15‐May‐18

1

EKONOMIKA ZAŠTITE ŽIVOTNE SREDINE

Faktori životne sredine (reljef, klima, prirodne vrednosti ...)

Stanovništvo

Ekonomske posledice zagađivanja životne sredine

Ekonomski aspekt zaštite prirodnih dobara

Ekonomsko-ekološki zahtevi za racionalno korišćenje energije

EKONOMIKA ZAŠTITE ŽIVOTNE SREDINE

15‐May‐18

2

VREME I KLIMAVreme je trenutno odnosno stvarno stanje meteoroloških elemenata i pojava u nekommestu i trenutku.

Elementi i pojave:

sunčevo zračenje (insolacija), zemljino izračivanje, atmosferski pritisak, temperature vazduha, vlažnost vazduha, pravac i brzina vetra, oblaci, magla, kiša, sneg, optičke i električne pojave u atmosferi itd.

VREME I KLIMAKlima je „prosečno (srednje) stanje vremena“, ili preciznije, to je statistički opis srednjihvrednosti i varijabilnost vremena, u opsegu od nekoliko meseci do nekoliko hiljada ilimiliona godina.

Srednje stanje se dobija na osnovu dugogodišnjih osmatranja, izračunavanjem srednjih vrednosti,ekstrema, odstupanja i frekvencije pojave pojedinih elemenata.

Klima (podneblje) – skup vremenskih pojava (tj. atmosferskih procesa) koji karakterišusrednje fizičko stanje atmosfere bilo iznad nekog mesta bilo iznad veće ili manjeteritorije.

Standardni period je 30 godina i on je pokazatelj ponašanja prostorno i vremenskipromenljivih veličina, kao što su: temperatura, padavine i vetar.

Savremena definicija međutim, opisuje klimu kao dinamički sistem u kome učestvuju ijedni na druge deluju: atmosfera, okeaini, ledeni i snežni pokrivač, procesi na tlu(litosfera) i biosfera uključujući čoveka.

15‐May‐18

3

PODELA KLIMEKlima atmosfere (sloj debljine od 2 m do 12 km) se može podeliti na osnovu nivoaposmatranja tj. “veličini”, na:

Makroklimu – obuhvata veliki prostor (100 – 10 000 km) nekog regiona ili subregionau granicama sličnih klimatskih struktura i istih klimatskih tipova (klima ravnica, stepa);osmatranja sa standardne meteorološke stanice.

Mezoklimu (lokalna klima) – ograničena na manju oblast (1 - 100 km). To je oblastkoja je pod istim klimatskim uticajem, ali je ograničena na izdvojene geografskejedinice (klima rečne doline, jezera, šume); osmatranja sa standardne meteorološkestanice sa specifičnom lokacijom.

Topoklimu - klima malog prostora (0,1 – 1 km) koji se u topografij može izdvojiti kaoposebna celina (dolina, vrh planine); standardna + dodatna merenja.

Mikroklimu - klima sasvim malih oblasti/prostora (10 cm – 100 m); najčešće u okoliniradnog mesta, u prirodi to je klima prizemnog sloja vazduha do 2 m visine, može seodnositi na livadu, obod šume, deo grada i sl.; merenja se obavljaju po specijalnimmetodama.

TIPOVI KLIMENa osnovu tipa tj. vrste:

Ekvatorijalna klima

Tropska klima

Suptropska klima

Umerena klima

Subartička i artička klima (polarna)

Planinaska

15‐May‐18

4

KLIMATSKI - METEOROLOŠKI ELEMENTI

Temperatura zemljišta i vazduha

Vazdušni pritisak

Vlažnost vazduha i zemljišta

Intenzitet isparavanja

Oblačnost i trajanje sunčevog sjaja

Padavine i prisustvo snežnog pokrivača

Pravac i brzina vetra

Elektricitet u vazduhu

TEMPERATURA

Temperatura je fizička veličina koja opisuje toplotno stanje tela.

Izražava se u stepenima (Celzijusa, Farenhajta, Kelvina i Reomira).

Da bi promenili temperaturu nekog tela potrebno je dovesti ili oduzeti toplotnu energiju.

