EKSPERIMENTALNI NACRTI

Pri odluci o tome koji će nacrt upotrijebiti, istraživač se u najvećoj mjeri rukovodi trima odrednicama:

1. broj nezavisnih varijabli2. broj eksperimentalnih i kontrolnih uvjeta potrebnih za provjeru hipoteze3. mogućnost ili nemogućnost izvođenja istraživanja na istim ispitanicima u svim

eksperimentalnim uvjetima

Vrste eksperimentalnih nacrta

1. eksperimentalni nacrt na nezavisnim grupama2. eksperimentalni nacrt unutar ispitanika (nacrt ponovljenih mjerenja)3. složeni (faktorijalni) eksperimentalni nacrt

a. nacrti na nezavisnim grupama (između grupa)b. nacrti unutar ispitanikac. kombinovani (miješani) – kombinacija nacrta između i unutar grupa

4. nacrti sa subjekt i manipuliranim varijablama

1. Eksperimentalni nacrti na nezavisnim grupama (nacrti između ispitanika, grupni nacrti)

Ako su kontrolna i eksperimentalna grupa usporedive (izjednačene) prema svim relevantnim odlikama prije samog eksperimenta, a tretirane su potpuno jednako u svakom pogledu osim prema izloženosti eksperimentalnoj (nezavisnoj) varijabli, tada se razlike među njima nakon intervencije mogu pripisati upravo djelovanju nezavisne varijable.

Isti ispitanici izloženi samo po jednoj vrsti uvjeta.

2. Eksperimentalni nacrti unutar ispitanika (nacrti ponovljenih mjerenja)

Za razliku od grupnih nacrta, u kojima su ispitanici izloženi samo po jednoj vrsti uvjeta, u nacrtu unutar ispitanika svaki od njih je izložen svim eksperimentalnim uvjetima. Budući da se opažanje obavlja u više navrata, naziva se još i nacrtom ponovljenih mjerenja. Pritom se uspoređuje ponašanje istih ispitanika unutar različitih uvjeta.

Ovim nacrtom je lakše dokazati utjecaj nezavisne varijable jer on nije zamagljen razlikama među ispitanicima (početne razlike među ispitanicima su izjednačene).

3. Složeni (faktorijalni) eksperimentalni nacrti

Ispitivanje dvije ili više nezavisnih varijabli istovremeno (mnogo poželjnije i bliže svakodnevnici). Uz osnovnu informaciju o tome kako djeluje svaka od varijabli zasebno, ovaj nacrt nudi i zaključke

o njihovim međusobnim interakcijama. Djelovanje svake pojedine eksperimentalne varijable zove se glavnim efektom, a njihov združeni

doprinos, koji se ogleda u tome da se utjecaj jedne nezavisne varijable mijenja ovisno o razini druge (drugih), zove se efekat interakcije.

Primjer: nacrt označen sa 2x3x3 podrazumijeva 3 nezavisne varijable (brojke 2, 3 i 3 predstavljaju svaka po jednu nezavisnu varijablu), sa po 2, 3 i 3 nivoa (razine).

Stablo odlučivanja o eksperimentalnom nacrtu

jedna više od jedne

jedan više od jednog

manipulirana osobna jednom više puta

Broj nezavisnih varijabli

Unutar ispitanika

Klasični (bivarijatni) nacrt Složeni nacrt

Između ispitanika

MiješaniBroj eksperimentalnih uvjeta po ispitaniku

Grupni nacrt (između ispitanika)

Nacrt unutar ispitanika(ponovljena mjerenja)

Nezavisna varijabla Broj testiranja po uvjetu

Sluč

ajan

oda

bir

Rasp

oređ

ivan

je p

o sl

učaj

u

Upa

rivan

je

Kvaz

i-eks

perim

ent s

ne

ujed

nače

nim

gru

pam

a

Potp

uni n

acrt

Nep

otpu

ni n

acrt

Preo

kret

anje

redo

slije

da

Sluč

ajni

blo

kovi

3. c. Miješani nacrti

Najmanje 1 nezavisna varijabla je faktor između grupa. Najmanje 1 nezavisna varijabla je faktor unutar grupa. Broj ispitanika po eksperimentalnom uvjetu:

Između grupa (dijelimo sa 4) Unutar grupa (dijelimo sa 2)

4. Nacrti sa subjekt i manipuliranim varijablama

P x E nacrti P – subjekt varijabla (person factor) – ne može se manipulirati; preko subjekt

varijable ne možemo zaključivati E – manipulirana (environmental factor) – varijabla kojom eksperimentator

manipulira; preko eksperimentalne varijable možemo zaključivati Ako je E ponovljeno mjerenje tada se radi o mješovitom nacrtu!

Zašto?Zato što je 1 faktor između grupa, jedan unutar grupa.

P varijabla ne može biti ponovljeno mjerenje!