ELEKTRİK TESİSATLARINDA KULLANILAN İLETKENLER · 2013. 2. 12. · ALVİNAL kablolar üç ayrı tipte imal edilmektedir. 8.3 ELEKTRİK TESİSLERİNDE KULLANILAN YALITILMIŞ İLETKENLER,

8. ÜNİTE

ELEKTRİK TESİSATLARINDA KULLANILAN İLETKENLER

KONULAR1. ELEKTRİK TESİSLERİNDE KULLANILAN ÇIPLAK İLETKENLER

2. ÇIPLAK ALÜMİNYUM VE ALÜMİNYUM – ÇELİK İLETKENLER

3. ELEKTRİK TESİSLERİNDE KULLANILAN YALITILMIŞ İLETKENLER, ÇEŞİTLERİ VE KULLANIM YERLERİ

149

3. SINIF ELEKTRİK TESİSATÇILIĞIELEKTRİK TESİSAT BİLGİSİ

8.1 ELEKTRİK TESİSLERİNDE KULLANILAN ÇIPLAK İLETKENLER

Çıplak iletkenler tek telli ve çok telli olmak üzere ikiye ayrılır.

8.1.1 Tek Telli İletkenler Bütün iletken tek bir telden meydana gelir. Genelde 16 mm² kesite kadar üre-

tilmektedir. Topraklama ve havai hat tesislerinde kullanılır.

Resim 8.1 Tek telli iletken bobinleri

8.1.2 Çok Telli İletkenler İzolatör (yalıtkan kaide) üzerine yapılan tesislerde kullanılır. Büyük kesitli ilet-

kenleri (35 mm², 150 mm²) işlemek (kesme, bükme, bağlama) zorlaştığından, birden çok tel üst üste sarılarak (burularak) çok telli iletken üretilmektedir,

Resim 8.2 Çok telli iletken

8.2 ÇIPLAK ALÜMİNYUM VE ALÜMİNYUM – ÇELİK İLETKENLER

Enerji kullanım alanlarının gelişmesi sonucunda enerji dağıtımı önem ka-zanmıştır. Enerji dağıtımının ön plana çıkması sonucunda enerji dağıtım hatları da

150


önemli bir konuma gelmiştir.Ka

nada

St

anda

rtla

rına

göre

an

ma

adı

Kesi

t

Tel

sayı

sı

ve

Çapı

Örü

lmüş

İletk

en Ç

apı

Eşde

ğer

bakı

r ke

siti

20°C

de

ki

DC

dire

nci

Kopm

a Yü

kü

Birim

Ağı

rlığı

AWG

mm

2

Tel

sayı

sı

(ade

t)

Çapı

(mm

)

