အစရအဆငမြ ငအရာရကြ မျာအတြကလအပေသာကICTကဆငရာပညာရပ

ဘာသာရပက- ၂

ဖဖြ တတြမဆငရာမဝါဒက၊ကလပငနစဥက၊ကအပချပမစနစတအတြက

သတငနငကဆြသယေရနညပညာကအသပြ ပက

Emmanuel C. Lallana

2

အစရအဆငမြ ငအရာရြ မျာအတြကလအပေသာကICT ပညာရပက

(ဘာသာရပက-၂)ကဖဖြ တတြမဆငရာမဝါဒ၊ လပငနစဥက၊ကအပချပမစနစတအတြကသတငနငဆြသယေရကနညပညာအသပြ ပ

ယခအြျဥချ ပမတစြက Creative Commons Attribution 3.0 License အရက ထတေဝခငပြ ထာ ပါသည။ကလငစငမတတ ြကhttp://creativecommons.org/licenses/by/3.0ကတငကြြ ညရနငပါသည။က

ယခစာေစာငတငက ေဖာပြ ပါရသညက အယအဆမျာ ၊က ြနဂဏနမျာ ၊က ခနမနချြမျာနငပတသြ၍ကစာေရသ၏တာဝနသာဖြ စပြ က၎ငတြကြလသမဂဂ၏အမြ ငနငကအတညပြ ချြမျာအဖြ စကမမတယသငပါ။

ယခအသပြ ထာသညက ရာထအဆငအတနမျာနငက ဤစာအပ၊က စာတမပါက တငပြ ချြ၊က ေဖာပြ ချြမျာ သညကနငငမျာ၏ကတရာဝငအဆငအတန ၊ကပငနြ၊ကမြ ေတာ(သမဟတ)နယေမြ ၊ကအခငအာဏာတနငကပတသြ၍ လညေြာင ၊ကနယခြ ာေဒသ၊ကနယနမတသတမတချြမျာနငကပတသြ၍လညေြာင ၊ကြလသမဂဂကအတငေရမ ကချ ပရ၏ကအယအဆမျာြကမနြနသညဟကထတေဖာပြ သခြ ငမဟတပါ။

ြမပဏအမညမျာ ၊က စပာေရထတြနမျာနငပတသြေသာက ေဖာပြ ချြမျာသညလည က ြလသမဂဂ၏ကေထာြခအတညပြ ချြမျာဖြ စသညဟကမဆနငပါ။

ဖဖြ တတြေရအတြကသတငနငဆြသယေရနညပညာဆငရာ ြလသမဂဂက- အာရပစဖတဗဟသငတနဌာန (UN-APCICT)Bonbudong ၊ကSongdoကနညပညာအကေဆာြအအကတတယထပ ၇-၅ဝကSongdo-dong ၊ကYeonsu-guက၊ကIncheon ကမြ ြရ ယာသမမတနငင တယလဖနက+82 32 245 1700-02 ဖြစက+82 32 245 7712 အကေမလကInfo@unapcict.org http://www.unapcict.org ။ UN-APCICT 2009 ။ 978-89-955886-0-4 [94560]

။ Scandinavian ။

3

၌ ။ ၊ ။ ၏ ။ ၊ ။

ICT ။ ၏ ( )billion Mobile ( .၄)billion ။ ၈ ၌ Mobile ၏ ။ Internet ၏ (၄ ) ၏ ( ၉) ။

။ ။ (WSIS) Geneva ၌ ( ) Internet ၏ ။

( ) ( )၌ Internet ( ) ၌ ။ ( ) (၈ ) ။ broadband Internet ၍ ။

ICT ၊ ၊ ၊ ICT ICT ။

4

၏ '' ၊ ။ ICT ။

ICT

(APCICT) ICT ICT ။ (၈) ။ ၏ ICT ၍ ၊ ။

(ES )၏ ( ) ။ ၊ ၊ ၊ ။ ၊ ၊ ၊ ၊ ။ ။ ICT ၏ ။

Noeleen Heyzer

5

ICT ။ ICT ။

APCICT ၏ ၍ -

( ) ၊ ၊ ၊ ၊

၏ ၊

UN APCICT ၏ ၊ ၊ ၍ ၊

ICTD ။ ICTD ။ ICTD ။

(၈) ၏ ။ ICTD ။ UN APCICT ။ ၎ ၏ ။ UN APCICT ၊ ၊

။ ၊ ၏ ။ ၏ ။

6

UN APCICT ။ ၍ ၏ (AVA) ။ ၏ ။ online ၊ Slide ၊ ၊ ၊ ။ online online ၊ ၊ ။

၊ ၏ ၊ ၊ (၈) ၊ ။ ICTD ၊ ၊ ၊ ၏ ။ ၍ ၎ ၍ ။ ၎ ၏ UNAPCICT ၊ ICTD ။ ၏ ။ Shahid Akhtar၊ Patricia Arinto Chirstine Apikul UN APCICT ။

၏ ICT ၊ ICT ၏ ၊ ICT ။

Hyeun-Suk Rhee

7

၊ ။ ၊ ၊

‘digital economy’ ။ ၌ ၊ ၌ ။ ICTD ၏ ။ ICTD ICT ICT ၊ ICT ။ ICT ၌ ၎ ။ ICT ။ ICT ။ ၎ ၍ ။ ICT UN-APCICT -

( ) ICT ၊( ) ICT

၊( ) ICT

။ ၏ ICTD

။ ICT Digital ၏ ၊ ၏ ၏ ။ ၊ ၍ ။

8

။ ။ ၊ ။ ။

၎ ၍ ၏

။

။

။

၊ ။

online

။

ICTD ၌ ၊

။ ။

၎ ၏

။

၏

။

UN APCICT online

distance learning platform (AVA - http: //www.

unapcict.org/academy) ။ ၏

။

UN APCICT Electronic (e-Co Hub - http://www.unapcict.org/ecohub) ။ ။ ICTD ၍ ICTD Online ။

9

ဘာသာရပက(၂) ၊ ၊

၏ ြမဘာအနအစ ရမျာသညက ဖ ဖြ တတြမအတြက သတငနငဆြသယေရနညပညာ(ICTD)

မျာြက ပ၍ပ၍က အေလထာလာြြ ပါသည။က ICTDသည ICT လပငနြဏဍက (သမဟတ) စပာေရက

ြဏဍဖဖြ လာမနငသာမြကစပာေရ၊က လမေရနငက နငငေရတတြမြက ရရေစရနက ICT အသ ပြ ခြ င

နငလညကသြဆငေနပါသည။ကအထသဖြ ငကအစ ရမျာသညကနယပယမျာစာြက ြယစာပြ ေသာက ICTD

မဝါဒတညေဆာြရနက ေမောလငေနြြ ပါသည။က ယငနယပယမျာတငက မဝါဒနငက ထနေြျာငမရေသာက

ပတဝန ြျင တစရပတညေဆာြခြ င၊ကအေခြ ခအေဆာြအအမျာြက ရရေစခြ င၊ကအေခြ ခက ICT အရည

အေသမျာ၏က ဖဖြ မအရနအဟနမြ ငမာလာခြ င၊က ဖ ဖြ တတြမအတြက အသ ချရမညအရာနငက ICT

အသ ပြ မမျာ ဖ ဖြ လာခြ င၊က တထငဆနသစမရေသာက ရလဒအေဖြ မျာရရေရြက အေထာြအြပြ ရနက

ICT သေတသနက နငဖ ဖြ ေရလပငနမျာေခတမတ တြလာခြ ငတက ဖြ စပါသည။က ဤဘာသာရပသညက

ICTD မဝါဒေရဆချမတခြ ငနငကအပချပမပစ၊ကအမျသာေရဆငရာမဝါဒအမြ ငမျာ၊ကမဟာဗျဟာမျာနငက

ICTD တမြ ငေရအတြက အေခြ ခအတမြ စမျာနငစပလျဥ၍က အေရပါေသာသတငအချြအလြက

ပပ ဖြ ညဆညေပခြ ငတေပါကအေလထာပါသည။ကဤဘာသာရပသညကအဓြြျေသာက ICTD မဝါဒနငက

အပချပမဆငရာပြ ဿနာမျာြေဆ ေန တငပြ ထာပြ အစ ရမျာသညက ၎ငတ၏တ တြမြက မညြသ

တငတာနငသည၊ အခြ ာနငငမျာ၏ တ တြမနငနငယဥ၍ မမနငင၏ တ တြမြမညြသ

စသတမတနငသညြကေဖာပြ ထာပါသည။

ဘာသာရပဦတညချြမျာ

ဘာသာရပ၏ဦတညချြမျာမာကေအာြပါအတငဖြ စပါသည-

(၁) နငငအလြြပြ ာခြ ာနာေသာက မဝါဒအမြ ငမျာ၊က မဟာဗျဟာမျာနငက ICTD အသ ပြ မြကကမြ ငတငေပမညက ဥပေဒဆငရာနညလမြရယာမျာနငစပလျဥ၍က အေရပါေသာသတငကအချြအလြမျာြကပပ ဖြ ညဆညေပရန၊

( ၂ ) ICTD မဝါဒေရဆခြ ငနငက အေြာငအထညေဖာခြ ငဆငရာက ပြ ဿနာမျာြက ရငလငေဆေနကရန၊

( ၃ ) ICTD မဝါဒေရဆချမတရာတငက အစရမျာသညက မမတ၏တတြမြက မညြသတငတာနငကေြြ ာင၊ကအခြ ာနငငမျာ၏ကတတြမနငနငယဥ၍ကမမနငင၏တတြမြကမညြသကစသတမတကနငေြြ ာငကသရပေဖာပြ သရန။

သငယမရလဒမျာ ဤဘာသာရပြက သငယပြ ေနာြက ဖတရေလလာသမျာသညက ေအာြပါစမရညမျာြက ရရလာမည ကဖြ စပါသည- (၁) ဖဖြ တတြမအတြကသတငနငဆြသယေရနညပညာမဝါဒလပငနစဥြကေဖာပြ ခြ င ၊ ( ၂ ) အဓြြျေသာကICTD မဝါဒမျာြကသရပခဆနစစခြ င၊ ( ၃ ) ICT အပချပမပစတငကြ ေတရမညကအဓြပြ ဿနာမျာြကေဆေနေဖာထတခြ င။

10

မာတြာ

စာမျြနာ

ဥေယျာဇဥ .................................................................................................................. ၃

အမာ ......................................................................................................................... ၅

ဘာသာရပတမျာ ......................................................................................................... ၇

ဘာသာရပ(၂)

ဘာသာရပဦတညချြမျာ ................................................................................................ ၉

သငယမရလဒမျာ ............................................................................................................. ၉

ကဖြ စစဥဖြ စရပေလလာဆနစစမမျာစာရင .......................................................................... ၁၁

ေဘာငခတေဖာပြ ချြမျာစာရင ........................................................................................ ၁၁

သရပေဖာပမျာစာရင ....................................................................................................... ၁၁

ဇယာမျာစာရင ............................................................................................................... ၁၁

အတေြာြအေခါအေဝါမျာ .......................................................................................... ၁၂

ရပပသေ ကြတမျာစာရင ................................................................................................... ၁

၁။က ICTD မဝါဒေရဆခြ င ........................................................................................... ၁၄

၁.၁ ICT ဖ ဖြ တတြမပစ ........................................................................................... ၁၈

၁.၂ နညပညာ၊ကဥပေဒနငစညမျဥ ဆငရာကပြ ကပြ ငေပြ ာငလမ ............................. ၂၆

၁.၃ မျာစာေသာကပါဝငပတသြသမျာဖြ ငကICT မဝါဒေရဆမ .......................................... ၃

၂။ အမျသာေရဆငရာကICTD မဝါဒတစခ၏ကပါဝငေသာကအချြအလြမျာ ......................... ၄

၂.၁ ICTက ဖ ဖြ တ တြမ .................................................................................... ၄

၂.၂ ICTကလပငနတညေထာငကခြ င .................................................................................. ၀

၂.၃ Electronic အပချပမပစ ........................................................................................ ၆၆

၃။ ICT အပချပမပစ .......................................................................................................... ၇၆

၃.၁ ICT အပချပမပစအေခြ ခ ...................................................................................... ၇၇

၃.၂ ICTကရင နမြ ပနမမျာ ကခြ င ................................................... ၈

11

ေနာြဆြတ အဘဓာနအြျဥ…………………………………………………………….. ၉ သငတနဆရာမျာအတြသမတဖယရာမျာ………………………………………. ၀၀ စာေရသအေြြ ာင …………………………………………………………. ၁၀

ကဖြ စစဥြဖစရပေလလာမမျာစာရင

၁။ ဖလစပငနငင၏ကဆြသယေရြဏဍ ကပြ ပြ ငေပြ ာငလခြ င ၁၆ ၂။ Digital နညပညာနငမပငခငက- နယဇလနနငင၏ကဖြ စစဥဖြ စရပ ၂၈ ၃။ စငြာပနငင၏ကInfocomm လသာအရငအမြ စကဖ ဖြ တတြမကအစအစဥ ၄၇ ၄။ အမျသာေရဆငရာကICTကလပငနမဟာဗျဟာကကဖြ စစဥဖြ စရပေလလာဆနစစမ ( ၁ )က တရတနငင - ြမဘာ ICTကထတလပမဗဟချြ ၅ ၅။ အမျသာေရဆငရာကICTကလပငနမဟာဗျဟာကကဖြ စစဥဖြ စရပကေလလာဆနစစမက(၂)က အနဒယနငင - A Global Software Powerhouse ၅၆ ၆။ အမျသာေရဆငရာကICTက လပငန မဟာဗျဟာကဖြ စစဥကဖြ စရပေလလာဆနစစမ(၃)က

ြရ ယာ နငင- တစပငလေပြပစစညမ Muiti Media သက ၆၀ ၇။ အမျသာေရဆငရာကICTက လပငနမဟာဗျဟာ ကဖြ စစဥြဖစရပေလလာဆနစစမ(၄)

Ireland နငငတင digital လပငနအတြကမဟာဗျဟာ ၆

၈။ မေလရာနငင၏OSSကပငမစမြန ၆၈ ၉။ ဘရာဇနငငတငအပြ နအလန ကပြ ညသ လခြ ေရေဆာငရြခြ င ၇

ေဘာငခတေဖာပြ ချြမျာစာရင

ေဘာင(၁) နငငေတာ၊ကေစျြြနငကအရပသာအဖအစည -ကစညလညေတြြ သလာ ?

(သမဟတ)ကပြ ြေနကြြ သလာ ? ၂ ေဘာင(၂) ICTD မဝါဒနငကမဟာဗျဟာေရဆချမတခြ ငအဆငမျာ ၂၄ ေဘာင(၃) ဆြသယေရ လငစငေပကခြ င ၃ ေဘာင(၄) မျာစာေသာပါဝငပတသြသမျာကပေပါင ေဆာငရြမက ၃၈ ေဘာင(၅) e-Government စမ မျာက ၇၄ ေဘာင(၆) ကသြ စေတလျနငငအစ ရတစရပလနငဆငေသာကICTကရငန မြ ပနမ လမေနချြမမျာ ၈၆

သရပေဖာပမျာစာရင

ပ-၁ ကဗြ တနနငင၏ကelectronic မဟာဗျဟာက-နညပညာတပဆငေပခြ င၊ကသငယမနင ြေလသငယလပငနမျာကအသငေပြ ာငလခြ င ၄ ဇယာမျာစာရင

ဇယာ-၁ အာရတြရကICTကအဖအစညမျာဆငရာကနငယဥဖြ နစေဖာပြ ချြ ၇၉

12

အတေြာြအေခါအေဝါမျာ ADB အာရဖ ဖြ ေရဘဏ APCICT ဖဖြ တတြေရအတြကသတငနငကဆြသယေရနညပညာဆငရာကအာရပစဖတဗဟသငတနဌာန ASEAN အေရေတာငအာရကနငငမျာအသင BPO ြနပစစညမျာေပသငခြ ငလပငနစဥစပာေရလပငန CD ြနပျတာတငကအသ ပြ ေသာကဓါတပြ ာဝငက(စဒ) CMA ဆြသယေရနငကသတငအချြအလြနညြရယာမျာအြဥပေဒ DRAM computer မတဉာဏနငကစပလျဥေသာကအေြြ ာငအရာ ESCAP အာရနငကပစဖတေဒသစပာေရနငလမေရေြာမရင EU ဥေရာပသမဂဂ

FOSS အခမနငလတလပစာကပြ ပြ ငသစနငေသာကSoftware ရငမြ စက GCIO အစရသတငအချြအလြဆငရာကအရာရချပ GIF အစရအဖအစညအတငကအေရေပါကလပငနေဆာငရြေရအဖ GNP စစေပါငတငပြ ညထတြနတနဖ GSD ြမဘာလ ဆငရာ software ဖဖြ တတြမ ICT သတငနငဆြသယေရနညပညာ ICTD ဖ ဖြ တ တြမအတြသတငနငကဆြသယေရကနညပညာ IDA စငြာပနငင၏ကသတငအချြအလြဆြသယေရနညပညာအာဏာပငအဖ IMF နငငတြာကေငေြြ ရနပေငအဖ IPInternet ဆငရာကလြနာေစာငထန အပေသာကလပထလပနညနငြျငဝတ IT သတငအချြအလြနည ပညာ ITU နငငတြာဆြသယေရသမဂဂ NEA အမျသာပသြာပညာရငအသင NGO အစရမဟတေသာအဖအစည NIDA ြေမဘာဒယာနငင၏ကအမျသာသတငအချြအလြဆြသယေရနညပညာဖဖြ တ တြမအာဏာပင NII အမျသာသတငအချြအလြကအေခြ ခအေဆာြအအ OECD စပာေရပေပါငေဆာငရြမနငကဖ ဖြ ေရအဖ OSS အခမနငလတလပစာပြ ပြ ငသစနငေသာအရငအမြ စ software PC ြယပင computer PLDT ဖလစပငနငငကအေဝဆြသယေရကတယလဖန ြမပဏ PWC အဖတနကေရေပါအမပြ ပြ ငတညေဆာြေရအဖ R&D သေတသနနငကဖ ကဖြ တ တြေရ RAAKS စြပျေရအသပညာစနစမျာဆငရာကကမြ နဆနေသာအြဖြ တချြ TA နညပညာဆငရာကအေထာြအပ UK ကဗြ တနနငင UN ြမဘာြလသမဂဂ US အေမရြနပြ ညေထာငစ VAT ထပဆငတ တနဖ ခန VCR ဗဒယြြဆြအသဖမစြ WSIS သတငလအဖအစညဆငရာကြမဘာထပသညလာခ

13

သေ ကြတပစမျာစာရင

ကဖြ စစဥဖြ စရပေလလာဆနစစခြ င စဥစာရနေမခန မျာ

ေဆာငရြရန ြယတငစမ သပစစေဆခြ င

14

၊ ၊

၁။ ICTD မဝါဒေရဆခြ င

ဖဖြ တတြမအတြကသတငနငဆြသယေရနညပညာက ICTD အသပြ မသညကတြြြ ေသာက

ကပြ ညသေရရာမဝါဒတန အာတစရပကလအပပါသည။ကယငသလပေဆာငရာတငကအနာဂတ ေမောမနချြက

သာမြက မဟာဗျဟာတစရပနငက လြေတလပေဆာငေရအစအစဥတစရပလည က လအပပါ သည။က

Laissez faire ချဥြပနညဖြ ငက ယငြက ေဆာငရြနင ခြ ငမရပါ။က အဘယေြြ ာငဆေသာ ICT သညက

စရတြ ပြ က သငေလျာစာအသ ပြ ခြ ငမရပါြက တနဖ ရေသာအရင အမြ စမျာက ေလလငဆရ ေစပါ

သည။ကICT ၏ကအြျကရလဒထငရာသလကစနစာမအနတရာယသညလညကြ မာပါသည။

ICTD မဝါဒအေြြ ာငက ဆြလြမေဆ ေနမက “မဝါဒ”က ြေဆ ေနလပါသည။က မဝါဒဆသညမာကလြေတလပေဆာငရနက အစအမတစခပငဖြ စပါသည။က ပမနအာဖြ ငက နငငေရက လပေဆာငသတစဦြက(သမဟတ) အဖြချမတထာေသာက အပြ နအလနဆြနယေနသညက ဆ ဖြ တချြမျာအစအေဝဟကအဓပပါယသတမတပါသည။က ရညမန ချြမျာနငက ယငတ ြက ေအာငမြ ငေပါြေမြ ာြေစမညက နညလမ မျာတြက ေဆာငရြရမညေနရာ၊က ေဆာငရြမညသ၏က စမအာအတငမက ေရချယခြ ငနငကသြဆငပါ သည။က ပြ ညသေရရာမဝါဒဆသညမာက အမျာေြာငစာေရနငက ဆြစပေသာြစစရပမျာအတြကအစ ရ၏တ ပြ နေဖြ ရငချြဖြ စပါသည။က ဤမဝါဒတငက နငငတစနငင၏က ဥပေဒမျာက ( တရာစရငေရ )၊ကစညမျဥစညြမမျာ၊ကဆ ဖြ တချြမျာနငကအစ ရ၏ေဆာငရြချြမျာကေပါင စပပါဝငပါသည။

လြေတနညလမသညလညက မဝါဒဖြ စေြြ ာငေနပြ ရနက အေရြ ပါသည။က မဝါဒတစရပ တညရေနေြြ ာငက ေဖာပြ နငစမရရနက တရာဝငေဖာပြ ချြက အမန က (သမဟတ) စညမျဥပစအရက မလ အပပါ။ကဥပမာ အာဖြ ငကအစရဌာမျာတငကမပငကSoftware မျာြကြျယပြ နစာအသကပြ ေနခြ ငနငကOpen Source Softwareကြကအသပြ ရနကမဝါဒမရခြ ငသညကမပငကSoftware မျာြကနစသြလြခေစေသာကမ၀ါဒတစခကဖြ စလာပါသည။ကက

အချပအာဖြ ငက ပြ ညသေရရာမဝါဒဆသညမာကအစ ရမျာမကလြေတြျငသ ေဆာငရြသညကအရာမျာသာမြက တရာဝငထတပြ နေြြ ညာချြမျာနငက အေထာြအထာမျာအရက ေဆာငရြေသာကအရာမျာလညကဖြ စပါသည။

ဤအခနတငကေအာြပါအတငရညရယချြကထာရပါသညက-

ICT မဝါဒေရဆချမတရာတငက နငငမျာ၊က ေဈြြမျာနငက ပြ ညသမျာ၏က အခနြဏဍြက

ေဖာထတရန။

ICT ဖဖြ မအသစမျာနငလြေလျာညေထရသညက ဥပေဒဆငရာနငက စညမျဥ၊က စညြမဆငရာက

ကပြ ပြ ငေပြ ာငလေရအတြကလအပချြြကရငလငေဆေနရန၊

မျာစာေသာကပါဝငပတသြသမျာဆငရာကICT မဝါဒကဖဖြ တတြမြကေဖာထတရန။

15

ကပြ ညသေရရာမဝါဒသညကအမျာပြ ညသေြာငစာေရအတြက ရညရယေသာလညကအေြြ ာငကြစစတစရပက (သမဟတ) ကပြ ဿနာတစရပအတြက အစဥသဖြ ငကက အေြာငဆအေဖြ က ဖြ စမည မဟတပါ။ကကပြ ညသကေရရာမဝါဒေရဆချမတမသညကြစစရပတစခအတြကနညလမြျေသာက (သမဟတ) သပပနည ြျေသာက အေြာငဆတ ပြ နချြဖြ စသြသက ပါဝငပတသြသမျာ၏က တရာဝငလအပချြမျာြကကဖြ ညဆညေပမညကအေြာငဆအေဖြ လညဖြ စပါသည။ကအဘယေြြ ာငဆေသာက ပါဝငပတသြသမျာ သညက အေြာငဆက အေဖြ ဆသညြက ရမြ ငသ သပမမျာက ြပြ ာခြ ာနာကြြ ခြ င၊က ေြာငမနေသာကကပြ ညသေရရာမဝါဒသညက အြျေြျဇရရခစာြြ မညက အဖဝငအာလလြခနငသည အေြာငဆ အေဖြ ြကြယစာပြ ခြ ငေြြ ာငကကဖြ စပါသည။

မဝါဒသညက အေြာငဆေသာနညပညာဆငရာက ေဖြ ရငချြမဖြ စရခြ င၏က ေနာြထပ အ ေြြ ာငကပြ ချြမာက လြရမဝါဒသတမတချြမျာအရက မဝါဒသစြေရသာခြ ငေြြ ာငကဖြ စပါသည။က မဝါဒ ေဟာငသည မဝါဒသစအတြကြနသတချြတစရပအဖြ စ ရေနပါသည။က ဥပမာအာဖြ ငက မဝါဒေဟာင မျာသညကြယြျ စပာဖြ စရနကဖနတေပနငေြာငကေပနငေသာလညကအသစေရဆသညမ၀ါဒတငကထထြပမဆ ၀ါမ မရေစရနကကအခငအမာထညသငေရဆထာေပလမမည။က

ဖလစပငနငငကဆြသယေရြဏဍက ပြ ပြ ငေပြ ာငလမဖြ စစဥဖြ စရပမက ICT မဝါဒဖဖြ မအေခြ အေန ြကေဖာပြ ေနပါသည။

16

ဖလစပငနငင၏ကဆြသယေရြဏဍြကပြ ပြ ငေပြ ာငလခြ င

ဖလစပငနငငတငက ဆြသယေရလပငနြဏဍအာက လတလပစာေဆာငရြလပြငခငကကပြ ခြ ငြက ပြ ပြ ငေပြ ာငလမအတြက ပေပါငမလပငနစဥတစရပအဖြ စက စတငေဆာငရြခပါကသည။ကဤပြ ပြ ငေပြ ာငလမြကအဆငမျာဖြ ငက မဟာဗျဟာြျြျက ဖစည ထာပြ က ေစျြြလမဖငကကခြ ငြက ဦတညေဆာငရြခပါသည။က ဖလစပငနငငက အေဝဆြသယေရတယလဖန ြမပဏက(PLDT)သညက လြရေဆာငရြလျြရေသာက ပဂဂလြတစဦတညပငလပငနဖြ စပြ က ၄င၏ကလတလပေသာေနရာြက တြခြမအာက ြ ဆလြခခြ ငမပြ သညအပြ ငက ၄င၏ြယပငေြြ ာငြ ာ အစအစဥဖြ င တြဖျြခပါသည။က သရာတငက သမမတ Ramos သညက PLDT ၏က တစဦတည ချပြငေဆာငရြမြက ဖျြသမ လြပြ ေနာြက PLDT၏က ပငရငမျာသညက ေစစပညနင ေဆာငရြမြက လြခခပါသည။က သေဘာတညချြရရပြ ေနာြက လတလပစာ ေဆာငရြမ အတြက အေသစတအချြအလြမျာြက အမျသာဆြသယေရေြာမရငသက ေပရပါသည။ကယငေြာမရငတငက စညမျဥပြ ဋဌာနသနငက သယယပေဆာငေရနငက ဆြသယေရဌာနနငက မဝါဒ ချမတသမျာကပါဝငပါသည။က

ဖလစပငတငက လတလပစာေဆာငရြခင ပြ ခြ ငြက သမမတြက တာဝနယခင ပြ ေပရပြ ကကပြ ပြ ငေပြ ာငလေရသမာမျာ၏က အထအဖတစရပြက အလပြတာဝနယပါသည။က ၄ငပြ ပြ င ေပြ ာငလေရသမာမျာသညက ေစျြြတငဝငေရာြမ၏က တြရြအြျေြျဇမျာြက မရရ ကြြ ပါ။က ၎ငမာမေလရာ၏ဖြ စစဥဖြ စရပနငဆနြျငဘြဖြ စပါသည။က ဖလစပငတငက ေစျြြ တငသဝငေရာြမ၏ အြျေြျ ဇမျာသညအမျာအာဖြ ငစပာေရသမာြ မျာ၏လြထ တင ရပါသည။က မဝါဒတစခ၏ယြြ ညြစာရမြတညေထာငေပခပြ အစ ရသညက ဤစပာေရ ြဏဍြလမဖငေပရနသနနဋဌာနချထာပါသည။ စပာေရသမာမျာသညက ဆြသယေရြဏဍ ေစျြြသကတြတြြြ ြြ ဝငလာခြြ ပါသည။ မေလရာြသမဟတဘက ဖလစပင၏က ပြ ပြ ငေပြ ာငလေရ ကြ ပမမမျာတငက ေဆာငရြကသမျာစာပါဝငခြြ ပါသည။က မေလရာဖြ စစဥဖြ စရပတငက ဝနြ ချပ၏လြတင၌က အာဏာြကစစညထာရ၍က နငယဥြြ ညပါြက မဝါဒေပြ ာငလမအတြက အေထာြအြနငက မဝါဒအေပြ ာင အလမျာြက စတငြျငသ မသညက ပ၍လယြပါသည။က ဖလစပငတငက အာဏာသညက အစ ရအဖ (၃)ဖ၏လြထတငပျနေနပြ က အငအာြ ေသာက စပာေရလတနစာအလာြက အစရဗျ ရြေရစ အေပါက ဨဇာလမ မပါသည။က အဓြအရာရြ မျာ၏က ေထာြခေပခြ ငသာမြပြ ညပအစ ရ၏ကဖအာေပခြ ငမျာပမလအပလျြရခြ ငေြြ ာငမဝါဒေပြ ာငလမသညပ၍ရပေထရခြ ငဖြ စပါသည။

စဥစာရနေမခနမျာ

၁။ မမနငင၏ဆြသယေရြဏဍက လတလပစာေဆာငရြခင ပြ ေရြ ပမမမျာသညက

မေလရာနငငနငကစငြာပနငငတ၏ကြ ပမမမျာနငကမညသြာခြ ာပါသနည။

၂။ ေဖာပြ ထာေသာက ဖြ စစဥဖြ စရပြအေခြ ခ၍က လတလပစာေဆာငရြခင ပြ ေရြက

အေထာြအြပြ မညအငအာစမျာမညသညတ ဖြ စေြြ ာငသငစဥစာမပါကသနည။

၃။ ဆြသယေရြဏဍကလတလပစာေဆာငရြခငပြ ေရအတြကမညသညတြကအဟနက

အတာဖြ စေြြ ာငကစဥစာမပါသလာ။

17

မဝါဒေရဆချမတသမျာအေနဖြ ငက မဝါဒတငက မရညရယေသာက အြျဆြမျာရသညက ဟသည အချြြက ထညသငစဥစာရနက အေရြ ပါသည။က ယငြက အနဒယနငင၊က Karnatakaကမြ က Bhoomi စမြန တငက ေမြ ယာမတတမမျာအတြက computerအသ ပြ ခြ ငက ဖြ စစဥဖြ စရပ၌က ရငလငစာေဖာပြ ထာပါသည။ကAmit Prakash နငကRahul De တ၏ကMandya နငကKoppalကခရငမျာရကBhoomi အသ ပြ မအာက ေလလာချြစာတမတငက ေမြ ယာစမအပချပမစနစမျာေြြ ာငက လမေရရာတငက ေပြ ာငလခြ င သညကြ တငမေမောမနထာေသာကရလဒမျာြကဖြ စေပါေစေြြ ာငကသ သပေဖာပြ ထာပါသည။ကPrakash

နငကDe’ တြကေအာြပါအတငကေဖာပြ ထာပါသည-

Mandyaကမြ က Bhoomi စမြန က အသ ပြ မမတစဆငက ေြာငမနေသာကအေဆာြအအ ဆငရာကအြျသြေရာြမတစရပက(တရာဝငေချေငမျာသညကလယသမာမျာအတြကဖ ဖြ မ ေြာငြျရရသညဟကယဆမနငအတကပမနလမေြြ ာငမျာမကေချေငမျာပ၍ ရရေစခြ ငဖြ ငက လယသမာမျာအာက ပပ ေပသညသေဘာတရာအရ) ြေတမြ ငရပြ ကစမြန ဒဇင ေရဆသမျာြ Koppal ကမြ တငက စမြန သညက တညရဆ(အသ ပြ ဆ) ေမြ ယာအသချမြကအာဖြ ညေပရန ေမောလငခကြြ ပါသည။က သေသာလည ဤစမြန အာက ေမြ ယာပြ ပြ ငေပြ ာငလေရက ြ ပမမအမျမျြက ဆနြျငေနသညက လြရနငကဆြနယေနေသာက ေနရာမျာတငက ြ တငအာဖြ ညေရအတြက အသ ပြ ရနရညရယပါကသည။က (စာရင အရက ေမြ ယာမတတမမျာအတြက CLR နငက Bhoomi စမြနတသညကေခတအမဆကကဖြ ညစြလပငနမျာကဖြ စပါသည။)

မေမောလငေသာ အြျဆြမျာြက ေရာငလ၍မရနငေသာလညက အေရြ သညမာက မဝါဒ တညေဆာြမလမေြြ ာငတငက မဝါဒေရဆချမတသမျာသညက အေရြစစြက သငေတာမနြနစာကအြဖြ တရမညအပြ ငကရညရယမထာသညကအြျဆြမျာကေလျာနညသာေစရနက ြြ ာဝငေဆာငရြမ ၏ကအြျသြေရာြမအလာအလာြလညကအြဖြ တဆနစစရပါသည။

18

၁.၁ ICT ဖ ဖြ တတြမပစ

၁၉၇၈က ခနစတငကအစ ရဦေဆာငေသာက ဖဖြ မမက ေစျြြဦေဆာငေသာက ဖ ဖြ မသ က ဖ ဖြ မပစကေပြ ာငလလာခေြြ ာငက တငပြ ခ ပြ ဖြ စပါသည။က ဖဖြ မမဟာဗျဟာသစ-ြမဘာဘဏနငက အပြ ညပြ ည ဆငရာကေငေြြ ရနပေငအဖတမကြ မြျငပခပြ ကWashington ဆနဒခယပဟကအမညသစတစမျတင

ပါသည။က အေမရြနအစရ၏က ဨဇာအာဏာတညရာဖြ စပါသည-သညက "အစရအရယအစာေလျာချခြ င၊ကထနေြျာငမက ေလျာချခြ င၊က လတလပစာလပပငခငြကအလျငအမြ နေပခြ ငနငက ပဂဂလြပငပြ လပခြ င တေပါတငကအေလေပခပါသည။" ICT ဖ ဖြ တ တြမနယပယတငက ေရေပြ ေစျြြချဥြပနညြလညက အမျာြလြခ အသ ပြ ခြြ ပါသည။က ICT ဖ ဖြ တ တြမအတြက ေရေပြ ေစျြြြက သတငလအဖအစညဆငရာကြမဘာထပသညလာခက(WSIS) ၏ Geneva ေြြ ညာချြတငကေအာြပါအတငကေဖာပြ ပါရပါသည-

မဝါဒမျာသညက အဆငအာလ တတငက တညေဆာြအေြာငအထညေဖာသငသညကတညငြ မမ၊ကြ တငခနမန မနငမေတေသာယဥပြ ငမတရရနက သငေလျာေသာပတဝန ြျင တစရပြက ဖနတေပပါသည။က ICT အေဆာြအအမျာက ဖ ဖြ တ တြမအတြကပဂဂလြရငနမြ ပနမက ပမတတြလာေအာငဆေဆာငခြ ငသာမြသမာရြျေစျ ြြ အေခြ အေနမျာြက လပေဆာငေပနင စမမရသညက နယပယမျာတငက ေနရာေဒသမေရက၀နေဆာငမကပြ ညမစာေပနငေရြပါေဆာငရြနငရပါမည။

ICT ဖ ဖြ တ တြမတငကအစ ရမျာလြဝယမကေစျြြမျာဆသကေပြ ာငလလာမသညကသတငကအချြအလြဆငရာကအေခြ ခအေဆာြအအကဖ ဖြ တ တြမအတြကအဓြြျေသာကနညလမအနြကအေြာငဆဟက ေတမြ ငရပါသည။ကအထသဖြ ငကဆြသယေရြဏဍတငက ဖြ စပါသည။က ၁၉၇၀က ကပြ ညလနကနစလယေလာြမစ၍က ဆြသယေရြဏဍြက အစရမပပ ေပေသာက ဝနေဆာငမလပငနတစခအဖြ စကေတမြ ငြြ ရပါသညက(အချ တငသာကပဂဂလြကတစဦချ ပလပငနအသငရပါသည)။ကယေနတငကဤကဖြ စရပမျကမတညမြ ေတာပါ။က ဥပမာအာဖြ ငက ြမဘာလဆငရာက Internet မဝါဒအစအစဥ၏က ဆြသယေရြဏဍ ကပြ ပြ ငေပြ ာငလမဆငရာက အေြာငဆနညလမမျာအတြက ေယဘယျစညမျဥမျာတငက ပထမစညမျဥမာကေအာြပါအတငဖြ စပါသည -

