Efektywność wyszukiwania informacji w publicznie ...uranos.cto.us.edu.pl/~ptin/konferencje/9forum/repoz/swoboda.pdf · umożliwiają efektywne wyszukiwanie informacji ? ... 2007

IX Krajowe Forum Informacji Naukowej i Technicznej. Zakopane, 26-28 września 2007 r.

Efektywność wyszukiwania informacjiEfektywność wyszukiwania informacji w publicznie dostępnych katalogach w publicznie dostępnych katalogach

bibliotek wykorzystujących polskie bibliotek wykorzystujących polskie programy biblioteczneprogramy biblioteczne

Izabela SwobodaUniwersytet ŚląskiInstytut Bibliotekoznawstwa i Informacji Naukowej


Zadania OPACZadania OPAC

informowanie o zasobie biblioteki/bibliotek umożliwienie odszukania dokumentu o znanych

cechach pomoc w doborze dokumentów informowanie o statusie i dostępności dokumentów

oraz umożliwienie ich zamawiania, rezerwacji, prolongaty

zapewnienie dostępu do informacji o czytelniku wraz z historią i dokładną informacją bieżącą o operacjach wykonanych przez czytelnika


Efektywność OPACEfektywność OPAC

Efektywność systemu informacyjno-wyszukiwawczego to cechaokreślająca jego przydatność dla użytkownika informacji mierzonawspółczynnikami:

dokładności wyszukiwania informacji (czy wszystkie wyszukane dokumenty spełniają kryteria określone w zapytaniu użytkownika)

kompletności wyszukiwania (czy zostały wyszukane opisy wszystkich dokumentów spełniających kryteria określone w zapytaniu)

innymi (np. czas, koszt wyszukiwania)


Na efektywność wyszukiwania informacjiNa efektywność wyszukiwania informacji wpływa:wpływa:

jakość danych (wielkość i aktualność bazy, stopień opracowania, spójność danych – wykorzystanie khw)

zastosowane oprogramowanie (interfejs, aparat wyszukiwawczy, sposób prezentacji wyników wyszukiwania, możliwość selekcji i sortowania wyszukanych informacji, automatyczna rejestracja historii wyszukiwań, automatyczny system wykrywania i ew. korekty błędów)

znajomość zawartości bazy i zastosowanych narzędzi(dostępne informacje o systemie i jego zawartości, pomoc ogólna

i kontekstowa)


Cel badawczyCel badawczy

zbadanie jakości dostępnych w Internecie katalogów bibliotek wykorzystujących polskie programy biblioteczne

innymi słowy, uzyskanie odpowiedzi na pytanie

czy dostępne w Internecie katalogi bibliotek wykorzystujących polskie programy biblioteczneumożliwiają efektywne wyszukiwanie informacji ?


Zakres i zasięg badaniaZakres i zasięg badania

Badano czynniki wpływające na efektywność wyszukiwania informacji w OPAC: jakość danych, możliwości systemu, dostępność informacji o zawartości katalogu

Badaniem objęto 111 publicznie dostępnych (na stronach www) katalogów bibliotek wykorzystujących polskie programy biblioteczne: MOL OPTIVUM, LIBRA 2000+, PATRON, SOWA i SOWA 2, MAK, PROLIB

Badanie przeprowadzono w lipcu i wrześniu 2007 r.


Katalogi objęte badaniem:Katalogi objęte badaniem: wg programu bibliotecznego, w którym są prowadzonewg programu bibliotecznego, w którym są prowadzone

wg rodzaju bibliotekiwg rodzaju biblioteki

0

2

4

6

8

10

12

liczb

a bi

blio

tek

MOL(11)

LIBRA(20)

PATRON(20)

SOWA(20)

MAK (20)

PROLIB(20)

Szkolne (8)

Pedagogiczne (24)

Publiczne (39)

Akademickie (13)

WSN (22)

PWSZ (5)

• po nazwie programu podano liczbę badanych katalogów (niezależnie od rodzaju biblioteki) prowadzonych w danym programie bibliotecznym