mm

mm

2

Ohm

/km

kg kg

Rose 4 21.14 7 1.96 5.88 13.30 1.351 415 58

Lily 3 26.66 7 2.20 6.61 16.78 1.072 515 73

Ins 2 33.65 7 2.47 7.42 21.09 0.8498 640 92

Pansy 1 42.37 7 2.78 8.33 26.57 0.6739 715 116

Poppy 0 53.49 7 3.12 9.36 33.73 0.5341 940 146

Aster 00 67.45 7 3.50 10.51 42.32 0.4236 1185 184

Phlox 000 84.99 7 3.93 11.80 53.52 0.3360 1435 232

Oxlip 0000 107.3 7 4.42 13.25 67.50 0.2664 1810 293

Daisy 266800 135.2 7 4.96 14.87 14.87 0.2113 2280 369

Peony 300000 152.1 19 3.19 15.96 95.66 0.1890 2670 417

Tulip 336400 170.6 19 3.38 16.90 107.2 0.1683 3000 467

Canna 397500 201.3 19 3.67 18.36 126.7 0.1427 3470 554

Cosmos 477000 241.6 19 4.02 20.12 152.0 0.1188 4080 664

Zinnia 500000 253.3 19 4.12 20.60 159.4 0.1132 4280 695

Dahlia 556500 281.8 19 4.35 21.73 177.3 0.1017 4760 774

Orchid 636000 322.2 37 3.33 23.31 202.7 0.0896 5670 888

Violet 715500 362.8 37 3.53 24.73 228.0 0.0797 6370 1000

Tablo 8.1 Alüminyum örgülü iletkenler

151


Santrallerde üretilen elektrik enerjisinin abonelere ulaştırılmasında kullanılan gereçlerden birisi de alüminyum iletkenlerdir. Alüminyum iletkenler, yumuşak, yarı sert, sert ve alaşımlı olarak üretilirler. Alçak mukavemete dayanıklı olan alüminyum iletkenler orta ve alçak gerilim tesisatlarında kullanılır. Mekanikî dayanıklılığın daha fazla istendiğinde yerlerde alaşımlı alüminyum iletkenler tercih edilir. Yüksek geri-limlerin taşıma işlemlerinde kullanılan bir başka iletken türü de çelik özlü iletken-lerdir. Çelik özlü iletkenler yüksek mekanik dayanıklılık ve korozyona karşı galvaniz kaplı çelik özlü olarak üretilir.

Resim 8.3 Çıplak Alüminyum ve alüminyum çelik iletken

8.2.1 Alüminyum İletkenli Polietilen Yalıtkanlı Havai Hat Enerji Kabloları

Çevrecilik kavramının bir prensip haline geldiği günümüzde havai hat çeki-lirken, ağaçların kesilmesini, doğanın katledilmesini önlemek amacıyla alüminyum iletkenli polietilen yalıtkanlı havai hat kabloları kullanılır. Polietilen yalıtkanlı havai hat enerji kabloları emniyet açısından güvenilir, ekonomik açıdan ucuz ve ağırlık bakımından hafif bir malzemedir.

Resim 8.4 Alüminyum iletkenli polietilen yalıtkanlı havai hat enerji kablosu

8.2.1.1 Yapısı

Faz iletkenleri en sert hava şartlarına karşı özel polietilen ile kaplanarak daya-

152


nıklı hale getirilmiştir. Alüminyum, silisyum veya magnezyum gibi alaşımdan yapı-lan nötr iletkeni ise askı teli görevini üstlenmektedir. Faz iletkenleri kendisinden bir üst kesite sahip olan nötr askı teli etrafında bükülmüştür.

8.2.1.2 Kullanıldığı YerlerAlüminyum iletkenli polietilen yalıtkanlı-havai hat enerji kabloları, sokak

aydınlatmalarında, ev, apartman, köy, kasaba ve sanayi tesislerine ait enerji hatlarında kullanılır.

8.2.1.3 Askı Telli, Demet Biçimli, Alüminyum İletkenli Hava Hattı Kabloları

Güvenli olması, emniyetli oluşu ve tesis maliyetlerindeki ekonomik olma özel-liği nedeniyle alçak ve orta gerilim tesisatlarında hava hattı iletkeni olarak kullanılan kablo çeşididir.

Üretim aşamasında, askı telli, demet biçimli, alüminyum iletkenli kablolar , 1 kV alçak gerilim hava hattı kablosu olarak imal edilir.

Bu kabloların yapısal özelliklerinden dolayı sağladığı avantajları kısaca açıkla-yalım;

8.2.1.4 Güvenirlik

• Ağaçlık ve kırsal alanlarda, konut veya sanayi tesislerinde, ağaç, demir veya beton direkli 1 kV alçak gerilim dağıtım şebekelerinde, hava hatlarında kamçılanma nedeni ile oluşan kısa devre arızalarına imkân vermediği için güvenirlik katsayısı fazladır.

• Delinme gerilimlerinin çok yüksek olması nedeniyle yalıtım arızası yok denecek kadar azdır.

• Ağaçlara temas durumunda tehlikeli kısa devre oluşturmaması nedeniyle çevre dostu olan bu iletken türü ağaç kesilmelerini de en alt düzeye indirir.

8.2.1.5 Emniyet

Kabloların faz iletkenleri yalıtılmış konumdadır. Elektrik hakkında yeterli bilgi-ye sahip olmayan kişilerin iletkenlere dikkatsizce dokunması sonucu oluşabilecek ölümcül kazalar bu sayede önlenmiş olur. Yıldırım gibi atmosferik olayların oluş-turduğu aşırı gerilimlerin tahrip edici etkisi sonucu oluşan kısa devre ve maddi ka-yıplar bu kablolarda yapısı gereği daha azdır.

153


Nötr hattının çıplak oluşu, faz hattı ile karışmasını önler, tesis ve tamir sırasın-da yanılma ve ölümcül hatalara imkan vermez.

8.2.1.6 Ekonomi

Kablolu sistemler kullanılarak, çıplak iletkenli hatlara göre direk boylarının kı-salması, 5 çıplak iletken için gerekli bağlantı malzemesi ve çekimi yerine tek bağlan-tı ve çekim neticesi tesis maliyetinde % 15...35 arasında bir tasarruf sağlar.

