Upload
others
View
6
Download
0
Embed Size (px)
Citation preview
www.formacionsanitaria.com www.e-analgesia.com
ENA-
352
EN
E 20
10
EditoresB. ArcosR. BoschC. Del PozoJ.L. MartínezJ. Sánchez-CarpenaG. Sempere
URGENCIAS 2010H.U. Dr. Peset, Valencia
UR
GE
NC
IAS
201
0Todos los recursos para la Formación Continuada del Colectivo Médico
Urgencias 2010H.U. Dr. Peset,Valencia
EDITORESB.ArcosR. BoschC. Del PozoJ.L. MartínezJ. Sánchez-CarpenaG. Sempere
Cualquier forma de reproducción, distribución, comunicación pública o transformación de estaobra solo puede ser realizada con la autorización de sus titulares, salvo excepción prevista porla ley. Diríjase a CEDRO (Centro Español de Derechos Reprográficos, www.cedro.org) si necesita fotocopiar o escanear algún fragmento de esta obra
© 2009 ErgonC/ Arboleda 1. 28221 Majadahonda (Madrid)Pza. Josep Pallach 12. 08035 Barcelona
ISBN 978-84-8473-801-5Depósito Legal: ???
Arcos Rodríguez, Begoña. Médico Adjunto. Unidad de Urgencias. Hospital UniversitarioDoctor Peset.Valencia.
Badía Picazo, Carmen. Médico Adjunto. Unidad de Neurología. Hospital Marina Salud.Denia.
Balanzá Chancosa, Reyes. Médico Adjunto. Servicio de Obstetricia y Ginecología. HospitalUniversitario Doctor Peset.Valencia.
Baello Monge, Pascual.Médico Adjunto. Servicio de Cardiología. Hospital General de Castellón.
Bosch Puchades, Rosario. Médico Adjunto. Unidad de Urgencias. Hospital UniversitarioDoctor Peset.Valencia.
Carbonell Soriano, Manuel. Médico Adjunto. Unidad de Urgencias. Hospital UniversitarioDoctor Peset.Valencia.
Carro García,Victoria. Médico Adjunto. Unidad de Urgencias. Hospital Universitario DoctorPeset.Valencia.
Díaz Ricos, José.Médico Adjunto. Unidad de Hospitalización Domiciliaria. Hospital UniversitarioDoctor Peset.Valencia.
Gabaldón Martínez, Cristina. Médico Adjunto. Unidad de Urgencias. Hospital General deAlmansa.
García López,Ulpiano. Médico Adjunto. Unidad de Urgencias. Hospital General de Almansa.
García Malpartida, Katherine. Médico Adjunto. Servicio de Endocrinología. HospitalUniversitario Doctor Peset.Valencia.
Garijo Gómez, Emilio. Coordinador Unidad Médica de Corta Estancia y Unidad deHospitalización Domiciliaria. Hospital Universitario Doctor Peset.Valencia.
Gutiérrez Arias, Luis.Médico Adjunto. Servicio de Oftalmología. Hospital Universitario DoctorPeset.Valencia.
Hernández Comes,Genoveva. Médico Adjunto. Unidad de Urgencias. Hospital UniversitarioDoctor Peset.Valencia.
Herrera Medina, Isabel. Médico Adjunto. Unidad de Urgencias. Hospital 9 de Octubre.Valencia.
Huerta Panach, Consuelo. Médico Adjunto. Unidad de Urgencias. Hospital UniversitarioDoctor Peset.Valencia.
Illa Gómez, María Dolores. Médico Adjunto. Unidad Médica de Corta Estancia. HospitalUniversitario Doctor Peset.Valencia.
Jordán Lluch, Marta. Médico Adjunto. Servicio de Medicina Interna. Hospital Marina Salud.Denia.
ÍNDICE DE AUTORES
ÍNDICE DE AUTORES
López Grima, María Luisa. Médico Adjunto. Unidad de Urgencias. Hospital UniversitarioDoctor Peset.Valencia.
Martínez Gimeno, José Luis. Médico Adjunto. Unidad Médica de Corta Estancia. HospitalUniversitario Doctor Peset.Valencia.
Mompó Romero, Luis. Médico Adjunto. Servicio de O.R.L. Hospital Universitario DoctorPeset.Valencia.
Millán Soria, Javier. Jefe de la Unidad de Urgencias. Hospital Lluís Alcanyís. Xátiva-
Pérez Ductor, Cristina. Médico Adjunto. Unidad de Urgencias. Hospital Universitario DoctorPeset.Valencia.
Pons Fuster, Jesús. Médico Coordinador CICU. Valencia.
Pozo Vegas, Carlos del. Médico Adjunto. Unidad de Urgencias. Hospital Universitario DoctorPeset.Valencia.
Ramón Real, Enrique. Médico Adjunto. Unidad de Hospitalización Domiciliaria. HospitalUniversitario Doctor Peset.Valencia.
Roselló Navarro, María Dolores. Médico Adjunto. Unidad Médica de Corta Estancia.Hospital Universitario Doctor Peset.Valencia.
Rubio Ramón, Mónica. Médico Adjunto. Unidad de Urgencias. Complejo hospitalario LaMancha Centro. Ciudad Real.
Salvador Montero, Belén. Médico Adjunto. Unidad de Urgencias. Hospital UniversitarioDoctor Peset.Valencia.
Salvo Marco, Eva. Médico Adjunto. Unidad de Urgencias. Hospital Universitario Doctor Peset.Valencia.
Sánchez Carpena, Juan. Jefe de la Unidad de Urgencias. Hospital Universitario Doctor Peset.Valencia.
Sánchez Pérez-Iñigo, Iñigo. Médico Adjunto. Unidad de Urgencias. Hospital UniversitarioDoctor Peset.Valencia.
Sempere Montes, Gonzalo. Médico Adjunto. Unidad Médica de Corta Estancia. HospitalUniversitario Doctor Peset.Valencia.
Valero Domenech,Amparo. Médico Adjunto. Unidad Médica de Corta Estancia. HospitalUniversitario Doctor Peset.Valencia.
Zaballos Bon, Josefina. Médico Adjunto. Unidad Médica de Corta Estancia. HospitalUniversitario Doctor Peset.Valencia.
a. añoAAA aneurisma aorta ascendenteAAS aspirinaACCP American College of Clinical PharmacyACO anticoagulación oralACTH hormona adrenocorticotropaACTP angioplastia coronaria transluminal
percutáneaACV accidente vascular cerebralAD aurícula derechaADVP adicción a drogas por vía parenteral.AE anticoncepción de emergenciaAg antígenoAI aurícula izquierdaAINE antiinflamatorio no esteroideoAIT: accidente isquémico transitorioALT alanin amino transferasaAMS arteria mesentérica superiorAntec antecedentes Ao aortaARA antagonista del receptor de angiotensina ASC área de superficie corporalATB antibióticoA-V arteriovenosaAV auriculoventricularBAL lavado broncoalveolarBAS aspirado bronquialBAV bloqueo auriculoventricularBAVC bloqueo auriculoventricular completoB-bloq betabloqueantesBCRDHH bloqueo completo de rama derecha del
haz de HissBCRIHH bloqueo completo de rama izquierda del
haz de HissBGN bacilos gram negativosBGP bacilos gram positivosBHE barrera hematoencefálicaBIRDHH bloqueo incompleto rama derecha HazHissBIRIHH bloqueo incompleto rama izquierda HazHissBNP péptido natriuréticoBQ bioquímicaBTS British Thoracic SocietyBUN nitrógeno ureico en sangre CA-MRSA stafilococo Aureus meticilin resistente
adquirido en la comunidadCAD cetoacidosis diabéticaCDAC cirugía de derivación aorto-coronariaCH concentrado de HematíesCh-P Child -Pugh
CI Cardiopatía IsquémicaCIA comunicacón interauricularCIC cardiopatía isquémica crónicaCID coagulacón intravascular diseminadaCir cirugíaCIV comunicación intrventricularCK creatincinasa ver CPKCK-MB creatincinasa fracción MBClK cloruro potásicoCMP comisurotomía mitral percutáneaCMV citomegalovirusCN cólico nefríticoCPK creatin Fosfo KinasaCPRE colangiopancreatografía retrógrada
endoscópicaCTPH colangiografía percutánea transparieto-
hepáticaCU colitis ulcerosaCV cardioversiónCx circunflejaD – D dímero DD diagnósticoDAV dispositivo de acceso venosodd diagnóstico diferencialDM Diabetes Mellitusdmáx dosis máximaDPN disnea paroxística nocturnaDTS diámetro telesistólicoEAMS embolia arteria mesentérica superiorEAo estenosis aórticaEAP edema agudo de pulmónEC enfermedad de CrohnE-D Ehler DanlosEDA endoscopia digestiva altaEE embarazo ectópicoEEF estudio electrofisiológicoEEG elecroencefalogramaEEI esfínter esofágico inferiorEI endocarditis infecciosaEICH enfermedad injerto contra huespedEII enfermedad inflamatoria intestinalEIVN endocarditis infecciosa sobre válvula nativaELISA Enzyme Linked Inmunoabsorvent AssayEM estenosis mitralEMG electromiogramaEnf: enfermedadEP estenosis pulmonarEPAP presión espiratoria EPI enfermedad pulmonar intersticialEPOC enfermedad pulmonar obstructiva crónicaET estenosis tricuspídea
ABREVIATURAS
ETB etambutolETE ecografía transesofágicaETEV enfermedad tromboembólica venosaETS enfermedad de transmisión sexual.ETT ecografía transtorácica.EVP endocarditis sobre válvula protésicaexp exploraciónFA fibrilación auricularFa fosfatasa alcalinaFc frecuencia cardíacaFE fracción de eyecciónFEV volumen espiratorio forzadoFEVI fracción de eyección del ventrículo
izquierdoFID fosa iliaca derechaFiO2 fracción inspirada de oxígenoFR fiebre reumáticaFr frecuencia respiratoriaG V/Q gammagrafia ventilación/perfusiónGAB gasometría arterial basalGC gasto cardiacoGCS Glasgow Coma Scale (escala del coma
de Glasgow)GEA gastroenterocolitis agudaGP glutation peroxidasaGSA gasometría arterialGSV gasometría venosaHAART High Active Antirretrovital TherapyHBP hipertrofia benigna de próstataHBPM heparina de bajo peso molecularHC hemocultivosHDA hemorragia digestiva altaHDB hemorragia digestiva bajaHG hemogramaHNF heparina no fraccionada.HSA hemorragia subaracnoidea HTA hipertensión arterialHTC hipertension cranealHTIC hipertensión intracranealHto hematocritoHTP hipertensión pulmonarHVI hipertrofia ventrículo izquierdoHVS virus herpes simpleIA insuficiencia aórtica IAM infarto agudo de miocardioIAMCEST infarto agudo de miocardio con
elevación del segmento STIC insuficiencia cardícaICC insuficiencia cardiaca congestivaIECA inhibidor del enzima conversor de
angiotensina IM insuficiencia mitralim intramuscular
IMNO Isquemia mesentérica no oclusivaINH isoniazidaINR International normalized ratioIOT intubación orotraquealIP Inhibidores de la proteasaIPAP presión inspiratoria positiva en vía aéreaIR insuficiencia renalIRA insuficiencia renal agudaIRC insuficiencia renal crónicaIT insuficiencia tricuspídeaITU Infección del tracto urinarioiv. intravenosoIVI insuficiencia ventricular izquierdaIY ingurgitación yugularLCR líquido cefalorraquídeoLDH lactico deshidrogenasaLES lupus eritematoso sistémicoLMC línea medio-clavicularLOE lesión ocupante de espacioLS Líquido sinovialMAC complejo Mycobactrium aviumMAV malformación arterio venosaMBA meningitis bacteriana agudaµg microgramosMCHO miocardiopatia hipertrófica obstructivaMMII miembros inferioresMMSS miembros superioresMP marcapasosMTCF MetacarpofalángicaMVA meningitis viral aguda NET nutrición enteral totalNIHSS National Institute of Heath StrokeNNRTIs Inhibidores de la transcriptasa inversaNPT nutrición parenteral totalNRP neumococo resistente a penicilinaNTA necrosis tubular agudaNTIA necrosis túbulo-intersticial agudaNT-ProBNP fragmento NT Terminal BNPNTX neumotorax PA posteroanteriorPAAF punción aspirativa con aguja finaPAM presión arterial mediaPAN panarteritis nodosaPAPS presión arterial pulmonar sistólicaPat PatologíaPBE peritonitis bacteriana espontáneaPCI intervención coronaria percutáneaPCO2 presión parcial de CO2 PCR proteina C ReactivaPEEP Presión positiva al final de la espiración.PEF pico máximo flujo espiratorioPFC plasma fresco congeladoPIC presión intracraneal
