
wyrcende. Ac pa Judees wiS J)one Hselend onhengen me, 7 ic his
miltse ba?d, 7 he me gety'Sede, 7 of synne alesde, 7 mid his worde
30 hider assende to J)an sengle mid j^yssen tacne, ]?e ge on minen halse
geseocS, 7 bet me her eower abiden." pa cwsedon heo ealle, " Seo
gebletsod se mildheorte God se pe us are and mildse forgeaf." Heandswerede 7 cwae^, " Amen." ' Diss wseron pa. halige geryne pe These were
Carinas 7 Leuticiws awriten, 7 Carinws up astod 7 his carten mysteries
35 Annam 7 Caipham 7 Gamaliele on hand sealde, 7 Leutici^s his Carinusand
carte Nichodeme7 Josephe on hand [fol. 100 a] gegealde 7 cwseden,
'Godes sibb seo mid eow eallen.' 7 Carinws 7 Leuticirts wseron J>a
fseringe on fsegeren heowe swylce sunne leome, 7 on ]?gere briht-
nysse fram |?an folca gewiten to ecen life. 7 ]?a jja gewriten
14 See note, 18 MS, cowlwer.
88 EARLY ENGLISH HOMILIES
gersedde weeron, J)a vvgeron heo gelice gewritene, f |?8er rises on
When the nacSer mare )7one on o'Sern ane staefe, ne forSen ane prica. pa Ipa,
heard them soSfseste hit geherdan, pa. cwseden heo, ' Seo Drihten gebletsod aa
' Blessed be on eallra wurlde wurld. Amen.' 7 heo ferden ham mid mycelen
ever.' ege 7 blisse. 7 Joseph 7 Nichodemws ferden to Pilaten 7 him 5
heoi-a gewrit seteowden, 7 Pilatws hit ssende Claudium to Eomanebyrig, 7 gewrit hwu hit beo pan Hselende geworden wees on Jeru-
salem, 7 hwu heo hine belaewden, 7 hine him sy'SSen sealden, 7 hwuheo hine anhengen, 7 on byrigele alegden, 7 hwu he of deatSe aras,
7 hwu heo Jjoue medsceatt pan weardmsenn sealden, 7 swa J^eh hit 10
forhelen ne mihten. ' Nu leofe casere, ne gelef J?u na ]?fere Judea
leasunge, for }7an ]?iss is -eall soS f hit swa is geworden. Seo
Drihtene lof 7 deofle sarege. Amen.'
XXXII
[Fol. 100 b] [NATHANIS JUDAEI JLEGATIO.]
A nobleman f\^ Tiberies dagen j^ses mycele caseres, hit gelamp binnen lyttle 15
who lived"^' fsece sefter ]?an pe Crist ahangen wses, f sum eetSele mann wses,
Libya^had P^^ name wses Tirus. 7 he wees on Equitania rice king undercancer.
Tiberie ]7an casere, 7 he wses gelomest wunigende on J^gere ceastre
Libie. 7 he wses se ilea Tirus swa unhal on his andwliten, f fadle, pe cancre hatte, him wses on |7an nebbe fram Jjan swy'Sre 20
nosjjyrlle, o'S(5et hit com to J)an ege. 7 wses, 1^ sum man wses
Nathan, the farende of Judea lande, pses name wses Natan. He wses anes
was sum- ' burhmannes sune onlsraele lande, ]7ses name wses Nau; 7 se ilce
Eomebythe Nathan wses forli'Sen,.^ he wses gefaren fram selcen lande to o'Sren,
Tiberius, 7 fram sse to sse, swa f he hsefde ealle eor'Se gemseren }?urhfaren. 25
south wind 7 se ilca Nathan wses gessend fram Tiberie j^an casere to Romes-
to Libya.'" t)yrig, to ]7an f he scolde his serende Iseden Claudium, 7 he ferde
for'S on J)sere sse, 7 se su'Serne wind hine bedraf to ]?sere burh
Libia. 7 Tirus ]?ser burge hlaford f gefran 7 gecneow beo heora
fserelde, f heo of Judea [fol. 101 a]lande wseron, 7 cwas^, ' Nsefre 30
ic ser swylcne wunder ne geseli, f of Judea lande scipen scolden
Tyrus sent hider cumeu.' 7 Tirus ]5ider ssende 7 het f l^ider scolde to him
and asked" cumeu, se pe eldest wsere on j^an scipe. Nathan him soxie com to,
hec^e!°°^ 7 Tirus him sone axede, ' Hwset eart f)u,7hwanen come ]7u hider?
'
He him andswerede, ' Ic earn Nathan, Naos sune, 7 ic earn of 35
Grecane rice, 7 ic of Judean wses )7an Pontisscen Pilate underSeodd,
THE EMBASSY OF NATHAN 89
7 ic earn gessend (fram) ]pan casere Tiberie to Claud[e] 7 me wees
se sutSerne wind beseften, / bider adraf 7 awreec, -p ic nat, hwar ic
earn.' Tirus ba cwaeff, ' La, gyf bu mibtest senisre bote me finden of Tyrus asked
• T 1 r 1 1 1 r>• I^athan if
minen yfele, ic pe wolde gyren gold 7 seolfer swa mycel swa pin he could
5 scip heonne ferigen wolde.' 7 he him his yfel seteowde. pa cwdeff remedy forhis discRSG *
Nathan, ' Lset pe fulhtigen on name ]78es Feeder 7 Ipdss Sunen 7 j^ses and Nathan
Halgen Gastes, ])onne byst fm sone bal.' Tirns his worden gelefde, baptized in
7 fulbt underfeng, 7 he wees sone hal J^urh rihten geleafe, 7 swa the Fatherp . ^ 11.1 I'ij'-i and the Sonfeeger 7 swa Strang, swa he wees pa pa he Avees prittig wmtre
; 7 and the
10 he [fob 101b] ]?a ealle bis J^eode to cristendome aweende, 7 his and^mmedi-
godes on fyre forbeernde, 7 halige mynstres areerde, 7 halige rode shallbe'''^
]:eer inn gesette. 7 he Ipa. Nathan 7 his serendraca eefter his brotSre"^^°'®-"
Titws 7 Vaspasius seende, 7 witSinnen feower wucan comen to him
mid mycelen ferde, 7 heo j^a befrinen ]5one casere, hweet beo
15 scolden, 7 he beom atealde of ]?an Nazarenisscen kinge, hwu he
gepined wees, 7 ealle ]?a wundra, pe he on Jerusalemes lande Tyrus was
worhte, 7 he eeteowde his unhsele, 7 hwu be fullubt underfeng 7 and he told
ciricen hreerde, 7 Jjseron belefde, 7 begen his bro'Sren pa to cristen- Vespasian
dome aweende, 7 heo to Jerusalem aseende, 7 mid mycele ferde ]5a King of
20 burhware uten belagen. Titus 7 Vaspasitts 7 Tirus ferden geond and the
eall f land, 7 ealle ]7a Judees ofslogen, pe Criste nolden heren 7 which He
fulluht underfon, 7 heo lagen abuten pa ceastre, f heo neefden in j^-^
neenne bigleofe; 7 beo inne j^eere ceastre namen to hrsede, f heora ^ ^^'
eelc oSerne ofsloh. 7 heo J^a eall f land to cristendome aweenden.
25 pa com Godes bebod ofer beom, eall swa heo eer abeeden, f wees his
[fol. 102 a] wraca, f beo sySSen eefre unwurtSe weeron on heora
lifdagen, 7 get synden underlinges, for ]?an pe heo heora hlaford
beleewden ; ne wurcS of beom neefre cyng ne ealdor ofer land ne ofer
burh. piss synd J^a gedone ]?ing, pe beo uren ^Imihtige Hlaford
30 Godes Sune gedone weeron, ]7an seo lof 7 wille 7 wyrSmynt
Feeder 7 Sune 7 ]?an Halgen Gaste aa buten eende. Amen.
XXXIII
[SIGNS OP THE LAST JUDGEMENT.](~\^ J^an nexten fiftene dagen beforen domesdeege, sculen gewurcSen signs will
foretacnen, pe bodieS .7 tacnie]? ]?one styrnlicne ege, pe God the last
35 sceawetS )?an arleasen, J^one be demen sceal ribtwisen 7 unriht- before theJudgement
1 3IS. to Claud written in the margin to the extreme edge.
90 EAULY ENGLISH HOMILIES
Tiie first wiser). On pan formen dseige, se sas heo onhefS ofer ealle dunen
wJl rise up feowertig elnen on helmysse swa swa weall, 7 swa hit by'S framlike a wall. v r /^-u* ^ • i • •'i' •
morgen 00 seien. Un pan ooren dspige, seo sae besmco mn agean
swa deope, f uneaSe man gesicc? f ufemeste, 7 swa hit hy'^ eallne
dseig. On Ipan ]:'iidden dseige, heo gecer'S to hire rihte gecjnde 5
mid eallen hire streamen, J)e heo hsefde set frymtSen, Ipa ])a GodThe fourth serest toscelede wseter fram lande. On ban feor'Sen daeiffe, ealleday all sea-beasts and sselice [fol. 102 I)] deor 7 fissces heo a^teowigiecS bufe ban ySen 7fishes will 1 n . j^ . -, . 1 11^appearabove beligigeo swa swa mid msennisscre reorde, ac pehhweoere ne
and shout understant nan mann heora gereord bute God ane; 7 f by (5 to 10
human tacnunge Ipsere eorre, j?e God cy'SS pan synfullen on domes dseige.
On pan fiften dseige, ealle wyrte 7 ealle treowwes ageafe'S read swat
swa blodes dropen. pset do<S pa wyrten, for pj f pa synfulle msen
heo trseden, 7 ]?a treowwen, for ]7an pe pa synfulle hsefden freome
of heom 7 of heora waestmen. On ]?an sixten dseige sculen slean 15
togsedere ealle stanes lytle 7 mycele, 7 3s\c stan tobrytt on feower
hloten, 7 selc pasre hloten fiht wi'S oSer, oSSet heo eall to duste
gewui'SecS. f lieo do^ forj^an, f ]?a arlease msenn of heom worhten
steples 7 castles, f heo ps&r mid swsencten geleaffulle magnn 7
The seventh Godes ]?earefen. On J^an seofe'Sen dseige wur'Se'S geemnode denen 20
vafieys^and 7 dunen, swa f eall eor'Se byS smeSe 7 emne. f betacned, f God
madeTevel.^ ne forsihS ]?ses J^earfendan ansene, ne ne wur'Se'S ]7ses mihtiges
mannes modignysse, ac besic'S to selces [fol. 103 a] mannes ge-
wyrhten. On })an ehteSen dseige gewurStS swylc eorSstyrung, feall middeneard beofeS fram eastdsele to westdsele, for ]7an pe he 25
abser |7ser mannen unrihtwisnysse. On J^an nige'Sen dseige tofealleS
castles, 7 steples, 7 hus, 7 circen, 7 ealle getimbrunge lytle 7 mycele,
for ]5an pe })a synfulle hsefden })seron heora wununge. On J^an
ten^en dseige, heo gegaderige"S ealle deaddre manna lymen, swa
f gyf an mann wsere dead on middewearden, 7 his an hand o'SSe 30
fot wsere on eastdsele, 7 his o'Ser lym on westdseLj, J^ehhweSere heo
cume'S togsedere selc to his lichame, 7 selc lichame arist o'S his
The byrigeles brerd. On )5an sendeleften dsege eornetS wilddeor beo
day wild tunen, 7 felden, 7 manna wunungen, swa swa heo beon wittlease.
run through On ]?an twelften dseige eorne'S msenn geon{d) eall middeneard 35
fields and byfigende 7 drsedeude Cristes tocyme to demene cwican 7 deaden,
ingsasif^ ^^^ f se were ne gret his wif, ne f wif hire were, ]?eh heo heom
mad.^^^^*' gemeten, ac by'S swa swa wittlease 7 unspecende, Neheo ne etetS,
ne heo ne drincacS. On j^an j^reottende dseige fealle'S siinne 7 mone,
COXCEKNING THUNDER 91
[fol. 103 b] 7 ealle steorren, for ]?an pe heo geafen leome )7an
yfelen mannen. On pan feowertenSen dseige, ealle libbende msenn The four-
ge\vur(Set5 deade, swa f heora nan ne byS gebyrod, ac fyr Gum's all living
7 forb^rnS J^a eorSe, for pan pe heo fostrede pa, synfulle 7 pa die"so that
5 arlease. On J?an fiftenSe dseige Gum's flod 7 geswyleS J^a sesscen, wm'^be^^
7 beseencS ealle pa unclaennyssen into psere eorSe deopnysse, swa Are will"
f on middenearde ne belaefS naht unclpenes gesene. earth"''^^^
XXXIVEMB pUNRE.
/^N Januariws monSe, gyf hit )5unreS, hit bodeS toweard mycele concerning
10 windes, 7 wel gewEende eorSe wsestme, 7 gefiht. On ¥ehrua- January.
rius monSe, gyf hit |5unreS, hit bodeS manegra manna cwealm, 7 ^ ^^^^y-
msest fisere ricen. On Mserces monSe, hit bodeS mycele windes, 7 j^j^i-g],
wsestmes wel geweende, 7 folc unsehte. On April, hit bodeS April.
blisful gear, 7 yfelre manna deaS. On Mai, hit bodeS hunger gear. ji^y.
15 On Junitts monSe, hit bodeS mycele windes, 7 wulfene wodnysse, june.
7 leona. On Jvlms monSe, hit bodeS waestme wel gewEende, 7 juiy.
oref forfaerS. On Hserfest, hit bodeS god gear, 7 meen siceliS. On August.
Setewibre, hit bodeS god gear, (ac) riccere manna siege. On September.
Octobre, hit bodeS mycelne wind 7 wsestme toweard 7 treowena October.
20 wgestme gsesne. On Nouembre, hit bodeS blisfull gear, 7 wsestme November.
toweard. On Decembre, hit bodeS god gear on tilSe, 7 sibb, 7 December.
sehte.
XXXV[THE OLD ENGLISH ALCITIN.]
DE SCIENTIA.[Fol. 104 aj
25 717^REST ealre j^ingen eeighwylce mten is to secene, hwset seo se Everyman
-^-"-^soSe wisedom, oSSe hwylc seo seo soSe snytere, for ]?an J^e se truevrisdom
wisedom ]?yssere wurlde is dysignysse beforen Gode. Se soSe knowledge,
wisedom is, f man fram deofles l^eowdome gewite, 7 his synne wisdom of
forleete. 7 seo fullfremede snytere is, f man Gode J^eowige eefter is foollsh-
30 his bebodan 7 soSfsestnysse, for ]7an pe ]?nrh |?a twa J^ing byS f God.
18 MS. (ac) 7. 26 3IS. ]?e see] between Jie are7 see erasure.
92 EARLY ENGLISH HOMILIES
eadige lif begeotan, swa se sealmscop cwas^, ' Gecerr fram yfele 7do god.' Buten tweone ne mseig nane maen to ecere hsele gehelpen,
Everyman f he yfeles geswica, bute he god do. Ac sotSlice aelc man, ]?e swa
wise that he wis by'S, f he yfeles geswica 7 god do, he byS eadig on ecnysse. uceases from
t. t t n ' i it -IIevil and f eadige 111 IS oncnawenysse psere godcundnysse, 7 seo oncnawe- 5 Ndoes good, - i j • • i v .
is blessed nysse psere godcundnysse is mseign godes weorcas, 7 f mseignfor ever.
godes weorcas is wsestme psere ecen eadignysse.
DE FIDE.
This know- Ac J^eos oncnawednysse )?sere godcundnysse, 7 Ipsere so(5fgestnysse
divinity and wisedom is to leornigen J^urh ]7one rihtne geleafe, for j^an pe nan 10
truth is to mann ne mseig Gode lichien [fol. 104 b] bute rihten geleafen.
through SoSlice SO bytS geseelig, ]>e on riht leofetS, 7 wel libbende |3one
faith.^"^ fulfremede geleafe liealdetS. Witodlice se geleafe byS unnytt buten
J)an gode weorcan, swa eac pa, gode weorc bute pan rihten geleafen
nane meen ne helpc5. Beo j^an Jacobus se apostol cvjde^, ' Hwset 15
helpS, broSre mine, ^ hwa secge, -^ he geleafe habbe, ponne he pa
gode weorc ngefe'S ? WeneS he, mseig hine seo geleafe gehealden ?
'
Faith •with- SocSlice se geleafe bute gode weorcan, he by'S deaden gelic, 7 se
works is lichame by'S dead buten ]?an gaste. Beo |5ges geleafen hehnysse us
dead, and IS eft to specane, for ]5an pe f gewrit, pe ]7u pe basde awriten beo 20
without'^the Godes bebodaii mid feawe wordan, ne mseig befon pa deopnyssespirit is , -i , i rdead. pses nhte geleafen.
DE CARITATE.
Charity is On eallen Godes bebodan seo so'6e lufe hsefS ]7one ealdordom,
all the'com- buten J^sere fullfremednysse Gode naht lichigen ne mgeig. For 25
of^God"^"^ Paulus se apostol ]5uss cwa?^, ' Ne martyrhad, ne ]?ysser wurlde
forhogung, ne selmesdsede, ne by'S Gode gecweme bute J^eere so'Sen
lufe.' Beo Jjsere eac ure Drihten fram sumen writere geascod w£es,
hwaet wsere f maeste bebod, 7 J^uss he andswe[foL 105 a]rode 7cwse^, ' Lufe |?inne Drihten God of eallre |?inre sawle 7 of eallen 30
J?ine mode.' 7 Jjsere eac to geehte 7 cwas^, ' OtSer is Jjyssen gelic,
" Lufe )?inne nexte swa swa pe sylfne, for J^an pe on pjse twam
bebodan call Godes se 7 witegene bee by'S gefyllede." ' Witodlice
pa }5a he cwas^, ' Of eallre heorte, 7 of eallre mihte, 7 of eallra sawle,
7 of eallen mode,' f is mid eallen andgite, 7 mid eallen wille, 7 mid 35
eallen gemynde, God beon to lufigene. So'Slice call seo Godes lufe
THE OLD ENGLISH ALCUIN 93
is on Jjsere geliealdnysse liis beboden, swa swa he sylf cwas^ on oSre
stowe, ' Gji me hwa lufe^, ponne liealde'S lie mine beboden.' 7 eft
he cwse^, ' On |7an onciiawe'S msenn, f ge byS mine J^eignes, gyf ge
habbecS soSe lufe betwux eow.' 7 eft se apostol cwa?^, ' Seo sotSe
5 lufe is fullnysse Godes se.' 7 Johannes se godspellere cwdeS', ' piss ' This com-
bebod we habbeo fram Gode, f se pe God lunge, he eac lufige his we have
J)one nextan.' Gyf ]3one hwylc man axige, hwa beo his nexte, ]5onne that he who
wyte he swySe rihtlice selcne Cristene mann beon his nexte, for loveth his
]?an we ealle byS on j^ses fulhtes bseSe, Gode to bearnen gehalgode, "fsf."
10 to ]?an ^ we seon gastlice gebrocSre on psere [fol. 105 b] socSenlufe.
SotSlice setSelre is seo gastlice gebyrd, fione se flgesclice. Beo Jigere
ure Drihten cwas^, ' Bute hwa seo eft acsennod of wsetere 7 of })an
Halgen Gaste, ne mseig he becumen to heofone rice.' -lErest msen
sceal leornigen, hwset sien Godes beboden, 7 heo sySSen healden,
15 swa swa man geornest mage. Se pe ponne swa decS, ponne mseig
he oncnawen, f he hsefe'S on him pa. so'Se lufe J^sere Godes bebodan.
Ic wylle nu J)inre estfullnysse, min se leofeste sune, feawe nsemnende
setywwigen, f on pan feawen ongytenen, J)u J^e ecS muge J^sere otSre
manega oncnawen.
20 DE SPE.
Se setSele beode LaicSeaw, heforesette (on) breo wisen ure sawlen "^^^ "°^^®
jfn-v'ii A-Master held
neodoearflice, y is hyht 7 geleafe 7 soolufe, 7 bsere is msest seo *^ree things
111 ' '• > to be neces-sooe lufe. Ne sceal nan mann, peh he seo ofsett mid ungemsettre saryforour. , , . . - souls, hope,byrdene his synnen^ geortreowigen beo J^aere cewfsestnysse pddve faith- and
25 godcundan mildheortnysse, ac mid witendan hyhte 7 mid deeig-
hwamlice tearen him forgyfonysse biddan, for J?an pe swySe rihtlice
he maeig him forgyfenysse wenen, se pe geswicaS ]?8ere yfelre
[fol. 106 a] weorcan. For J^an hyhte J^sere forgeofonysse we ne
sculen singallice synegian, for J)an pe God swytSe rihtlice J^a synne
30witne?S; ne we eac ne sculan orwenen beo J^aere forgeofenysse,
ac seig'Ser J^ysser frecnysse we sculen forbugen, we sculen ure yfele
]3eawes forlseten, 7 us on God symle gehyhten. Swa eac on eelces
geswynces nearenysse us is to gernene to J^seie uplicen aerfaistnysse
fultumes, for ]3an J^e on Goden ane is aelc hyht 7 aelc haele, swa swa35 se witega cwas^, ' On Gode is min haele 7 min wuldor, God is min
fultumend, 7 min hyht is on Gode.'
30 MS. ne orwenen
94 EAELY ENGLISH HOMILIES
DE SCRIPTURARI//W LECTIONE.
The reading Seo iseding lialigre gewritan is oncnaAvenysse ]?8ere ecen eadig-
scriptures is nysse. Oil ]7an halgen gewriten se raann hine sylfne mseig
of the sceawigen svva swa on hwylcen sceawere, liwylc he bytS, 7 hwyder
happiness, he hygeS. Seo siiigale reeding haligre gewriten, heo clsensa'S ])& 5
sawle J?8es rsedendan, heo gebrinc'S on his mode J^one ege helle-
wites, 7 heo his heorte arsereS to ]?an upplicen gefean. Se j^e wyle
sirale mid Gode beon, he sceal him oft gebiddan, 7 he sceal oft
halige gewriten isedan, [fol. 106 b] for pan pe |?onne we us
gebidda'S, we specaS to Gode, 7 ponne we halge bech rsedaS, God 10
spec's to us. Seo halige rseding twifealde gyfe heo brine's ]3an
isediudan. ^rest heo leer's his modes andgit, f hit pa, scearpere
by'S, 7 eac f heo fram ]7ysses middeneardes idelnysse to Godes
lufe gelsede'S. Seo reeding haligre gewritan is swy'Se arfsestlic
As the body weoi'c, 7 heo swySe help's to sawlen geclsensunge. Gelice heo 7 se 15
with carnal lichame by'S gefeded mid flsesclicen meten, swa eac se innre mann,foods, so also y • ni-Vi-jj-j-L i jthe inner f'
IS SCO sawle, byo geiedd mid pan godcundan spaecen, swa se
fsThe soul, sealmscop cwae^, ' Swettre by'S mines muSes gomen J^inre spsece,
ihe'^diWne pone hunig oS'Se beobread.' Se byS swySe gesselig, se pe J)a
sayings.halge gewriten rsede'Sj gyf he ]3a word gewsend to weorca. SoSlice 20
ealla J)a halge gewrita synden gewritena for ure hsele, f we mugen
ongyteu ]?urh pa so'Sfsestnysse. For ofter spyrneS se blinde, J^one
se lochigende, swa eac se pe nat Godes bebodan ofter he synegaS,
swa swa he nat, ]?one do se pe heo wat. Gelice 7 se blinde buten
larSeawe, swa eac se maun buten lar'Seawe swy'Se unea'Se he mseig 25
gan on ]3one rihtne weig Godes bebodan.
DE PACE.When the FFol. 107 a] Se Hselend, pa pa he on heofone asteah, he sealdeSaviour .
*-. ^ ' ' ^ . . . ,
ascended his beigueu sibbe bebodan, 7 buss cwae^, ' Mine sibbe ic sylle eow, 7into heaven, ... .
He gave to mine sibbe ic Isete mid eow.' He sealde ba farende, y he wolde eft 30JTjg (iisciDl6S
the com- cumende on heom eallen gemeten. psere sibbe fraetewe se Hselend
of peace. on oSre stowe seteowde wunderlice, 7 pn&s cvfde'ff, ' Eadige byS ]?a
gesibsume, for ]?an pe heo byS Godes beam geceide.' GehereS nu,
f se by'S Godes beam geceid se pe wyle gesibsum beon, 7 nele se
na beon Godes bearn gensemned, se J^e nele sibbe healden. Se 35
forsacS him God to Feeder, se pe sibbe forhoga'S. Ac swa j^eh |)eos
sibb mid pan gode mannen, pe Godes bebodan lufigeS, is to
4 MS. hwySer] but the bar of the ^ is paitiaUy erased.
THE OLD ENGLISH ALCUIN 95
healdene, na mid J^an unrihtwisan, iie mid J^an scyldigen, pe habbecS
sibbe betwux heom on heore synnen. Seo Cristes sibb heo fi-eme'S
to ecere haele ; seo sibb, pe on deofle is, heo becum'S to eceie for-
wyrde. Simla we sculen habben pa sibbe mid pan godan manneii,
5 7 gefiht wiS pasie yfelra manna un'Seawes. We sculen fleon pa.
unSeawes, na ]?a msenn sylfe, J^eh heo yfele seon, for heo synd
Godes gesceafte. SoSlice seo sibb, pe on ]3an [fol. 107 b] goden
mannen is, broSra ge'Swsernysse 7 J^a so'Se lufe Jiaere nextan heo
gegaderaS. Seo sibb bone gast synderlice heo geearne'5. Seo sibb Peace is the
. ic T f 1 -IT -n mother of
10 IS moder j^sei'e sooe lufe, 7 heo is halignysse tacn. Beo pBdve charity, and
Drihten cwaeff |:uih ]?one witega, ' LufietS sibbe 7 soSfsestnysse.' holiness.
Seo sibb by'S pses folcas hsele, 7 Jjses sacerdes wuldor, 7 heo byS
eallra heora feonden ege geseowenlicra gea ungeseowenlicra. Seo
sibb is mid ealle maeignen to healdene, for pan pe simle mid Gode
15 wune'S, se pe on J^sere halge sibbe wuneS. Se sacerd sceal f folo
mid sibbe leeren, 7 f folc sceal mid eadmodnysse heren.
DE UlSERICORDIA.
Mildheortnysse is swySe hehlic god, beo baere se Hselend sylf Mercy is
cwse^, ' Eadige byS pa mildheorta, for J^an pe heom mildheortnysse excellent.