• po określeniu rodzaju biblioteki podano liczbę badanych katalogów (niezależnie od programu bibliotecznego, w którym są prowadzone)


jakość danych (wielkość i aktualność bazy, stopień

opracowania, spójność danych – wykorzystanie khw)


Kompletność (wielkość) i aktualność badanych katalogówKompletność (wielkość) i aktualność badanych katalogów

Ok. 20 % katalogów zawiera informacje o całości zasobów biblioteki (tylko 49 % bibliotek podaje informacje o zawartości katalogów komputerowych)

Programy biblioteczne (z wyjątkiem programu MAK), w których są prowadzone badane katalogi, pozwalają na aktualizację danych online i we wszystkich rejestrowane są nowości

20% bibliotek prowadzących katalog w programie MAK podało informacje o dacie lub częstotliwości aktualizacji (1-4 tygodni)


Dokumenty rejestrowane w badanych katalogachDokumenty rejestrowane w badanych katalogach WYDAWNICTWA CIĄGŁEWYDAWNICTWA CIĄGŁE

• po nazwie programu podano % katalogów prowadzonych w danym programie (niezależnie od rodzaju biblioteki), które rejestrują wydawnictwa ciągłe

• po określeniu rodzaju biblioteki podano % katalogów (niezależnie od programu bibliotecznego, w którym są prowadzone), które rejestrują wydawnictwa ciągłe

60 % katalogów rejestruje wydawnictwa ciągłe

0

10

20

30

40

50

60

70

80

90

100

% k

atal

ogów

MOL (73%)

LIBRA (95%)

PATRON(40%)

SOWA(45%)

MAK (30%)

PROLIB(81%)

Szkolne (63%)

Pedagogiczne 75%)

Publiczne (41%)

Akademickie (93%)

WSN (55%)

PWSZ (60%)


Dokumenty rejestrowane w badanych katalogachDokumenty rejestrowane w badanych katalogachDOKUMENTY ELEKTRONICZNEDOKUMENTY ELEKTRONICZNE

• po nazwie programu podano % katalogów prowadzonych w danym programie (niezależnie od rodzaju biblioteki), które rejestrują dokumenty elektroniczne

• po określeniu rodzaju biblioteki podano % katalogów (niezależnie od programu bibliotecznego, w którym są prowadzone), które rejestrują dokumenty elektroniczne

53 % katalogów rejestruje dokumenty elektroniczne

0

10

20

30

40

50

60

70

80

90

100

% k

atal

ogów

MOL (82%)

LIBRA (75%)

PATRON(50%)

SOWA (45%)

MAK (30%)

PROLIB(48%)

Szkolne (75%)

Pedagogiczne (63%)

Publiczne (41%)

Akademickie (57%)

WSN (45%)

PWSZ (80%)


Dokumenty rejestrowane w badanych katalogachDokumenty rejestrowane w badanych katalogachINNE TYPY DOKUMENTÓWINNE TYPY DOKUMENTÓW

• po nazwie programu podano % katalogów prowadzonych w danym programie (niezależnie od rodzaju biblioteki), które rejestrują przynajmniej jeden z typów dok. zaliczanych do zbiorów specjalnych

• po określeniu rodzaju biblioteki podano % katalogów (niezależnie od programu bibliotecznego, w którym są prowadzone), które rejestrują przynajmniej jeden z typów dok. zaliczanych do zbiorów specjalnych

61% katalogów rejestruje przynajmniej jeden z typów dokumentów zaliczanych do zbiorów specjalnych

0

10

20

30

40

50

60

70

80

90

100

% ka

talo

gów

MOL (91%)

LIBRA (95%)

PATRON(45%)

SOWA (75%)

MAK (40%)

PROLIB(33%)

Szkolne (88%)

Pedagogiczne (83%)

Publiczne (54%)

Akademickie (43%)

WSN (50%)

PWSZ (60%)


Stopień opracowania danych w badanych katalogachStopień opracowania danych w badanych katalogach

opracowanie formalne: najczęściej II stopień szczegółowości opisu bibliograficznego

opracowanie rzeczowe: stosowane we wszystkich katalogach

informacje dodatkowe: 14% badanych bibliotek uzupełnia wybrane opisy bibliograficzne adnotacjąZdarza się, że opisy katalogowe w danym katalogu są sporządzane w różnym stopniu szczegółowości opisu bibliograficznego i zawierają charakterystykę rzeczową dokumentu sporządzoną na różnym poziomie szczegółowości. Są katalogi, w których nie wszystkie dokumenty posiadają opis rzeczowy.