၁။က အစ ရမျာသညက ဆြသယေရြဏဍလပငနမျာြက ေဆာငရြလပြငသ မဖြ စ သငပါ။က ဤလပငနမျာြက ပဂဂလြြမပဏမျာဖြ ငသာက ထထေရာြေရာြ လညပတ ေစသငပါသည။က အစ ရ၏အခနြဏဍမာက စမြန ေရဆခြ င၊က ဖ စည မ ကပြ ခြ ငနငကထနေြျာငခြ ငအတြက တာဝနယရနဖြ စပါသည။က ပဂဂလြြဏဍသညက စမခနခမ၊ကရင နမြ ပနမ၊က ေဆာြလပမနငက ေငေြြ ေထာြပမတအတြက တာဝနယ ေဆာငရြ သငပါသည။ကပဂဂလြြဏဍသကတာဝနယမလေပြ ာငေပခြ ငနငကယဥပြ ငမ အစပျခြ င တြကထငသာမြ ငသာရေသာကအစအစဥမျာက (စမခန ခမြနထရြေပခြ င၊ကအရင အန ေချငာခြ င၊က ေလောေပါေပခြ င၊က ပငဆငမနငက လပငနလပြငခငမျာြက ေရာငချခြ င စသညမျာ)ကဖြ ငကကပြ ေမြ ာြေအာငမြ ငေအာငကေဆာငရြသငပါသည။

19

ြမဘာအနဆြသယနငခင ရညမနချြေရာြရေရအတြက အစ ရအေထာြအပပြ ကဆြသယေရလပငနြက လြသငမခေတာသညက ြျေြြ ာငပြ ချြတစခမာက ေအာြပါအတငဖြ စပါ သည -

ြမဘာတစလာက ဆြသယမရရေရအတြက အာထတြ ပမမမျာ၏ေအာငမြ ငမ သညက ပဂဂလြပငပြ လပခြ ငနငက ယဥပြ ငခြ ငတ၏က ေအာငမြ ငမေပါတငက ြ မာစာ အမကပြ ေနပါသည။ကေြျလြေဒသရင နမြ ပနမမျာအတြကအမြ တရရေရ အငအာစ မျာသညကစနစာမနငေငေြြ ဆငရာကြန ရငမျာထြကမဝါဒြန ရငမျာက(အထသဖြ ငကအပြ နအလနကဆြစပမနငအေြာြခနမျာ)နငကပ၍ဆြစပေနပါသည။

ICT ဖ ဖြ တ တြမတငက ေရေပြ ေစျြြသက ေပြ ာငေရ မသညက လြေတြျေသာက လပငနက

စဥဖြ စပါသည။ကအပြ ညပြ ညဆငရာဆြသယေရသမဂဂက ( ITU ) ၏ကအဆအရက“၂၀၀၄ကခနစတငကအေခြ ခ ဆြသယေရက ဝနေဆာငမလပငနမျာက ယဥပြ ငမပငလနလာရာတငက ြမဘာနငငမျာ၏က ၅၄ရာခငနန ၌ကအေခြ ခဝနေဆာငမလပငနမျာြက ယဥပြ ငေဆာငရြလာြြ ခြ ငအာဖြ ငက အဓြမတတငတစခြကစြထခပါသည။

စပာေရပေပါင ေဆာငရြမနငက ဖ ဖြ တ တြမအဖ ၊က ပြ ညသေရရာစမခနခမလပငနဌာန၏ကစညမျဥစညြမဆငရာက ပြ ပြ ငေပြ ာငလမအစအစဥ၏က အြ အြေဟာငက စေြာအတချဂျြေြာက(Scott H. Jacobs) မကေရေပြ ေစျြြကပြ ပြ ငေပြ ာငလမမျာ၏ကအဓြအြျ ေြျဇမျာြကေအာြပါကအတငေဖာပြ ခပါသည -

လေပစစအာ၊က သယယပေဆာငေရနငက ြျနမာေရေစာငေရာြမက အစရသညက ြဏဍမျာ၏ကထတြနမျာနငက ဝနေဆာငမမျာအတြက ေစျနန မျာေလောချေပခြ င၊က ေရချယမနင ဝနေဆာငမအရညအေသကတတြလာေစခြ ငအာဖြ ငကစာသသမျာ၏ကအြျ ခစာခငမျာအာကကမြ ငတငခြ င၊

ေဒသေစျ ြြနငက ြမဘာေစျ ြြမျာတငက ယဥပြ ငမမျာတတြမြ ငမာလာေစရနက ပြနနငကတနဖ မြ ငထတြနြဏဍမျာ၏ကြနြျစရတမျာကေလောချခြ င၊

စပာေရအေဆာြအအ၏က ေရာငလအာဘြတငက တ တြမအတြက အြနအသတကတ ပာေနေသာေြြ ာငက ပြ ပြ ငေပြ ာငလလယမနငက တထငဆန သစမကြငမခြ ငြက ေဖြ ရငကေဆာငရြခြ င၊

အလပအြငအခငအလမသစမျာက ဖနတေပခြ ငဖြ ငက အလပအြငရရမနန ကတ ပာလာေစရနက ပပ ြညခြ င၊က ဤသေဆာငရြခြ ငဖြ ငက လမေရလခြ မက အထသဖြ ငကအသြအရယြ ရငသ မျာအတြက အေရြ ေသာက ဘဏဏာေရဆငရာလအပချြမျာြကေလျာြျေစခြ င၊

ေရေပြ ေစျြြက ဆြသယေရဆငရာမဝါဒသညက မညြသေြာငြျပြ သညြက ဖလစပင နငကစငြာပတအာကသာဓြပြ နငပါသည။ကဖလစပငနငငတငကတစဦချပေစျြြစနစ ြျငသ ခေသာကနစ(၃၀) ကြြ ာြာလထြက ယဥပြ ငဆြသယေရေစျြြ၏က ပထမ(၆)နစတာြာလတငကတပဆငေသာကတယလဖနလငအေရအတြြက ပ၍မျာပြ ာပါသည။က ယေနြာလတငက ဖလစပငနငငသညက အာရတငကယဥပြ ငမအရဆကMobile ဖန ေစျြြမျာကပငဆငေသာကနငငတစခကဖြ စေနပြ ဖြ စပါသည။

20

စငြာပနငငတငက ဆြသယေရြဏဍအာက အရနအဟနြ ြ မာမာဖြ ငက လတလပစာ ေဆာငရြက ခင ပြ ခြ ငသညက ြ မာေသာရငနမြ ပနမမျာ၊က အေခြ ခအေဆာြအအဖ ဖြ တ တြမနငကအခြ ာြဏဍမျာအတြက ေြာငြျပြ ရလဒမျာြက ဖြ စေပါေစပါသည။က စငြာပနငငက သတငနငက

ဆြသယေရက ဖ ဖြ တ တြမအာဏာပငက (IDA)ြက “ေစျြြြက အပြ ညအဝလတလပစာ ေဆာငရြ ခင ပြ မနငအတက ဖြ စေပါလာေသာလပငနသစမျာက (3G mobile နငက fixed wirelessက ရင နကမြ ပနမ မျာြက ဖယထာပါသည)ေြြ ာငက (၃)နစတာြာလအတငက တ တြမြ ငမာလာေသာက စစေပါငရငန ကမြ ပနမပမာဏမာကစငြာပေဒါလာေငက(၃)billion (အေမရြနေဒါလာေငက၁.၈ကbillion )ရလာခပြ ကအလပ

အြငသစက၂၅၀၀ြကဖနတေပနငခပါကသည”ကဟကခနမနေဖာပြ ခပါသည။ သရာတငက ေစျြြဦေဆာငချဥြပနညအာက ေဝဖနမမျာမကတရာမေတမ၊ကအလပအြငရရမ၊ကယဥပြ ငမ၊ကကပြ ပြ ငေပြ ာငလမမျာကချနသာြြမနငကအစအစဥတြျဖြ စမ (သမဟတ) ပဂဂလြပငပြ မြကမညသဦေဆာငရမညက စသညကပြ ဿနာမျာနငစပလျဥ၍ကအေလထာမနညပါလန သညဟက ေဖာပြ ထာ ပါသည။ Washington သေဘာထာညမေချြေပါထနပြ ေနာြပငက ၎ငပြ ဿနာမျာြေဖြ ရငရနကသေဘာထာက ညမေချြအသစတစခေပါေပါြခပါသည။က Kanishka Jayasuriya၏ အဆအရယင သေဘာထာညမေချြသည -

လတလပေသာေစျြြမျာအတြကြ တငလအပချြအဖြ စကပမထနေြျာင မရေသာကလမေနချြအရက ပြ နလညဖ စညမပြ ရပါသည။ကဤေနရာတငကတြျပြ တသာ ေသာက သတမတချြတစခရပါသည။က ယငမာက ခငမာေသာယဥပြ ငမက မဝါဒတစရပနငကထနေြျာငမေလောချခြ ငြသေသာက အေခြ ခသတမတချြမျာမရပါြက နငငေတာ အစ ရထမက အငအာကြ ေသာက ပဂဂလြြဏဍက လနညစအသငအဝငထသက အာဏာလ ေပြ ာငမကဖြ စေပါလာနငပါသည။

သဖြ စ၍ကယခအခါတငကအမအခြငေသာကထနေြျာငမတစရပြကဖနတမသညကဆြသယေရကေစျြြလတလပခငပြ မြက ေအာငေအာငမြ ငမြ ငဖြ စေပါလာေစမညဖြ စေြြ ာငက ေယဘယျအာဖြ ငကအသအမတပြ လာြြ ပါသည။ကအမအခြငေသာထန ေြျာငမသညကဨဇာလမမေသာကလပငနရင၏ကဖနတလပေဆာငမေြြ ာငက ယဥပြ ငမြကဆနြျငသညလပငနစဥမျာက မဖြ စေပါေအာငထန ေြျာငရနကနငက အသစဝငလာမညသမျာက ေစျြြတငသက ဝငေရာြလာမြက အဟနအတာမဖြ စေစရနက အြ ယဥပြ ငမရေသာက အစအမမျာြက တညေထာငေပရနအတြက လအပချြဖြ စေြြ ာငက စဥစာလာြြ ပါ သည။ကအာဂျငတနာကဆြသယေရြဏဍကပဂဂလြပငပြ လပခြ ငမကေလလာသငယခရေသာကသငခန စာ မျာအရက ခငမာအာေြာငေသာကအမအခြငသညကထနေြျာငမသညကအေရြ ေြြ ာငကသရခရပါ သည။

တညငြ မ၍ကယြြ ညစတချရပြ ကထန ေြျာငမရသညကပတဝနြျငတစရပသညကဆြသယေရြဏဍတငက ရင နမြ ပနမမျာ၏က စန စာမအနတရာယြက ေလောြျေစပါကသည။က၎ငအပြ ငကပဂဂလြရငန မြ ပနသမျာကပါဝငေဆာငရြရနလအပသညကေမောမန ကပြ နရချြနနြက ေလောြျေစပါသည။က ပဂဂလြပငမပြ လပမက တညငြ မ၍က ယြြ ည စတချရပြ က ထန ေြျာငမရသညကအေခြ အေနသညကဝယယနငစမအာမြ ငေသာကဝယယ သမျာအတြက ဝယယမနငအတက ယဥတရေနသညက စနစာမအနတရာယြက ေလောနည ေစခြ ငေြြ ာငကပဂဂလြပငပြ လပသညကဆြသယေရလပငန၏တနဖ ြကတ တြေစ ပါသည။ကက

21

၎ငအေခြ အေနသည အစ ရ၏ ေရာငချသည ေစျနန အေပါ အြျသြ ေရာြမရပါသည။ ၎ငအေခြ အေနြ တညေဆာြနငခြ ငမရခ၍ အာဂျငတနာ အစ ရသညကနမြျေသာေရာငေစျနန ြကလြခရရခ ပြ က ဝယယသမျာအေနဖြ ငကကအလ အေလျာြအမြ တမျာရရပြ ကအမြ တရရမ တ ပာေစပါသည။

ICT ဖ ဖြ တတြမတငက ေစျြြသညက အပြ ညအဝလပေဆာငလာေအာငက ေဆာငရြေပရသညကအစ ရ၏အခနြဏဍသညက မလယြပါ။က စပာေရနဘယဆရရေသာက စပာေရပညာရငက Joseph Stiglitzကြကေအာြပါအတငေဖာပြ ခပါသည -

ေစျ ြြမျာသညက မရမဖြ စလအပြြ ပါသည။က ေစျ ြြမျာသညက သယဇာတ အငအာစမျာက ခေဝအသ ပြ ခြ င၊က ထထေရာြေရာြအသ ချခြ ငအတြက ပပ ြညပါ သည။ကအထသဖြ ငသယဇာတအငအာစမျာရာပါသညအခါကေစျြြမျာသည အေရ ပါေပသည။က သရာတငက ၎ငနငတနတအေရြ သညမာက နငငတစနငငချငစအတြကခငမာအာေြာငေသာက အစ ရရရနနငက ဖ ဖြ မအဆငအသသြက ေရာြရရနအတြကအစ ရနင ေစျြြတ ကမနြနစာကေပါငစပေဆာငရြရမညဖြ စေြြ ာငကသေဘာေပါြ နာလညရနပငဖြ စသည။

Stiglitz ြ အစရနငကေစျြြြကချနဆညနငရနကလအပေြြ ာငကအထငအရာေဖာပြ ခပါသည။ကဖ ဖြ တ တြမတငကအရပသာလအဖအစညမျာက ပ၍လသမျာထငရာလာသညမာကအစ ရမဟတေသာကအဖအစညမျာ၏က အခနြဏဍြက အသအမတပြ ရနလည က အေရြ ပါသည။က အရပသာက လအဖ ကအစညမျာသညက စစမနေသာအငအာမျာက ပငဆငြြ ပါသည။ကယငအငအာမျာြက ဖဖြ တ တြမတငက၎ငတ၏က အခနြဏဍြက အထငအရာေဖာပြ ေနပါသည။ အာရဖ ဖြ ေရဘဏက (ADB)ြက ေအာြပါ အတငေဖာပြ ခပါသည -

အစ ရမဟတေသာအဖအစညမျာ၏ကသခြ ာရေနေသာကအငအာမျာမာကထခြ နစနာမရေသာက လအဖအစညမျာအတြက ေပါငြမျာအဖြ စက ေဆာငရြ ေပခြ ငနငကနယေမြ ေဒသအလြက လအပချြမျာြက ဖြ ညဆညေပခြ ငတက ဖြ စြြ ပါသည။က အစ ရ မဟတေသာက အဖအစညမျာသညက ဖ ဖြ မအတြက တထငဆနသစမရေသာက ချဥြပကနညမျာြက အသ ပြ ြြ ပါသည။က ေြာငြျေမောမန သညက စမြနမျာ အေြာင အထညေဖာေရြက ြညပြ စမြန လပငနက အဆြမပြ တေဆာငရြေရြက ပပ ေပခြ င၊က ပ၍ထငသာမြ ငသာရမနငက ေြာငမနေသာအပချပေရတအတြက အြ ေပခြ င၊က အာနညေသာက (သမဟတ) ဆငရနမပါေသာအပစမျာအတြက ဖငဟေဖာ ထတေပခြ ငတြကေဆာငရြေပြြ ပါသည။ ၁၉၈၇က ခနစမစ၍က အာရဖ ဖြ ေရဘဏသညက အစ ရမဟတေသာအဖအစညမျာနငက အတယဥ

တပြ က ေရချယထာေသာနယပယမျာ၌က လအပချြမျာက ဖြ ညဆညေပသညက အာထတြ ပမမမျာြကထေရာြေသာ နညလမမျာဖြ ငက လပြငေဆာငရြလျြရပါသည။က အစ ရမဟတေသာအဖအစည မျာ၏ကစမအာမျာနငကလပငနြျမြျငမမျာြကအရငတညပြ ကမမေဆာငရြေနေသာကလပငနမျာ၏ ထေရာြမြက မြ ငတငနငခေြြ ာငအသအမတပြ ေဖာပြ ခပါသည။က ၁၉၉၈က ခနစတငကအစ ရမဟတေသာ အဖအစညမျာနငက ပေပါင၍က လပငနနယပယြ (၃)ခြက ေဖာထတေဆာငရြခပါသည။က ယငတမာကနစရညေချေငမျာနငက နညပညာဆငရာအြအညေပသညက လပငနေဆာငရြချြမျာ၊က စမြန ေရ ဆခြ ငနငကနငငအဆငကလပငနမျာနငကမဝါဒဖ ဖြ တ တြေရလပငနမျာတကဖြ စပါသည။က

22

ဗနနအြစမရ(Yvonne Asamoah)၏က အဆအရက အစ ရမဟတေသာအဖအစညမျာသညက

“အစ ရရနပေငြနသတချြရေသာ၊က နငငေရအေခြ အေနမျာကအေပြ ာငအလမျာေသာ၊က ြ တငခနမန နငေသာ/ ကြ တငခနမနနင ခြ ငမရေသာက သဘာဝပတဝနြျငဆငရာက အေခြ အေနမျာက ဖြ စပာခြ ငကေြြ ာငကသဘာဝေဘအနတရာယမျာကြ ေတေနေသာ၊ကလမျေရပဋပြခမျာထေပြ ာေသာ၊ကတစဦြျဝငေင နညပါလန ၍က လအပေသာြနစညနငက ေဆာငရြမမျာြက (လမေရ၊က ပညာေရ၊က စပာေရက စသည ြဏဍမျာအတြ)ဝယယနငစမက အလနအမငအြနအသတကဖြ စေနေသာက ေနရာေဒသမျာတင အထ

အေရပါေပသည။”

Washington သေဘာထာညမေချြေပါထန ပြ ေနာြပင ဖ ဖြ တ တြမတငက အစ ရမဟတ ေသာ အဖအစညမျာ၏ကအခနြဏဍြကေအာြပါအတငကအသအမတပြ ခပါသည-

မဝါဒသစေပြ ာငလမတငကအရပသာလအဖအစည၊ကအဖအစညမျာ ထေထာင ကခြ င၊က လခြ မြနရြ၊က အပချပမပစက စသညတပါဝငပြ က ယငတြက Washington convention မေဖာထတထာေသာကလတလပပငလငေသာေစျြြမျာ၊ကထန ေြျာငမ ေလောချခြ င၊က လတလပစာလပြငခင ပြ ခြ င၊က အေဆာြအအဆငရာညနငမက စသည ေဝါဟာရအသ အနနမျာတငကထပမေပါင ထညရမည။

၎ငတအာလြက ထညသငစဥစာပါြက ဖ ဖြ တ တြမအတြက စမအာဖြ ညဆညေပရနကကြ ပမေနေသာက မဝါဒေရဆချမတသမျာအတြက ဖ ဖြ မဆငရာစနေခါမမာက မမနငင၏က ဖ ဖြ မ မဟာဗျဟာတငက အစ ရ၊က ေစျြြနငက အရပသာလအဖအစညတအြြ ာက မနြနေသာချနညမြကရာေဖရနသာဖြ စပါသည။က(ေဘာင-၁ကတငြြ ညပါ။)

ေဘာင(၁) - နငငေတာ၊ကေစျြြနငကအရပသာအဖအစညက- စညလညေတြြ သလာ ? (သမဟတ)

ကကကကကကကကကပြ ြေနြြ သလာ ?

ေဘာင(၁) - နငငေတာ၊ကေစျြြနငကအရပသာအဖအစညက__ စညလညေတြြ သလာ? (သမဟတ) ကကကကကကကကကပြ ြေနြြ သလာ?

အလရငမျာအတြက အရပသာအဖအစညသညက ဒမြေရစြျငသ မ၏က အငအာတစရပနငက

ပါဝငသညအရာဖြ စရသာမြက ေစျြြစ ပာေရ၏က သဘာဝအစတအပငတစခလညဖြ စပါသည။က

အလရငမျာသညက အစ ရအာစစေဆရာတငဖြ စေစ၊က လအဖအစည၏က အြျငစာရတတဆငရာလပငန

မျာနငက အခြ ာေသာဒမြေရစဆငရာက တနဖ ထာမမျာြက ေဆာငရြရာတငဖြ စေစက အရပသာလအဖ

အစည၏အငအာြက မြြ ာခဏရညေန ရေလရပါသည။ကအစ ရ၏အခငအာဏာြေလောချပြ က ေစျြြ

၏အခနြဏဍြက တ မြ င ခြ ငအာဖြ ငက အရပသာလအဖအစညသညလည က ြ ပာတတြလာပြ က

အခြ ာေသာစပာေရဆငရာက လတလပစာေဆာငရြလပြငမမျာြက တန အာေပမမျာလညက ဖြ စေပါ

လာပါမည။က ထ ပြ ငက အရပသာလအဖအစည၊က အစ ရနငက ေစျြြတြက ပြ ြခြ ငထြက စညလ

ညေတခြ င၊က အငြ ငပာခြ ငထြက ပေပါငေဆာငရြခြ ငအသငြေဆာငသညက စနစတြျဖစည ေသာက

သဟဇဝက အေပါငအစညတစခအဖြ စက သတမတယဆပါသည။က ဤေနရာတငက ေမောလငချြတစခမာက

အရပသာလအဖအစညသညက အစ ရနင ေစျြြ၏အငအာြက ချနညရနနငက ညနငပေဖာရန၊က

ေစျြြနငစပလျဥ၍က အြျငစာရတတဆငရာ စစေဆမြက လပေဆာငရနနငက အစ ရ၏ဒမြေရစက

အေခြ ခေသာကဂဏသြခာြကထန သမ ရနကလပေဆာငရေပလမမည။ >>>

23

>>> အစ ရ၊က ေစျြြနငက အရပသာလအဖအစည၏က သပငဆငစညလညေတမသညက ၎ငတက

အစတအပငသခြြ ာကတြျရငလငေသာ၊ကနယနမတသတမတချြက ြပြ ာခြ ာနာေသာကလပငနတာဝနက

မျာနငက လပေဆာငမညသမျာ၊က စနစတြျဖစညထာေသာက ဟနချြညမနငက ညေတမေတမတြက

ေဖာေဆာငေနပါသည။က အရပသာလအဖအစညအတငရက အဖအစညမျာသညက အစ ရနငပဂဂလြက

ေထာြပသမျာက နစမျစလထမက အတငအတာအမျမျအာဖြ ငက ေထာြပမမျာြက လြခရရေြာငက

ရရြြ ပါမည။က နငငအချတတငက အစ ရအရာရမျာသညက ပ၍တထငဖနတမရရဖြ ငက အလပလပရန၊က

အရင အမြ စအမျမျ ရရရနနငက အခငအလမသစမျာက ရရရနအတြက မမတ ြယပငအစ ရမဟတေသာက

အဖအစညမျာြက နညလမတစရပအဖြ စက ဖ စညတညေထာငက ေဆာငရြြြ ပါသည။က အလာတပငက

အချေသာက ဖ ဖြ ေရဆငရာက အစရမဟတေသာက အဖအစညမျာသညက အခနြငလတခငနငက ပဂဂလြက

အြျအမြ တမျာက ရရေစရနဟေသာက ရညရယချြဖြ ငက လြေအာြခြမပဏမျာက တညေထာငထာြြ

ပါသည။က ထပြ ငက (၃)ဖ၏ ြယစာကပြ မသညက အညအမေရေနပါသည။က အနညဆအာဖြ ငက ပြ ဿနာြငရ

ပါမည။က ယငအဖသခြြ ာတငက အာဏာခေဝမက အမနစငစစအာဖြ ငက သခြ ာအခငအာဏာ(၃)မျြက

ြယစာပြ ပါသည။ကအရပသာ လအဖအစညအတငရကအဖအစညမျာသညကတညေသာကအခငအာဏာက

မရရြြ ပါ။က ဥပမာအာဖြ ငက စပာေရလပငနအသငအဖ မျာသညက ြနသယေရသမဂဂက (သမဟတ)

အသြအဝနထြက သာလနေြာငမနေသာက အရင အမြ စမျာြပငဆင ပြ က နငငေရအခငအာဏာက ပ၍က

ြငစထာဟနရပါသည။က ေစျြြအာဏာသညက အရပသာလအဖအစည၏က ဖ စည မအတငက စမဝင

ပျနပေဖာလျြရပါသည။ကWood (၁၉၉၀)ြကအရပသာလအဖအစည၏ကသေဘာတရာနယပယအတင

တငကြပြ ာခြ ာနာေသာကအဖအစညမျာ၏က ယဥတမသညကအရင ရငစနစ၏ကအယအဆသေဘာတရာြက

မျြနာဖစပထာခြ ငသာဖြ စပြ က အေခြ ခအာဖြ ငက ြပြ ာခြ ာနာေသာက အဖအစညမျာအာက အတတြက

စစညထာသညကသေဘာလြခဏာသာကဖြ စသညဟကခငလစာတငပြ ခပါသည။

သေသာလညက အစ ရသညက အမရာမမျာ၊က သြြ မျာ၊က နာမြျနဖြ စေနသမျာအတြက

အေထာြအပေပေနေသာက အလရငမျာနငက လမေြာငြျေဆာငက အဖအစညမျာအာက ြ ဆေနက

ပါသည။က၎ငတ၏ကအြအညအေထာြအပသညကအစရ၏အသစရတြကေလောြျေစပါသည။ကအစ ရ၏က

မဝါဒ(သမဟတ)အဖအစညမျာအာက တစနညအာဖြ ငက အစ ရ၏တရာဝငဖြ စမြစနေခါပြ က ဆနြျငက

ဘြက အေြြ ာငတရာမျာြသာက တေအာငလပေနသညက အြ ေပအဖ မျာအတြက ၎ငအေထာြအပ

သညကမလလာေသာအရာဖြ စပါသည။ကအလာတပငက စပာေရလပငနမျာသညက လအသြအဝနဖ ဖြ မ

အတြကပပ ေြာငကပပ ေစေသာလညက၎ငတသညကအလပသမာအဖအစညမျာက (သမဟတ) လပခနမ

အလပသမာနငကသဘာဝပတဝနြျငကစသတမတချြမျာအတြကသဘာဝပတဝန ြျငဆငရာကအပစမျာ

ထမက စနေခါမမျာြက သေဘာေပါြလြခလယမက နညပါြြ ပါသည။က သဖြ စ၍က အစ ရ၊က ေစျြြနငက

အရပသာလအဖအစည၏က အပြ နအလနဆြစပမမျာသညက ဆနြျငဘြအသငေဆာငေသာက ရညရယ

ချြမျာနငက တနဖထာမမျာေြြ ာငက တစခေပါတစခလမ မလျြရပါသည။က ၎ငတြက ေပြ လညေအာငက

ေဖြ ရငေပရာတငက အရပသာလအဖအစည၏က လအပချြနငက တညငြ မေရအတြက အာမခချြတြက

အေလေပခြ ငတမပြ ဘက ေဖြ ရင၍မရနငပါ။က ပေပါငခြ ငနငက မဟာမတဖ ခြ ငတသညက အာဏာနငဓနက

ကပြ နလညခေဝခြ ငအတြက အစဥအမြ က အေထာြအထာပြ ရေသာက (သမဟတ) အေထာြအြပြ ေသာ

အရာမျာဖြ စမညမဟတပါ။

24

ေအာငမြ ငေသာက ICTမဝါဒနငက မဟာဗျဟာပစတငကအဆငမျာစာက ပါဝငပါသည။က (ေဘာင-၂ကတငကကြြ ညပါ။)

ေဘာငက(၂) – ICTD မဝါဒနငကမဟာဗျဟာေရဆချမတခြ ငအဆငမျာ

စဥစာရနေမခနမျာ

၁။ မမနငင၏က အပချပမပစတငက လမအဖအစည၏က အခနြဏဍသညက မညသညတကကဖြ စသနည ။

၂။ မမနငငတငကအစ ရနငကမြ ပြ လမအဖအစညအြြ ာကဆြနယမြကေဖာပြ ပါ။

ေဆာငရြရန

မမ၏ေပါင စပမပစမာကအဘယနည။

မမနငင၏က ICTD မဟာဗျဟာတငက အစ ရ၊က ေစျြြနငက အစ ရမဟတေသာက ြဏဍမျာ၏က

လြရ/စတြ/အနာဂတေပါင စပမပစြက တငတာေဖာပြ ပါ။ကလြရနငစတြက စဥစာထာက

ေသာေပါငစပမပစတငကြဏဍအသသ၏ကပါဝငမခတမြကရာခငနန ဖြ ငကတငတာေဖာပြ ပါ။က

နငငတစနငငတညမကတြေရာြေသာကသငတနသာမျာသညကဤေလြျငခနြကအဖတစခက

အေနဖြ ငကကလပေဆာငနငပါသည။

၁။ ICT ဖ ဖြ တ တြမအတြကအနာဂတေမောမနချြြကေရသာပါ။ကြာလတ/ြာလရညကအစအစဥကတစရပြက ေဖာပြ ပါ။ကဤေရသာေဖာပြ ချြတငက အချနသတမတချြတစခအတငက တငတာေဖာပြ ကနငေသာရလဒမျာက (သမဟတ) စသတမတချြအတငအတာမျာက ပါဝငရပါမည။က ရညရယချြကအတြကေမောမနထာေသာကလြေတလပငနစဥမျာြကေဆာငရြနငရနကအေရြ ပါသည။

၂။ ေဆ ေနတငပငခြ င၊က သေတသနပြ ခြ င၊က ခငလေသာအချြအလြမျာရာေဖခြ င၊က သမြ ငနာလညကကခြ ငနငကလြေတေလလာစစမခြ ငတေပါကအေခြ ခ၍ကလြရအေခြ အေနြကအြဖြ တဆန စစပါ။က(ဤလပေဆာငချြသညက မမအာက မမေရာြရေနသညေနရာြက ရငလငစာသမြ ငေစပြ ၊က မမမြ ငပြ ကေမြ ာြလသညက ရညမန ချြအတြက လအပမညဖြ စသညက အာထတြ ပမမမျာနငက စပလျဥ၍ကမမအာလမေနမညဖြ စပါသည။

၂.၁။ လြရမဝါဒမျာနငက စမြန မျာ၊က ဥပေဒပြ ဋဌာနချြမျာသာမြက အဆပြ မဝါဒနငက မဝါဒကလမေနချြမျာြပါက ပြ နလညသသပပါ။က ၎ငတငအခြ ာေသာက ICT နငက ဆြစပသညကကပြ ဿနာမျာြလညက ထညသငစဥစာရပါမည။က ဤသစဥစာရာတငက သတငချြအလြကရရမ၊က ဆြသယေရမဝါဒမျာနငက စညမျဥစညြမမျာ၊က အသလငြ မနန နငက ေရဒယဆငကရာစည မျဥစညြမမျာ၊ကelectronic ြနသယေရနငကelectronic အစ ရမဝါဒက မျာတပါက

ဝငရပါသည။ >>>

25

စဥစာရနေမခနမျာ

ဖ ဖြ တတြမအတြက သတငနငဆြသယေရနညလမမျာဆငရာက မဝါဒမျာေရဆချမတက

ရာတငက မညသညအဆငသညက မဝါဒချမတသမျာြက အမျာဆစနေခါေနသညဟက သငစဥစာက

ထငမြ ငပါသနည။ကအဘယေြြ ာငနည။

>>>

၂.၂။ လတလပေသာက ြနသယေရသေဘာတညချြမျာအပါအဝငက မဝါဒေရဆချမတခြ ငြက

အြျသြေရာြမရေစနငသညက ေဒသအလြက အေြြ ာငအရာမျာြလညက ထညသငက

စဥစာပါ။

၃။ အမျသမမျာ၊က ဆငရနမပါသမျာ၊က ေြျလြေနဆငရနမပါသမျာ၊က လငယမျာနငက ရပပင/

စတပငချယငအာနညသမျာက ပါဝငသညက အာနညေသာြဏဍမျာြက ြယစာပြ ေသာ၊က

အေထာြအြပြ ေသာက အြ ေပေဆေနတငပငမမျာက လပေဆာငပါ။က ယငသေဆာငရြရာတငက

လပငနအချနဇယာနငက အြ ေပေဆေနတငပငမညက နညလမတပါဝငသညက ပါဝငပတသြသက

မျာ၏ကအစအစဥြကြ တငပြ ငဆငထာရနကလအပပါသည။ကယငတငကဦတညရာအပစနငကေဆ ေနက

ကခြ ငမျာ၊က စြာဝငဖစညေဝေပြ ာဆေဆ ေနခြ ငမျာ၊က onlineမက အြ ေပေဆေနခြ ငနငက

အသအမြ ငဖလယခြ ငတက ပါဝငပါသည။က ေဆ ေနတငပငခြ ငသညက ေဆာငရြဆ/ ဆြလြက

ေဆာငရြရမညလပငနဖြ စပါသည။

၄။ လြေတလပေဆာငမညစမြန က မြြ မြေရသာပါ။က ယငစမြန တငက အဆပြ တငပြ ထာေသာက

စမချြမျာ၊က ြ တငခနမနထာေသာကရလဒမျာနငက ေအာငမြ ငမေနြန မျာ၊က ရညရယေသာရလဒက

မျာနငကညနငချြမျာ၊ကစနစာမကအြဖြ တချြနငကသြသာေစမညနညလမမျာ၊ကြနြျစရတနငက

အခြ ာအရငအမြ စက အေသစတလအပချြမျာတက ပါဝငပါသည။က ယငစမြန သညက အေြာငက

အထညေဖာမညက အစအစဥပါရသငပါသည။က ရငလငတငပြ ချြ/ ဦစာေပအစအစဥအတြက

အေြြ ာငပြ ချြြေပရနသညလညကအေရြ ပါသည။

၅။ အေြာငအထညေဖာမအတြက အစညအေဝဆငရာအစအစဥမျာြက သတမတပါ။က အဖအစညက

သညကမဟာဗျဟာနငလြေတစမြန ေဖာေဆာငမြကတာဝနယေဆာငရြရပါမည။က ဖြ စစဥဖြ စရပက

အမျာစတငကဤြယစာလယအဖ က (သမဟတ) အဖအစညြကဆ ဖြ တေပနငသညကအစရအဆငက

ကမြ ငအဖအစညတစခနငက တဖြ၍တာဝနေပထာပါသည။က ၄ငအစ ရအဆငမြ ငအဖအစညသညက

အစ ရ၏လအပအခငအာဏာရပြ ကေထာြပမအပြ ညအဝရရပါသည။

၆။ ေစာငြြ ညစစေဆခြ ငနငက အြဖြ တခြ ငနညလမမျာြက သတမတပါ။က ေအာငမြ ငမေနြနမျာက

တညေဆာြရန၊က မေေဝရန၊က ေဝဖနသသပရနနငက လတလပပြ အြ ပြ ေသာပစဖြ ငက သေဘာတညမရက

ယရနကအေရြ ပါသည။

26

၁.၂။ နညပညာ၊ကဥပေဒနငကစညမျဥစညြမဆငရာကပြ ပြ ငေပြ ာငလမ

နညပညာအေပြ ာငအလမျာသညက ဥပေဒမျာနငက စညမျဥ၊က စညြမမျာြက အြျကသြေရာြပါသည။က စပာေရအေဆာြအအ၊က အစ ရပစနငက လပငနစဥနငလအဖအစညတ၌က ICT အသ ပြ မက အစဥသဖြ ငက တ တြလာခြ ငနငအတက နငငေတာဥပေဒမျာြက ပြ နလညသ သပရနကလအပချြရလာပါသည။က လအပပါြကနညပညာဆငရာအေပြ ာငအလနငက ICT ထနြာဖကဖြ တတြ မတအတြကအဟနအတာကတစခသဖယကဖြ စေနေသာကဥပေဒမျာြကပယဖျြရပါမည။ ဥပေဒနငနညပညာအြြ ာက အနြပဆြစပမရေြြ ာငြက စာချပစာတမ ဥပေဒတငက ထငရာကေပါလငေနပါသည။ကနငငအမျာစတငကထမြ လြမတသညကစာချပတစခပြ ညစမအတြကဥပေဒေြြ ာင အရက လအပချြတစရပပငဖြ စပါသည။က လြရြာလ၌က ဥပေဒအာလနပါသညက စာရြနငမငကအသ ပြ ေရထေသာက ထမြ လြမတြက လအပြြ ပါသည။က လြေတတငက ထမြ လြမတဆေသာ အရာသညက သာမနအာဖြ ငက ပြ ဿနာမဟတပါ။က ဆလသညမာက အခြ ာေသာနညပညာေပါအေခြ ခ၍ကလြမတေရထ မပစသစက ေပါထြလာသညတငေအာငက ပြ ဿနာမဟတပါ။က Digital နညပညာသကလြမတေရထ မသညက လြဖြ ငေရထ ေသာက လြမတနငက အသ ြျမတညပါသည။က နစခစလသညကစာချပတငက လပဂဂ လတစဦ၏က သေဘာတညမက လြခဏာဖြ စပါသည။က Digital လြမတသညက အချ မညေသာကဝြစာေရနညပစတစခဖြ စခြ ငေြြ ာငကနငငမျာစာ၏ကဥပေဒမျာအရကယငြကစာချပစာတမ မျာက ပြ ပြ ညစရနက နညလမတစခအဖြ စက သာမနအာဖြ ငက လြမခြြ ပါ။က ပြ ဿနာမာက ယခအခါတငကစာချပမျာြလညက electronic စနစသ က ချပဆနင၍ဖြ စပါသည။က electronic ြနသယေရြကအေထာြအြပြ ရနက digital လြမတေရထ မမျာအာက တရာဝငအသ အမတပြ ရနက လအပမညဟကယြြ ညလာြြ ပါသည။က သဖြ စ၍က နငငမျာသညက electronic ြနသယေရ ဥပေဒမျာြက ခင ပြ ခ ပြ ကယငဥပေဒမျာအရကdigital လြမတနငက လြဖြ ငေရထ ေသာကလြမတတက တညေြြ ာငက ဥပေဒအရကအသအမတပြ လာြြ ပါသည။ စပာေရပစမျာသညလညကအဓြဖြ စေသာက နညပညာတစရပ(တညရမ)ေပါကအေခြ ခပါသည။ကစာအပေရာငဝယမသညက ဥပမာတစခပငဖြ စပါသည။က စာအပမျာြက စာရြေပါတငက ပနပ ပြ ကကဖြ နဖြ ေရာငချက ြြ ပါသည။က စာအပတစအပ၏က အဓြြနြျစရတမာက ယင၏ပနပခပငဖြ စပါသည။ကစာအပတစအပ၏က ဖြ နဖြ မစရတသညလည က ယငအာစာရြေပါတငက ပနပရသညအချြေပါကအမပြ ေနပါသည။က (စာအပြကြယတငဝယယခြ ငထြက e-Bayမတစဆငက ဝယယသညအခါက စာတြမ ေပပခအတြက ေငပေပရပါသည။) သေသာစာအပြက စာရြေပါတငက ပနပ ခြ ငမပြ ဘက electronci စနစကဖြ ငကဖြ နဖြ သညအခါကမညသကဖြ စမညနည။ကInternetမကြယေသာစာအပအတြကပနပစာအပြသ ကတညေသာေစျနန ေပေချသငပါသလာ။က ပနပထတေဝသသည Internetမ ြယေသာစာအပ၏ ေစျနန မကပနပခနင ဖြ နဖြ ခြကဖယထတေပသငပါသလာ။ကအြယ၍ကစာအပမျာြက Internetမကြယ နငလေငကစာအပမျာသညကမညသဖြ စပျြကသာမညနည။ကဆြလြ၍ကစဥစာနငပါသည။ ၎ငတသညက အေခြ အမြ စမရေသာက အေြြ ာငအရာမျာက မဟတြြ ပါ။က မဝါဒေရဆချမတသမျာကသညက ၎ငအရာမျာနငစပလျဥ၍က စဥစာသငပါသည။က အဘယေြြ ာငဆေသာက နညပညာဆငရာ အေပြ ာငအလမျာသညက ဥပေဒနငစညမျဥစညြမဆငရာက ပြ ပြ ငေပြ ာငလမမျာထြက တစပန သာကေနေသာေြြ ာငက ဖြ စပါသည။က အေြြ ာငအရာသစမျာြက စမအပချပရနက စညမျဥေဟာငမျာြကအသ ပြ ေနဆဖြ စပါသည။က ဤသ က အသပြ ကခြ ငသညက ဥပေဒေဟာငမျာြက ပ၍သာလနေြာငမနေသာကအေြြ ာငအရာသစမျာဖြ စေပါခြ ငြကအဟနအတာပြ သညအခါကစြဆပဖယဖြ စလာပါသည။