15‐May‐18

5

TERMOMETARSKA SKALA

Celzijusova skala (°C)Za 0 – temperatura mržnjenja vode, za 100 - temperatura ključanja vode, sve između je podeljeno na 100 podeoka

Kelvinova (K)Linearna i kreće se od 0 K (-273,15 °C, apsulutna nula)

Farenhajtova (°F)1°F = 1°C · 1,8 + 32

TEMPERATURA VAZDUHA

Temperatura vazduha spada među najvažnije klimatske elemente.

Zavisi od sunčeve radijacije, odnosno od toplotnog bilansa.

Temperatura vazduha se menja u prostoru i vremenu.

Određuje: klimatske sezone, isparavanja, razmenu vlage, oticaj, ledene pojave i druge hidrometeorološke pojave.

U hidrološkom ciklusu – što je temperatura veća, veće je isparavanje a manji oticaj.

15‐May‐18

6

TEMPERATURNE ZAKONITOSTI

Temperatura okeana je viša u područjima bližim ekvatoru gde iznosi u proseku 27 (28) oC.

Idući ka polovima ona opada, pa tako u suptropskim oblastima prosečna temperatura iznosi od 20 do 23 oC, u umerenim do 6 do 11 oC, a u polarnim ima negativne vrednosti i voda se nalazi u obliku leda.

Prosečna vrednost temperature svetskog okeana iznosi 17,5 oC. Najtopliji je Tihi okean sa temperaturom od 19,4 oC, a najhladniji Severni ledeni sa 0,75 oC.

MERENJE TEMPERATURE VAZDUHA

Meri se u meteorološkom (termometarskom) zaklonu na visini od 2 m od površine zemlje.Izražava se u oC.

Instrumenti za merenje:

Termometri (živin i alkoholni)

Bimetal u termografima

Meteorološka stanica sadrži:

Živin termometar (mokri i suvi)

Maksimalni živin termometar

Minimalni akloholni termometar

Termograf (kontinualno merenje)

15‐May‐18

7

VRSTE TERMOMETRA

Termometar sa alkoholnim stubomTermometar sa živinim stubom Vlažni termometar

Tačka mržnjenja žive je na -38,9 ºC, pa se ovakvi termometri ne mogu koristiti za merenje veoma niskihtemperatura vazduha. U tu svrhu se koristi alkohol kao termoelement čija je tačka mržnjenja na -114,4 ºC.

PRVA MERENJA TEMPERATURE U SRBIJI

Vladimir Jakšić (rodjen u Kragujevcu 1824 – 1899) je otpočeoprva meteorološka osmatranja u Srbiji 1. januara 1848. godine.1856 u Srbiji je radila mreža od 20 meteoroloških stanica a 1857čak 27 što je najverovatnije bila u to vreme jedna od najgušćihmreža na svetu.

15‐May‐18

8

ZANIMLJIVOSTI

Na Vostoku, Ruskoj istraživačkoj stanici koja je smeštena duboko u unutrašnjostiAntarktika 21. jula 1983. godine izmerena je najniža temperatura na Zemlji koja jeiznosila -89,2 °C! Ova merna stanica je osnovana još 1957. godine od kada sesvakodnevno prate meteorološke prilike i beleže podaci. Nalazi se na visini od 3488 m,1500 km od geografskog Južnog pola. Klimatske prilike koje vladaju na tom području suneopisivo surove.

ZANIMLJIVOSTI

U bivšoj Jugoslaviji u Bosni u mestu Veliko polje izmerena rekordna temperatura - 42 oC,bilo je to u januaru 1963. godine.

U Srbiji najniža temperatura je zabeležena 13. januara 2005. godine u mestu KarajukićaBunari, na Pešterskoj visoravni od - 39.8 oC.

15‐May‐18

9

ZANIMLJIVOSTI

Prema standardima WMO-a najviša temperatura vazduha ikad izmerena na Zemlji iznosi56,7 °C i izmerena je 10. jula 1913. godine u Greenland Ranchu (Death Valley) uKaliforniji.

ZANIMLJIVOSTI

Na prostorima bivše SFRJ, najviša temperatura zabeležena je Mostaru 46,2 stepeni.