20 sefterfolgetS.' Ne mseig se synfulle him nanre mildheortnysse wenen man can
to Gode, se pe ne cann nane mildheortnysse pan pe wiS hine mercy trom
gesynegiaS. Ac forlsete se man nu J^a hwilwendlice scylde, to J^an knows no
f he geearnige to onfone -jj ece god. Gyf we nu wilnie(S, f ure wards those
sawlen syn geclsensode fram synne [fol. 108 a] fulnysse, |7omie ne against
25 scule we na wi'Ssacan, -p we mildheortnysse (ne) habben ofer pa'"''
msen, pe us nu abelge'S, f on domesdseige Drihtenes mildheort-
nysse to geearnienne mid mildheortnysse weorcan, f we seon
gefultumede. Hwu mseig se him senigre mildheortnysse wenen to
Gode, se pe byS wselreow on his efen})eo\vwes 1 JElc mann, swa swa
30 he wylle, f him God milde seo, eft swa he sceal gemiltsigen J^an J^e
hine abelgeS. SwySe sicore forgyfonysse se maeig him biddan set ' Be ye
Gode, Be ]3u nu wyle forgyfen J)an pe wiS hine agyltecS. Drihten your
sylf us eac swySe se'Selice trymede to mildheortnysse weorcan on Father is
]3an godspelle, ]3a J^a he cwae^, ' BeotJ ge swa mildheorta, swa swa He lets the
35 eower Heofonlice Feeder is mildheorte. He Isete'S his sunne scinen on the good
ofer ]?a goden, 7 ofer J^a yfelen, 7 he saendeS ren ofer }?a rihtwisen evil,"and He
7 ofer ]?a synfulle.' ^Ic mildheortnysse wyrc'5 hire sylfre stowe on^tte'^^"*
sefter hire agenre geearnunge. Se pe mildheortnysse de(5, he amfon'thesinful.'
96 . EARLY ENGLISH HOMILIES
In every brincS Gode swy'Se gecweme lac. On iBlcen deme sceal beon
inuft^be^*^^ seigSer gea mildheortnysse, gea wraca, [fol. 108 b] for J)an )5eheora
and\en-*^^ na(5er ne mseig beon wel abuten otSren, J^elseste on Jjfere mildheort-geance. nysse ane forgyfe his bei-ingmanuen orsorhnysse to synegien, otSSe
eft for psdve wraca anre J^ses agyltendan raod sec gehwerfed on 5
orwennysse, 7 se deme Iponne fram Gode nane mildheortnysse ne
geearnetS, ac pas mildheortnysse se mann sceal serest on him sylfen
aginnen. Hwu mseig se beon on o'Sre msen mildheorte, se pe bytS
on him sylfen wselreow, se ]?e him geareca'S J)a (ece) wite ]?urh his
synnen 'i Ac se byS swycSe mildheort, se pe Ipa. mildheortnysse 10
serest on him sylfen anginnetS, 7 hine wiS synnen georne healdetS, f
he ne Jjurfe beon on ecnysse mid deoflen gecwylmed, 7 J)onne sySSen
f him on him sylfen licode, he eac o'Sre mannen sylle.
DE INDULGENTIA.
The Lord Drihten cvfde^ on his godspelle, ' ForgyfetS, J^onne byS eow 15
goapeVFor- forgyfen.' 7 eft he cwas^, ' Gyf ge forgyfe'S J?an mannen, pe wiS
shaVbe^for-^^"^ synegieS, )?onne forgyfS eow se arfseste Feeder eower synnen.
given.' Qy.£ Jjonne ge nylle'S forgyfen ]?an mannen, pe wiS eow synegia'S,
Ipone eac nyle se Heofonlice [fol. 109 a] Feeder eow forgyfen
eower gyltes.' SoSlice Ipsds Drihtenes cwiden swySe mycele mild- 20
heortnysse heo hleo'Sre'S ofer us J?an mannen, pe hine on riht
ongytan magen. Witodlice beo ure agena dome us demetS eft
God, 7 sumen gemete hit is on uren anwealde, hwu we beon eft
gedemde. Gyf we mildheortlice demo's beo }?an mannen, J^e wiS
us agylted, J:onne demtS he mildheortlice beo us, pe wiS hine 25
synegie'S. Behealden we Godes ^Imihtiges bisue, swa swa se
se'Sela ]?eoda larSeaw cwae^, ' Forgeofe we betwux us, gyf ure senig
to oSren 8e[n]igne gylt wyte ; swa swa God on Oriste forgeaf us
ure synnen, swa eac forgyfe we j^an pe witS us synegieS.' 7 eft he
cwa?^, ' Ne scealt ]7U nane msenn gelden yfel mid yfele.' Eac on 30
o'Sre stowe he cwae^, ' Ne beo pn oferswiSed mid ]?an yfele, ac
Everyman oferswi?5 f yfel mid gode.' CuSlice hit is to wytene, f seighwylc
tbrgiv^eness ^^^^ swylce forgyfonysse onfohtS set Gode, swylce he her his J)an
according as ^^xten, pe wicS hine agylltecS sylleS. SwySe raSe geheretS se
herfTo^his* ^Imihtige God ure gebedau for ure synnen, gyf we wylleS geheren 35
whosins'^' l^^^ra manna benen, pe wiS us agyllteS, ponne [fol. 109 b] heo set
against him.
33 An erasure before his.
THE OLD ENGLISH ALCUIN 97
US forgyfenysse bidda'S. Se pe mildheortlice cann forgyfen J^an ]?e
wiS liine synegie'S, buten tweone he onfall's miltse aet Gode.
So'Slice swa us bycS forgyfen eft, swa swa we nu forgyfeS Jjan pe us
mid hwylcere unecSnysse sca'Sie'S.
5 DE PACIENTIA.
Hit cweStS on J?an godspelle, ' purh eower ge'Syld ge mugen Patience is
habben eower sawle hsele.' On eallen bses mannes life ge'Syld is during the
*. .whole life oi
neodoearflice to habbene. Swa swa we sculen geoyldelice arefnen man.
pa teonen, ]?e us o(5re msenn do's, swa us is eac neod'Searf, f we eall ]?a
10 broca 7 pa geswync, pe us on becume'S, ge'cSyldelice arefnen. Swy'Se
oft on Jjyssen wurlde pa. gode maen by'S fram ]7an yfele mannen
geswsencte. For |)an ]5eb. hwylc mann sefter bis gode weorcan
broca 7 geswync reefne, ne sceal he na'Ser ne cwe'Sen ne ]:gencen,
' Ic forleas min gode weorc, pe ic ser worhte,' So'Sliee gyf hwa15 }3uss cwy'S, ponne byS hit geherd, ^ he na for Godes lufe, ac for
]?ysses wurldes gesselignysse, 7 for manna lofe god weorc geworhte*
Oft God cunne'S mid his swinglen [fol. 110 a] mid hwylcen mode
se mann god do, o'SSe on hwylcre strseng'Se he araefne pa costnunge,
pe him on becum'5. ' So'Sliee eower cunne'S God,' cwae^se apostel, f20 he wyte, hwe'Ser ge bine lufigen. Eallinge seo costnunge wyrece'S
ge'Syld, 7 f ge'Syld wyreceS fullfremod weorc. Eadig byS se pe ]3a
costnunge oferswiS'S, for J)an ponne he afandod by'S, he onfoh |3one
lifes beh, pe God behet J>an pe bine lufeden.' Ne by'S nan mann No man is
wel wis, gyf he ge'Syld nsefS. On )7an ge'Sylde is to secene forgyfe- if he has not
25 nysse sped, 7 na hwu se man muge his teona e'Sest gewrecan.
Sume meen synden, pe for pan sume hwile heora teona geSyldelice
forbere'S, f he wyle abidan, hwsenne he hire ea'S gewrecan muge.
Ac ]3a maen nabbe'S na J^a so'Se ge'Syld. Seo soSe ge'Syld is, J^set
mann hwylce une'Snysse on anweardnysse ellenlice arsefne, 7 nsefre
30 emb ]3a wrsece ne J^sence, ae hit on his beorte forgyfe^ We muge
beon martires buten irene 7 lege, gyf we j^a ge'Syld so'Sfsestlice on
ure mode gehealde'S mid uren ban nextan. Herigendlicre is, He whoP -, . , .
patiently
f man swylcne [foL llObj teona swigende forbuge, )3one hine endures evil
man andswerigende oferswi'Se. Se pe geSyldelice arsefne'S yfel on world
35 bysser wurlde, on bsere towearde wurlde, he onfohS ecne wulderbeh. a crownofglory in theworld to
31 we] MS, ge. *=°"i^'
H
98 EARLY ENGLISH HOMILIES
DE HUMILITATB.Wecan SwvSe eatSe we maffen oncnawen on Drihtenes wordan, hwueasily under-
. .
stand by the mvcel fi maeiafn is eadmodnvsse. He cwae^to Phariseum, to ban -fi
Lord's words J r ov-. • "^vhow great he beora ofermette gebegde, 'JElc 'pe bine sylfue upp abeftS, be
of humility, by© geeadmedod, 7 se ]?e bine sylfne geeadmede'S, be by'S upp 5
aljafen,' Eadmodnysse stapen we mugen to beofone bebnysse
gesteon. pone bebne God ne meeig bine man ]5urb ofermeta
gersecen, ac ]?uib eadmodnysse, swa swa beo bim awriten is, ' God
Avi'Sstande'S J^an ofermodan, 7 j^an eadmedan be syll'S bis giefe.'
Beo Jjan bit is on seahnen gecweSen, ' Se heage God gesibcS ]?a 10
eadmedan, 7 ]?a bege be feorrene gecnawtS.' pa bege be sette ber
for J)an ofermodan. pa eadmoda be gesibS, to J?an f be beo to bim
nyme. pa bege, f is ]?a ofermoda, be on feorren gecnaw'S, to J^an
f be beo fram bim awurpe. [fol. Ilia] Leornige we eadmodnysse,
f we mugen })urb pa, Gode licbigen 7 geneleecen, swa swa be sylf 15
cwae^ on bis godspelle, ' Leornige'5 set me, for }3an J)e ic earn milde,
7 eadmede on beorta, 7 Jjonne gemete ge reste eower sawlen.'
Through purb oferbyde seo wunderlice gesceaft senglen feoll of beofone,
wonderful / ]?urb Godes eadmodnysse, seo tyddernysse mannes gecynde up to
angels fell beofone asteab. Se gewune eadmodnysse is swy'Se arwurSe 20
and through betweonen mannen, swa swa Salomon cwas^, ' peer J^ser ofermette
of GodThe ^ by'S, l^ser byS fracodue 7 ungerisne, 7 J^Esr J^ger eadmodnysse bycS,
man'Jnature P^^ by(5 wisedom.' 7 eft o(5er wismaun cwag^, ' Swa pn geSung-
heaven!** senra seo, swa geeadmode pu pe swySer on ealle Jjingan, ponne
gemetest ]7u gyfe beforen Gode.' 7 eft Dribteu cwaeff, ' To bwan 25
lochige ic bute to ]?an eadmodan, 7 to }?an stillen, 7 to ]7an pe heom
mine word ondrsedeS.' Swa bwa swa eadmod 7 stille ne byS, ne
mseig on bim eardigen seo gyfe J^ees Halge Gastes, God wees for ure
bsele eadmod geworden. For J?an sceal selce msen sceamigen, f be
ofermod seo. vElces mannes beorte swa [fob 111b] beo bycS 30
swytSer ofdune gebelded for eadmodnysse, swa beo byS ufer abafeu
beforen Gode. So'Slice se pe eadmod byS, be by'S upp abafen
on |?an ecen wuldre. Se sereste stape eadmodnysse is, f mansoSfsestnysse word eadmodlice gebere, 7 bit on bis gemynde bealde,
7 'fbe ^ soSfsestnysse word Isere lustlice 7 gefrsemme. Witodlice f 35
mod, f seo so'Sfsestnysse ne gemetetS mid eadmodnysse gefyllod,
sone seo so'Sfsestnysse bit befligS. God is seo soSfsestnysse. ^Ic
12 he gesih'S] the h of he is formedfrom b.
23-4 geSungaenra] t/ie second g isformedfrom w.
THE OLD ENGLISH ALCUIN 99
mann swa swa he hine swySere geeadmede'S, swa bytS he mare The more
heforen Gode, 7 se ofermode swa he hine sylfne wunderlicre humiliates
seteowe'S beforen mannen, swa he aworpenre bycS beforen Gode. greater'he
Se pe buten eadmodnysse god decS, he byS gelic Ipan ])e on God.
5 mycele winde dust bar's. To hwan la ofermodegeS seo eorSe
7 seo axe, f is se mann, ponne he ]5urh J^aere oferhygde wind
byS toblawena, pa gode weorc, pe he aer ]?urh fsesten 7 ]?urh
selmesdseden gegadeiede ? Geherest Jju, man, ne wuldre ]7U na on
]7inen agena meeignen, j^u [fol. 112 a] hsefest oSerne deme, na pe
10 sylfne. On |38es gesic'Se ]7U scealt pe sylfne geeadmeden on jjinre
heorte, -jp he J^e upp ahebbe on ]3a time his tocymes. Stih nu ondun,
f ]?u muge ponne asteon up. Geeadmede pe nu, f |5u seo ponne up
ahafen 7 geheged. Se j^e him sylfen j^ynceS yfellic, he by'S fseger
beforen Gode, Beo ]3u lytel beforen Jjinen agene eagen, f pn seo
15 myeel beforen Godes eagen. Swa mycele deorewurtSre ]?u byst
beforen Gode, swa mycele |7u pe sylfen forseowenlicre )?yncest. On
J?8ere hegesten are sitt seo maeste eadmodnysse. Eadmodnysse
mseign is selcre are lof.
DE COTHPUNCTIONE CORDIS.
90 Seo onbrerdnysse bses mannes heortan cumec? of eadmodnysse, Compunc-jf.
ti*''^ springs
7 of psere onbrerdnysse ondetnysse, 7 of psere andetnysse cumeo from humi-
seo dsedbote, 7 of pssre soSe dsedbote cumS seo forgyfonysse Jjsere pun'ction of
gylten. Seo onbrerdnysse ]7sere heortan is eadmodnysse J>3es modes, humility of
]3onne se mann gemune'S his ]5urhtogene synnen, 7 ]?a mid tearen
25 mseneS, 7 him ondrsede'S ]?one andrystlice Godes dom. Of twi-
fealden onbryrdnysse [fol. 112b] aspringe'5 7 gewunige'S teares
flowen ; hwilon ]5one se mann, swa swa ic ser cwa?^, gemune'S his
yfele weorc 7 for ]7an wepeS; hwilon eac, j^one se gode mann for
his gode weorcan wilnetS, f he heonan mote, 7 he for J?an wepe'S,
30 pe him lystecS Godes andweardnysse, 7 ]?ses gefean, pe he a;r sefter
swanc. Beo J?an se witege cwae^, ' Minre sawle j^yrste to }3an
lyfigende Gode, hwaenne ic cume 7 me seteowige beforen Godes
ansene.' preo cynn synden ]?8ere onbrerdnysse lufen, mid ]3an fmod |38es rihtwisen mannes swy'Se halweudlice byS onbryrd. An
35 is f gemynd his jjsere purhtogena synnen, o'Ser is seo sceawung his
24 MS. ])urligotene] Assmann Jjurhtogene.
35 MS. ])urhgotena] Assmann Jurhtogena.
100 EARLY ENGLISH HOMILIES
sel'Seodignysse on ]?yssen earmen life, ]5ridde is seo gewillnung ]?3es
heofonlicen eSles, f he sum hwsenne Jjserto becumen muge. ponne
J?eos on ]78es mannes heorte becum'S, ]>onne is to gelef'ene, f God
God through J'urh his gyfe seo andweard Jjses mannes heortan, beo ]7an eac hit
raesMUn'^ gecwe'Sen is on sealmen, ' God, min lif ic cyStSe J^e 7 mine teares 5
«ie^heai-t ofj^ ggj.^^ beforen ]?inre gesihSe, swa swa on j^inen foregehaten.' f
foregehat is forgyfenysse, 'pe we habbe'S fram Gode. He awecceS
on ure heorta daedbote [fol. 113 a] teares, f is swySe wilsumlic
goldhord on mannes heorte, seo swetnysse |?8ere onbryrdnysse Ipses
mannes sawle. ponne heo bycS onbryrd on ]?an msen, psdv he set 10
his gebeden byS, swySe hit hire gehelpeS to ]psere ecen heele.
ponne J^urh gebeden seo anbryrdnysse b}© ut agoteuof ]?3es mannes
heorte, nis hit nan tweonung, f se Halge Gast beo andweard on
J^sere heorte.
DE CONFESSIONE TECCATORUM. 15
Holy Gelomen us Isere'S f halige gewiit, f we fleon to ]3an Isecedome
often teaches so'Sre audetnysse ure synnen, ne sw^a J^eh f God be'Surfe ure
the remedy andetnysse, ]?an eall en's is, gea f we do3, gea f we speca'S, gea
fession for" 'fwe J^senceS ; ac we for J^an elles ne mugen beon hale bute we
our sins.andetten 7 bereowsigende beon, f we to unrihte dyden Ipurh geme- 20
leaste. Se pe nu hine sylfne to his scrifte wregeS for his agene
synnen, ne mot hine eft deofol wregen on domes dseige, gyf he
Jjonne J^ehhweSere Ipa, synne, pe he ondett, puvh reowsunge adilegeS,
7 heo sy'S'Sen eft (ne) geneowe'S. Jacobus se apostel cwae^,
' Andette'5 eower synnen betwux eow, 7 gebidde eower selc for 25
oSerne, f ge mugen beon hale.' [fol. 113 b] 7 eft se apostel
cwae^, ' Seo andetnysse j^ses muSes becumeS l^sere sawle to hsele.'
7 Salomon cwae^, synfulle mannen to lare, ' Se J^e ahydeS his
'He who unrihtwisnysse, ne by'S he gereht beforen Gode. Se J>e heo
and forsakes geandette'5 7 forlsete^, sone he begytt Godes mildheortnysse.' f is 30
receives at swytSe mycel haele Isecedom, f we eft ne gecerren to ]5an unrihten,
mercy of l^e we ser geandettan, ne we ne geednywigen pa. dolhswa'Se J^sere
serrena wunden. Eac Johannes se godspellere cw5e^, ' Ondette we
ure synnen, for pan pe God is swy'Se getreowe^ he us forgyfS ure
synna, 7 he us eac geclsenseS fram selcen unrihte.' Swa eac se 35
galmscop cwae^j ' Ic secge 7 ic ondette mine Drihtene eall min
2 sum] the m has leen inked over.
8 heorta] the t is written on an erased a.
24 (ne) has been inked over.
God.'
THE OLD ENGLISH ALCUIN 101
tinriht wi'S me sylfen, 7 Ipu Drihten me forgeafe minre synne
arleasnysse.' Ondette se synnfuUe, "pa hwile Jje he on Jjyssen life Let the sin-
seo,-f
•^ he to unrihte dyde, for J^an ]?e mid hellwaren nis nan confess that
waestmbsere ondetnysse, ne j^gere nan bereowsung to hsele becumen wrong, -while
5 ne mseig. Ac nu is Gode anfeenge tid, 7 nu synden hsele dseges, nu life, for
is forgyfonysse tid J)an reowsigendan, 7 aefter dea'Se by(5 wreece tid inhabitants
J^an [fol. 114 a] pe nu byS gemelease, f heo heora synnen ne is no fruitful
andetten, SoSlice ealle )3a arlease msenn habbecS swy'Se bitere
dsedbote on ]3an ecen wite, 7 heom seo ne gehelpe'S to nanre
10 forgyfonysse, ac heora ingehyd heo Jirseste'S heora wites to ecan.
Heo mihten heom gebyrgen Jja unmsetnysse ]?8ere wite ]7urh
ondetnysse 7 ]?urh daedbote, ac heo hit forgemeleasoden. For
J^an gelice se lege heo uten beerne'S, heora ingehyd heo innen
Jjrgeste'S. Hwu mseig se Isece geh^len pa. wunde, J^e se untrume
15 Sonne's f he him eowie 1 For j^an wilne'S God ure andetnysse, fhe ]?a rilitlucor muge ure synnen forgyfen. Se j^e his synnen
adilgatS 7 heo scuneS, 7 he heo halewendlice andettetS, God se ]?e
hire byS nu gewite, he heora by?? eft werigend. BecSsence seghwa
nu bine sylfne, 7 bine beo his synnen deme, ]?e leeste hine God eft
20 gedeme to J^gere ecen nySerunge. Twifealdne wop sceal selc man
habben on dsedbote, serest f he J^urh gemeleaste forlet f god, f he
don scolde, 7 eft f [fol. 114b] he J)urh Jristnysse, f he don ne
scolde, JJurhtihS. Seo andetnysse heo gerihtwise'S ]?one man.
purh ])Si andetnysse cumeS J^eere synne forgyfenysse. ^Ic for- Through
25 gyfonysse hyht is ]?sere andetnysse. Seo andetnysse is mildheort- comes the
nysse weorc, 7 heo is J^ses untrumen bsele. Seo andetnysse is se of sins.
Isecedom ure synnen mid pasre so'Sen dsedbote.
DE PENITENTIA.Dsere soSen dsedbote mseign se Hselend sylf on his godspelle Concerning
30 seteowde, Jjuss cwe^ende, ' DocS dsedbote eower synnen, ]7o»^ne ance the
genelsece'S eow heofona rice.' 7 Johannes se fulhtere cwas^, ' DotS Himself
medeme wsestmes dsedbote.' f is se medeme wsestme J)sere dsedbote, you of your
f man J^a geworhte synne bewepe, 7 Ipe ]5a he ponne bewepe, J?a he kingdom of^
eft ne wyrce, swa swa f halige gewrit cwy'S'S, ' Ne geec J>u na draw nigh*
35 synne ofer synna.' 7 Drihten cwae^ ]5urh Isaiam ]?one witega, "** "^ ^^^'
' ASweaS eow 7 byS clsene. Se by?S a'Swegen 7 by(S clsene, se Ipe
his ]?a geworhte synnen bewepetS, 7 pa, pa, he ponne bewepetS, eft
13 MS. gelice 7 s. L
37 MS. gseworhte] the g is written on an erasure.
103 EARLY ENGLISH HOMILIES
ne wyrce.' Se eadige apostel Petrus cwae^ beo ]3an mannen, ]7e
heora synnen bewepeS, 7 eft eefter |?an [fol. 115 a] wope ]?a ilea
synne wyrceS, ]?e heo ser fore weopan, f hit wsere gelicost, ]?an J3e
se hund wsere eft gecerred to his spyw'Sen, 7 eft frsete f ilea, f he
ser speaw. Eac f halge gewrit cwe'SS, ' Gyf ]5u sume synne dest, 5
ne geech pn 'pa, synne mid oSre synnen, ae ]?u God georne bide,
True repent- ft he be ba gefremda synne forgyfe.' Seo soSe dsedbote ne by'S naanceisnot ^ r IT ^ ^ -r , n n 1reckoned sefter geara gerime geserifen, ac beo |?3es synfulles mannes modes
the number sarignysse, for p&.n se eadige apostel Petrus sone set Gode forgeofe-
according to nysse onfeng, pQ he swy'Se biterlice weop j?sere preofeaidan forsaca- 10
of heart of nysse synne. Seo dsedbote })eh heo beo lytle hwile, gyfheoby'S
mid inneweardre heorta sarignysse gedon, fram Gode }5a% rihtwise
Deme ne byS heo forseowen, se pQ seighwylcere heorta digelnysse
sceawetJ. Ne secet? God na swa swy'Se ]?a lenge J^sere tide, swa he
sceawecS j^sere lufe smyltnysse ]7ges dsedbetenden. SoSlice se pe, 15
mid ealle moda on Crist getreowe'S, ]peh he manega synnen swelte,
on his geleafe he leofecS on ecnysse, swa swa he sylf on his godspelle
cwae^, ' Ic eam serist 7 ic earn lif ; se ]?e on [fol. 115 b] me gelefS,
]7eh he dead seo, he leofeS; 7 selc Jjsere ]?e leofeS 7 on me gelefS,
ne swelte'S he nsefre.' piss he cvvse^ beo J'eere sawle dea'Se, se \>q 20
her Bum's ]?urh ]?a untrumnysse synne. God is swy'Se mildheort,
7 he is geare, to ]?an'fhe ]3urh his mildheortnysse heele ps, J^a he
gemete'S ]38es wur'Se, ;^ he heo ]7urh heora rihtwisnysse hselen mseig.
God desires God wyle, f selc mann sy hal, nele he, f senig forwur'Se. He eacthat every -ri • /-% ii i-man shall be cwae^ j^ui'li Jjone witega, ' On swa hwylcen dseige swa se synfulle 25
that none gecerred byt5 to Gode,. he leofeS on life 7 he ne swelte'S.' Seo se
man swa swycSe synfull swa he seo, gyf he to dsedbote gecerren
wyle, ne twynige him na, f he ]?urh Godes miltse mgeig his synna
geearnigen. Godes mildheortnysse help's, 7 se gefultumeS ]?an
mannen, }?e on ]3yssen wurlde heora synna dsedbote do's. On ]3sere 30
towearde wurlde ne mugen we nane dsedbote don, ae ]3ser we sculen
ure weorca 7 ure unrihte(s) ageldan. On ]?ysser wurlde is se frigdom
dsedbota, sefter dea'Se nis nane msenn nan bote gelefd.
DE CONUERSIOWE AD DOyW/Nt/M.
[Fol. 116 a]
It is read in Hit is gersedd on |5an godcunden gewriten 7 is J^uss gecwe'Sen, 35
writings, ' Sune, ne elca pn na to Gode (to) gecerran, for ]?an }?u nast, hwset se
not"'o turn towearde dseig ]3e bringeS.' Se \)Q elcaS, ^ he to Gode ne gecerS,
16 getreoweS] ihe r isformedfrom w.
THE OLD ENGLISH ALCUIN 103
he de^ on plih his asene sawle, for ban be se deatS hit na ne elcaS to God, for
na. Se deao gyf he cumo to ban be elcao, f he to Gode gecerran knowest not
1 1 • T 1 jf • V • ^ what thenele, bute tweone he hme Isedeo to J)an ecen Avite, y is swyoe future may
unhalwendlic ge'Soht, f hwa emb pei movgenlice cerringe J^sence,
5 7 ]?a anweardan forgemeleasige. Geherest pix synfulle, to hwan
elcest Ipn, f Ipu. to Gode gecerre 1 For hwan ne ondrsedest ]:u ]3e,
f pe fser-deaS bereafige J^ses dseiges J)inre gehwerfenysse ? Nast
pu, f msenn fserlice swelteS 1 Nu sySSen f god is, ^ man forlsete
his synnen 7 to Gode gecerre, do f selc man ra'Se, for pem pe God
10 us behate'5 forgyfonysse, gyf we to him gecerran wylleS, 7 he us
nsenne fyrst-mearca ne behatt langes lifes. For j^an gehwerfe selc
man hine to Gode, 7 forlsete se arlease man his unrihtwisnysse
wages, [fol. 116 b] for ]?an gyf fseringe cumS Ke utemeste daeig,
ponne byS gelosed seo elcunge, 7 J^ser byS to lafe seo wite |?an
15 synfulle msenn. Gyf ]?u nelle losien, gecerr to Gode, ]3onne leofest 'if thou wilt
Jju. Ne scealt J^u na georwenen beo J)inre synne forgyfenysse, ac turn to God,
gecerr to Gode 7 do dsedbote. pu cweSst, ' Cras,' f is Leden word phalt live.'