27

မျာမြြ ာမြက (မဝါဒေရဆချမတသမျာမတမေနမညက မြြ ာေသမြာလ) ေတဂတမျာြက(vinyl) ဓာတကပြ ာမျာတငသင၍က ေရာငချခြြ ပါသည။က ဓာတကပြ ာမျာသညက အမျာအာဖြ ငက vinyl ေခါကပလပစတစေပျာမျာြက အသပြ ထာသညက သချငပဒေရမျာစာက ပါဝငေသာဓာတြပာြ က (သမဟတ) သချငတစပဒသာက ပါေသာဓာတကပြ ာမျာဖြ စြြ ပါသည။ vinyl ပလပစတစသညက ေပျာကေြပာငပြ က(သာမနသစပါြ) မြျပျြနငက ေသာေြြ ာငက ြြ ာခပစစညအဖြ စက ပမသငေလျာပါသည။က ေတဂတြကအခြ ာေသာြြ ာခပစစညတငက သေလာငအသ ပြ နငလေငက ေတဂတလပငနအေနဖြ ငက မညသ ဖြ စ မညနည။က ေတဂတမျာြက သချငပဒေရက မျာစာပါသညက ဓာတကပြ ာြ တစချပပစဖြ ငက ဝယယသငပါ

သလာ၊ကvinyl(ေခါ) ပလပစတစအေပျာစာြကCDမျာဖြ ငကအစာထခသညအချန၌ကအေဖြ မာက “ဟတြ” ဝယသငသညဟ၍က ဖြ စပါသည။က သေသာက ယခအခါက ေတဂတမျာြက Internet မြယနငပြ ကMP3 ြကအသ ပြ ၍ကယငတြကနာဆငနငပါသည။က Internet မ ြယသညကေတဂတမျာသညက ဖြ စနငေခြ ရသညကေမခန သစမျာစာြက ေပါေပါြလာေစပါသည။ကအဘယေြြ ာငေတဂတသမာမျာ၏ကဓာတကပြ ာalbum ကြ မျာြကြယပါသနည။ကအဘယေြြ ာငကသခြ ာသချငမျာအလြကမြယပါသနည။ကသငနစသြ သညက ေတဂတပညာရငမျာထမက သငနစသြသညက သချငမျာအာလ ြက ြယသညအခါကအဘယေြြ ာငက album တစချပအဖြ စက စစညြယခြ ငက မပြ ပါသနည။က ဤသြယက ခြ ငမပြ ရနကမမအာက ြာြယတာဆသညအရာမာက မညသညအရာဖြ စသနည။က ဓာတကပြ ာြမပဏြ မျာအတြကေတဂတမျာြကဝယယခြ င၊ကေရာငချခြ ငကနညလမေဟာငမျာြကြျငသ က ခြ ငအတြကဆေလျာမရပါ သလာ။က လြရခင ပြ ပြ အရာမျာအပြ ငက အစ ရအေနဖြ ငက ေတဂတဝယယမ၊က ေရာငချမဆငရာကအခြ ာပစမျာအာကပြ ဋဌာနေပသငပါသလာ။

မငြ ငနငသညမာက ဤေမခန မျာသညက ေဖြ ရငရနမလယြသည၊က အေဖြ အလယတြမရနင သညကေမခနမျာဖြ စပါသည။ကသေသာကမပငခငအာထပါခြ ငနငကအသဥာဏပညာရပဆငရာပငဆငခင မျာက ြာြယမအတြက အေခြ အတငငြ ငခပ၌က အဓြအေလထာသညက အေရြ ပြ ဿနာတစခမာကနညပညာနငက ဥပေဒ၏ဆြစပမဖြ စေြြ ာငက မဝါဒေရဆချမတသမျာက သရနာလညရနက အေရကြ ပါ သည။ကနငငမျာ အြြ ာ၌ကနယဇလနသညက၎င၏မပငခငဥပေဒအာကကပြ နလညသသပ၍ကဤအကေြခအတင ကငြ ငခမြကတကပြ နရနကလပငနအဆငမျာြကကပြ ငဆငပြ ဖြ စပါသည။

28

Digital နညပညာနငကမပငခင နယဇလနနငင၏ဖြ စစဥဖြ စရပ

နညပညာဆငရာေပြ ာငလမနငက ဖဖြ တတြမ၊က နညပညာအသစအဆနမျာအာက လြခကြျငသ မတသညက ရရငဥပေဒမျာနငက စညမျဥမျာ၏က ဆြစပမ၊က ပြ ပြ ညစမနငက လညပတလပကေဆာငမတနငစပလျဥသညက ထတပြ နချြမျာြက မြြ ာခဏေပါထြလာေစပါသည။က ဤသညကမာက မပငခငဥပေဒအတြက မနြနပြ က ယငဥပေဒသညပငက နညပညာ၏က ထတြနတစခဖြ စပါကသည။က ၁၇၀၉က ခနစက အ ကဂလနနငင၏က မပငခငဥပေဒမက မပငခင၏သမငေြြ ာငဆသညမာက နညကပညာဆငရာအေပြ ာငအလြက တ ပြ နရနအတြက ဥပေဒဆငရာအေခြ ခြက တညေဆာြခြ ငနငကေပါထြလာခြ ငဖြ စေြြ ာငက ေဖာပြ လျြရပါသည။က နညပညာဆငရာအေပြ ာငအလြက တကပြ နကရနကပနပစြ၊ကအသဖမစြ၊ကစနဒယာ၊ကရပသထတလငမ၊ကမတတ ြစြ၊ကဗဒယပြ စြနငကcomputer အစရသညတတငက မပငခငမာက နညပညာအသစ၏က ေတာင ဆချြမျာြက ဖြ ညဆညရနက အဆငကဆငေပြ ာငလဖြ စေပါလာေနပြ ဖြ စသည။ကမပငခငသညကမပငခငဖနတသမျာနငကပငရငမျာ၊ကမပငကခငဆငရာပစစညြရယာမျာြက အသ ပြ သမျာ၏က အြျစပာနငက ပြ ညသလထ၏က ပမတ ပာကလာေသာကအြျစပာတ ြကအြာအြယေပပါသည။ ြနသယမ၊က သတငနညပညာ၊က ဆြသယေရနငေဖျာေဖြ ေရလပငနမျာ၌က digital နညပညာအာက အသပြ မတတြလာခြ ငသညက မပငခငဥပေဒမျာအတြက သခြ ာဂယြရြကခတမမျာက ရေနပါသည။က Digitalက နညပညာသညက မပငခငလပေဆာငချြမျာအာက အနညဆကအာထတမ၊က အနညဆြနြျစရတတဖြ ငက ြယရန၊က ြျမြျငစာြငတယရနနငက ဖြ နဖြ ရနကခင ပြ ပြ က အခြ ာအစာထနညပညာမျာြလညက တဖြအသ ပြ ရနမလအပပါ။က အဓြေမခန ကမျာမာကလြရမပငခငဥပေဒသညကdigitalဟေသာစြာလအာကရညေနမတစစတစရာမပါဝငဘ digital နငက online အသပြ သညက ပတဝန ြျငတငက အလပမျာ၏အသပြ မနငက စပလျဥ၍ကစမေဆာငရညရ/မရ၊က မပငခငဖနတသမျာ၊က ပငရငမျာနငက အသပြ သမျာ၏က လအပချြအာကကဖြ ညဆညေပရနအတြက မပငခငဥပေဒြက ပြ ပြ ငေပြ ာငလရနက လ/မလ၊က မပငခငက ဖနတသမျာ၊ကပငရငနငအသ ပြ သမျာ၏က လလာေတာငဆချြမျာနငက ြြညေစရနက မပငခငက ဥပေဒကလအပချြမျာြက ပြ ပြ ငေပြ ာငလရနက သင/မသငဟသညက ေမခန မျာဖြ စပါသည။က မပငခငကဖနတသမျာနငပငရငမျာသညက internetမကတစဆင၄ငတ၏အလပမျာအာကdigital နညပညာကကဖြ ငက ြယမနငက ဆြသယလပြငမတြက ထနချပရနက ၄ငတ၏စမရညနငက စပလျဥပြ ကစတဝငစာလာြြ ပါသည။က မပငခငအသ ပြ သမျာသညက မပငခငဆငရာပစစညမျာအာက အသပြ ကနငသညအခငအလမြက ြနသတရာတငက digital နညပညာ၏က ေြာငြျသြေရာြမနငကစပလျဥ၍ကစတဝငစာလာြြ ပါသည။

မပငခငဆသညမာက မရငလပငနမျာနငစပလျဥသညက စတြအြ ဉာဏမျာနငကသတငအချြအလြဆငရာက ေဖာပြ ချြမျာြက ၎ငနငသြဆငေသာက အဖအစညတစခြကတရာဝငခင ပြ ေသာက အခငအကေရမျာ၏က အစအေဝတစရပပငဖြ စပါသည။က မပငခငဥပကေဒသညကမပငခငတထငဖနတသမျာနငကမပငခငပစစညကပငဆငသတ၏ကအြျစ ပာ၊ကအခြ ာတစဖြတငကမပငခငပစစညမျာြကအသ ပြ သမျာ၏ကအြျစပာကစသညကယဥပြ ငေနေသာကအြျစပာမျာကအြြ ာတငကဘြညမေတမြကေဖာေဆာငေပပါသည။

>>>

29

>>> မပငခငတထငသမျာနငက ပငရငမျာသည၎ငတ၏လပငနမျာအတြက အြာအြယြကေဆာငရြထာခြ ငအာဖြ ငက မပငခငပစစညမျာအသ ပြ မမက သငေလျာေသာစပာေရပြ နရချြကြကထနချပရရြြ ပါသည။ကမပငခငသညကမပငခငတထငဖနတသမျာနငက ပငရငမျာအာကမမတကတထငဖနတထာေသာအလပမျာအတြက ေဈြြေနရာစ မရရေစရနက ြညသညစညမျဥကဆငရာကအေခြ ခအတမြ စြက ပပ ေပခြ ငအာဖြ ငက အေထာြအြပြ ပါသည။က ထေြြ ာငက မပငခငကသညကအေရြ ကနညလမနစရပဖြ ငကဆေဆာငမမြလမျာြကအာေပလပေဆာငပါသည-

တထငဖနတသမျာသညကမပငခငအလပမျာြကဖနတရနနငကအဆပါတထငဖနတမကအလပမျာတငကရင နမြ ပနသမျာြကရငနမြ ပနရန၊

မပငခငပငရငမျာသညကအဆပါလပငနမျာက ပမဖ ဖြ တ တြလာေစရနနငကလအဖ ကအစညသကအဆပါအလပမျာြကဖြ နဖြ ေပရန။

သေသာက မပငခငဥပေဒသညက မပငခငလပငနသစသမျာ၏က လအပချြမျာြလညကအသအမတပြ ရပါသည။ မပငခငြာြယမသညအသပြ သမျာ၏လအပချြမျာြမဆေလျာစာကြနသတခြ ငနငကက အမျာပြ ညသတသညက မပငခငလပငနမျာသက ဝငေရာြလပြငခငြကြနသတခြ ငတြကမလပေဆာငရပါ။

နယဇလနသညကလဦေရနညေသာလည ကတထငဖနတနငမစမ ရညနငက ပငြယအရညကအေသရသမျာြက ေမ ထတထာပါသည။ကထေရာြသညမပငခငစနစသညကစပာေရအေဆာြကအအနငက ယဥေြျမဖ ဖြ တ တြေရအတြက တထငဖနတနငစမရသညက လပသာအငအာစကတစရပ၏ကတနဖြကအသအမတပြ ေပသညကအချြတစရပဖြ စပါသည။က၎ငသညကတန အာေပကေသာဆေဆာငမကမြလမျာြကေအာြပါအတငကပပ ေပနငပါသညက-

ကပြ ညတင၊က ပြ ညပမက ရင နမြ ပနသနစမျစလ သညက နယဇလန၏က တထငဖနတမကအရညအေသမျာနငပငြယအရညအေသြကအသ ချမနငကယငတငရငနမြ ပနမ

မပငခငအကေြခပြ ေသာကလပငနမျာပါဝငသညကပြနေဈြြပမဖ ဖြ တ တြမ

နယဇလန၏က ယဥေြျမနငအမျသာေရလြခဏာြက ထငဟပပါဝငေစသညကလပငနမျာကတညေထာငထတလပမက

နယဇလနသညက တထငဖနတနငမက အရညအေသနငက ပငြယစမရညရသမျာြကြျယြျယက ပြ နပြ နေမထတေနသလကမပငခငြာြယေရြကလြြငြျငသ သညကနငငမျာမကကကသငြနမျာတငသငသညနငငက ဖြ စလာပါသည။က ထေရာြသညမပငခငစနစသညက နယဇလနကနငငသာမျာအာက ပြ ညပမမပငခငဆငရာလပငနမျာသက ချဥြပဝငေရာြခငရလာေစရနကလညက က လပေဆာငေပပါသည။က ပမအေရြ သညအချြမာက သတငအချြအလြမျာသညကမပငခငလပငနမျာတငက က ပါ၀ငေနပါသည။ကသ ဖြ စ၍က နယဇလန၏က မပငခငစနစသညကြနသယကဖြနငငမျာနငက နငငတြာစညမျဥမျာအရကတညရေသာကြတြဝတမျာနငအညက ေဆာငရြကေပခြ ငဖြ ငကမပငခငကကြာြယမအဆငြကဆြလြကေဆာငရြေပေနပါသည။

>>>

30

>>>

ဥပေဒမျာသာက ေပြ ာငလရမညမဟတေပ။က Digital နညပညာနငြြညမညက စညမျဥ၊က

စညြမမျာြလညကေပြ ာငလပြ ငဆငကသတမတပြ ဋဌာနရပါမည။

သမာရြျက တယလဖန ဆြသယမမျာတငက ေရာငချမ၊က ဝနေဆာငမေပမနငက ပစစညမျာပပ က

ေထာြပေပမတ ြက နညပညာဆငရာက ဒဇငအရက ေပါငစညေဆာငရြခပါသည။က တယလဖန

ဆြသယမက နညပညာပစအရက ပြ နြြ ာေပခြ င၊က ဝနေဆာငမေပြခငနငက လအပေသာက ပစစညပစစယက

ေထာြပေပခြ ငမျာ ြကေပါင စည ေဆာငရြခပါသည။ကထေြြ ာငကဝနေဆာငမနငကအသလငြနရြက

ချတဆြလပငနက နစမျစလြက ဖြ စနငသမေက ြမပဏတစခတညြသာက ဖြ ညဆညေပခပါသည။က

ဥပမာအာဖြ ငက ဖလစပငနငငတငက ဖလစပငအေဝဆြသယေရတယလဖနြမပဏ ( PLDT ) သညက

အြ ယဥပြ ငသညနစမျာအတငက လငစငရြမပဏဖြ စပြ က စာသ သမျာအတြက ြနရြချတဆြ

ေပခြ ငအပြ ငက အသနငအချြအလြဆငရာက ၀နေဆာငမလပငနမျာြက ပပ ေပခပါသည။က ရပသ

ထတလငမြစစရပတငလညက ဤအတငေဆာငရြခပါသည။က ရပမြ ငသြြ ာြမပဏသညက ြနရြ

တစခမအစအစဥမျာ ဖနတမသာမြဝယယမဆငရာ လပငနြလည ထြမပဏမပငတာဝနယ

ေဆာငရြပါသည။

Internetနညပညာမျာတငကအထသဖြ ငက Internet protocol (IP)ြကြနရြချတဆြလပငန

မျာ နငကဝနေဆာငမလပငနမျာအြြ ာခခြ ာေရအတြကခငကပြ ေဆာငရြခပါသည။ကြနရြချတဆြ

လပငနသညက Internet အသပြ ခင၊ကရပမြ ငသြြ ာတငက Internet သ၍စြာေပြ ာခြ င၊ကအချြအလြ

ေပပ ခြ ငြသေသာက ဝနေဆာငမလပငနမျာအတြက ြြ ာရညေဆာငရြနငမညမဟတေပ။က ဤြသက

နညပညာ ဆငရာေပြ ာငလမသညကအစ ရအာကစညမျဥစညြမေဖာထတခငနငကချတဆြလပငနနငက

ဝနေဆာငမ လပငနမျာြကသခြ ာလပြငရမညဖြ စေြြ ာငကသေဘာေပါြနာလညေစပါသည။က

ထေြြ ာငက နယဇလန၏က မပငခငဆငရာ ဥပေဒပြ ဋဌာနချြအာက ပြ ပြ ငေပြ ာငလမက

တငသညက ပြ ညတငက တထငြ ဆမြက ဆြလြအာေပြညကခြ င၊က နယဇလနနငငသာမျာသက

မပငခငလပငနမျာ၏က သေဘာတရာမျာြဖနဖြ ခြ င၊က မပငခငက အကေြခခသညက စပာေရလပငနက

မျာအတြက ပြနေဈြြတတြလာေစရနက အေထာြအြပြ ပပ ခြ င၊က ပြ ညတငပြ ညပက

ကပြ ဋဌာနချြြက ပေဖာသတမတပြ ဋဌာနရာတငက နငငတြာစညမျဥမျာ၊က လြရအေခြ အေနနငက

အလာအလာမျာြကထညသငစဥစာခြ ငကစသညတြကဦတညလမေနလျြရပါသည။

စဥစာရနေမခနမျာ

၁။ မပငခငက ဥပေဒမျာသတမတပြ ဋဌာနရနက လအပပါသလာ။က အဘယေြြ ာငလအပက

သနည။က(သမဟတ) အဘယေြြ ာငမလအပသနည ။

၂။ မမနငင၏က မပငခငမ၀ါဒသညက နယဇလနနငင၏က မပငခငမဝါဒနငက မညသြာြခာက

သနည။က

31

သာဓြအာဖြ ငက ြနရြလပငန ေဆာငရြသမျာြက သသနလငစငမျာက ထတေပရသညအပြ ငက

ဝနေဆာငမလပငနက လပြငသမျာအာက ထတေပသညလငစငမျာနငက ြပြ ာခြ ာနာမရရမည။က

ြမပဏတစခ၏ကြနရြစပာေရ လပငနလပနငသညအပြ ငကြနရြ၏တစေနရာမ အခြ ာ တစေနရာက

သ က (အသ၊က ေတဂတထတလငမအပြ ငက ေဖျာေဖြ တငဆြမ) သယယပေဆာငေပခြ ငဖြ ငက ဝငေငရရနငပါ

သည။က အခြ ာြမပဏမျာသညလညက က တယလဖနဖြ ငက ဆြသယေပြ ာဆခြ င၊ internetမက ေတဂတ

ြယမ၊က ဗဒယနငက ဂမြစာခြ ငစသညက ဝနေဆာငမေပခြ ငြက ေဆာငရြနငပါသည။က အဆပါ

ဝနေဆာငမေပသမျာသညက ြယပငြနရြတစခရရနက လအပသညအပြ ငက ြနရြလပငနမျာြက

ကဖြ ညဆညေဆာငရြေပရနအတြကအဓြအာဖြ ငကြမပဏ၏ကြနရြြအသ ပြ နငပါသည။

နညပညာေပြ ာငလမသညက စညမျဥ၊က စညြမမျာက စဆသတမတပြ ဋဌာနမြက ဖြ စေပါေစပါ

သည။ကစဆမသညကဆြသယေရြဏဍ၏ကလပငနက(သမဟတ) ြဏဍနယနမတ၏ကမထငမရာကဖြ စေနမြက

ရညေန ပါသည။ကစပာေရပေပါငေဆာငရြမအဖ က (OECD) မကစဆမတငကနယပယက (၃) ခရပါသည။က

ယငတမာက နညပညာဆငရာ၊က လပငနဆငရာနငက စေပါငေဆာငရြမဆငရာက နယပယမျာဖြ စပါသည။က

နညပညာစဆမဆသညမာက စြာသ၊က အေြြ ာငအရာ၊က အချြအလြ၊က အသ၊က ရပပက စသညက

အမျမျေသာကသတငအချြအလြမျာြကအဆြမပြ တကလေပြ ာငေပသညကလေပြ ာငမေနရာတစခက

(သမဏြ မေငဖြ ငက ဆြသယသညေနရာ)ကဖြ စပါသည။က Internet၊က ရပမြ ငသြြ ာနငက အမသ

တယလဖနချတဆြရနက သခြ ာcable ကြ လအပသညေနရာတငက စဆမနညပညာဖြ ငက cable ကြ

တစခတညဖြ ငက လပငနအာလ ြက ရရရနလအပပါသည။က သေသာလညက ၎ငသညက နညပညာအရက

ကဖြ စနငေချရေသာလညကစညမျဥဥပေဒအရက၎ငြကခင ပြ မညမဟတပါ။

လငစငေပခြ ငသည စဆမြကဖြ စလာေစနငပါသည။က ထေြြ ာင အပြ ညပြ ညဆငရာက

ဆြသယေရသမဂဂသညက အစ ရမျာအာအေထာြအြပြ ေသာစဆမြ ကဖြ စလာေစရန ေစာငြြ ပ

ကခြ ငထြလငစငေပခြ ငြကလပေဆာငြြ ရနအာေပတြတန လျြရပါသည။

32

ေဘာင ( ၃ ) - ဆြသယေရဆငရာလငစငေပခြ င

၁၉၈၀နငက ၁၉၉၀ကပြ ညလနနစမျာတငကဆြသယေရြဏဍက ပြ ပြ ငေပြ ာငလမက လပေနစဥအတငကနငငမျာစာသညက ေစျြြဝငေရာြခငြထနချပရနနငက ထနေြျာငမပြ ေသာက စညမျဥစညြမကမျာသတမတပြ ဋဌာနရနက လငစငေပခြ ငြက နညလမတစခအဖြ စက ြျငသပါသည။က ြနဦအဆငကအေနဖြ ငက ေစျြြကလတလပခငေပပြ ေနာြက နငငအချတငက လငစငထတေပခြ ငသညက ေစျြြကဝငေရာြခငြကထနချပရနကဂတေစာငြြ ပသညကနညလမတစခဖြ စပါသည။ကယေနစဆမ ဖြ စလာေသာကမျြေမာြေခတသစြာလတငက မဝါဒေရဆချမတသမျာြက ေစျြြဖ ဖြ မနငက နညပညာေခတမကတ တြမြကအဟနအတာမဖြ စေစဘကမဝါဒရညမန ချြမျာကရရရနအတြကလငစငမျာြကအလြသငကကပြ ပြ ငက ေပြ ာငလပြ ငဆငသတမတခြ ငနငက လငစငထတေပခြ ငတြက ပ၍ပ၍လပေဆာငလာြြ ပါသည။ကဤသအေလထာေဆာငရြရာတငက အေရပါေသာက ဥတညချြနစရပက ထာရပါသည၊က ၎ငတမာကဝနေဆာငမလပငနမျာက တ ချရာတငက လငစငရေသာက လပငနအနညအြျဥသာမြက လငစငမရေသာကလပငနမျာအတြက လငစငပြ လပေပြခငနငသမာရြျလပငန၊က သမာရြျက ၀နေဆာငမလပငနနငကနညပညာအေခြ ပြ လပငနလငစငအမျစာမျာအြြ ာကခ ခြ ာထာခြ ငအာက စစည၍ကလငစငေပခြ ငြကပမေြာငမနေအာငကလပေဆာငခြ ငတြဖစပါသည။ တစဦတညကလပပငခငလငစငမကအမျာြပညသအတြကလပပငခငလငစငပြ လပေပခြ င ယေနမျြေမာြေခတြာလတငက နငငအကေြမာြအမျာ၌က ေစျြြဝငေရာြခငက အတာအဆကမျာြက ဖယရာရနနငက ယဥပြ ငမြအာေပရနက ဝနေဆာငမလပငနမျာအတြက လပငနလငစငမျာြကထတေပရနမာလယြလာပါသည။တစဦတညဆငရာလပပငခငလငစငေပခြ ငနငက ကေလျာြထာသညကလပထလပနညမျာက ရညြြ ာခြ ငအစာက ဝနေဆာငမက အေရအတြမျာတတြက လာေစေရအတြကအေထေထလပြငခငမျာတ မြ ငအသ ပြ လာပါသည။ကထငရာေသာက ဥပမာအာဖြ ငက က ဥေရာပသမဂဂအဖ က(EU)၏က အဖ ဝငနငငမျာတငက ေတမြ ငနငပြ က electronic ဆြသယေရလပငနမျာက အာလအတြကတစခတညေသာလငစငအမျ အစာမျာြကဖနတရနကအဓြလပငနအဆငြကေဆာငရြခခြ ငဖြ စပါသည။က လပငနတစခခြ ငကသခြ ာလငစငေပခြ ငမကလပငနအပစအလြကလငစငေပခြ ငသ မေလရာနငင၏ဆြသယေရနငကMedia ေပါငစဆငရာအြဥပေဒက (CMA) ြက၁၉၉၉ ခနစကတငက စတငသတမတပြ ဋဌာနခ ပြ က လပငနအေြာငအထညေဖာက ေဆာငရြမညက အဖအစညတစရပြကတညေထာငခပါသည။ကအထသဖြ ငကCMA သညကဆြသယေရလပငနနငကအသလငလပငနမျာအတြကနညပညာနငလပငနလငစငထတေပသညစနစြကစတငြျငသ ခ ပြ နငင၏ကလပငနတစခခြ ငကသခြ ာ လငစငက( ၃၁) မျအာကလပငနအပစလငစငကအပစက( ၄ ) မျအဖြ စကသတမတေပခပါသည။ လငစငထတေပခြ ငမေဘာငမျာအာကစစညခြ င အချနငငမျာတငက လငစငပစမျာြက တစစတစစညတည ဖြ စေစရနက စတငေဆာငရြလျြရကပါသည။က အနဒယနငငအေနဖြ ငက ၎ငလပငနြက စတငေဆာငရြပြ က ဤေပြ ာငလမအလာအလာနငကပတသြ၍က အမြ ငမျာြက ဖြ ညဆညေပပါသည။က ၂၀၀၄က ခနစက မတလတငက အနဒယနငငက ဆြသယေရကဆငရာထန ေြျာငမကအာဏာပငမျာြကေပါငစညသညကလငစငပစမျာြကအဆပြ တငြပေသာကအြ ပြ က

စာတမမျာြထတပြ နခပါသည။ >>>

33

ေဆ ေန တငပြ မသညက လယြရငလငပါသည။က နညပညာေပြ ာငလမမျာနငအညက ဥပေဒကစညမျဥစညြမြက ထနေြျာငတညမတနငစမရရပါမည။က Digital နညပညာမျာက အထသဖြ ငကinternet တ တြဖြ စေပါလာမနငအညက ြနရြ(သမဟတ)အေခြ ခအေဆာြအအြက ထနေြျာင သညနညလမကအာေပြ ာငလရနလအပပါသည။ကယခအခါက ဝနေဆာငမေပသမျာနငက ကြနရြလပငနကဝနေဆာငမေပသမျာအာကကသခြ ာအပစကမျာကတစခစအဖြ စ ကေဆာငရြေပနင ပြ ဖြ စပါသည။က

>>> နညပညာနငကဝနေဆာငမလပငနကမေရာယြေရ

လငစငစစညထတေပသညကမေဘာငသေရာြရရနကဆြလြေဆာငရြခြ င၏ကပငမရညမနက

ချြတစခမာက နညပညာမေရာယြေရက ြဖစပါသည။က ဤအသအနနသညက လငစငပြ လပမညသက

တစဦသညက လငစငဆငရာက ဝနေဆာငမမျာြက ြဖညဆညရာတငက မမအသ ပြ မညက နညပညာနငက

စြပစစညမျာြက ေရချယနငစမရက ခြ ငြဆလပါသည။က က ဥပမာ- ေြျလြေဒသမျာတငက

ေဆာငရြသညစမြန မျာသညကအမျာသတယလဖနကတပဆငသညလပငနြကနညပညာကမေရာယြက

ရနကစမသပေဆာငရြနင ပြ ကစပာေရအရကအမတငရာေရာြကတပဆငေပရာ၌ကမညသညနညပညာနငက

ဒဇငပစ(အမျအစာ) ေရချယမညဆက ေသာအချြြက လပေဆာငမညသအာက ေရချယခငေပရနက

ထညသငစဥစာရပါမည။က

ထအပြ ငက နညပညာက မေရာယြရနက စမသပေဆာငရြရာတငက အစ ရမျာသညက က ၀နေဆာငမက

မေရာယြေသာက လငစငေပခြ ငြက ပမတ မြ ငလပေဆာငြြ ပါသည။က ဤသေဆာငရြခြ ငဖြ င-

လငစငြငေဆာငထာသညက ဝနေဆာငမလပငနမျာသညက မညသညလပငနြဝယလအာအမျာဆက

ကဖြ စသည၊က စရတတြေချြြသညဟသညက ေစျြြအချြပြ မမျာြက သရနငပါသည။က အမျာသက

လငစငသညကလပငနရငမျာအာကလပငနအမျအစာမျာစာြကြမလမေပအပပြ ကေစျ ြြဝယလအာက

အတြအြျနငအညကအသ ချကေဆာငရြနငခငက ရရေစပါသည။ကစစညမရေသာက လငစငထတေပသညက

အေခြ ခမမျာသညက နညပညာနငက လပငနဘြညမေတမြက ဖြ စေစပြ က အသ ပြ မနယပယနငက လပငနက

လပေဆာငသတငြက လပေဆာငနငသညက လပငနမျာတေစပါသည။က ဨစေတလျ၊က ဥေရာပသမဂဂက

အဖ ဝငနငငမျာနငက မေလရာစသညက နငငမျာတငက စစညမလငစငစနစမျာြက ြျငသ ေဆာငရြခပါက

သည။

စဥစာရနေမခနမျာ

အထြတငေဖာပြ ခေသာက ဆြသယေရက ြဏဍလငစငထတေပခြ ငက နညလမမျာက

အနြက မညသညနညလမြက မမ၏နငငတငက ေလလာေတရရပါသနည။က မညသညေြြ ာငဟက

ေပြ ာြြ ာလပါသနည။

34

မဝါဒေရဆချမတသမျာသညက နညပညာေပြ ာငလမြက ရငဆငရာတငက စညမျဥစညြမကေဟာငမျာသညက နညပညာအသစအေပါက စ မအြျသြေရာြမမျာက မြ ငမာလာခြ ငေြြ ာငကေရရညထနေြျာငကတညမတနငစမမရေတာပါ။ကမဝါဒေရဆချမတသမျာက(နငထနကေြျာငသမျာ) သညကဥပေဒမျာနငက တညဆစညမျဥစညြမမျာြက နညပညာသစပျနမနငက စပာေရလပငန သစမျာကဖ ဖြ တ တြမအေပါကဟနတာေနသညကအတငအတာအာကအြဖြ တဆန စစသငပါသည။ကအထသဖြ ငကဥပေဒမျာနငကစညမျဥစညြမမျာြကေအာြပါအတငကတတြျြျ စစစေလလာ သငပါသညက-

၁။ အပြ ညအဝေပါငစညထာေသာကလပငနအြျအမြ တမျာကရရေရအတြကအဟနအတာက

အတမျာြကဖနတခြ ငရ/မရ၊ ၂။ အခြ ာလပငနမျာနငဆြစပေနေသာက လပငနအစတအပငတစခအာက အခငအေရေပ

သညက (သမဟတ) ေနာငေနေအာငပြ သညက တရာနညလမမြျေသာက ဘြလြမမျာ ဖနတခြ င ရ/မရ၊က

၃။ ကပြ ညသဝနေဆာငလပငနမျာ၊က ပြ ညသအြျစပာအခငအလမမျာနငကလအပချြမျာြကအပြ ညအဝကြငတယေဖြ ရငေပခြ ငကရ/မရ၊

၄။ လပငနေဆာငရြေပမမရေသာ၊က လပငနေဆာငရြမနညပါေနေသာက ေဒသမျာနငကလပဂဂ လမျာအတြက ြနရြြျယပြ နလာေရနငက လပငနဖ ဖြ တတြေရြက အလ အေလာြကပပ ေပခြ ငရ/မရ။က

ေဆာငရြရန

မမ၏နငငမကေအာြေဖာပြ ပါကဥပေဒမျာနငကစညမျဥစညြမမျာြကေဖာထတပါ-

အပြ ညအဝေပါငစညထာေသာကလပငနအြျအမြ တမျာရရေရအတြကအဟနအတာက

မျာြကဖနတမညကဥပေဒမျာနငကစညမျဥစည ြမမျာ၊က

အခြ ာလပငနမျာနငက ဆြစပေနေသာက လပငနအစတအပငတစခအာက အခငအေရက

ေပသညက (သမဟတ) ေနာငေနေအာငပြ သညက တရာနညလမမြျေသာက ဘြလြမက

မျာြကဖနတမညကဥပေဒမျာနငကစညမျဥစည ြမမျာ၊

ကပြ ညသဝနေဆာငလပငနသစမျာ၊က ပြ ညသအြျစပာအခငအလမမျာနငက လအပချြက

မျာြကအပြ ညအဝြငတယေဖြ ရငေပမညကဥပေဒမျာနငကစညမျဥစညြမမျာ၊

လပငနေဆာငရြေပမမရေသာ၊က လပငနေဆာငရြမနညပါေနေသာက ေဒသမျာနငက

လပဂဂ လမျာအတြက ြနရြြျယပြ နလာေရနငက လပငနဖ ဖြ တတြေရြက အလက

အေလာြပပ ေပေသာကဥပေဒမျာနငကစညမျဥစညြမမျာ။က

နငငတစနငငတညမက တြေရာြေသာကသငတနသာမျာသညကဤေလြျငခနြက အဖတစခက

အေနဖြ ငကလပေဆာငနငပါသည။

35

၁.၃ မျာစာေသာကပါဝငပတသြသမျာဖြ ငကICT မဝါဒေရဆမ

ICT ဆငရာက ပြ ညသေရရာမဝါဒချမတေရနငဆြစပေသာက ပြ ဿနာနစရပြက ဆနစစေလလာကရာတငက ေစျြြဦေဆာငေသာက ICT မဝါဒဖကဖြ တ တြမ၊က နညပညာဆငရာေပြ ာငလမနငက ဥပေဒ/ စညမျဥစညြမဆငရာက ပြ ပြ ငေပြ ာငလမတအြြ ာက ဆြစပမတပါဝငပါသည။က ဤသငခန စာ၌ကICTD မဝါဒေရဆရာတငကပါဝငပတသြသမျာနငကြြညေစရနကလအပချြြကဆနစစပါမည။ ပါဝငပတသြသမျာမာက မဝါဒေရဆမြက စတဝငစာြြ သညက လပဂဂ လတစဦချင၊က အစအဖ မျာနငကအဖအစညမျာက ဖြ စြြ ပါသည။ကပါဝငပတသြသဆသညမာကတစစတစေယာြ၏ကဆ ဖြ တချြကချမတက လပေဆာငမေြြ ာငက သသသာသာက အြျသြေရာြခစာရသဟလညက ေနာြထပအဓပပာယ ဖငဆပါသည။ကဥပမာအာဖြ ငကပညာေရြဏဍ၏က ICT နငကဆြစပသညကစမြနမျာတငကပါဝငပတသြ သမျာမာကေြျာငသာမျာ၊ကမဘမျာ၊ကအလပသမာမျာ၊ကအစ ရအဖအစညမျာ၊ကလမအသြအဝန၊ကဘ ရ ရပြ သမျာ၊ကcomputerြမပဏမျာနင mediaစြမပဏမျာက ဖြ စြြ ပါသည။ကပါဝငပတသြသကအမျမျ အတြက ICTD ကပြ ဿနာမျာက ြပြ ာကခြ ာနာပါသည။က ပညာေရြဏဍ၏က ICTအတြက ပါဝငပတသြ သမျာနငကြျနမာေရြဏဍ၏ကICT အတြကပါဝငပတသြသမျာကြပြ ာ ကခြ ာနာြြ ပါသည။ ပါဝငပတသြသမျာသညက အြျစပာြပြ ာခြ ာနာြြ သြသက ေဆာငရြရနက လပငနအစကအစဥမျာလညက မတညြြ ပါ။က မညသပငဆေစြာမကသတငလေဘာငအဖအစညဆငရာကြမဘာထပသ ညလာခက(WSIS) မကြမဘာေခါငေဆာငမျာြကအသအမတပြ ေဖာပြ သညမာ -