U Srbiji rekordno visoka temperatura zabeležena u Smederavskoj Palanci 44,9 stepeni, 24. jula 2007. godine.

15‐May‐18

10

KONVERZIJA TEMPERATURE VAZDUHA

Konverzija temperature izražene u Farenhajtovim stepenima u stepen Celzijusa:

321.8

Konverzija temperature izražene u Celzijusovim stepenima u Farenhajtov stepen:

1.8 · 32

Konverzija teperature izražene u Kelvinovim stepenima u Celzijusov stepen:

+ 273,15

ZADATAK

Izvršiti konverziju temperature izražene u:

a) Celzijusovim stepenima ako ona iznosi - 15 oF i

b) Farenhajtovim stepenima ako ona iznosi 36 oC.

15‐May‐18

11

REŠENJE

a) u Celzijuse ako ona iznosi - 15 oF

b) u Farenhajte ako ona iznosi 36 oC

59 · 32

59· 15 32 0,555556 · 47

C 26,11 C

95 · 32

95· 36 32 1,8 · 68

F 122,4 F

OSNOVNA PRAVILA METEOROLOŠKIH OSMATRANJA

Klimatološki podaci obuhvataju merenja i osmatranja u terminima 07, 14 i 21 sat.

Osmatranja obuhvataju 51 meteorološku pojavu i merenja 12 meteoroloških elemenata.

Maksimalna i minimalna temperatura vazduha očitava se u 21 sat i beleži za taj dan.

Dnevne visine padavina odnose se na period od 24 sata: od 7 sati prethodnog dana do 7 sati tekućeg dana kada se registruju.

Visina snežnog pokrivača meri se u 7 sati.

15‐May‐18

12

OSNOVNI POJMOVI U VEZI SA IZRAČUNAVANJEM TEMPERATURE VAZDUHA

Srednja dnevna temperatura vazduha izračunava se na osnovu dnevnih osmatranja i predstavlja aritmetičku sredinu u toku 24 časa, koja su evidentirana u 07, 14 i 21 h.

Srednja mesečna temperatura vazduha dobija se sabiranjem srednjih dnevnih temperatura jednog meseca, a zatim se zbir podeli sa brojem dana u tom mesecu.

Srednja godišnja temperatura vazduha dobija se deljenjem zbira srednjih mesečnih temperatura sa 12.

2 ·4

. . .31

. . .12

ZADATAK

Nacionalni park Jan Feb Mar Apr Maj Jun Jul Avg Sep Okt Nov Dec SGT Max Min GAFruška gora 0.2 0.6 6.6 12.5 17.5 20.9 22.5 21.7 17.1 11.6 6.7 2.1Kopaonik -5.2 -5.6 -2.1 2.8 7.7 11.6 13.6 13.8 9.3 4.9 1.2 -3.2Tara 0.6 1.3 6.7 11.7 16.0 19.7 21.6 21.2 16.8 11.5 6.3 2.1Đerdap 0.4 0.5 6.5 12.6 17.2 21.1 23.0 22.1 17.3 11.6 7.0 2.2

Na osnovu podataka iz tabele o srednjim mesečnim temperaturama vazduha (oC) zanacionalne parkove u Srbiji u periodu od 2003 do 2012. godine odrediti: srednju godišnju(SGT), maksimalnu i minimalnu temperaturu vazduha kao i amplitudu temperature.

SGT – godišnji prosek temperature vazduhaMax – maksimalna srednja mesečna temparatura vazduhaMin – minimalna srednja mesečna temperatura vazduhaGA – godišnja aplituda mesečnih temperatura vazduha (GA = Tmax – Tmin)

15‐May‐18

13

REŠENJE

Nacionalni park Jan Feb Mar Apr Maj Jun Jul Avg Sep Okt Nov Dec SGT Max Min GAFruška gora 0.2 0.6 6.6 12.5 17.5 20.9 22.5 21.7 17.1 11.6 6.7 2.1 11.7 22,5 0,2 22,3Kopaonik -5.2 -5.6 -2.1 2.8 7.7 11.6 13.6 13.8 9.3 4.9 1.2 -3.2 4.1 13,6 -5,6 19,2Tara 0.6 1.3 6.7 11.7 16.0 19.7 21.6 21.2 16.8 11.5 6.3 2.1 11.3 21,6 0,6 21Đerdap 0.4 0.5 6.5 12.6 17.2 21.1 23.0 22.1 17.3 11.6 7.0 2.2 11.8 23,0 0,4 22,6