7 is on ure j^eodan ' Tomorgen.' 'Ac for hwan nelt Jju todaeig 1
'
pu cwytst, ' Hwylc yfel is, f ic cwa?^, tomorgen 1' Jc cwet5e,
20 ' Hwylc yfel is f, f pa todseig to Gode gecerre V Nu gyf ]?u cwetst
' Min lif bytJ lang,' ]3onne cwe^e ic, ' Gyf hit lang seo, seo hit god.
Gyf hit scort seo, seo hit eac god. Gyf pu tun bygst, Jjonne ]?u
wylt godne. Gyf ]3u wif nymst, pn wilnest, f heo god seo. Gyf ]3u
beam hsefest, J)u wyscest, ^heo seon gode. Swa swa ic eac nu beo
25 pSLix wacasten ]?ingen cwe^e, gyf ]?a scos bygst, nelt Jju, p heo seon
yfele, 7 wylt, f J?in lif seo yfel 1 On hwan abealh pe |)in lif? For
hwan wylt ]7U beon ane yfel betwux eallen Jjine gode ? Ne elca
pu, f ]3U to Gode ne gecerre, ne elca J^u hit of dseige to dseige.
piss synden Godes word na mine. Ne [fol. 117a] geherst J)u ]?as word
30 fram me, ac wyt heo gehere'S begen fram Gode. Nu gyf Jju cwetst,
" Cras, Cras," f is piss hrsefenes stefne. Se rsefen ne gecerde na 'Cras'isthe
to Noes area, ac seo culfre cerde. Gyf J7U fjonne wylt don dsedbote, raven. The
]7onne )5u synegian ne miht, ]?onne forlseteS j^e J^ine synnen, na ]?u not return
heo.' Genoh frsemde se mann bytS fram rihten geleafen, se pe nele ark, but the
35 his synnen dsedbote don, ger he eald seo. Hit is to andrsedene, f turned!"
he seo genycSered eft, ]5one he him mildheortnysse wen's. So'Slice
ne mseig se mann him ]5onne nanre mildheortnysse wenen, ne
2 na] written in the margin in another hand.
104 EAELY ENGLISH HOMILIES
forgyfenysse, se ]?e nu forleose?5 "pa. getaese tide j^sere deedbote. pser
ne inseig se mann geearnigen ^ ^ he biddeS, se )7elier nolde geheren
f f God bebead. Se pe nu peere forgyfena tide 7 ]?8ere deedbote
forleoseS, on idel he eft cleopaS beforan Cristes hehsetle. Nusceal selc man efsten, f he to Gode gecerre |?a hwile pe he muge, 5
pe Iseste, gyf he nu nelle pa hwile pe he muge, eft J5one he wyle, he
ne niseig.
DE TIMORE BOMINI.
'The fear of 'Godes ege is se frume wisedom.'-f
is swy(5e [fol. 117 b] mycel
beginning wsei'scipe wi^ synnen, f him selc mann simle Godes andweardnysse 10
ondrsede. Se pe fulfremedlice him God ondrsede'S, he hine sylfne
swy'Se geornlice witS synne healdeS. ' pa msenn, pe heom God
ondrsedeS, by(5 on pan ytemesten dseige swy'Se wel, 7 heora mede
wuneS on ecnysse.' Se pe him scamige, f he beforen mannen egen
synegie, swySer him sceal scamigen, f he beforen Godes egen senig 15
unriht wyrc'S. God pa. weorc ne gesceawe'S, ac J?a inwearda heorta.
pa p-A mid ]3an halgen ege heom God ondrsedeS, heo simle sececS f fGode lice's. O^er bytS ]?8ere bearne ege, oSer byt5 pseve ]?eowen.
pa j^eowwes heom ondrsede'S heora hlafordes for wite, pa beamheom ondrsede'S heora fsederes for lufe. Nu we Godes beam synden 20
geceigde, ondrgede we us hine of ]?aere soSe lufe swetnysse, na of
J?ses eges biternysse. Se wise mann on eallan his weorcan he him
God ondrsede'S, 7 he geSsenceS, f he Godes andweardnysse nahwyder
befleon ne mseig, swa swa se salmscop cwag^, ' Hwyder gange ic
fram j^inen [fol. 118 a] gaste, o'SSe fram j?inre ansene hwyder fleo 25
ic ?' 7 eft he crwae'ff, ' Ne fram eastdsele, ne fram westdsele ne
He wlio fears openeS nane stowe God on to (be)fleone.' Se J^e him God ondrsedeS,
His teach- he onfohS his lare ; se j^e wacaS on Godes beboden, he gemeteS
ece bletsunga. Eadig byS ]?ses mannes sawle, J^e him God
ondrsedeS, 7 heo wune'S gesund fram ponce deofollice costnunge. 30
Eadig by'S se man, pe simle for Godes ege forhteS, 7 him forgyfen
byS, f he simle Godes ege hafeS beforen his eagen. Se pe him
ondrsedeS God, he abugS fram selcen J^weoren si'Sfsete, 7 gerecceS
his weges to msegne(s) pa'Sen. Se Godes ege, he ut adrifS p&
synnen, 7 he gegadereS mseign. Se Godes ege gedeS, -^ se mann 35
byS wserr, 7 behealden wiS ^ ;fhe ne syngige. psere se Godes
9 An erasure before i>.
THE OLD ENGLISH ALCUIN 105
ege ne byS, Jjgere by?S ealles lifes talnesse. Se pe him God on
gesunden j?ingen ne ondrsedeS, on ungesunden he to him ne
beflihcS, he for Ipau swingaS, f he eft hseleS. Eadig by'S se were,
se pe him God ondraet, 7 on his beboden bycS swySe geornfull. Se
5 Godes ege, he [fol. 1 1 8 b] nt adrifS |5one helle ege. Swa ondrseden
we us God, f we hine lufigen, for ]7an J^e seo fullfremede lufe ut
adrifS })one jjeowlice ege.
DE lEIUNIO.
Dset byc5 fulfremed faesten, pe mid selmessen 7 mid gebedan by'S Tliat fast is
10 up ahafen, heofones hit burhleo('S)re'(5, 7 becumetS to bees hecstan which is
1A, ,. 1 ii*< made withhehsetle; ponne byo se mann gastlic geworden, 7 he mseg pe eo to aims and
Gode getSeodan, ]?one seo forheefednysse his licharaen bytS ]3urh
gebeden, and })urh eelmessen upp ahafen. purh fsesten 7 ]?urh
gebeden by'S geopenede ]?sere heofonlice geryne digolnysse, 7 ])8es
15 godcundan gerynes digolnysse bytS onwrigen. Adam, pa, hwile j^e
he hine fram ]?ses unalefdes treowes blsedon forhgefde, he wunede on
neorcsenewange, 7 sone swa he heo set, he wees ut adrifen. ffsesten is swytSe strang wsepen wiS deofles costnunge. ^Ic deofles Every
costnung mseig swySe ra(Se ]7urh fsesten beon oferswiSed. Swa eac of the devil
20 ure Drihten Iserde, $ we heora onhrynes mid fsesten 7 mid gebeden quickly over-
oferswi'Sen scolden, 7 j^uss cwag^, ' piss deofolcynn ne mseig fasting.
[fol. 119a] man ut aweorpen ne oferswi'Sen bute mid fsesten 7 mid
gebeden.' pa unclsene gastes by'S simle ]?ider baldeste, psdv Jjser
heo geseotS ofersetes 7 druncanysse oft rsedlice begangen. Seo
25 forhsefednysse heo gehlsense'S J^one lichame, ac heo gefsette'S pa
heorte. Heo gewanhsele(S f flsesc, ac gestrangecS pa sawle. Us is
eac to wytene, f }7a fsestene by'S Gode ealra J^inga gecwemeste, mid
o'Sre gode weorcan. pa msenn, |5owne heo feesteS 7 eac otSer yfel The men
dots, heo sefterhyrige'S deoflen, pe ne be'Surfen nanes lichamlices also do evil,
30 meten, ac heom by'S simle on se gastlice ni'S. Ac se feesteS swy'Se devils, who
wel metes, se pe hine sylfne eac fram yfele weorcan, 7 fram |?ysses bodily food
middeneardes geornfullnysse awsende'S. Betere is, f man his mod malice is
gereordige on pan gebeorscipe haligre lare, ]5one he his deadlice thenZ
flsesces wambe mid manigfealden meten gefylle, his sawle to
35 forwyrde on ecere pine.
1 MS. tal nesse]. Between tal and nesse an erasure.
18 MS. Strang J)ing wsepen with a line above and below Jjing.
106 EAELY ENGLISH HOMILIES
XXXVI[THE FESTIVAL OF ST. CLEMENT.]
Foolish men /^FT liwonlice gelefde maenn smegeS mid heora stunteti
why the ^gescade, hwy se JElmihtige [fol. 119 b] God sefre ge'Safigen
God should wolde, f psk hse'Sene his halgen mid sti'Sen tyntregen acwellen
the heathen mosteD. Ac we wylleS nu eow gereccen sume geswutelunge of 5
saints, Ipsere ealden se, 7 eac of Ipsere neowen, hwu mihtiglice se "Wealdende
Drihten Ms halgen wi'S hse'Sene here, o'S'Se wseh-eowen ehteren
gelomen aredde, 7 heora wi'SerAvinnen bisemasrlice gescsende, swa
swa (he) hit gelomen gesutelede. Hit gelamp on ]3an feowertetJen
Sennacherih geare Ezechien, Jjees Judeiscen cynges, f Sennacherib, Sirie cyng, 10
Assyria.sent manega leodan mid mycelan crsefte to his anwealde gebegde, 7 swa
Eahshakeh wolde eac ]?one belefde cyng Ezechiam, 7 assende his hertoge
saying, Hapsaccn to Jjsere byrig Jerusalem mid mycelan prjmvoe, 7 mid
god that can ferendgewriten, 7 pses ^Imihtigen Godes mihten gehyrwde, J3uss
ci*ty agains^t cwe'Sende to ]7an embsettan folca, ' Ne bepsece Ezechias eow mid 15ruyarmy?
jgj^ggjj hope, f God eow wi'S me ahredde. Ic gewellde 7 gewann
feola ]?eodan, 7 heora godes ne mihten heo gescilden wiS minne
]?rymme. Hwset is se god j^e muge J^as burh wiS mine here
bewerigen 1' [fol. 120 a] Hwaet Iph, se cyng Ezechias awearp his
purprene reaf, 7 dyde hsere to his lice, 7 bser pa gewriten into 20
Godes temple, 7 astrehten lymen bine abaed, |)uss cwe'Sende,
' Drihten, werede God, pu pe sitst ofer sengle j^rymme, pu eart ane
God ealre |7eode;
j^u geworhtest heofones, and eor'Se, 7 ealle
gesceafte. Aheld J^ine earen and geher, 7 geopene ]?ine eagen 7
gesih Jsas word, pe Sennacherib assende to hospe 7 to tale pe 7 j^inen 25
folca. So'Slice he towsende pa h8e"Sene, 7 heo forbsernde, for ]?an
pe heo nseren godes, ac wseron manna handgeweorc, treowene 7stsenene, 7 he heo for ]:;y tobrytte. Ales us nu, Drihten, fram his
gebeote 7 mihte, f ealle ]?eodan gecnawen f }3U ane eart ^Imihtig
God.' Ezechias eac assende his weotan mid hseren gescrydde to 30
|7an witegan Isaian, jjuss cwe'Sende, 'Ahefe J^ine gebeden for
Israele l^eodan, f se J^^lmihte God gehere ]?a tale pe Sirie cyng
assende to hospe, 7 to edwite his mycele mseignSrymme.' pa
andswerode se witega Isaias ]?an boden, ' Secge'S eowwer [fol. 120 bj
God Al- hlaforde, f he unforht seo. God ^Imihtig cwecS'S, " Ne asceott 35mighty said,
2 MS. gelefSe] the iS ivas originally d, hut a bar has been added.
2 31S. 7 smegeS. 9 (he)] written in different ink.
10 cyng nearly erased. 31 Isaian] the n alteredfrmn m.
THE FESTIVAL OF ST. CLEMENT 107
iSennacherib flan into j^sere byrig Jerusalem, ne mid his scelde heo 'Senna-
ne gewelt ; ac ic geslea senne wreo'Se on his nose, 7 eenne bridel on not shoot
his weleren, 7 ic hine gelEsde ongean to his leoden, 7 ic do'f
he Jerusalem,
feall'S under swurdes ecge on his agene eSele; 7 ic ]5a burh come it with
5 gescilde for me 7 for mine J^eowe Dauid."' pa on ]?aere nihteferde
Godes sengel, 7 ofsloh j^ses Sirien cynges here an hund |?usend
mannen, 7 fif 7 hundehtentig ]?usende; 7 Ipses on moregan aras
Sennacherib, 7 geseh pa, deade lie, 7 gecerde mid mycelre
scame ongean to psere byrig Niniue. Hit gelamp J^a f he hine
10 gebsed to his deofolgelde, 7 his twegen sunen hine mid swurde
acwealden, swa swa se witeea burh Godes Gast gewitegode. Eft Afterwards' ^
. -IT Nebuchad-syooen Nabugodonosor, se Caldeisce cyng, het gebinden handen 7 nezzar com-... -,,. . ,
mandedtbefet pa. ]?reo gelefde cnuates, Ananias, 7 Azarias, 7 Misael, 7 into three beiiev-
anen beornenden ofne awurpen, for pan pe heo nolden heo gebidden to be cast
15 to his deofelgelden. Ac se iElmihtige God, pe heo anrsedlice on burning
gelef[fol. 121 ajden, aseende his sengel into )7an ofne mid ])an cause they
cnihten, 7 he |5a toscoc ]?one lege of f)an ofne, swa f f fyr ne mihte pray to his
heom derigen, ac sloh ut bufen ]7an ofne nigen 7 feowertig fsedmen,
7 forswselde p& cwelleres J^e f fyr onselden. pa sceawode se cyng
'20 ]?aere ]5reora cuihta fex 7 lichamen, })uss cwe'Sende, ' Seo gebletsod
eower God, se pe assende his sengel, 7 swa mihtiglice his ]5eowen of
pan beornendan ofne alesde.' Eac sy'SSen, on Cires dagen cynges, Also later in
wreigden pa Babilonisce |7one witega Daniel, for J>an J^e he towearp cyrus the
heora deofolgyld, 7 se cyng hine heom betsehte, 7 heo hine awurpen Babylonians
'25 into anen sea'Se, on |5an waeron seofen hungrie leon, ac God hine i)a*i^eUhe
bearh, f heo him forbaeren, oSSet on morgen f he wses hal 7 gesund because he
up atogen. Se cyng pa swy'Se eadmodlice herede 7 j^ancode Danielestheir*^idoL
God, 7 let bescufen in ]?one sea's ]7ses Avitegan ehteres, 7 ]5a leone
heo sone totseren. pa cwdeB' se cyng, ' Forhtigen 7 ondrseden ealle
30 eorSe bogigende Danieles God, for pan pe he is Alesend 7 Hselend,
wyrecende tacna 7 wundre on heofone 7 on eor'Se.' [fol. 121b]
On psdve neowen gecy'Snysse sefter Cristes J)rowunge, 7 his seriste, 7 in the New
upstige to heofone, wurSen ]?a Judeissce mid ande gefylled ongean the Jews
his aposdes, 7 gebrohten heo on cwarterne. On paeve ilcan nihte -with envy
35 Godes sengel undyde ]?a locan J^ses cwartei-nes, 7 heo ut alsedde, Jjuss A^posties,^
cweSende, ' GaS to ]?an temple 7 bodie'S Jjan folca lifes word.' 7 thenfhito
heo swa dyden. • Hwset ]5a Judeisce Jjses on morgen J7ohten emb p^^^°"-
21 of] MS. on.
108 EARLY ENGLISH HOMILIES
Herod, theking ofJudea, putthe Aj)ostlBPeter intoprison, andbound him"with twochains andset ifeeperswithin andwithout.
No earthlyman canrelate howthe Al-mighty hassaved Hischosen fromdivers perils.
Jjsei'e apostle forwyrde, 7 ssenden to Jjan cwarterne f me lieo fette."
pa c-vvelleres jja geopenodan f cwartern 7 nsenne ne gemetten.
Heo pa cydden heora eldren, '
f cwartern we fundon fseste beclysod,
7 ]?a weardes wiSuten standende, ac we ne gemetten nsenne
wi(5innen.' Eft sycSSen Herodes, Judea cyng, sette J>one apostel 5
Petrum on cwarterne mid twam rachetegen gebunden, 7 weardes
wi'Sinnen 7 wi'Suten gesette. Ac on ]?8ere nihte ]3a se arlease cyng
hine on morgen acwellen wolde, com Godes sengel scinende of
heofone, 7 gelsedde hine ut Ipurh J?a isene geaten, 7 stod eft on
morgen f cwartern fseste belo[foL 122 a]can. Domician-M^, se 10
hse'Sene casere, het awurpen J^one godspellere Johannem on
weallenden ele, ac he, Jjurh Godes gescyldnysse, swa gesundfull ut
code swa he inn aworpen wses. pan ilcan Johanne sealde sum
hse'Sengelda atterdrincan, ac he sefter J^an drynce ansund 7ungedered jjurhwunede. Paulus se apostel awrat beo him sylfen 7 15
cwae^, f he aenne dseig 7 ane niht on ssegrunde adruge. Eft set
sumen ssele hine gelsehte an nseddre beo J^an fingre, ac he ascoc
heo into beornendan fyre, ac he Jjses attres nan J^ing ne gefelde.
Leofe msen, ne maeig nan eorSlic mann mid gewritan cy'Sen, ne mid
tungen gereccen hwu oft se ^Imihtige Wealdend his gecorene of 20
mistlicen frsecodnysse aredde, to lofe 7 to wurSmynte his mseign-
]?rymnysse. Ac he ge'SafeS for wel oft f ]?a arlease his halgen
]3earle geswsence'S, hwilon mid hefigtemen ehtnysse, hwilen mid
siege, f seo re'Se ehtnysse becume )?an rihtwisen to ecere reste, 7
J)an cwelleren to ecen wite. Se salmscop cwas^, ' Feola [fol. 122 b] 25
synd Jjsere rihtwisra gedreccednysse, ac Drihten fram eallen j^yssen
heo alest.' On twam wisen alest God his gecorene, openlice 7digollice. Openlice heo bycS alesde, J?onne heo on manna gesihtSe
bytS ai'edde, swa swa we nu cow rehten. Digollice heo byS alesde,
J?onne heo ]?urh martyrdom becume'S to heofonlicen gecSing'Sen. 30
Gyf heo for so'Sen geleafen oStSe for rihtwisnysse ]3rowie?5, heo bytS
)?onne martyres. Gyf heo |7onne unscyldige byS gecwelmede, heora
uns.cse'SSignysse heo gelsett to Godes halgene geferrgedden, for J^an
Ipe unscsetStSignysse sefre orsoreh wuneS. Gyf hwa Jjonne for synne
ehtnysse ]?oletS, 7 hine sylfne oncnaw'S, swa f he Godes mildheort- 35
nysse unweardlice bidde, |?onne forsceott f hwilwendlice wite ]5a
ece genitSerunge. For mandseden wseron ]?a twegen sceaSen gewit-
node, Ipe mid Criste hangodan, ac heora oSer mid mycelan
geleafe gebsed hine to Criste J^uss cwe'Sende, ' Drihten, geSsenc min
THE VISION OF ST. FURSEUS 109
fjonne pn to Jjinen rice becumst.' Crist him andswerode, ' SoS ic
pe secge, nu todseig pn byst mid me on neorcxeneswanges myrh'Se.'
Unwilles we mugen [fol. 123 a] forleosen fja hwilwendlice god, ac Unwillingly
we ne forleose'S nasfre unwilles pa, ece god. peh se recSe reafere us the transi-
5 set aehte bereafige, otStSe feores benseme, he ne mseig us setbredan but we can
urne geleafe ne f ece lif, gyf we us sylfe mid agene wille ne willingly'
foi-psereS. Se soSe Drihten us aredde fram ealleu fraconnysse, 7 to e°ternaf
pan ecen life gelaede, se pe leofecS 7 rixecS abuten eende. Amen. ^°°'
XXXVII
SANCTUS PURSEt/S GESIHDE.
10 IV/r^N pa leofeste, Paulus se apostel, eallra ]?eode lartSeaw, awrat Paul the
beo him sylfen, f he wsere gelsedd up to heofone, oSSet he wrote that
becom to J^sere ]?riddan heofona; 7 he wees to neorxenewange, to paradise,
7 Jiser pa gastlice digolnysse gehyrde 7 geseh ; ac he ne cydde ne not make
eorSlice mannen, pa, |5a he ongean com, hwset he geherde o'S'Se earthly men,
15 gesege, j^yssen worden writende beo him sylfen. ' Ic wat jjoue returned,
mann on Criste, pe waes gegripen nu for feowertene gearen, 7 ^eard or^
gelsedd oSSe J)a J^ridde heofone ; 7 eft he wees geleedd to neorxene- we wiii"now
wange, 7 J^ser geherde pa digele word pe nan eorSlic man specan the^tlsioifof
ne mot.' Sume rsede'S ]?a lease gesettnysse, pe heo hate's Paulus ^mi^^^20 [fol. 123 b] gesihSe ; nu he sylf ssede, f he ]?a digele word gehyrde,
pe nan eorSlic man specan ne mot, ac we wylletS eow gereccen
oSres mannes gesihSe, j^e unleas is, nu se apostel Paulus his
gesih(5e mannen ameldigen ne moste. Sum Scottisc preost waes There was
gehaten Furseus, se'Selboren for wurlde, arwurtSes lifes, 7 gelefd m-iest called
25 swySe. He waes fram cildhade gelsered, on claennysse wunigende, noble birt°h,
estfull on mode, lufigendlic on gesihcSe, 7 on halgen maegnen daeig- lif^Tnd
hwamlice Jpeonde. pa forlet he faeder 7 moder 7 maeges, 7 on ocSre^^^^ ^^ '
earde aeltSeodig leornode. uiEfter J^yssen he hraerde mynster, 7 f mid
aewfaeste mannen gesette. Eft, aefter fyrste, getimede him untrum- After death
30 nysse, swa ^ he wear's to for'SsiSe gebroht. pa genamen twegen with white
aengles his sawle, 7 fleogende mid hwiten feSerhamen, betwux heom his soui° and
feredan; 7 an |5ridde aengel fleah him aetforen, gewaepnod mid fiew^before*^
him armed.
21 ac has been parlly erased and then inked over.
110 EAELY ENGLISH HOMILIES
hwite scelde 7 scinende swurde. pa j^ry sengles gelicre brihtnysse
scinende wseron, 7 ]?8ere sawle wunderlice wynsumnysse mid heora
fe'Serswege on belsedden, [fol. 124 a] 7 mid heora sanges dreame
mycel gegleededden. Heo sungen, ' pa halgen fare's fram mihte to
mihte ; eallre godene God byS geseowen on Syon.' pa geherde he 5
eft o'Serne sang swylce uncuSne manegra ]?usenda aeugla, J^uss
An angel of cwe'Sende, ' Heo eoden togeanes Cviste.' Hwast, ]3a, an sengel of
host com- ]?an uplicen werode behead J)an gewsepnodan sengle 'pe Ipa, sawle
angel who geleedde, f heo eft heo ongean leeden scolden to ]?an lichame, pe heo
to take it of gelsedd wses. pa cwde^ se sengel him to, j^e liim on pa. swySre 10
bodyfrom^ hand fleah, ' pu scealt eft }?inne lichame underfon, 7 agyfen Gode
wasbrou°-ht. J'inre carfuhiysse weorc 7 fremminge.' pa cwse^ se halge Furseus,
f he nolde his gewilles heora geferrseddan forlaeten. Se eengel him
andswerede, '^fter j^inre carfullnysse goddre fremminge, we cumeS
eft to l^e, 7 pe genyme'S eft to us.' Heo J>a sungen, 7 seo sawle ne 15
mihte undergyten hwu heo on Jjan lichame eft becom, for ]?8es
dreames wynsumnysse. pa betwux hancrede Iseig se halge were
geedcwicod, mid rosene heowe ofergoten, 7 J^a licmsen his nebb
[fol. 124 b] Jjserrihte unwrigen. pa befran Furseus, hwy heora
gehlyd swa mycel wsere, oSSe hwses heo swa mycel wundredan. 20
Heo ]?a him andsweredan, 7 sa^don, f he on sefnunge gewite, 7
f his lie Isege on flore eall pa niht oS hancred. He pa up gesset,
smeagende his gesih'Se, 7 het hine huseligen, 7 swa untrum leofode
twegen dages. Eft ]5a on psere j^ridde nihte amidden, astrehte his
handen on gebedan, 7 bli'Se gewat of Jjyssen swyncfulle life, pa 25
comen eft J^a ]?reo foressede sengles, 7 hine gelsedden. Hwset pa.
comen pa aweregode deoflen on atelicen heowe psere sawle togeanes,
The devils 7 heora an cwas^, ' Uten forstanden heo forne mid gefihte.' pa
tiery darts deofle fihtende scuten heora fyrene flan ougean pa sawle, ac pa
so^*, but the deoflice flan wurden pserrihte ealle adwsescte ]3urh Jjses gewsepnoden 30
arrows were sengles gescyldnysse. pa sengles cwsedan to ]3an aweregodan gasten,
guished"' ' Hwy wylle ge letten ure siSfset 1 Nis J^es man dselnymende eowres
protection of forwurdes 1' pa wiSerwinnen cwsedon, f hit unrihtlic wsere, f se
the armed^
aagel. 4 geglsedejdden] the second d is prefixed to the third in the margin and has
oeen inked over.
14 MS. freminge] the in is alteredfrom m.
18 heowe], ^Ae o is partly erased.
19 befran] all the letters folloiving b have been erased, htit the lower portions
of e, f, and r are clearly visible.
30 gewsepiioden] the second n is alteredfrom a long a.
THE. VISION OF ST. FURSEUS 111
mann j^e yfel geSafede, scolde bute wite to reste fseren, ]?onne. hit
awriten is, f pa. byS eall [fol. 125 a] swa scyldige Ipe f unriht ge'Sa-
fige'S, swa swa ])a pe hit gewyrececS. Se sengel J?a feaht ongean ]?a
aweregode gastes to ]5an swy'Se, ,f Ipan halgen were waes ge'Suht f
5 pses gefihtes hream 7 J^sere deofla gehlyd mihte beon geherd geond
ealle eorSen. pa deofle eft cwsedon, ' Idele sjDellunge he beeode, The devOs
ne sceal he ungedered pses ecen lifes brucan.' Se halge sengel practised
cwae^, ' Bute ge pa, heafod-lehtres him on befaestnigen, ne sceal he versation,
for ]?an Isessen losigen.' Se ealde wregere cwdecf, ' Bute ge forgyfen he'^afi^not
10 mannen heora gyltes, ne forgyf'S se Heofonlice Fagder eow eower ®^J°,y**t®™a'
gyltes.' Se sengel andswerede, ' On hwan wrsec Jjes mann his
teona 1' Se deofol cwas^, ' Nis na awriten ^ heo wrecan ne sculen,
ac bute ge forgeofen of eower heortan |?an pe wiS eow agyltecS.'