Kabloların işletme ve bakım masrafları, çıplak iletkenlere göre daha azdır. Kab-lo tesis edilmiş direkler üzerine, birden fazla kablo tesis edebilme olanağı, daha son-raları gerekecek mevcut şebeke takviyelerinde çok büyük bir kolaylık sağlar.

Kablolar, orta gerilim hava hatları veya hava hattı telefon kabloları ile bera-ber aynı direkler üzerine tesis edilebilir. Kabloların endüktif direnç değerinin çıplak iletkenli hatlara göre daha düşük olması gerilim düşümleri ve kayıpların azalmasına imkân verir.

Kablolar fazların yalıtılmış olması nedeni ile kaçak elektrik kullanımını önler.

KABLO YAPISI

Faz iletkenleri16 mm2 dairesel kesitli som, 25... 70 mm sıkıştırılmış, çok telli yuvarlak alüminyum. Diğer kesitler istek üzerine üretilir.

Nötr-Askı iletkeni Dış hava şartlarına dayanıklı, siyah renkli polietilen.

Yalıtım Faz iletkenlerinin bir üst kesitinde, çıplak, sıkıştırılmış, çok telli yuvarlak alüminyum alaşım

Yapı

Dış hava şartlarına dayanıklı siyah polietilen ile yalıtılmış alüminyum iletkenlerin, tüm mekanik yükleri taşıyan alüminyum alaşımdan yapılmış çıplak bir askı teli etrafına bükülerek sarılması ile oluşturulur.

Fazların Ayırımı Fazlar, tüm kablo boyunca kesintisiz, dayanıklı iki, üç veya dört adet tırnak ile birbirlerinden ayrılır.

İşaretlemeİki tırnaklı faz iletkeni yalıtkanı üzerinde, üretici firma adı, kablo adı, kesiti, işletme gerilimi, TSE garanti işareti, Standart no’su ve üretim yılı kabartma olarak basılıdır.

Tablo 8.2 Askı telli, demet biçimli alüminyum iletkenli havai hat iletkeni kablo yapısı

154


8.2.1.7 Kablo Montajı

Bu kablolar, izolatörlü veya izolatörsüz montaj sistemlerine göre yapılarına uy-gun olarak üretilmiş özel montaj malzemeleri ile tesis edilirler. Montaj sistemlerinin kullanım ve şartları Elektrik Kuvvetli Akım Tesisleri Yönetmeliği’ne göre yapılır.

Bu kablolar hafif olması nedeniyle, pek çok yerde insan gücü ile taşınabilirler. Faz yalıtkanları ve çıplak nötr askı telinin çekim sırasında zedelenmemesi için sivri taş ve travers gibi sert parçalara temas ettirilmemeli, dikenli tellere, yoğun ve yeni gübrelenmiş toprak zemine temas etmesi engellenmelidir.

Bu kabloların sarılı oldukları makaralar, depolarda bekletme süresince ıslak ze-mine temas etmeyecek biçimde depolanmalıdır.

8.2.1.8 Montaj ve Ek Mufları

Alüminyum ve bakır iletkenli güç kablolarının, kanal veya tranşeler içine seril-mesi, yalıtkanlarının soyulması, ek muflan ve ek macunlannın kullanılması gibi mon-taj ve ekleme tekniği farklılık göstermez.

8.2.1.9 Isı Büzüşmeli Borular

Her bir ek mufu, damar iletken yalıtımı için gerekli, ısıtıldığında iç yüzeyleri eriyen yalıtım yapışkanı ile kaplanmış damar ısı büzüşmeli borularından ve dış kılıf yalıtımı pek çok asit, alkalive eriyik gibi ağır dış etkenlere dayanıklı kalın ve yanmayı devam ettirmeyen malzemeden yapılmış, ısıtıldığında iç yüzeyleri eriyen yalıtım ya-pışkanı ile kaplanmış dış kılıf ısı büzüşmeli borusundan oluşur.

8.2.1.10 Ek Boruları

İletkenlerin eklenmesinde alüminyum özelliklerine göre geliştirilmiş kalaylı veya kalaysız, sıkıştırma yöntemine (pres ve kalıp) uygun yuvarlak yuvalı veya vidalı ek boruları kullanılır. Kalaylanmış ek boruları bakır iletken ile olan bağlantılarda kul-lanılabilir.