အစ ရမျာသာမြက ပဂဂလြြဏဍ၊က လအဖအစညနငက ြမဘာြလသမဂဂ၊က အခြ ာေသာကအပြ ညကပြ ညဆငရာ အဖအစညမျာသညက သတငလေဘာငအဖအစည၏က ဖ ဖြ တ တြမတငကအေရပါေသာအခနြဏဍမကပါဝငြြ ပြ ကသငေတာေသာကဆ ဖြ တချြမျာကချမတရနက အဓြတာဝနက ရြြ ပါသည။က ပြ ညသလထအေခြ ပြ က သတငလေဘာငအဖ အစညတစရပက တညေဆာြခြ ငသညက ပေပါငကြ ပမရမညက လပငနဖြ စပြ က ပါဝင ပတသြသအာလတ အြြ ာတငက ပေပါငေဆာငရြမနငက မတဖြေဆာငရြမတ ကလအပပါသည။

မျာစာေသာက ပါဝငပတသြသမျာဖြ ငက မဝါဒေရဆရာတငက ယြြ ညမသညက ဖ ဖြ တတြမ အတြက ICT အသ ပြ ခြ ငြသေသာက တညေသာက ရညရယချြတစခအတြက မတညေသာအဖ မျာကအတတြ ပေပါငေဆာငရြနငသညဟေသာကယြြ ညချြမက ဖြ စေပါလာပါသည။က မျာစာေသာက ပါဝင ပတသြသမျာကမတဖြပ ေပါငေဆာငရြမသည-

(၁) ICT မဝါဒေရဆမနငက အေြာငအထညေဖာမတငက ပါဝငမနငက ညေတမေတမြက တ မြ ငကေပပါသည။

(၂) ICT မဝါဒဆငရာက ပြ ဿနာမျာြက ေဖြ ရငရနက သရပခက ေလလာဆနစစမက စမရညမျာကတ ပာကေစပါသည။

(၃) ေအာြေခြ လတနစာမျာ၏က စစညခြ ငနငက ပေပါငပါဝငေဆာငရြခြ ငြက တတြကကဖြ စေပါေစပါသည။

36

(၄) ဦတညေဆာငရြေနသညက စမြနတစခလ ၏က ဖ ဖြ တတြမြက တ မြ ငေဆာငရြက

ပါသည။

(၅) ြျမြျငမစမရညမျာနငကတထငဆနသစမမျာြကေမြ ေတာငေမြ ာြကအာေပပါသည။

(၆) ြျမြျငပညာရငအသစမျာြက ေလြျငေမထတေပေရအတြက အေရြ ေသာက

အေခြ ခတစခြကေထာြပေပပါသည။

(၇) ေစျြြဦစာေပမနငကဖ ဖြ မကဦစာေပမတအြြ ာကဘြညမေတမြကဖနတပါသည။

(၈) ေြာငမနေသာအပချပေရြက အာေပပါသည။က အဖအသသတက လြတပ ေပါငက

ေဆာငရြြြ ခြ ငဖြ ငက သြဆငရာမဝါဒမျာနငက လပငနစမြန မျာတငက သေဘာထာက

ြလမမျာ၊က လပငနထပေနကခြ ငမျာြက စစစေဖာထတနငြြ ပြ က ေရဆြေဆာငရြရမညက

လပငနအတြကပမေြာငမနစာကပေပါငညနငရနကအခငအလမြကရရေစပါ သည။

(၉) ပါဝငေဆာငရြသမျာအာကဘဏဍာေရအရငအမြ စမျာြကတ ၍ကရရေစပါသည။

(၁၀) ဦေဆာငနငသ၊က ဦေဆာငမမပြ နငသနစမျစလြက ေစေဆာဆေဆာငပါသည။က ဆလ သညမာက မတဖြပ ေပါငေဆာငရြမသညက အြနအသတဖြ ငက တာဝနယသမျာြကအာေပတြတန ကခြ င၊ကတ တြေသာအမြ ငရသမျာအတတြပါဝငလာေစခြ င အတြကအေခြ ခမျာြကဖနတေပပါသည။

(၁၁) လပငနေဆာငရြမအတြကပငဆငမနငကတာဝနယမတ ြကတ တြလာေစပါသည။

(၁၂) တစဦနငတစဦက သသယဝငခြ င၊က ရနဘြအသငေဆာငခြ ငမျာက ရတတ၍က ပါ၀င ပတသြသကအဖ မျာအြြ ာကယြြ ညမတညေဆာြရနကပပ ြညမေပရမည။

မျာစာေသာကပါဝငပတသြသမျာဖြ ငကမဝါဒေရဆခြ င၏ကအေရြ သညအစတအပငတစခမာကပါဝငပတသြသမျာအာက ေလလာဆနစစခြ ငဖြ စပါသည။ကဤသက ဆနစစခြ ငသညက လပြငသမျာ၏ကအရညအေသ၊ကလပငနအချငချငအပြ နအလနဆြစပမ၊က ICT လပငန၏ကအရငအမြ စမျာနငကဆြစပကလျြရသညက အြျစပာမျာအာက စစစေဖာထတခြ ငနငက ေဖာပြ ခြ ငတအတြက နညလမမျာြကရညေန ပါသည။က ဤေလလာဆနစစမြက ေဆာငရြရာ၌က ေအာြပါအဆငမျာြက ထညသငစဥစာ သငပါသည -

(၁) ေလလာဆနစစရခြ င၏ကအဓြရညရယချြြကစစစေဖာထတပါ။ (၂) စနစအတင၌က လပနညစနစနငက ဆ ကဖြ တချြချမတသမျာအာက နာလညမတစရပက

တညေဆာြပါ။ (၃) ပါဝငပတသြသမျာြကသတမတပါ။ (၄) ပါဝငပတသြသမျာ၏က အြျစပာမျာ၊က သငပြ ငလြခဏာမျာနငက အေခြ အေနမျာြက

စစမစစေဆပါ။ (၅) ပါဝငပတသြသမျာအြြ ာကအပြ နအလနဆြစပမလပငနမျာ၊ကဆြသယမပစမျာြက

သတမတေဖာပြ ပါ။ (၆) စမခနခမအတြကေရချယစရာနညလမမျာြကသတမတေဖာပြ ပါ။

37

ပါ၀ငပတသြသမျာအာကေလလာဆနစစရာတင ပမအေသစတြျသညကချဥြပနညတစရပ ြကRAAKS ကဖြ ငေဆာငရြနငပါသည။ RAAKS သည ကပြ လပသအာကေရရေသာကနညလမ တစရပကဖြ စပြ ကပါဝငပတသြသမျာနငက ယငတ၏က ြနရြမျာချတဆြခြ ငမျာြက စနစြျပြ က ပေပါငပါဝငေသာကအသငလြခဏာဖြ င တနဖြက အြဖြ တခြ ငအတြတညေဆာြထာခြ ငကဖြ စပါသည။က ယငတငလပငန ြဏဍ (၃) ရပ နငကလပငနအဆငက( ၁၆ )ခကလမ ခြ ပါဝငပါသည။

အဆငက(ြ) ကပြ ဿနာြေဖာထတကခြ င

(၁) ရညရယချြ(မျာ)ြကအဆပြ တငပြ ပါ။ (၂) သငေတာေသာကလပငနလပေဆာငသမျာအာကသတမတပါ။ (၃) ေဆာငရြရမညတာဝနသတမတချြမျာြကေဖာပြ ပါ။ (၄) ပတဝန ြျငသတမတပါ။ (၅) ကပြ ဿနာအာကရငလငေဖာပြ ပါက/ ကပြ နလညသတမတပါ။

အဆင(ခ) ြနသတချြမျာနငကအခငအလမမျာအာကေလလာဆနစစခြ င

(၁) အြျသြေရာြမ

(၂) လပငန၌ပါဝငေဆာငရြသမျာ

(၃) အသပညာြနရြမျာ

(၄) စစညေပါင စပခြ င

(၅) လပငနတာဝနသတမတချြမျာ

(၆) ညနငခြ င

(၇) ဆြသယခြ င

(၈) တထငဆနသစမအတြကလမအဖအစညအာကသရနာလညေအာငေဆာငရြခြ င

အဆင(ဂ) မဟာဗျဟာက- လပငနစမြနေရဆခြ င

(၁) အသပညာစမခနခမ

(၂) လပငနလပြငေဆာငရြသ၏အငအာက- မညသြမညသညြကေဆာငရြနငသနည။

(၃) မဟာဗျဟာအရကတာဝနခေဆာငရြမမျာ

ICTD တငကမျာစာေသာကပါဝငပတသြသမျာ၏ကလြတပေပါငေဆာငရြမေအာငမြ ငေရသညကမဝါဒေရဆချမတသမျာြ ြမဘာလဆငရာအသပညာ ပေပါငေဆာငရြမအရ ေရသာေဖာပြ ထာေသာမျာစာေသာ ပါဝငပတသြသမျာ၏ ပေပါငေဆာငရြမ အေခြ ခမမျာြသတပြ ၍ကေြာငမနစာ လပနငမသာကေအာငမြ ငမညဖြ စပါသည။က(ေဘာင -၄ကတငြြ ညကပါ)

38

ေဘာင ( ၄ ) – မျာစာေသာပါဝငပတသြသမျာပေပါငေဆာငရြမအေခြ ခမမျာ

အေခြ ခမ(၁) ြဏဍေပါငစက ICT ပေပါငေဆာငရြမချဥြပနညြက အသ ပြ ရနက သမြ ငလာခြ ငသညကေအာြေဖာပြ ပါက သငပြ ငလြခဏာသရပြက သရနာလညခြ ငဖြ စပါသည။က စဥဆြမပြ တက ဖ ဖြ တကတြမအစအစဥ၏က ရေထာငအမြ ငမျာအရက ICT သညကအေထာြအြပြ ေသာအရာအဖြ စက ေဆာငရြကနင ခြ င၊က စဥဆြမပြ တက ဖ ဖြ တတြမ၏က အေထာြအြပြ ေသာအရာအဖြ စက ICT ြက ထထေရာြကေရာြအသ ချမအတြက စနေခါမမျာကဆြတြေပါေပါြခြ င၊ကအထသဖြ ငကလအဖအစညတငကအဖ ကတစခတညြက ေဖြ ရငသညြစစရပမျာက (သမဟတ) စာချပပါဆြစပမမျာ၊က မေအာငမြ ငေသာြစစရပကမျာတငဖြ စပါသည။ကဆြတြဖြ စေပါေသာကICTD စနေခါမမျာ၏ကရပေထမေြြ ာငကစပာေရလပငန၊ကအစရနငကလအဖအစညမကသယဇာတအရငအမြ စမျာနငကစမေဆာငရညမျာ၏ကမဟာဗျ ဟာေပါငစညမြကလအပလာပါသည။ အေခြ ခမ(၂) ပေပါငေဆာငရြမမျာကလပေဆာငရနကသေဘာတလြခခြ ငမပြ မကပေပါငပါဝငမတငကအဓြကေဆာငရြမညသမျာက ေြျနပမရရရနအတြက ၄င၏က ခနမနတနဖ ြက ရရနငေသာက ေရချယစရာမျာ၊ကစနစာမမျာနငကနငယဥ၍ကြ တငချငချနသငပါသည။ အေခြ ခမ(၃) အဖအစညအသသသညက မမအဖအစည၏က အြျစ ပာအတြက ေဖြ ရငေဆာငရြမမျာြကလျငလျငမြ နမြ နပြ လပလာသညအခါက မျာစာေသာက ပါဝငပတသြသမျာဖြ ငက ICT ပေပါငေဆာငရြမကသညက အေြာငဆေဆာငရြလာနငသညအတြက အခြ ာေသာက အဖအစညမျာ၏က အြျစပာမျာကကဖြ စထန လာပါသည။က ဆလသညမာက ပေပါငေဆာငရြမသညက အပြ နအလနအာဖြ ညေပခြ ငေြြ ာငကကဖြ စပါသည။ အေခြ ခမ(၄) ေအာငမြ ငေသာက ပေပါငေဆာငရြမမျာြက အပြ နအလနအေထာြအြပြ သညက စမရညမျာကနငကအငအာစအရငအမြ စမျာအရကတညေဆာြေဆာငရြရပါသည။ကဤသေပါငစပရာတငက မဟာဗျဟာကဒဇင၏ကသတမတချြေဘာငမျာနငကြြညရပါသည။ အေခြ ခမ(၅) အစစပလပငနသက ထညဝငေသာက သယဇာတအရငအမြ စမျာနငက စမရညမျာြက မတဖြအဖ ကအစညမျာ၏ကပငမစပာေရလပငနမက ဖြ စနငသမေကအနစပဆရယရနကလအပပါသည။ကအစစပလပငနက၏က ရညရယချြမျာနငက ေနစဥလပငနေဆာငရြချြမျာက အပစပမရေစရနက ထနသမ ေဆာငရြရပါကမည။က ၄ငအပြ ငကအစစပလပငနရငမျာ၏ကလြရအကေြခအေနမျာမကထညဝငေသာကအငအာမျာြက ရယကသ စရပါမည။ ဥပမာ-အသစ၊ကကပေသက၊ကြနြျစရတတအာကစတငေဆာငရြခြ ငထြကေပြ ာငလနငခြ င၊ကြနြျစရတြကအေခြ ခခြ င။

>>>

39

>>>

အေခြ ခမ(၆) မျာစာေသာက ပါဝငပတသြသမျာဖြ ငက ICT ပေပါငေဆာငရြမမျာြက ပဓာနမထာဘကြနဦကအမျာဆနဒဖြ စေသာက အနညဆအာဖြ ငက ရ ပြ အေထာြအထာပစမျာအာက စစစခြ င၊က အစစပလပငန၏ကအနာဂတေမောမနချြ၊က ပေပါငပါဝငသအသသ၏က အစစပလပငနလပြငရသညက ရညရယချြနငကပါဝငမနငက တာဝနမျာခေဝမတ ြက ေဆာငရြသငပါသည။က အေတအြ မရေသာသငခန စာမျာနငကဥပေဒဆငရာက အေခြ ေနမျာ၏က စာရြစာတမမျာသညက ပတ၀နြျငအေခြ အေနမျာအေပါတငက တညမကေနပါသည။ အေခြ ခမ(၇) မျာစာေသာပါဝငပတသြသမျာဖြ ငက ICT ပေပါငေဆာငရြမမျာ၏က အြျရလဒမျာြကအြဖြ တသညအခါကပေပါငေဆာငရြမကလပေဆာငချြမျာြကပြ ငပအငအာစမျာနငကအခြ ာအစာထကနညလမမျာေပါကအေခြ ပြ ၍ကအချနလြဆန စစခြ ငြက ဂရစြေဆာငရြသငပါသည။က ဆလသညမာကပေပါငေဆာငရြမ၏ထပတတနဖ က= ပေပါငေဆာငရြမရလဒတနဖ က- (ကပြ ငပအငအာစမျာ+အခြ ာက

ကကကအစာထ အငအာစမျာ)

စဥစာရနေမခနမျာ

မမ၏အေတအြ အရက မျာစာေသာပါဝငပတသြသမျာ၏က ပေပါငေဆာငရြမက

အေခြ ခမမျာြကပစပယထာေလရပါသလာ/ ေလလာစစမမမပြ ဘေနပါသလာ။ကထပြ ဿနာက

အေြြ ာငအရာနငပတသြ၍ကအဘယေြြ ာငဟကသငထငမြ ငပါသနည။

ေဆာငရြရန

မမ၏က ICT တငပါဝငပတသြသမျာမာက မညသတ ဖြ စပါသနည။က ေအာြေဖာပြ ပါက ICTD

စမြန မျာအတြကပါဝငပတသြသမျာ၏ကအဓြအြျစပာမျာ၊က ၎ငတ၏ကအာသာချြမျာက

နငကအာနညချြမျာြကစစစေဖာထတပါ-

ြျနမာေရအတြကICT

ပညာေရအတြကICT

လယယာစြပျေရအတြကICT

သဘာဝေဘအနတရာယစမခနခမအတြကICT

နငငတစနငငတညမက တြေရာြေသာကသငတနသာမျာသညကဤေလြျငခနြက အဖတစခက

အေနဖြ ငကလပေဆာငနငပါသည။

40

ြယတငစမသပစစေဆခြ င

၁။ ICTD တငကအစ ရ၏ကအခနြဏဍမာကအဘယနည။

၂။ ေစျြြဦေဆာငေသာက ICT မဟာဗျဟာ၏က အဓပပါယမာက အဘယနည။က သတငက

အချြအလြက အေခြ ခအေဆာြအအက ဖ ဖြ တ တြမတငက ၎ငမဟာဗျဟာသညက

မညြသကအေရပါသနည။

၃။ ဖ ကဖြ တတြမတငက အစ ရမဟတေသာက အဖအစညမျာ၏က အခနြဏဍသညက

အဘယနည။

၄။ ဥပေဒမျာေပါတငက Digital ေခတေပြ ာငလခြ င၌က အြ ပြ ချြမျာမာက အဘယနည။

အထသဖြ ငကမပငခငဥပေဒ။

၅။ ICT လပငနမျာတငက ပါဝငပတသြသမျာမာက မညသတ ဖြ စပါသနည။က ၄ငတနငက

ဆြသယေဆာငရြရနကအဘယေြြ ာငကအေရြ ပါသနည။

41

၂။ အမျသာေရဆငရာကICTD မဝါဒတစခ၏ကပါဝငေသာအချြအလြမျာ

အမျသာေရဆငရာက ICT မဝါဒ၏က အဓြရညမနချြမာက အမျသာဖကဖြ တတြမကရညမန ချြပနတငသက ေရာြရရနက ICT အသ ပြ မက တတြမျာပြ ာလာခြ င၏က ေြာငြျမျာနငကစနစာမမျာက ဘြညမေတေစရနဖြ စေြြ ာငက အခြ ာစာေရသမျာြက တငပြ အစရငခခြြ ပါသည။ကထေြြ ာငက ပြ ပြ ညစေသာကအမျသာေရဆငရာက ICT မဝါဒတငက အေရြ ေသာကအချြအလြမျာစာကပါဝငပါမည။က ဤအခနတငက လသာအရငအန တညေဆာြေရ၊က ICT လပငနတညေထာငခြ ငနငကelectronic အပချပမပစကဟသညကအချြသခြကေဆေနတငပြ ထာပါသည။ ေဆ ေနမမပြ မကအေရြ သညကအသေပန ေဆာချြကနစရပ ရပါသည။ ပထမအချြမာကအမျသာေရဆငရာက ICT မဝါဒေရဆခြ ငသညကတစြ မတညနငကေဆာငရြက၍ရေသာက လပေဆာငချြမဟတပါ။က အမျသာေရဆငရာက ICT ရညမန ချြပန တငသ က ေရာြရရနကစမချြြက တစြ မတညဖြ ငမေရဆသငပါ။က ေအာငမြ ငမပမရရေနေသာက နငငမျာသညက ပြ ခသညစမ ြန မျာြက ချမတခေသာက အေခြ ခအတမြ စေပါတငက စမြနအသစမျာြက အေြာငအထညေဖာကေဆာငရြခြ ငဖြ ငက အမျသာေရဆငရာက ICT မဝါဒမျာြက အစအစဥအလြက စဥဆြမပြ တကလပေဆာငခြြ ပါသည။ကက

ဥပမာအာဖြ ငကြရ ယာဒမြရြတစသမမတနငငသညက ၂၀၁၀ကခနစတငကြမဘာအဆငအတနရကသတင ကဖြ နဖြ မအဆငမျာက ရရေရရညမန ချြဖြ ငက အေခြ ခသတငဖြ နဖြ မက တ ကမြ ငေရစမြန က(၁၉၉၆-၂၀၀၀) ြစတငေဆာငရြခပါသည။က အသပညာအေခြ ပြ က လအဖအစညတညေဆာြေရ ဟေသာက ရညမနချြဖြ ငက Cyber Korea -၂၁က (၁၉၉၉-၂၀၀၂)ြက ဆြလြအေြာငအထည ေဖာေဆာငရြခပါသည။ကြမဘာဦေဆာငနငငကelectronicကြရ ယာေမောမနချြက၂၀၀၇(၂၀၀၂-၂၀၀၇) ြကတတယစမြန အဖြ စကဆြလြေဆာငရြခပါသည။ကလတတေလာကအမျသာေရဆငရာကစမြန မာက Broadband IT ြရ ယာ ေမောမနချြက ၂၀၀၇က ကဖြ စပြ က အနာဂတအတြက နငင၏ေမောမနချြကအေသစတအစအစဥမျာြကေအာြပါအတငကေရဆ၍ကအေြာငအထညေဖာေနပါသည-

electronic အစ ရမက ပြ ညသဝနေဆာငမလပငနမျာြက ေဆာငရြရာတငက စမေဆာငကရညနငကထငသာမြ ငသာရမကပမ မြ ငတငေပရန၊

electronicက လေပြ ာငေပမစနစမျာြက ြမဘာလဆငရာက ယဥပြ ငနငမစမ ရညက တ မြ ငကေဆာငရြရန၊

ကြ မာြျယပြ နေသာက ဆြသယေရြနရြမျာက တညေဆာြရနနငက ဖ ဖြ တ တြမကေမာငနငအာအသစမျာက(နညလမသစမျာ) ြကရာေဖရန၊

Digital နညပညာသကအမျာေြာငစာေရနငငကဖြ စထန လာေစရန၊

ြမဘာလဆငရာကICT ပေပါငေဆာငရြမကတ ပာလာေစရန၊

ဤအခနတငက ပြ ညစေသာက အမျသာေရဆငရာက ICT မဝါဒတစခ၏က အေခြ ခအချြက (၃) ခနငက

ဆြစပေသာက ပြ ဿနာမျာြကအေလေပကရငလငေဆေနထာပါသည။ကအေခြ ခအချြသခမာကစမရညက

တညေဆာြခြ င၊ကစပာေရအေဆာြအအ၏က ICT ြဏဍတညေဆာြခြ ငနငကelectronic အပချပမပစက

တ ဖြ စပါသည။

42

ဒတယအချြအေနကဖြ ငက ဤအခနတငက အမျသာေရဆငရာက သတငအချြအလြက အေခြ ခက

အေဆာြအအက (NII) ဖ ဖြ တ တြမအေြြ ာငြက ထညသငေဆ ေနသာမညက မဟတပါ။က (NII) သညက

အသ၊ကအချြအလြ၊ကအေြြ ာငအရာ၊က ပရပမျာသယေဆာငခြ င၊က နငငတစနငင၏ကသတငလအပချြ

မျာြက အပြ နအလနက ဆြသယေသာပစဖြ ငက ဖြ ညဆညေပခြ ငတငက ဗဒယသတငအချြအလြမျာက

ေပခြ ငတဖြ စပါသည။က ၎ငအေခြ ခအေဆာြအအမျာက ဖ ဖြ တ တြရနက လအပေြြ ာငြလညက

အသအမတပြ က လြခထာြြ ပါသည။က နငငမျာသညက ၎ငတ၏က ICTD မဝါဒတငက နငငေတာသတင

အချြအလြက အေခြ ခအေဆာြအအမျာက ဖဖြ တ တြေရြက ဦစာေပေဆာငရြလျြရပါသည။က

သတငအချြအလြကအေခြ ခအေဆာြအအမျာကဖ ဖြ တ တြေရသညကအမျသာေရဆငရာက ICTD

မဝါဒ၏က အခြ ာအချြအလြမျာြက လမ မပါသည။က အေခြ ခအေဆာြအအက ဖ ဖြ တ တြမအေပါက

လနြေသာက အေလထာမြက ပြ ပြ ငရနက တစစတတစေဒသအာထတရပါသည။က ေနရာနငအချနက

ြနသတချြမျာေြြ ာငက ဆြသယေရြဏဍက ဖ ဖြ တ တြမြက ယခငအခနတငက ရငပြ ခ ပြ ဖြ စခြ င

ေြြ ာငက ICT အမျသာေရဆငရာက မဝါဒ၏ကအခြ ာတညစာက အေရပါသညက အချြအလြမျာဖြ စသညက

စမရညတညေဆာြခြ င၊က စပာေရအေဆာြအအ၏က ICT ြဏဍဖ ဖြ တ တြမနငက electronic

အပချပမပစတ ြကအစအစဥတြျကအေလေပကေဆေနတငပြ ပါမည။

၂.၁။ ICT စမရညဖဖြ တတြမ သတငအချြအလြက အေခြ ခအေဆာြအအက ဖ ဖြ တ တြမြက ဦစာေပေဆာငရြခြြ

ေသာက အစ ရမျာအေနဖြ င Internet ချတဆြမတစခတညသာက ရယသစ ခြ ငြ ဆလခြ င

မဟတေြြ ာငကလျငမြ နစာသရလာခြြ ပါသည။ကလေဘာငအဖအစညတစခအတြကInternetကချတဆြ

မမျာြက လတလပစာ ေဆာငရြခငရမညဆလေငေသာမက ထအဖအစညတငက လတငinternetြက

မညသအသပြ ရမညြကမသြြ လေငကထလအဖအစညအတြေထာြပထာေသာက Internetကချတဆြ

ေပသညကေနရာမျာ သညကအချညအန သာကဖြ စလမမည။ကBridges အဖအစညြက-

ကပြ ညသ/သာမျာသညက၎ငတ၏ကေနထငမဘဝက(သမဟတ) ၎ငတ၏အလပတငက

ထထေရာြေရာြက အသပြ ရမညြက နာလညသေဘာမေပါြလေငက မညသညနည

ပညာမေက အသမတညပါ။က ၎ငတသညက အဆပါနညပညာြက အသ ပြ ရနက ေလြျငသငက

ကြြ ာထာမက မရ ခြ ငေြြ ာငေသာလညေြာင၊က အသ ပြ ရနက အေခြ အေန မေပခြ င

ေြြ ာငလညေြာငက ကဖြ စနငပါသည။က ICTအသကပြ မသညက လတ၏ေနစဥ လပငန

ေဆာငရြမအေပါကေြာငြျသြေရာြမရေြြ ာငကထငရာမသာကICT ြကအသ ပြ က

ရနကတန အာေပမဖြ စေပါပါမည။က ပြ ညသ/သာမျာအေနဖြ ငလညကနညပညာ စမရညက

ြကနာလညသေဘာေပါြရနကလအပပါသည။ကထေြြ ာငက ICTအသပြ သမျာြက၎ငတက

ြယတငက တထငဆန သစခငနငက တထငဖနတမနညလမမျာအရက နညပညာြအသ က

ကပြ ခငကေပလာြြ ပါသည။

ထေြြ ာငကICT စမရညတညေဆာြခြ ငဆရာ၌ကနငငတငအတြကဖဖြ တတြမအတြကICT ၏က

စမအာရယရနကမဝါဒရညမန ချြမာကအေရပါကပါသည။

43

စပာေရပေပါင ေဆာငရြမနငဖ ဖြ ေရအဖက (OECD)ကမကစမရညဟသညက ပြ ညသမျာ၊ကအဖ

အစညမျာနငကလအဖအစညတစခလသညက၎ငတ၏ကအေရြစစမျာြကေအာငေအာငမြ ငမြ ငကစမခနခက

နငသညက စမရညကဖြ စသညဟက အဓပပါယဖငဆခပါသည။က စမရညဖ ဖြ တ တြမဟသညက ပြ ညသမျာ၊က

အဖအစညမျာနငက လအဖအစညတစခလက ြ ပမအာထတမမျာက ပြ လပခြ င၊က စမအာတလာခြ င၊က

ဖနတေဆာငရြမမျာက ကပြ လပခြ င၊က ပြ ငဆငေဆာငရြခြ င၊က အဖအစည၏စမ ေဆာငရညက ထနသမ

ေဆာငရြခြ ငဖြ စစဥက ဖြ စပါသည။က ဆြလြအေလထာေဆေနမည အေြြ ာငအရာအစအစဥမာက

နငငသာမျာ၏ကICT စမရညဖ ဖြ တ တြမကဖြ စပါသည။က

ICT စမရညက ဖ ဖြ တ တြမအတြက policy ချမတသမျာက ရငဆငြြ ရသညက လပငနနစရပက

ရပါသည။က ပထမအချြမာက သတငနငနညပညာေခတတငက နငငသာအာလက အေခြ ခစမ ေဆာငရညက

ရရေစရနကေဆာငရြရပါမည။ကဒတယအချြမာကနငင၏ကICT ြဏဍတငကICT ြျမြျငမကအရညအေသ

တ တြေစရနနငက ေယဘယျအာဖြ ငက စပာေရအေဆာြအအသညက ယငအေခြ အေနြက ြျယြျယ

ကပြ နပြ နချထငေဆာငရြရနက ဖြ စပါသည။က ပညာေရြဏဍက ICT အေြြ ာငက ရငလငေဆေနသညအခါက

ပထမအချြြကေဆေနပါမည။ကဒတယအချြြကICT စမရညမျာကဖဖြ တတြမေဆေနတငပြ ချြတငက

ေဆ ေနပါမည။

ICTကပညာေရ

သတငလေဘာငအဖအစညတစရပတငကေအာငမြ ငမရရေရသညကြျမြျငမကအရညအေသမျာက

ရရနလအပပြ ကယငြျမြျငမကအရညအေသမျာသညကစြမလေဘာငအဖအစညတငကအသ ဝငေသာက

ြျမြျငမအရညအေသမျာနငကြပြ ာခြ ာနာပါသည။ကယငြကသရလာကခြ ငေြြ ာငကနငငအမျာစသညက

၎ငတ၏က နငငသာမျာအတြက အေခြ ခြျမြျငမစမရညမျာရလာေစရနက ေပြ ာငလသတမတက

ေဆာငရြလာြြ သည။ ၂၀၀၈က ခနစက ေဖေဖာဝါရလတငက အေမရြနနငင အမျသာေရ ဆငရာက ICT

ပညာေရမဝါဒေြာငစက ေြျာငသာအာလအတြကအေခြ ခ ICT ြျမြျငမမျာက ပြ ဋဌာနသတမတရန

အတြက အမျသာေရဆငရာက ICT တတေမြ ာြေရအစအစဥြက ဖ စညရနက ေထာြခခပါသည။က

ဤစသတမတချြြကICT ပညာေရအတြကအမျသာစသတမတချြကပထမေခြ လမ အဖြ စကေတကမြ ငနင

ပါသည။က အ ကဂလနနငငသညလည က သြြ စာတတေမြ ာြမနငက စာတတေမြ ာြမစမရညအတြက

လြရစသတမတချြမျာနငယဥ၍ကဘဝအတြကICT ြျမြျငမကအရညအေသကစသတမတချြမျာြက

သတမတခပါသည။

သေသာကအေခြ ခက ICT စမရညမျာသညသာကသတငအချြအလြကလေဘာငအဖအစညတငက

လအပေသာစမရညမျာကမဟတြြ ပါ။ကပညာရငမျာြလညက၂၁ကရာစစမရညမျာဟကေခါဆေသာကတထငက

ဖနတမ၊က ပြ ဿနာေဖြ ရငမစမ ရည၊ကသတငအချြအလြဆငရာကတတေမြ ာြြျမြျငမ၊ကဆြသယမက

အရညအေသနငကအခြ ာအဆငမြ ငကစဥစာေတေခါမကအရညအေသမျာကဖ ဖြ တ တြမြကေတာငဆက

ကြြ ပါသည။

44

နငငတစနငင၏ကပညာေရစနစသညကICT နငက၂၁ကရာစစမရညမျာကနစရပစလ ဖဖြ တတြေရတငက

အေရပါသညအခနြဏဍမက ပါဝငေဆာငရြေနပါသည။ကြမဘာဘဏ၏က ပညာေရြဏဍက ICT အစအမမျာက

ြငဆငေလလာမ၌ကေအာြပါအတငေဖာပြ ထာပါသည-

ICT နညပညာမျာသညက တစမထခြ ာသညက ေြာငြျပြ ရလဒမျာြက ဖနတသညဟက

သစသကမျာြကယြြ ညြြ ပါသည။

ေြျာငသငဘာသာရပအသသ၌က ICT ြကဘာသာရပေပါမတည၍ကအသပြ မ ြာခြ ာပါ

သည။

ပညာေရ၌က သတငအချြအလြနငက ဆြသယေရနညပညာအသပြ မ၏က ေြာငြျ

ရလဒအာကသြေသမပြ နငေသပါ။

ပညာေရတငကICT ြကသငြြ ာနညပညာနငကဆြစပေသာအခါကICT ၏ကေြာငြျသြက

ေရာြမမျာကပမမျာပြ ာလာပါသည။

Computer အေထာြအြပြ သငြြ ာမြက အချနယပယမျာတငက အေဖြ မနေရချယမ၊က

စသတက မတစစေဆမက စသညက ေြျာငသာ၏လပေဆာငနငမကတ တြလာေစရနကအသ ပြ

ကြြ ပါသည။

ICT အသ ပြ သညက ရညရယချြမျာက ရငလငပြ တသာမမရေသာအခါက ICT သညက

ထေရာြမကေလျာနညတတပါသည။

သမာရြျသငြြ ာနညနငကသငြြ ာနညသစမျာအြြ ာ၊ကသငြြ ာနညသစနငကစသတမတက

စစေဆနညမျာအြြ ာတတငကအေရြ သညကအာပြ ငမတစရပရပါသည။

ြမဘာဘဏ၏က ေတရချြမျာအရက ပညာေရြဏဍ၊က ICT စမြန မျာသညက နညပညာြသာက

အာရစြပြ ကသငေလျာသညကသငြြ ာနညပညာြကေနာြခပြ မထာသညအတြကမေအာငမမြ ငကဖြ စနင

ပါသည။ကပညာေရြဏဍက ICT အသပြ မသညကစာသငေြျာငမျာတငက Internet ချတဆြပြ ကComputer

မျာထာရက ေပခြ ငဟသညက လယြရစငေသာက လပငနမဟတပါ။က ရငလငသညက အခြ ာချဥြပက

နညတစခမာကစာသငေြျာငမျာတငကICT သငြြ ာခြ ငအတြကComputer မျာအသ ပြ ရနကြနသတက

ထာခြ ငြကေရာငြြ ဥရမညဖြ စပါသည။ကပညာေရတငက ICT အသ ပြ ရနကမဝါဒေရဆရာတငကထညသငက

စဥစာသငသညကေမခနမျာမာကေအာြေဖာပြ ပါတ ကဖြ စြြ ပါသည-

ပညာေရြဏဍတငကICT ြကစတငရနကသငေတာသညကအသြအပငအခြ ာမာကအဘယနည။

Digital နညပညာမျာနငကကmedia ေပါငစအေြြ ာငအရာမျာ၏ကေြာငြျြကရယရနက

သငြြ ာမနညလမြကမညြသေပြ ာငလနငသနည။

သချကာက(သမဟတ) သပပပညာရပသငြြ ာရာတငကICT ြကမညြသကအသ ပြ နငသနည။

ပညာေရြဏဍက ICT မဟာဗျ ဟာြက စာသငေြျာငမျာတငက မညြသကအသချမညြကသတရရနက

အေရြ ပါသည။ကေြျာငပြ ငပညာေရနငကအရယေရာြသပညာေရတတငကICT သညကပညာေရြဏဍက

အမျသာေရဆငရာက ICT မဟာဗျ ဟာ၏ကအစတအပငက ဖြ စသငပါသည။က ဗြ တနနငငသညကပညာေရြဏဍ

ICT အတြကစတဝငစာဖယေြာငေသာကချဥြပနညြကအသ ပြ လျြရပါသည။

45

ပ(၁) - ကဗြ တနနငင၏ electronic မဟာဗျဟာက- နညပညာတပဆငေပခြ င

သငယမနငြေလသငယဝနေဆာငမလပငနမျာအသငေပြ ာငလခြ င

ICT စမရညမျာဖဖြ တတြမ

ပညာေရနငြျမြျငမစမ ရညဌာန၏ကelectronic မဟာဗျဟာကလမ ခြ ရမြ ငသသပချြ

ြယပငအမတလြခဏာပြ လပထာခြ ငနငေရချယမ ကပြ ပြ ငေပြ ာငလမနငလတလပမ ဝနေဆာငမမျာြလမဖငေပထာခြ င ဝနထမေရရာဖဖြ တတြမကကကကကကကကပေပါငေဆာငရြမမျာ