ABREVIATURAS
PL punción lumbarPMN polimorfonuclearesPNA pielonefritis agudaPTT púrpura trombótica-trombocitopénicaPVC Presión venosa centralPVM Prolapso valvular mitral PVY presión venosa yugularPZ PiracinamidaQT quimioterapiaRAM reacción adversa medicamentosaRAO Retención aguda de orinaRGE reflujo gastroesofágicoRMN resonancia nuclear magnéticaROT reflejos osteotendinososrpm respiraciones por minutoRT radioterapiart-PA activador tisular del plaminógeno no
recombinableRVS resistencias vascularesRX radiografíaS sensibilidadSARM Staphiloccocus aureus meticilin resistentesc subcutáneoSCA sdr coronario agudoSCACEST síndrome coronario agudo con elevación
del segmento ST SCASEST síndrome coronario agudo sin elevación
del segmento ST.Sdr síndromeSDRA síndrome de distress respiratorio agudoSeg segundoSEPAR sociedad española patología respiratoria SF suero fisiológicoSG suero glucosadoSIADH secreción inadecuada de hormona
antidiuréticasl sublingualSNC sistema nervioso centralSNG sonda nasogástricaSOFA Sequential Organ Faillure AssesmentSPR Streptoccocus penicilin resistenteSRIS síndrome de respuesta inflamatoria
sistémicaSVCS síndrome de vena cava superior
TAC tomografía axial computarizadaTAD tensión arterial diastólicaTAM tensión arterial mediaTAS tensión arterial sistólicaTBC tuberculosisTCE traumatismo craneoencefálico.TEP tromboembolismo pulmonarTIPS Transjugular Intrahepatic Portosystemic
ShuntTn I troponina ITRAV taquicardia por reentrada auriculoventri-
cularTRNAV taquicardia por reentrada en el nodo
auriculoventricularTS taquicardia sinusalTSA troncos supraaórticosTto tratamientoTTP tiempo parcial tromboplastinaTTPA Tiempo de tromboplastina parcial
activadaTV taquicardia ventricularTVA toracoscopia videoasistida TVE volumen tidal espirado.TVM Trombosis venosa mesentéricaTVP trombosis venosa profundaU unidadesUCE unidad corta estanciaUCI Unidad de cuidados intensivosUIV urografía intravenosaVCM volumen corpuscular medioVD ventrículo derechoVEB virus Epstein-BaarVHB virus de hepatitis BVHD virus de hepatitis deltaVHS virus herpes simpleVI ventrículo izquierdoVIH virus inmunodeficiencia humanaVMK ventimaskVMNI ventilación mecánica no invasivavo vía oralVPN valor predictivo negativoVPPB vértigo posicional paroxístico benignovr vía rectalVVZ virus varicela zoster
7ABREVIATURAS
ÍNDICE
Prólogo. Dr.Tormo Calandín . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .1Introducción. Dr. Sánchez Carpena . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .3
SECCIÓN I: EMERGENCIAS EN PATOLOGÍA CARDIOVASCULAR 1. Soporte vital avanzado. B.Arcos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .52. Control urgente de la vía aérea. B.Arcos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .93. Secuencia de intubación rápida. M. Rubio . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .124. Bradiarritmias. P. Baello . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .155. Taquiarritmias. P. Baello . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .176. Fibrilación auricular. P. Baello . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .227. Marcapasos disfuncionante. M. Rubio . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .248. Insuficiencia cardíaca aguda. A.Valero . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .289. Síncope. A.Valero . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .3410. Shock. B.Arcos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .3911. Urgencias aórticas. G. Hernández . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .4412. Trombosis venosa profunda. F. Zaballos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .5013. Urgencias y emergencias hipertensivas. G. Hernández . . . . . . . . . . . . . . . . . . .5314. Cardiopatía isquémica. A.Valero . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .5615. Manejo del paciente con valvulopatía. C. del Pozo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .6316. Isquemia arterial aguda. F. Zaballos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .78
SECCIÓN II: EMERGENCIAS EN NEUMOLOGÍA17. Exacerbación de la EPOC. E. Salvo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .8118. Asma bronquial. B. Salvador . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .8519. Tromboembolismo pulmonar. B. Salvador . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .8920. Derrame pleural. J.L Martínez . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .9321. Neumotórax. B. Salvador . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .9722. Hemoptisis. B. Salvador . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .10123. Ventilación no invasiva en la insuficiencia respiratoria aguda. G. Sempere . .103
SECCION III: ENFERMEDADES INFECCIOSAS24. Meningitis y encefalitis. M. Jordán . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .10825. Neumonía adquirida en la comunidad. M.D. Illa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .11426. Endocarditis. M.D. Illa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .116
27. Infecciones del tracto urinario. M.L. López . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .11728. Sepsis. C. Huerta . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .12129. Infección de partes blandas. M.L. López . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .12430. Tuberculosis. M. Jordán . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .13031. Fiebre y rash. M. Jordán . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .13532. Infecciones oportunistas en el paciente VIH. M. Jordán . . . . . . . . . . . . . . . . . .14033. Medidas de aislamiento. Indicaciones y tipos. I. Herrera . . . . . . . . . . . . . . . . .145
SECCIÓN IV: EMERGENCIAS EN NEUROLOGÍA34. Manejo urgente del ictus. C. Badía . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .14935. Crisis convulsiva y estatus epiléptico. F. Zaballos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .15336. Traumatismo craneoencefálico. U. García . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .15537. Manejo del paciente en coma. M.D. Illa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .15938. Síndrome confusional agudo. M.D. Illa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .16239. Cefaleas y algias craneales. C. Badía . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .16540. Hemorragia subaracnoidea. C. Badía . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .17041. Temblor. Enfermedad de Parkinson y otros parkinsonismos. J. Millán . . . . .17242. Síndrome de Guillain-Barré. C. Badía . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .17543. Miastenia gravis. C. Gabaldón . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .17644. Lesiones medulares. J. Pons . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .178
SECCIÓN V: EMERGENCIAS DEL APARATO DIGESTIVO45. Rotura esofágica. J.L. Martínez . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .18046. Hemorragia digestiva alta. M.L. López . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .18247. Hemorragia digestiva baja. V. Carro . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .18848. Obstrucción intestinal. J.L. Martínez . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .19149. Diverticulitis aguda. J.L. Martínez . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .19450. Isquemia mesentérica aguda (ISQMA). E. Salvo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .19651. Apendicitis aguda. C. Huerta . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .19852. Diarrea aguda y crónica. V. Carro . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .20053. Enfermedad inflamatoria crónica intestinal. C. Huerta . . . . . . . . . . . . . . . . . .20354. Urgencias proctológicas o anorrectales. C. Huerta . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .20755. Manejo urgente del paciente ictérico. V. Carro . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .21056. Fallo hepático fulminante. E. Salvo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .21257. Complicaciones agudas de la cirrosis hepática. B.Arcos . . . . . . . . . . . . . . . . .21458. Cólico biliar, colecistitis y colangitis aguda. C. Pérez . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .21759. Pancreatitis aguda. C. Pérez . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .222
ÍNDICE
SECCIÓN VI: EMERGENCIAS EN ENDOCRINOLOGÍA60. Urgencias hiperglucémicas. M.D. Roselló . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .22761. Hipoglucemia. M.D. Roselló . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .23162. Urgencias tiroideas. M.D. Roselló . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .23663. Urgencias suprarrenales. M.D. Roselló . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .238
SECCIÓN VII: EMERGENCIAS EN HEMATOLOGÍA64. Anemias. I. Sánchez . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .23965. Anticoagulación. V. Carro . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .24166. Manejo de hemoderivados. U. García . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .245
SECCIÓN VIII: EMERGENCIAS EN MEDICINA PALIATIVA67. Manejo del dolor oncológico. J. Díaz . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .25268. Emergencias oncológicas. J. Díaz . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .25569. Problemas con dispositivos de acceso vascular central (DAVC). E. Ramón .25870. Fiebre y neutropenia. E. Ramón . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .26171. Manejo del paciente terminal no oncológico. Criterios de terminalidad.