8.2.1.11 Komple Ek Mufu

Ek mufu içinde, damar ve dış kılıf büzüşmeli boruları ile birlikte, kablo damar iletkenlerinin bağlanması için kablo damar sayısına uygun ek boruları, zırhlı ve kon-santrik iletkenli kablolar için çorap, özel yaylı kelepçeler ve tüm montaj aşamalarını tarif eden bir uygulama kılavuzu bulunmaktadır.

8.2.1.12 Kablo Pabuçları

Bara, kofre, cihaz vs. gibi diğer noktalara bağlama imkanı veren alüminyum özelliklerine göre geliştirilmiş sıkmalı kablo pabuçları kalaylı veya kalaysız olarak

155


kullanılır. Kalaylanmış kablo pabuçları nem ve rutubet olmayan ortamlarda iç tesi-satta bakır ile bağlanabilir. Dış ortamlar için bimetalik Al/Cu kablo pabuçları kulla-nılmalıdır.

8.2.1.13 Alüminyum İletkenli, PVC Yalıtkanlı Alçak Gerilim Yeraltı Güç Kabloları

Alüminyum elektrik alanında yüz yıla yakın bir süredir başarı ile kullanılmakta-dır. Alüminyum bakıra göre hafifliği, eşdeğer elektrik geçirgenliğine yaklaşık bakırın yan ağırlığında ve birim fiyatının daima bakırdan düşük olması sonucu elektrik şe-beke tesis maliyetlerinde sağladığı büyük ekonomi, alüminyum ’un elektrik alanın-da kullanılan ana iletken malzemesi olmasına neden olmuştur. Alüminyum iletkenli güç kabloları, eşdeğer bakır iletkenli kablolara göre en az %35 oranında ucuzluğu, bugün olduğu gibi yıllardır devam etmektedir. Alüminyum özellikleri dikkate alı-narak geliştirilmiş, standartlara uygun ek malzemelerin üretimi tüm ek sorunlarına çözüm getirmiştir. Son yirmi yıldır, pek çok ülkede bilhassa alüminyum iletkenli al-çak, orta ve yüksek gerilimli yeraltı enerji kablolu tesislerde büyük artışlar olmuştur. Örnek olarak, Finlandiya’da her yıl tesis edilen yaklaşık 2.000 km’lik 1 kV’luk yeraltı kablo şebekesinin yaklaşık %90’ında ve Almanya’daki 20.000 km’lik 1 kV’luk yeraltı kablo şebekesinin %65’inde alüminyum iletkenli güç kabloları ekonomik nedenler ile tercih edilmekte ve kullanılmaktadır.

ALVİNAL kablolar üç ayrı tipte imal edilmektedir.

8.3 ELEKTRİK TESİSLERİNDE KULLANILAN YALITILMIŞ İLETKENLER, ÇEŞİTLERİ VE KULLANIM YERLERİ

8.3.1 N Kablolar

TS 833 de N-kabloların tanımlarına, sınıflandırılmalarına, özelliklerine, muaye-ne ve deneylerine, piyasaya sunulma şekillerine yer verilmiştir. N-kablolar normal ve hafif işletme koşullarına dayanıklı, sabit döşenen iç döşeme kablolarıdır. Yer al-tına döşenmezler. N-kablolar 16 (içinde) mm2ye kadar bir telli (Som) yapılabilir, 16 mm2’den sonra çok tellidir. Yer altına döşenmemelidir.

Sembollerde kullanılan harf ve sayıların anlamları aşağıdaki gibidir.

156


Har

f TS

83

3

VDE

0250 Anlamı

N N Sabit tesislerde kullanılan normal ve hafif işletme şartlarına uygun kablo

V Y PVC bazında Termoplastik yalıtkan

S S Metal Siper

ö Ö İplik örgü

p u Metal kılıf ( Kurşun Kılıf )

n u Rutubete dayanıklı

r I Ara şeritli kablo

t w Sıcağa dayanıklı

u F Burulmuş kablo

V fl Aleve dayanıklı

y Z Yassı Kablo

Tablo 8.3 N tipi kablolarda kullanılan semboller ve anlamları

8.3.1.1 NV Tipi Kablolar

Resim 8.5 NV (NYA) tipi kablo

157


Sembolü ( NYA) PVC yalıtkanlı tek damarlı tesisat kabloları

Bir veya çok telli, bakır iletkenli bir damarlı, PVC termoplastik yalıtkanlı kablo. Bir telli tek damarlı iletkenler, Şekil 8.5 den de görüldüğü üzere tek telden ve 16 mm2 kesite kadar yapılırlar.