၂၁ရာစစနစအတြ ြျနပတ၏ ရညမနချြ

ြေလသငယမျာ ဒတယအဆင ြျမြျငမစမရညမျာ ၁၆ကေြျာလနပြ

အေခြ ခအဆင ၁၄-၁၉ HE

ကပြ ပြ ငေပြ ာငလမ အတြကြျနပတ၏ မဟာဗျဟာမျာမတစဆင

သငြြ ာမ၊ကသငယမနငကပပ မအသငေပြ ာငလခြ င

သြေရာြအစအဖနငကချတဆြခြ င

ရရနငေသာကပေပါငညနငေဆာငရြမစနစြကလမဖငေပထာခြ င

စမေဆာငရညနငထေရာြမကတ တြလာြခင

စာသငေြျာငမျာကတငက ICT မဟာဗျဟာ

၁၆ကေြျာလနပြ ကelectronicက

သငယမမဟာဗျဟာ

HEFCE electronic သငယမမဟာဗျဟာ

ြေလတင၏ကအေရြစစမျာ

နငငသာအာလ အတြကေပါငစထာေသာကonline သတငအချြအလြဝနေဆာငမ

ြေလသငယမျာနငက သငယသမျာအတြက ေပါငစထာေသာက online သငယမနင ပဂဂ လေရကအေထာြအပ

ပဂဂ လအလြကသငယမလပေဆာငချြမျာအတြကပေပါငညနငမနညလမ

ICT ြဏဍတငကအဖအစည၏စမရညအတြကေခါငေဆာငမနငကဖ ဖြ တတြမအစအစဥ

အသငေပြ ာငလမနငက ပြ ပြ ငေပြ ာငလမြက ပပ ရနက အမျာနငသြဆငေသာက digital အေခြ ခအဆာြအအ

ICT ပါဝငမမျာလအပပြ ကelectronic သငယမမကလပေဆာငနင သညမျာ

ြဏဍအေခြ ပြ လပေဆာငကချြမျာမတစဆင

ဦစာေပစနစ၏ကလပေဆာငချြမျာြကေြျာေထာြေနာြခကကပြ ထာခြ င

46

ICT စမရညမျာကဖဖြ တတြမ

အစ ရမျာသညက ICT ြျမြျငပညာရငမျာအာက အေထာြအြဖြ စေစမညက အစအစဥမျာြကေရဆေဖာထတသငပါသည။က ၎ငအစအစဥတငက စပာေရအေဆာြအအ၏က ICT ြဏဍဖ ဖြ တ တြေရအတြက ေဒသတငသာမြက ပြ ငပက ICT လပငနစမချြမျာြက စညရဆေဆာငထာရ ရပါမည။က နညပညာသစကလြခြျငသေဆာငရြခြ ငဖြ ငက နငငေတာ၏က ေရရညေမောမနချြဖြ စေသာကယဥပြ ငအြျေြျဇကတစရပြကြဖစေပါေစပါသည။ အာရပစဖတေဒသတငက ICT စမရညလအပချြက တတြလျြရေနပါသည။က ICT ကဖြ ညဆည သညက လပငနတငက ြျမြျငပညာရငဦေရက စစေပါငလအပချြမာက သသသာသာက မြ ငတြလျြရ ပြ က၂၀၁၀က ခနစတငက ICT ြျမြျငပညာရင (၁၇) သနသ ေရာြရလာမညဟကေမောမနထာပါသည။က ICT အသ ပြ ြဏဍတငက ြျမြျငပညာရငမျာလအပချြမာက ပ၍ကမြ နဆနစာမြ ငမာလာပြ က ၂၀၁၀ ခနစတငက(၇၃) သနသ ေရာြရလာမညကြဖစပါသည။ သခြ ာက ICTက စမရညမျာအနြက ၂၀၁၀က ခနစတငက computerြမဘာက (Computer World) ြကသတမတေဖာထတထာေသာက အေရြ ေသာစမ ရညမျာ (HOT SKILLS) မာက ဗသြာလပငနစမချြ ေခါငေဆာငမ၊ကစပာေရလပငနစဥပြ နလညဖ စည တညေဆာြခြ င၊ကစမြနေရဆခြ င၊ကရသမနေခြ ကေငစာရငက ေရဆခြ ငနငက အစအစဥချခြ င၊က တတယလအေထာြအပေပစမခနခသမျာ၊က စနစမျာြကသရပခဆနစစမက စနစဒဇငေရဆခြ င၊က ြနရြဒဇငေရဆခြ င၊က စနစအာစစေဆခြ င၊က IT လခြ မကစမြန ေရဆခြ ငနငက စမခနခမနငက ကပြ တလတမ၊က စမအပချပမတ ဖြ စြြ ပါသည။က ပမနစမရညမျာကCOLD SKILLS မျာမာကအစအစဥကေရဆခြ င၊က ပမနလပငနမျာအာက နပါတစဥေရထ ခြ င၊ကစနစမျာအာကစမသပခြ င၊က အေထာြအပနငက အြအညေပေရဌာနစတဖ စညခြ င၊က လပငနေဆာငရြခြ ငနငကဥပေဒြျမြျငမတကဖြ စြြ ပါသည။ ဘရပညာတတမျာသညက အေရအတြနငက အရညအေသနစမျစလ အရက ICT စမရညြကပငဆငေသာလညက ICT ြျမြျငပညာရငလအပချြြက မဖြ ညဆညနငေသခြ ငေြြ ာငက နငငတငရကလြရကICT ေလြျငေရအဖအစညမျာြကြပနလညသ သပရပါမည။ ICT ြျမြျငမစမရညမျာ၏က ေရာငလအာနငက ဝယလအာြာဟချြြက ြျဥေမြ ာငသာ ေစရနကအြ ပြ ထာေသာကလပေဆာငချြမျာရြြ သည။ကယငတမာ-

နငငေတာအာဏာပငအဖအစညတစရပမက ICT ပညာေရအတြက သငရေန တမနငကသငြြ ာနညြက အဆြမပြ တကြြ ပမတစစေဆခြ ငဖြ ငက ပညာေရ၏ အရညအေသြကထနေြျာငကြြ ပမတေဆာငရြသညလပငန၊

ြျမြျငမအရညအေသက သတမတချြပြ ညမသမျာအာက ICT ေအာငလြမတချမြ င ေပသည သငတနေြျာငမျာြက နငငေတာအဆငနငက ေဒသတငအဆငထက ထေထာင ေပခြ င၊

နာလညမစမရညအပါအဝငက အသ ချက ICT အသပညာနငက ြျမြျငမစမရညရရေစရနက

သငတနမျာြက ဒဇငေရဆတညေဆာြရနက အစ ရနငက ပညာေရအဖအစညမျာ၊က ICT

လပငနမျာအြြ ာကအပြ နအလနဆြသယေဆာငရြမ။

47

တတငဆနသစေသာက ေလြျငသငြြ ာမနညလမမျာလအပေနပြ က ယငလအပချြြကြဖညကဆညေပရနအတြလညကအသအမတပြ ရပါမည။ကအေဝသငပညာေရ၊ကအေဝေရာြ သငတနမျာမ တစဆငက ICT စမရညဖ ဖြ တတြေရအစအစဥမျာ၊ကWebsite မကြယတငေလလာပညာသငယေရ၊ကelectronic စနစဖြ ငက ေလလာသငယေရက စမခနခမစနစမျာ၊က ေလလာသငယေရနငက အသပညာမေေဝ ဖလယေရကအသြအဝနမျာသညကမဟာဗျဟာကကေရချယေဖာထတမမျာကကဖြ စြြ ပါသည။

ဖဖြ တတြမက အစအစဥတစရပအေနဖြ ငက ICT ြျမြျငလပသာဦေရက တပာလာေစရနလည အေရြ ပါသည။က၎ငအစအစဥဖြ ငက စပာေရအေဆာြအအ၏ကြဏဍအသသတငကအလပလပေနြြ ပြ ICT ြဏဍသကေရ ေပြ ာငအလပလပလသမျာအာကICT ေလြျငမပြ လပေပရပါမည။က

စငြာပနငင၏က ICT အထြျမြျငသက စမရညဖ ဖြ တတြေရအစအစဥသညက မဝါဒ ချမတသမျာြက ၎ငတ၏က ြယပငစမြနမျာကပြ လပရာတငက ထညသငစဥစာနငသညက ပစတစရပြကပပ ေပပါသည။

စငြာပနငင၏ကInfocomm လသာအရငအမြ စကဖဖြ တတြေရကအစအစဥက

သတငအချြအလြဆြသယေရသညက လနခသညကဆယစနစအနညငယေြျာမက

စ၍က ပထဝအေနအထာနငက ယဥေြျမဆငရာက အတာအဆမျာြက ဖြ တသန၍က သတငက

အချြအလြနငက ေစျြြမျာသ က ြမဘာလဆငရာြမငြငတစရပအဖြ စက ထြစာြက

ေပြ ာငေရာြရလာပြ ဖြ စပါသည။က လတ၏က စဥစာေတေခါမနငက လပေဆာငမနညလမမျာက

ြက တန အာေပေနသညကအကေြခခြျေသာက ေခတေပြ ာငလမက ဖြ စပါသည။ကဤက digital နညက

ပညာေတာလနေပြ ာငလမသညက သတငအချြအလြက ဆြသယေရအရက တထငဆနက

သစေသာကစပာေရလပငနပစမျာကတစဟနထြ ထာမ၌ကအလာအလာေြာငမျာြေတက

ရပြ ကGoogle၊ကeBay နငက Skype ြသေသာက စပာေရ၌က ေခတေရ ေပြ သမျဆြသစတစက

ရပအာကေမထတေပလျြရပါသည။

သတငအချြအလြက ဆြသယေရနညပညာတ တြမက အရနအဟနြက ေရသက

ေမောမနြြ ညလေငက ယဥပြ ငခြ ငဖြ ငက စမေဆာငရညရသမျာအတြက ယဥပြ ငခြ ငမြ မာက

သညက တ တြမအခငအလမမျာြက ရရေနစဥမာပငက စပာေရအေဆာြအအမျာနငက

ြမပဏမျာအေပါက ပြ ငထနသညက ယဥပြ ငမဖအာြက ဖနတေပေနမညဖြ စပါသည။က နငငက

တစနငငဖြ စေစ၊က ြမပဏတစခဖြ စေစက ဤသယဥပြ ငရာ၌ေအာငမြ ငသညမေအာငမြ ငသညြက

သတငအချြအလြက ဆြသယေရအာက အြျရစာက အသချနငစမရေသာက ပငြယက

အရညအေသရသညက လစမ အာြက တညေဆာြ၊က ဆေဆာင၊က ထနသမ ထာနငစမြဖငက

သတမတပြ ဋဌာနမညဖြ စပါသည။

>>>

48

>>>

ဤြမဘာမြ ငြငနငယဥ၍ကစငြာပနငင၏ကအနာဂတေမောမနချြမာကသတငအချြက

အလြဆြသယေရ၌က ြျမြျငနစပသညက လပသာအငအာတစရပနငကက ြမဘာအဆငက

ယဥပြ ငမစမ ရညရေသာကသတငအချြအလြဆြသယေရကလစမ အာအရငအမြ စတြက

အမျသာေရဆငရာကစ ပာေရယဥပြ ငမစမ ရညရလာေစရနကဖြ စပါသည။

ရညရယချြမျာ

ဤေမောမနချြသ က ေရာြရရန၊က IDA သညက သတငအချြအလြက ဆြသယေရကဆငရာကအလပအြငအေရအတြအာက၂၀၁၅ကခနစ၌က၅၅, ၀၀၀မက၁၇၀, ၀၀၀ကအထကမြ ငတငရနကရညမန ချြချမတထာပါသည။

သတငအချြအလြဆြသယေရလပငန၌က သတငအချြအလြက ဆြသယကေရနညလမမျာြကအသမပြ သညကအလပအြငမျာက၂၅,၀၀၀ကရပြ ကယငြက၇၀,၀၀၀ကအထကေဖာထတလပြငနငရနက ေမောမနထာပါသည။က စစေပါငအေနဖြ ငက အလပအြငသစေပါင က၈၀,၀၀၀ကခနေဖာထတလပြငနငမညဖြ စပါသည။

မဟာဗျဟာတနအာမျာ

အနာဂတေမောမနချြအာက နာလညသေဘာေပါြရနက မဟာဗျဟာက တန အာမျာြကအြ ပြ ထာခြ ငဖြ စပါသည-

အဓြစပာေရြဏဏမျာ၌က သတငအချြအလြဆြသယေရဆငရာက စမရညမျာကတညေဆာြမည။

ဤေနရာ၌က စပာေရလပငနက ဦေဆာငသမျာတငက ၎ငတ၏အဖအစညအတြကသတငအချြအလြဆြသယေရ၏က မဟာဗျဟာတနဖအရက ယြြ ညမြက ခငမာကလာေစရနက လအပပါသည။က အေထေထလပသာအငအာစအတင၌က သတငအချြကအလြဆြသယေရက ြျမြျငမအဆငအာက မြ ငတငရနလည က လအပပါသည။ကဤနညဖြ ငက ၎ငတသညလည က လပငန၏က ထတလပနငစမနငကက ယဥပြ ငနငစမကတ တြေစရနက သတငအချြအလြက ဆြသယေရနညပညာြက အသ ချနငပါကသည။

ဤမဟာဗျဟာေမြ ာြက တန အာေပအစအစဥမျာြက စပာေရဦေဆာငသမျာနငကကအေထေထကလပသာအငအာတတငကရညမန ချြထာကတညေဆာြရခြ ငမာ-

(ြ) ဆ ဖြ တချြချသမျာက (Decision Markers) ကြြ ာတငက နညပညာအာကသေဘာကေပါြကနာလညလယသညကသေဘာထာတစရပကဖ ဖြ လာေစရန

( ခ ) ပမထခြ ာဆနပြ ာသညက သတငအချြအလြဆငရာ၌က ြျမြျငမရသညကအေထေထကလပသာအငအာစအဖြ စကဖြ ညဆညရနဖြ စပါသည။

>>>

49

ြမဘာအဆငယဥပြ ငနငစမရသညသတငအချြအလြဆြသယေရြျမြျငသမျာကေမထတမည။

ဤေနရာတငက ICT နညပညာြျမြျငပညာရငမျာအစအဖြက တညေဆာြရနလအပကပါသည။က ၎ငတသညက အဆငမြ ငနညပညာမျာပငဆငြြ ပြ က စပာေရလပငနြက ေြာငစာကတတြျမနာလည၍ကအသဉာဏပညာဆငရာက ပငဆငခငြကဖနတရနကစမရညရသမျာြဖစြြ ပါကသည။

ဤမဟာဗျဟာကက ယြြ ညမရညမန ချြပါက အစအစဥမျာြက သတငအချြအလြကဆြသယေရဆငရာကြျမြျငသမျာတငကရညမန ေဆာငရြပါသည-

(ြ) မဟာဗျဟာကေြမာြကနညပညာရငမျာကဖဖြ တ တြလာေစရန၊

( ခ ) နညပညာရငမျာကဖဖြ တ တြလာေစရနကဦတညေဆာငရြခြ ငကြဖစပါသည။

သတငအချြအလြဆြသယေရြဏဍအတြက ပငြယအရညအေသရသမျာြကတညေဆာြမည။ကဆေဆာငမည။ကတညမြ ေအာငထန သမမည။

ICT လပငနတတြမြက ေဖာေဆာငရာတငက သတငအချြအလြက ဆြသယေရကသညကပငြယစမရညရသမျာကပါဝငလာေအာငကဆေဆာငခြ ငြကအေသကအချာလပေဆာငရနလကအပပါသည။က အနာဂတေခါင ေဆာငမျာက လပသာအငအာစမျာက ြဖစလာမညက လငယလရယမျာကြက ၎ငတ၏က ေနစဥေနထငမက ဘဝအစတအပင၌က နညပညာတထငဆန သစမပြ ရနက ေစေဆာကအာေပသငပါသည။

ဤမဟာဗျဟာကေြမာြကဆေဆာငမအစအစဥမျာြကေြျာငသာမျာအာကဦတည၍

(ြ) ဉာဏရညထြြမြသညက ပြ ညတငပြ ညပေြျာငသာမျာအာက သတငအချြကအလြက ဆြသယေရဆငရာက အသြေမဝမေြျာငက အလပအြင၌က လပြငကေစရန၊

( ခ ) လငယလရယမျာြြ ာ၌ကသတငအချြအလြကဆြသယေရဆငရာကတထငဆနကသစမမျာြကတတနငသမေကေဖာထတလပြငေစရနကရညရယထာပါသည။

အထြပါက မဟာဗျဟာကယြြ ညမသ ရပအပြ ငက digital နညပညာက ြာဟချြက နညေစကရနအတြက ဖြ ညဆညေဆာငရြမမျာြက လပေဆာငပြ က သတငအချြအလြက ဆြသယေရကြကညနငေပသညအရာအဖြ စကအာလ ပါဝငအသ ပြ မညကလအဖအစညက တစရပတညေဆာြကြာကသြြ ရယအမျာ၊ကဆငရချတသမျာနငကမသနမစမ သမျာအတြကအြျရေအာငက သစကခငရေအာငကေဆာငရြပါသည။

၎ငြက သတငအချြအလြဆြသယေရ၌က စတပါဝငစာမမြ ငတငသညက အစအစဥမကတစဆငက ေဆာငရြပြ က နညပညာနာလညသေဘာေပါြမက နညပါခြ ငအာက နညပညာဖြ ငသာကလယြသြသာမက ရရခစာနငရန၊က သတငအချြအလြဆြသယေရဆငရာက အခငအလမကမျာနငြရယာမျာြက၎ငတ၏အလပအြငရရနငစမမြ ငတငမ၌ကအခငအလမနညပါေနခြ ငကြကအေထာြအြဖြ စေစရန၊ကေခတေရစေြြ ာငနငအတကပေပါငပါဝငရနနငကပမကလတလပပြ ကကပြ ညစသညဘဝဖြ စလာေစရနကဖြ စပါသည။

50

စဥစာရနေမခနမျာ

၁။ ICT လစမအာအရငအမြ စကဖ ဖြ တ တြမတငကမ၀ါဒမျာသညကအဘယေြြ ာငက အေရြ ပါသနည။

၂။ သတငအချြအလြဆြသယေရအသပညာဆငရာက လပသာအငအာစက ဖ ဖြ တတြမနငက စပလျဥ၍က မမနငင၏က အဓြရညမနချြသညက မညသညက အရာမျာဖြ စသငသညဟကထငမြ ငယဆပါသနည။

၂.၂။ ICTလပငနတညေထာငကခြ င

နငငတစနငင၏က ICT လပငနသညက ၎ငနငင၏က အဓြစပာေရြဏဍအဖြ စလညေြာင၊ကထတလပမစမအာြေမာငနငသညအရာဖြ စပြ စပာေရအေဆာြအအြ တစခလအတြကဝနေဆာငမကအရညအေသအာတတြသညအရာအဖြ စလည ေြာင၊ နစဖြစလတငအေရြ ပါသည။ ယေန ြမဘာစပာေရ၌က အစရမျာသညက ICTြဏဍက ထန ြာပြ နပာလာေစရနအတြက မနြန သညကပတဝန ြျငတစရပအာက အေထာြအြပြ ေပရာ၌က လျငမြ နြပတသာစာက ေဆာငရြရနနငက အမျ သာ စပာေရနငလမေရဖဖြ တတြမြေမာငနငရာ၌အစရသညအပြ ညအဝပါဝငလပရာရနကလအပပါသည။ ICT လပငနကတညေဆာြခြ ငဆငရာကေဆေနမြက၃ပငကခ ခြ ာနငပါသည- (၁) ICT ြနထတလပမ (၂) ကပြ ညပနငြမဘာလ ဆငရာကICT Softwareကဖ ကဖြ တ တြမ (၃) အာရဖယရာကICT လပငနဖြ စေရတကပါဝငပါသည။

ေဆာငရြရမညအရာ

စမရညတညေဆာြမ၌ကဦစာေပရမညအရာမျာကစြာရညလပြျငပခြ င

မမနငင၏ကနငငေတာအစ ရ၏ကဦစာေပရမညအရာသညကအဘယနည။ကပညာေရ၌က ICT

ပေပါငေဆာငရြမက (သမဟတ) သတငအချြအလြဆြသယေရ၌က အထြျမြျငမက

စမရညနစခအနြကမညသညအရာဖြ စသငသညဟကထငသနည။

စြာရညလပအာက အဆငမသတမတမက နစဖြလမက ငြ ငခြြ သညက အချြအလြမျာက

အာကေရသာပြ စပါ။

သငတနသာမျာြကအပစက(၂) စကခသငပါသည။ကအပစက(၁) ခသညကပညာေရြဏဍကICT ြက

အစ ရအေနဖြ ငကက ဦစာေပသငသညဟက ငြ ငဆရမညဖြ စပြ က အခြ ာအပစမာက ICT ြျမြျငသမျာက

ဖ ဖြ တတြေရဘြမကြာြယငြ ငဆရမညကဖြ စပါသည။

51

ICT ထတလပခြ ငက

ြမဘာေပါတငက ICT လပငနထေထာငခြ ငက Hardware ဆငရာက ြနထတလပမြဏဍသညကြျယပြ နလျငမြ နစာက ြ ထာလာေနသညကြနထတလပငနဖြ စပါသည။ကအာရရက စြမထနသစစ နငငကမျာတငကICT လပငန၏ကတတြမကပမာဏြ ထာလာမသညကပမထြသညအရာပငကြဖစပါသည။ကICT ြနထတလပမ၌က ထထခြ ာြခာက ပါဝငလပရာသမျာက ြဖစလာသညက ပထမဦဆနငငမျာတငက စငြာပ၊ကထငဝမ၊က မေလရာနငကထငနငငတဖြ စပြ က ၎င၏ေနာြတငကတရတ၊က ဖလစပင၊ကအငဒနရာတကလြပါကလာပြ က မျာမြြ ာမြက အနဒယနငငလညက ပါဝငလာပါသည။က အာရသညက ICT ြနထတလပမ၌က အဓြကေဒသအဖြ စကထငရာစာကေပါထြလာခပါသည။ တရတနငင၏က ြမဘာက ICT ြနထတလပမက ဦေဆာငနငငအဖြ စက ဖြ စထန ေပါေပါြလာမသညကအဖ တနလသညက မြ ငြငဖြ စပါသည။က အစ ရ၏က ခငမာသညမဝါဒဆငရာပပ မသညက တရတနငင၏ကေအာငမြ ငမတငကအဓြအေရပါသညဟကေဖာပြ ထာသညြကဂရပြ မတသာရပါသည။

အမျသာေရဆငရာကICT လပငနကမဟာဗျဟာဖြ စစဥဖြ စရပကေလလာဆနစစမက( ၁က) တရတနငငက- ြမဘာကICT ထတလပမကဗဟချြ တရတနငငသညက ြမဘာက ICT ထတလပမဗဟချြအဖြ စက ထငရာလာပြ က ြဖစပါသည။က

Mobile ြရယာလပငနသညက Telecommunication လပငန၏က ထြဝြေြျာပါဝငကလျြရပြ က Hardware လပငနသညက တရတက IT လပငန၏က ၇၀က ရာခငနန ေြျာရေနပါသည။ကတရတြမပဏမျာသညကအေမရြနရကထပတနက IT ထတလပမြမပဏမျာအတြကစ ရမရကေသာကြခမ ေခြ ာြမတစရပအဖြ စက အေရပါလျြရပါသည။က အထသဖြ ငက Lenovo Group Limitedသညက IBM ၏က က Personal Computer(PC) လပငနြရရခ ပြ က ေနာြပငတငက ဖြ စပါကသည။ကလြရြမဘာကPersonal Computer ေစျြြတငကDell နငကHewlett Packard ကပြ လေငကLenovo သညကတတယအြ ဆကြမပဏကဖြ စပါသည။ တရတနငငတငက ဤထတလပမလပငနသညက အဓြအာဖြ ငက ပြနတငပမြကဦတညေဆာငရြလျြရပြ က ခငမာေသာပြနက တငပမမျာေနာြြယတင ကပြ ညတငကေစျြြ၌က တရတက Telecommunication လပငနသညက လြေတတငက ြျဆငေနပါသည။ကICT ပြနမျာသညက တရတနငငစစေပါင က ပြန၏က ၂၈.၅က ရာခငနန ေြျာက ဖ စည ပါဝငကလျြရပြ က တရတနငငအပြ ညပြ ညဆငရာြနသယမတငအေရပါလျြရပါသည။က ComputerကနငကTelecommunication Hardwareသညက ICT ပြန၏က၇၉ကရာခငနနရခပါသည။ကMobile ဖနမျာသညက တရတက Telecommunication ပြန၏က တစခတညေသာက အြ မာဆကအစတအပငကဖြ စပါသည။က တရတက IT Software ေစျြြသညက ယခတငက ဖ ဖြ လျြရပါသည။က သေသာလညကေစျြြတငကလပငန၏က၉၀ကရာခငနနကေြျာသညကမပငခငကထပါခေနရပါသည။

>>>

52

တရတက ICT လပငနတငက စစေပါင ပြ ညတငရငနမြ ပနမသညကလေလာြပါသည။က

တရတနငငအစ ရသညကပြ ညတငစစေပါင ကရင နမြ ပနမ၏က၃၀ကရာခငနန ေြျာကပါဝငရငနက

ကမြ ပနပါသည။ကထတလပမလပငနသညကစစေပါငပြ ညတငရငနမြ ပနမ၏က၂၁ကရာခငနနေြျာက

ပါဝငေနပါသည။ကICTရင နကမြ ပနမ၏၆၀ရာခငနန နပါသညကIT လပငနတငတညရပါသည။က

၎ငရငနမြ ပနမ၏၃၀ရာခငနနခနြ Softwareအဆငမြ ငတငခြ ငအတြကအသပြ ပါသည။

Telecommunication လပငနသညက IT ြရယာက အစတအပငမျာနငက စနစပငတတငက

ကြ မာေသာက ရငန မြ ပနသတစဦဖြ စပါသည။က ၂၀၀၅က ခနစတငက Mobile ဆြသယေရက

လပငန(Mobile Communications Segment)သညက ရင နမြ ပနမမျာ၏က အြ မာဆက

ရာခငနနြကလြခရရပါသည။

ခငမာေသာကအစရမဝါဒအေထာြအပ

တရတအစ ရသညက တရတနငငအာက ြမဘာအြ ဆက ICT ထတြနနငက ဝနေဆာငမက

ထတလပသကကဖြ စေစရနကမဝါဒမျာြကအေြာငအထညေဖာခပါသည။က

အခနသြသာခငမျာေပခြ ငနငက သေတသနနငက ဖ ဖြ မလပငနမျာတငက နငငခြ ာက

ပေပါငပါဝငမြက ခင ပြ ခြ ငတသညက တရတနငင၏က ICT လပငနအတြက လေလာြေသာက

အရင အနရရေစရနကဆေဆာငေနပါသည။က (၁၀)ကြ မကေြမာြက (၅)နစစမြနက (၂၀၀၁-၂၀၀၅)

သညက electronic ြနသယမက ေဖြ ရငနညမျာနငက လခြ ေရက Software အစအစဥမျာက

(Security Software Packages) ဖ ဖြ လာေရအေပါက ဦတညမနငအတက IT လပငနတငက

သေတသနနငက ဖ ဖြ ေရထတြနသစက တ တြဖ ဖြ ေရတြက က အေလေပခပါသည။က

(၁၁)ကြ မကေြမာြက (၅)နစစမြန သညက အကေြခခက Software၊က ေပါငစပစနစမျာ၊က အဓြက

အသ ပြ ေနေသာက Software၊က တ တြဖ ဖြ ေသာက တြချြမက (advanced computing)

အစရသညက နယပယမျာတငက နညပညာေအာငမြ ငက ထေဖာြေြျာလာမမျာနငက အလာတက

အနာဂတမျဆြကအငတာနြစမြနမျာကတညေဆာြခြ ငတြကအေလထာေဆာငရြပါက

သည။က advanced computing တငက pet flop computer စနစမျာ၊က grid-based

computing platforms နငက teraflop computer မျာြကစပာဖြ စကထတလပခြ ငတပါဝငက

ပါသည။က

၂၀၀၁ကခနစတငကတရတနငငသညကြမဘာြနသယေရအဖ ြ သဝငေရာြပြ ေနာြက

တရတကIT လပငနသညကလတလပြျယပြ နစာကေဆာငရြလာသညအပြ ငကယဥပြ ငမဖြ စတညက

လာခပါသည။ကTelecommunication လပငနတငလညကနငငခြ ာရငန မြ ပနမြကလမဖငက

ေပခပါသည။က

>>>

>>>

53

Telecommunication စညမျဥမျာသညကယငြကအသ ပြ သမျာ၏လခြ မအတြက

ေစျြြစသတမတရနက ရညရယပါသည။က နငငခြ ာြမပဏမျာအာက တရတြမပဏမျာနငက

ဖြစပ၍ကmobile နငက ပေသလငက ဝနေဆာငမလပငနတငက ရယယာက ၄၉က ရာခငနန က အထက

ပါဝငကေဆာငရြရနလည ေြာင၊ကတနဘမြ ငကmobile ဝနေဆာငမလပငနတငကရယယာက၅၀က

ရာခငနနအထက ပါဝငရနလည ေြာငက တရတအစ ရမက ခင ပြ ေပပါသည။က စညမျဥေလျာချက

ေပခြ ငအာဖြ ငက နငငခြ ာြမပဏမျာေစျြြတငသက ဝငေရာြရနက ပ၍လယြလာပြ က

ယဥပြ ငမကတ ပာလာေစရနကေမောမနေဆာငရြပါသည။

ICT ြနသယမတ မြ ငရနကတရတအစ ရသညကICT လပငနတငကြနသယခနအာလက

ြငလတခငေပပြ က အဆင မြ ငနညပညာဆငရာက လတလပေသာြနသယေရဇနက ၅၀က ေြျာက

ြကတညေထာငေပခပါသည။ကအာဆယ-တရတကလတလပေသာြနသယေရနယေမြ ြက၂၀၁၀က

ခနစတငကလညပတေဆာငရြေစရနကေမောမနထာသညအပြ ငကe - ASEAN သေဘာတညချြက

ေြြ ာငလညက အဖ ဝငနငငမျာအြြ ာက သတငအချြအလြနငက နညပညာလတလပစာစက

ဆငမကရလာေစဦမညသည။က

ြပညတင၌က ထတလပသညက IT ထတြနမျာြက အစ ရအဖအစညမျာအာလ က

ဝယယခငရရေစရနလည က တရတအစ ရမက ဥပေဒပြ ဋဌာနထာပါသည။က ICT ေနာြခက

အေဆာြအအမျာတငက ဆြလြ၍က ထထေရာြေရာြက ရင နကမြ ပနရနက စစဥေဆာငရြက

ပါသည။က အစ ရသညက အသဉာဏပညာပငဆငခငက မဝါဒမျာြလညက ပမတငြြ ပစာက

အေြာငအထညေဖာေဆာငရြလျြရပါသည။က အစ ရအဖအစညက အသသအတြက

online တပဆငက အသပြ ခြ ငအာဖြ ငက e-governance ြဏဍြက မြ ငတငလာပါသည။က

တရတအစရသညကစြမြျမြျငပညာေရတငလညက ရငနမြ ပနေနသညအပြ ငက စမရညမြ င

ြျမြျငလပသာမျာက တတြမျာပြ ာလာေစရနက အဆငမြ ငပညာေရဗဟဌာနမျာြလညက

တညေထာငေပလျြကရပါသည။က

စဥစာရနေမခနမျာ

၁။ တရတနငငြက ICT ထတလပမဗဟချြတစခအဖြ စက ဖနတရာတငက အစ ရက ပါဝငစြက

ဖြမ၏ကသေဘာသဘာဝသညကအဘယနည။က

၂။ တရတနငင၏က ICT ထတလပမြဏဍကခငမာအာေြာငလာေစရနကတရတအစ ရကခယက

ြျငသ ခသညကမဝါဒအစအစဥမျာအာက မမ၏နငငတငကမညြသကြျငသ ရနက ဖြ စနငက

ပါသနည။က

54

ြပညပတငလပငနတညေထာငေဆာငရြခြ ငနငကြမဘာအန Software ဖဖြ လာမ

ြပညပတငက လပငနတညေထာငေဆာငရြခြ ငသညက လပငနမျာအာက ြနြျစရတပ၍ကသြသာေသာက ြပညပလပငနဌာနမျာသက ေရေပြ ာငေဆာငရြသညက လပငနပစ ဖြ စပါသည။က သတင ေတာလနေရလပြခင၊က အထသဖြ ငက အချြအလြြက နန မြ နဖြ ငက လေပြ ာငေပမစရတက လျငြမနစာကေလျာနညလာခြ ငအာဖြ ငက ဤလပငနစဥြက အလျငအမြ နလပရာေဆာငရြခ ပြ ကဖြ စပါသည။က၂၀၁၅ကခနစတငကအေမရြနရကအလပအြငက၃.၃ကသနနငကလပခတနဖကအေမရြနေဒါလာက၁၃၆ကbillion သညက တရတ၊က အနဒယနငက ရရာအစရေသာက နငငမျာသ က ေပြ ာငေရလပြငနငသညဟက Forrester သေတသနလပငနက(Forrester Research)မကခနမနေဖာပြ ထာပါသည။က

ြပညပသ လပငနအရငအမြ စမျာကေပြ ာငေရလပြငခြ ငဆသညမာကလပငနအဖအစညတစခြ ြပညတငတငက လပြငေဆာငရြလျြရေသာက လပငနတာဝနတစရပြက လပေဆာငေပရနက ြပညပြမပဏကတစခအာကငာရမေဆာငရြခြ ငဟကအဓပပါယရပြ ကယငတငကြျယြပနေသာကတတြမနယပယ (၃) ခကရ ပါသည။က၎ငတမာကေအာြပါအတငဖြ စပါသညက-

(၁) ေထာြပပေဆာငေရ၊ကအရငအကမြ စဖြ ညဆညြခငနငကဖြ နဖြ ခြ ငလပငနမျာ၊ (၂) Software ဖနတခြ ငနငကcomputer ဌာနမျာအာကစမခနခမပြ လပခြ ငအပါအဝငက IT

ဝနေဆာငမလပငနမျာ၊ (၃) ြပညပသက ကေြပာငေရလပြငေဆာငရြသညက စပာေရလပငနစဥမျာ၊ (တယလဖနက

ဌာနမျာ၊က ေငေြြ လကေြပာငေပမလပငနမျာနငက လစမ အာအရငအမြ စစမခနခမ အစရသဖြ င)

ေငေြြ ဝနေဆာငမလပငနြဏဍသညက ြပညပသကအေစာဆကထြခာသညက လပငနြဏဍဖြ စပါကသည။က၎ငြဏဍတငကြပညပသကထြခါေဆာငရြသညကလပငနစဥမျာမာကေအာြပါတ ဖြ စြြ ပါသည-

တနဖ ြငဆြတပာေစသညက ဘဏဍာေရနငက စာရငြငလပငနမျာြက ြမပဏမျာြကြပညပသက ထြခာေဆာငရြလျြရေနပါသည။က လကေြပာငေရလပငနမျာြက ြပညပတငကသာေရာြေဆာငရြခြ ငအာက ြပညပအရင အကမြ စ ရာေဖေဆာငရြခြ ငဆသက ေရ ကေြပာင လပြငြြ ပါသည။ကဥပမာအာဖြ ငကေငေရေြြ ေရစမြနေရဆခြ ငနငကသရပခဆနစစခြ င ြသေသာက တနဖ မြ ငြဏဍမျာက ဖြ စပါသည။က အချေသာြမပဏမျာသညက စာရငဆငရာကအမာအယငစစေဆခြ ငြက ြပညပလပငနရငမျာ(Outsourced providers)သက အမန တြယ လအပေဆာငရြေစပါသည။က

ေနရာအြျယအဝနက ပြ ပြ ညစမမျာေြြ ာငက ပထဝဝငအေနအထာသညက ကေြပာငလလျြ ရပါသည။က အေမရြနြပညေထာငစရက ဘဏဍာေရနငက စာရငြငအလပ၏က ြပညပထြခာ ေဆာငရြခြ ငသညက အနဒယြေြျာလန၍က အခြ ာေသာ လသထငရာေနရာေဒသမျာသကေပြ ာငေရလျြရေပသည။