J. Díaz . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .26372. Sedoanalgesia en urgencias. J. Díaz . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .26573. Otros problemas en cuidados pailiativos. E. Ramón . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .267
SECCIÓN IX: EMERGENCIAS EN NEFROLOGÍA Y UROLOGÍA74. Insuficiencia renal aguda. R. Bosch . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .27475. Dosificación de fármacos en insuficiencia renal terminal. R. Bosch . . . . . . .27776. Urgencias en paciente con trasplante renal. R. Bosch . . . . . . . . . . . . . . . . . . .27977. Urgencias del paciente en diálisis. R. Bosch . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .28278. Hiponatremia. M. Carbonell . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .28779. Hipernatremia. M. Carbonell . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .28980. Hipopotasemia. M. Carbonell . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .29181. Hiperpotasemia. M. Carbonell . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .29382. Trastornos del metabolismo del calcio. K. García . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .29583. Trastornos del metabolismo ácido-base. U. García . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .29884. Cólico renal. E. Garijo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .30285. Complicaciones relacionadas con la manipulación de la vía urinaria.
E. Garijo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .30486. Hematuria. E. Garijo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .30687. Retención aguda de orina. E. Garijo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .309
ÍNDICE
SECCIÓN X: EMERGENCIAS EN REUMATOLOGÍA88.Artritis microcristalinas. C. Gabaldón . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .31189. Artritis sépticas. C. Gabaldón . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .31390. Lumbalgia aguda. J. Millán . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .315
SECCIÓN XI: EMERGENCIAS EN ORL91. Fractura nasal. I. Sánchez . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .31892. Epistaxis. I. Sánchez . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .31993. Obstrucción de la vía aérea superior. J. Millán . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .32094. Sordera brusca idiopática. L. Mompó . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .32395. Vértigo. C. del Pozo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .324
SECCIÓN XII: EMERGENCIAS EN OFTALMOLOGÍA96. Ojo rojo. L. Gutiérrez . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .32797. Pérdida súbita de visión. L. Gutiérrez . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .329
SECCIÓN XIII: EMERGENCIAS EN GINECOLOGÍA98. Anticoncepción de emergencia. C. del Pozo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .33199. Embarazo ectópico. M. López . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .333100. Fármacos en la gestación y lactancia. M. López . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .335101.Hemorragia vaginal. R. Balanzá . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .338102. Problemas médicos en el embarazo. R. Balanzá . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .342
SECCIÓN XIV: INTOXICACIONES AGUDAS103.Manejo general de las intoxicaciones. N. Giner . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .347104. Intoxicaciones por salicilatos. J. Sánchez . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .350105. Intoxicaciones agudas por calcioantagonistas.. M. Rubio . . . . . . . . . . . . . . . .351106. Intoxicaciones agudas por paracetamol. J. Sánchez . . . . . . . . . . . . . . . . . . .352107. Intoxicaciones agudas por betabloqueantes. M. Rubio . . . . . . . . . . . . . . . . .354108. Intoxicación aguda por paraquat. I. Sánchez . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .355109. Intoxicaciones agudas por organofosforados. I. Sánchez . . . . . . . . . . . . . . . .356110. Intoxicación aguda por benzodiacepinas. J. Sánchez . . . . . . . . . . . . . . . . . . .357111. Intoxicación por neurolépticos. Síndrome neuroléptico maligno.
J.L. Martínez . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .358112. Intoxicación digitálica. C. del Pozo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .363113.Cocaína. B.Arcos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .365
ÍNDICE
114. Intoxicación aguda por opiáceos. J. Sánchez . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .366115. Intoxicación por cáusticos. C. Pérez . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .367116. Intoxicación por antidepresivos. C. Gabaldón . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .369117. Intoxicación por etanol, metanol y etilenglicol. C. Pérez . . . . . . . . . . . . . . . .371118. Intoxicación por nuevas drogas. I. Herrera . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .376
SECCIÓN XV: EMERGENCIAS POR AGENTES FÍSICOS119.Ahogamiento. A.Valero . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .380120. Patologías relacionadas con la temperatura. G. Hernández . . . . . . . . . . . . . .382121. Lesiones eléctricas (electrocución). E. Ramón . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .384122.Quemaduras. C. Huerta . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .386123.Atención al paciente politraumatizado. J. Pons . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .389
SECCIÓN XVI: EMERGENCIAS EN PSIQUIATRÍA124. Emergencias en el paciente alcohólico. M.D. Illa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .392125.Manejo del paciente agitado/violento. G. Sempere . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .394126.Tentativa de suicidio. G. Sempere . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .396127. Psicosis aguda. G. Sempere . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .398
SECCIÓN XVII: MISCELANEA128.Aspectos legales en medicina de urgencias. J. Sánchez . . . . . . . . . . . . . . . . .399129.Técnicas diagnóstico-terapéuticas en urgencias. E. Salvo . . . . . . . . . . . . . . .402130. Profilaxis ante exposición accidental a material biológico. E. Salvo . . . . . . .410131.Agresión sexual. C. del Pozo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .416
Indice de materias . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .419
ÍNDICE
PRÓLOGO
Querido e inteligente lector, permite que antes de empezar me presente: me llamoTino Tormo, nací hace 64 años en Valencia, y he tenido la enorme suerte de aprendery beber en las Ciencias de la Salud desde hace 46 y de practicarlas de forma regladaen la vertiente de la atención al paciente críticamente enfermo en los últimos 40 años.
Este bagaje me ha permitido conocer de primera mano que el desarrollo delmundo sanitario relacionado con las Urgencias es imparable, por la enorme presiónsocio-sanitaria (más de doce millones anuales de asistencias urgentes hospitalarias yprehospitalarias a lo largo y ancho de la geografía española), pero también por el avan-ce en los procedimientos diagnóstico-terapéuticos, de investigación y de innovaciónsanitaria, y sobre todo por la exigencia que tiene el profesional sanitario de actuar entodo momento de acuerdo con la “lex artis”, es decir teniendo en cuenta aquellosconocimientos que requiera el caso concreto, las circunstancias en las que se des-arrolle la actividad médica, así como las incidencias inesperadas en el normal actuarprofesional.
Pero la sociedad no se conforma con disponer de una asistencia eficiente y de cali-dad, sino que valora que sea prestada a través de una relación cálida y humana, con untrato personalizado y con el mayor respeto y consideración, es decir, no basta conser eficaces y eficientes, hay que tender a alcanzar la excelencia a través de un compor-tamiento ético que tenga en cuenta no sólo los conocimientos científicos, sino tambiénlos valores de la persona enferma y de su entorno inmediato.
En este devenir he tenido la suerte de contar con la amistad y el aprecio del Jefede la Unidad de Urgencias del Hospital Universitario “Doctor Peset”, Dr. D. Juan SánchezCarpena, y de su excelente y competente equipo de profesionales sanitarios, por loque es para mí un honor, una satisfacción y un verdadero acicate intelectual el tratarde prologar esta excelente obra que tienes en tus manos, cuyo título es “URGENCIAS”y que trataré de desgranarte en unas breves preguntas.