•YapısıTekli veya örgülü Tavlı bakır iletken PVC yalıtkan

•Kullanıldığı yerlerNV tipi kablolar, kapalı ve kuru yerlerde, sabit tesislerde dağıtım tablolarında,

sıva altı ve sıva üstü tesisatlarda boru içerisinde kroşeler üzerinde, dağıtım tablola-rındaki bağlantılarda kullanılır.

Müsaade edilen işletme sıcaklığı: 70 °C Anma Gerilimi: U=1000 V Standartlar: TS 833 ( VDE 0250 )

Nominal iletken kesitleri: 1,5 - 2,5 - 4- 6- 10 - 16 mm2 (tek telli tek damarlı), 10 - 16 - 25 - 35 - 50 - 70 - 95 - 120 - 150 - 185 - 240 mm2 ( çok telli tek damarlı)

•Çok Damarlı iletkenlerÇok telli tek damarlı iletkenlerdeki işleme zorluğu nedeniyle 16 mm2 den bü-

yük kesitli iletkenlerin küçük kesitli iletken kesitini karşılayacak kadar çok sayıda iletkenlerin bir araya getirilip üzerinin yalıtılmasıyla oluşan iletkenlere çok telli tek damarlı iletken denir.

8.3.1.2 NV-B Tipi Kablolar

Sembolü ( NYFAF ) PVC yalıtkanlı örgülü kordonlar Yapısı İnce çok telli bakır iletken PVC yalıtkan

•Kullanıldığı yerlerNV-bu tipi kablolar, Mekanik zorlamanın bulunmadığı kuru yerler ile lamba,

avize, aplik gibi hareketli cihazların bağlantılarında tercih edilir.

Müsaade edilen işletme sıcaklığı: 70 °C

Anma Gerilimi : U=380 V Standartlar: TS 833 ( VDE 0250 )

Resim 8.6’da NV-bu tipi PVC yalıtkanlı örgülü kordona ait resim görülmektedir.

Resim 8.6 NV (NYA) tipi kablo

158


8.3.1.3 NV-Y Tipi Kablolar Sembolü ( NYFAZ ) PVC yalıtkanlı bitişik bükülgen kordonlar

•Yapısıİnce çok telli bakır iletken PVC yalıtkan

•Kullanıldığı yerlerNY-y tipi kablolar, lamba, avize, aplik ve benzeri cihazlar ile sabit tesisatlarda

taşınabilen cihazların bağlantılarında tercih edilir.



Resim 8.7’de NV-y tipi PVC yalıtkanlı tek damarlı bitişik bükülgen kordonlara ait resim görülmektedir.

Resim 8.7 NV-y (NYFAZ) tipi kablo

8.3.1.4 NV-B tipi Kablolar

Sembolü ( NYAF ) PVC yalıtkanlı tek damarlı bükülebilir tesisat kabloları

•Yapısıİnce çok telli bakır iletken PVC yalıtkan

•Kullanıldığı yerlerResim 8.8’de NV-b tipi PVC yalıtkanlı tek damarlı bükülebilir tesisat kablosuna

ait resim görülmektedir.

Resim 8.8 NV-b (NYAF) tipi kablo

NV-b tipi kablolar, kuru yerlerde, hareketli ve taşınabilir cihazların bağlantıla-

159


rında, kordon kablolarında, pano ve tablolarda kanal içerisinde, otomatik kumanda elemanlarının terminal bağlantılarında kullanılır.


Anma Gerilimi: U=1000 V Standartlar: TS 833 ( VDE 0250 )

8.3.1.5 NVV-R Tipi Kablolar

Sembolü ( NYIFY) PVC yalıtkanlı ve kılıflı çok damarlı yassı bina kabloları

•Yapısı Tavlı bakır iletken PVC yalıtkan PVC dış kılıf

•Kullanıldığı yerlerNVV-r tipi kablolar, kuru yerlerde, rutubetli, ıslak yerlerde, açık tesislerde, sıva

altı tesisatlarda, sıva üstü ve ahşap tesisatlarda kullanılır.



Resim 8.9’da NVV-r tipi PVC yalıtkanlı ve kılıflı çok damarlı yassı bina kablosu görülmektedir.