SGT – godišnji prosek temperature vazduhaMax – maksimalna srednja mesečna temparatura vazduhaMin – minimalna srednja mesečna temperatura vazduhaGA – godišnja aplituda mesečnih temperatura vazduha (GA = Tmax – Tmin)

...= 

, , , , , , , , , , , ,= 11.7 oC

NP Fruška Gora

REDUKCIJA TEMPERATURE NA MORSKI NIVO

15‐May‐18

14

REDUKCIJA TEMPERATURE NA MORSKI NIVO

Temperaturne vrednosti koje se upisuju na izotermnim kartama moraju se redukovati na morski nivo.

Redukcija se vrši preko formule:

·100

t0 – temperatura svedena na morski nivoH – nadmorska visina staniceTG – vertikalni temperaturni gradijent (0.5 oC)tx – srednja temperatura vazduha.

Gde je:

ZADATAK

Svesti srednju godišnju temperaturu vazduha za meteorološku stanicu Palić na morskinivo, koristeći formulu redukcije, ukoliko je nadmorska visina stanice 102 m a srednjagodišnja temperatura za 2013. godinu 12 ºC.

15‐May‐18

15

REŠENJE

·100

t0 – temperatura svedena na morski nivoH – nadmorska visina staniceTG – vertikalni temperaturni gradijent (0.5 oC)tx – srednja temperatura vazduha.

Gde je:

102 · 0,5°100

1251100

12 0,51 12 12,51

OBJEKTIVNA TEMPERATURA

Prema pravilniku merenja temperature RHMZ-a podatak o temepraturi dobija se u meteorološkoj stanici, koja mora da ispuni sledeće uslove:

da se nalazi na travnatoj površini; da bude na 2 m visine; da bude u zatvorenoj drvenoj kutiji bele boje površine 0,6×0,6x1m da bude na prosečnoj nadmorskoj visini grada.

Uzevši da mi našim kretanjem vrlo retko ispunjavamo zadate uslove, objektivna temperatura najčešće ne pokazuje realni osećaj koji imamo.

Od 1970 godine u svetu figuriše pojam “subjektivnog osećaja temperature” (poznatiji kao “Real Fell” ili “Feel Like”).

Detaljnije videti: http://www.toplotnepumpe.rs/kako‐da‐izracunam‐realnu‐spoljnu‐temperaturu/

15‐May‐18

16

SUBJEKTIVNA TEMPERATURA

Subjektivni osećaj temperature u globalu predstavlja ono što mi stvarno osećamo. Zakalkulaciju subjektivnog osećaja temperature pored same izmerene temperatureučestvuju sledeći parametri:

vlažnost vazduha brzina vetra vazdušni pritisak stepen oblačnost neba površina izloženosti kože ljudskog tela suncu materijal odeće

Zadnja tri parametra su jako komplikovana u kalkulaciji a u celoj cifri ulaze sa 1 do 5 %tako da se često zanemaruju radi jednostavnosti proračuna. Naravno pretpostavlja seda leti ne oblačimo odeću od materijala za koji kažemo da “koža u njemu ne može dadiše”.

OČITAVANJE SUBJEKTIVNE TEMPERATURE

SUBJEKTIVNI OSEĆAJ TOPLOTE U ZAVISNOSTI OD VLAŽNOSTI VAZDUHA

15‐May‐18

17

OČITAVANJE SUBJEKTIVNE TEMPERATURESUBJEKTIVNI OSEĆAJ HLADNOĆE U ZAVISNOSTI OD BRZINE VETRA

PADAVINE

Padavine su svi oblici kondenzovane i sublimirane‚ vodene pare u vazduhu, koji se na zemljinoj površini pojave u tečnom ili čvrstom obliku.