55

ပတေဆာငရြသညနညလမမျာအာက အသ ပြ မက လျငမြ နစာြ ထာဖ ဖြ လျြရေနေပ

သည။က အလအေလျာြအလပလပေသာစြြရယာမျာနငက နညပညာအသပြ ခြ ငတငက

အသစပ တကေဆာငရြမအာကပပ ေပခြ ငက(Lotus Notes အသ ပြ မ၊ကWeb chatting နငက

ဝယယသစေသာက အဖအစညမျာနငက ေရာငသမျာအြြ ာက ရငလငမနြနေသာက အပြ နက

အလနဆြသယမမျာ) ကဖြ စပါသည။ကယခအခါက၎ငအေဝထနြနယြချတဆြ နညလမမျာ က

သြဝငလပရာလာမနငအတက လြအာနငက ေရလျာမက အာပြ လပငနစဥမျာက အလမ ေဝက

ြျနရစခ ပြ ကဖြ စပါသည။

ကပြ ညပရငမြ စလပငနရငမျာနငကြပညပရငမြ စလပငနအစအစဥကအေရအတြတပာလျြ

ရေနပါသည။က လပငနရငမျာသညက ၎ငတြယြက ၎ငတက တစေနရာတညတငက ပစစညစ

ရရနငသညက ဆငမျာအဖြ စက သတမတြြ ေသာလည က ြာခြ ာချြမျာကယခတငတညရေနပါ

သည။က

ဘဏဍာေရအမေဆာငအရာရမျာသညက စတပျြဖယေြာငေသာက သငခန စာတစရပြက

သငယလျြရပါသည။ကလပငနေဆာငရြချြတစရပက (သ) လပငနစဥတစရပြကအပြ ညအစက

ဖယထတနငခြ ငမရပါ။ကြပညပရငမြ စလပငနရငနငကြမပဏတအြြ ာကဘြညမေတမရခြ င

သညက စနေခါမတစရပက ဖြ စလာပါသည။က ြမပဏမျာသညက ေနာြခအေဆာြအအမျာြက

ေနာြထပတဖန တညေဆာြလခြ ငမရလေငက ြပညတင၌က အရညအေသ၊က ဝနေဆာငမနငက

ြနြျစရတတကရရေစရနကမညမေကလအပေနပါသနည။က

ြမဘာလဆငရာ Software တညေဆာြမ (Global Software Development-GSD) သညက

ြပညပသကထြခာေဆာငရြသညကလပငနအမျအစာတစခဖြ စပါသည။ GSD ြက"ချြချငတစပြ ငတည

အပြ နအလန ဆြသယမအပါအဝငကချတဆြမေစေသာကစနစတစခအတငတငကနငငအလြကနယနမတမျာြက

ကဖြ တေြျာပြ က ပထဝဝငရေထာငမက ခခြ ာထာေသာက ေနရာေဒသမျာ၌က တာဝနယေဆာငရြလျြရေသာက

Software အလပက " ဟကအဓပပါယသတမတပါသည။ကလြရြမပဏက ၅၀၀ကအနြက ၄၀ရာခငနနသညက

GSD ြကအသပြ ေနေြြ ာငကနငငေပါင(၅၀)ေြျာသညကGSD တငကပေပါငပါဝငလျြရေြြ ာင Irish

ြမပဏ(Irish Software Industry)၏ကထတြနက၈၀ကရာခငနန ြကကပြ ညပသတငပေရာငချလျြရေြြ ာငက

ေလလာမမျာမကေဖာထတတငပြ ထာပါသည။က

ြမဘာ Softwareကစမစမတမထတလပေပေသာကဌာနတစခက(a global software powerhouse)

အဖြ စကအနဒယနငင၏ကေြျာြြ ာလာမြကစဥစာြြ ညြြ ပါစ။က

56

အမျသာေရဆငရာကICT လပငနကမဟာဗျဟာကဖြ စစဥဖြ စရပေလလာဆနစစမက(၂) အနဒယကနငငက- A Global Software Powerhouse

အနဒယနငငမက Software ပြနတ တြမသညက ပြ ခသညဆယစနစတငက နစစဥက ၅၁ကရာခငနနေြျာကဖြ ငက တတြလာခပါသည။က မဝါဒချမတသမျာအေနဖြ ငက ယငတတြမြကေြာငြျပြ ကအခငအလမမျာအနြကတ တြမေမာငနငအာ၊ကအလပအြငနငကနငငခြ ာကေငဖနတေပေသာကအရငအမြ စအဖြ စကရမြ ငလာေစပါသည။ကအနဒယကSoftware လပငနသညကလျငမြ နစာက တ တြြ မာလာပြ က သသာထငရာေသာက နန မျာဖြ ငက ပြနတ ချလာနငခရာကယခအခါက ပြ ငပအရငအမြ စကSoftware လပငနမျာတငကြမဘာေစျ ြြခတမြက သသသာသာကရရေနပြ ဖြ စပါသည။က ၁၉၈၀က ကပြ ညလနနစမျာတငက နငငစစပာေရလပငနြ မျာက တတြမြ ငမာလာမကသညကအနဒယနငငြကSoftware ကပြ ငပကအရငအမြ စမျာ၏ကအေခြ ခဖြ စလာေစရနကအေထာြအြကကပြ က ပပ ခပါသည။က ပြ ညတငစနဦတထငမ၊က ပငြယစမရညနငက သယဇာတအရငအမြ စမျာကအရက အနဒယနငင၏ကတ တြမြက ြ မာစာရရခ ခြ ငဖြ စပါသည။ကလပငနအမျာအပြ ာသညကSoftware လပငနစအတငသက ဝငေရာြလပြငြြ ပြ က ၎ငတ၏စမရညြက တတြလာေစခကပါသည။က ထတလပမအရညအေသအရက အပြ ညပြ ညဆငရာအေြာငဆနညလမမျာတငကတာဝနယေဆာငရြနငသညမာက အထငအရာဖြ စပြ က ပထဝအေနအထာအရက ေရာြရမကနယပယြက တ ချနငခသညအကပြ ငက ထတလပသညထတြနမျာနငက ဝနေဆာငမအတငကအတာမျာ၊က ထတလပမနယပယမျာက တစဆငပြ တစဆငက တ တြလာခပါသည။က ြနဦတငကဝယယသစသဘြရက အလပအြငမျာြက ေဆာငရြေပမညက လစမ အာအရငအမြ စမျာကကဖြ ညဆညေပသအဖြ စဖြ ငကစတငခေသာလည ကအနဒယနငငက ပြ ညတငအေခြ ပြ ကပြနလပငနကနယပယရက Software တညေဆာြမလပငနြက တ ၍တ၍က ပါဝငေဆာြရြလာြြ ပါကသည။က အဆငနမတနဖ က ေပါငထညက နပါတစဥေပခြ ငနငက အစအစဥေရသာေပခြ ငကလပငနမျာမက အဆငမြ ငလပငနစဥက အစ-အဆ အြ ေပခြ ငနငက အစလြက Software မျာကထတလပခြ ငကလပငနမျာဆသကေပြ ာငေရေဆာငရြလာြြ ပါသည။ အမျသာေရအမြ ငအရကSoftware သညကအနဒယနငငက တငပြ ညထတြန၏ကအစန ကထြတနဖပမာဏက(၂ ရာခငနနနပါခန)သာကရခရာမကတငပြ ညထတြန၏က၁၂ ရာခငနနနပါ ပါဝငလာခပါသည။က Software သညက အနဒယနငငကြနစညနငကကေဆာငရြမပြနမျာ၏က ၈က ရာခငနန နပါက ပါဝငပါသည။က Software လပငနသညက နစစဥအဆငမြ ငအရညအချငမကအငဂျငနယာဘ ရကပညာတတကသနက(၆၀)မက(၇၀)အတြကအလပအြငမျာကဖနတေပပါသည။ကIT သညက ေနာြခရလပငနေဆာငရြမမျာ၊က တယလဖနေခါဆမဌာနမျာနငက ေဆြသမကမတတမမျာက စသညဝနေဆာငမမျာြက ရရေစပြ က ၂၀၀၈က ခနစက ခနမနချြမျာအရကအလပအြငတစသနေြျာြကဖနတေပနငခပါသည။ကဤအလပအြငမျာသညကြျမြျငကမက စမရညနမ၊ကလတလပေသာသေဘာကသဘာဝနငကလပရလပစဥေဆာငရြရသညကသေဘာကသဘာဝရေသာကလပငနမျာဖြ စြြ ပါသည။ကလပခနန မြ ငမာလာခြ ငေြြ ာငကအနဒယမကအခြ ာကလပခေစျေပါေသာေနရာေဒသမျာသကေပြ ာငေရသာမညဖြ စပါသည။

>>>

57

>>>

Software လပငနသညကစနဦတထငမအတြကပြ ညတငအေခြ ခတချခြ ငနင နငငေတာက

တငက အသပညာအေခြ ပြ လပငနမျာက ြျယပြ နမေတစာက ထေထာငခြ ငတြက ပပ အေထာြက

အြပြ ခပါသည။ကအနဒယနငငတငကSoftware လပငန၏ဖ ဖြ တ တြမသညက၁၉၉၀ကကပြ ညလနက

နစမျာ၌က ဦေနာြယစမအေခြ အေနရေနခခြ ငြက ြျမြျငပညာရငမျာအတြက အလပက

အြငက အခငအလမမျာရရေစမြက ဖနတခြ ငအာဖြ ငက ေပြ ာငပြ နေပြ ာငလသာေစရနက

အေထာြ အြပြ ခပါသည။

နငငအတြကဤလပငနြကဆေဆာငဖြ စေပါေစခသညကအဓြအရငအမြ စမာကဆယစက

နစမျာစာကလသာအရငအမြ စကဖ ဖြ တ တြေရအတြကရင နမြ ပနေပခြ ငအာဖြ ငကရရလာက

ေသာကေလြျငပြ ပဂဂလမျာကစဖလာခြ ငဖြ စပါသည။

ထေနာြက နငငေတာအစ ရသညက Software နညပညာဇနမျာတငကအေခြ ခအေဆာြက

အအမျာက တညေဆာြေပခြ င၊က မြ နနနမြ ငအချြအလြက ဆြသယချတဆြမမျာတငက

နစမြ ပေထာြပမေပခြ ငအာဖြ ငကSoftwareလပငန၏ကဖ ဖြ တ တြမြကပပ ေပခပါသည။က

လပငနအစအစဥမျာစာြက အစ ရမက ဆြလြေဆာငရြေပလျြရ ပြ က အပြ ညပြ ညဆငရာက

အလပခ ခြ ာလပြငမတငကမမ၏ေနရာခငမြ ေရအတြကနငငေတာမရငဆငေနရသညကစနေခါက

မတစရပြက တကပြ နရငဆငရနက အစ ရနငက Software လပငနတသညက အစအစဥမျာစာြက

ဆြလြေဆာငရြလျြရပါသည။ကယငအစအစဥမျာတငေလြျငပြ လပသာမျာ၏ကေပပက

နငမမျာပြ ာလာေစရနနငက အခြ ာေသာတမြ ငေရဆငရာက ေထာြြပပ မမျာက ပါဝငပါသည။က

Software လပငနမျာကြယပငအရညအချငရသမျာရရေရ၊က က မြ ငတငေရနငကထနသမ ထာက

ေရအတြက မဟာဗျဟာမျာြျငသ၍က ေပါေပါြလာေသာက စနေခါမမျာြက တ ပြ နခပါသည။က

အနဒယက Software လပငနစ၏က လပငနမဟာဗျဟာအတြက လသာအရငအမြ စက စမခနခမက

သညက ေသာချြရေထာငအမြ ငတစရပက ဖြ စလာလျြရေြြ ာငက အေထာြအထာမာက သသာက

ရငလငလပါသည။က ြမပဏမျာသညလည က ကပြ ငပထြလပငနမျာဖ ဖြ တ တြမဆသက

ေပြ ာငလခြ င၊ကအငအာြ ေသာလပငနမျာ၊ကလပငနစဥအစ-အဆ အြ ေပြခင၊ကြနပစစညက

အမျအစာမျာစာက ထတလပေရာငချခြ ငနငက တနဖသတမတခြ ငက မဟာဗျ ဟာမျာ ေပါတငက

အေလေပလပေဆာငခြ ငဖြ ငက တနဖြငဆြြက ေပြ ာငလမြ ငတငရနက ကြ ပမေဆာငရြက

လျြရပါသည။

လနခေသာ ဆယစနစေြျာအတငတငက အနဒယက Software လပငနစ၏က လပငန

စမေဆာငမက ခငမာအာေြာငလာခေသာလညက စပာဖဖြ စနငငမျာက အထသဖြ ငက တရတ၊က

ဖလစပငနငအခြ ာနငငမျာမယဥပြ ငမမျာြကအေြြ ာငပြ ၍မမြယတငအာရေြျနပမကမရက

ရခပါ။က အနဒယက Software လပငနမျာသညလပငနရငြျြမ၏က အပြ ညပြ ညဆငရာက

စသတမတချြမျာြက ေရာြရခြ ငပစတငက အသာစရေနစဥတငက အမတစဥသတမတေပခြ င၊က

အခနအေြာြ softwareနငက ITရရေရလပငနမျာစသညက အဆငနမတနဖ ေပါငထညခြ ငက

လပငနမျာတငကြာလတနငကြာလလတအတငကယဥပြ ငမမျာက စတငရြခတဖြ စေပါလာပါက

သည။က အနဒယက software လပငနသညက ၄င၏ကအာသာချြမျာြက စစညရနလအပပါသည။ကက

>>>

58

>>>

ယဥပြ ငနငစမရသမျာသညက တနဖြငဆြလပငနမျာဆသက လျငမြ နစာက ေပြ ာငလတမြ ငက

ရနကအသာစရမ၏အခငအေရမျာြကရယပါသည။ကsoftware ထတြနမျာ၏ကဦေဆာငအရင က

အမြ စအဖြ စကလပငနမျာြယတငကတညေဆာြြြ ပါသည။ကသေသာလညကထတြနေစျြြက

တငက ဝငေပါြအတာအဆမျာက မျာပြ ာလန ပြ က အသစဝငေရာြလာသမျာအတြက အခြက

အခမျာြကဖနတပါသည။ကဤအချြအရကေအာြေဖာပြ ပါကအစအမမျာသညကအြျဖြ စထန က

နငပါသည-

သေတသနနငဖ ဖြ ေရကနငကထတြနဖ ဖြ တ တြမြကအေလထာခြ င၊

ြမဘာအန က ေရာငဝယေရလမေြြ ာငမျာနငက ြနအမတတဆပမျာြက မဟာက

ဗျဟာေမြ ာြရရခြ င၊

လပငနပငဆငရာကပြ နလညဖ စညခြ ငနငကေပါင စညခြ င၊

အစ ရ၏တ မြ ငေရအစအမမျာြကဦစာေပေဆာငရြခြ င၊

အနဒယအစ ရသညက ၁၉၆၀က ကပြ ညလနနစက ေနာငပငမအစပြ ၍က ေလြျငပြ လစမ အာက

အရင အမြ စမျာ၏ကအဖတစခြကဖနတထေထာငခြ င၊ကComputer အသ ပြ ခြ ငနငကြနရြက

ချတဆြေဆာငရြခြ ငသေတသနလပငနမျာတတငကအဖအစညဆငရာအေခြ ခကအေဆာြက

အအမျာြက တညေထာငေပခြ ငအာဖြ ငက software လပငနစ၏က အဆငဆငေပြ ာငလက

တ တြမတငကအေရပါေသာကအခနြဏဍမကပါဝငေဆာငရြခပါသည။ကအစ ရသညကsoftware

နညပညာဇနမျာတငက အေခြ ခအေဆာြအအဆငရာက ပပ မမျာစာြက ေထာြပေပခြ ငအာက

ကဖြ ငလညက ပပ ြညေပခပါသည။က ထ ပြ ငက software ပြနလပငနရငမျာသညက software

ပြနမကအမြ တအတြကဝငေငခနကြငလတခငမျာြလညကလြခရရြြ ပါသည။ကသရာတငက

အခနဆေဆာငမမျာ၏ကအပစပမြက ပြ နလညစဥစာသသပရနကလအပပါသည။ကအနဒယနငငြက

သဘာဝအရကနငယဥအြျကေြျဇရရေသာက (စရတနညလသာအရငအမြ စမျာ)၊ကပြနမျာက

သညက နစစဥက ၅၀က ရာခငနန ထြက ေြျာလန၍က တ တြြ ထာလျြရေသာ၊က အမြ တရရမက

အတငအတာသညကရေင၏က ၂၂ကရာခငနနက ရရလျြရေသာက softwareက လပငနတငကဤအခနက

အခငအေရမျာသညကအြျဖြ စထန ေသာကအေခြ ခနငကဆြစပမမရေြြ ာငေတရရပါသည။

စဥစာရနေမခနမျာ

မမ၏နငငတငက software လပငနစတညေဆာြခြ ငအတြက အနဒယပစသညက မညသ

ဆြစပပါသနည။က အနဒယဖြ စစဥဖြ စရပ၏က မညသညေအာငမြ ငေရအငအာစသညက မမ၏

ြယပငပစကအတြကြယစာပြ နငပါသနည။ကမညသညအငအာစမျာသညကြယစာမပြ ပါ

သနည။က ေအာငမြ ငမအငအာစမျာြကလပေဆာငရာတငက မညသညစနေခါမမျာြက ရငဆင

ေဖြ ရငရနကလအပပါသနည။

59

Digital ပါ၀ငေသာအေြြ ာငအရာမျာဆငရာကြနထတလပငန

Digital ပါ၀ငေသာအေြြ ာငအရာမျာဆငရာက ြနထတလပငနသညက စပာေရလပေဆာငချြက

၏က ေခတသစတစခပငကဖြ စပါသည။က ၎ငနညပညာသညက သမာရြျနညပညာ၊က media နငေဖျာေဖြ မ၊က

software နငကMediaစ၊ကelectronic hardware နငကဆြသယေရလပငနမျာ၏ကစဆလာြခငအာဖြ ငက

ေပါေပါြလာခပါသည။က Digital ပါ၀ငေသာအေြြ ာငအရာမျာဆငရာက ြနထတလပငနတငက တထင

ဖနတမ၊က ဒဇငပစ၊က စမခနခမနငက digital ထတြနမျာနငက ဝနေဆာငမမျာ၊က ဖြ နဖြ မနငက ေြျာေထာြ

ေနာြခပြ ထာေသာကနညပညာမျာ ပါဝငပါသည။ကသခြ ာြဏဍမျာတငကရပသဆငရာကအထဖနတချြမျာနငက

လပရာမပရပမျာ (ရပသဆငရာသဘာဝြျမနငက သ ဘြမြ ငထတြနမျာက အပါအဝင)၊က အပြ နအလန

ဆြသယမရေသာကmedia စက(ဥပမာ-website၊ CD-ROMမျာ)၊ကcomputerနငကonline ြစာနညမျာ၊က

ပညာေရဆငရာ media ေပါငစက(electronic သငယမ) နငကdigital ရပရငကနငကရပမြ ငသြြ ာထတလပမ၊က

ရပရငနငရပမြ ငသြြ ာ ထတလပမတပါဝငပါသည။

Digital ပါ၀ငေသာအေြြ ာငအရာမျာဆငရာကြနထတလပငနသညကရငသနတ တြလျြရပါ

သည။က၂၀၀၁ကခနစတငကcomputer ြစာနညမျာ၏ကဝငေငသညကရပရငလပငနလြမတ ေရာငရေငက

ထြကသာလနခပါသည။က၎ငအပြ ငကြမဘာဝငေငမျာတငကcomputerကြစာနညမျာ၏ဝငေငသညကအသသင

ေတဂတလပငနစ၏ဝငေငနငက နစပပါသည။က ICT အြ ေပလပငနဖြ စသညကPricewaterhouseCoopers

(PWC)သည ၂၀၁၀ကခနစကတငကြမဘာတစဝမ၌ကGame ေစျြြအာကအေမရြနေဒါလာက၄၆.၅ကbillion

အထက ြ ထာလာမညဟက ခနမနထာပါသည။က PWC စမြနမျာသညက အာရပစဖတေဒသ၌က Game

မျာအေပါက စစေပါင ေငေြြ သစမအရက ၎င၏က ဦေဆာငမအဆငအတနြက ထနသမ ထာမညဖြ စပြ က

၂၀၀၅က ခနစတငက အေမရြနေဒါလာက ၉.၈က billion ေစျြြရရရာမက ၂၀၁၀က ခနစတငက ၁၇.၄က billionသက

တ ပာလာကမညဟကခနမနထာပါသည။ကယငတငကBroadband ရယအသ ပြ နငမ၊ computer ပညာရပက

တ တြထန ြာလာမ၊က ပြ ညတငြစာနညဖ ဖြ မနငကသ စမြကတ မြ ငရနကအစ ရ၏ေငေြြ သစမတ က

ပါဝငပါသည။

နညပညာတတြမနယပယအေနဖြ ငက အာရြမပဏမျာသညက ၎ငတ၏က digitalက mobileနညက

ပညာကအေပါတငအေလထာခြြ ပါသည။ ယငတင mobileကသတငမျာ၊mobile သယယပေဆာငေရ

သတငကအချြအလြ၊ကmobile ေငေရေြြ ေရဆငရာကသတငအချြ အလြဝနေဆာငမလပငနမျာ၊က

mobile ြစာနညမျာ၊ကmobile ဂတ၊ကကမြ ညသအနမအမြ ငမျာနငက internet မကအချြအလြြယခြ င၊က

အရယေရာြကပြ သမျာအတြ mobile ေဖျာေဖြ ေရနင mobileကလမေနစာအပမျာကပါဝငပါသည။

ြရယာသမမတနငငနငကအငယာလနနငငတသညကdigital နညပညာလပငနစကဖဖြ တတြပြ

ကဖြ စေသာ နငငမျာတငကပါဝငလျြရေနပြ ကဖြ စပါသည။

60

အမျသာေရဆငရာကICT ြနထတလပငနကမဟာဗျဟာကဖြ စစဥဖြ စရပေလလာဆနစစမက(၃)

ြရ ယာသမမတနငငက- တစပငလေပြပစစညမကMulti Media သ

သမငအရြြ ညမညဆလေငက ြရ ယာနငင၏က တစပငလေပြပစစညထတလပမက

လပငနစ၏က အြ မာဆအငအာသညက ပြနအတြက တ တြေပြ ာငလလျြရေသာက

DRAM ထတလပနငစမဖြ စပါသည။က၁၉၈၃က ခနစတငကစတငတညေထာငခြြ ရာမကchaebol

ဟေခါေသာက ြရ ယာြမပဏြ မျာဖြ စြြ သညက samsung ၊က hyundai နငက LG တသညက

၁၉၉၅က ခနစတငက ြမဘာက DRAM ေစျြြခတမအရက ပထမ၊က စတတထနငက သတတမအဆငေနရာက

ရရခြြ ပါသည။က ေစျြြဦေဆာငက samsung ြမပဏသညက ၎ငရရေသာက အမြ တေင၏က

၉၀ရာခငနန ြကDRAMs မက ရရခြ ငဖြ စပါသည။ကမခမအနတရာယြ ေသာကအေခြ အေနတစရပက

ကဖြ စ၍က ၁၉၉၆က ခနစက DRAM ေစျြြြျဆငလာေသာအခါက Samsungက ၏အမြ တေငသညက

၉၃.၄ရာခငနန က ြျဆငသာခပါသည။က ၁၉၉၅က ခနစတငက hyundai နင LG တသညလညက

၎ငတ၏အမြ တေငက၉၀ကရာခငနနန ပါကပြ လြျဆငမြကြ ေတခြြ ပါသည။

မတဉာဏပစစည(Memory Chip) ထတလပမတငက “chaebol” မျာ၏ကေအာငမြ ငမက

သညက မနြနေသာအချနတငက လပငနစအတငသက ဝငေရာြခြြ ၍က ရညမနေသာက

(သမဟတ) ဆ ဖြ တထာေသာက ေအာငမြ ငမအေခြ အေနထြကသာလနခေြြ ာငက ေတမြ ငခြြ က

ပါသညက(၁၉၈၆ကခနစကအေမရြန-ဂျပနကတစပငလေပြပစစညကသေဘာတညချြကသြဝငခက

ပါသည)။ကအေြြ ာငပြ က ရငလငချြမာကchaebolနငက ြရ ယာအစရတအြြ ာကဆြစပမက

နငက တစပငလေပြပစစညမျာက ဆနသစတထငမလမေြြ ာင၏က ထခြ ာေသာက သေဘာက

သဘာဝတက ဖြ စပါသည။ကြမပဏမျာသညကအခြ ာလပငနမရရေသာကအမြ တေငမျာြကDRAMs

ေစျြြတငသကဝငေရာြရနအတြကေထာြပသစြြ ပါသညက(ဥပမာအာဖြ ငကSamsungက

ြမပဏသညက ဆြသယေရြရယာမျာေရာငချရသည၀ငေငမက ပြ နလညသစပါသည)။က

ထအပြ ငက အစ ရမလညက အရင အနြက ေထာြပေပပါသည။က က ယငြက အပြ နအလနက

ေထာြပခြ ငက သေဘာတရာအဖြ စက ရမြ ငနငပါသည။က ေစျသြသာေသာအရင အနအတြက

လလယမပြ ရာတငက chaebol မျာသညက အဆငမြ ငပြနတငပသမျာက ဖြ စလာရနက ြတေပက

ခြြ ပါသည။ကြရ ယာနငင၏ကေအာငမြ ငမအဆငမျာတငကနငင၏ကစပာေရအလာအလာြက

ရငလငတြျစာက သတမတပြ ဋဌာနထာပါသည။က ယငအလာအလာအတြက အသ ပြ သညက

နညလမြက တထငဆနသစမပြ ရာတငက DRAMs သညက အသချနညပညာတစရပအဖြ စက

ြရ ယာ၏က အာသာချြမျာ၌က ပါဝငလျြရပါသည။က အဓြယဥပြ ငဘြနငငမျာမာက

အေမရြနနငက ဂျပနတဖြ စြြ ပြ က အမလြေရက လမေြြ ာငြတြျစာက သတမတထာပါက

သည။ chaebol စမအပချပမဟေခါတငေသာက ပစအတြက နစနငငစလသညက စနမနာပြ က

အဖြ စရေနပါသည။chaebolပစသညကအေသစာနငကအလတစာကစပာေရလပငနြဏဍမျာက

ဖ ဖြ တတြမြကအထအခြခပြ ကအဓြြမပဏကြ မျာြကဦစာေပေသာပစဖြ စပါသည။

>>>

61

>>>

Samsung ၊ကHyundai၊ကLG နငကDaewoo အစရသညကထပတနကchaebolကြမပဏြ က(၄)ခသညက၎ငတ၏ကအနာဂတကelectronic မဟာဗျဟာ၏ကအဓြဦတညချြအဖြ စကmedia စလပငနြက ဦစာေပခြြ ပါသည။က သရာတငက media တထငဆနသစမလမေြြ ာငမာကchaebolက ြမပဏမျာအြြ ာက အလနြပြ ာြြ ပြ က ြျမြျငမလညက ခြ ာနာြြ ပါသည။ကအနစတထတလပခြ ငေပါက အေခြ ပြ ေသာကmedia လပငနသညက digital စဆမလပငနစဥမကေပါထြလာေသာက မေသချာမေရရာမမျာသညက အသငလြခဏာေဆာငပြ က ဆြသယေရ၊ကတြချြမ၊က ေဖျာေဖြ မနငက ပနပထတေဝမက အစရသညက ြဏဍတစခချငစမက တနဖြငဆြကသငအာစမျာြက အသ ချရပါသည။က ြနရြချတဆြထာေသာက media လပငနမျာြကေအာြေဖာပြ ပါအတငကအဓြအစတအပငမျာကခခြ ာေဖာပြ နငပါသည-

တညရဆပစမျာြက digital စနစေပြ ာငခြ ငအပါအဝငက ပါဝငသညအရာက ဖနတကကခြ ငနငကအစအစဥအလြကေဆာငရြခြ င၊

သယယပေဆာငခြ ငဆသညမာက က ြနရြတညေဆာြခြ ငနင အေခြ ခအကေဆာြကအအကေပြ ာငလခြ င၊

ရယသစမဆသညမာကဝြစာေဖာခြ င၊က ဝြစာပြ လပခြ င၊ကလစဥေြြ ေပသင၍ကသစသမျာအာစမခနခ ခြ င၊ကလစာေငစာရငေရဆခြ င၊

အသ ပြ သကြြ ာခဆြသယေပခြ ငနငကအသ ပြ ခြ င၊

ကဖြ နဖြ မအေခြ ခမျာ၊က ယငတငက Set - top box ၊က digital ရပမြ ငသြြ ာက ၊ကတစဦချငသကComputer ၊ကNetwork Computer တပါဝငပါသည။

ြနရြကmediaမျာသညကhardware နငကsoftware အစတအပငမျာ၏ကထေရာြေသာကေပါငစညမြက လအပပါသည။က ယငေပါင စည မတငက programme ဆငရာပစစညနငကလပငနလပေဆာငေသာက software မျာသာမြက ခြ ာနာေသာက computer အစအစဥတြကေပါငြဆြသယက ေပေသာစနစနငကအချြအလြဆငရာကအစတအပငမျာလညက ပါဝငပါကသည။က ထတြနပစစညသစမျာက ထြေပါလာခြ ငေြြ ာငက မတဉာဏပစစညမျာ၏က ဝယလအာကေလျာနညသာခြ ငမရေသာလညကတနဖ ထာမမာမကmedia အချြပြ လပေဆာငေသာက chip မျာြသေသာက လပငနသတြျေသာက ေပါငစပလေပြပစစညမျာဆသေပြ ာငက ေရလျြရပါကသည။က တထငဆန သစမသညက ထတလပမစမပြာအရထြက ဒဇငအရက ေဆာငရြပါသည။ကDRAM ထတလပမအတြက ြျမြျငမြက နညပညာမျာေဖာထတခြ ငဆသက လညေပြ ာငကအသ ပြ နငပါသည။က ပါလာေသာက ရပရငက transistor ထတလငမအတြက ေမောမနထာေသာကဝယလအာက ဖဖြ တ တြမက ရရေရတငကြရ ယာလပငနမျာသညကအေရပါေြြ ာငကေတမြ ငကနငပါသည။က ထပြ ငက ရပမြ ငသြြ ာ ၊ကVCR နငကCD အစရသညက စေနထာရသညကလေပစစပစစညကမျာတငက ြရ ယာစြမလပငနမျာ၏က အာသာချြမာက အစလြေသတတာပမျာ၊က ြနရြကcomputerမျာနငကအခြ ာဆြစပပစစညမျာကထတလပခြ ငသကအလယတြကအေြာငအထညကေဖာေဆာငရြနငခြ ငဖြ စေပမည။ software နငကြနရြဆငရာနညကပညာမျာ၏ကအာနညကချြမာြရ ယာနငငြထာရေသာ တနဖ ြငဆြမနြနေအာငလပေဆာငခြ င၊ ကဖြ နဖြ မ အေခြ ခ အစတအပငြကဆြလြေဆာငရြခြ င၊

>>>

62

စဥစာရနေမခနမျာ

ြရ ယာ၏က ဖြ စစဥဖြ စရပြက အေခြ ခ၍က တစပငလေပြြနထတလပငနနငmedia

ြနထတလပငနတတငက ေအာငမြ ငမရရေရအတြက အေခြ အေနမျာသညက မညြသ က ြပြ ာက

ကခြ ာနာြြ ပါသနည။ကခြ ာနာချြမျာမာကမညသညတ ဖြ စသနည။

>>> ရညမန ချြမျာြက ဟနတာသညသေဘာေဆာငေနခြ ငဖြ စပါသည။က ေဒသတငရက

စရတနညစြမလပငနမျာက အထသဖြ ငက တရတနငငမက လပငနမျာနငက ယဥပြ ငမအတြက

အငအာနညမြကဖြ စေစပါသည။

နဂချပအာဖြ ငကတစပငလေပြပစစညမျာြကအမျာအပြ ာထတလပမတငကေအာငမြ ငက

ေသာဦေဆာငမက တန အာသညက ြရ ယာလပငနမျာ၏စမ အာအတြက အေရပါပြ က

အေထာြအြပြ အစ ရပတဝနြျငတစရပအတငတငက နငင၏အနာဂတနညပညာက အလာက

အလာအတြက ေအာငမြ ငမမျာရရလာေစခပါသည။က ၁၉၈၀က ကပြ ညေြျာနစမျာမက စတငခေသာက

စပာေရစနပငချနြာလအတငတငကအြျအမြ တမျာကရရခခြ ငသညကchaebol ြမပဏြ က

မျာအာက ြမဘာလပငနြ မျာအဖြ စသက နြနြရငရငက တညေထာငဖြ စေပါလာေစရနက

အေထာြအြပြ ခပါသည။က DRAM ေစျြြတငက ပြ လမမဖြ စေပါမက ထတြနသစမျာက

နယပယတငက ယဥပြ ငရနက မဟာဗျဟာမျာက ြျငသေဆာငရြရနက လအပချြရေြြ ာငက

ကြ တငခနမနနငခပါသည။က Digital နညပညာဆဆညမလာမဖြ စစဥတငက အမလြရသညက

လပငနစ၏သေဘာသဘာဝအရက ေပြ ာငေရ ေဆာငရြမလအပေြြ ာငသရက သေဘာေပါြက

လာခပါသည။က လပငနမျာ၏က လြရအငအာမျာသညက Hardware နငက Digital နညပညာက

ကဖြ နဖြ မအေခြ ခမျာအတြကအစတအပငမျာတငက အဓြတညရေနပြ က ယငအေခြ အေနသညက

အနာဂတြာလတငကအေရပါေသာဝငေင၏ကအရင အမြ စဖြ စေြြ ာငကသြေသထနငေပမည။က

၎ငအပြ ငက လပငနမျာသညက Software နငက ဒဇငတတငက ယဥပြ ငမစတငရနလအပေြြ ာငက

အသကအမတပြ ြြ ပါသည။

သရာတငကဤေနရာ၌ကြရ ယာြနထတလပငန၏ကအဆငမြ ငလပငနမျာတငကစစညက

ေနေသာကဖစည မအသငသဏဌာနကတထငဆန သစေသာကအေသစာလပငနမျာနညပါေနခြ ငက

တသညကအာနညချြတစရပဖြ စပြ ကအေမရြနနငငရကြရ ယာလပငနမျာ၏ကအရယအစာက

တ ပာလာေစပါသည။က ယငလပငနမျာက မညြသ က ေအာငမြ ငမညဆသညမာက အမလြေရက

ကဖြ စစဥမက ရရလာေသာက အေတအြ မျာအေပါက အေခြ ခပြ က တထငဆန သစမလပငနြနရြက

ြကစမခနခ ခြ ငအာဖြ ငသာကဖြ စနငပါသည။

>>>

63

အမျသာေရဆငရာကICT ြနထတလပငနကမဟာဗျဟာကဖြ စစဥဖြ စရပေလလာဆနစစမ(၄)

Ireland နငငတငကdigital ပါ၀ငေသာကအေြြ ာငအရာမျာဆငရာြနထတလပငနကအတြက

မဟာဗျဟာ

Irelandနငငအေနဖြ ငက digital နညပညာလပငနစတငက တ တြမမြ ငမာေသာက

လပငနြဏဍမျာစာက တညရေနေြြ ာငက စစစေတရရပါသည။က ဤအခငအလမမျာက စမြ က

ေအာငမြ ငမသညက အေရပါေသာအငအာစမျာေပါတငက တညမေနပါသည။က ယငအငအာစက

မျာမာ-

ဖ ဖြ မလပငနဌာနမျာနငက အစ ရတမက ဦတညရညမနေဆာငရြေသာက ဖဖြ က

တ တြမ

အစ ရအေထာြအပေပေသာကလပငနစမြန မျာနငကအစအစဥမျာဖြ ငကြျမြျငက

မအရညအေသမျာနငကေစျြြတဖ ဖြ တ တြမအတြကပပ ေထာြြေပခြ င

ေရသဆြလြေဆာငရြရနကြျမြျငမအရညအေသမျာကလအပချြရေနေသာက

ဧရယာနယပယမျာတငက ပညာေရနငေလြျငေရအေထာြအြမျာက တညေထာငက

ေပမ

Ireland နငင၏ကဆြသယေရအေခြ ခအေဆာြအအ၊ကသေတသနနငက ဖ ဖြ ေရြက

အဆြမပြ တကဖ ဖြ တ တြေစမ

Digital နညပညာလပငနမျာအတြက ဘဏဍာေရနငရနပေငအေထာြအပမျာက

ရရမက

Digital နညပညာက စပာေရလပငနက အြ ပတဝန ြျငက အေခြ အေနတစရပက

အတြကအဆြမပြ တေထာြပမ

သသနအြ ပြ ချြမျာ

ဘဏဍာေရနငရနပေင

အြယ၍ကDigital လပငနမျာအာကအထြျမြျငသမျာ၏ကအသပညာနငကအေတက

အြ မျာရေသာက ထငရာသညက အပြ ညပြ ညဆငရာက ြြ ယဝေသာက ြမပဏြ မျာ၏က

ပပ ခြ ငသညက Irelandအာကဆေဆာငနငမက ရ/မရကဆနစစပါ။က (Enterprise Ireland၊က

IDA Ireland)

၂၀၀၂က ခနစတငက ဇဝနညပညာြဏဍအတြက ထေထာငခေသာက ရနပေငအဖ နငက

အလာတက digital နညပညာလပငနစအတြက အထစနစာရေသာက အရင အနက

ရနပေငအဖတစရပြကထေထာငပါ။က(Enterprise Ireland ၊ကIDA Ireland ၊ကDETE)

>>>

64

>>> သေတသနနငဖ ဖြ မ

Digital ပါ၀ငေသာအေြြ ာငအရာဆငရာဖနတမနငက ဒဇငေရဆမတငက သေတသနကနငက ဖ ဖြ ေရြျမြျငသမျာက ေမထတရနက ဝဇဇာပညာရပနငက တထငဖနတမကေြာလပမျာြက အေထာြအြပြ သညက စမြန တစရပက အစပျေဆာငရြပါ။က(Enterprise Ireland၊က IDA Ireland၊ကDETE ၊ကသပပပညာ၊ကနညပညာနငတထငဆန သစကမအတြကIrish Council)

ဖ ဖြ မစမြန မျာြကပပေပရနကသေတသန၊ကနညပညာနငကတထငဆန သစမရနပေငကရရေရအတြကစသတမတချြြကပြ နလညသ သပပါ။