Resim 8.9 NVV - r ( NYIFY) tipi kablo

8.3.1.6. NVV Tipi kablolar

Sembolü ( NYM ) PVC yalıtkanlı ve kılıflı çok damarlı antigron kabloları

•Yapısı Tavlı bakır iletken PVC yalıtkan Dolgu Pvc dış kılıf

• Kullanıldığı yerlerNYM tipi kablolar, kuru, rutubetli ve ıslak yerlerde, yangın ve patlama tehlikesi

olan atölye, fabrika ve her türlü işyerleri ile depolarda kullanılır. Açık tesislerde, sıva altı ve sıva üstü sabit tesisatlarda kanal içerisinde kullanılır. Toprak altına döşenmez-ler.



160


Resim 8.10 NVV ( NYM) tipi kablo

8.3.1.7. FYV-N Tipi Kablolar

Sembolü ( NYMHY-rd ) PVC yalıtkanlı ve kılıflı çok damarlı bükülgen kordonlar

•Yapısıİnce çok telli bakır iletken PVC yalıtkan PVC Dolgu

•Kullanıldığı yerlerNYMHY-rd tipi kablolar, kuru, nemli ve ıslak yerlerde, orta büyüklükte mekanik

zor lamanın bulunduğu tesislerde, taşınabilir özellik taşıyan buzdolabı, çamaşır ma-kinesi gibi cihazlarda kullanılır.

Müsaade edilen işletme sıcaklığı : 70 °C


Resim 8.11 FVV - n ( NYMHY - rd ) tipi kablo

8.3.2 Y KablolarıElektrik enerjisinin iletim ve dağıtım işlemlerinde, havai hat ile yer altı hatları

kullanılır. Havai hatlar da, direkler üzerine ( demir, beton, ağaç ) yerleştirilen travers, izolatör ve çıplak iletkenlere ihtiyaç vardır. Havai hatlar; kuruluş harcaması bakımın-dan, işletme kolaylığı açısından, bakım ve onarım giderinin azlığı gibi nedenlerden dolayı günümüzde yaygın olarak tercih edilen bir enerji iletim şeklidir.

161


Havai hatla enerji iletiminin mümkün olmadığı yerlerde iletim, yer altı tesisleri ile yapılır. Bu amaçla kullanılan kablolara ise yer altı kabloları denir.

Yer altı kablolarının havai hat tesislerine göre hem sakıncalı hem de üstün olan tarafları vardır.

8.3.2.1 Üstünlükleri

• Yeraltı kabloları ile yapılan tesislerde direk, izolatör vb. malzemelere gereksinim duyulmaz.

• Yer altı kablolarının yıldırım ve fırtına gibi doğal olaylardan etkilenmez.

• Yer altı kabloları cadde, meydan ve parkların estetiğini bozmayacak biçimde tesis edilir.

• Yer altı kabloları cadde, meydan ve parkların konumuna göre düz veya kavis yapılarak döşenir.

• Yer altı kablolarının havai hat tesisatına göre daha güvenlidir.

8.3.2.2 Sakıncaları

• Yeraltı kablosu ile yapılan tesislerin kuruluş harcamaları fazladır.

• Yeraltı kablosu ile yapılan tesislerde istenen değerde yüksek gerilim kablosu üretile memektedir.

Y tipi kablolar, sabit tesislerde kullanılan ağır işletme şartlarına uygun olan da-yanıklı kablo türüdür.

Y tipi kablolar aşağıda belirtildiği gibi değişik şekillerde üretilir. Bunlar;

• Kullanım amacına göre Y tipi kablolar• Sinyal ve Kumanda Kabloları• Enerji Kabloları

• Kullanılan iletkenin türüne göre Y tipi kablolar• Bakır iletkenli Y tipi kablolar• Alüminyum iletkenli Y tipi kablolar

• Kullanılan yalıtkan malzemenin türüne göre Y tipi kablolar• Lastik yalıtkanlı Y tipi kablolar• Termoplastik yalıtkanlı Y tipi kablolar.

162


• Anma gerilimine göre Y tipi kablolar• Alçak gerilim• Orta gerilim• Yüksek gerilim kablosu olarak üretilir.

Alçak ve orta gerilim yer altı kablolarında, yalıtım malzemesi olarak polivinil klorür ( PVC ) ve polietilen ( PET ) kullanılırken, yüksek gerilimde ise kağıt kullanılır.