¿Qué es? Es un libro colectivo, que muestra la madurez científico-profesional delequipo sanitario que lo sustenta, y en el que intervienen más de treinta excelentes pro-fesionales sanitarios, pertenecientes en su núcleo fundamental a la Unidad de Urgenciasy Unidad Médica de Corta Estancia del Hospital Universitario “Doctor Peset”, perotambién a otras áreas asistenciales como son el servicio de Ginecología, Oftalmologíay el de Otorrinolaringología, magistralmente coordinados por la excelente labor delequipo editorial (J. Sánchez, B.Arcos, R. Bosch, C. del Pozo, JL. Martínez y G. Sempere).
¿Cómo es? Aunque tiene la estructura de un libro de bolsillo, es una verdadera ycompleta obra de consulta, que permite aunar de una forma brillante la necesidad deprofundizar en el conocimiento médico-sanitario, cuando no se dispone de tiempo paraello, como ocurre en las diferentes situaciones de urgencia y emergencia.
Para ello se divide en 17 secciones, que abarcan desde Emergencias en PatologíaCardiovascular, hasta Emergencias en Psiquiatría, con un total de 130 capítulos total-mente actualizados y ello en poco más de 400 páginas, que permiten el acceso al con-tenido del libro con total facilidad tanto por el índice temático desplegado en sus pri-meras páginas, como a través del índice alfabético al final del libro.
Pero la gran sorpresa es la organización interna de cada uno de sus capítulos, quepermite a través de una novedosa estructura esquemática y estandarizada, resultadode una labor de síntesis excelente, acceder a la complejidad del conocimiento actual,con la rapidez, seguridad y profundidad necesaria.
¿Para quién es? Aunque está dirigido a un amplio grupo de profesionales sanita-rios, por la facilidad de manejo, la amplitud y la actualización de los conocimientos enla ciencia de las Urgencias, claramente obtendrán más beneficio aquellos involucradosdirectamente en la atención urgente a la persona enferma.
¿Qué función cumple? Claramente el libro tiene una vocación Asistencial dirigidaa la persona usuaria de Urgencias pre y hospitalarias, pero cumple sobradamente elresto de los cometidos científico-profesionales, como es la vertiente Docente que esindisoluble de la Asistencial, máxime cuando la obra nace en un entorno Universitario,como es la vertiente Investigadora, al normalizar los conocimientos de una maneraestructurada y estandarizada y como lo es también la vertiente Innovadora, al pre-sentar esos conocimientos en una forma esquemática y lista para su uso inmediato.Todo ello hace de este libro, que cumple su 2ª edición, no un libro más en el conteni-do doctrinal de la Medicina de Urgencias, si no un libro único y excelente.
Por todo ello no me queda otro remedio querido lector que felicitarte por dis-poner en tus manos de esta pequeña joya de la ciencia, y por supuesto a los Autoresy Editores de la misma.
Constantino Tormo CalandínJefe del Servicio de Medicina IntensivaHospital Universitario “Doctor Peset”
2 PRÓLOGO
INTRODUCCIÓN
Cuando en el año 2003, iniciamos la andadura de publicar un manual de urgen-cias que se adaptase a las características de los profesionales que trabajamos en estasUnidades, también adquirimos el compromiso, dada la buena acogida que tuvo, de ela-borar una nueva edición actualizada.
Después de muchos avatares y gracias al trabajo, ilusión y esfuerzo de los auto-res de los diferentes capítulos, por fin ha visto la luz la nueva edición del Manual deUrgencias 2010.
Hemos intentado resumir a través de un sistema de tablas de fácil acceso y com-prensión la patología más frecuente con la que nos encontramos en las urgencias hos-pitalarias.
Agradecemos al Grupo Menarini, la colaboración prestada en la presente edición.
Dr. Juan Sánchez CarpenaJefe de la Unidad de Urgencias.
Hospital Universitario “Doctor Peset”Valencia, Octubre 2009
5I. SOPORTE VITAL AVANZADO
Asist
olia
•N
O D
ESFIB
RILA
BLE.
Com
prob
ar co
nexio
nes,
confi
rmar
asist
olia
en d
os d
eriva
cione
s.•
Inici
ar R
CP:3
0 co
mpr
esio
nes/2
ven
tilac
ione
s dur
ante
2 m
in (a
prox
).Re
evalu
ar c
ada
2 m
in.L
as m
anio
bras
deb
en c
ontin
uar
hasta
la re
soluc
ión
de la
PCR
o h
asta
obs
erva
r las
circ
unsta
ncias
adec
uada
s de
finali
zació
n.•
Intub
ació
n or
otra
quea
l.Oxíg
eno
al 85
-100
%.•
Cana
lizar
vía v
enos
a.D
etec
ción
y tra
tam
iento
de
caus
as p
oten
cialm
ente
reve
rsibl
es (*
).•
Com
prob
ar e
l ECG
en
busc
a de
onda
s P,e
stos c
asos
pue
den
resp
onde
r a la
esti
mula
ción
con
mar
capa
sos.
•Fá
rmac
os:a
dren
alina
1 am
p(1
mg)
/ 3 m
in;at
ropin
a 3 m
g (do
sis ú
nica)
.•
Supe
rvive
ncia
muy
baja
salvo
det
ecció
n y t
rata
mien
to d
e ca
usa r
ever
sible.
Diso
ciació
n •
NO
DES
FIBRI
LABL
E.Ac
tivida
d elé
ctric
a car
díaca
sin
pulso
palp
able.
elect
rom
ecan
ica•
Inicia
r RCP
(igu
al qu
e en
asist
olia)
.Intu
bació
n or
otra
quea
l.Oxíg
eno
85-1
00%.
•Ca
naliz
ar ví
a ven
osa.
Det
ecció
n y t
rata
mien
to d
e ca
usas
pot
encia
lmen
te re
vers
ibles
.•
Fárm
acos
:Adr
enali
na:1
amp
(1 m
g)/ 3
min;
atro
pina 3
mg (
dosis
únic
a si F
C<60
lpm
) .•
Supe
rvive
ncia
muy
baja
salvo
det
ecció
n y t
rata
mien
to d
e ca
usa r
ever
sible.
FV y
TV si
n pu
lso•
La F
V es
el r
itmo
que
con
más
frec
uenc
ia oc
asio
na P
CR.R
itmos
des
fibril
ables
.•
Gol
pe p
reco
rdial
:únic
o,si
paro
card
íaco
pres
encia
do y
desfi
brila
dor n
o dis
ponib
le.•
Inicia
r RCP
(has
ta d
ispon
ibilid
ad d
e m
onito
rizac
ión)
.•
Intub
ació
n or
otra
quea
l.Oxíg
eno
al 85
-100
%.•
Cana
lizar
vía v
enos
a.D
etec
ción
y tra
tam
iento
de
caus
as p
oten
cialm
ente
reve
rsibl
es (*
).•
Carg
ar e
l des
fibril
ador
y a
dmin
istra
r 1ª d
esca
rga
(150
-200
J si
desfi
brila
dor b
ifásic
o y
360
J si m
onof
ásico
).Re
inici
o in
med
iato
de la
RCP
(30/
2) si
n co
mpr
obar
puls
o du
rant
e 2
min
y lue
go co
mpr
obar
puls
o.•
Si pe
rsist
e rit
mo
desfi
brila
ble
adm
inist
rar
un m
áxim
o de
3 c
hoqu
es m
inim
izand
o el
tie
mpo
ent
re la
sus
pens
ión
de la
s co
mpr
esio
nes t
orác
icas y
la ad
mini
strac
ión
del c
hoqu
e elé
ctric
o.
1.SO
PORT
E V
ITA
L A
VA
NZ
AD
O.B
.Arc
os
6 B.ARCOS
•Fá
rmac
os:s
i per
siste
TV/
TVSP
tras
el 3
º cho
que,
amio
daro
na 3
00 m
g en
20
ml d
e SG
al 5
%,se
guid
o de
per
fusió
n de
900
mg/
24
h.V
alora
r dos
is co
mpl
emen
taria
de
150
mg
en a
dulto
s.Al
tern
ativa
:lido
caín
a 1-
1,5
mg/
kg h
asta
un
máx
imo
de 3
mg/
kg
(no
adm
inistr
ar si
ya se
ha p
uesto
amio
daro
na).
•Va
sopr
esina
:no
hay e
viden
cias p
ara r
ecom
enda
r o re
futa
r su
uso
com
o alt
erna
tiva a
la ad
rena
lina.
•La
s com
prob
acio
nes d
el rit
mo
han
de se
r bre
ves y
el p
ulso
sólo
si se
ve ri
tmo
orga
nizad
o en
el m
onito
r.•
Supe
rvive
ncia:
eleva
da si
se re
aliza
des
fibril
ació
n en
un
tiem
po in
ferio
r a 3
min.
1.SO
PORT
E V
ITA
L A
VA
NZ
AD
O (
cont
inua
ción
).B.A
rcos
Acido
sisD
iabet
es,a
cidos
is pr
evia,
diarre
a,fár
mac
os,d
roga
s,O
xigen
ación
,ven
tilació
n,as
egur
ar TE
T,re
visar
RCP
,valo
rar
insufi
cienc
ia re
nal,s
hock
,RCP
pro
long
ada.
bicar
bona
to si
pH
< 7,1
0.