JIW stosowane w oprac. rzeczowym w badanych katalogach JIW stosowane w oprac. rzeczowym w badanych katalogach JĘZYK HASEŁ PRZEDMIOTOWYCHJĘZYK HASEŁ PRZEDMIOTOWYCH

• po nazwie programu podano % katalogów prowadzonych w danym programie (niezależnie od rodzaju biblioteki), w których do oprac. rzeczowego dokumentów zastosowano jhp

• po określeniu rodzaju biblioteki podano % katalogów (niezależnie od programu bibliotecznego, w którym są prowadzone), w których do oprac. rzeczowego dokumentów zastosowano jhp

0

10

20

30

40

50

60

70

80

90

100

% k

atal

ogó

w

MOL (91%)

LIBRA(100%)

PATRON(100%)

SOWA (75%)

MAK (100%)

PROLIB(70%)

Szkolne (100%)

Pedagogiczne (100%)

Publiczne (97%)

Akademickie (69%)

WSN (73%)

PWSZ (60%)

W 88 % katalogów do oprac. rzeczowego dokumentów wykorzystywany jest jhp


JIW stosowane w oprac. rzeczowym w badanych katalogach JIW stosowane w oprac. rzeczowym w badanych katalogach UNIWERSALNA KLASYFIKACJA DZIESIĘTNAUNIWERSALNA KLASYFIKACJA DZIESIĘTNA

• po nazwie programu podano % katalogów prowadzonych w danym programie (niezależnie od rodzaju biblioteki), w których do opracowania rzeczowego dokumentów zastosowano UKD

• po określeniu rodzaju biblioteki podano % katalogów (niezależnie od programu bibliotecznego, w którym są prowadzone), w których do opracowania rzeczowego dokumentów zastosowano UKD

W 75% katalogów do opracowania rzeczowego dok. wykorzystywana jest UKD

0

10

20

30

40

50

60

70

80

90

100

% k

atal

ogów

MOL (91%)

LIBRA(100%)

PATRON(90%)

SOWA(75%)

MAK (35%)

PROLIB(65%)

Szkolne (88%)

Pedagogiczne (96%)

Publiczne (79%)

Akademickie (31%)

WSN (68%)

PWSZ (60%)


JIW stosowane w oprac. rzeczowym w badanych katalogach JIW stosowane w oprac. rzeczowym w badanych katalogach SŁOWA KLUCZOWESŁOWA KLUCZOWE

• po nazwie programu podano % katalogów prowadzonych w danym programie (niezależnie od rodzaju biblioteki), w których do oprac. rzeczowego dokumentów zastosowano słowa kluczowe

• po określeniu rodzaju biblioteki podano % katalogów (niezależnie od programu bibliotecznego, w którym są prowadzone), w których do oprac. rzeczowego dokumentów zastosowano słowa kluczowe

0

10

20

30

40

50

60

70

% k

atal

ogów

MOL (9%)

LIBRA (5%)

PATRON(0%)

SOWA(20%)

MAK (15%)

PROLIB(15%)

Szkolne (13%)

Pedagogiczne (0%)

Publiczne (5%)

Akademickie (54%)

WSN (9%)

PWSZ (0%)

W 11% katalogów do oprac. rzeczowego dok. wykorzystywane są słowa kluczowe


Wykorzystanie Wykorzystanie khw/słownika wzorcowego haseł khw/słownika wzorcowego haseł formalnychformalnych w badanych katalogach w badanych katalogach

• po nazwie programu podano % katalogów prowadzonych w danym programie (niezależnie od rodzaju biblioteki), w których hasła opisu bibliograficznego są kontrolowane khw/słownikiem wzorcowym

• po określeniu rodzaju biblioteki podano % katalogów (niezależnie od programu bibliotecznego, w którym są prowadzone), w których hasła opisu bibliograficznego są kontrolowane khw/słownikiem wzorcowym

