Een opvoedingsprogramma voor kinderen met zeer ernstige verstandelijke en

meervoudige beperkingen

Carla Vlaskamp

Petra Poppes

Rita Zijlstra

Kenmerken van de doelgroep en de betekenis ervan voor de opvoeding Hun beperkingen zijn ingrijpend en opvallend Naast verstandelijke – ernstige motorische beperkingen Ernstige beperkingen in de waarneming Communiceren veelal via lichaamstaal Kwetsbaar – verhoogd risico op gezondheidsproblemen

Kauw- en slikproblemen Refluxziekte Slaapproblemen

Vaak heel verschillend Gemeenschappelijk: op alle terreinen van het dagelijks leven

zijn ze afhankelijk van anderen

Invloed op de opvoeding

Contactmomenten: moeilijk Onduidelijk welke ontwikkelingen we

mogen verwachten Onduidelijk welke stimulansen we

moeten geven

Ondersteuning bij de opvoeding Zo lang mogelijk THUIS met HULP Doel: zo groot mogelijke zelfstandigheid van

de leerlingen tot stand brengen bij wonen, werken en vrijetijdsbesteding

Later zinvol functioneren in de maatschappij Onderwijs afgestemd op de mogelijkheden

rekening houdend met zijn of haar kenmerken Gericht op de praktijk Nadrukkelijke aandacht voor relatie

Visie

Eigen opvattingen afstemmen op elkaar Kijken vanuit mogelijkheden Ze hebben wel communicatiemogelijkheden:

oogcontact – mimiek – geluiden – lichaamstaal

Leren ‘luisteren’ naar de taal van de kinderen

Uitgangspunten

Twee peilers: Normatief uitgangspunt: visie Methodisch uitgangspunt: de werkwijze

Normatief uitgangspunt

Ze hebben recht op een situatie waarin zij tot optimale ontplooiing van hun mogelijkheden komen en waarbij ze in relaties met anderen een actieve en sturende rol spelen.

Normatief uitgangspunt

Een actieve en sturende rol in relaties Invloed uitoefenen op zijn eigen bestaan Dit lukt alleen als er een wederkerige

relatie bestaat tussen het kind en de mensen om hem heen.

In die relatie kan het kind verder groeien en ontwikkelen

Normatief uitgangspunt

Gelegenheid bieden tot optimale ontplooiing van mogelijkheden Uitnodigen en stimuleren tot ontwikkeling

Verstandelijk – motorisch – emotioneel – communicatief Leren van nieuwe vaardigheden en toepassen van

verworven vaardigheden

Ontwikkelen is ook minder ondersteuning Functioneel: direct bruikbaar in het dagelijks leven De gelegenheid krijgen om ervaringen op te doen

Normatief uitgangspunt

Anders kijken Inzicht krijgen in het gedrag = mogelijkheden om relaties

aan te gaan Oog hebben voor mogelijkheden en behoeften Erop betrouwen dat het kind aangeeft wat hij wil en hoe hij

het wil Niet vaststaand maar beïnvloedbaar

Gezamenlijke norm Voor iedereen die bij het kind betrokken is Afstemming van het aanbod op de vraag van het kind

Methodisch uitgangspunt

Via de relatie kan het kind invloed uitoefenen Doelgericht werken en systematisch

handelen Wat willen we bereiken met en voor het kind Doelen op elkaar afstemmen Stappen die gezet worden

Kleine stapjes zetten: werkdoelen Doelen evalueren

Samenhang normatieve – methodische uitgangspunten Het normatief aspect is sturend in de keuze

voor een perspectief een hoofddoel werkdoelen

Het opvoedingsprogramma als curriculum Ontwikkeling

Toename van mogelijkheden: kennis, vaardigheden

Verbreden van bestaande vaardigheden Afname van noodzakelijke ondersteuning Voorkomen van achteruitgang

Individuele programma’s – verwachtingen Via zorgplannen, persoonlijke plannen of

handelingsplannen

Samenwerken

Programma van het kind Programma gaat met het kind mee Individuele noden zijn sturend voor de

selectie van middelen, materialen, samenstelling van de groepen

Opvoedingsprogramma

Ontwikkeld voor kinderen met ernstige meervoudige beperkingen

Gericht op op een actieve, sturende rol in relaties en optimale ontplooiing van mogelijkheden

Op een systematische manier doelgericht werken

Een individueel programma op maat

Stappen

Beeldvorming Opstellen van een persoonsbeeld Doelen opstellen

Op lange termijn: perspectief Hoofddoel: concretisering van het

perspectief Korte termijndoelen: werkdoelen met

activiteiten en rapportage

Kenmerken

Normatieve sturing Interdisciplinair: eenzelfde perspectief

en hoofddoel Handvaten om informatie te

verzamelen, het kind krijgt een stem Een aantal wetenschappelijk

onderbouwde instrumenten

Het persoonsbeeld

Gegevens verzamelen over het kind Mogelijkheden en beperkingen Zijn relaties en ondersteuning

Vijf gebieden Functionele mogelijkheden Adaptief gedrag Participatie, interactie en sociale rollen Gezondheid context

Informatie verzamelen

Vragenlijsten die door een groot aantal mensen worden ingevuld

Dossieranalyse Instrumenten

Inventarisatie persoonsbeeld en zorg (IPZ) Lijst kindkenmerken

Opstellen van het persoonsbeeld

Perspectief en hoofddoel

Het perspectief geeft de richting aan waarin we met dit kind willen werken Kort en krachtig in één zin Pedagogische doelstelling nadruk op mogelijkheden Betrokkenheid van alle hulpverleners en ouders Geeft richting aan het handelen van betrokkenen

Hoofddoel Afgeleid uit het perspectief Meestal gericht op een specifiek aandachtsgebied SMART criteria: meetbaar, duidelijk, effectgericht, haalbaar,

relevant

Van Hoofddoel naar werkdoel

Korte termijn doel Kleine doelen afgeleid van het

hoofddoel Nadenken over wat je gaat doen SMART

Activiteiten

Een activiteit is een middel om het gestelde werkdoel te bereiken

Uitvoeringscondities: omstandigheden erkenning houden met voorkeuren

Rapportage: evaluatie van een werkdoel leidt altijd tot het vaststellen van een volgend werkdoel