Tapo
nam
iento
card
íaco
Peric
ardit
is,de
rram
e,tra
uma t
orác
ico,c
irugía
card
íaca,
postI
MA
Fluido
tera
pia,e
coca
rdio
gram
a,pe
ricar
dioce
ntes
is.
Hipo
term
iaPo
litrau
mat
izado
s,alc
ohol
ismo,
ancia
nos,
ahog
amien
to,fá
rmac
os,
Limita
r a tr
es la
s des
carg
as p
or TV
/TVS
P si T
ª<30
º.ex
posic
ión
al frí
o,en
docr
inopa
tías.
Reca
lenta
mien
to y
sopo
rte
hem
odiná
mico
.Si T
ª ent
re 3
0-34
ºC,R
CP co
n m
ayor
inte
rvalo
ent
re fá
rmac
os y
reca
lenta
-m
iento
.
Hipo
volem
iaH
emor
ragia
,gra
ndes
que
mad
os,c
ánce
r,em
bara
zo,s
hock
,Re
posic
ión
de vo
lumen
(col
oide
s,cr
istalo
ides),
trans
fusió
n po
litrau
mat
ismo.
si an
emia
o he
mor
ragia
activ
a,to
raco
tom
ía si
traum
a.
Hipo
xiaA
cons
idera
r en
todo
s los
pac
iente
s con
PCR
.Igu
al qu
e en
acido
sis.
Hipo
mag
nese
mia
Alco
holis
mo,
quem
ados
,cet
oacid
osis
diabé
tica,
diarre
a,diu
rétic
os,
Sulfa
to d
e m
agne
sio (1
0 m
l = 1
,5 g)
.cic
losp
orina
,cisp
latino
.D
osis
de 1
-2 g
en 1
00 m
l de
SG 5
%.
Caus
as re
vers
ibles
*Et
iolo
gíaTr
atam
iento
7I. SOPORTE VITAL AVANZADO
1.SO
PORT
E V
ITA
L A
VA
NZ
AD
O (
cont
inua
ción
).B.A
rcos
IMA
A co
nside
rar e
n to
da P
CR,y
si h
ay h
istor
ia pr
evia
de ca
rdio
patía
Fib
rinól
isis,
angio
plasti
a prim
aria
(si fa
llo d
e la
ante
rior)*
,o
clínic
a pre
via a
la PC
R.ba
lón
de co
ntra
pulsa
ción..
Intox
icacio
nes
Pacie
ntes
psiq
uiátri
cos,
expo
sició
n lab
oral,
alcoh
olism
o,fár
mac
os.
Antíd
otos
y so
port
e he
mod
inám
ico se
gún
el tip
o de
tó
xico.
Hipe
rpot
asem
iaAp
orte
exc
esivo
,fárm
acos
,hem
ólisi
s,ra
bdom
iólis
is,sín
drom
e de
Cl
orur
o cá
lcico
10%
(iv le
nto)
,no
en in
toxic
ació
n dig
itálic
a.lis
is tu
mor
al,po
litrau
mat
izado
,insu
ficien
cia re
nal,
Gluc
osa-
insuli
na iv
:gluc
osm
on (5
0 m
l)+ 1
0 UI
de
insuli
na
rápid
aBi
carb
onat
o im
50
ml iv
.Salb
utam
ol in
h o
iv .
Hipo
pota
sem
iaD
iurét
icos,
fárm
acos
,dro
gas,
pérd
idas g
astro
intes
tinale
s,Si
K< 2
-2,5
mEq
/l:10
-20
mEq
en
100
ml d
e SF
en
30 m
inhip
omag
nese
mia.
(máx
.40
mEq
/h) p
or ví
a cen
tral.M
onito
rizar
ECG
y K.
TEP
TEP
prev
io,inm
oviliz
ados
,ciru
gía p
revia
,em
bara
zo,fa
ctor
es d
e So
port
e he
mod
inám
ico y
med
idas a
gres
ivas d
e RC
P.rie
sgo.
Fibrin
ólisi
s rt-P
A 10
-50
mg e
n bo
lo.
Neu
mot
órax
Trau
mat
ismos
,tora
coce
ntes
is,es
pont
áneo
,vía
cent
ral,v
entila
ción
Des
com
prim
ir co
n ag
uja,in
sert
ar tu
bo d
e dr
enaje
.m
ecán
ica.
Caus
as re
vers
ibles
*Et
iolo
gíaTr
atam
iento
8 B.ARCOS
1.SO
PORT
E V
ITA
L A
VA
NZ
AD
O (
cont
inua
ción
).B.A
rcos
FV y
TVSP
(150
-200
J m
onof
ásico
y 36
0 J b
ifásic
o).
Flutte
r aur
icular
y TP
SV (1
00 J
mon
ofás
ica y
70-1
20 b
ifásic
a).
Com
prob
ar d
esfib
rilad
or,d
espe
jar e
l pec
ho d
el pa
cient
e.FA
(200
J mon
ofás
ica y
120-
150
bifás
ica).↑
en p
oste
riore
s.M
odali
dad
ASIN
CRÓ
NIC
A.TV
con
pulso
(200
J mon
ofás
ica,1
20-1
50 b
ifásic
a)Co
loca
r pala
s o p
arch
es (d
cha:
infra
clavic
ular-p
arae
stern
al,O
2,vía
veno
sa,m
onito
rizac
ión,
SO2
(puls
ioxim
etría
).izd
a:áp
ex).P
asta
cond
ucto
ra.
Com
prob
ar m
onito
r,sele
ccio
nar d
eriva
ción.
Selec
ciona
r la c
arga
.Avis
ar d
e la
desc
arga
.Se
dació
n:et
omida
to,m
idazo
lam o
pro
pofo
l.Ch
oque
eléc
trico
.SIN
CRO
NIZ
ACIÓ
N d
el m
onito
r-des
fibril
ador
.Co
nfirm
ar e
l ritm
o y c
ontin
uar s
egún
pro
toco
lo.Se
lecció
n de
la ca
rga e
legida
.Ch
oque
eléc
trico
.
Reco
men
dacio
nes d
e la
ILCOR
200
5.Eu
rope
an R
esus
citat
ion G
uideli
nes.
2005
Técn
icas
Des
fibril
ació
n co
nven
ciona
lCa
rdio
vers
ión RC
P 2
min
RCP
2 m
in
Cho
que
(mon
ofás
ico 2
00-b
ifásic
o 15
0-36
0)
Valo
rar r
itmo
en m
onito
rC
onec
tar m
onito
r-des
fibril
ador
Inici
ar R
CP
PARO
CAR
DÍA
CO
Alar
ma
de p
aro
DES
FIBR
ILAB
LEN
O D
ESFI
BRIL
ABLE
1. R
evisa
r la
mon
itoriz
ació
n2.
Min
imiza
r las
susp
ensio
nes d
e las
com
pres
ione
s4.
Can
aliza
r vía
perif
érica
5. A
islar
vía
aére
a6.
Valo
rar c
ausa
s rev
ersib
les*
7. A
dren
alina
1 m
g/3-
5 m
in8.
Atro
pina
y a
mio
daro
na (v
alora
r el c
aso)
92. CONTROL URGENTE DE LA VÍA AÉREA
2.C
ON
TRO
L U
RG
ENT
E D
E LA
VÍA
AÉR
EA.B
.Arc
os
1.Cá
nulas
farín
geas
Tubo
oro
faríng
eo.M
edida
s 1,2
,3,4
y 5.
Pacie
nte
en p
osici
ón d
e ol
fateo
,se
intro
duce
con
la co
ncav
idad
hacia
arrib
a has
ta la
mita
d y
poste
riorm
ente
se gi
ra 1
80º.
Cont
raind
icado
en
pacie
ntes
cons
cient
es.
Incon
venie
ntes
:obs
trucc
ión
de v
ía aé
rea
(si e
l tub
o es
cor
to),
laring
oesp
asm
o (si
el t
ubo
es la
rgo)
y v
ómito
s ±br
onco
aspi
ració
n.Tu
bo d
e M
ayo
o cá
nula
de G
uede
l.Tu
bo n
asof
arín
geo.
Med
idas
1,2
y 3
.Pac
iente
en
posic
ión
de o
lfate
o,lub
ricar
con
ane
stésic
o,int
rodu
cir p
or fo
sa n
asal
hasta
el
tope
.Útil
en p
acien
tes c
on tr
ismus
o d
ificult
ad p
ara a
brir
la bo
ca.
Incon
venie
ntes
:epis
taxis
,obs
trucc
ión
por m
oco/
sang
re,la
ringo
espa
smo
o re
gurg
itació
n.
2.M
asca
rillas
-baló
nEl
siste
ma
debe
lleva
r:m
asca
rilla
(talla
s 1,2
,3,4
y 5
),ba
lón
(adu
lto y
ped
iátric
o),v
álvula
unid
irecc
iona
l,válv
ula c
on lim
itado
r de
flujo
a 30
l,co
nexió
n un
ivers
al,bo
lsa re
serv
orio
y vá
lvula
para
PEE
P.Pa
cient
e en
pos
ición
de
olfat
eo,c
on tu
bo o
rofar
íngeo
.Re
anim
ador
colo
cado
det
rás d
el pa
cient
e,se
colo
ca la
mas
caril
la so
bre
la ca
ra y
se aj
usta
bien
con
amba
s man
os,in
tent
ando
evit
ar
fuga
s.Se
hipe
rext
iende
el c
uello
(aus
encia
de
traum
a cer
vical)
.Co
nexió
n de
l baló
n y s
e ve
ntila
con
suav
idad
(no
es n
eces
ario
exp
rimir
el ba
lón)
.Al b
alón
se p
uede
cone
ctar
una
bol
sa re
serv
orio
qu
e pe
rmite
adm
inistr
ar u
na F
iO2
del 1
00%
cone
ctad
a a O
2a 1
0-15
lpm
.Vo
lumen
reco
men
dado
de
6-7
ml/k
g dur
ante
2 se
gund
os y
con
una f
recu
encia
de
12-1
5 rp
m.