Poreklo: od vlage koja je isparila sa mora i okeana

Značaj: predstavlja osnovni izvor za rečne tokove i isparavanje sa sliva

Padavine se dele u dve grupe: niske padavine: rosa, rosulja, slana, inje i poledica, visoke padavine: kiša, sleđena kiša, sneg, susnežica, zrnasti

sneg, ljutina, krupa, sugradica i grad.

15‐May‐18

18

METEOROLOŠKI SIMBOLI PADAVINA

ZADATAK

Nacionalni park Jan Feb Mar Apr Maj Jun Jul Avg Sep Okt Nov Dec UG GPFruška gora 40.7 38.4 38.4 46.0 62.4 77.8 57.3 61.4 42.1 58.6 46.2 48.4Kopaonik 77.9 72.6 77.4 79.3 103.6 100.6 92.0 62.9 62.7 95.3 73.2 83.6Tara 53.4 58.5 53.1 50.2 79.6 95.1 57.0 62.8 56.5 78.2 59.0 66.9Đerdap 57.7 58.3 40.9 58.8 62.4 54.3 72.1 48.8 45.2 61.5 54.1 55.1

Gde je:

UG – ukupna godišnja količina padavinaGP – prosečna godišnja količina padavina

Na osnovu podataka iz tabele o srednjim mesečnim količinama padavina za nacionalneparkove u Srbiji u periodu od 2003 do 2012. godine odrediti: ukupnu (UG) i prosečnugodišnju (GP) količinu padavina.

15‐May‐18

19

REŠENJE

Nacionalni park Jan Feb Mar Apr Maj Jun Jul Avg Sep Okt Nov Dec UG GPFruška gora 40.7 38.4 38.4 46.0 62.4 77.8 57.3 61.4 42.1 58.6 46.2 48.4 618 48.44

Kopaonik 77.9 72.6 77.4 79.3 103.6 100.6 92.0 62.9 62.7 95.3 73.2 83.6 981 76.39

Tara 53.4 58.5 53.1 50.2 79.6 95.1 57.0 62.8 56.5 78.2 59.0 66.9 770 60.18

Đerdap 57.7 58.3 40.9 58.8 62.4 54.3 72.1 48.8 45.2 61.5 54.1 55.1 669 52.40

Gde je:

UG – ukupna godišnja količina padavinaGP – prosečna godišnja količina padavina

STANOVNIŠTVO / POPULACIJA

7 620 619 350 stanovnika

15‐May‐18

20

STANOVNIŠTVO

Stanovništvo je skup ljudi koji su svojim životom i radom vezani za određeni prostor

Grana geografije koja proučava stanovništvo naziva se demogeografija

15‐May‐18

21

DEMOGRAFSKI POKAZATELJI

Gustina naseljenosti Stanovništvo prema polu/uzrastu Stopa nataliteta Stopa fertiliteta Stopa mortaliteta Prirodni priraštaj

Gustina naseljenosti Stanovništvo prema polu/uzrastu Stopa nataliteta Stopa fertiliteta Stopa mortaliteta Prirodni priraštaj

Popisi stanovništva

Matične knjige rođenih, umrlih i venčanih

Registri stanovništva

Ostali izvori (ankete)

Popisi stanovništva

Matične knjige rođenih, umrlih i venčanih

Registri stanovništva

Ostali izvori (ankete)

IZVORI PODATAKAIZVORI PODATAKA

STATISTIKA STANOVNIŠTVASTATISTIKA STANOVNIŠTVA

GUSTINA NASELJENOSTIGustina naseljenosti označava prosečan broj stanovnika koji žive na jedinici površine(m2, km2, ha) neke teritorije.

15‐May‐18

22

GUSTINA NASELJENOSTI

Priroda je osnova nastanjenosti i razmještaju stanovništva na zemlji

OSNOVE NASELJENOSTI

Klima

Površinske vode

Podzemne vode

Tlo

15‐May‐18

23

OPŠTA GUSTINA NASELJENOSTI

je broj stanovnika na 1 km2

opšta gustina naseljenosti kopna Zemlje 2013. godine iznosila je 48 stan./km2

GUSTINA NASELJENOSTI

Postoje tri grupe zemalja po gustini naseljenosti:

1. Zemlje visoke naseljenosti (preko 200 st/km²), tu spadaju Belgija, Holandija, VelikaBritanija, Izrael, Liban, Bangladeš, Šri Lanka, Južna Koreja…