ဥပေဒနငစညမျဥဆငရာပတဝနြျင

Digital ပါ၀ငေသာအေြြ ာငအရာဆငရာကအေသစာစပာေရလပငနမျာက မတပတငကကခြ ငြက အာေပမညေစျြြနငပညာေပအစအစဥမျာက ဖ ဖြ တတြေစရနက ေဆာငကရြရမည။က(Enterprise Ireland)

လေဝြသတငအချြအလြခ ယမနငက သြဆငသညဥပေဒတစရပြက ချမတြျငကသခြ ငကဖြ ငက digital နညပညာဆငရာက IP ြက အြာအြယေပမညက ဥပေဒဆငရာကလပထလပနညမျာကတမြ ငေဆာငရြရမည။က(တရာစရငေရဌာန)

ဘဏဍာေရဆငရာပတဝနြျင

အခြ ာဥေရာပနငငမျာနငက ြြညေစရနက Ireland ၏က ထပတခနေြာြခမနနြကေလောချရပါမည။က(ဘဏဍာေရဌာန၊ကရေငေြာမရငအဖ )

အေခြ ခအေဆာြအအ

ထေရာြေသာက အပြ ညပြ ညဆငရာလလယမတစရပြက ထေထာငရာတငက အဓြကပေပါငပါဝငမညသမျာက အေရေပါလအပေနပါသည။က (ဆြသယေရြဏဍလပကေဆာငသမျာ၊ကလတလပေသာဝနေဆာငမေထာြပသမျာ၊ IDA Ireland)

ပညာေရနငြျမြျငမမျာ

ဖဖြ တတြမအတြက ဦတညရညမနေသာကအဓြြျသညနယပယမျာတငကြျမြျငကမအရညအေသမျာအတြေပနငမနငက ေတာငဆမတ ြက အေသစတစစစက စစေဆကကဖြ ညဆညေဆာငရြခြ ငက (အနာဂတြျမြျငမအရညအေသမျာလအပချြမျာနငကစပလျဥ၍ကြျမြျငမပညာရငအဖ )

အပြ ညပြ ညဆငရာက Digital ပါ၀ငေသာအေြြ ာငအရာဆငရာက ေြာလပမျာနငကအပြ ညပြ ညဆငရာ ယဥပြ ငမဝန ြျငက အစအစဥမျာတင ဦေဆာငေနေသာကေြျာငသာမျာက ေလလာသငယနငရနက ပညာသငဆေငမျာေထာြပခြ ငြက တမြ ငက

ေဆာငရြခြ ငက(တတယအဆငြဏဍ၊ကIDA Ireland ၊ကEnterprise Ireland) >>>

65

>>>

စပာေရလပငနဖဖြ တတြမ စပာေရလပငန၊က ြနသယေရနငက အလပအြငရရေရဌာနသညက Foras ၏ကအေထာြအပြရယ၍က သတမတထာေသာက အပစတစခသ က သတမတထာေသာကြနပစစညတစခအာက ေရာငချနငရနက အခငအလမတစခက ဖြ စေစေရအတြကကလပငနြဏဍဆငရာက မဟာဗျဟာမျာဖဖြ တ တြမြက လမေနေပရနနငကပေပါငေဆာငရြရနကြနထတလပငနဆငရာကဖ ဖြ တ တြမကအဖအစညမျာနငကသြဆငရာအစ ရဌာနမျာပါဝငေသာက Digital ပါ၀ငေသာအေြြ ာငအရာဆငရာကဦေဆာငအဖတစခြကထေထာငရပါမည။

Digital နညပညာဆငရာက ြျမြျငမဗဟဌာနမျာနငက ထေရာြေသာချတဆြမမျာကတညေထာငရနကမဟာဗျဟာမျာြလညကချမတအေြာငအထညေဖာရပါမည။

Ireland နငနငငတြာတရစပာေရလပငနြ မျာြဏဍအတြကdigital Media / ပါ၀ငေသာအေြြ ာငအရာတ၏က ေစျြြအတြစမေဆာငနငရညမျာနငက အြျကေြျဇမျာြက ပြ ရပအဖြ စရေစရနက Digital ဗဟဌာနြက တညေဆာြသငပါသည။က(Digital Media တညေဆာြမ၊ကEnterprise Ireland ၊ကIDA Ireland)

ကပြ ညသေရရာြဏဍစမြန မျာ

Ireland တငကသရပပြ စမြန မျာအဖြ စကေဆာငရြရနနငကDigital ပါဝငမ၏ကအြျကတရာမျာအေပါက စတဝငစာမက မြ ငတငရနက Digital စာြြ ညတြစမြန မျာကေဆာငရြခြ ငအာဖြ ငက ပြ ညသေရရာြဏဍသညကDigital နညပညာနငကဝနေဆာငမကေစျြြဖနတရာတငက ဦေဆာငမအခနြဏဍမက ပါဝငသငပါသည။က (အနပညာ၊ကအာြစာနငကခရသာြဏဍဌာန)

ရပသထတလငခြ င၊ကmedia နငက ပနပထတေဝေရလပငနမျာတငကလြရပါဝငေနေသာကြမပဏမျာက အထသဖြ ငက အစ ရပငြမပဏမျာြက digitalက ဖနတခြ င၊က စမခနခ ခြ င၊ကကဖြ နဖြ ခြ ငလပငနမျာသေရလျာလာေစရနတန အာေပပါ။ (ဆြသယေရဌာန)

စဥစာရနေမခနမျာ Ireland Digital ပါ၀ငေသာအေြြ ာငအရာဆငရာြနထတလပငန၏က ေအာငမြ ငမအတြက

အဓြအငအာစမျာအာက မမနငင၏က Digital ပါ၀ငေသာအေြြ ာငအရာက ဆငရာက ြနထတက

လပငန၏ကေအာငမြ ငမအတြကထပတအသပြ ပါမညလာ။ကအဘယေြြ ာငကအသ ပြ မညနည။က

အဘယေြြ ာငအသ မပြ မညနည။က ၎ငအငအာစမျာအနြက မညသညတသညက မမနငငတငက

အထအေရပါသနည။

ေဆာငရြရမညအရာ ICT လပငနြဏဍမျာြကဦစာေပေဆာငရြပါ။ မမနငင၏ကအစ ရတညေဆာြသငသညက ICTကလပငနြဏဍက (၃) ခြက ဦစာေပသတမတေဖာကကပြ ပါ။(ထတလပခြ င၊ပြ ငပထြခာအလပလပခြ ငနငပါဝငသညလပငနစစသညတကဖြ စပါကသည။) မမေဖာပြ ေသာစာရငြကညနငပါ။

နငငတစနငငတညမက တြေရာြေသာကသငတနသာမျာသညကဤေလြျငခနြက အဖတစခကအေနဖြ ငကလပေဆာငနငပါသည။

66

၂.၃ Electronic အပချပမပစ

Electronic အပချပမပစြက လေဘာငအဖအစညတစရပ၏က မရမဖြ စက ဦေဆာငလပငနကေဆာငရြချြတငက ICTက အသ ပြ မဟက အဓပပါယဖငဆပါသည။က ယငတငက ညနငခြ င၊က ဖျနေဖြ ခြ င၊ ြနရြချတဆြခြ ငနငက စညမျဥသတမတခြ ငတပါဝငပါသည။က ပ၍တြျေသာက အဓပပါယဖငဆချြကမာက electronic အပချပမပစဆသညမာက နယေမြ ေဒသအဆင/ နငငေတာအဆင/ ေဒသအဆငနငကြမဘာအဆငတတငကစမအပချပမနယပယက(ကပြ ညသဝနေဆာငလပငနမျာေဆာငရြလပြငမ၊ကအေခြ ခမကကပြ ဋဌာနချြ၊က လခြ မ၊က အစ ရအရာရမျာဆငရာ စမရညတတြမနငက မဝါဒေရဆချမတမတပါဝင ပါသည) နငကနငငေရနယပယက (လအဖအစည၏ကဆ ဖြ တချြမျာချမတမ၊ကတနဖထာမတနငကဆြစပကေသာလပငန ေဆာငရြချြမျာကအစအေဝ) တတငကICTကအသ ပြ မဖြ စပါသည။

အပချပမနယပယတငကICT အသ ပြ ရာတငအစဥသဖြ ငကပြ ညသေရရာမဝါဒေရဆချမတခြ ငနငကတလျြရေသာက အဖအစညဆငရာက အပြ နအလနက ေဆာငရြချြမျာသာမြက လအဖအစည၏ကစ မအပချပကမဆငရာကဆြစပမမျာတငပါကအေလေပအသ ပြ ပါသည။ကElectronic အပချပမပစသညကကပြ ညသဝနေဆာငလပငနမျာြက ဖြ ညဆညေဆာငရြရနက ICTြကအသပြ ခြ ငဟေသာကြျဥေမြ ာငေသာကအမြ ငြက အေဝသဖယရာပြ က ဆ ဖြ တချြချမတရာတငက နငငသာမျာပါဝငရနက ICT ြက အသ ပြ ခြ ငကဟေသာကြျယပြ နေသာအမြ ငဆသကေပြ ာငလအေလေပေဆာငရြရနဖြ စပါသည။

သရာတငက ပြ ညသြဏဍလပငနအဖအစညမျာက တတြရနက ICTs ြက အသပြ မက (သမဟတ) electronic အစ ရြြြ ညရရနသညက အေရြ ပါေသသည။က ICTD မဝါဒေရဆချမတသမျာသညကelectronic အစ ရတငက စတပါဝငစာြြ ရပါမည။က အဘယေြြ ာငဆေသာက အစ ရ၏က ICTက အသ စရတကမျာသညနယေမြ ေဒသအတငရICTလပငနစ၏ဖ ဖြ တတြမအလစြဨဇာလမ မ နငေသာေြြ ာင၊က၎ငအပြ ငကelectronic အစ ရသညကေြာငမနေသာအပချပေရြကရရေစနင ေသာေြြ ာငကဖြ စပါသည။

နငငအမျာစတငကအစ ရသညကICTကြနစညနငကေဆာငရြမမျာ၏ကတစဦတညေသာကအြ ဆကဝယယအသပြ သက ဖြ စပါသည။က ဖ ဖြ ပြ နငငမျာတငက အစ ရမျာသညက စစေပါင ပြ ညတငထတြန၏က၁ရာခငနန မက ၁.၅ရာခငနနြက ပြ ညသြဏဍက ITက စနစမျာအတြက သစပါသည။က ြမဘာသေတသနနငကအြ ေပလပငန၏ေလလာချြအရက အေနာြဥေရာပအစ ရအတြက စစေပါင က ITက အသ စရတသညက၂၀၀၆က ခနစတငက ေဒါလာက၄၃ကbillion မက ၂၀၁၁က ခနစတငက ေဒါလာက၅၆ကbillion သကတ တြလာေပမည။ ITက ဝနေဆာငမမျာအတြက အသ စရတသညက အစ ရ၏က ITက အသစရတမျာတငက အြ ဆခတမဖြ စပြ ကPackaged Softwareကသညကပျမမေတတြမနနက၇ကရာခငနနေြျာဖြ ငကအမြ နဆတတြလာပါသည။က၂၀၀၇ကခနစမက၂၀၁၁ကခနစအတငကအာရကနငကပစဖတေဒသတငကအစ ရမျာသညကနစစဥတတြမနန က၇.၉ကရာခငနနကဖြ ငက IT ဝနေဆာငမမျာနငကထတြနမျာအေပါကအသ စရတြကတဖြ ညဖြ ည ဆြလြ တချကလျြရပါသည။က အသစရတအမျာစသညက Hardwareက ေပါတငက သစ ခြ ငဖြ စပြ က စစေပါင အသစရတကတငကHardware ခတမသညက ၂၀၀၇ ခနစတငက ၅၇.၅ ရာခငနနက မက ၂၀၁၁ ခနစတငက ၅၄ ရာခငနန သ ကတဖြ ညဖြ ညက ြျဆငလာေပမည။က အခြ ာတစဘြတငက software အပါအဝငက ဝနေဆာငမမျာအတြကအသ စရတသညကေဖာပြ ပါြာလအတငကတဖြ ညဖြ ညတ တြလာသညဟကေမောမနပါသည။

67

အခမနငကလတလပစာပြ ပြ ငကသစနငေသာကSoftware ရငကမြ စ

အစပငတငက အစ ရမျာြက အခမနင လတလပစာပြ ပြ ငသစနငေသာ Software ရင ကမြ စ (FOSS) သက က ဆေဆာငေနပါသည။က အဘယေြြ ာငဆေသာက ၄ငြအသ ပြ ခြ ငအာကဖြ ငက Software ရယမစရတြက ေလောချက နငေသာေြြ ာငက ဖြ စပါသည။က သေသာ FOSS သညက အခမ [ ေငမေချရေသာက(သမဟတ) အာမခေြြ အခမ ကဖြ စေသာ] Software သာမြက အရင အမြ စမျာြဖငထာပြ က ချထင သ စနငေသာ၊က လတလပစာက ဖြ နဖြ နငေသာ Software ကဖြ စပါသည။က ေထာြခအာေပသမျာြက၎ငသညပ၍ကကမြ နဆနထေရာြေသာက ပြ နလညသသပမနငကစမသပစစေဆမြကဖနတပြ ကပ၍တညငြ မြာကအဆငေပြ ေသာ Software တစခဖြ စေြြ ာငကထတေဖာေပြ ာြြ ာြြ ပါသည။ကကFOSS အေြြ ာင သတငကအချြအလြကပမရယလပါြကအာရနငကAPCICT ၏ကဘာသာရပ-၄ကအစ ရအဆင မြ ငအရာရမျာအတြကမရမဖြ စလအပေသာကICTပညာရပြကရညေနပါသည။

ဖ ဖြ ဆနငငမျာအတြက FOSS ြက သေဘာတလြခခြ ငဖြ ငက မဟာဗျဟာက စပာေရ၊က လမေရကအြျေြျဇမျာကရရပါသည။ မဟာဗျဟာအြျေြျဇမျာ

နယေမြ ေဒသဆငရာစမအာ/ လပငနတညေဆာြခြ င

သငြနမျာေလောချနင ခြ င/ နငငခြ ာေငထန သမ ခြ င

အမျသာေရဆငရာကလခြ မြကမြ ငတငခြ င

မပငခငချေဖာြမမျာကေလောြျေစခြ င

ေဒသအလြဖြ စထန မမျာြကရရခြ င စပာေရအြျေြျဇမျာ

ယဥပြ ငမမျာတ ပာလာေစခြ င

ပငဆငမ၏ကစစေပါင ြနြျစရတကေလောချနငခြ င

လခြ မတတြေြာငမနလာေစခြ င

အေခြ ခလတနစာမျာအထကလတလပစာကစမ ေဆာငနငခြ င

လမေရအြျေြျဇမျာ

သတငအချြအလြရရမကအခငအလမကတပာလာေစခြ င

အေရေတာငအာရေဒသတငကြေမဘာဒယာ၊ကအငဒနရာ၊ကမေလရာနငကဗယြနမနငငတသညကFOSS နငကသြဆငေသာက အစရမဝါဒမျာရြြ ပါသည။က စငြာပတငက ြဏဍအာလအတြက အစ ရ၏က FOSS မဝါဒမရပါ။ကထငအစ ရသညကအစ ရအဖအစညမျာတငကLinux အမညရကFOSS အသ ကပြ မြ အတညပြ ေပပြ ဖြ စပါသည။က ဖလစပငနငငတငလည က FOSS မဝါဒမရပါ။ကဤအာဆယနငငအာလသညက ေလြျင သငြြ ာေရ အစအစဥမျာစာနငကSoftware စမြန မျာစာရြြ ပြ ၊က၎ငတသညကFOSS ြက ပမ လြခ ြျငသရနကအေထာြအြပြ ေသာကပတဝနြျငသစတစရပကထေထာငရာတငကအလနအေရပါကကြြ ပါသည။

မေလရာသညက စတဝငစာဖယေြာငေသာက လတလပစာက ကပြ ပြ ငသစနငေသာ Software ရင မြ စ (OSS) မဝါဒပစြကေဆာငရြေနပါသည။

68

မေလရာနငင၏ကOSS ပငမစမြန

မေလရာအစ ရသညက လတလပစာပြ ပြ ငသစနငေသာ Software ရင မြ စ (OSS)

တညေဆာြမနငက အေြာငအထညေဖာမတြက အာေပရနဆဖြ တခပါသည။က မေလရာက

စမအပချပမက ေခတမတတြေရနငက စမခနခမစမြန ယနစအာက ပြ ညသေရရာြဏဍက

အတြကဤအစအစဥြကဦေဆာငေပခြ ငတာဝနြကအပနငခပါသည။

ရညရယချြမျာ

ပငဆငမ၏စစေပါင ြနြျစရတြေလောချရန

Software အသပြ မကလတလပစာေရချယခငကတ ပာလာေစရန

နညစနစမျာကအပြ နအလနေဆာငရြနငစမကတ ပာလာေစရန

ICTလပငနစကပ၍ြ ထာတ တြလာေစရန

OSS ြနထတလပငနြ ထာကတတြလာေစရန

OSS အသ ပြ သနငကတညေဆာြသကအသြအဝနကြ ထာတတြလာေစရန

Digital နညပညာြာဟမြေလောချရန >>>

69

>>> လမေနချြမမျာကေပခြ င

သငေလျာေသာကရညရယချြထာရ ခြ င

လပငနတငကအေနာြအယြအနညဆဖြ စေစရနကေဆာငရြခြ င

အခြ ာေသာကအေမဆြခခငစနစနငအတကယဥတတညရနင ခြ င

လြရပပ မမျာ၊က Hardware၊က Softwareက နငက ြျမြျငပညာရပနငပတသြ၍က

အာမခချြရေစခြ င

Hardware နင Software လြလေရာငချသမျာြကတန အာေပခြ ငက(သမဟတ)

ထနချပခြ ငမပြ ခြ ငက

ကပြ ညသေရရာြဏဍကOSS ပငမစမြန

မဟာဗျဟာလမေနချြနငကအေခြ ခမသတမတချြမျာြကချမတခြ င

စမြန နငလမပြ ေမြ ပြကတညေဆာြခြ ငနငကအေြာငအထညေဖာခြ င

ကပြ ညသေရရာြဏဍတငက OSS အေြာငအထညေဖာမြက အေထာြအြေပရနက

လမဖငထာေသာကအရငအမြ စကစမရညဗဟဌာနတစခထေထာငခြ င

မဝါဒမျာ၊ကစသတမတချြမျာနငကလမေနချြမျာြကေဖာထတချမတခြ င

မေလရာနငင၏ကပြ ညသေရရာြဏဍကOSS အေခြ ခမ

OSS အေခြ ခမသညက ပြ ညသက ေရရာြဏဍက လတလပစာက ဝငေရာြသစနငေသာက

အရင အမြ စက software အနာဂတေမောမနချြနငက ရညရယချြမျာက ေအာငမြ ငမရရရနက

ပစငယတစခအဖြ စကေဆာငရြဖြ ညဆညေနခြ င

ကပြ ညသေရရာြဏဍကICT ကေမောမနချြ

ICTက အသ ပြ မမတစဆငက ထေရာြပြ က အရညအေသရေသာက ဝနေဆာငမမျာြက

ကဖြ နဖြ ရန

OSS ေမောမနချြ

ကပြ ညသေရရာြဏဍက ICTကအကေြခခမအတငကOSS ြကအသ ပြ ပြ ကတနဖဖနတခြ ငနငက

တမြ ငခြ င၊က ထေရာြေသာလခြ စတချရေသာက အရညအေသမြ ငေသာဝနေဆာငမမျာေပခြ င

>>>

70

>>>

OSS ရညရယချြမျာ

softwareကအသ ပြ မအတြကေရချယမမျာြကတ မြ ငေဆာငရြရန

အပြ နအလနေဆာငရြနငမကတ ပာရရေစရန

software ထနသမ ရနနငကအေထာြအြေပရန၊ကစမရညတပာေစရန

ပငဆငမ၏ကစစေပါင ြနြျစရတြကေလောချရန

ထတလပသတ၏ချပြငမြကေလောချရန

လခြ မတပာလာေစရနနငကအချပအခြ ာအာဏာပငဆငမတညမြ ေစရန

ေဖြ ရငချြနယပယ

ITက တနဖြငဆြြက ေြျာဖြ တ၍က သြေသပြ ထာပြ ဖြ စေသာ၊ကOSS ေဖြ ရငချြက

မျာြကပြ ညသပငြဏဍတငကအေြာငအထညေဖာနငပါသည။

အေြာငအထညေဖာမအဆငမျာ

ြာလတ၊က ြာလလတ၊က ြာလရညအတငက ပြ ညသပငြဏဍအတြက OSS အေြာငက

အထညေဖာမကလမပြ ေမြ ပြကအေြာငအထညေဖာကေဆာငရြရမည။

အသပညာဘဏ

OSS အသပညာနငက အေတအြ မျာြက လပငနဌာနမျာအြြ ာက ဖြ နေဝေပခြ ငြက

ပပ လပေဆာငရမည။

ရရနငေသာပတဝနြျင

လပငနအစတအပငမျာသညက ပြ ညသပငြဏဍက OSS အေြာငအထညေဖာမက

ေအာငမြ ငေရနငကဆြစပေနေသာကလပငနအစအစဥမျာအေပါကအြျသြေရာြေပမည။

စဥစာရနေမခနမျာ

၁။ နငငတစနငငသညက OSS မဝါဒက တစရပရသငပါသလာ။က ဘာေြြ ာငရသငပါသလ။က

ဘာေြြ ာငမရသငပါသလ။

၂။ မမနငင၏က OSS မဝါဒမာက အဘယနည။က ဤမဝါဒ၏က အသချနငမနငက ထေရာြမက

အတြကမမ၏အြဖြ တချြမာကအဘယနည။

71

အပြ နအလနေဆာငရြနငခြ င

၂၀၀၈က ခနစက ြမဘာြလသမဂဂက electronic အစရက ြငဆငေလလာဆနစစချြတငက ဒတယ

မျဆြ electronic အစရအစအစဥမျာ၏က ထခြ ာသညက အသငလြခဏာအဖြ စက “ဆြစပမရေသာက

အပချပမပစ”ြက ေဖာပြ ထာပါသည။က ဤအစရငခစာြက “ဆြစပမရေသာက အပချပမပစ”က ဆသညြကလေဘာငအဖအစည၏က အစတအပငအာလ သညက တထငဖနတမဆငရာက ြ ပမအာထတမမျာြကညနငေဆာငရြခြ ငအာဖြ ငက အမျာပြ ညသသက ြနစညဖ ဖြ တ တြလာေစရနအစ ရ၏က တစစကတစစညတညေပါငစထာေသာကလပေဆာငချြဟကအဓပပါယဖငဆပါသည။ကဆြစပမရေသာအပချပမကပစသညက အစ ရဌာနအဖအစညမျာအြြ ာက ပေပါင ေဆာငရြမက မြ ငတငေဆာငရြခြ ငသာမြကနငငသာမျာနငကတြြြ ၍ထေရာြေသာကအြ ေပေဆေနမနငက ညနငမပြ လပခြ ငအပြ ငက ေဒသအလြ၊ကနငငတြာအလြက ပါဝငပတသြသမျာမပ၍ ပေပါငပါဝငမတြရညေန ေြြ ာငက အစရငခစာမကအေလေပေဖာပြ ထာပါသည။

စနစနစမျက (သမဟတ) ပမမျာပြ ာသညစနစမျာနငက စနစအစတအပငမျာ၏က သတငအချြကအလြဖလယမနငကအသ ပြ မစမ ရညက(သမဟတ) အပြ နအလနေဆာငရြနငမြကဖလယခြြ ပါသည။ကဤသေဆာငရြခြ ငသညဆြစပမရေသာအပချပမစနစပငဖြ စပါသည။ကအပြ နအလန ေဆာငရြနငမကမရပါြကအစရဌာနအဖအစညမျာအြြ ာကသတငဖလယမက ပမခြခမညဖြ စပြ ကေပါငစပ ေဆာငရြေသာကelectronic အစ ရလပငနတြ တစြ မတညဖြ ငက အမာအယငမရက ၀ငေရာြသစရနက အလမ ေဝကေနဦမညဖြ စပါသည။

ဘရာဇနငငသညက အပြ နအလနေဆာငရြနင ခြ ငဖြ ငက ဆြစပမရေသာက အပချပမပစ၏ကရညမန ချြပနတငမျာြကမညြသရရေအာငမြ ငသညဟေသာကစတဝငစာဖယကကဖြ စစဥဖြ စရပတစခြကဖနတေဆာငရြပါသည။

ဘရာဇနငငတငကအပြ နအလနဆြသယေဆာငရြခြ ငဖြ ငကပြ ညသလခြ ေရေဆာငရြခြ င

ကပြ ညသလခြ ေရြဏဍသညက e-PING ြက (ဘရာဇနငင၏က အစ ရအပြ နအလနက

ေဆာငရြနင ခြ ငကအေခြ ခမအရ) အြ ပြ ေထာြခခေသာကစညမျဥမျာနငကဆ ဖြ တချြမျာက

ြက ပထမဦဆက လြေတေဆာငရြခပါသည။က ဤစမြနြက တရာေရဝနြ ဌာန၏က

တရာစရငေရဆငရာနငက ပြ ညသလခြ ေရဆငရာကသတငအချြအလြမျာက“Nosegay” နငက

ေပါငစညြခငအတြက အမျသာေရဆငရာစနစဟေခါဆပါသည။က “Nosegay” သညက

ဘရာဇပြ ညနယမျာ၏က ပြ ညသလခြ ေရက စနစမျာြက ေပါငစပထာပါသည။က က ဤစနစသညက

ဝနထမ၊က တပမေတာနငက ရတပဖ ဝငမျာနငက ြ ြြ ပစစေဆသမျာ၏က ြယစာလယမျာြက

ေမာေတာယာဥမျာနငကဖမဆဝရမထတထာေသာကလပဂဂ လမျာ၏ကမတပတငမျာြကအချနမနက

ရရေစရနကစမေဆာငေပပါသည။

>>>

72

စသတမတချြမျာက ( သမဟတ ) ပစသတမတချြဖြ ငက အပြ နအလနေဆာငရြနငမြက

ကပြ ေမြ ာြ ေအာငမြ ငေစနငပါသည။

>>> ကပြ ညနယမျာ၏က ပြ ညသလခြ ေရစနစမျာြက ေပါငစပလြခြ ငအာဖြ ငက ယခလြရက

တငက ပါရာနာမြ မက ထြေပြ လာသညက ပြ စမြျလနသတစဦြက ေဖာထတနငေခြ ရပါသည။က

ထသသညက ရချစမြ က ရစခနတစခမက ယာဥတြမြျလနေြြ ာငက မသ ကြာဖြ စေနသညသက

ကဖြ စပါသည။က “Nosegay” သညက အမျသာေရဆငရာက ေမာေတာယာဥမတပတငဌာနက

(Renavam)၊ကအမျသာေရဆငရာကယာဥေမာငလငစငမတပတငဌာနက(Renach)၊ကလြနြ

မတပတငေရစနစက (Sinarm) နငက ပြ စမြျလနသဟက သြေသအေထာြအထာရေသာက

လပဂဂ လမျာစာရငစသညကအချြအလြမျာနငက ပြ ညသလခြ ေရစနစကအချြအလြြြ ာက

အပြ နအလနမ ငြ မခြ ငြက ေဆာငရြေပပါသည။က ပြ ညသလခြ ေရနငက ပြ စမစရငေရစာရင

ဌာနတ၏က အမျသာေရက ဆငရာြနရြသညက “နစေဂ”တငပါဝငပါသည။က ေပါငစပေဆာင

ရြမသညကလျငကမြ နမ၊ကကလခြ မနငကယြြ ညစတချရကေသာအေခြ အေနတစရပတတငကပြ ေမြ ာြက

ေအာငမြ ငမက ရရေနပါသည။ကXML ၊ကWeb Services ၊က Internet Protocols နငကbrowsers

လြခသစမတသညက “Nosegay” သဝငေရာြသစရနက အဓြနည လမမျာက ဖြ စြြ ပါက

သည။

“Nosegay” အတြ (ဆလသညမာကဘရာဇပြ ညနယမျာစာ၏ကလြရပြ ညသလခြ က

ေရစနစမျာကအပြ နအလနဆြစပခြ င) သညကဘရာဇပြ ညတငသေငက (၈.၅)သနက သစထာက

ပါသည။ကဤစရတသညကတစခတညေသာက ေပါငစညစနစတစရပက တညေဆာြခြ ငအတြက

ခနမနြနြျစရတ၏က၁ကရာခငနန ေအာြကေလျာနညပြ ကဘရာဇပြ ညတငသေငက၄ကBillion

သာကရပါသည။က “Nosegay”က မတငမက ၂၀၀၃က ခနစြနဆ ချနတငက ပြ ညနယ(၄)ကပြ ညနယသညက

ကပြ ညသလခြ ေရစနစအတြက ၄ငတ၏က သတငအချြအလြမျာြက တစစတတစပငက

အဆငမြ ငတငခြ ငြကအေထာြအပေပခပါသည။ကယခအခါက“Nosegay”သညကFederal နငက

ကပြ ညနယလပငနအဖက အစညက ၂၀၀က ေြျာတငက မတပတငထာေသာက သစသဦေရက ၃၀,၀၀၀က

ခနကရေနပြ ဖြ စပါသည။

စဥစာရနေမခနမျာ

၁။ အပြ နအလနေဆာငရြနငမသညပြ ညသလခြ ေရြမညြသတတြေစပါသနည။

၂။ အပြ နအလနေဆာငရြနငခြ ငအာဖြ ငကရရမညအခြ ာအြျေြျဇမျာမာကမညသညက

တ ဖြ စပါသနည။

၃။ အပြ နအလနေဆာငရြနငမအတြက အြ မာဆစနေခါမမာက မညသညဟထငမြ ငပါက

သနည။ကအထသဖြ ငကမမနငငအတြကစဥ စာရနဖြ စပါသည။

73

အပြ နအလနေဆာငရြနငမအတြက စသတမတချြမျာပြ လပရာတငက အစ ရ၏အပြ နအလနကေဆာငရြနငမအေခြ ခတစရပက (GIF) ြက ချမတခြ ငနငက ြျငသေဆာငရြခြ ငတက လအပပါသည။ကအစ ရြက သတမတရနက နစသြလလာသညနညလမမာက စသတမတချြမျာနငက လမေနချြမျာြကအသ ပြ ခြ ငပငကဖြ စပါသည။ကAgencyမျာ၊နငငသာမျာနငမတဖြပ ေပါငေဆာငရြမညကသမျာသညကတစဖ နငတစဖအပြ နအလနဆြသယေဆာငရြြြ ေပလမမည။ကGIFတငသာမနအာဖြ ငက (၁)အဆငမြ င မဝါဒေဖာပြ ချြမျာ၊က(၂)နညပညာဆငရာပါဝငမမျာ၊က(၃)လပငနစဥအေထာြအထာမျာ၊က(၄)အေြာင အထညေဖာေဆာငရြနငမမျာ၊ (၅)လြနာေဆာငရြရမညအချနြာလတကပါဝငပါသည။ ပစသတမတချြဖြ ငအပြ နအလနေဆာငရြနငမသညအစ ရတစရပ(သမဟတ) အမျသာေရကဆငရာ လပငနပစသတမတချြတစရပြက လအပပါသည။က အစ ရလပငနပစ သတမတချြသညကအမျာနငသြဆငေသာက အေခြ ခမတစရပဖြ စပြ က ပြ ညသပငြဏဍက IT စနစမျာအတင သာမနက အဆြကအစပြက ရရေစပါသည။ကMarijn Janssen နင Kristian Hjort-Madsen တြက အမျသာေရဆငရာ လပငနပစသတကမတချြ ( NEA ) ြကအစ ရ၏က ICT စမချြမျာအြြ ာကဆြစပမမျာနငက စမခနခမကအေပြ ာငအလတြက ရငလငေဖာပြ ခြ ငတအတြက အေခြ ခမတစရပက ( သမဟတ ) တစခတညေသာကဗဟအဖအစညအဖြ စက သတမတေဖာပြ ထာပါသည။က NEA သညက လခြ စတချရေသာက အပြ နအလနကေဆာငရြနငမကရရေရအတြကအြအညေပသညသာမြကြ န စနစ၏တငြြ ပမြပါကေလျာြျေစကပါသည။က သဖြ စ၍က ၎ငတငက စပာေရဖ ဖြ တ တြမ၊က အလပအြငရရမနငက ဝငေငရရေရတအတြကြာလကြြ ာရညစာကေြာငြျသြေရာြမမျာကရေနပါသည။ စသတမတချြမျာက ( သမဟတ ) ပစသတမတချြဖြ ငက အပြ နအလနေဆာငရြနငမကေအာငမြ ငေရအတြက ေရချယမသညက အစ ရနညပညာရငမျာ၏က စမရညမျာသာမြက electronic အစ ရ၏ရညမန ချြ ပနတငမျာအေပါတငကအမပြ ေနပါသည။ ဝယသ၏တာဝနသာဖြ စသညဟေသာဥပေဒ

ဖ ဖြ ဆနငငမျာတငကelectronic အစ ရစမြန မျာက ပစေရဆရာတငက မဝါဒေရဆသမျာသညကယငစမြန မျာ၏ကဆရမနန မြ ငမာသညြကအထသတထာေဆာငရြရပါမည။ကဖ ဖြ ဆက(သမဟတ) အသငြေပြ ာငဆနငငမျာတငကelectronic အစ ရြနဦလပေဆာငမ၏က၁၅ရာခငနန သာကေအာငမြ င သညဟက ခနမန ြြ ပါသည။က အမျာစမာက တစစတတစပငဆ ရမမျာက ၅၀ရာခငနန သမဟတကအလ စဆရ မက ၃၅ရာခငနနက ကဖြ စပါသည။က မဝါဒေရဆသမျာသညက ၎ငတ၏စမြန မျာေအာငမြ ငမကတ တြရရေစရနက မေအာငမြ ငေသာ electronic အစ ရစမြနမျာ၏က အမာမျာြက ေရာငရာ သငပါသည။က(ေဘာင-၅ကတငြြ ညပါ)

74

ေဘာင(၅) - e-Government စမ မျာက

၁။ အဖအစညအတငက အာေပလပေဆာငမက မရ ခြ ငက - IT ပစစညမျာက က ထတလပေရာငချသမျာက

ထမသာက ဖအာေပမမျာက ဖြ စေပါလာပါသည။က အဖအစညအတငမက ပငဆငမက (သမဟတက

electronic အစ ရ အေြြ ာငကသရနာလညမက)မရပါ။

၂။ အနာဂတေမောမနချြနငက မဟာဗျဟာကမရခြ ငက - ေရရညအမြ ငက မရ ခြ ငက ၊က ဦေဆာငလမေနမက

မရ ခြ ငက နငက ရညမန ချြနငက နညလမမျာအြြ ာက ဆြစပမ၊က အာနညခြ ငတသညက အစဥက

သဖြ ငက ဝါရငဝနထမမျာအာက ေပြ ာငေရ ခြ ငနင/သမဟတက မဝါဒနငက နငငေရပတဝနြျငက

အစဥသဖြ ငကေပြ ာငလေနခြ ငတေြြ ာငကဖြ စပာနငပါသည။

၃။ စမြန စမခနခမအာနညခြ ငက - စမြန ပငဆငမအဆငဆငေြြ ာငက တာဝနမျာပျနေနခြ င၊က

ထနချပမမရ ခြ ငက(သမဟတ) အာနညခြ င၊ကလပငနေဆာငရြချြကမထေရာြခြ င

၄။ ေပြ ာငလမြက စမခနခရာတငက အာနညခြ ငက - အဆငမြ ငအရာရမျာမက အေထာြအပရရမက

(သယဇာတခေဝသစမက အာနညမဖြ စေပါေနခြ ငနငက အခြ ာအပစမျာထသက မာယငေသာကကကကက

သတငေပပချြမျာရေနခြ င) ပါဝငပတသြသမျာ၏က ပါဝငမမရ ခြ ငက (ပငဆငမအာနညမက

ကဖြ စေပါေစခြ င)

၅။ နငငေရနငက ြယြျစပာရာမမျာကလမ မေနခြ ငက - အဓြလပေဆာငသမျာ၏က ပဂဂ လေရက

ဆငရာလအပချြမျာနငကရညမနချြမျာအေပါကအေလေပခြ င ၊ကတစခါတစရတငကအာဏာလကခြ င ၊က

အာဏာဆရမြစရမ၍က အတြအခလပခြ ငက စေသာလြခဏာမျာေဆာငသညက နငငေရက

ယဥပြ ငခြ ငမျာနငက ဆြစပဖြ စေပါခြ င၊က ပရပရညမနချြမျာအတြက electronic ေဖြ ရငက

ချြမျာြက ြျနပလည က ထပတပြ မညဟ၍က ပတြခြ င၊က ေရေြာြပဆငရာက အြျက

သြေရာြမမျာနငကြာလတချမမ ခရမမျာနငကလာဘေပလာဘယပြ ခြ ငမျာြကစလမခြ င

၆။ အာနညေသာ/ လြေတမဆနေသာဒဇငပစက - ေဒသတငအဓြက ပါဝငပတသြသမျာထမက

အြ ဥာဏမျာမရရခြ င၊ကဒဇငပစသညကနညပညာဆနလန ခြ င၊ကရညမန ချြြ မာလန ခြ ငက

(သမဟတ) နယေမြ ေဒသပတဝနြျငက (ယဥေြျမ၊က တနဖ ထာမမျာ)နငက လအပချြမျာနငက

မအပစပခြ ငကအထသဖြ ငကဤအကေြခအေနသညကနငငခြ ာအလရငမျာ၊ကလပငနမျာ၊ကအြ ေပက

ပညာရငမျာပါဝငသညက ေနရာမျာတငက ဖြ စပာသည။က ဒဇငပစနငပတသြ၍က အခြ ာေသာက

အခြအခမျာမာကဦေဆာငလမေနမမရခြ င၊ကအဖအစညဆငရာအသငသဏဌာနနငကြြညမက

မရ ခြ ငကစသညတဖြ စပါသည။

၇။ လအပေသာစမရညမျာက မရ ခြ င- လပငနလပေဆာငသမျာ၊က အရာရမျာနငက သစသ/

operator မျာြြ ာတငက IT အသပညာနငက ြျမြျငမအရညအေသမျာမရခြ င၊က လပငနက

လပေဆာငသမျာကြြ ာတငလည ကေဒသနတရကဗဟသတမရခြ င။က

၈။ နညပညာဆငရာအကေြခခအေဆာြအအက လေလာြမမရ ခြ ငက - computerမျာက (သမဟတ)