Se sengel cwse^, ' Us by'S gedemd setforen Gode.' Se ealde scucca The angei
15 eft cwas^, ' Hit is awriten, " Bute ge beou swa bilewite on unscseS- shall be
Signysse swa swa cild, nabbe ge infser to heofone rice." ' piss fore God."
bebod he nateshwan ne gefylde, Se Godes sengel hine beladode,
7 cwde^, ' Miltsunge he hsefde on his heorte, ]?eh he manne gewune
heolde.' Se deofol andswerede, [fol. 125b], 'Swa swa he f yfel
20 of ]?an msennisce gewune underfeng, swa underfo he eac ^ wite fram
Jjine uplicen Deme.' Se halge sengel cwas^, ' We byS setforen Gode
gesemed.' pa wicSerwinnen wur'Sen pa, oferswi'Sde purh pms
sengles gewinn 7 ware, pa het se halge engel ]?one eadigen were The holy
beseon to middenearde. He ]3a beheold underbsec, 7 geseh swylc manded the
25 an Jjeosterfull dene, swytSe neoSerlic, 7 geseh p-3dv feower ormsete to look at
fyr atende, 7 se sengel cwa?^ him to, * pas feower fyr ontende'S and he saw
ealne middeneard, 7 onseleS ]3sere manna sawle pe heora fulhtes mous fires
andetnysse 7 behsese )?urh forgsegenysse awseiden. ^ an fyr ontent
]33ere manna sawlen, pe leasunge lufedan ; f oSer, jjsere pe gitsuoge
30 fyligdon; ^ ]?ridde, J^sere pQ ceaste 7 twirsednysse styredan
; 7 ^feor'Se fyr forbsern'S ]?sere manna sawle pQ facne 7 arleasnysse
beeodan.' pa genelsehte f fyr ]5an halgen were, 7 he sone afyrht
to f)an sengle a^ded, '
f fyr genelseceS wi'S me.' Se sengel and-
swerede, ' Ne beorn'S on }3e ]?ui-h wite, [fol. 126 a] ;p f ]3u on life ne
35 onseldest ]?urh lehtres. peh J)iss fyr egeslic seo 7 mycel, j^ehhwe-
Sere hit onselS selcne beo his gewyrhten. Swa se lichame by'S
ontend pMvh unalefde lustes, swa eac beornS seo sawle p\ivh nead-
wite.' Se gewsepnode sengel p-d. fleah him setforen, todselinde Jjone
lege, }3a oSre twegen him flugen on twa healfen, 7 hine wiS Jjses
112 EARLY ENGLISH HOMILIES
The angelasked, ' Inwhat hasthis mannot fulfilled
his Master'swill ?
'
The devilsaid, 'Thisman pro-mised thathe wouldforsake all
worldlythings, andhe after-
wards lovedworldly-thingsagainst hispromise.'
fyres frecednysse aredden, 7 gescillden. pa deofle J7a mid gefihte
ongean ]?a sawle scuten, 7 heora an to Ipsm senglen cwas^, ' Se Jjeowe
pe wat Ms hlafordes wille, 7 nele heo gefremmen, sceal beon gewit-
nod mid mycele wite.' Se halge sengel befran, ' Hwset ne gefyllde
Jjes mann his Hlafordes wille 1' Se scucce andswerede, ' Hit is 5
awriten, ^ se behlice God bateS unribtwisre gyfe.' He hsefde
genumen lytle ser sumne da's set sumen sweltende msenn. pa
cwas^ se sengel, ' He gelefde;fseighwylc J^e him aenige geofe geafen,
bereowsunge on his life dyde, ^ he swa mihte.' Se deofol and-
swerede, '^rest [fol. 126 b] he scolde heora dsedbote afandigen, 7 10
sy (5'Sen heora sylene underfon.' Se aengel andswerede, ' Uten
sceoten to Godes dome.' Se aweregode gast andswerede, ' God
cwagi?, f ale synne ]?e nsere ofer eorSen gebett, scolde beon on Jjysser
wurlde gedemed. pes man ne geclsensode his synnen on eorSe, ne
her nane wite ne underfohS. Hwar is nu Godes rihtwisnysse ?' 15
Se sengel heom Jjreade, 7 cw^e^, ' Ne tsele ge, for ]?an j^e ge nyten
Godes digle domes/ Se deofol andswerede, 'Hwset is her bedi-
geled ?' Se sengel cwae^, 'vEfre byS Godes mildheortnysse mid ])an
msenn, ]7a hwile \iq ]?aer byS gewend senig bereowsung.' Se deofol
andswerode, ' Nis nu his time to bereowsine on j^yssere stowe.' Se 20
sengel andswerede, ' Nyten ge ]3a mycele deopnysse Godes geryne ?
Wealte ]?eh him beo get alefd bereowsung.' pa cw^e^ sum oSer
deofol, 'Hit is awriten, "Lufe J?inne nexte, swa swa j^e sylfne.'" Se
sengel andswerede, ' pes were dyde god his nexten.' Se wiSerwinne
andswerede, ' Nis na genoh'fman his nextan god do, buten he 25
hine [fol. 127 a] lufige swa swa bine sylfne, 7 him fore gebidde.'
Se sengel andswerede, ' pa gode dseden synd geswutelunge J^aere
soSe lufe, 7 God forgelt selce nisenii beo his dseden.' Hwaet se
deofol J?a mid hospe cwas^, ' pes man behet -p he wolde ealle
wurld(5ing forlseten, 7 he sySSen lufede wurldSing ongean his 30
behsese, 7 ongean ]?ses apostles bebodan, J:e ]?uss cwae^, "Ne lufige ge
jjysne middeneard, ne \>& ]?ing J^e on middenearde synd."' Se halge
sengel andswerede, ' Ne lufede he wurldlice sehte for his neode ane,
ac to dselen eallen wsedlinge.' Se ealde wregere eft cwae^, ' Hit is
awi'iten, " Bute ]3u gestande ]5one unrihtwise, 7 his unrihtwisnysse 35
13 MS. nse re] an f erased between the nse a7id the re.
21 An erasure after aengel.
22 wealte] Camb. MS. weald.
28 hvvset] the t is icritten in different ink on an erasure.
THE VISION OF ST. FURSEUS 113
iiim secge, ic ofga his blodes gyte set |?inen handen." pes inann
nolde cytSen ]?an synegiendan heora syunen.' Se sengel cwas^,
' Hit is awriten beo ]7an yfele timen, f se snotere sceal swigigen,
Ipone he gesih'S f seo bodung nsefS nsenne for'Sgang.' On eallen in all these
5 J>yssen gefliten vvses J^sere deofle gefiht swySe stiSlic ongean J^a sawle, fighting of
7 ]7a halge sengles, o'SSet Ipurh [fol. 127 b] Godes dom J>a witSer- was very
winnen warden gescynde. 7 se halge were ]?a gewearcS mid ormeten against the
lihte befangen. pa beseh he up, 7 geseh fela sengla werod on holy angels?
mycelre brihtnysse scinende, 7 ]?8ere halgene sawlen witS him
10 fleogeude mid unaseggen[d]lice lihte, 7 aflegden ]3a deoflen fram
heom, 7 J)ses fyres ogan hira fram adyden. pa gecneow he betwux
J)an halgen twegen arwurcSe sacerdes, Ipe ser on life Avseron his
landes msen swySe namecu'Se. Heo Jja genelsehten, 7 him cuSlice
to spsecon. An J^eere hatte Beanws, otSer Meldanws. peer wearS Two vener-
is pa geworden mycel smyltnysse Ipsere heofone, 7 twegen jengles Beanus and'
flugen swylce J?urh ane dure into J^sere heofone, 7 Ipssr sloh J?a approached
mycel liht ut sefter Jian senglen, 7 wses geherd feower sengle spoke to
wereda sang, j^uss cweSende, ' Sanctus, sanctus, sanctum, Dominus
Dens sabaoth.' pa ssede se aengel ]5an eadigen were, f se dream
20 wsere of j^an uplice weorede, 7 het bine georne ]?oes heofonlioes
sanges hlysten, 7 cwas^, ' So'Slice on Jjyssen heofonlice rice ne
becumS nsefre [fol. 128 a] unrotnysse buten for manna lyre.' Eft
J5a comen fleogende of j^sere heofonlice digelnysse sengles, 7 cydden
f he scolde eft to wurlde gecyrren. Furseus pa gewearS, puvh pas
25 bodunge ablygd, 7 j^a twegen foressede sacerdes abseden set j^an
aenglen, f heo mosten bine gespecan, 7 cwseden him to, ' Hwses
ondrsetst Jju pe 1 Anes dseiges fsereld pu hsefest to siSigene.'
Furseus ]?a befran beo gesendunge J^ysser wurlde. Heo cwaedon, Furseus
* Ne bytS seo gesBndunge J^ysser wurlde get, jseh heo gehende seo, quired con-
30 ac mancynn wurcS swy'Se geswsenct mid hungre 7 mid cwealme. ending^of^
purh feower )?ing losietS manna sawlen, f is, ]3urh lehtres, 7 ]3urh ^^"^ *
deofles tyhtunge, 7 j?urh larSeawes gemeleaste, 7 }?urh yfele gebis-
nunge unrihtwisra heafodmannen. Ofer J^an lartJeawen is Godes
eorre swytSest astyrod, for]7an pe heo forgemeleasige'S ]?a godcunde
85 bee, 7 embe ]3a wui Idj^ingen ealliuge hogigeS. Biscopen 7 sacerdan
gedafenatS•f
heo heora lare gemen, 7 J?an folca heora J^earfe
[fol. 128 b] secgen. Mynster mannen gedafenecS f heo heora lif ou
15 geworden] the o is alteredfrom e.
X
114 EARLY ENGLISH HOMILIES
They said, stillnvsse adreoffan. pu soSli^e cyS bine ffesihtSe on middenearde,'MakeknoAvn ,-,.,.-, ^. , , •,••, 7 ».thy vision in / beo hwiltiden on digolnysse, 7 hwiltiden betwus mannen. ponne
)7u on digelnysse beo, heald Jjonne georne Godes beboden ; 7 eft,
]5one ]}n ut faerst betwux mannen, far for heora sawle hsele, na for
wurldlicen gestreone. Ne beo J)u carfull embe wurldlicen gestreon, 5
ac miltse eallan J)ine wi'Serwinnen mid hluttre heorta, 7 ageld god
for yfele, 7 gebide for ]?inen feondan. Beo ]7u swa swa getreowe
dyhtere, 7 nan J?ing Ipe ne geabnie, bute bigleofe 7 scrud. Afed
]?inne lichame mid alefden mete, 7 selc yfel forsih.' iEfter Jjyssen
mynegungan 7 manigfealden oSre laren, gewende call f heofonlice 10
werod up to J?an heofonlicen ]?rymme, 7 |)atwegen saeerdes, Beanus
w^th^the 7 Meldamfs, samod. Furseus so'Slice mid J^an j^reom senglen
returneTto^gewsende to eorSen. Heo becomen ]?a eft to pan witnigendlice fyre,
earth. y gg gewaepnode aengel rymde [fol. 129 a] him weig )7urh f fyr, to-
dselinde |?one lege on emtwa. Hweet pa, deofle pa, scuten of )?an 15
'^^t'^i7'n- ^y^®' 7 awurpen ane unrihtwise sawle beornende vippen ]?one
righteous eadigen Furseum, swa fe his sculdre 7 bis hleor wurden ontende midsoul burning ° ' ^ '
upon j)an witnigendlicen fyre. Furseus sone oncneow pa sawle ; se wses
whore- bis tunmann ser on life, 7 he genam aet his lice sumne da's, swa swacognized
.
that it we lytle ser eow sasigdon. pa sengles ]5a gelsehten pa sawle, 20
townsman 7 awurpen eft into ban fyre. pa cwde^ sum bsere deoflen, ' Swafrom whose ^ , ^ -, -, ^ ^ ^ • r ^ -,
corpse he swa bu underfcnge ser his god, swa bu scealt beon his efenhlytte onhad taken >•,(-,> 1 -i n -vt ic ^ ^ •
-i•
a garment, his wite. iTodes sengel andswerede, 'JNe underreng he his pmgfor nanre gitsunge, ac for his sawle alesodnysse.' 7 ^ fyr sone
geswac. pa cwae^ se Godes sengel to J^an were Furseum, '
•f f , Jju 25
sylf onseldest, Jjset barn on pe. Gyf pw ne underfenge J)ysses syn-
God's angel fullen mannes reaf set his forSsiSe, ue mihte his wite pe derigen.
Furseus, Bode nu ealle mannen dsedbote to donne, 7 andetnysse to sacerdan,
to all men oStS ende nextan tide heoras lifes ; ae [fol. 129 b] swa poh nis to
and to make underfonne nanes synfulles mannes sehte ne scrud on his gesendunge, 30
to priests, ne his lic ne seo on haligre stowe bebyriged ; ac beo him gessed,
hour of their ^^ ]5one he gewitc. ]?a tearte wite, ^ his heorte mid ]5sere biternysse^^^^'
beo gerepod, ^ he eft muge set sume ssele beon geclaensod, gyf he
his unrihtwisnysse hure on his forSsiSe bereowseS, 7 genihtsum-
lice selmessen dseltS. Ne underfo se sacerd swa peh nan J)ing ]:ses S5
synfulles mannes sehte, ac me heo dsele ]?searfen set his byrigene.'
^fter |?yssere spsece comen ]3a sengles mid |?8ere sawle, 7 gesseten
uppen )5sere cirice hrofe, jsser ^ lic Iseig mid mannen besett; 7 j^a
sengles heten hine oncnawen his agene lichame, 7 bine eft underfon.
THE VISION OF ST. FURSEUS ' 115
Furseus J^a beseh to his lichame swylce to uncu'Sen reafe, 7 nolde
him genealsecen. Se halge sengel cwde'S, ' Hwy onscunest J?u to
underfonne j^inne lichame, }?one J)e pn miht buten lehtre gewinne
heonanforS habben 1 So'Slice J)u oferswySSesfc on ]?yssere [foL
5 130 a] gedrefednysse Ipa, unalefedlice lustes, f heo heonenforcS
ongean pe naht ne mugen.' pa geseh he geopenigen his lichame
under ]7an breoste, 7 se sengel him cwse^ to, ' ]3onne ]?u geedcucod
byst, ofergeot J^inne lichame mid fantwsetere, 7 J?u ne gefelst nane
sarnysse bute Ipa bsernete pe Jju on J^an fyre gelaehtest. Do wel on 'Do well all
10 eallen pine life, 7 we sy'S'Sen aefter ]?inen weldsedeu bliSne pe eft after thy
genymeS to us.' Se halge were Furseus aras ]3a of dea'Se oSre we shall
siSe, 7 geseh him abuten mycele menige laewedra mannen 7 gehad- happy to us
edra, 7 mid mycelre geomerunge heora msennissce angin 7 dysig
bemaende. He gesset pa, 7 ssede beo aendebyrdnysse ealle his
15 gesihtSe, pe him ]5urh Godes sengles on j^aere hwile geswutelod wses.
He wearcS begoten mid fantwsetere, swa swa se sengel het ; wees J^eh
f bsernetj pe he geleehte set j^an unrihtwisen were, on his sculdre 7on ansene sefre gesegen. Mycel wunder -^ hit wear's gesene on J^an
lichame, f f seo sawle [fol. 1 30b] ane underfeng. He ferde pa, geond Fqrseus
20 eall Irland, bodigende pa ping pe he geseh 7 geherde, 7 wses mid overall*
Godes gyfe wunderliee afylled, naues eorSlices l^inges wilnigende preaching
nses. Eallen goden mannen he wses lufigendlie, unrihtwisen 7 -whieh^hf^
synfuUen egeslic. On godcunden wundren he scan-, 7 aflegde deofien hearirand"
fram ofsette mannen, 7 pearfen geherte. Ferde pa twelf gear bodi- among^aii^
25 gende betwux Iren 7 Scotten, 7 sySSen ofer eall ^Englecynn, 7 eac nationfthen
sum mynster on l^yssen eglande araerde ; wsende sy'S'Sen suS ofer gou^°yer
sse to Francene rice, 7 psere mid mycelre arwurcSnysse underfangen ^g kingdom
wseSj 7 mynsterMf arserde.- pa sefter lyttlen fyrsten wearS he p^*^geuntrumed, 7 gewat to heofone rice, to ]?8ere ecen myrhtJe, pe he
30 ser geseh, on j^sere he leofetS gesselig simle mid Gode. Amen^ His
lie wear's bebyrod mid mycelre arwurSnysse, 7 eft embe feower
, gear ansund, buten- gewsemmedlicre brosnunge, on oSre stowe
bebyriged;
]?8er byS setywde his geearnunge J)urh wundre, ]^an
iElmihtigen to lofe, se pe is ealre leode Wealdend.
2 genealsecen] the se is alterecUfrom e.
4 MS. 7 heonanforS.
20 eall Irland] Camb. MS. eal Yrrland and Scotland.
30 Amen] Camh. MS. and.
I 2
116 EARLY ENGLISH HOMILTES
XXXVIII
[Fol. 131 a] OP DRIHTELME.
Bede wroteconcerninga certainman's resur-rection in
this island.
A thegncalled Driht-helm inNorthumber:land died inthe evening,but he arosefrom deathearly in themorning.
He forsookall worldlythings, andentered themonasterywhich is
calledMelrose.He relatedhis vision,'A shiningangel cameto me andled me insilence to
the East.'
• The angelled mefurther to a(ilark place.'
T)EDA, ure lar'Seaw, awrat on Ipsdre bech pe is geliaten ' IlisiortA
^-^Anglomm,' be sumes mannes seriste on Jpyssen eglande, |jyssen
worden reccende. On Ipsnx time wses sum J^egn Drihtelm getaten,
on NorShumberlande, bilewite on andgite, gemeiegod on Jjeawen, 5
sewfest on life, 7 his beowrsedden to J)an gewissode. pa weartS be
geuntrumed, 7 to sende gebrobt. He pa gewat on aefnunge, 7 bis
lie I'seg ealle pa, niht inne besett, ac be aras of deaSe on serne-
morgen. pa licmsen pa ealle mid fyrbte fornumene, flugen a"v^eig,
bute f'an wife ane, pe bine swySest lufede, beo belaf |)aere afyrht. 10
He J7a beo gefrefiede, 7 cwae^, ' Ne beo ]5u afsered, for ]?an pe ic
aras of deaSe ; me is alefd eft to libbene mid niannen, na swa Jjeh
swylce life swa ic set leofede.' He aras J^serrihte, 7 eode to cirice,
7 jpurbwunede on gebeden eallne ]7one morgen. Dselde sySSen his
sebte on ]3reo, senne dsfel bis wife, o'Serne his cilden, j^ridde Jjearfen. 15
Forlet sy'S^en ealle wurld[fol. 131 b]J?ing, 7 beah to fian mynstre
pe is Magilros gehaten, 7 wearS bescoren, 7 ]7an abbode ^(Selwolde
under'Seodd, 7 beo bis lare his lif adreah, on summere digolnysse,
on mycelre forbsefdnysse modes 7 licbamen, oS bis lifes sende. Hessede his gesib'Se j^sere leode kinge, ^Ifrede, 7 seighwylcen sewfeste 20
manne, J^u'ss i-eccende, ' Me com to an scinende sengel, on ]7an sefne
pe ic gewat, 7 gelsedde me to eastdsele swigende. pa become wyt
to aure dene, seo wses ormsetlice deop 7 wid, 7 forneah on Isenge
ungeaendod;[seo wses weallende mid anSrecen legen on anre side,
on o'Sre side mid hagele 7 grimlice cele, blaWende buten foi'laete- 25
nysse. Seo dene wses afyllod mid manna sawlen, f^a scuton
bwiltiden of j^an wellinde fyre into J^an andrsecen cele, 7 eft of J?an
cele into J^an fyre, buten 8elcei"e forlsetenysse. pa j^ohte ic f ;f
wsere seo belle, pe ic oft on life embesecgen geberde ; ac min
lad'Seaw andswerede Jjserribte min en geSanca, 7 cwag^, ' Nis J^eos 30
wife seo belle pe pa [fol. 132 a] wenst.' Se sengel me Isedde J?a
furSere to anre J?eosterfullre stowe, seo wses to J^an swy'Se mid
]?iccan j^eostren oferSeht, f ic nan J^ing geseon ne mibte bute mines
i
13 leofede] a letter has been erased before the 1.
27 MS. wel 1 linde.
CONCERNmG DRIHTHELM 117
lafSeawes scinende heow 7 gewseden. Efae |3a faerlice seteowden
gelomlaecende leges sweartes fyree up astigende, 7 rain ladSeaw me
J)8er ane forlet on fjan j^eostre midden. Ic J?a beheold )?one ornaaeten 'i then
lege pe of ]?8ere neowelnysse asteah. Se lege waes mid manna immense
5 sawlen afylled, 7 heo asprungan up mid Ipan fyre, swa swa spearcan, ascended'*'
7 eft ongean into peeve neowelnysse; 7 sloh ut of j^sere nywelnysse aby^s, the
ormeete stsenc mid pan eSnien, 7 se afyllede ealle fta jjeosterfulle fln^^wMi
stowe. pa |)a ic J>aer lange stod, ormod 7 ungewiss mines fsereldes, men!°"^^°*
pa geherde ic f pa deofle gelsedden fif manna sawlen, hreowlice
10 gnornigende 7 grimetende, ** into Jjan swearte fyre. Sum peeve
waes preost, sum * Isewedmann, sum wimman; 7 Jja deoflen
sseigden, hlude hlehhende, jp heo ]5a sawlen for heora syn[fol.
132]b]nen habben mosten. Betwux ]3an ascuten j^a aw^rgode
gastes sume of peeve nywelnysse wiS min, mid beomendan egan, 715 of heora mucSen 7 nosSyrlen stod stincande steam, 7 wolden me
gelseccen mid heora beoi'nenden tangen, ac heo ne ,mihten |?urh
Godes gescyldnjsse me reppen. Efne ]?a fserlice seteowde min
lafSeaw swa swa scinende steorra, feorren fleogende, 7 witS min
onette. pa toscuten )?a deoflen sone pe me mid heora tangen
20 gelseccen wolden. Se sengel me Isedde Jraerrihte to eastdsele, on • The angel
myceles lihtes smyltnysse, into anre byrig, ]?ser binnen wses swy'Se a city,
sme'Se feld 7 brad, mid blowenda wyrten 7 grennysse eall afylled, a very
7 mid brihtere lihte ]3one senig.sunne scinende; binnen J>an wealle broad field,
wseren ungerime menige hwittre manna, on.mycelre blisse. Ic ]5a, light"^^'
25 betwix Jjan werodan ]?an sengle folgede, 7 |?ohte f hit wsere thalfany
heofonerice, ** ac min lafSeaw cwae^•f.hit ** swa ngere. He Isedde tCw^is^'"
me pB,gjt furSer, 7 ic geseh Jrser setforen us mycele mare liht, 7 ici^gg ni^J'tl-
*"
peeve wynsume stsemne ormj3e[fol. 133ajtes dreames geherde, 7 [n'^hite^'in
wunderlices brsecSes swsec of peeve stowe ut fleow. Hwset J^a min ^^'^^^ J^^*
30 lafSeaw laidde me ongean to {jsere blostmbsere stowe, 7 me befran,
hweSer ic wyste hwset }5a J'ing wseren pe ic gesegen hsefde 1 Ic
cw5e^ f ic nyste. He andswerede, 7 cwae^, ' Seo mycele beornende
dene, pe pn serest gesege, is witnungstowe, on peeve by(5 J^sere
manna sawlen gewiinode 7 geclaensode, pe nolden heora synnen
35 pVLvh. andetnysse 7 deedbote gerihtleecen on gehalen j^ingen, hsefden
swa peh bereowsunge set heora sendenexte dsege, 7 swa gewiten
mid peeve bereowsunge of wurlde, 7 becume'S on domes dsege ealle
10-26 * deno!es erasures.
17 MS. fereppen.
118 EARLY ENGLISH HOMILIES
to heofone rice. Eac heo sume, J)urh freonda fultum, 7 aelmesse
The angel dsede, J swjScst burh halige msessen bytS alesde of ]?an witen ser
black abyss j^aii mycele dome. Witodlice seo swearte nywelnysse J)e ])u gesege
of hell ; this mid })an ovmseten J^eostren 7 fulen stsencen, se is helle muS, 7 se J^e
bearing 86116 \^v inn befealcS, ne wuicS lie nsefre on ecnesse J^anon alesed. 5
Swefiing of peos wynsume 7 ]:eos blostmbsere stowe is psere [fol. 133 b] sawle
ended in wununge \q on gode weorcan gesendoden, 7 swa J^eh naerengoo wors.
g^^ fullfremede•fbeo ]?«ririhte mosten into heofone rice, ac swa
]?eb heo ealle becamecS to Crisies gesihSe 7 myreh'Se sefter J)an
mycele dome. Witodlice ]?a ]?e fullfremede by'S on gecSohte, on 10
worde, 7 on Aveorca, swa raSe swa heo of wurlde gewite'S, swa
becumeS heo to heofona rice ; of ]?an ]?u gesege ^ mycele liht mid
J^an wynsume brseSe, 7 ]:)aneii ]?e |?u geherd«st ]?one fsegerne dream.
pu soSlice, nu Jju to lichame gecerst, gyf |?u wylt J^ine dseden 7fieawes gerihtlsecen, }?onne underfohst ]7U sefter forSsiSe }»as 15
wynsume wununge, ]?e ]7u nu gesihst. pa j^a ic ane J^e foilet on
]?an ]3eostren, ]?eo ic dyde swa, j) ic wolde wyten embe })in fser,
hwu se ^bnihtige ymb ]7e wolde. pa ]5a se aengel Jjuss gereht
hsefde, ]?a mislicode me J^earle ^ ic eft to ]?an lichame scolde fram
]:sere stowe wynsumnysse 7 Jjaere halgen geferrsedden, ne dorste ic 20
swa ]?eh nan ]jing wicScwecSen. pa sefter ]3y[fol. 134 a]sen ic wearcS
Drihthelm gebroht 7 geedcucod betwux mannen.' Drihtelm wunede \'a on
seclusion of J^ses mynstres digolnysse o'S his lifes sende, sti'Slice drohtnigende.