2. Zemlje srednje gustine naseljenosti (oko svetskog proseka 41 st/km²) tu spadajuIrska, Irak, Kambodža. Malezija, Maroko, Tunis, Meksiko…

3. Zemlje male gustine naseljenosti (ispod 2 st/km²) tu spadaju Mongolija, Libija, Mauritanija, Namibija, Gvajana, Australija…

15‐May‐18

24

REGIONALNE RAZLIKE U GUSTINI NASELJENOSTI

Europa:• Monako: 18 916 st/km2

Azija:• Singapur: 7 923 st/km2

Afrika:• Mauricijus: 610 st/km2

• Island: 3,2 st/km2

• Mongolija: 1,8 st/km2

• Zapadna sahara: 3,2 st/km2

(2013)

Najmanja gustina naseljenosti na svetu

Grenland: 0,025 st/st/km2

NASELJA U R SRBIJI PREMA GUSTINI NASELJENOSTI

(2011)

Gradska naselja

Preko 500 st/km2

Ostala naselja

Ispod 50 st/km2

Prosek R Srbije

93 st/km2

15‐May‐18

25

3.687.686 3.499.176

43,5 40,9prosečna starost

ukupno

51,3% 48,7%

7 186 862Prosečna starost

42,2

REPUBLIKA SRBIJA

STANOVNIŠTVO U REPUBLICI SRBIJI

GUSTINA NASELJENOSTI

Gustina naseljenosti označava prosečan broj stanovnika koji žive na jedinici površine(m2, km2, ha) neke teritorije.

Iz takvog odnosa broja stanovnika i površine, može se sagledati neravnomernostrazmeštaja stanovništva na zemljinoj kugli i njenim delovima.

Gn – gustina naseljenostiBS – prosečan broj stanovnikaPt – površina teritorije

15‐May‐18

26

ZADATAK

Na osnovu statističkih podataka za R Srbiju u periodu od 1948 do 2011. godineizračunati gustinu naseljenosti. Dobijene rezultate prikazati na grafiku.

GodinaBroj

stanovnikaPovršina

teritorije (km2)Gustina

naseljenosti1948 6527583 88361

1953 6978119 88361

1961 7641962 88361

1971 8446726 88361

1981 9313686 88361

1991 9789795 88361

2002 7500031 77474

2011 7186862 77474

REŠENJE

GodinaBroj

stanovnikaPovršina

teritorije (km2)Gustina

naseljenosti1948 6527583 88361 73.81953 6978119 88361 78.91961 7641962 88361 86.41971 8446726 88361 95.41981 9313686 88361 105.21991 9789795 88361 110.52002 7500031 77474 84.72011 7186862 77474 80.5

Gn – gustina naseljenostiBS – prosečan broj stanovnikaPt – površina teritorije

15‐May‐18

27

NATALITET

1000t

t

BS

Nn

Stopa nataliteta (n) predstavlja broj živorođene dece (N) u odnosu na broj stanovnika (BS) u toku godine, izražava se u promilima (o/oo).

Natalitet (rađanje). Osim bioloških faktora (zdravlje populacije, starosna struktura, polna struktura), na njega utiču i socijalno-ekonomski faktori (rat, nemaština, religioznost, stepen obrazovanja).

ZADATAK

GodinaBroj

stanovnika

Broj

živorođenih

Natalitet

(‰)1961 7641962 1557831971 8446726 1511301981 9313686 1515181991 9789795 1426412002 7498001 781012011 7186862 65598

Na osnovu statističkih podataka za R Srbiju u periodu od 1961 do 2011. godineizračunati stopu nataliteta. Dobijene rezultate prikazati na grafiku.

15‐May‐18

28

REŠENJE

00

05

10

15

20

25

1950 1960 1970 1980 1990 2000 2010 2020

GodinaBroj

stanovnika

Broj

živorođenih

Natalitet

(‰)1961 7641962 155783 20.391971 8446726 151130 17.891981 9313686 151518 16.271991 9789795 142641 14.572002 7498001 78101 10.422011 7186862 65598 9.13

1000t

t

BS

Nn

n – stopa natalitetaNt – broj živorođene dece BS – prosečan broj stanovnika

FETRILITET

Opšta stopa fertiliteta (f) predstavlja broj živorođene dece (N) u odnosu na broj žena u fertilnom periodu (Pf) u toku godine, izražava se u promilima (o/oo).