Incon
venie
ntes
:ries
go d
e hip
erve
ntila
ción
con
insuf
lació
n gá
strica
y br
onco
aspir
ació
n.
3.M
asca
rilla
laríng
eaTa
llas:
Nº 2
.5 (1
5 m
l),N
º 3 (2
0 m
l),N
º 4 (3
0 m
l) y N
º 5 (4
0 m
l).Co
mpr
obar
la e
stanq
ueida
d de
la m
asca
rilla,
desin
flar y
lubr
icar.
Se c
oge
com
o un
lápiz
y se
intro
duce
en
la bo
ca e
mpu
jando
hac
ia ab
ajo y
atrá
s has
ta su
alo
jamien
to e
n hip
ofar
inge,
verif
icar q
ue
la m
arca
neg
ra e
stá o
rient
ada h
acia
la na
riz.
Técn
icaPr
oced
imien
to
10 B.ARCOS
2.C
ON
TRO
L U
RG
ENT
E D
E LA
VÍA
AÉR
EA (
cont
inua
ción
).B.A
rcos
Se in
fla e
l man
guito
,se
fija la
mas
caril
la y s
e co
nect
a al v
entila
dor.
Vent
ajas:
fácil i
nser
ción,
inclu
so c
on p
oca
expe
rienc
ia,pe
rmite
IOT
inclu
so e
n pa
cient
es c
on v
ía aé
rea
difíc
il,cu
ello
ines
tabl
e o
posic
ión
que
dificu
lte la
intu
bació
n,pe
rmite
vent
ilació
n sim
ilar a
IOT,
no p
recis
a rela
jante
s mus
cular
es.
Incon
venie
ntes
:pue
de p
rovo
car l
aring
oesp
asm
o,po
sible
bron
coas
pirac
ión
(poc
o fre
cuen
te),
obstr
ucció
n de
vía
aére
a po
r des
cens
o de
epig
lotis
.Co
ntra
indica
cione
s:tra
uma f
acial
o p
rese
ncia
de co
nten
ido gá
strico
.
4.G
uía d
e Es
chm
ann
Pacie
nte
en p
osici
ón d
e ol
fateo
o n
eutra
(si t
raum
a cer
vical)
.Se
intro
duce
el la
ringo
scop
io h
asta
visu
aliza
r cue
rdas
voca
les.S
e int
rodu
ce la
guía
has
ta p
asar
las c
uerd
as vo
cales
y,a
travé
s de
la m
isma,
pasa
mos
el t
ubo
endo
traqu
eal.S
e re
tira l
a guía
y se
fija e
l tub
o.Ind
icada
en
el m
anejo
de
la vía
aére
a difíc
il y e
n tra
umas
cerv
icales
.
5.Fia
dore
s-guía
sSe
intro
duce
por
el e
xtre
mo
del T
T y s
e m
odela
segú
n las
nec
esida
des.
Da r
igide
z al t
ubo.
En in
tuba
ción
difíci
l.Un
a vez
inse
rtad
o el
TT re
tirar
el fi
ador
y fija
r el t
ubo
segú
n lo
des
crito
ante
riorm
ente
.
6.Tu
bo e
ndot
raqu
eal
Mat
erial
nec
esar
io:t
ubos
end
otra
quea
les d
e di
stint
as m
edid
as,la
s más
usa
das e
n m
ujer
es d
e 7,
5 m
m y
en
varo
nes d
e 8
mm
.La
ringo
scop
io co
n pa
las d
e dis
tinta
s med
idas,
jering
a par
a hinc
har e
l baló
n,tu
bo la
rínge
o y m
ater
ial p
ara f
ijar e
l tub
o.Pa
cient
e en
pos
ición
de
olfat
eo.S
i es p
osibl
e,re
aliza
r man
iobr
a de
Sellic
k por
un
ayud
ante
.Se
sujet
a el la
ringo
scop
io co
n la
man
o izq
uierd
a y co
n la
dere
cha s
e ab
re la
boc
a del
pacie
nte.
Se in
trodu
ce e
l larin
gosc
opio
por
la co
misu
ra o
ral d
erec
ha,se
em
puja
hasta
la b
ase
de la
leng
ua,re
chaz
ando
la m
isma h
acia
la izq
uier-
da.S
e ca
lza la
vallé
cula
y se
levan
ta e
l larin
gosc
opio
hac
ia ar
riba y
dela
nte,
sin h
acer
pre
sión
sobr
e lo
s dien
tes,h
asta
visu
aliza
r las
cuer
-da
s voc
ales y
los a
riten
oide
s.
Técn
icaPr
oced
imien
to
112. CONTROL URGENTE DE LA VÍA AÉREA
2.C
ON
TRO
L U
RG
ENT
E D
E LA
VÍA
AÉR
EA (
cont
inua
ción
).B.A
rcos
Con
la m
ano
dere
cha s
e int
rodu
ce e
l tub
o en
tre am
bas c
uerd
as vo
cales
,se
insuf
la el
baló
n pa
ra fij
ar e
l tub
o,se
retir
a el la
ringo
sco-
pio y
com
prob
amos
que
se e
ncue
ntra
en
árbo
l bro
nquia
l aus
culta
ndo
ambo
s pulm
ones
.Se
colo
ca cá
nula
faríng
ea,s
e fija
el t
ubo
y se
cone
cta a
l ven
tilado
r.Ve
ntaja
s:ais
la la
vía aé
rea,
perm
ite as
pirar
secr
ecio
nes,
adm
ite flu
jos a
ltos d
e O
2y a
dmini
strac
ión
de fá
rmac
os.
Incon
venie
ntes:r
equie
re e
ntre
nam
iento
esp
ecífic
o,rie
sgo
de in
tuba
ción
esof
ágica
,bro
nquia
l,tra
umas
en
labios
,dien
tes,f
aring
e o
laring
e.
7.Co
mbit
ubo
Tubo
de
mate
rial p
lástic
o co
n do
s luc
es u
nidas
en
el ex
trem
o pr
oxim
al.D
os b
alone
s:uno
eso
fágico
(15
ml)
y uno
farín
geo
(100
ml).
Inser
ción
con
un m
ovim
iento
cur
vo h
acia
abajo
,trac
ciona
ndo
hacia
arr
iba d
e la
man
díbula
,has
ta q
ue la
s líne
as a
nular
es q
ueda
n a
nivel
de lo
s dien
tes.
Se h
inch
an a
mbo
s balo
nes y
com
enza
mos
a v
entil
ar p
or la
luz e
sofág
ica;s
i se
insu
fla e
stóm
ago,
inici
amos
ven
tilac
ión
por l
a lu
z tra
quea
l.Ve
ntaja
s:po
sible
inser
ción
a cie
gas,
se p
uede
vent
ilar i
ndep
endie
ntem
ente
de
la po
sició
n de
l tub
o,po
sibilid
ad d
e ap
licar
pre
sione
s ve
ntila
toria
s elev
adas
,mét
odo
óptim
o si
no se
visu
aliza
n cu
erda
s voc
ales.
Prev
iene
la as
pirac
ión.
Cont
raind
icacio
nes:
refle
jo d
e la
deglu
ción
intac
to,e
statu
ra in
ferio
r a 1
22 c
m,p
atol
ogía
esof
ágica
con
ocid
a,ing
esta
de
cáus
ticos
,ob
struc
ción
infra
glótic
a de
la vía
aére
a.
8.Fa
strac
kSim
ilar a
mas
caril
la lar
íngea
con
un m
ango
met
álico
rígid
o a t
ravé
s del
cual
pode
mos
pas
ar u
n tu
bo e
ndot
raqu
eal (
espe
cífico
).Ind
icada
en
pacie
ntes
con
vía aé
rea d
ifícil.
Se lu
brica
la m
asca
rilla
y,co
giénd
ola
por e
l man
go,s
e int
rodu
ce e
n la
boca
con
la c
onca
vidad
hac
ia ar
riba,
intro
ducié
ndol
a ha
sta
llega
r al t
ope.
A su
trav
és se
pas
a el t
ubo
endo
traqu
eal,s
e fija
hinc
hand
o el
baló
n,y p
oste
riorm
ente
se re
tira l
a fas
track
.As
isten
cia re
spira
toria
y cir
culat
oria
avan
zada
s,en
Man
ual d
e so
port
e vit
al av
anza
do,e
d.Els
evier
,200
7.
Asist
encia
resp
irato
ria y
circu
lator
ia av
anza
das,
en M
anua
l de
sopo
rte vi
tal a
vanz
ado,
ed.E
lsevie
r,200
7.