He eode gelomen on winterlice cele to ]78ere ea, 7 stod on his
gebeden on )?an wsetere hwilen to his gyrdle, hvvilen to his sweora. 25
Eoda him sy??Sen mid ]3an ilcan claSen, o'S f heo on his lichame
gewearmeden, 7 adrugedan. pa ]3a msenn him axedan hwu he
mihte Jjone mycelne cele adrigen, he andswerede, ' Mycele mare
cele ic geseh, 7 wyrse.' Eft j^a ]?a heo axoden hwu he mihte swa
stearca forhsefdnysse forberen, he andswerede, ' StiSre 7 wyrse ic 30
geseh.' Swa he hit macode on his life, 7 manege o'Sre gerihtlsecede
mid worden 7 mid gebisnunge. We rsedeS seighware on bocan, ^oft 7 gelomen msen warden of ]5ysse life gelaedde, 7 eft to life
The holy arserde, 7 heo feola witnungstowe 7 eac halgena wununge gesegen,
gory wrote swa swa Gregoriws, se halge pape, awrat on |?8ere boc ]5e is gehaten 35
aman.'that ^ Diologum^ [fol. 134 b] beo ane msenn, ^ his sawle wearS gelaedd
led from this of jjyssen life, 7 feala j^ing geseh. pa betwux ]?an oSren, geseh he
he\awmany hwar man bytlode ane gebytle, eall mid sniaete golde, 7 |)a worhtenthings. ,
27 as|xeaan.
tery untilhis life's
end.
CONCERNING DRIHTHELM 119
heo J>a gebytle on pan Seeterdseige, 7 wses |?a forneah gesendod.
He befran Ipa, hwan Jja gebytle gemynte wseron, swa mserlice He asked for
getimbrode. Him wees gassed, -ft heo w^ron gemynt anen sutere on building so
Romane byrig, 7 bine eac nsemde. JEdev J^yssen aras se deade, 7 flcentiy
5 axode geornlice embe ])oue sutere, hwu he geworbt wsere on intended,
wurldlicre drohtnunge, 7 mann afunde ]7a f his gewune wees, f he
worhte his weorc to seofen nihten, 7 sealde on ]?one Saeterdseig
;
nam ]?a of his crsefte him bigleofe, 7 dgelde Ipone ofereca ]?earfen
mid estfulle mode; 7 wseron for j^y on |5an daeige J^a gebytle
10 swycSest geworhte, Jie he J?a selmesse gewunelice dselde. Mycel is
Godes mildheoi'tnysse ofer mancynn, fian J^e wel wylle^. We on
Jjyssen life mugen helpen ]?an forcSfarene J^e on witnunge by^, 7we mugen us sylfe betwux us on life selc [fol. 135 a] oSren
fultumigen to j^an uplicen life, gyf we Ipaes cepetS; 7 j?a ]7a fullfre-
15 mede wseron, 7 to Godes rice becomen, mugen fultumigen segSer
gea us gea f)an forSfarene pe on witnunge synd, gyf heo mid eallen
forscyldigede ne by cS. We rsedetS aeghwar on halgen gewriten f se We read in
halige msesse mycel freomige segtSer gea Jjan libbendan gea Ipan ings that the
forSfarena, swa swa Beda, se snotere larSeavv, awrat on Historia benefits both
20 Anglomm. beo sumen Jieigne J^yssen andgite reccende. On ]?sere and the"^
tide ]?e JElfred, NorShumre king, 7 ^Selred, Myrcene king, wunnen
heom betweonan, |?a set sumen gefihte wearS an I'eign ^Selredes
kinges mid o'Sren csempen afelled, se wses Ymme gehaten. Se The thegn
Iseig dseig 7 niht geswogen onmang jpan ofslagenan. He wearcS J^a senseless
25 gehert, 7 his wunde gewraS, 7 wolde him sum gener secen. Hine slain, and
gelsehten ]7a sume |)ses ISTor'Serne folcas, 7 to heora ealdermsenn people
gebrohten. He ]3a liet hine Isecnigen, 7 ]7a J^a he hal wses, het hine and bound
binden, J?e Isest he fleames cepte, ac his bsendes tobursten swa bonds burst^
[fol. 135 b] hra(5e swa he gebunden wses. He hsefde senne brother, as^ewas^
30 Tuna gehaten, msessepreost 7 abbod, 7 \)& J^a he his broj?er siege^^^^'
ofaxede, J)a ferde he to ]5an wsele his lie secende, 7 gemette senne
o(5erne mann him swySe gelicne, 7 ferode Jjone to his mynstre mid
arwur'Snysse, 7 gelomlice for his sawle alesednysse sang msessen, 7
]3urh ]5a halge msessen tobursten Jjses bro'Ser bsendes. pa axode se The alder-
35 ealdormann ]?one hseftling, bwe'Ser he Jjurh drycrseft oSSe )5urh the captfve
rynstafes his bsendes tobrsece. He andswerede, 7 cwas^ ^ he J)ses ijuj-st t^^e
^
crseftes nan J^ing ne cu'Se, " Ac ic habbe senne msessepreost to through
8 bigleofe] the i is icritten on another letter. or through
14 MS. he >se3 cep'6.""""^e^-
21 Alfred] Camh. MS. Ehfrid.
120 EARLY ENGLISH HOMILIES
The alder-
man soldhim to aFrisian ofLondon.
They knewthen thathis bondsburst at t^^e
hour whenhis brotherofferedthe livingsacrifice for
his soul's
redemption.
brotSer on minen se'Sele, 7 ic wat f he wencS f ic ofslagen sy, 7
gelomen for minre sawle meessen singS. Witodlice gyf ic nu on
oSre wurlde wsere, Ipssr wurde min sawle of wite alesed ]?urli Ipa
halge rasessen.' ^fter ]?yssen sealde se ealdermann hine sume
Frisan of Lundene. Se Frise hine gewracS oft (7) oft 7 gelomen, ac 5
hine ne mihte nanes cynnes liseftung gehealden. Emben undertide,
]?a ]?a se broker wses gewunod to msessigen, [fol. 136 a] tobursten
]7a bsendes oftest. Se Frise pa, ]?a he hine gehseften ne mihte, let
hine faren on his treow'San gefter J^an feo j^e he for him gesealde, 7
he swa dyde. He pa com to liis brocSer, 7 his siS beo sendebyrd- 10
nysse ssede. pa gecneowen heo f his bsendes tobursten on ]?3ere
tide pe se bro'Ser mid estfuUe mode, for his sawle alesednysse, ]?an
yElmihtigen Gode pa, liflice lac geofrede. Eac se halge pape
Gregoriws awrat on ]?8ere bee DialogovxxTa. hwu mycele seo halige
msesse manegan freomede. Seo hoc is on ^nglisc awend, on J^an 15
mseig seighwar beo ]?yssen genihtsumlice geheren, se pQ heo
oferrseden wyle, gyf he•fandgit understanden cann.
God spake toa prophetcalled Jonah,' Go to thecity ofNineveh,andannouncethere thesewords whichI will say tothee.'
A whaleswallowedthe prophet,and carriedhim to theland towhich hehad to go.
XXXIX[FRAGMENT.]
/"I OD spsec to anen witege, he waes Jonas gehaten, ' Far to ]?aere
^^ byrig Niniuen, 7 bode j^sere ]?as word pe ic p& secge.' pa wearS 20
se witega afyrht, 7 wolde befleon Godes gesihSe, ac he ne mihte.
Ferde pa, to see, 7 steah on scip. pa pa, ]3a sciprasenn comen ut on
see, |?a sgende heom God to mycelne wind 7 hreohnysse, swa;fhto
wceren orwene heoras lifes. Heo ]7a wurpen heora [fol. 136 b]
ware ofer-bord, 7 se witega Iseig [7] slep. Heo wurpen J^a tan 25
betwux heom, 7 bseden f God scolde geswuteligen hwanen him ^
ungelimp become, pa com Jjses witegan ta up. Heo axoden hine,
hwset he weere, o'SSe hwu he faren wolde. He cwae^, f he waere
Godes peow, se pQ gescop see 7 land, 7 •fhe fleon wolde of Godes
gesiht5e. Heo cwseden, ' Hwu do we embe pQ 1' He andswarede, 30
* WurpetS me ofer-bord, ]?onne geswic'S J^eos drecednysse.' Heo ]?a
swa dyden, 7 seo hreohnysse wearS gestillod, 7 heo ofredan Gode
heora lac, 7 ferde(n) for'S. God J^a gearcode senne hweel, 7 he
forswealh ]7one witega, 7 abser hine to ]?an lande, p& he to scolde,
7 hine J?sere ut aspeaw. pa com eft Godes word to pan witegan, 7 35
5 MS. lundend] on thefinal d an e written.
25 7] suppliedfrom Cainh. MS.
THE FESTIVAL OF ST. PAUL 121
cwse^, ' Aris nu, 7 ga to ]78ere mycele byrig Niniue, 7 bode swa swa
ic pe eer ssede.' He ferde, 7 bodede J^ser, f heoni wses Godes giame He went and
onsigeude, gyf heo to Gode bugen nolden, pa aras se king of his that God's
kynesetle, 7 awearp his cynewurSe reaf him of, 7 dyde hseren to coming upon
5 his lice, 7 axon uppen his heafod, 7 bead f selc man swa don wo^uWnot''^
scolde ; and seigSer gea pa, msen gea pa, sucende cild, 7 eac "™ ° ^^'
[fol. 137 aj pa, nytene fsesten, 7 ne onbyrigden nanes metes binnen
Jjreom dagen. pa, ]?urh J^a gecerrednysse, f heo yfeles geswican,
7 Jjurh f strange faesten, heom gemiltsode God, 7 nolde heo fordon,
10 swa swa he eer ]3a twa burhware Sodomam 7 Gomorram, for heora
lehtren, mid heolonlice fyre forbsernde, swa swa we eow gereccen
mugen.
XL[THE FESTIVAL OP ST. PAUL.]
Q1OD is to secgene, J^a J^a wyrecetS on Godes wille, J^a becume(5 on it is true to
15 '^ myrhSe. Deet godspell cweSt5, ' JE\c psere pe forleet, for mine those whoi* J ^^ 1 1 "V -V^ i ' C ^^ 1 *^o ^"® will
name, iseder oooe moder, gebrooi'e oooe gesustre, wit oooe beam, of God
land o'SSe gebytle, beo hundfealdeu him byS forgolden, 7 he hsefS to joy!
Jjser toecan f ece lif.' Hundfeald getel is fullfremed, 7 se pe forlsett
]ja ateorigendlice J^ing for Godes name, he underfohS |?a gastlice
20 mede beo hundfealden set Gode. pes cwide belimp'S swySe to
munuchades mannen, ]3a pa for heofone rices myrehtSen forlsetecS
feeder, 7 moder, 7 flsesclice siblinges. Heo underfo'5 manega
gastlice feederes 7 gastlice gebroSren, for J)an pe ealle J^ees hades
maenn, pe regollice libbeS, by'S him to fsederen [fol. 137 b] 7 to
25 gebroSren getealde, 7 J^eer toecan he by'S mid edleane ]?ses ecau lifes
gewelegode. pa ba ealle wuildbing beo Godes heese forseo'S, 7 on Those who at
. . ,
r & ' / God's 00m-gemaene Jjjngen bigwiste habbeS, heo byS fullfremede, 7 to J^anmanddes-
apostlen geendebyrde. pa o'Sre pe ]5as geSinc'Se nabbe'S, f heo earthly
ealle heora aehte samod forlseten ne mugen, heo don ]7onne Jjone he reckoned
30 dsel for Godes name, pe him to onhagige, 7 him by (5 beo hundfeald- Apostles.
en ecelice geleaued, swa hwset swa heo beo aufealden hwilwendlice
daelecS. Mycel gedal is betwux ]?an gecerrede mannen. Sume heo
geefenlseceS ban apostlen, sume heo geefenlsecige'S Judan, Cristes Somelmltate° ^ ^, ^
^ °^^
Judas, somebelaewen, sume, Anania?i 7 Saphiram, sume, Giezi. pa ba ealle Ananias and
11- 1-/ r ' '
r \>^ r Sapphira,
35 gewitendlice ping to jjsere apostlene efenlaecunge forseoo, for and some
intingen j^ses ecen lifes, heo habbeS lof 7 fia ece edlean mid Cristes
31 An erasure after beo.
122 EARLY ENGLISH HOMILIES
apostlen. Se ])& betwux munecan drohtnigende, (for) mynsties
aehten mid facue swicacS, he bycS Judan gefere, ])e Crist belaewde,
7 his wite mid helwaren underfoh'5. Se ]?e mid twifealden ge'Sanca
to [fol. 138 a] mynsterlicre drohtnunge gecerS, 7 sumne dsel his
eehte dael'S, sumne bimi sylfen healt, 7 iiaefS naenne truwen to J»an 5
^Imihtigen, ^ he him foresceawige bigleofe 7 gewseden, 7 ocSre
neode, he underfoh'S |?oiie aweregode cwide mid Ananian 7
Saphiram, ]?e swicodan on heora agena aehte, 7 mid fgerlicen deaSe
setforen j^an apostelan steorfinde feollen. Se Ipe on muneclicre
drohtnunge earfoShealde by'S, 7 gernS psdve J^ingen l^e he on 10
wurldlicre drohtnunge naefde, o'S'Se begiten ne mihte, bute twyn
him genelsece'S se hreofle Giezi, ]?8es witega cnape, 7 ^ f he on
The servant lichame ge'Srowede, j^aet JjroweS pes on his sawle. Se cnape
great pro- folgode Ipaii msercn witege Eliseum. pa com him to sum msere
mann of Ipan leodscipe ])e is Syria gehaten, his nama wses Naaman, 15
7 he wees hreoflig. pa becom he to ]5an Godes witege Eliseum, on
Judea lande, 7 he Jjurh Godes mihte fram ]73ere co^e bine gehselde.
pa bead he J>an Godes maen for his hselSe, deorevvur'Se sceattes.
Se witege him andswerede, [fol, 138b] 'Godes mihte pe gehselde,
na ic. Ne underfo ic j^in feo, J^ance Gode |?inre gesundfullnysse, 7 20
bruc Jjinre sehte.' Naaman ]?a gecerde mid eallre his fare to his
agenre leode. pa wses pses witega cnape Giezi, mid gitsunge
undergripen, 7 forarn, ]:5one J^eign Naaman J?uss mid worden
liccetende, ' Nu fserlice comen twegre witega beam to minen
larSeawe, asaend him twa scrud 7 sum pund.' Se ]?eign him 25
andswerede, 'Waclic by'S him swa lytel to saendene, ac genym
feower scrud 7 twa pund.' He pst, gewsende ongean mid pan
sceatte, 7 bedigelode his faer wiS Jjan witega. Se witege hine
befran, ' Hwanen come |5u, Giezi 1' He andswerede, ' Leof, naes
The prophet ic On nanre fare.' Se witege cwas^, ' Ic geseh fiurh Godes Gast, }?a 30
through the se ]?eign alihte of his crsete, 7 eode togeanes j^e, 7 ]?u name his
that the sceattos on feo 7 on reafe. Hafe pe eac forS mid j^an sceatte his
alighted hreoflen, })u 7 eall Jjin ofspryng aa ecnysse,' 7 he gewende of his
chariotfand gcsihtJen mid snawhwite reoflen beslagen. Is nu for pj munec-
his treasures hades maunen mid mycelre geornfulnysse to forbugene Jias yfele 35
andki"^^ gcbisnvmge, [fol. 139a] 7 geefenlsecen ]?an apostlen, f we midraimen
. heom and mid Gode f ece lif habben moten. Amen.
1 for is written hy the scribe, above an erasure. Camh. MS. has on.
33 aa is written on an erasure.
THE EXAMPLE OF JOB 123
XLI
FOBBISNE OP JOB.
IV/r INE gebrotSre, we rsedeS nu set Godes j^enunge beo pan eadigen -wewiii nowwere Job. Nu wylle we eow hwset lytles beo him gereccen,
cernin'"the
_ for l^an j^e seo deopnysse J^eere race oferstihcS ure andgit, 7 eac blessed man
swySer ]?3ere leewedre. Man sceal Isewede mannen secgen beo
heora andgittes mseSe, swa f heo ue beon J^urh pa deopnysse
semode, ne Jjui'h pa, langsumnysse gesetSrytte. ' Sum were wees
geseten on Jjan lande J^e is gehaten Hus, his name waes Job. Se
J^ were wses swy'Se bilewit 7 rihtwis, 7 ondreedende God, 7 for-
^j^^ j^^^^^
bugende yfel. Him wseren acsennede seofon sunen 7 ]?reo dohtren.^ee]?^J,^
He hsefde seofen ]?usend scepen, 7 ]?reo J?usend olfendan, fif hund "^i'^*''?^'
ffetemen oxena 7 fif hund assen, 7 ormeete mycel bird. Se were fearing, and>= ' ' ' '' eschewed
wses swy'Se msere betwux eallen Easternen, 7 his beam ferden 7 ®^''-
^_ ]7enede selc o'Sreu mid his goden on embhwyrfte pet his huse, 7 p^x
to heora sustre gela'Seden. Job sotSlice aras on pan ehteSen deeige
[fol. 139 b] on sernemorgen, 7 ofrode Gode seofefealde lac for his
seofen sunen, J)e Isest heo wiS God on heora ga'Sanca agylten. puss
dyde Job ealle dagen for his sunen, 7 heo swa gehalgode. Hit one day
2(v gelamp on sume dsege, ]?a pa Godes sengles comen, 7 on his gepih'Sern'^cfe'ls^sttod
stoden, }5a wses eac swylce se scucce heom betwux, to fjan cwas^ g^^^'^^^g
Drihten, "Hwanen come bu 1 " Se scucca andswerode, " Ic ferde '^®^'^^*.?°'*' I ' among tnem.
geond ]5as eorSe, 7 heo beeode." Drihten cwae^, " Ne beheolde ))u
la minne ]?eowwe Job, ;^ nan mann nis his gelica on eor'Se, bilewit
g^ mann 7 rihtwis, 7 ondrsedende God, 7 yfel forbugendel" ' Swa stod
se deofol on Godes gesih'Se, swa swa deS se blinde on sunne. Seo
sunne embscin"S ]5one blinde, 7 se blinde ne gesih'S }3sere sunne
leome. God geseh ]?one deofel, 7 se deofel swa J^eh wses bedseled Qodsawthe
Godes gesih'Se 7 his wuldres. Eort5e is gecwetSen Godes fotscamol,fhld'evli*
OQ 7 seo heofon is his ]7rymsetle. Nu stod se scucce, swylce set Godes ^^^^^1'* +1,
fotscamele, uppeu J^sere eorSe, \a J)a se vElmihtige hine axode sight of God
hwanen he come. [fol. 140 a] He cwas^ ^ he ferde geond Jias si^J'^y-
eorcSe, for J?an j?e he fsertS, swa swa Petrus se apostel cwas^, ' By©
syfre 7 wacole, for J)an pQ se deofol, eower wiSerwinne, fserS
onbuten swa swa grymetende leo, secende hwsene he abite ; witS-
5 ills'. Isewedre mann] maun is added in the maryinhy another hand.
124 EAELY ENGLISH HOMILIES
standeS Ipan strange on geleafe.' Mycele wseren |)ysses mannes
geearnungen, j^a se -^Imihte beo him cw5e^, -p his gelica nsere on
eorSe. Ge magen geheren sume his j^eawes, swa swa he beo him
Job said, ' I sylfen awrat. Job cw^e^, ' Ic alesde hremende j?earfen, 7 ])an
with right- stcopbearne, ])e buten fultume wses, ic geheolp, 7 weodewen 5eousnessand 1 ,. r r j t ttt i-i-ii'a father of heoitan IC geireirede. ic wass ge[ejmbscryd mid rihtwisnysse, ic wses
blinde mgen ege, 7 healten fot, 7 j^earfene feeder. Of fleosen minen
scepen wseren gehleowde Jjearfena siden, 7 ic J^earfen ne forwernde
]53es Jje heo gernden ; ne ic ne set ane minne hlaf buten steop-
bearnen, ne ic ne blissode on minen manfgfealden welen. Ne 10
fsegenode ic on mines feondes hryre, ne Iseig selSeodig man wiSuten
minen hegen, ac min dure geopenede symle weg[fol, 140b]feren-
dan. Ne behydde ic mine synnen, ne ic on minen bosme ne bedig-
elode mine unrihtwisnysse.' Ne ssede Job Ipiss for gelpe, ac for
]?an pe he wses ealle mannen to bisne gesett. pus mserne mann 15
The devil wolde se manfulle deofol, J^urh J^a mycele costnunge pe he him to
Lord, 'Job dyde, fram gode gewsemmen, 7 'cwas^to Drihtene, " Ne ondrsett Job
God in vain, on idel God;
jiu embtrymedest hine 7 eall his sehte, 7 his hand-
thingswhich geweorc J?u bletsodest, 7 his sehten weoxen on eorSen. Ac astrece
and^he^wfir hwon |?ine hand, 7 getill ealle ]7a ping pe he ah, 7 he pe on ansene 20
to'rhy face.'^^^^g^^'" Drihten cwse^ to Jjan scuccan, " Efne nu ealla pa f>ing
pe he ah, synden on ]7inre hande, bute J^an anen, f Jju on him sylfen
J>ine hande ne astrece." ' Ne derede Jobe naht J)8es deofles costnung,
ac fremede for ]7an pe he wses fullfremedre on ge'Sinc'Sen, 7 Gode
near sefter J^ses scuccan ehtnysse. Se deofol gewsende |5a fram 25
A messenger Godes gesihSe, 7 acwealde his sehte eall anes dseges. ' Sum eeren-
and said,° draca com to Jobe, 7 cwae^, " pine sylh eoden, 7 pa assen wiS heo
Sabeans Isesedan, pa feerlice comen Sabei, 7 heo ealle us benamen, [fol.
deprived us ^^l a] 7 ]7ine eorSlinges ofslogen, 7 ic ane setbaerst, f ic pe Jjiss
slew thy cydde," Mid |5an pe se eorSling |3iss saede, pa com sum o'Ser, 30
men!'"^*^" 7 cwas(?, " Fyr com fserlice of heofone, 7 forbsernde ealle J?ine seep, 7pa herdes samod, 7 ic ane setwand, f ic pe ]?iss cydde." pa com se
Another Jjridde serendraca, 7 cwde^, " pa Caldeisce comen on J?reom floccan,
Chaldeans 7 ure olfenden ealle gelsehten, 7 J^a herdes mid swurde ofslogen, ic
seized^aii ^^^ setfleah f ic pe fiiss cydde." Efne ]?agyt com se feorSe arend- 35
and slew ttie^'^^^ "^j 7 cwas^, " pine sunen 7 jjine dohtren aeten 7 druncan mid
t^he swor^!^^ ^6ora eldeste broSer, 7 efne ]?a fserlice swegde swytSlic wind of J)an
13 MIS. behrydde.
THE EXAMPLE OF JOB 125
westene, 7 tosloh fe bus get ban feower hwgemmen, 6 hit hreosinde ' A strong. . . wind struck
\)me beam ofSryhte 7 acwealde, ic ane sebserst f ic ]?e }?iss cydde." the house,
Hwset pa Job aras 7 totser his tuuece, 7 his loccas forcearf, 7 feoll failing it
to eor'Sen, 7 cwa?^, " Hnacod ic com of minre moder inno(5e, 7 nacod children?
K ic sceal heonen gewsendan. Drihten me forereaf ba sehte, 7 Drihten Job said,
1- T 1 1- . 1 1 1- 'The Lordheo eft genam ; swa swa him gehcode, swa hit is gedon ; beo his gave me the
, n, i-rr-i 1-1 1 possessions,
name gebletsod. On eallen pyssen pmLfol. 141 bjgen, ne synegode and the Lord
Job on his weleren, ne nan bing dyselices ongean God ne spsec/ them again,
Eall |5iss dyde se ealde feond to gegremigenne J)one godne mann, His Name.'
10 7 symle he Isefde senne cwicne, him to cytSenne his sehte lyre, f his
mod wurSe fram Gode awend, Ipa J?a he ]7a ungelimp geaxod hsefde.
f fyr com ufen J>e jja seep forbaernde, ac hit ne com na of heofone,
J^eh hit swa gehywod wsere, for psm Ipe se deofol nses on heofene
nsefre syS'Sen he ]3anen J?urh modignysse afeoll mid his geferen.
15 Eall swa decS Antecrist, J?one he cumcS ; he assent fyr ufen, swylce
of heofone, to bepsecenne f earme mancynn pe him on belefS. Acwyte seighwa, f se ne niseig na of heofone fyr assenden, se pe on
heofone him sylf cumen ne mot. ' On eallen J^yssen j^ingen ne syneg- ' in all these
ode Job on his weleren.' On twam wisen msen synegieS on heora sinned not
20 weleren; J is, gyf heo unriht specacS, oSSe riht forswigeS ; ac Job lipa.'
ne synegode on his weleren, for J^an pe he dyselice ongean God ne
spsec, ne eac Godes herunge ne forswigode. He cydde f he buten
git[foL 142a]sunge swa mycele sehte hsefde, pa pa he swa ecSelice
buten unrotnysse heo forlet. ' Eft sySSen, on sume dseige, pa ]7a Again the
25 Godes sengles stoden on his gesihtSe, ]3a wses eac se scucca heom appeared in
betweonen, 7 Drihten him ewae^ to, " Hwset la, ne beheolde pn minne and said,
]?eowe Job, f his gelica nis on eorSe, 7 get he healt his un- forth now
scsetScSignysse 1 pu astyredest me ongeanes him, f ic ):'earfleas hine anJ touch
geswsencte." Se scucca andswerode, "Fell sceal for felle, 7 swa hwset his flesh and
30 swa man hsefvS, he syltS for his life. Astrece nu Jiine hand, 7 hrepe Thee to Thy
his ban 7 his flsesc, Jjonne gesihst )?u f he pe on ansene weregetS."^''^'
Drihten cwas^ to Jjan scuccan, " Efne he is nu on |?inre hand, swa
JjehhwecSere heald his sawle." ' Ne ge'Safede God |?iss to forwyrde
J)an eadigen were, ac f he wsere to bisne eallen geleaffullen mannen,
35 7 wurcSe swy'Ser gemsersod ]?urh his mycele ge'Syld 7 earfocSnysse.
' pa gewende se deofol of Drihtenes gesihSe, 7 sloh Job mid l^sere
wyrste wunde, fram his hnoUe ufewearden o'S'Se his iles neotSc'
8 MS. welerenen.
126 EARLY ENGLISH HOMILIES
Job satthere pain-fully in onegreat wound,and his wifesaid, ' Yetthou con-tinuest inthy meek-ness, curseGod, anddie.'
The threekingsEliphaz,Bildad, andZopharvisited him.