Fertilitet (plodnost) je efektivno rađanje unutar grupe žena u fertilnom periodu. Broj živorođene dece u odnosu na žensko stanovništvo u fertilnom periodu, tj. u periodu od 15 – 49 godina.

· 1000

15‐May‐18

29

ZADATAK

Godina ŽivorođeniBroj

žena u fertilnom dobu

Fertilitet

(‰)1961 155783 27911781971 151130 32577291981 151518 35992481991 142641 32374672002 78101 32795642011 65598 3189716

Na osnovu statističkih podataka za R Srbiju u periodu od 1961 do 2011. godineizračunati stopu fertiliteta. Dobijene rezultate prikazati na grafiku.

REŠENJE

Godina ŽivorođeniFertilitet

(‰)1961 155783 2791178 55.811971 151130 3257729 46.391981 151518 3599248 42.101991 142641 3237467 44.062002 78101 3279564 23.812011 65598 3189716 20.57

· 1000f – stopa fetrilitetaNt – broj živorođene dece

– broj žena u fertilnom periodu

15‐May‐18

30

MORTALITET

Mortalitet (smrtnost) je rezultat bioloških procesa (starenje), ali i socijalno ekonomskihfaktora (rat, siromaštvo).

Stopa mortaliteta (m) predstavlja broj umrlih (M) u odnosu na broj stanovnika (BS) u toku godine, izražava se u promilima (o/oo).

1000t

t

BS

Mm

ZADATAK

Godina Srbija Broj umrlihMortalitet

(‰)1961 7641962 697491971 8446726 761841981 9313686 877631991 9789795 975982002 7498001 1027852011 7186862 102935

Na osnovu statističkih podataka za R Srbiju u periodu od 1961 do 2011. godineizračunati stopu mortaliteta. Dobijene rezultate prikazati na grafiku.

15‐May‐18

31

REŠENJE

Godina Srbija Broj umrlihMortalitet

(‰)1961 7641962 69749 9.131971 8446726 76184 9.021981 9313686 87763 9.421991 9789795 97598 9.972002 7498001 102785 13.712011 7186862 102935 14.32 00

02

04

06

08

10

12

14

16

1950 1960 1970 1980 1990 2000 2010 2020

1000t

t

BS

Mm

m– stopa mortalitetaMt – broj umrlihBS – prosečan broj stanovnika

PRIRODNI PRIRAŠTAJ

Prirodni priraštaj predstavlja razliku između broja rođenih i broja umrlih u jednoj godini.

Stopa prirodnog priraštaja (r) predstavlja razliku između broja živorođenih (N) i brojaumrlih (M) u odnosu na broj stanovnika (BS) u toku jedne godine, izražava se upromilima (o/oo)

· 1000

15‐May‐18

32

ZADATAK

Godina SrbijaBroj

živorođenihBroj umrlih

Prirodni proraštaj

(‰)1961 7641962 155783 697491971 8446726 151130 761841981 9313686 151518 877631991 9789795 142641 975982002 7498001 78101 1027852011 7186862 65598 102935

Na osnovu statističkih podataka za R Srbiju u periodu od 1961 do 2011. godineizračunati stopu prirodnog priraštaja. Dobijene rezultate prikazati na grafiku.

REŠENJE

Godina BS N M r (‰)1961 7641962 155783 69749 11.261971 8446726 151130 76184 8.871981 9313686 151518 87763 6.851991 9789795 142641 97598 4.602002 7498001 78101 102785 -3.292011 7186862 65598 102935 -5.20

‐08

‐06

‐04

‐02

00

02

04

06

08

10

12

14

1950 1960 1970 1980 1990 2000 2010 2020

· 1000r – stopa prirodnog priraštajaNt – broj živorođene dece Mt – broj umrlih BS – prosečan broj stanovnika

15‐May‐18

33

HVALA NA PAŽNJI