Y Tipi Kablolarda kullanılan semboller ve anlamları

Harf TS 212

VDE0271 Anlamı

Y N Sabit tesislerde kullanılan ve ağır işletme şartlarına uygun olan kablo

V Y PVC bazında termoplastik yalıtkanu H Yarı iletken malzemeden yapılmış kılıf veya sargıs S SiperSH CE Her damar üzerinde siperM C Konsantrik iletkenMH E Her damar üzerinde konsantrik iletkenE 2Y PolietilenE3 2X Çapraz bağlı polietilenş F Galvanizli yassı çelik tellerden yapılmış zırh0 R Galvanizli yuvarlak çelik tellerden yapılmış zırhÇ Gb Çelik tutucu şerit ( Ş ve O için )D Y Dış kılıf ( sargı, örgü vb.)Ç rm Çok telli iletkenk R Korozyona dayanıklıs s Daire dilimi kesitli iletken

§ V Sıkıştırılmış iletken

tk w Sıcağa ve korozyona dayanıklıvk fl Aleve ve korozyona dayanıklı

Tablo 8.4 Y tipi kablolarda kullandan semboller ve anlamları

8.3.2.3 YVV Tipi(PVC Yalıtkanlı Tek Damarlı) Kablolar

Sembolü ( NYY ) PVC yalıtkanlı tek damarlı enerji kabloları

•YapısıTavlı bakır iletken PVC yalıtkan Dolgu PVC dış kılıf

•Kullanıldığı yerlerYerel enerji dağıtımında bina içi, bina dışı şebekelerde, toprakta, tatlı su veya

163


deniz suyu içerisinde, açık alanlarda ve kapalı yerlerde kumanda kablosu olarak kul-lanılır. Enerji santrallerinin, fabrika, otel, tren istasyonu ve hastanelerin kumanda sistem lerinde kullanılır. Damarları üzerindeki numaralar bağlantılarda kolaylık sağ-lar.

Müsaade edilen işletme sıcaklığı: 70 °C Anma Gerilimi: Uo / U =0,6 / 1 KV Standartlar: TS 212 ( VDE 271 )

Resim 8.12 YVV ( NYY) tipi PVC yalıtkanlı tek damarlı enerji kablosu

8.3.2.4 YVV Tipi (PVC Yalıtkanlı Çok Damarlı) Kablolar

Sembolü ( NYY ) PVC yalıtkanlı çok damarlı enerji kabloları


•Kullanıldığı yerlerYerel enerji dağıtımında bina içi, bina dışı şebekelerde, endüstri tesislerinde

kablo kanallarında veya boru içinde kullanılır. Bu kablolar her türlü mekanik zorla-malara karşı korunmalıdır.

Resim 8.13 YVV ( NYY) tipi PVC yalıtkanlı çok damarlı enerji kablosu

164



Anma Gerilimi: Uo / U =0,6 /1 KV

Standartlar: TS 212 ( VDE 271 )

8.3.2.5 YVV Tipi (PVC Yalıtkanlı Kontrol) Kablolar

Sembolü ( NYY ) PVC yalıtkanlı kontrol kabloları


•Kullanıldığı yerlerEndüstride enerji merkezlerinde, fabrikalarda kumanda kablosu olarak kulla-

nılır.

Müsaade edilen işletme sıcaklığı: 70 °C Anma Gerilimi: Uo / U =0,6 / 1 KV Standartlar: TS 212 ( VDE 271 )

Resim 8.14 YVV ( NYY ) tipi PVC yalıtkanlı kontrol kablosu

8.3.2.6 YVŞV Tipi Kablolar

Sembolü ( NYFGbY ) PVC yalıtkanlı çok damarlı yassı çelik zırhlı enerji kabloları

•YapısıTavlı bakır iletken PVC yalıtkan Dolgu Yassı çelik zırh Çelik bant PVC dış kılıf

165


•Kullanıldığı yerlerMekanik darbelerin olduğu yerlerde ve ağır işletme şartlarında, yer altında gü-

venle kullanılır.Müsaade edilen işletme sıcaklığı: 70 °C Anma Gerilimi: Uo / U =0,6 / 1 KV Standartlar: TS 212 ( VDE 271 )

Resim 8.15 YVŞV ( NYFY GbY) tipi PVC yalıtkanlı çok damarlı yassı çelik zırhlı enerji kablosu

166


ÖZETÇıplak iletkenler tek telli ve çok telli olmak üzere ikiye ayrılır.