As the hire-ling awaitshis reward,so awaitsthe spiritual
soldier hisaward fromGod.
wearden. Job sset ]7a sarlice, eall on [fol. 142 b] anre wunde,
uppen his mixene, 7 ascrop pa, weormes of his lice mid anen croc-
scearde. His wif him cwas^ to, " Get J?u ]7urhwunest on J^inre
bilewitnysse ; werege God 7 swelt." Job hire andswerede, " pu
spsece swa swa an stunt wif. Gyf we god underfengen of Godes 5
hande, hwy ne scale we eac yfel underfon 1 " On eallen J^yssen
]?ingen ne syuegode Job on his weleren.' Se swicola feond genam
f wif him to fylste, f he pone halge were ]7urh heo beswica, swa
swa he ser Adam ]7urh Eue beswac ; ac se ilea God J?e getSafede f \
he swa gecostnod wsere, heold hine witS ]?8es deofles syrwungen, 10
7 wits his sawle lyre. ' Witodlice J^a geaxoden Ipreo kinges, pe him
gesibbe wseron, eall his ungelimp, 7 comen him to of heora xice, fheo hine geueosoden. Heora naman wseron ]?uss gecegde, Eliphat,
Baldad, Sophar. Heo cwsetSen, f heo samod cumende hine geneos-
eden 7 gefrefredan. Heo J^a comen 7 hine ne oncneowen for 15
Jjsere ormsete untrumnysse, 7 hremden |78errihte wepende. Heo
totseren heora reaf, 7 mid duste heora heafod streowedan, 7 him mid
sseton manege dages.' Hit wees [fol. 143 a] swa gewunelic on
ealden dagen, f gyf hwam sum fserlic sar become, f he his reaf
totsere, swa swa Job dyde, 7 eac pas ]?reo kinges. Heo comen hine 20
to frefrigen, p& awenden heo heora frofre to edwite, 7 hine mid
heoi'a worden tregedon, swylce he for his synnen swa getucod
wsere, '7 cwseden, " Wite com ofer pe, 7 J5u ateoredest ; sarnysse pe
hrepode, 7 p\i eart geunrotsod. Hwar is nu ]?in Godes ege 7 J^in
strengSe 1 Hwar is j^in getSyld 7 J^inra dseden fullfremednysse 1 "' 25
7 mid- manegan ]?rafungan hine geswsenctan. ' Job cwae^, " Eala
gyf mine synnen 7 mine eremcSen, pe ic ]?olige, wseron gewegen on
anre waege, J?one wseron heo swserere geseowene J5one sandcorn on
sse. To J^reagienne ge logigetS eower spsece, 7 ge JjsenceS to
awsenden eowerne freond. Mannes lif is campdom ofer eorSen, 7 30
swa swa medgeldan dages, swa synd his dages." ' He cwas^ fmannes lif wsere campdom ofer eor'Sen, for ]7an pe selc j^sere pe Gode
ge'Sih'S, byS on gewinne wi'S )7one ungeseowenlicne deofol, 7 ongean
his [fol. 143 b] agenen lusten, J?ahwile pe he on life bytS; 7 swa
swa se hyringraan his edleanes anbidetS, swa geanbidetS se gastlice 35
csempe his edleanes set ]?an ^Imihtigen Gode. Godes gecorene
synd on gewinne on j^yssen wurlde, 7 J^a arlease on hire blissigetS;
ac peeve wisra manna gewinn gewsent to blisse, 7 J^sere arleasre
16 MS. (7) wepende.
THE EXAMPLE OE JOB 127
blisse to bitere sarnj'sse on |5sere ecan wurlde, Ipe gewelegaS ]?a
Jjolemode. Ealle ]?as deofles costnunge, 7 J^aere aehte lyre, his ah these
bearne deat5, 7 his agen untrumnysse, his wifes gewittleaste, 7 his of the devil
freondan edwit, ne mihten awsendan Job of his modes anrgednysse, turn Job
5 ne fram his mycelen geleafen, pe he to J^an J^^lmihtigen Gode ste^fast-
syrale hsefde ; ac se scucca weartS gescend, J^e hine beswican wolde. nor^fromWs
Job cwde3i eft, ' Min fleesc is erabscrydd mid forrotednysse 7 mid ^"^fch he''
dustes horewen, min hyd is forsearod 7 is forscruncan.' Eft he fn^the^
cw5e^, ' Me habbetS geswsencednysse dages, 7 on niht mine ban by'S ^^'^'^^^
10 mid sarnysse j^urhSydd; 7 J)a Jja me ete^ ne slsepeS.' Ic earn
lamen wiSmeten, 7 yselan 7 axen geanlicod.' Eft he cwas^, * Are
me, Drihten ; ne synd mine dages nahte.' Eft [fol. 144 a] he
cw5e^, ' Ic wat so^lice f min Alesend leofe'S, 7 ic on Jjan endenextan
dseige of eor'Sen arise, 7 ic beo eft mid mine felle befangen, 7 ic on
15 mine fl8e[s]ce God geseo, ic sylf 7 nan oSer; J^es hyht is on m[i]nen
bosme gelegd.' We sseigden eow, 7 get secge'S, f we ne mugen
eall ]7as raca eow beo sendebyrdnysse secgen, for Jjan ]?e seo boc is
swytSe mycel, 7 hire digele andgit is ofer ure mse'Se to smeagenne.
pas ]5reo kinges j^e hsefden langsume spaece wi?5 J^one gedrehten These three
20 Job, gewsenden heom ham sy'SSen, ac God heo gespsec pa, 7 cwas^, a long
f he heo[m] eallen jjreom gram wsere, for ]7an pe heo swa rihtlice the afflicted
setforen him ne spsecan, swa swa Job his peign. God cwae^ heom afterwards
to, ' Neome'S eow nu seofen hrammes, 7 faretS eow eft ongean to
minen j^eowe Job, 7 geofrie'S j^as lac for eow ; Job so'Slic[e5] min
25 ]5eowe, gebitt for eow, 7 ic his ansene underfo, f eow ne beo to
dysige geteald, f ge swa rihtlice to me ne spsecon swa swa min
Jieowe Job.' Hit wses gewunelic on ealden dagen, f ma[n] Gode
J)yllice lac ofrode on cwican orfe, 7 J^a acw[eal]de ; ac seo ofrung
is nu unalefedlic sefter Crwfe[s] [fol. 144 b] ]5rowunge. Elifaz pa,,
30 7 BaldatS, 7 Sophar fei'den ongean to heora mseige Jobe, 7 dyden
swa swa heom God bebead, 7 Drihten underfeng Jobes ansyne, 7heora synnen J?urh his j^ingrsedden forgeaf, J)eh Jobes ansene wsere
atelice toswollen, 7 his lie eall maSen weolle, swa ]7eh is awriten, f
se iElmihtige underfeng his ansyne, pa. ]5a he for his freonden
35 gebsed. Drihten eac p^ gecerde to Jobes bereowsunge, ]5a pa, he The Lord
for his magen gebsed, 7 hine gehselde fram eallen his untrumnysse, and healedMm, and
12 nahte] the a is alteredfrom i.
12 Folio 144 has been cuts there is no margin, and some of the letters at the
end of the lines are missing.
128 EARLY ENGLISH HOMILIES
gave him J his seMe him eall forgeald beo twifealden. Beo Jiysen is to
of all his understandene, ^ se \% for otSren gebitt, freomeS him sylfen mycel,
swa swa f halige gewrit sseigtS, ^ J3a ]?a Job for his freonden
gebsed, }7a gecerde God to his bereowsunge, 7 swa etSelice hine eft
gehselde, swa he hine ser geuntrumede. Job hsefde ser his untrum- 5
iiysse seofen J^usend scepen, 7 J^reo ]5usend olfenten, fif hund
getemen oxen, 7 fif hund assen ; him wseron eft forgoldene feower-
tene ]?usend scepen, 7 six Jjusend olfendan (7 J^usend getemen
oxen) 7 ]3usend assen; 7 Drihten hine gebletsode swytSer on
sende Jjone on anginne. [fol. 145 a] He hsefde seofen sunen 7 10
Why would Jjreo dohtren ser, 7 sySSen eft eall swa feale. Hwi nolde God him
him back forgeldan his beam beo twifealden, swa swa he dyde his sehte?
by twofold? He nolde for j^y ]?e his beam nseren forlorene, swa swa his sehte
were not wseron ; his sehte wseron ealle amerrede, 7 his ten beam acwealde,
kept among ac }5a beam wseron swa ]?eh gehealdene on J^an digelen life, betwux 15
souls.°^ halge sawlen, 7 he for ]?y underfeng ]3aere beam getel beo
anfealden, for Jian ]?e J^a otSre him wseron gehealdene, ]:e J)urh ]5ses
deofles ehtnysse acwealde wseron. Hwset ]3a Jobes gebrotSre,
7 gesustren, ealle J^a \% hine ser cu'Sen, comen him to, 7 hine gefre-
frodan, 7 his mycel wundredan, 7 hi»i geofe geafen. Nseren gemette 20
on eallre eor'Se swa wlitige wifmsen swa wsei'on Jobes dohtren.
He so'Slice leofode sefter his swingle an hund gearen 7 feowertig
gearen, 7 geseh his bearne beam oS ]?a feorSe mseigSe. On eallen
his life heo leofode twa hund gearen 7 ehte 7 feowertig gearen.
He wses se fifte mann sefter Abrahanie ]7an hehfsedere. On J?an 25
time wses swytSe langsum lif on mancyiine. Gyf hwylc ge[fol.
145b]l3ered mann ]?as raca oferrsede, oSSe rseden gehere, }>onne
bidde ic ^ he )?as scyrtinge ne tsele. Him mseig his agen andgitt
siggen fullice beo ]3ysen; 7 eow laewedan mannen is J)iss genoh,
]5eh ge J?a deope digelnysse J)8er on ne cunnen. Hit gelamp J^uss 30
soSlice beo Jobe swa swa he sylf awrat, ac swa f)eh seo gastlice
getacnung ]?8ere gereccednysse belimp'S to Crzsies msenniscnysse 7If mis- to his gelatSunge, swa swa lartSeawes trahtnodan. Gyf ure senigenfortune befall t i , i i t ,
any of us, sum ungeiimp becume, po?^ne scule we beon gemyndige pysses
mindful of mseren weres, 7 getSyldige beon on ]7an J^wyrnyssen jse us se 35
man. ' iElmihtige on bessent, 7 habben mare care ure sawle }?one ]7sere
scortan gessel'Se j^e we sculen forlseten. Seo wuldor 7 wui'tSmynt
27 MS. oferrseSe.
CONCERNING ST. NEOT 129
"pan welwillendan Scyppende eallra his wundra 7 his weldseden, se
Ipe ana is God a on ecnysse. Amen.
XLII
OF SEINTE NEOTE.
ll/r^N Ipa leofeste, we wyllecS eow cySen bee sumen dsele emb
5 ]?yssen halgen, Ipe we todseig wurcSigeS, f eower geleafe Ipe
trumre seo ; for pan mancynn behofeS godcundre lare, f heo [fol.
146 a] purh Ipa, mugen to lifes wage becumen. Hit ssegS on ]7an it is said
halgen godspelle, f f liht on Godes gela'Sun[ge] na behydd beon light of
ne sceal, ac up asett ofer ]?an candelstafe, ^ ]?a J>e jjser in ga(5, must not be
10 mugen |)one leome geseon 7 on lihte beon. Swa eac ne mihte also st/Neot
Sanctus Neotus behydd beon ne bedigelod, ]?a J)a God hine hidden when
geupped habben wolde. He wses on juge'Se, Jjses Ipe bee secgetS, to have him
boclicre lare gesett, 7 to godcunden J^eawen becom, 7 georne smeade
]5a he andgitfull wses emb f ece lif, 7 hwu he stiSlucest her on life
15 for Gode libben mihte ; swa hit awriten is, f se weig is sticol 7
neare, Ipe to ]?an ecen life belimpS, 7 nan mann Ipser to ne becum'S,
bute ]3urh mycel geswync 7 forhsefednysse. Swa dyde Sanctus
Neotus, forhsefde hine sylfne fram gelustfullunge J^ysses lifes. Hewaes mantSwsere 7 milde ealle mannen 7 he dseighwamlice to his
20 Drihtene clypode sefter Dauides sange pnsa cwe'Sende, 'Drihten, Ipine
weges ic lufige, 7 Ipine se ic folgigen Jjsence. Do beo me sefter
J^inre mildheortnysse 7 tsec me j^ine rihtwisnysse.' So'Slice f ilea
gebed us is alefd, gyf we [fol. 146 b] wylleS inweardlice to Gode
clypigen 7 his mildheortnysse biddau. Hit sseigtS on gewritan, f it is written
25 pes halge were to Glsestingebyrig gecerred wsere on fancies ^Elfeges holy man
dagen bses halgen biscopes, 7 set him underfeng bone halge sacerdhad, Glastonbury
1 iivi m in the days
7 hme wel geheold, 7 pser under wel geoeah, 7 wses eallen mannen of St.
eadmod 7 lufigendlic, 7 his salmes 7 otSre gebedan he geornlice received
beeode dseiges 7 nihtes; 7 his gewune wses, f he wolde on dseig
30 gelomen his cneowe gebegen, 7 eac swylce on niht to pan
^Imihtigen Gode, swa se halge apostel Sanctus Bartholomews
dyde, hund siSen (on niht 7 eall swa oft on dseg). He gemunde
8 MS. gelaSun. After gelaSun, which ends the line, there is a stroke
which is used systematically throughout the MS. to denote a hypheit. na is
written on an erastire.
22 MS. Sodlice. 27 MS. gedeah.
K
130 EARLY ENGLISH HOMILIES
symle his synnen, j^e he on his iuge'Se gefremede, 7 Ipa geornlice
beweop 7 bereowsede, 7 otSre gode forbisnen geteowde. He geneos-
ode Eomeburh seofe siSen Criste to lofe 7 Seinte Petre, 7 J^sere
his synnen forgyfenysse underfeng. He wees on eallen Godes
He sought a beboden swy'Se fullfremed. Sohte ]?a weste stowe geond eall J^iss 5
to live in, land on to wunigene, 7 jja gemette he ]?urh Godes foresceawunge ;
God's pro'? sec is wsestdseles J^ysses landes, ten milen fram Petrocesstowe
found'^it in [foh 147 a] Ipa, me hatt 'Neotes stoca'; 7 he him Ipser wununge
part^nhis" getimbrode on swySe fsegeren stowe, 7 myrige WceterseacSes J)8sr
^" abuten standeS, 7 |?a synden swycSe wynsume of to ]?ycgene. pser 10
se Godes |)eowe Sanctus Neotws his lif adreah on myceh-e forhaefed-
nysse, ofer msen oSre modes 7 mseignes Jjeowwigende }?an, j^e hine to
J)eo\ve geceas, f wses Gode sylfen. Ne mseig nan mann fullice
gecySen, hwu stitSlice he his lif adreah ser his maessepreosthade ne
sefter. Ne giseingde he his lichame mid deorewurSen scrude, ne 15
he mid estmeten his innaS ne gefyllde. Mid ]?an pe he j^uss lange
gedrohtned hsefde on Ipsdve stowe, J^e we won ser fore sseden, pa
ongann se ungeseowenlice feond him togeanes andigen, swa him selc
The invisible god ofSincS. Ongann ba ssenden his settrige weepnen, f syndenemy sent
r t r cvhis poison- costnungeu, togeanes ]7an halgen were. Ac he |^one feond oierswao 20
which are ' mid rihten geleafen ]?urh Godes gescyldnysse. Him comen gelomen
against the ' to halige Godes sengles and hine gefrefreden 7 wel geherten, 7 hine
manoden, f he ne geswice [fol. 147 b] Godes word to bodigenne
ealle mannen oSS his lifes sende, 7 beheten him gewiss ^ ece lif, j^e
he nu mid myrhSe onwuneS. He dyde swa se sengel behead. 25
Bodede ealle mannen rihtne geleafe;
))an synfullen 7 )7an ]>q heora
synnen andetten wolden 7 sefre geswican, he behet Godes godnysse
7 his mildheortnysse, 7 j^ser toecan f ece lif;
]?a gode he manode,•f
It happened heo on heora godnysse Jjurhwunedan. Hit gelamp sume dseige,
the holy f se halge were on sernemorgen digellice ferde to his wseterseatSe, 7 30
to his pond ]58er his drohtnunge 7 his salmsanges on J)an wastere hnacodanand lost one , , i i . v. i j i j^ •
of his shoes, leomen adreah, swa his gewune wses. pa geherde he iseringe
ridenda menige. He pa hraedlice mid myceleu ofste fram psere
welle onette, nolde ;p his drohtnung senigen eorSlice msen cuS
wurde on his life bute pan anen, pe ofer eallen rixeS. Forleas pa 35
6 he has been inked over.
13 A large hole before geceas.
29 A large hole after on.
35 MS. wurSe] the bar is added in different inic and partly erased.
CONCEKNING ST. NEOT 131
on }?an fserelde his senne scoh, 7 o'Serne mid him to his gebedhuse
ham gebrohte. Mid ]3an pe he his salmes 7 his gebeden 7 rsedingan
embhydiglice smeade, pa becom him to gemynde [fol. 148 a] his
d^er scoh, -^ he hine on pan fgerelde foi'leas. Clypode pa him to
5 his ]5eign, 7 behead him ^ he him his sco gefeccen scolde. He J^a
wses his feeder bebodan gehersum, 7 hrsedlice ferde to j^sere welle,
7 ]33ere on ]?an wegge wunderlice wise gemette; f is ^ an fox, pe a fox, the
, ^ T 1 11 1 IT most cun-is geapest ealra deora, pser arn geond dunen 7 denen wundernce ning of all
beseonde mid egen hider 7 Jjider, 7 faeringe becom to Jjeere stowe, came to'the
10 Jjsere se halge were his fet getSwoh, 7 J^one scoh gelgehte, 7 setfaren tiie'^hoiy
*^^
Jjohte. pa beseh j^ser, to se arfaeste Drihten 7 nolde, f his J^eowe hisfe^f,^^
on swa medemlice J^ingen geunrotsed wsere. Gessende J^a slsep on ^^g g^^g^
J»one fox, swa f he his lif alet, habbende J^a J^wanges of J»an sco on
his fracede mu'Se. Se J^eign pa ]3ser to geteignde 7 ]?one sco genam
15 7 ]5an halge gebrohte, 7 him cydde eall hwset j^ser gelumpen wses.
He pa, se halge, J^ses mycele wundrode, 7 behead ]jan ]:eigne on j^ses
Hselendes name, •6 he hit nauen ne cydde ser his lifes sende. On At that
, . , T 1 . time Alfredban time wses ^Elfred king, 7 to ban halgen gelomen com emb his wasMng,and
, ° often camesawle bearfe. He hine [fol. 148 b] eac breade manega worden to the saint
^ • 1 r-• -nnii' i ii Concerning
20 7 him to cwaea mid lorewitegunge, Jiala, pu king, niycel scealt pu the needs of
]?oligen on ]?yssen life, on )5an towearden time ; swa mycele angsum-
nysse ]?u gebiden scealt, f nan msennisc tunge hit eall asecgen ne
mseig. Nu, leof beam, geher me, gyf pn. wylt, y J^ine heorte to
mine rsede gecerre. Gewit eallinge fram pinre unrihtwisnysse, 7
25 jsine synnen mid selmessen ales, 7 mid tearen adigole, 7 gebring
J)ine lac to Eomeburh, Martinum J^an pape, pe nu wealt Engliscre
scole.' Se king Alfred dyde ]?a swa se halge hine behead, 7 his
beboden georne hlyste, 7 he him feala foressede mid forewitegunge,
swa him sySSen aneode. Se halge eft c\fde3^ o'Sre wordan, ' Ic
30 nylle pe bedigeligen, gode king, f me toweard is forneh se dseig
mines for'Ssi'Ses, j^one ic gernde simble mid ealre heorte. Ac ic 'isay
secge get, f sefter minen for'Ssi'Se ]3U feale |)oligen scealt, 7 fram after my
Deniscre J^eode pu aflemed byst of })inen cynerice, 7 ]?ine ceempen 7 shalt suifer
heretogen pe fram gewitecS 7 tostsencte by'S ; swa hit on Drihtenes driven from
35 ]3rowunge awriten is ]?aet, [fol. 149 a] "}5one se herde aflemed 7 dombythe
ofslagen by'S, ]:onne bycS ]?a seep ealle tostaenete." Ac jsonne ]7e.p|o*pfe.'
ealre angsumest byS on ]?ine mode, ge'Seenc pu min, 7 ic pe
17 MS. aend e] There is a small hole hetzveen the d aiid the e, not sgndue
as in Wulker (Anglia III, p. 104 fF.).
K 2
13.2 EARLY ENGLISH HOMILIES
The in-
flrmity ofthe saintincreased,and on thelast day hegave up hisspirit withjoy-
The wordswere all tobe fulfilled
which thesaint fore-
told concern-ing the king
The womansaid to theking, ' Turnthe cakes, sothat they donot buni.'
gescilde on Drihtenes name/ pa se king J'as word geherde, ]?a
forhtode lie ]7earle swy'Se, 7 his bletsunge ated, 7 aweig gewende.
Him aneode syStSen swa 8anctus Neot»s him foressede. Dses
halgen untrumnysse weox pa. fram dsege to dseige, 7 Ipa, on ]9an
ytemesten dseige his handbreden up to heofone astrehte, 7 raid 5
blisse his gast asende, 7 to reste gewende. SoSlice engles togeanes
his sawle comen, 7 heo gelaedden mid mycelen gefean to heofo[n]rices
myrhSe. His leorningcnihtes J^a bebyrigden his lie mid mycelen
wurtSmynte innen J^gere cirice, Ipe he sylf on ser gesette. peer
becom pa on J^sere hwile mycel swetnysse stsene, swylc hit call 10
gestreawod wsere on psere stowe mid wynsume blostmen 7 wyrt-
gemangum;
]?ger warden eac feale untrume gehselde imm mistlicen
brocen ]7urh Godes mihten 7 ]?8es halgen geearuunge. 7 eft binnen
seofen gearen his ban up ge[fol. 149b]numen wuicSen 7 on oSie
stowe mid wurdmynte aleigd, neh J^an altere, 7 Jjser eft wearS mycel 15
swotnysse stsenc geworden on piBve styrunge. Hwset ! J?a word
ealle gefyllede beon scolden, pe se halge foressede beo p&n kinge.
Com J^a Gu'Srum, se haeSene king, mid his wselreowen here serest on
eastdeele Sexlandes, 7 ]?fer feala manne ofsloh. Sume eac fleames
cepten, 7 sume on hand eodan. pa ^Elfred king, pe we ser embe 20
spsecon, f ofaxode, f se here swa sti'Slic wass, 7 swa neh Engle-
lande, he sone forfyrht fleames cepte, 7 his csempen ealle forlet, 7
his hertogen, 7 eali his Jjeode, madmes 7 madmfaten, 7 his life
g«bearh. Ferde ]3a lutigende geond heges 7 weges, geond wudes
7 feldes, swa f he ]?urh Godes wissunge gesund becom to -^cSeling- 25
ege, 7 on suraes swanes huse his hleow gernde, 7 eac swylce him 7his yfele wife georne herde. Hit gelamp sume dseige, f J^ses swanes
wif hsette hire ofen, 7 se king j?8er-big sset hleowwinde hine beo j^an
fyre, }?an heowen nyten[fo]. 150 a]de, f he king wsere. pa wear's
f yfele wif faeringe astyrod, 7 cwas^ to j^an kinge eorre mode, 30
' Wsend p\x pa. hlafes, f heo ne forbeornen, for pan ic geseo dseig-
hwamlic-e, f J^u mycel sete eart.' He wses sone gehersum pan
yfele wife, for ]?an pe he nede scolde. He ]?a, se gode king, mid
mycelre angsumnysse 7 siccetunge to his Drihtene clypode, his
mildse biddende. Hwset ! ]?a abuten him aneode ealswa se halge 35
him foressede on ser, 7 mare earfoSe he adreah, ]5one we nu areccen
35 MS, bute] abuten is Wiilke/s emendation.
CONCERNING ST. NEOT 133
niugen, ac he wearS eft forrac5e gefrefrod jjurh Ipone halgen The king
Neoten. He com to him anes nihtes on swefne swy?5e brihte forted by
scinende, 7 him to cwae^, ' Eala, Jju king, hwaet wylt ])u. to mede Neot.
gesyllen fjan Ipe pe fram J^yssen une'Snyssen alyse'5.' He wear's
5 afyrht on swefne fserlice swytSe, 7 })eh ]?an halgen geandswerode,
' Eala, leof/ he cwae^, ' hwset mgeig ic syllen ? Ic earn ealles godes
bensemed 7 mines kynerices.' Se halge him andswerode, ' Ic earn
Neotus, ]?in freond, 7 ic nu blissige mid heofene Kinge. Gehyht
nu on his mihte, j^onne [fol. 150 b] becumst J)u sefter Eastern to
10 j^inen seSele, 7 'pe togeanes cumS Ipin todraefed here, 7 J^ines cymes
Jjearle faegenigeS. Ic pe toforen fare, J?u me sefter folge, 7 }?in folc
samod. Ic socSlice todrsefe ealle ]?ine wiSerwinnen, 7 J)one king, J^e
Ipe togeanes winS, to geleafen gebege.' Hit gelamp ]>a. call swa, 7GuSrum se hee'Sene king com to ^Ifrede J^an cristene kinge, mid Cuthrum,
15 freottene csempen, 7 friSes wilnode, 7 to fulhte feng, 7 he twelf king, came
dages sefter j^an her on lande wunede mid mycelre blisse, 7 sySSen and asked
gesund gewende mid his herelafe to his agenen earde mid ealre received
sibbe. pa weox yElfredes cynerice, 7 his word wide sprang, f he *^ '^°''
on godcunden gewriten wel gelsered wses, swa f he oferSeah
20 biscopes 7 meessepreostes 7 hehdiacones, 7 cristendom wel fieah on
j^an gode time. Eac is to wytene, f se king Alfred manega bee
]?urh Godes gast gedyhte; 7 binnen twam 7 twentig gearen his
cyneriees J^iss eorSHce lif forlet, 7 to psm ecen gewende, swa him
God geu?5e for his rihtwisnysse. Eala, msen pa leofe, pa wseron Tftose were
25 gode dages on f»an [fol. 151 a] gode time for cristenes folcas on°account• 1 , . 1 p 1 -KT • • 1 -L c of the merits
geearnunge, 7 rintwisra neaiodmanna. JNu is seignwanen neor 7 ofaOhristian
c 1 1 r r 1 J. •'V people andwop, 7 oreicwealm mycel lor folces synnen, 7 wsestmes, seigoer gea righteous
on wude gea on felde, ne synd swa gode, swa heo iu wseron, ac ®^ ^^^'
yfeleS swy^e call eorSe wsestme, 7 unrihtwisnysse mycele wexeS
30 wide geond wurlde, 7 sibbe tolysnysse 7 tselnysse, 7 se f'inc'S nu
wserrest 7 geapest, pe ocSerne mseig beswican, 7 his sehte hiwi of
anymen. Eac man swerecS man mare J?one he scolde, pj hit is
pe wyrse wide on eor'Se, 7 beo ]?an we mugen understanden, f hit is
neh domesdsege. Ne spare's nu se feeder j^an sune, ne nan mann
35 oSren, ac selc man winS ongean oSren, 7 Godes lage ne gemeS, swa
swa me scolde. Beo pan we mugen ongyten, f ]?i3s wurld is
aweigweard 7 swy'Se neh ]?an sende J^ysser wurlde. Eale ! gesselig
byS se pe hine sylfen on time gebyrege'S. Uten nu bidden georne
23 MS. 7 >iss e. 1.
134 EARLY ENGLISH HOMILIES
Seinte Neoten 7 o'Sre halgen, f heo ure ]?ingeres beon to pan
Heofon-kinge, f we nsefre ealles to yfelne time ne gebiden on
]?yssen earmen life, 7 f we moten sefter for'SsiSe to ecere reste
becumen.