Técn
icaPr
oced
imien
to
12 M. RUBIO
3.SE
CU
ENC
IA D
E IN
TU
BA
CIÓ
N R
ÁPI
DA
.M.R
ubio
Intro
ducc
ión
Proc
edim
iento
par
a el
acce
so y
el co
ntro
l inm
ediat
o de
la v
ía aé
rea
en la
may
oría
de lo
s enf
erm
os cr
íticos
.Adm
inistr
ació
n sim
ultá-
nea d
e se
dant
es y
relaj
ante
s mus
cular
es p
ara c
onse
guir
rápid
a inc
onsc
iencia
y at
onía
mus
cular
con
objet
ivo d
e fac
ilitar
IOT
emer
gen-
te y
evita
r asp
iració
n.Re
duce
la re
siste
ncia
a la l
aring
osco
pia,la
resp
uesta
pre
sora
de
las ca
teco
lamina
s y la
pre
sión
intra
cran
eal d
uran
-te
la in
tuba
ción.
En si
tuac
ión
extre
ma a
dmini
stre
rápid
amen
te u
n se
dant
e y u
n re
lajan
te m
uscu
lar.L
a SIR
deb
e se
r com
pleta
da e
n un
tie
mpo
máx
imo
de 8
min.
Paso
s:•
Planif
icació
n y p
repa
ració
n (<
10 m
in):m
onito
rizac
ión
y vía
iv.•
Prein
ducc
ión
(< 8
min)
:oxig
enac
ión,
cons
idera
r pre
med
icació
n.•
Fase
de
apne
a (45
-60
seg)
:indu
cció
n,po
sició
n de
l pac
iente
,pre
sión
crico
idea,
laring
osco
pia.
•Co
mpr
obac
ión
de la
pos
ición
del
tubo
.(M
ed In
tens
iva20
08;3
2 su
pl 1:
3-11
) y (A
nn E
mer
g Med
2005
;46:
328)
.
Prem
edica
ción
Lidoc
aína
Redu
ce re
spue
sta ad
rené
rgica
y la
pres
ión in
tracr
anea
l (PIC
) dur
ante
la la
ringo
scop
ia ( J
Trau
ma 2
005;5
8:278
).Am
p 10
ml=
100
mg
Indica
cione
s:as
ma,
disec
ción
o ro
tura
de
aort
a y h
emor
ragia
intra
cran
eal.
100
mg (
1-2
mg/k
g)
Fent
anilo
Efec
to an
algés
ico.B
loqu
ea la
resp
uesta
sim
pátic
a.3
ml=
150
µgLa
infu
sión
rápid
a pue
de p
rovo
car r
igide
z de
la pa
red
torá
cica,
distré
s,br
onco
y lar
ingoe
spas
mo
(adm
inis-
150
µg (1
-2 µ
g/kg)
tració
n de
relaj
ante
mus
cular
no
desp
olar
izant
e).
Atro
pina
Aten
úa la
resp
uesta
vaga
l a la
IOT.
1 m
l=1
mg
Indica
da e
n niñ
os m
enor
es d
e un
año
o qu
e re
ciben
succ
inilco
lina.
0,5 m
g,5
min
ante
sEn
adult
os q
ue re
quier
en u
na 2
ª dos
is de
relaj
ante
mus
cular
o e
n br
adica
rdia.
Vecu
ronio
Pret
rata
r con
el 1
0% d
e la
dosis
par
alític
a 1-3
min
ante
s evit
a las
fasc
iculac
ione
s por
succ
inilco
lina.
5 m
l= 1
0 m
gCo
ntra
indica
do e
n BA
V de
2º o
3º g
rado
,bra
dicar
dia,IC
C,IA
M,s
índro
me
de W
PW.
0,5 m
gAc
tualm
ente
uso
esc
aso.
133. SECUENCIA DE INTUBACIÓN RÁPIDA
3.SE
CU
ENC
IA D
E IN
TU
BA
CIÓ
N R
ÁPI
DA
(co
ntin
uaci
ón).
M.R
ubio
Indu
cció
nEt
omida
toEs
casa
dep
resió
n ca
rdiov
ascu
lar (↓
14 M. RUBIO
3.SE
CU
ENC
IA D
E IN
TU
BA
CIÓ
N R
ÁPI
DA
(co
ntin
uaci
ón).
M.R
ubio
Vecu
ronio
No
prod
uce
fascic
ulacio
nes,e
s el a
gent
e de
elec
ción
en Pe
diatrí
a y e
n pa
cient
es d
onde
la su
ccini
lcolin
a está
5
ml =
10
mg
cont
raind
icada
o su
uso
es p
eligr
oso.
(0,1
mg/k
g)N
o au
men
ta la
liber
ació
n de
hist
amina
.Efec
tos m
ínim
os ca
rdiov
ascu
lares
.
Miva
curio
Simila
r a ve
curo
nio co
n un
a dur
ació
n de
acció
n m
ás co
rta.
10 m
l= 2
0 m
gAl
tern
ativa
a la
succ
inilco
lina.
(0,15
mg/k
g)Lib
era h
istam
ina.M
ayor
dur
ació
n de
acció
n en
IRC
term
inal e
insu
ficien
cia h
epát
ica.
154. BRADIARRITMIAS
4.B
RA
DIA
RR
ITM
IAS.
P.Bae
llo
Brad
icard
ia sin
usal
ECG
.Fre
cuen
cia <
60
lpm.
Caus
as.L
as ca
usas
más
frec
uent
es d
eCl
ínica
.Sue
le se
r ben
igna:
aste
-Tr
atam
iento
.Ning
uno
a men
os
Ritm
o re
gular
,P d
e m
orfo
logía
br
adica
rdia
sinto
mát
icas e
n ur
genc
iasnia
,mar
eos,
fatiga
bilida
d fác
il,en
qu
e se
a sint
omát
ica.A
tropin
a.no
rmal.
son:
card
iopa
tía is
quém
ica,fá
rmac
os,
derm
inado
s cas
os p
uede
llega
rEs
timula
ción
card
íaca (
tem
po-
QRS
regu
lar d
e m
orfo
logía
tra
storn
os e
lectro
lítico
s,dis
func
ión
a sínc
ope.
ral o
per
man
ente
).no
rmal.
nodo
sinu
sal.O
tras:
cirug
ía oc
ular,
hiper
tens
ión
cran
eal,h
ipoxia
,mixe
-de
ma,
hipot
erm
ia,en
f.Cha
gas.
Bloq
ueo
AV d
e EC
G.F
recu
encia
60-
100.
Ritm
oCl
ínica
.Sue
le pa
sar d
esap
ercib
ido.
Trat
amien
to.S
i sint
omát
ico:e
limina
r,ajus
tar d
osis
de fá
rmac
os.
prim
er gr
ado
regu
lar.P
nor
mal.
PR >
0,20
seg.
Corre
gir al
tera
cione
s elec
trolíti
cas.
QRS
regu
lar.
Bloq
ueo
AV d
e EC
G.F
recu
encia
60-
100.
Ritm
oCl
ínica
.Palp
itacio
nes,
sínto
mas
de
Trat
amien
to.S
i sínt
omas
:elim
inar,a
justa
r dos
is de
fárm
acos
.se
gund
o gr
ado
regu
lar.P
nor
mal.
Prol
onga
ción
brad
icard
ia cr
ónica
,dism
inució
n de
l Co
rregir
alte
racio
nes e
lectro
lítica
s.Atro
pina.
Isopr
oter
enol
.tip
o I
grad
ual d
el PR
,culm
ina e
n P
no
gasto
card
íaco,
pres
íncop
e,sín
cope
.Es
timula
ción.
cond
ucida
.
Bloq
ueo
AV d
e EC
G.F
recu
encia
60-
100.
Ritm
oCl
ínica
.Palp
itacio
nes,
sínto
mas
de
Trat
amien
to.S
i sínt
omas
:elim
inar,a
justa
r dos
is de
fárm
acos
.se
gund
o gr
ado
regu
lar.P
nor
mal.
PR co
nsta
nte
brad
icard
ia cr
ónica
,dism
inució
n de
lCo
rregir
alte
racio
nes e
lectro
lítica
s.Atro
pina.
Isopr
oter
enol
.tip
o II
hasta
P n
o co
nduc
ida.
gasto
card
íaco,
pres
íncop
e,sín
cope
.Es
timula
ción.
Bloq
ueo
AV
ECG
.Fre
cuen
cia d
ifere
nte
entre
Clíni
ca.P
alpita
cione
s,sín
tom
as d
eTr
atam
iento
.Si s
íntom
as:e
limina
r,ajus
tar d
osis
de fá
rmac
os.
com
pleto
P y Q
RS.E
l QRS
pue
de se
r br
adica
rdia
crón
ica,d
isminu
ción
deCo
rregir
alte
racio
nes e
lectro
lítica
s.Atro
pina.
Isopr
oter
enol
.en
sanc
hado
.ga
sto ca
rdíac
o,pr
esínc
ope,
sínco
pe.
Estim
ulació
n.
16 P. BAELLO
4.B
RA
DIA
RR
ITM
IAS
(con
tinua
ción
).P.
Bae
llo
Atro
pina.
(IB).S
inusa
l.(IIa
) BAV
nod
al.(II
I) BA
V M
obitz
II .0,
5 a 1
,0 m
g iv r
epet
ir do
sis
Si el
pacie
nte e
stá si
ntom
ático
,no
retra
sar M
PT m
ientra
s cog
e vía
ca
da 3
a 5
min.
hasta
0,03
mg/k
g.o
hace
efec
to la
atro
pina.