W 30% katalogów hasła opisu bibliogr. są kontrolowane khw/słownikiem wzorcowym

0

10

20

30

40

50

60

70

80

90

100

% k

atal

ogów

MOL (18%)

LIBRA (25%)

PATRON(20%)

SOWA(10%)

MAK (55%)

PROLIB(45%)

Szkolne (25%)

Pedagogiczne (54%)

Publiczne (31%)

Akademickie (23%)

WSN (9%)

PWSZ (20%)


Wykorzystanie Wykorzystanie khw/słownika wzorcowego haseł khw/słownika wzorcowego haseł przedmiotowychprzedmiotowych w badanych katalogach w badanych katalogach

• po nazwie programu podano % katalogów prowadzonych w danym programie (niezależnie od rodzaju biblioteki), w których hasła przedmiotowe są kontrolowane khw/słownikiem wzorcowym

• po określeniu rodzaju biblioteki podano % katalogów (niezależnie od programu bibliotecznego, w którym są prowadzone), w których hasła przedmiotowe są kontrolowane khw/słownikiem wzorcowym

W 40% katalogów hasła przedmiotowe są kontrolowane khw/słownikiem wzorcowym

0

10

20

30

40

50

60

70

80

90

100

% k

atal

ogów

MOL (0%)

LIBRA (50%)

PATRON(75%)

SOWA(15%)

MAK (15%)

PROLIB(65%)

Szkolne (0%)

Pedagogiczne (63%)

Publiczne (44%)

Akademickie (31%)

WSN (27%)

PWSZ (40%)


zastosowane oprogramowanie (możliwości systemu)


Realizacja standardów bibliograficznychRealizacja standardów bibliograficznych

opis bibliograficzny wg PN-N-01152 : wszystkie systemy hasło opisu bibliograficznego : PARTON (OPAC 2.5),

SOWA 2, MAK format wymienny MARC 21(pełna zgodność z wymogami) :

SOWA 2, MAK mechanizm khw/słowników wzorcowych : wszystkie systemy

w różnym zakresie


Narzędzia wyszukiwawcze w OPACNarzędzia wyszukiwawcze w OPAC

przeglądanie indeksów - wszystkie systemy wyszukiwanie w indeksach

wyszukiwanie w ciągu wyrażeń z możliwością maskowania – MOL, LIBRA, PATRON, SOWA, PROLIB wyszukiwanie wg słów z możliwością maskowania - PROLIB

łączenie kryteriów wyszukiwania – wszystkie systemy w różnym zakresie

środki wyszukiwawcze: maskowanie, operatory logiczne - wszystkie systemy w różnym zakresie


Prezentacja wyszukanej informacjiPrezentacja wyszukanej informacjirekord bibliograficznyrekord bibliograficzny

w formacie karty katalogowej - MOL, LIBRA, PATRON w formacie z etykietami słownymi – SOWA, SOWA 2, MAK,

PROLIB w formacie MARC - PATRON (OPAC 2.5), SOWA 2, MAK


Prezentacja wyszukanej informacjiPrezentacja wyszukanej informacjirekord khwrekord khw

rekord pozycji podstawowej khw w formacie z etykietami słownymi - SOWA 2 w formacie MARC – SOWA 2

odsyłacze całkowite terminy odrzucone i przyjęte występują razem w indeksie, wybierając termin odrzucony system kieruje użytkownika do rekordów bibliograficznych zawierających hasło przyjęte w danym katalogu jako hasło właściwe – MOL OPTIVUM, LIBRA 2000, PATRON odsyłacz zob. termin przyjęty umieszczony w indeksie obok terminu odrzuconego –

PATRON (OPAC 2.5), SOWA, SOWA 2

odsyłacze uzupełniające wybierając jedno z haseł powiązanych ze sobą, system kieruje użytkownika do rekordów bibliograficznych zawierających jedno i/lub drugie hasło – MOL OPTIVUM, LIBRA 2000, PATRON odsyłacz zob. też w indeksie, przy wybranym haśle – PATRON (OPAC 2.5), MAK, SOWA, SOWA 2