XLIII
SERMO IN FESTIS SANCTH MARIE VIRGINIS. 5
[Fol. 151b]
Theevange- OE godspellere Lucas sseigtS on ]7yssen godspelle, f se Hselend
says that the com into sumen csestele, 7 sum wif hine underfeng into hire
came into a buse, psdve wses to name Martha. Sec beefde ane suster Ipe wees
stronghold, gensemd Maria. Seo wses sittende set ures Drihtenes Ibten, 7
whose^^nanf" blysts his worden. Ac Martba beswanc 7 bestuddede ]?a licham- 10
reclived*^* ^i^e behefSen. Seo stod 7 cwse^ to J^an Hselende, ' La, Drihten,
he"house. ^^^ 1^® ^^ gemynde, f min suster Isett me anen j^enigen 1 Seege
s^ter'clned ^^^^^ f ^^^ ^^ fylstc.' Se Hselend hire andswerede 7 cwdeff,
Mary, e Martha, Martha, \)u. eart bisig 7 gedrefd on feale Jjingan, ac
anlypig j^ing is behefe. Maria hsef'S gecoren f betste dsel, f hire 15
nsefre ne byS wi(5togan.' Sume ungelserede masnn wundrigeS,
hwset Yiss godspell belimpe to Tpsere eadigen Marien Cristes moder,
7 hwi man set hire p)enunge gersede J^iss godspell, ac us }?inc'S,
f hit rihtlice to hire gebyrecS, beo Ip&n pe [fol. 152 a] ure larSeawes
This strong- US doS to understandene. Des csestel, ]7sere ure Drihten in com, 20
which Our betacne'S rihtlice f synderlice unwsemme mseden Maria Cristes
rightly be- moder. For csestel is geclypod sum heh st^pel, pe bycS mid wealletokens the i, > y • c>c els' i •v-'Vspecially betiymed, swa f seigoer oore bewereo wio unwmen gewmne.
Manf, the"* Dyssen csestele is rihtlice wi'Smeten f synderlice mseden Marie
Christ° Cristes moder, for heo wses fsestlice betrymed mid mseigne 25
unwsemmes msege'Shades on lichame 7 on geSanca, swa swa mid
strangen csestelwealle, swa j3 hire nsefre ne mihte genelsecen nan
lichamlic galnysse, ne fortSen to hire ge'Sanca nan ungelefed
hseme'Se, 7 for J^an J^e msegeShad stranglice mseig wiSstanden
fjsere galnysse, f hit ne by'S ]?urh f oferswicSen, modignysse gelomen 30
gewinS pa infare, for ]7an wses eadmodnysse stepel on hire, 7 wal
pe afersetS ealle modignysse fram J^an msegeShade, 7 for Jjan pe
eadmodnysse wiSstant modignysse, f heo ne by'S ]7urh f oferswicSen,
galnysse gelomen gewinS ]?a infare, for J)an J)ses msegeShades weall
31 wal is written on an erasure and is indistinct.
THE FESTIVAL OF ST. MAUY 135
on hire, Ipe stranglice [fol. 152 b] aferrseS ealle galnysse fram
eadmodnyssen steple; 7 swa is msegeShades weall, 7 eadmodnysse
stepel 7 seig^er mid ocSren gestrangod, f on hire msege'Shade nsefre
ne mihte gefaestnigen modignysse, ne on hire eadmodnysse nan
5 besmitenysse. Ac sefre hire wses on eadmede msege'Shad, 7 clsene
eadmodnysse. Genyme we us f godspell to gevvittnysse hire Let us take
rasegeShades 7 hire eadmodnysse. Da ]?a se asngel hire cydde, f a witness of
heo csennen scolde Godes Sune, heo andswerede 7 acsode, 'Hwu andhumi^
sceal J^iss gewurSen, for ic ne cann naht of weres gemane 1' Gyf '
^'
10 genige msedene, J)e hsefde gemynt were to underfone, wsere gessed
f heo scolde sune geberen, ne ]?uhte hit hire sellic, ne heo axigen
nolde, ' Hwu sceal hit gewurSen, f ic sune gebide ?' Ac eacSe '
]?eos mihte axigen, ' Hwu sceal j^iss gewurSen, f ic sune habbe 1
'
For |7eh heo Josepe gehandfsest wsere, j^ehhwetSere he hsefde
15 anrgedlice on hire gemynte, f heo nsefre weres gemaennysse nolde
cunnen. Emb hire eadmodnysse we mugen eac secgen. Da pa, se The angel
aengel hire brohte gretinge fram heofone rice, [fol. 153 a] 7 greefings"^
gewiterede heo, hwu heo wees Jjan (Hselende) to moder gecoren, heavenly
7 ]?ehhwe'Sere gehealdene msegeShade and gebletsod ofer ealle anTto"™her
20 wifen, heo andswerede mid eadmodnysse, ' Ic eam Drihtenes J^enen.' been chosen
On oSre stowe heo cwas^, ' Drihten, beseh to minre eadmodnysse, saviour's
7 ])urh pset me sculen ealle meegtSen eadige tellen.' Eale hwu heh ™'>*'ii*^*'-
maeden Godes moder ! Hwset mihte beon herre 1 Eala hwueadmode moder Godes ]?inen ! Hwu mihte heo eadmodlucor
25 andswerigen 1 Sume nsemmeS ]?one caestel Magdalum, pe Maria
wses of Magdalenisc geclypod, 7 f becumcS wel to ]?yssere trahtnunge.
For Magdalus is ' stepel ' geclypod, 7 betacneS eadmodnysse. Here
he nis beo name gecycSed, ac is gessed ' sum ' caestel, 7 f nis na on
idel gedon. For ' sum ' csestel, f is ' sunderlic ' csestel, f woes f
30 mseden Maria. For J^eh manege o'Sre habben msege'Shades weall,
7 eadmodnyssen stepel, swa f heo maedene beon 7 eac eadmode,
]?ehhwe'Sere ne mugen heo gehealde ne maegeShade 7 niodres beon,
ne beam geberen, swa j^eos synderlice dyde, 7 for )?an heo is [fol.
153b] rihtlice geclypod 'sum' caestel, f is 'synderlic' csestel.
35 For heo waes synderlice moder 7 maeden, swa nan o(5er ne mihte.
ne nsefre ma ne maeig, 7 }?eh hit call gelumpe, f aenig haefde pa
ge'Sinc'Se, f heo mihte maeden beon 7 eac cildes moder. pehhwe'Sere
1 An erasure he/ore aferrseS.
10 MS. 7 wsere] 7 is in the margin.
136 EARLY ENGLISH HOMILIES
ne fullcum'S iisefre nan to Jjsere mser'Se, f heo }pone ilea sune
gebere, o'StSe segne his gelica. For )?an rihtlice heo is syndeiiice
The pate ge ilea csestel, baer ure Drihten in com. -6 geat, bser he inn com,tlirough
^
' J o J
which Our }; is hire ffftleafe. For burh -h, -fe heo baes sena^les worden gelefde,Lord came ^. ° y r^ r
i . i -^
is her faith, hit wearo fullfremod on hire;f ^ se sengel hire ssede. Ne for J^ses 5
Hselendes infare, nses se csestel hire msegeShades ne hire eadmod-
nyssen gewsemmed. For he is Hselend / naawerdend. pa awerde
J^ing he gehsel'S, 7 pa. gehale he gefsestne'S on strenctSe. His weorc
synden, swa swa his name sweigc5. Sum wif hine underfeng on
hire hus, J^sere wses Martha to name. Seo hsefde ane suster Ipe 10
These two wges geclypod Maria. Das twa gesustre, beo Jjan Ipe ure lar'Seawes
token the us [fol. 154 a] cyoeo, betacnigecS ])a twa lif, ]?e man laett on riht-
Martha the wisuysse. Martha -6 geswyncfulle lif be we one drohtnigeS, Marialife of toil Ml • r n -«r 1which we all ^ ece lif pe we to willnigLenJ. Martha swanc 7 becarcade to
the eternal geforSigene Ipan Haelende 7 his J^eowen pa, lichamlice behefSen. 15
we long for. Maria feestlice wunede abuten ]7an Haelende 7 hlyste his worden.
Seo studdede emb pa uterlice ]?ing, j^eos o'Ser j^a inweardlice J'ing
gemyndelice besceawode. Swa swa ure hlsefdige is synderlice ]?ses
Hselendes moder, swa byS eac synderlice on hire gehealdene, ]7a
weorc ]?8ere twegre lifen, pe J>as twa gesustre betacnige'S. On 20
nanre oSre nses Marthe studdinge on nanen time swa fullice
geforSed toweard Gode, 7 toweard his leomen, swa on ures
Drihtenes moder. Ne Marien besceawunge, ne hire hlystinge to
Godes worden, nses nsefre on nanre o'Sre swa fullice geforSed swa
Let us now on ure Drihtenes moder. Uten nu getrehtnigen Marthen weorc, 25
Martha's 7 syScSen Marien sceawunge, 7 swa f we hit pses [fol. 154 b] pe
then Mary's opeulucor mugeu understauden, trahtnigen we hwset o'Sre halgen
tion. wyrceS on Marthen wisen, 7 hwset J)eos, 7 hwset oSre halgen
behealdeS 7 hercnige'S on Marie wisen, 7 hwset j^eos. OtSre undei'-
foS sumne cume leoflice for pass Hselendes lufe, ac ]?eos nsenne 30
otSerne cume bute })one Hselend sylf, na synderlice on oSren
herbyrge, bute on hire agene innoSe. OSre bescryde'S sumne
bnacodne mid ateorigendlicen reafe, ac J^eos gelichamede Godes
ungeseowenlicne Sune mid clsenen 7 unbesmitenen lichame, pe
nsefre on ecnysse ne seareS, ne ne forrote'S, ac on unwsemme 35
JjurhwuneS. OtSre fedeS sumne hungrigne oScSe J?urstigne mid
14 MS. to willnig is added in the margin in different ink, and, probably
owing to the lack of space, the en has been omitted by the scribe.
THE FESTIVAL OF ST. MARY 137
uterlicen mete o'ScSe drsence, ac ]?eos na feorlucor bute of hire
agene breostes meolca fedde, 7 fostrode ]?one J)e is God 7 mann, ]?a
pa, he waes on msenniscen gecynde hungrig 7 J^urstig. And swa
swa we hit mugen scortlice beluean, ealla Jja six mildheortnysse
5 weorcas, pe God geopeneS on domesdaeige loc [fol. 155 a] hwsenne
he cwe'S'S, ' Eall f f ge dyden anen minre lassten, f ge dyden me ' All that ye
eylfen/ ealla pa, ilea heo dyde synderlice 7 furSerlucor ]7one senig of the least
oSer, na on senigen o'Sren lytlen, ac on J^an sylfen Godes Sunen. did unto
Swa swa leofne gyst heo hine husede 7 innlice herebyregode.
10 Donne he hnacod wses, heo hine bewreah mid lichame 7 mid reafe.
Donne he waes hungrig 7 Jjurstig, heo hine estlice gefylde mid hire
meolca. On his cildlicen unfernysse, heo hine baSede, 7 beSede,
7 smerede, 7 bser, 7 frefrede, 7 swaSede, 7 roccode, swa f man mseig
rihtlice beo hire secgen, ' Martha wses bisig 7 cearig emb ]5a
15 penxmge.' Da J?a he wses genumen 7 on rode gefestned, swa swa
on cwarterne gedon, ]?8er heo com, swa swa hit awriten is, * Big
jjses Hselendes rode stod Maria his moder.' Onmang ]7yssen Concerning
J^ingen heo wses bisig 7 gedrefd. Gedrefd heo wses, pa, ]3a heo Mary was^''
fleah into Egypte for Herode kinge, j^e hire Gild wolde fordon. trou'biedf'^
20 Gedrefd heo wses, |ja ]3a heo understod f f [fol. 1 55 b] Judeisce
folc wi'Ssette hire Sune to deacSe. ^t pa.11 sende heo wses inlice
gedrefod, 7 swa swa Symeon hire hwilen ser gewitegode, his siege
]7urheode hire sawle, )?a pa heo geseh hire swylcne Sune nymen,
binden 7 swingan, 7 bespseten his ansene, cynehelmigen hine mid
25 ]3ornen, earplsettigen, 7 on rode fsestnigen, sweltan 7 bebyrigen.
Beo hire man mgeg rihtlice secgen, ' Martha, Martha, )5u eart bisig
7 gedrefed on feala J^ingan.' Ne tweonige nane msen, f seo no man
gedrefde moder nolde beon gescild wiS )3sere (ge)drefednysse, 7 f that the
hire Sune, gyf him gewill wsere, hire gehulpe mid j^sere godcunden mother
30 strseng(Se pe heo on him wyste, pe betacneS Marie Magdalene, protected
Dset betacne(5 f Martha bemsende to Jjan Hselende, f heo nsefde sorrow^ mid
fultum of hire suster to |3an lichamlicen geswynce, J)iss is Marthe ^ouid^hefp"
dsel. Ac hwa mseig, swa wurSlice swa hit gebyrede, gereccen^f^j^^*^
hwu herigendlice is on ]7sere eadigen Cristes moder Marien dsel, strength.
35 [fol. 156 a]'f ^ se Hselend herede? SySSen hit is swa swa we
sseden, 7 betere })one we sseden on Jjses Hselendes moder, Marthan
geswyncfulle wica, j^e se Hselend naht ne herode, ac ]?ehhwe'Sere he
12 beSede] Kluge unnecessarily alters to beddede {A. S. Lesebuch, S. 71 ff.).
28 gedrefednysse] the ge is written in different ink.
138 EAELY ENGLISH HOMILIES
hit na ne tselde. Hwylc wses on hire f dael pe Maria geceas, Ipe
ure Drihten herede 7 cwae^ f hit selest wsere, 7 heo eac eadig, for
Lohowgreat hit iisefre hire ne wurde benumen. Eala hwu mycel swotnysse
sweetness in W0es mid Ipsare eadige cwen, Ipa, pa. se Halge Gast on hire becom,
-woman 7 J^ses hecsten mihte heo bescadewode, swa f heo of pan ilcan 5
Holy Ghost Halgen Gaste wearcS bearneacninde. Hwset wanode hire of Godescame o er.
.yyjgg^Qjmg^ p^ ^g^ jjjjjg ]jjj.g lutede eall Godes wisedom, 7 God sylf
on hire innocSe timbrede him sylfen msennisc lichame. Se apostel
Paulus cwse^, ' On Griste synd beclysede Godes mihten 7 his
wisedom, 7 ealle j^a hord wittes 7 wisedomes,' 7 Crist on Marien, 10
7 swa is Godes mihte 7 his wisedom 7 ealle pa, hord wittes 7 wise-
domes on Marien. Deos sset wel J?an Haelende set [fol. 156 b] foten
7 set heafde hlystinde his worden. Heo understod ealle Jja word
j^sere senglen, 7 pss^ve herdan, 7 pssre tungelwitegan, 7 eac for'Sen
]38es sylfen Hselendes, 7 heold gemyndelice on hire heorte. Naefre 15
ser ne sefter, nan oSer swa forSlice ne gesmsehte, hwu swote is ure
Drihten. Heo wses wel beo Jises witegan cwide ]7urhdr3enct mid
Jjsere welle Godes huse, 7 of ]?an streamen his esten hire wses wel
In her was gescsenct, f nses nan wunder, for innen hire wses se rihte spryng
spring of the pdBve lifes welle, |?8er of flow's eall seo fullfremednysse ]?8ere twegre 20
lifen pe Ave embe specaS. Emb feala j^ing heo wses swa swa
Martha bisig 7 cearig. Anlypig ]3ing hire wses este 7 gemynde
swa swa Marian, for an j^ing is beheflic, pa feala ping hire byS
wiStogene, f an hire is belsefd, for ]7an we secgeS f heo synderlice
fullforSede Marthen geswyncfulle wica, 7 synderlice heo gehealt 25
f seleste Marien dsel. Ac hire is Marthe dsel benumen, for heo nis
na [fol. 157 a] Iseng bisig to fostrigen hire Sune swa swa cilde, nu
him J^enigeS senglena werod swa swa Hlaforde. Nu ne carcaS heo
to befleon Herodes ehtnysse into Egypte mid hire Cilde, for he is
gestogan into heofone, 7 Herodes is beflogen his ansyne into helle 30
l^eostre. Nu nis heo namare gedrefd for Jjsere Judean ehtnysse
toweard hire Sune, for ealle J^ing him synd underSeodde. Nesoulen namare ]?a Judees hire Sune swingan ne cwellen, for he is
arisen of deaSe, 7 ne swelt naefre ma. HeonenforS nsefS se deaS
She is nsenne styde on him. Duss hire is Marthen geswyncfulle lif eall 35
above the setbroigden, 7 to hire freome hire is Marie deel belsefd,;^ hire naefre
she sees her ne byS benumen, for heo is up ahafen ofer senglene werod, 7 eall
dwells in hire wille hire is geforSed on godnysse, for heo gesihS hire Sune
•with Him. eall ealswa he is, neb wiS nebb, 7 wuneS on ecere blisse mid him.
THE FESTIVAL OF ST. MARY 139
Diss is f seleste dael f hit wsefre ne byS hir[e] wicStogeu, |)8es God grant
daeles us geunne God J^urli hire ]?ingunge f we beon dselnymende her inter"^
]?urh his mildheortnysse. [fol. 157 b] We wylle'S eow nu (bi) maybepar-ji 11 -Li,'!.'!! takers of thesum dsel gereccen emben hyre neamagen pe hire besibbe wsej-on. best part.
5 Anna 7 Emeria wseron gesustre. Of Emeria wses geboren Elisa-
beth, Johannes moder j^ses fulhteres. Of Anna wees geboren
Maria Cristea moder, 7 ]7a pa hire were Joachim wses forSfaren, J^a
genam Anna sefter Moyses se otSerne were, Ipe wses gensemd
Cleophas. Of ]?an heo hsefde an o'Sre dohter, seo wees eac geneemd
10 Maria sefter J^sere aerre dohter, ]?as man cleopeS Maria Cleophe, for
heo wses his dohter. Da beweddede Cleophas Josephe his broSre Then
Marian |7ges Hselendes moder, Ipe wses his steopdohter, 7 his agene betrothed
dohter Marisen he geaf Alpheon, of |)£ere wses geboren Jacob se mother of
Isesse, 7 se o'Ser Joseph. Des Jacob waes geclypod Jacobus to his
15 Alphei, for he wses Alphees sune. Daget sefter Cleophas dea'Se, Joseph.
Anna sefter j^sere.lage genam ]3one ]?ridde were, j^an wses to name
Salomas, of him [fol. 158 a] heo hsefde pa Jiridde dohter, 7 pa
heo gensemden eac Marien, for Jjsere deorewui'Snysse of psere
forme dohter, 7 for ]7an pe se sengel brohte fjone name. Seo wses
20 bewedded Zebedeo, of |5sere wseron geborene Jacob se mycele,
7 Johannes se godspellere. Maria ]:ses leesse Jacobes moder,
7 Maria ]?ses mare Jacobes moder, 7 Johannes J^ses godspelleres.
7 Maria seo Magdalenissce sohten urne Drihten mid smerigeles
inne his pvnge, ]7a pa he bebyriged wses.
XLIV
25 [FRAGMENT.]
\T7E rsedeS on bocan f Nabugodonosor geheregode Jerusalem, Weread
7 genam f Judeisce folc pe he ]?ser fand, 7 Isedde heo to his chadnezzar
burh Babilone, 7 dyde heo J^sere on }?eowte hundseofentig wintre, Jerusalem
7 l^ahwile pe heo peer wunedan, heo geswican heora lofsangen 7 people to^
30 heora blissen. Ac j^a ]:a, ]?a sixtig wintre agane wseren, J?a com fnd enslaved
Darius king, and gewann j^a ceastre Babilonie, 7 freode f Judeissce sevMity'^
folc swa swa God wolde, 7 ofsloh ponne kyng pe he Jjsere fand. y^^^^-
Sum[e] [fol. 158 b] ]?8es folcas ]?a gecerden to heora earde Jerusalem,
1 liir is writien hi the margin with insertion sign between byS and wiStogen.
5 ilfS. OfEme|meria.
26 geheregode] The ge is icritten in smaller letters and in different ink.
31 Darius is ivritten in different inJc on an erasure.
33 MS. sum] out of -place in the line above the last on thefolio.
140 EARLY ENGLISH HOMILIES
Afterseventyyearsanotherking, called
Cyrus, let
the Jewishpeople re-
turn to
Jerusalem.
7 sume J>aget J)ser bseften belsefden, ])a blissodan |?a pa, to heora
earde comen, ac seo blisse uses na fullfremod for heora wifen
7 cilden 7 siblingan j^e Jiaget wseron on Babilonie belsefde. Ac pa.
pa. hundseofontig geare wseron fullice aganO; ]?a com sum otSer king
Cyrus gensemned, 7 let faren ham to Jerusalem f Judeisce folc, pe 5
]?8er belsefd wseron, 7 J)a p& heo togsedere comen, ]7a wses heora
blisse fullfremod. pas hundseofentig gearen betacnigecS J?a seofon
elden Jjysses lifes, fram j^an time pe Adam of Paradis ascofen wses,
OS'S pa. geendunge ]?ysses middeneardes, 7 swa swa Dariws king
on pan sixtuge'Sen wintre alesde f folc, 7 ssende to heora earde 10
senne dsel l^ses folcas, swa ure Drihten on Jjaer sixten elde heregode
helle, 7 alesde mancynn, 7 gebrohte sume to heofone-rices blisse,
7 sume get here anbideS oScSet seo seofo'Se elde agan beo. For
ponne we cumeS to fullfremedre [fol. 159 a] blisse mid sawlen
7 mid lichamen, seo elde pe we nu lytle ser embe speecon, is geteald 15
beo seofon ]5usende (gearen), pe agane scule beon ser ]?es middeneard
gesendige, swa swa hit awriten is. Mann ssegcS f fram Jian time
pe serest Adam gescapen wses, oSSe Cristes tocyme, wseron agane
fif jjusend 7 fif hundred 7 fif 7 twentig geare, swa swa writen segges.
XLV
It is saidthat sin is
nothing : if
that is true,it is strangethat Godcondemnsmen for athing whichis naught.
Man is theauthor ofsill, and thedevil is theinstigator.
[THE OLD ENGLISH HONORIUS.] 20
C<UM mann sseig'S f synne nis nan ]5ing, 7 gyf f sot5 is, ponne is
^hit wunder, f God fordemS J^a msenn for J5a J^inge pe naht nis,
7 gyf synne is senig l?ing, J^owne geworhte God hit, for he geworhte
ealle ping, 7 gyf f soS is, ponne fordemtS he eft mid uurihte pSL
msenn pe doS f ^ he sylf gescojD. Of Gode synden ealle ping, 25
7 ealle he geworhte heo gode, 7 for ]?an we understandeS f synne
nis nan ping on antimbre, for selc antimber is god, ac yfel ngef c5
nan antimber, 7 for j^an hit nis naht. Hwa is wyrhte J>aere synne 1
Mann is wyrhte ]?ere synne, 7 deofol tyhtere. [fol. 159 b] Is hit
hefigteme ]?ing f man synegige 1 An lytel synne, ]?one man heo 30
lisefS gedon, beo his gewittscipe, heo is mare Jjone call middeneard,
7 eall f sefre senig man da's to synne, eall hit gewsent ure Drihtene
to wurSmynie, 7 for ]?an ne maeig nan mann betellen, f on eallen
Godes gesceaften beo aht, bute God. Hwu? Nis mauslege 7 for-
19 swa swa writen segges is written in red ink in capitals.
THE OLD ENGLISH HONORIUS 141
leger yfel 1 Sume sitJe bytS manslege god, swa hit wses pa. ]?a sometimes
DauiA sloh Goliam, 7 Judith Holofernem. Ac ponne bytS manslsege right, as it
yfel, J)onne man hine de'S beo his agene gewille unscellice, 7 David slew/. , • 1 J- J" 1 •!. /• /^ 1 •11 Goliatli.andforleger is on eelcen time synne, lor hit nis naetre Gode gewill, ne judith Hoio-
5 beo his heese gedon. SycS'Sen God geworhte J?a gode 7 J)a yfele,^™^®'
7 hit is gewriten f God ne hatetS nan Jjsere jjingen pe he geworhte,
hwu sculen we understanden f God lufet5 pa gode 7 hataS pa.
yfele ? God lufeS ealle pa ping pe he geworhte, ac he ne gebringcS
beo na ealla on anre wununga. Swa swa se litigere pe lu[fol.
10 160 aJfetS selces heowes lit, ac naht ealla gelice, 7 aelc lit he fsestnetS
on swylcen styde swa J^ser to berist, swa detS ure Drihten beo Jjan
raannen of ]?yssen middenearde, 7 for J?an man saeigS f he lufetS ]5a
pa. he bring'S into his rice, 7 hataS J)a pa. he bescufS into belle.
Hwset is agen eyre 1 Hwset is frigdom to geceosan god oScSe yfel 1 Wliat is free
15 pone frigdom hsefde mann on neorxenewange, ac nu is se fridom
geSeowtod, for se mann ne cann nan god, bate God ]?urh his geofe
him taece. Ne |7aget ne mseig he hit geforSigen, bute God him
fylste Jjserto. Hwset is beo |3an mannen pe forwurpeS ^ wurld,
7 gewaendeS heora lif to drohtnunga for heora synnen, 7 j^serto
20 nymecS heow 7 gewaeden, 7 binnen lyttlen fyrste leggeS J?a adun,
7 gewur'SetS eft wyrse Jjone heo ser weeron 1 Manega synden pe
beginnetS god to donne, 7 eft hit forlsetet?, 7 gecerrecS to ]5an yfele.