Bütün iletken tek bir telden meydana gelir. Genelde 16 mm² kesite kadar üre-tilmektedir. Topraklama ve havai hat tesislerinde kullanılır

İzolatör (yalıtkan kaide) üzerine yapılan tesislerde kullanılır. Büyük kesitli ilet-kenleri (35 mm², 150 mm²) işlemek (kesme, bükme, bağlama) zorlaştığından, birden çok tel üst üste sarılarak (burularak) çok telli iletken üretilmektedir

Enerji kullanım alanlarının gelişmesi sonucunda enerji dağıtımı önem ka-zanmıştır. Enerji dağıtımının ön plana çıkması sonucunda enerji dağıtım hatları da önemli bir konuma gelmiştir.

Santrallerde üretilen elektrik enerjisinin abonelere ulaştırılmasında kullanılan gereçlerden birisi de alüminyum iletkenlerdir. Alüminyum iletkenler, yumuşak, yarı sert, sert ve alaşımlı olarak üretilirler.

Çevrecilik kavramının bir prensip haline geldiği günümüzde havai hat çeki-lirken, ağaçların kesilmesini, doğanın katledilmesini önlemek amacıyla alüminyum iletkenli polietilen yalıtkanlı havai hat kabloları kullanılır. Polietilen yalıtkanlı havai hat enerji kabloları emniyet açısından güvenilir, ekonomik açıdan ucuz ve ağırlık bakımından hafif bir malzemedir.

Kablolu sistemler kullanılarak, çıplak iletkenli hatlara göre direk boylarının kı-salması, 5 çıplak iletken için gerekli bağlantı malzemesi ve çekimi yerine tek bağlan-tı ve çekim neticesi tesis maliyetinde % 15...35 arasında bir tasarruf sağlar.

Bu kablolar, izolatörlü veya izolatörsüz montaj sistemlerine göre yapılarına uy-gun olarak üretilmiş özel montaj malzemeleri ile tesis edilirler.

Alüminyum elektrik alanında yüz yıla yakın bir süredir başarı ile kullanılmakta-dır. Alüminyum bakıra göre hafifliği, eşdeğer elektrik geçirgenliğine yaklaşık bakırın yan ağırlığında ve birim fiyatının daima bakırdan düşük olması sonucu elektrik şe-beke tesis maliyetlerinde sağladığı büyük ekonomi, alüminyum ’un elektrik alanın-da kullanılan ana iletken malzemesi olmasına neden olmuştur.

TS 833 de N-kabloların tanımlarına, sınıflandırılmalarına, özelliklerine, muaye-ne ve deneylerine, piyasaya sunulma şekillerine yer verilmiştir. N-kablolar normal ve hafif işletme koşullarına dayanıklı, sabit döşenen iç döşeme kablolarıdır. Yer al-tına döşenmezler. N-kablolar 16 (içinde) mm2ye kadar bir telli (Som) yapılabilir, 16 mm2’den sonra çok tellidir. Yer altına döşenmemelidir.

167


DEĞERLENDİRME SORULARI1. Aşağıdakilerden hangisi alüminyum iletkenli polietilen yalıtkanlı havai hat

enerji kablolarının kullanım yerlerinden değildir?a) Sokak aydınlatmalarında b) Köy hatlarındac) Kasaba hatlarında d) Şehitler arası hatlarda

2. Aşağıdakilerden hangisi montaj ve ek muflarından değildir?a) Isı büzüşmeli b) Lambac) Havi hatlarda d) Avize

3. Aşağıdakilerden hangisi NV kablolarının kullanıldığı yerlerden değildir?a) Aplik b) Havi hatlardac) Lamba d) Avize

4. Aşağıdakilerden hangisi Y tipi yer altı kablolarının üstünlüklerinden değildir?a) İç tesisatta kullanılır b) İzolatör kullanılmaz c) Fırtınadan etkilenmez d) Güvenlidir

5. Aşağıdakilerden hangisi anma gerilimine göre Y tipi kablo değildir?a) Alçak gerilim kablosu b) Orta gerilim kablosu c) Zayıf akım kablosu d) Yüksek gerilim kablosu

Documents

ELEKTRİK TESİSATLARINDA KULLANILAN İLETKENLER · 2013. 2. 12. · ALVİNAL kablolar üç ayrı tipte imal edilmektedir. 8.3 ELEKTRİK TESİSLERİNDE KULLANILAN YALITILMIŞ İLETKENLER,