Przetwarzanie, rejestracja wyników wyszukiwaniaPrzetwarzanie, rejestracja wyników wyszukiwania

selekcja wyszukanych informacji – SOWA, SOWA 2, PROLIB sortowanie wyszukanych informacji wg określonych kryteriów:

SOWA, SOWA 2, PROLIB dalsze przetwarzanie wyników wyszukiwania (np. zapis na

dowolny dostępny nośnik magnetyczny /optyczny, wydruk, wysłanie wyników pocztą elektroniczną): SOWA, SOWA 2, PROLIB

rejestracja historii wyszukiwań (i możliwość wykorzystania jej w dalszych wyszukiwaniach) – SOWA, SOWA 2, PROLIB


inneinne

automatyczny system wykrywania i ew. korekty błędów - brak

przejście z poziomu wyświetlanej na ekranie pozycji katalogowej do innych pozycji zawierających wspólne elementy opisu lub hasła – MAK (powrót do indeksu), SOWA, SOWA 2


znajomość zawartości bazy i zastosowanych narzędzi

(informacje o systemie i jego zawartości, pomoc ogólna i kontekstowa)


Biblioteki udostępniające informacje o zawartości katalogu Biblioteki udostępniające informacje o zawartości katalogu (zakresie oraz zasięgu formalnym i chronologicznym)(zakresie oraz zasięgu formalnym i chronologicznym)

• po nazwie programu podano % bibliotek prowadzących katalog w danym programie (niezależnie od rodzaju biblioteki), które podają informacje o zawartości katalogu

• po określeniu rodzaju biblioteki podano % badanych bibliotek (niezależnie od programu bibliotecznego, w którym prowadzony jest katalog), które podają informację o zawartości katalogu

0102030405060708090

100

% b

iblio

tek

MOL (36%)

LIBRA(40%)

PATRON(45%)

SOWA (40%)

MAK (80%)

PROLIB(55%)

Szkolne (25%)

Pedagogiczne (33%)

Publiczne (56%)

Akadem ickie (77%)

WSN (50%)

PWSZ (20%)

49% bibliotek podaje informacje o zawartości katalogu komputerowego


Biblioteki udostępniające informacje o organizacji katalogu Biblioteki udostępniające informacje o organizacji katalogu i standardach uwzględnianych w jego budowiei standardach uwzględnianych w jego budowie

2% badanych bibliotek podaje informacje o normach i przepisach uwzględnionych w opracowaniu danych, o stopniu szczegółowości opisu bibliograficznego, jiw stosowanych w opracowaniu rzeczowym, kontroli haseł opisu bibliograficznego i/lub haseł przedmiotowych przez khw oraz formacie opisu danych.


Dostępność instrukcjiDostępność instrukcji (pomocy) przygotowanych przez (pomocy) przygotowanych przez bibliotekę dla użytkowników katalogubibliotekę dla użytkowników katalogu

5% badanych bibliotek przygotowało własne instrukcje (pomoc) uwzględniające specyfikę danego katalogu i dostosowane do kompetencji swoich użytkowników


Dostępność instrukcjiDostępność instrukcji (pomocy) systemowych, przygotowanych (pomocy) systemowych, przygotowanych przez producenta programu dla użytkowników kataloguprzez producenta programu dla użytkowników katalogu

instrukcja poruszania się po katalogu: MOL OPTIVUM, LIBRA 2000, PATRON, PROLIB

ogólna pomoc dot. wyszukiwania informacji: MOL OPTIVUM, LIBRA 2000, PATRON, PROLIB

pomoc kontekstowa: brak w każdym programie; MAK podaje tylko krótkie wyjaśnienie (z przykładami) jak szukać w sposób zawansowany, SOWA i SOWA 2 – wskazówki (z przykładami) jakie znaki specjalne można wykorzystać do maskowania i oznaczenia operatorów logicznych


Dziękuję za uwagę

Documents

Efektywność wyszukiwania informacji w publicznie ...uranos.cto.us.edu.pl/~ptin/konferencje/9forum/repoz/swoboda.pdf · umożliwiają efektywne wyszukiwanie informacji ? ... 2007