Of swylce mannen is gewriten f heo grasmigeS God. On swylcen
[fol. 160 b] wisen (J^egne'S) se deofol ure Drihtene. Hwu ]?egne(S
25 he him 1 For he nolde beon mid uren Drihtene on wuldre mid
wele 7 mid blisse buten geswynce, J>a geaf God him ane wica
f he naefre ne bycS (ge)swyncleas, for he is smiS, 7 his heor?5 is seo
gedrefodnysse, 7 seo tyntrega. pa hameres 7 }3a beliges synden }?a
costninga, ]5a tangen synden ehteres, ]5a fielen 7 ])a sagen synd
30 jjaera manna tungen, pe wyrceS hatunge betweonen heora emcristene,
7 bli'Selice specatS yfel. purh swylcne smi'5 7 Jjurh swylce tol,
geclsensa'S ure Drihten |;aere halgena sawlen, ac of ]?an yfela
mannen God sylf nymS J?a wraece. Hwy synden (]7a) ly'Sere maen why are
swa welige on wurlde, 7 habbeS of heore wille genoh, 7 ]3a gode prosperous"
35 maenn habbe'S swa feola erm'Sen 7 byrstes eelces godes 1 Eall f is and why*' '
for |?an gode mannen, f heo (a)scunigen 7 lytel tellen 7 unwur'S of men°have so
]3an wele pe J)a yfela maen bycS of swa swySe asadede, 7 f>a gode mfseries?
maenn synden byrstige 7 gediefde 7 unfere, pe laeste heo toswy'Se
blissoden on heora lichames haele, 7 [fol. 161 a] on heora wuild-
142 EAllT.Y ENGLISH HOMILIES
welen, 7 gyf heo hwset lytles habbe'S gegylt, 7 gedon ongean Godesr
wille, f beo gecleensod 7 forgeofen Iparh. J^eere drohtnunge, 7 heo
Again, why by'S gewulderbegede for heora J5olemodnysse. Hwy is eft f sum]s It txi3.tj onegood man god mann beefo on wurlde senoffe welen 7 sebte, 7 lichames hsele,has wealth ° iv>j? ^ J.andawicked 7 sum yfel mann hsefo ermoe 7 nsefte 7 unhgeloe 1 For ban hseto 5.man miseiy -r\-i ^ ^and sick- ure Drihten getyoed pan gode mannen wele 7 sebte, f heo mugen
on nytt beteon f God pe heom is leof, 7 God heom sceaweS beo
J?an, f sy'S'Sen )?a ateorigendlice J^ing byS swa behefe 7 leofe to
brucane, wel swy'Se mycele betere 7 fremfullre by'S pa, heofonlice
welen, pe naefre ne forealdige'S, ac sefre jpurhwunigecS on godnysse, 10
7 for ]?an God gyfS j^an gode mannen mihte, f heo gefor'Sigen f god
f heo beginneS, serest for heom sylfen, 7 sy'SSen for oSren Godes
l^eowen, f heo heom helpen, swa wel swa heo mugen, 7 eft for f)an
f heo geletten pa lySere maenn, f heom ne onhagige ofer ))an goden
to yfeligen [fol. 161 b] eall f heo wolden, 7 heo habbe'5 heora hsele, 15
pe Iseste oSre gode magnn beon unrote for heora unfernysse, ac fheo beon bliSe for heora heele. 7 eft l^sere byS sume yfele msenn,
pe byS swySe byrstige 7 unfere, for ]3an f heo understanden beo
]?an, ^ bitere bycS pa saregan pe heo sculen on belle on ecnysse
"Why is it geSrowigen, for heora unmihte. Hwu is ^ ^ manig yfel mann 20
bad man leofe'S lange, 7 manig god mann sone swelt, 7 eft sum god mann
time and leofeS lange, 7 sum lySer mann lytle hwile 1 God Isett libben )3a
man soon yfele mseun for Jjan f ]?a gode beon ]5urh heom gefandode, o'6Se fheo heo becSseucen 7 gecerrea of heora hindernysse, 7 bute heo
gecerren, heora pine wur(5 pa mare. 7 J)a gode msenn swelte'S 25
raSe, for J^an pe God nele f heo Iseng drohtnigen on ]?an swicolan
middenearde, ac habben pa reste, 7 |?a blisse pe heo habbecS geearnod.
7 eft sume ]?a gode habbeS lang lif, for ]3an ]?e heora earninga ehS
selce dseige mid [fol. 162 a] godnyssen, 7 for ]?an f J^a yfela msenn
scolden nymen forbisne set heom of goden |?eawen, 7 gecerren fram 30
heora unSeawen. 7 eft sume arlease msenn sone swelte'S, f heo sone
habben-f f heo sefter eodan, 7 eac for Jsan -p sume ]5a gecorene J)e
sume dsele dwelige'S, beon )?urh heora dea'S afyrhte 7 gemanede to
Are the men Godes ]3enunga pe heo forelcodan. Synden ]3a msenn gesselige ]3e
have no nabbeS on Jiyssen wurlde nane erm'Se 1 Ac ]3a syndon eremingas 35
in this 7 ungesselige, pe on eallra ednysse libbeS heora lif, 7 habbeS eallworld ?
heora gewill, for heo by'5 swa swotlice gefostrede to beornen
stranglice on helle fyre. Ac eadige byS fia J^a habbeS on Jjyssen
wurlde mycelne wane 7 erm^e, 7 is mycel sefter of heore wille, for
THE OLD ENGLISH HONORIUS 143
Jjurh swylcere swingle heo byS gela'Sede to Godes rice, swa swa
hit is gewriten, ' God swingS selcne sune ]?e he gem's 7 lufe'S.' pa
arlease msenn J^eh heo hab[fol. 162b]ben on J^ysser wurlde sum The wicked
dsel heora gewilles, j^ehhweSere heo byS unmihtige, 7 ne by'S heo are power-
5 nsefre teonlease. 7 J3a gecorene Ipeh heo habben set sumen ssele never free
earfocSnysse on |5an middenearde, j^ehhwe'Sere heo habbe'S mycele jng, but the
mihte of Gode, 7 heom getitt mycel geSing'Se. Do me f to under- much^hefp^
standene. Yfele msenn nabbe'S nane mihte, for j^an ])e God is^^^^^ " '
heom gram, heo ne mugen willnigen nanes godes, ac yfel heo
10 gewillnige'S, 7 -p heo mugen don, 7 we habbeS beteald f yfel nis
nan ]?ing, 7 for J^an heo ne mugen nan J^ing, for heo ne mugen
buten yfel. Heo ne byS nsefre teonlease, for heo by'S geteontregeS
mid hindre ge'Sanca, 7 heo by'S sefre on mycelan ege, f mann heo
nyme oSSe slea, oS'Se heora sehte heom benyme, ac gode maenn
15 habbeS mycele mihte of Gode, for heo habbeS Ipa geofe set Gode, fheo wylleS god don, 7 wel mugen, 7 nelleS nan yfel dou. pa habbetS
mycele mede [fol. 163 a] for heo habbeS blisse for Ipseve sicornysse
Godes rice. Get ic ]?e wylle an o(5er seggen, f nsefre ne sceal yfele
mannen na god getidan, ne gode mannen nan yfel. Hwy ssegst pu
20 swa 1 Ne byS yfele msenn welige on middenearde, 7 fsegere, 7spedige of sehte, 7 of fsegere gebytlen, 7 of fsegere wifen, 7 of
deorewurSe reafen 1 / Ip-a, gode msenn byS bereafode, 7 geswungene,
7 acwelmode on hungre 7 on cele. Deh hit Ipjnee mannen, f Although it
arlease msenn habben wele on |?yssen wurlde, heo byS ]?ehhwe'5ere men that
25 swa swa )?a fissces ]>e habbeS mycele blisse, ponne heo gegripeS are prosper-
f ses, 7 ne by'S na ]?aget gewserre ]?ses angles pe |?ser inne sticaS, worid.never-
7 heo beswictS to dea'Se. Eall swa pa rice msenn for ]3an estlice are fiS; thi
meten 7 for ]5a gode drsencen, heo sculen beon gefyllde mid rejoke^hen
biternyssen, swa swa wses se rice mann on helle pe f godspell bai'fand^re^
30 gemunS, 7 for ]3sere fsegere wifmanna lufen heo sculen drigen the hook°^
brynstanes stsenc on helle, 7 for J)sere [fol. 163 b] scrude fseger-*^^^'"®^°"
nysse, heo byS bewsefde mid tale 7 mid scande, 7 for ]3an orfe, 7 for
}5an gebytlen, heo habbeS weoremes 7 hellepinen. Ac pa gode
msenn pe habbeS pine on |3yssen middenearde, for pan cwarterne, 735 for pa hseftungan, heo sculen habben pa heofenlice selen, 7 for ]5a
swinglen, heo gebideS frofre 7 blisse.
26 na is ivritteii in the margin.
144 EAELY ENGLISH HOMILIES
XLVI
[THE OLD ENGLISH HONORIUS.]
Why did TTWY aras ure Drihten (of deatSe) J^ses formeste dsejes J^aere
rise from the -*--- wuca 1 FoT he woldc tone forwordene middeneard eft arserendead on the
.
-^
.
first clay of on Jjan ylcan dseije, ])& he serst 5etimbrod wses. Hware wicode he
{])&) feowertij dajes sefter his seriste ] Swa swa we jelefetS, he 5
wunede on ]?3ere eortSlicen neorxenewanje mid Helian 7 Enoche, 7]?a ]5a mid him arisen of deacSe. Hwylce wlite hsefde he sefter Ipan
seriste ? Beo seofenfealden brihtere J>onne sunne. On (h)wylcen
heowe 5ese5en hine his leorningcnihtes gefter his seriste 1 On Ipan
ylcan, ]?e heo ser weeren bewune hine to 3eseone. Com [fol. 1 64 a] he 10
How often to heom 5escrydd 1 He jenam reaf of pan leofte. Hwu oft 8eteo(w)de
appear to he hine his singran 1 Twelf sicSen ; "bses formesten dseises hisHisdis-
.' °
.*. ,cipies? He seristes he wajs seteowod eahte sioen. ^rest he com to Josepe, bserappearedtwelve bser he wses on cwarterne for ures Drihtenes lichame, be he hsefdetimes, eight '., . jr,v -xt'iitimes on the bebyrijed, swa swa pa ^ewriten us cyoeo, pe JNichodemws us 15
wrohte. -^t J^an oSre sitJe he com to seiute Marian, his moder,
swa swa Sedulie us sse5'S. ^t j^an |?ridden siSe, he com to seinte
Marian Magdalene, swa swa Marcus us cu6S. ^t ]7an feorSan
sit5e, he com to ]7an twam Marian, j^ser ])ser hi 5ecerden fram pan
]7ruwe, swa swa Matheus us ssei3'S. ^t ]>an fifte si'Se, he com to 20
saoicte Jacobe, swa swa sancte Paulus bercS jewitnesse ; for he hsefde
forhaten, j^set he nolde metes abiten fram J?an Fridseije, ]je he
jepined wses, ser }?onne he of deaSe arisen wsere, f he hine 5ese5e on
life, ^t ))an sixten sicSe, he com to sancte Petre, swa swa Lycas
awrat on his godspelle ; for he wses uurot for J^sere forsacunge, f 25
he hsefde Crist forsacan, 7 wses toscyled fraw J^sere apostlene
jeferrseddene [fol. 164 b] 7 Jjurhwunede on wope. JEt Tpan
seofo'Sen siSe, he com to ]?an twam leorniwgcnihten, ]?e eoden to
Emmaus, swa swa se sylfe Lycas eft sette on 5ewrite. JEt Ipan
eahtecSe siSe, he com to heom ealle belochene gate, ]7ser Jjser heo 30
wgeren togsedere on sefen, swa swa Johannes us cySS on his Rewrite.
^t ]?an ni3e'Sen si'Sen, Ipa Ipa Thomas grapode his wundeu. JEt
Ipan teoSe siSe he com to heom set ]?sere see Tiberiadis, ^t j^an
sendeleofte sicSe, on Galilea dune. JEt J?an twelfte sit5e, he com to
11 MS. seteode] the w inserted above the line ietiveen the e and o, obviously
a scribal error.
25 awrat] the a is written in the margin and has been inked over.
THE OLD ENGLISH HONOKIUS 145
J^an sendeleofonan apostlen, ]33er J^ser heo saeten togsedere, J^a ]}a he
tsekle heora un3eleafsumiiesse. Hwy sseijS se godspellere, f lie why does
Line serest seteowde Marien Magdalene 1 Da godspelles wseren list say that
mid swytSe mycelen wisdome 7 scele jewritene, 7 heo nolden ]3ser appeared to
5 on writen nan f'ing, bute f f wses heom eallen en's. Steah he ane Magdalen ?
into heofene ? Ealle, |)a ]?a of deaSe arsered wseren, astujen mid
him. On hwylcen heowe steah he up 1 On J^an heowe, Ipe he
haefde beforan his Jjrowunge, he steah up otS ]?a wolcnen, 7 J^a Jja
he com bufen Jjan wolcnen, Tpa. jenam he swylc heow swylc he
10 [fol. 165 a] hsefde on pan munte Thabor. Hwy ne steah he to Why did He
heofene, sone swa he arisan waes of deatSe 1 For Jsrim J^ingan. to Heaven
Daet sereste |?ing, for ]?an Ipe ]?a apostles scolden witen sicerlice, f he He rose fromj?i'^i?T_ !• 1 1 ' •
-Ithe dead ?
arisen wses 01 deaoe ; tor heo 5ese3an hine etan 7 drincan mid
heom. Dset otSer j^ing wses, for fian he wolde sefter feowertij da5en
15 stijen to heofene, f he cydde mid J)an, f ealle, f)a Ipe jefylletS j^a
ten bebodan of jjsere se, beo Jjsere feower godspellere lare, J)a sculen
sefter him to heofene. f j^ridde is•f
•p cristene folc sceal stijen to
heofene binnen feowertij dajen sefter Jjser pine, pe heo J^olijeS
under Antecriste.
XLVII20 [ON THE LORD'S PRAYER.]VTE becymtS nan mann to Godes rice, buten he sy afondod; for No man shall
-^~ pi ne sceole we na biddan f God ure ne afandige, ac we sceole k°in|dom*of
biddan f God us gescylde, f we ne abreotSen on psere fandunge. he haSenDeofol mot selces mannes afandian, hweSer he aht sy, oSSe naht •
^^^^^'
25 hweSer he God mid inneweardre heorte lufise, pe he mid heowungefare. Swa swa mann afandacS gold [fol. 165 b] on fyre, swaafandaS God J^ses mannes mod on mistlice fandunje, hwetSer he
anrsede sy. 36^ioh wel wat God, hu hit 5etime'S on fisere fandunge;
, ac peah hweSere se man nafe'S nane mycele jej^ingtSe, buten he
30 afandod sy. purh j^a fandunge he sceal 1 jej^eon, jif he ]3an Through
costnunjen wiSstant. 5^^ he fealle, he eft arise, f is jif he agylte, flourish if he
he hit jeome jebete, 7 sy cSSen jeswice ; for ]?i ne byS nan hot naht, the temp^a-
buten ]38er beo ^eswiconesse. Se man pe wyle ^elomlice syngian,*^°"^"
7 3elomlice beten, he gremecS God; 7 swa he swy'Ser synget?, swa
35 he deofle jeweldre byS, 7 hine jjonne God forlset, 7 he feeiS swa
28 anrsede] the se is alteredfrom e. 30 J)an] the n is alteredfrom r.
33 syngian] the y is alteredfrom u.
L
146 EARLY ENGLISH HOMILIES
him deofel wisseS, swa swa tobrocen scip on sae, pe swa fsertS swa
hit se wind todrifS. Se gode man swa he swySer afandod bycS,
swa he rottere bycS, 7 near Gode, oScSet he mid fulre 3e'Sinc'Se faretS
7 se yfele swa he oftei* on jjsere
The goodman, themore he is
tried, the .
more cheer- of J^isse hie to pan ecan hie.
be, and the fandunge abryS, swa he forcucSre by(5, 7 deofle near, otSSet he faertS 5
God. of pjsse life to }?an ecen wite, 5if he ser 5eswicen nolde ]5a ]?a he
mihte 7 moste. For Ipi anbideS God ofte J?es yfeles [foh 166 a]
mannes, 7 Iset him fyrst, f he his mandsede 5eswice, 7 his mod to
Gode 5ecyrre ser his sende, 5if he wile, ^li he nele, ]?set he beo
butan aelcere ladunge swiSe rihtlice to deofles hande asceofen.
For ]?i is nu selre cristene mannan, Jjset heo mid earfoSnesse 7 mid
^eswince 5eearnian f ece rice 7 ]7a ecan blisse mid 3ode 7 mid
eallen his haljen, ]?onne he mid softnesse 7 mid yfele lusten
jeearnian Jja ece tintreje mid deofle on helle wite aa.
10
The angeltook St. Johnand broughthim to Para-dise.
There is
there neitherfrost, norsnow, norhail, norrain, butthere is thewell of life.
Paradise is
above in theEast of thisworld, thereit is nevernight, butperpetualday. .
XLVIII[THE PHOENIX HOMILY.] 15
^AJUCTUS Johannes jeseh ofer garseg swylc hit an land wsere.
pa jenam hine se sengel 7 3ebrohte hine to neorxeuewange.
Neorxenewange nis naSer ne on heofene ne on eor'Se. Seo hoc
saej^ f Noes flod wses feowrtig fedmen heh ofer J)a hegesta dunen
pe on middenearde synden, 7 neorxenewang is feowrti5 fedme herre 20
J?one Noes flod wses, 7 hit hangetS betwonen heofon^ 7 eorSen
wunderlice, swa hit se Eallwealdend jescop, 7 hit is eall [fol. 166 b]
efenlang 7 efenbrad, Nis psere natSer ne dene ne dune. Ne J^sere
ne byS ne forst ne snaw ne hagel ne reign, ac j^ser is fons uite, f is
lifes welle. ponwe Kalendas Januarii inn gacS, pomie flowtS seo 25
welle swa fsejere 7 swa smoltlice 7 na deoppere, ]3one mann mseij
3ew8eten his finger on forewarde, ofer eall f land. 7 swa jelice
selce monSe ane suSe, ponne se monS inn Gum's, seo welle ongintS
flowen; 7 Jjser is se fsegere wudeholt pe is jenemmed Radion
saltus;
]?ser is selc treow swa liht swa bolt 7 swa heh, ^ nan eortSlic 30
mann ne jeseh swa heh, ne seggen ne cann hwilces cynnes heo
synden. Ne fealleS pddv nsefre leaf of, ac heo byS singrene, wliti^
7 wynsum, welena unrim. Neorxenewauge is upprihte on easte-
wearde J>isse wurlde. Nis psdv ne hete ne hunger ; ne ]5aer niht
nefre ne bytS, ac simble daei^. Sunne peer scineS seofen siSe 35
5 MS. fandunde byS] the reading fandunge abrytS isfrom Camb. MS.19 ssejS] the se is altered from e.
THE PHOENIX HOMILY 147
brihtlycor Jjone on J^issen earde. pser wunetS on Godes sengles
unrim mid })an halgen sawlen otSS do[fol. 167a]mes daeij. pser Therein
wunetS on an fugel fseser Fenix gehaten, lie is mycel 7 msere swa beautifulbird, c3.116
d
se Mihti3e hine jescop, he is hlaford ofer eall fugel cynn. Ulcere Phoenix.
5 wuca ane si(5e se f8e3ere fugel hine ba'SetS on psere life(s) welle; 7 he bathes
Tponne flihS se fugel 7 5esett uppe f hegeste trow on5ean Jjsere the weU of
haten sunne. ponne Bain's he swa sunne leome 7 he gliteneS swilc
he gyldene seo. His fecSeren synden sengles feSeren gelice, his
breost 7 bile brihte scinecS, faejere 7 fage. Feawe synden swylce.
10 Hwat ! his eagene twa setSele synden swa claene swa cristal 7 swa
scire swa suneleome. His fet synden blodreade be5en, 7 se bile
hwit. Hwset ! se fsegre fugel flihcS of his earde, se pe is fsejere
Fenix 5ehaten. powne wunetS he witodlice on Egiptelande fiftene
wucan feste togaedere. powne cumetS him to, swa swa to heora
15 kinge fageninde swySe, eall f fugel cinn 7 fsejere jegreteS ealle
Fenix, writi5eS 7 singeS ealle abuten him, aelc [fol. 167 b] on his
wisen, ealle hine heri3e(S. powne ferS f folc feorrene swytSe,
wafijetS 7 wundrige'S, wylcumi^ecS Fenix. Hal beo pu Fenix ! fugele Hail
f8e5erest ! feorren pn come, pu glitenest swa read gold, ealra most beauti-
20 fugela king, Fenix gehaten. pomie wyreceS heo of wexe 7 writeS thou art
Fenix, 7 metetS hine f8e3ere psev se madme stant. ponne fagenegeS afar < Thou
]38ere fugeles ealle faegere 7 fage, feale togaedere fealleS to foten, pure gold,
Fenix gretecS. His stemne is swa briht swa heme, 7 his sweora birds^^
swylce smete gold, 7 his forebreost fae3ere 3eheowed, swylce
25 marmelstan maere scinnes, 7 him on read heow rudeS on Jjan
hrynge gold felle jelic gliteneS Fenix. ponne faerS eft se fugel
faejere to his earde emb fiftene wucan, 7 fugeles mani5e ealle him
abuten efne ferden ufene 7 nySene, 7 on aelce healfe, oSSet heo
nehi3e'S neorxenewange. paer inn 3efaer'S Fenix, fugele fae5erest,
30 7 eall oSer fugel cinn to heora earden 5ewaende(S. Nu S8ei3(5
[fol. 168 a] her Sanetus Joha«?^es soSen worden, swa se wyrhte cann,
f aefre binnen an J)usend wintren J^ynceS Fenix, f he forealdod Every thou-
seo;3egadered togaedere ofer eall Paradis pa deorwurcSe boges 7 the Phoenix
heapeS tosamne, 7 })urh Godes mihte 7 Jjaere sunne leome, se heap has grown
35 byS onaeled; 7 ponne fealleS Fenix on middan f micele fyr, 7 wurS faiik into the
forbaerned eall to duste. ponwe on j^an J)riddan dae3e ariseS se great fire and
fae3ere fugel Fenix of deaSe, 7 byS eft ed3ung 7 faercS to psere lifes dust™ut onthe third
14 MS. swa swa to I to. 29 MS. nehiset. day he rises
„_ , n ,7 /» , , , ,from death.
37 edjungj thejinal e lias been erased.
L 2
l48 EAELY ENGLISH HOMILIES
welle, 7 ba'Sa'S hine pssv inne, 7 him wexecS on feSeren swa fsejere
swa heo aefre fsejerest wseren. puss he deS sefre binne J^usend
wintren. He hine forbaerntS 7 eft ed5ung upp ariseS, 7 nsefS he
naenne jemaca, 7 nan mann ne wat, hweSer hit is pe karKugel, \)e
cwenefugel, bute God ane. pes halge fugel is Fenix jehaten, wliti5 5
7 wynsiim, swa hine God 5escop. 7 )7uss he sceal drigen Drihtenes
wille, se pe is on heofone heh 7 halij, ealra kiuge King. Crist us
jenerije f we on wynne wunijen mote mid pan pe leofecS 7 rixeS
a bute sende. Amen.
XLIX[THE ANNUNCIATION OP ST. MARY.] 10
[Fol. 168 b]
There was a OUM sewfest Godcs ]3eign wses gehaten Zacharias, his gebedde
pious ser- wses gecegd Elizabeth, peos Elizabeth waes on hyre elide
called beam echnynde. To ]?yssere huse becom seo eadige Maria,
and his wife and grette hyre magan Elizabeth. Da mid ]7am pe J^set wif
Elizabeth, gehyrde J>ses msedenes gretynge, pa blissode j^set cild Johannes 15
bfessed Mary on his moder innotSe, 7 seo moder wear's afylled mid pan
greeted her Halegan Gaste, 7 heo clipede to Marian mid micelre stemne, 7
EHzabeth!'^ cwseS, ' pu eart gebletsod betwux wifum, 7 gebletsod is se westm
Jjines innotSes. Hu jetimode me Jjset mines Drihtenes modor com
to me 1 Efne mid Jjam J^e seo stemn J?inre gretinge swegde on 20
minum earum, ]7a blissode min cild on minum innoSe [7 hoppode]
The child ongean his Drihten, pe J)u byrst on J?inum innoSe.' Ac J^set cild ne
yet greet his mihte J)a gyt [fol. 169 a] mid wordum his Helend gretan, ac he
with words, gegrette hine mid blissegende mode. Heo cweeS, ' Eadig eart f)u,
greeted Him Maria, for Jjan pe pn gelyfdest j^an wordum pe pe fram Gode 25
M mfndJ gebodade wseron, 7 hit byS gefremmed swa swa hit gecydd wses.'
Da sang Maria );8errihte ]3one lofsang pe we singatS on Godes
cyrecan, set selcum sefensange. ' Magnificat anima raea Z^omiwujn ',
7 forS 06 ende. f is, ' min sawl msersaS Drihten, and min gast
blissatS on minum halwendan Gode. For pan pe he geseah j^a 30
eadmodnisse his J?inene. Efne nu for p^ ealle maegSa mancynnes
18 cwseS] the se is altered from a.
21 7 hoppode] In MS. Vesp, there is an erasure, 7 hoppode is from
Camh. MS.22 Ac is written below the line.
25 J)an] the n is alteredfrom m. 27 MS. singat.
SHKOVE SUNDAY 149
hatatS me eadige, 7 gesselige, 7 Godes mildheortnys is fram mseg'Se
to maggSe ofer Ipa, Ipe hine ondrada'5. He gefremode micele mihte
on his streng?5e, 7 tostencte pa modigen.'
[Fol. 169 b] [SHROVE SUNDAY.]5 OE Hselend cwae^ on his godspelle, ' Ic earn weig, 7 so^fsestnysse,
7 lif.' Se mann ]3e nan ping ne cann pses ecen lihtes, he is The man who
blind; ac [gyjfhe gelefS on }jone Heelend, ponne sitt he witS ]3one thing of the
weig. Gyf he nele bidden J^ses ecan lihtes, he sitt ponne blind beo fight is
J>an weige unbiddende. Se pe rihtlice gelefS on Crist, 7 geornlice he believes
10 bitt his sawle onlihtinge, he sitt beo ]?an weige biddende. Swa hwa g'^vJ'our he
swa gecnawS J^a blindnysse his modes, clypige he mid inweardre ^ay^^Kheheorte, swa swa se blinde clypode, pe big sume weige sset pser se
^jav'for the
Hselend fortSferde. He cw*^, ' Hselend Dauides Beam, gemiltse^^'^^u^^hlfnl
min.' Seo msenige pe eode beforen ]?an Hselende cidden J7an blinde, ^5^.^® 7^^'
15 7 heten f he stille wsere. Seo geferraedden getacne'S unlustes 7 prayer.
lehtres pe us hefegige'S, 7 ure heorte ofsittetS, f we ne mugen us swa
geornlice gebidden, swa us behofede. Hit gelimptS gelomlice, J»one
se mann
7 gyf] the f only is visible, as an ink-blot has effaced the other letters.