En e
l cor
azón
den
erva
do la
atro
pina
es in
efica
z.
Mar
capa
so te
mpo
ral.C
oloq
ue lo
s elec
trodo
s.Se
leccio
ne d
eriva
ción
MP.A
juste
Fc s
obre
Es
clas
e I e
n to
das l
as b
radic
ardia
s sint
omát
icas.
Si la
brad
icar-
70 lp
m.S
elecc
ione
inten
sidad
de
form
a cre
cient
e de
sde
50 a
150
mA.
Func
ión e
n de
man
da.
dia es
seve
ra y
el pa
cient
e ine
stable
MPT
inm
ediat
amen
te.Ta
mbié
n Ac
tive
MPT
.Ase
gure
que
hay
latid
o efi
caz.
si no
hay
resp
uesta
a atr
opina
y es
pecia
lmen
te e
n blo
queo
s deb
a-jo
del
His-
Purk
inje.
Isopr
oter
enol
.2-2
0 µg
/min.
Com
enza
r con
2-5
µg/m
in e
incre
men
tar r
ápida
men
te h
asta
(J
Am C
ardio
l,200
8;51
:1-6
2.Pu
blish
er o
nline
15
May
200
8)ob
tene
r fre
cuen
cia o
bjetiv
o o
efect
os se
cund
ario
s.
ACC/
AHA/
HRS 2
008
Guide
lines
for D
evice
_Bas
ed Th
erapy
of C
ardia
c Rhy
thm
Abn
orm
alitie
s.
175.TAQUIARRITMIAS
5.TAQUIARRITMIAS. P. Baello
Sí
PosibleTRNAV
No
ValorardistanciaRP-PR
Correlación 1:1 con QRS
TAQUICARDIA
Comprobar anchura QRS
QRS estrecho < 0,12
TSV
Regular Regularmenteirregular
Iregularmenteirregular
QRS ancho > 0,12
TSV aberada Taquicardiapreexcitada
Taquicardiaventricular
Fibrilación auricular
Onda P invisible Onda P visible
Respuesta a la adenosina o MSC
Acaba conla onda P
TRNAVTRAV
Acaba conel QRS
TRNAVTRAV
TATS
Persiste taquicardiacon bloqueo AV
FlutterTATS
Valorar la morfología de ondas P
Onda Pretrógrada
Frecuencia120-250 y Pdistinta de
sinusal
Frecuencia180-200 y Pparecida de
sinusal
TA TSTRNAVTRAV
Posible TA
Descartar una TRAVPosible flutter o TA
TRNAV poco probable
No Sí
Pseudoondas R’ o S’
Valorar la frecuencia auriculary morfología de ondas P
Frecuencia300 y Pen sierra
Flutter
RP < PR
TRNAVTRAV
TA con conducciónAV largada
TS con conducciónAV alargada
RP > PR
TATA
TRNAV (atípica)TRAV con víaaccesoria lenta
TRNAV: taquicardia por reentrada en el nodo AV. TRAV: taquicardia auricular. TS: taquicardia sinusal.
18 P. BAELLO
5.TA
QU
IAR
RIT
MIA
S.P.
Bae
llo
Taqu
icard
ias d
e Q
RS an
cho:
ause
ncia
de u
n co
mple
jo R
S en
pre
cord
iales
Sí:
TV
No:
inter
valo
R a
nadir
de
S >
100
mse
g en
una d
eriva
ción
prec
ordia
lSí:
TV
No:
pres
encia
de
disoc
iació
n AV
Sí:TV
No:
crite
rios d
e m
orfo
logía
par
a TV
en V
1 y V
6Sí:
TV N
o:TS
V
Com
plejo
V1
mon
ofás
ico o
difá
sico
r>r’o
con
r= r’
apoy
an e
l diag
nósti
co d
e TV.
Com
plejo
V1
con
r>30
ms Q
S bim
odal
apoy
an e
l diag
nósti
co d
e TV.
Tam
bién
es su
gesti
vo u
n pa
trón
trifás
ico si
la r
inicia
l es m
uy an
cha.
Com
plejo
V6
con
rS o
QS
apoy
a el d
iagnó
stico
de T
V.Co
mple
jo V
6 co
n Q
r o Q
S ap
oya e
l diag
nósti
co d
e TV.
Com
plejo
V1
trifás
ico ap
oya e
l diag
nósti
co d
e TSV
.Co
mple
jo V
6 co
n R
alta y
em
pasta
da ap
oya e
l diag
nósti
co d
e TSV
.
Com
plejo
V6
con
qRs a
poya
el d
iagnó
stico
de T
SV.
Un p
atró
n co
ncor
dant
e en
pre
cord
iales
apoy
a el d
iagnó
stico
de T
V,so
bre
todo
si la
conc
orda
ncia
es d
e tip
o BR
D.
La an
chur
a del
com
plejo
en
ause
ncia
de an
tiarrí
tmico
s tien
e va
lor d
iagnó
stico
y ta
nto
más
cuan
to m
ás an
cho
seal
el Q
RS.
Con
mor
folo
gía d
e BR
D:>
0,18
vp 1
00%.
> 0,1
4 vp
87%
.Co
n m
orfo
logía
de
BRI:>
0,18
vp 1
00%.
> 0,1
4 vp
78%
.
Crite
rios d
e m
orfo
logía
par
a TV
en V
1 y V
6 de
taqu
icard
ias d
e Q
RS an
cho
En p
rese
ncia
de m
orfo
logía
BRD
:En
pre
senc
ia de
mor
folo
gía B
RI
195.TAQUIARRITMIAS
5.TA
QU
IAR
RIT
MIA
S (c
ontin
uaci
ón).
P.Bae
llo
La h
iperd
esvia
ción
del e
je a l
a izq
uierd
a más
de
-60º
en
pres
encia
de
BRD
apoy
a el d
iagnó
stico
de T
V (v
p70%
).Eje
ent
re -1
20º y
180
º,en
pre
senc
ia de
BRD
tien
e vp
de T
V de
l 100
%.Eje
der
echo
u o
pues
to al
nor
mal
sugie
re TV
en
las ta
quica
rdias
con
mor
folo
gía d
e BR
I (vp
94%)
.
La p
rese
ncia
de ca
ptur
as o
fusio
nes p
erm
ite e
stable
cer e
l diag
nósti
co d
e TV.
En p
rese
ncia
de m
orfo
logía
BRD
En
pre
senc
ia de
mor
folo
gía B
RI
Taqu
icard
ia sin
usal
Ning
uno
a m
enos
que
sea
sinto
mát
ica;tr
atar
la p
atol
ogía
suby
acen
te.S
uprim
ir alc
ohol
,taba
co,té
,café
u o
tros e
sti-
mula
ntes
.Evit
ar si
mpa
ticom
imét
icos e
n go
tas n
asale
s.B
Bloq
uean
tes,
Ca++
anta
gonis
tas s
i TS
inapr
opiad
a.
Taqu
icard
ia au
ricula
rVe
rifica
r si in
toxic
ació
n dig
itálic
a.Tra
tar p
atol
ogía
suby
acen
te (n
euro
patía
,tras
torn
os m
etab
ólico
s) be
ta-b
loqu
eant
e o
Ca++
anta
gonis
tas.
Si pe
rsist
e an
tiarrí
tmico
s IA,
IC o
III (d
esca
rtar
card
iopa
tía e
struc
tura
l).
Taqu
icard
ia po
r ree
ntra
da n
odo
AVM
aniob
ras v
agale
s (M
SC,Va
lsalva
).Ade
nosin
a,be
ta-blo
quea
ntes
,Ca+
+an
tagon
istas
(ver
apam
ilo o
dilti
azem
).Ant
iarrít
mico
s IA
o IC
.
Taqu
icard
ia po
r ree
ntra
da A
VM
anio
bras
vaga
les.A
deno
sina,
beta
-blo
quea
ntes
,ver
apam
ilo o
dilti
azem
.
Flutte
r aur
icular
Antia
rrítm
icos I
A o
IC (d
esca
rtar
card
iopa
tía e
struc
tura
l),III.
beta
-blo
quea
ntes
loqu
eant
es,v
erap
amilo
o d
iltiaz
em,
digita
l.Car
diove
rsió
n elé
ctric
a si e
s pos
ible.
Arrit
mias
card
iacas
Trat
amien
to
20 P. BAELLO
5.TA
QU
IAR
RIT
MIA
S (c
ontin
uaci
ón).
P.Bae
llo
Fibril
ació
n au
ricula
rAn
tiarrí
tmico
s IA
o IC
(des
carta
r car
diopa
tía es
tructu
ral),
III.be
ta-blo
quea
ntes
,ver
apam
ilo o
dilti
azem
,digi
tal.C
ardio
versi
ón
eléct
rica s
i es p
osibl
e.
Taqu
icard
ia ve
ntric
ular
Sin d
esco
mpe
nsac
ión
hem
odiná
mica
:pro
caina
mida
,am
ioda
rona
,sot
alol.S
i no
cede
,car
diove
rsió
n elé
ctric
a.Si
desc
ompe
nsac
ión
hem
odiná
mica
:car
diove
rsió
n elé
c