ြနရြမျာကလေလာြစာကမရခြ င။

၉။ နညပညာသဟဇာတမဖြ စခြ ငက - အချြအလြမျာက အပြ နအလနေပပဖလယခြ ငအတြက

computer စနစမျာြငတယရနကမြျမြျငခြ င။

75

စဥစာရနေမခနမျာ

၁။ electronicအစ ရ စမြန မျာက မေအာငမြ ငရခြ ငအတြက ထညသငစဥစာရမညက

အငအာစမျာမာကအတငအငအာစကဖြ စပါသလာ။ကပြ ငပအငအာစကဖြ စပါကသလာ။

၂။ Heeks (ေဘာင-၅)တငေဖာပြ ထာချြမျာအရကelectronic အစ ရကမေအာငမြ ငရခြ ငက

အေြြ ာငတရာမျာြကတြချြ၍ကအဆငသတမတေပပါ။ကမမနငင၏ကအေရြစစနငက

အြြညဆ ၊ကြြညမအနညဆအချြမျာြကေဖာပြ ပါ။

ေဆာငရြရမညအရာ

Electronic အစ ရကစမြနကမေအာငမြ ငရခြ ငြကတငပြ ခြ င

မမနငငတငက မေအာငကမြ ငေသာက electronic အစ ရစမြန တစခြက ေရချယပါ။က ထစမြနက

မေအာငမြ ငမအတြကအဓြအေြြ ာငရငြကရငလငေဆ ေနပါ။

သငတနသာမျာသညကဤေလြျငခနြကနငငအလြကအဖ ခ၍ကေဆာငရြရပါမည။

ြယတငစမသပစစေဆခြ င

၁။ ICTD နငဆြစပေသာလသာအရငအနဖကဖြ တတြမပြ ဿနာနစရပမာအဘယကနည။

၂။ ပညာေရြဏဍက ICT ြငဆငေလလာမစာတမတငက ြမဘာဘဏမက ေဖာထတတငပြ ခက

ေသာကအဓြပြ ဿနာမျာြကေဖာပြ ပါ။

၃။ လအပသညက ICT ြျမြျငပညာရငက အေရအတြနငကက ေမ ထတေပနငသညက

အေရအတြြြ ာြာဟချြြျဥေမြ ာငေစရနက အစ ရေဆာငရြသငသညမျာြက

ေဖာပြ ပါ။

၄။ တရတနငငသညကြမဘာကICT ထတလပမဗဟချြဖြ စလာေစရနအတြကမညသညမဝါဒက

မျာြကအေြာငအထညေဖာခပါသနည။

၅။ ြမဘာက software ဖ ဖြ တ တြမတငက အနဒယနငငသညက အြ မာဆဖြ စလာေစရနက

မညသညအရာြကဖနတပါသနည။က

၆။ Digital ပါ၀ငေသာက အေြြ ာငအရာမျာဆငရာက ဖ ဖြ တ တြလာမအတြက Ireland

နငင၏ကမဟာဗျဟာကအဓြအစတအပငမျာမာကမညသညတ ကဖြ စပါသနည။

၇။ Electronic အပချပမပစနငက electronic အစ ရအြြ ာက ြာခြ ာချြမာက

အဘယနည။ကဤခြ ာနာချြြက မဝါဒနငနညပညာအရက မညြသက တပြ နေဆာငရြက

မညနည။

၈။ အစ ရမျာသညကFOSS အသပြ မြကအဘယကေြြ ာငကစဥ စာသငပါသနည။

၉။ electronic အစ ရက အပြ နအလနေဆာငရြနငမသညက အဘယေြြ ာငက အေရြ က

ပါသနည။

၁၀။ အဘယေြြ ာင electronic အစ ရ စမြန မျာကမေအာငမြ ငရပါသနည။

76

၃။ ICTကအပချပမပစ

ICT အပချပမပစသညက ICT အသ ပြ ရာတငက လလာေသာအပြ အမြက အာေပတြတန ရန အတြက ဆ ဖြ တချြအခငအေရမျာနငက တာဝနခေဆာငရြမအေခြ ခတြက တြျစာသတမတခြ င ကဖြ စပါသည။က ၎ငသညက ေြာပရတအပချပမပစ၏က ပစခတစရပဖြ စပြ က အဖအစညတစခက (သမဟတ) အဖအစည၏ယနစအစတအပငတစခသည၎င၏သငေလျာေသာလပငနတာဝနမျာြကစမေဆာငရည ရရက ထထေရာြေရာြက လပေဆာငနငေစခြ ငက ဖြ စပါသည။က ICT အပချပမပစသညက အဖအစည တစရပတငက မညသြက ICT အသပြ က မအတြကအဆ သတဆဖြ တချြမျာြက ချမတမညြကသတမတ ကပြ ဋဌာနပါသည။ကဤေနရာတငကအစ ရြကဆဖြ တပါသည။ကICT စမအပချပမပစသညကICT နင စပလျဥ၍ကအဆ သတဆ ဖြ တချြမျာက လပေဆာငခြ ငနငက အေြာငအထညေဖာခြ င ကဖြ စစဥ ကဖြ စေသာက ICT စမခနခမနငမတြပြ ာခြ ာနာပါသည။

ICT အပချပမပစ၏ကပငမလပငနတာဝနက ( ) ရပမာက - ( ) အဖအစညတစရပ၏ကအေရအရာ ြစစနငက ၎င၏လအပချြမျာနငက ဖအာမျာြက အြဖြ တသသပခြ င၊က ( ) ICT အတြက အဆပြ ကတငပြ ထာေသာအစအစဥမျာနငက မဝါဒမျာ၏လမေနချြက ( )က စမြနမျာအေြာငအထညေဖာမ အတငအတာ၊က မဝါဒမျာက နငက လြေလျာညေတမြက ေစာငြြ ညစစေဆခြ ငတက ဖြ စပါသည။က ပဂဂလြ ြဏဍအတင IT အပချပမဌာန အရကICT အပချပမပစ၏ကရညရယချြမာကေအာြပါအတငဖြ စပါသည-

ITက တငက ထညသငစဥစာရမညအချြမျာနငက မဟာဗျဟာ အေရပါမ တြသရနာလညရနကရညရယ၍ကစပာေရလပငနသညက၎င၏ လပငနက လညပတေဆာငရြချြမျာြက စဥဆြမပြ တက ေဆာငရြနင ပြ ကအနာဂတ ြာလတငက ၎င၏လပေဆာငချြမျာြက တ ချရနက လအပေသာကမဟာဗျဟာ မျာြလညအေြာငအထညေဖာနငရပါမည။က IT အပချပမကပစသညက IT နငက ြြညေမောမနချြမျာရရေရနငက IT စနစာရမမျာ ေလျာပါကသြသာေစေရ တြကရညရယေဆာငရြပါသည။

သတငအချြအလြနညပညာက စမခန ခမလေဘာငအဖအစညတစရပဖြ စေသာက ဗြ တနနငငကကပြ ညသပငြဏဍက ICT စမခနခသမျာအသငမက ပြ ညသပငြဏဍက ICT အပချပမပစတငက ပါဝငသညကအရာမျာကြကေအာြပါအတငအြ ပြ ထာပါသညက-

ပါဝငပတသြသကေစစပညနငမနငကြယစာပြ ပါဝငခြ ငက

ITရင နမြ ပနမ၊ကဝယယအသပြ မနငကထထေရာြေရာြအသ ချမအတြကမဟာဗျဟာစမြန က

ေရဆခြ င

ဤအခနတငကေအာြပါအတငကရညရယထာရပါသညက-

ICT အပချပမပစြကသတမတပြ ဋဌာနရန

ICT အပချပမပစအတြကအေခြ ခမတစရပေဖာထတရန

ICT ရင နမြ ပနမမျာကစမအပချပခြ ငအတြကစညမျဥမျာရငလငေဆ ေနရန

77

မဝါဒတညေဆာြမနငကသေဘာတညချြရရမက

စမြန ကလပေဆာငချြြကအဆငမြ ငကေစာငကြြ ညစစေဆခြ င

ပမနလပငနလပေဆာငချြကေစာငြြ ညစစေဆခြ ငပြ ေသာကစ ပာေရလပငန

စသတမတချြမျာေရချယခြ ငနငကအေြာငအထညေဖာခြ င

စနစာမအေပါကစမခနခမက

မဝါဒ၊က စသတမတချြမျာ၊က ဥပေဒပြ ဋဌာနချြမျာနငက လြေလျာညေတမနငက သငေလျာေသာကအသ ပြ မတြကသတမတပြ ဋဌာနခြ င

၃.၁။ ICT အပချပမပစအေခြ ခမ

အစ ရမျာသညက ဖ ဖြ မရညမနချြမျာြက အေြာငအထညေဖာရာတငက ICT အသ ပြ မကအမျာဆက ဖြ စလာေရအတြက ICT အပချပမပစကအေခြ ခမတစရပြကတညေဆာြရနလအပေနပါသည။ကယငအေခြ ခမတငက ပါဝငေလရသညမျာမာက (၁) လမေနချြမမျာ (၂) အဆငဆငဆ ဖြ တချြချမတမ (၃) အစရငခကခြ ငနငက ေစာငြြ ညစစေဆခြ ငက ဖြ စစဥမျာအတြက လအပချြနင အဝငဂငြျစမ ထာေသာကတဘြပစမျာကတ ဖြ စြြ ပါသည။က

လမေနချြမမျာ

ICT လမေနချြမမျာသညက ICT အသပြ မနငစပလျဥပြ က အဆငမြ ငေဖာပြ ချြမျာ ၏ဆြစပပအစကအေဝဖြ စပါသည။ကဤကလမေနချြ မမျာအတြက ဥပမာအဖြ စက သြ စေတြ လျနငင၏ကICT အပချပမပစကလမေနချြမမျာြကေဖာပြ ပါမညက-

၁။က ICTအတြလပေဆာငရမညက တာဝနမျာြရငလငတြျစာက သရနာလညေအာငရြခြ င - အဖကအစညတစခအတငရက လပဂဂ လတစဦချင၊က အစအဖ မျာတသညက ICT အတြက ၄ငတ၏ လပေဆာငရမညကတာဝနမျာြကသရနာလညကကပြ လြခရပါမည။

၂။က အဖအစည၏လအပချြမျာြက အေြာငဆေထာြပေပေသာက ICTက ြက စမေရဆခြ င - ICT စမြန မျာသည အဖအစညတစခ၏က လြရနငက ေဆာငရြဆက လအပချြမျာနငက အဝငခငြျ ကဖြ စပြ ကICT စမြနမျာသညကေြာပရတစမြန မျာြကအေထာြအြပြ ပါသည။

၃။ ICT ြက ြျေြြ ာငခငလစာရယသမခြ ငက - နညလမမျာဖြ စသညက သငေတာေသာအေခြ ခနငကစဥဆြမပြ တက သရပခဆနစစမပြ လပခြ ငဖြ ငက ICT ြက ရယစေဆာငပါသည။က ြနြျစရတမျာ၊ကစနစာမမျာနငကြာလတနငကြာလရညကအြျေြျဇမျာအြြ ာကဘြညမေတမကရေစရပါမည။က

၄။ လအပသညအချနတင ICT လပေဆာငချြမျာြရရေစခြ ငက - အဖအစညတစရပအာကအေထာြကအြေပရနဟေသာက ICT ၏ရညမနချြမျာနငက အဝငခငြျဖြ စခြ ငြက ေပြ ာငလလျြရေသာကလပငနဆငရာလအပချြမျာြက စတပါဝငစာစာဖြ ငက ထနသမ ေဆာငရြရနဖြ စပါသည။က၎ငအပြ ငကလပငနြလအပသညကအချနတငတငကလပငနအာလပပြညမေပရပါသည။

၅။ ICT ထတမစဥလာမျာနငက ြြညေစခြ ငက - ICT သညက ပြ ငပစညမျဥစညြမမျာနငကြြည ရမညကဖြ စပြ ကအတငမဝါဒမျာ၊ကလပငနစဥနညလမမျာအာလြကလြနာ ေဆာငရြ ရပါမည။

၆။ လသာအငအာစြကအေလဂရပြ ေသာကICT အသပြ မဖြ စေစခြ ငက- ICT သညကလပငနစဥအတငရကကပြ ညသအာလ၏ကလြရနငကေပြ ာငလဖြ စေပါလာေသာကလအပချြမျာနငကြြညေစရပါမည။

78

အဆငဆငဆဖြ တချြချမတမ ICT အပချပမပစကအေခြ ခ၏ကဒတယအချြမာကအဆငဆငဆဖြ တချြချမတမကဖြ စပါသည။ကWeill and Ross ၏က IT စမအပချပမပစအတြက ကပြ ပြ ညစေသာပစမျာြက ပြ ညသပငြဏဍအတြ လြခြျငသခြ ငသညက အဆငဆငဆဖြ တချြချမတမမျာအတြက နမနာယခြ ငဖြ စပါသည။က ICT အပချပမပစအတြကပစစစမျာသညကေအာြပါတဖြ စပါသညက-

လပငနအပချပပစနစ - ဝနြ ၊က အတငေရမ က (သမဟတ) အတငေရမ ချပက ((သမဟတ) စပာကေရလပငနအမေဆာငအရာရမျာ၏က အစရအြ ေပပဂဂ လ(သမဟတ)အလပအမေဆာငကအရာရတစဦချင) တသညကICT ဆ ဖြ တချြမျာြကချမတပါသည။

IT အပချပပစနစ - က အစ ရမျာတငက ICT အသြေမဝမေြျာငပညာရငမျာက (အစ ရသတငကအချြအလြဆငရာကအရာရချပ) ြဆဖြ တချြမျာကချမတပါသည။

ဌာနအလြအပချပပစနစ - လပငနေဆာငရြလျြရေသာက ဌာနအြ အြမျာ ( bureaus မျာ၊ကရမျာနငကဌာနအဖအစညမျာ) ြ ICT ဆ ဖြ တချြမျာြကချမတပါသည။

ဌာနစအပချပပစနစက -က ၀နြ ဌာန/ ဌာနရက အဆငမြ ငအရာရမျာနငက ရမျာ၏ဌာနမမျာြကဆ ဖြ တချြမျာချမတပါသည။က၎ငအပြ ငကIT အလပအမေဆာငအရာရမျာလညပါ၀ငပါသည။

ITဆငရာက ဒနတက အပချပပစနစ - ICT အလပအမေဆာငအရာရမျာက (အစ ရသတငကအချြအလြဆငရာအရာရချပ) နငကအခြ ာအဖအစည (ဥပမာ- bureaus ၊ကဌာနအဖအစည) တြကICT ဆ ဖြ တချြမျာကချမတပါသည။

တစဦခြ ငအပချပပစနစ - သစသတစဦချငစြဆကဖြ တချြချမတပါသည။က

ICT အတြကအဆငဆငဆ ကဖြ တချြချမတခြ ငသညကအစ ရမျာအတြကအသစအဆနမဟတပါ။က

အစ ရမျာစာသညကICT ြြ ြြ ပရာတငကအမျသာေရဆငရာ Agency တစခဖ စည ပြ က ဖြ စပါသည။က

လြရလပငနစဥနညလမမက ICT ဆ ဖြ တချြချမတေရက အဖအစညအမျအစာက ( ၄ ) မျက စစစ

ေဖာထတက ေတရရပါသည။က ယငတမာက ဝနြ ဌာန/ဌာနအဖအစည၊က ေြာမရင၊က အာဏာပငအဖ နငက

ေြာငစ တ ဖြ စြြ ပါသည။ကဇယာ(၁)တငကအာရေဒသ၏ကယငပစအမျအစာမျာြကြယစာပြ ေနေသာက

လြရကICT အဖ အစညမျာ၏ကအသငလြခဏာမျာြကတစခချင အေသစတေဖာပြ ထာပါသည။က

ေဆာငရြရမညအရာ

မညသြကICT ဆ ဖြ တချြမျာချမတမညနည။က

Weill နငကကRoss တမာကလြခြျငသေသာကအပချပမပစအတြကပစစစမျာြအသပြ ပြ ကမမဌာနက

အဖအစည၏က (လြရ) ICT ဆ ဖြ တချြချမတသညက အသငသဏဌာန၏က ချတယငချြြက

ရာေဖေဖာထတပါ။က

ေဆာငရြရမညအရာ

ICT အပချပမကပစစညမျဥမျာြကအဆငအတနသတမတခြ ငက-

မမ၏နငငတငကအေြာငအထညေဖာရနအခြခဆ နငကအလယြဆ အစအစဥအရက သြ စေတလျက

နငင၏ကICT အပချပမပစကစညမျဥမျာြအဆငသတမတေဖာပြ ပါ။

79

ဇယာက(၁) - အာရတြရကICT အဖအစညမျာဆငရာကနငယဥဖြ နစေဖာပြ ချြ

ICT အဖအစညအမည

လပပငခင / လပငနတာဝနမျာ အခြ ာအမျသာေရဆငရာအစ ရဌာနက အဖအစညမျာနငကဆြစပမ

ဝနြ ဌာန

သတငအချြအလြက

နညပညာဌာန၊က

ဆြသယေရနငက

သတငအချြအလြက

နညပညာဝနြ ဌာနက

(အနဒယနငင)

သတငအချြအလြနညပညာ၊က electronic ၊

Internet တနငစပလျဥသညမဝါဒက (Internet

ဝနေဆာငမေပသမျာ၏က လငစင ြစစထြ

ပမသညအခြ ာြစစရပမျာအာလ )

Internet၊သတငအချြအလြနညပညာနငက

သတငအချြအလြ နညပညာနင ဆြ

စပသညကဝနေဆာငမလပငနမျာ

Electronicအပချပမပစ၊ Electronic ြသန

ေရာင ဝယေရ၊က Electronicက ေဆဝါပညာ၊က

Electronicအေခြ ခအေဆာြအအအစ ရသည

တ၌ ကမြ ငတငေနသညက ဌာနအသသသက

အေထာြအြေပမ

သတငအချြအလြနည ပညာဆငရာက ပညာ

ေရ၌မြ ငတငမနငကသတငအချြအလြနညက

ပညာအာကအေခြ ခပြ ပညာေရ

Cyber Law မျာ၊က ၂၀၀၀ကပြ ညနစက သတင

အချြအလြ နညပညာ စမအပချပမ

အြဥပေဒက(၂၀၀၀က၏က၂၁)နငကအခြ ာ သတင

အချြအလြ နညပညာနင ဆြစပသညက

ဥပေဒမျာနင သြဆငသညကြစစရပမျာ

နငငအတင၌က တစပငလေပြ ပစစညမျစကက

တ ကမြ င ခြ င၊ ထတလပခြ ငနင ဆြစပသညက

ြစစရပမျာ၊(တစပင လေပြပစစညကထတလပက

သညက မဟာလလမတြနငက ဆြစပသညက

ြစစရပမျာြက ချနလပထာပါသည။) တစပငက

လေပြပစစည ၊က ေပါငစပလေပစပတလမ

(circuit) မျာ အထာအသဒဇင ပစဥပေဒ

(၂၀၀၀က၏ ၃၇)

ဌာန၏ယြြ ညခရမမျာအနြတစခမာက

အမျသာ electronic အပချပေရ

ေဆာငရြမစမြနက အေြာငအထည

ေဖာကခြ ငအတြက ဗဟ Agency အကဖြ စက

ေဆာငရြကပြ ဗဟအစ ရနငက ကပြ ညနယအစ

ရမျာ၌ electronic အပချပမပစအစ

အစဥမျာ ေပြ ာငလချမတကခြ ငနင ပမ

အဆငေပြ ေချာေမေစခြ ငကဖြ စပါသည။

၄င၏က အချြ(၁၀)ချြပါက အစအစဥအာက

အေြာငအထညေဖာမက တစစတတစေဒသ

အဖြ စကေတရရသညမာ-

စမအပချပေရ၌ လတလပပငလငမက

ရေစမညကအစ ရ၏ကလပငနေဆာငရြ

မ၌ကနငငသာဗဟပြ မြပမေဆာငရြက

ပါသည။က ဌာနအဖအစည မျာသညက

အမျသာေရဆငရာ အလြထေရာက

နစအပချပမပစက စမြန အေြာငက

အထညေဖာမြက အေလေပ ေဆာငက

ရြရမညဖြ စပါသည။

Internet ဆငရာက ေစာငထနလြနာက

အပေသာလပထလပနညနငြျငဝတက

အသစက IPV6ကသကြေပြ ာငခြ င၊က နငင

တင၌က IPV6 သ ြေပြ ာငရာတငက

ြနရြကအေထာြအြပြ သမျာအာက

မဝါဒအေခြ ခနငမြ ငတငမဆငရာအတင

အတာ မျာြအေထာြအြေပရန

လခြ ေရနင digital လြမတ -က

ေငေရ ေြြ ေရြဏဍ၊ကတရာစရငေရ

နငက ပညာေရြဏဍတ၌ ဆငဘာအေခြ ကက

ခအေဆာြအအ ြာြယမအေပါက

အာရစစြရနနငက digital လြမတ

မျာအသ ပြ မြကမြ ငတငခြ င

80

ICT အဖအစညအမည

လပပငခင / လပငနတာဝနမျာ အခြ ာအမျသာေရဆငရာအစ ရဌာနက အဖအစညမျာနငကဆြစပမ

နငငတြာေအဂျငစမျာ၊က အဖအစညမျာနငက

သတငအချြအလြနည ပညာဆငရာြစစက

ရပမျာ၌က အပြ နအလနဆြသယေဆာငရြမက

ဥပမာ- စပာေရလပငနလပြငသညြမပဏက

လမတြမျာ အတြက အငတာနြ၊က သတငကကကကကကကကက

အချြအလြကလေဘာငအဖအစညနငကနငငက

တြာဥပေဒေြာငစတအတြတြကသလ

Digitalက နညပညာြာဟချြက ြျဥေမြ ာငက

ေစေရအတြက စစဥေဆာငရြခြ င၊က အာရက

သတငကMediaကသရပခခနဆငရာြစစရပမျာ

စသတမတခြ င၊က စမသပစစေဆခြ ငနငက IT

အရညအေသတြက တမြ ငေဆာငရြခြ င၊က IT

အသချခြ ငနငက လပငနတာဝနမျာအတြက

လပထ လပနညဆငရာကစသတမတခြ င

electronicက ပြနနငက computerက softwareက

ကမြ ငတငမေြာငစ

အမျသာသတငအချြအလြဆငရာဗဟက

ဌာန

အသပညာ အကေြခပြ လပငနမျာ၊က သတငက

အချြအလြနညပညာဆငရာ ပြနမျာမြ ငက

တငခြ ငအတြက အတငအတာမျာနငလပငနက

၏ယဥပြ ငမတ အပါအဝငက Computer

Hardware နငက Software မျာ၏က ဖ ဖြ

တ တြမအတြကအစအစဥမျာ

လပငနဌာနအဖအစည၏ကထန ချပမေအာြက

မကဝနထမဆငရာြစစရပမျာ

81

ICT အဖအစညအမည

လပပငခင / လပငနတာဝနမျာ အခြ ာအမျသာေရဆငရာအစ ရဌာန အဖအစညမျာနငကဆြစပမ

ေြာမရင သတငအချြအလြကဆြသယေရနညကပညာဆငရာအဆငမြ ငကေြာမရင(နေပါနငင)

အမျသာေရဆငရာက IT မဝါဒနငကမဟာဗျဟာကအေြာငအထညေဖာမြက ြ ကြြ ပခြ င၊က မဟာကဗျဟာမဝါဒလမေနမအာက အေထာြအြကေပခြ ငနငကအစရအာပပြညခြ င ဖ ဖြ တ တြမ၊က စပာေရတ တြမနငဆငရကနမပါမေလောချေရတအတြက သတငအချြကအလြဆြသယေရနညပညာမျာအာက ဖြ ညကဆည ေပရနICTြဏဍအတြကသငေလျာေသာကမဝါဒက စာရြစာတမမျာက ေရဆချမတရာက တငကအဓြက အခနြဏဍတစရပအေနဖြ ငက ပါဝငကလပရာေဆာငရြခြ င

ဆြစပမဝါဒတကပြ နချြြက အေထာြအပကေပခြ ငနငက နေပါနငငအစရသ က ပဂဂလြကြဏဍ၊က ပညာေရနငက အလရငအဖအစညကတနငက နြပသညဆြသယေဆာငရြမကအာထန သမခြ ငဖြ ငပမနအေထာြအြကေပခြ င အစရအာကပပပြ ငပြ ငြညခြ ငဖြ ငကအရညကအေသ ထနချပမဆငရာက အေထာြအပကမျာက ပပ ေပခြ ငနငက ပဂဂလြ၊က အစ ရနငကပဂဂလြပေပါငေဆာငရြမနငက နငငခြ ာကရင နမြ ပနမအစအစဥမျာမတစဆင ICT ဆငရာက ပညာေရက အဖအစညမျာအာကအရညအေသစသတမတချြမျာြကလြကနာေဆာငရြေစခြ င နေပါက နငငအတငတငက လြရအေခြ အေနကတငသာမြက အနာဂတ ရပပငနငက စစမနကသညက သတငအချြအလြနညပညာဇနကမျာအာက တညေထာငေပခြ င၊က ဖ ဖြ တ ကတြေစခြ င၊က အေထာြအြေပခြ ငနငကစမခနခ ခြ င အမျသာစမြန ေရဆေရေြာမရငနငကဆြသယရာ၌က အစရဝနြ ဌာနမျာ၊ကပဂဂလြြဏဍ၊က က အလရငအဖအစညမျာ၊ကနယပယအလြလပြငသညအဖအစညကမျာ၊က ပညာေရနငက သေတသနအဖအစညကမျာအာကအမျသာေရဆငရာက IT စမြနကမျာ၊ကအစအစဥမျာက ပြ ငဆငခြ ငနငက ၄ငတက၏ကအေြာငအထညေဖာမြကအေသအချာကေဆာငရြေစခြ င နငငတငရက ICT ြဏဍကြျယြျယပြ န ပြ နကဖဖြ တတြမအတြက ပြ မေဆာငရြရကမညက ပစ၊က စညမျဥ စညြမနငလမေနကချြမျာတငက လအပေသာက ဥပေဒဆငရာ၊ကစညမျဥ စညြမဆငရာ၊က လပငနဆငရာကြရယာမျာကြညပြ ငဆငေပခြ င

82

ICT အဖအစညအမည

လပပငခင / လပငနတာဝနမျာ အခြ ာအမျသာေရဆငရာအစ ရဌာန အဖအစညမျာနငကဆြစပမ

အာဏာပငအဖ အမျသာေရဆငရာကသတငအချြအလြကနငဆြသယေရနညကပညာဖဖြ တ တြမကအာဏာပငအဖ(NIDA) (ြေမဘာဒယာနငင)

IT ကမြ ငတငမနငဖ ဖြ တတြမမဝါဒြကြာလကတ၊ကြာလလတ၊ကြာလရညအတြကချမတေဖာကထတခြ င

စပာေရတ တြမအမြ ငဆအေခြ အေနဖြ စကေစမညကITမဝါဒအာအေြာငအထညေဖာခြ င

ြမဘာဒယာဘရငနငငေတာအတငက ITဆငရာကစမချြမျာြကေစာငြြ ညစစေဆခြ င

IT နညပညာဖဖြ တတြမ၌က NIDA သညကထန ညေပသနငက တမြ ငေဆာငရြသအဖြ စကေဆာငရြပါသည။က၄ငတသညကတစခနငတစကခက မဆနြျငရသာမြကေပါင စပချဥြပနညကလမထြပငက ထန ညေပသညြဏဍြက ဖ ဖြ ကတ တြမရညမနချြမျာနငက လြဖြညေစကပါသည။က (၄ငတ၏website မျာတငရယနငပါသည။)

ဗဟအစရနငက ချတဆြပြ ေနာြက ေဒသကဆငရာ အစရမျာနငက ချတဆြမပြ ခပါ သည။ electronic စနစဖြ ငက စာရြကစာတမက အေထာြအထာမျာအာက စစဥကကခြ ငနငက ေအာြပါဝနေဆာငမလပငနမျာကြက online ကဖြ ငက လပြငေဆာငရြနငကေအာငပြ လပခြ င၊က ေမာေတာယာဥ၊က အမခြ ကေမြ လပငနနငကေနထငမမတပတငလပငန အစရအရာထမမျာအတြက IT နငသြကဆငသညက သငတနမျာနငက seminar မျာကကပြ လပေပခြ င

ေြာငစ ဘရနငဒါရဆလမ သတငအချြအလြကနညပညာေြာငစက(ဘရနင)

နငငအဆင၌က ICT ေခါင ေဆာငမနငေနြြ ာကမတြက တညေဆာြခြ ငနငက အေထာြအြကေပခြ င ကပြ ညသပငနငပဂဂလြပငြဏဍမျာ၌ICTဖဖြ ကတ တြမအတြက ချတဆြမမျာနငက အပြ နကအလနဆြသယေဆာငရြမအာက အေထာြကအြေပခြ င အစရဌာနအဖအစညမျာြက လြရလပြငကေဆာငရြေနသညက ICT ပငမအစအစဥမျာ၊ကစမြနမျာနငစမချြမျာြက ပဂဂလြြဏဍကမျာ၏က လအပသညက ပါဝငေဆာငရြမက အခငကအလမမျာနငကေပါငစညေပခြ င

သတငအချြအလြကဆြသယေရနညကပညာမျာ၏က မဟာဗျ ဟာနငကဦေဆာငမအာ ေစေစစပစပက ြြ ညရခြ ငနငက သေတသန ဖဖြ တတြမ လပငနေဆာငရြခြ ငနင ကဖြ နဖြ ေပခြ ငမတစဆငဘရနငဒါရကဆလမ နငင၌က ၄ငတ၏ထေရာြသညပျနမြကတမြ င ခြ င အစရရ မျာ၌က electronic အစရက အစကအစဥအာက အေြာငအထညေဖာသညကအဆငမျာြက နငချနသသပခြ င၊ကေလလာကကခြ ငနငကထပမအဆပြ ခြ င သြဆငရာ ေအဂျငစမျာမ တစဆငကသငကေလျာသညက မဝါဒမျာချမတခြ င၊က မဟာကကကကကကကကကကကဗျဟာဖဖြ မနငက IT အသပြ မြက မြ ငတငကေပသညက အေခြ ခအတငအတာမျာနငကလပေဆာငချြမျာအာကတညေဆာြခြ င

ICT ေအဂျငစက တညရေနေသာနငငမျာအတြက ပြ ဿနာမာက လြရအစအစဥသညက ၎ငတ၏က လအပချြမျာ အတြကထေရာြသည/ မထေရာြသညဟေသာက ကပြ ဿနာပငဖြ စပါသည။က ICT ေအဂျငစက မရေသာ နငငမျာ အတြက ပြ ဿနာမာကထေရာြေသာက ICTက အပချပမပစအတြကသငေလျာေသာကအစအစဥတစရပရာေဖရနပငကကဖြ စပါသည။

83

အစရငခခြ ငနငကေစာငြြ ညစစေဆခြ ငလပငနစဥမျာ

ICTက အပချပမပစကအေခြ ခမ၏ကတတယလအပချြမာကအဆငသငအစရငခခြ ငနငက ေစာငြြ ည

စစေဆခြ ငက လပငနစဥမျာဖြ စပါသည။ Australian အစ ရက သတငအချြအလြစမခနခမရမက

တညေဆာြခေသာက ICTက ရပငခငစမခနခမအတြက ပမေြာငမနေသာက လြေတလပငနအေခြ ပြ က

ဇယာြက ICT အပချပမပစက အေခြ ခ၏က တတယအစတအပငအဖြ စက နမနာေဖာပြ ထာပါသည။က

ယငအေခြ ပြ ကဇယာြကေအာြတငေဖာပြ ထာပါသည-

ပမေြာငမနေသာလြေတလပငနအေခြ ပြ ဇယာက - ICT ရပငခငစမခနခမ

ေယဘယျအာဖြ င

ရပငခငစမခနခမလပငနစဥအာကသရနာလညပါသလာ။

ရပငခငစမခနခမဆငရာကစညမျဥမျာနငကအြျမတဝငရပါသလာ။

ICTစမခနခမအေခြ ခမတစရပြတညေဆာြခြ င

ICTကရပငခငစမခနခမအာလခြ ငမေစမညကမဝါဒမျာအာကေရဆချမတပြ ကဖြ စပါသလာ။

ဝယယကဖြ ညတငမနငက စာရငမပယဖျြခြ ငက လပငနစဥမျာအတြက ပငဆငပစစညက မတပတင

စာရငနငကချတဆြပြ ကြဖစပါသလာ။

သဘာ၀ပတဝန ြျငြက ရာေဖစေဆာငမနငက စနပစရမညက နညလမမျာြက စဥစာေတေတာက

ကပြ ဖြ စပါသလာ။

Notebooks နငက အခြ ာသယကေဆာငရလယြသညက ပစစညအတြက မဝါဒမျာက အသ ပြ မြက

တညေဆာြပြ ဖြ စပါသလာ။

စနစလခြ ေရထတပြ နချြမျာြကစဥ စာပြ ပါပြ လာ။

ICT ရပငခင စမခနခမအာမြ ငတငရနက ဆနသစသညစနစမျာအသပြ ခြ ငအာက စဥစာပြ

ပါပြ လာ။

ICTက ရပငခငစမခနခမအာက ထေရာြပြ က တြေခြ ြြသညက လပငနစနစြက အသ ပြ ရနက

ဆနသစကသညနညလမမျာြကစဥ စာပြ ဖြ စပါသလာ။

ခငခသညကထန ချပမအေခြ ခလပငနတစရပကဖ စညတညေဆာြပြ ဖြ စပါသလာ။

84

ပငဆငပစစညကမတပတငစာရငမျာြကပြ စခြ ငနငကစမခနခခြ င

ပငဆငပစစညက မတပတငစာရငမျာြက ပြ စခြ ငနငကက စမခနခမအတြက တာဝနယမညသြက

စစစေရ ကချယကပြ ပါကပြ လာ။

ရပပငဆငရာကနငကထေတြငတယမရနငသညက ICTကရပငခငမျာအာလြကမတတမတငသညက

ရပငခငမတပတငလပငနကတညေဆာြပြ ပါကပြ လာ။

ပငဆငပစစညက မတပတငစာရငတငက သတငအချြအလြရပငခငမျာနငက အသဉာဏက ပညာက

ဆငရာကအခငအေရြကချနလပ၍ြျန ICTကရပငခငအာလ အာကမတတမတငပြ ကဖြ စပါသလာ။

ေပါငစပ Software ရပငခငမတပတငမြကေဆာငရြပြ ဖြ စပါသလာ။

ြယေရြယတာကြစစမျာနငပတသြသည အချြအလြမျာကေရဆပြ ဖြ စပါသလာ။

အလယတြသယယနငသညက ပစစညမျာအတြက အသပြ မညမဝါဒမျာက ေရဆချမတပြ ဖြ စပါက

သလာ။

ပငဆငပစစညက မတပတငစာရငမျာအာက ထန သမ ရနနငက ညနငရနက လြြျနေြာြယခြ ငက

လပငနစဥမျာ၌ကေဆာငရြပြ ဖြ စပါသလာ။

ICTကရပငခငမျာကစစေဆခြ င

မဝါဒမျာနငကဥပေဒပြ ဋဌာနချြကေလစာလြနာမြကေစာငြြ ညစစေဆပါသလာ။

Software ဥပေဒအေပါ ေလစာလြနာမြကေစာငြြ ညစစေဆပါသလာ။

ဤက ICTက ရပငခငစမခနခမအေခြ ပြ ဇယာသညက မဝါဒစာရြစာတမ မျာအာက အစရငခခြ ငနငက

ေစာငကြြ ညစစေဆခြ င၏က နမနာတစခမေသာဖြ စပြ က အစ ရမျာသညက ထေရာြေသာက ICTက အပချပမပစက

အေခြ ခကတစရပြကတညေဆာြအေြာငအထညေဖာြြ ရပါမည။

85

၃.၂။ ICT ရငန ကမြ ပနမမျာြကထနချပေဆာငရြခြ င

ICT အပချပမဆငရာကြစစရပမျာမကအေရပါမညအချြတစခမာကICT ရငနမမျာြကဦစာေပက

ေဆာငရြခြ ငလပငနစဥပင ကဖြ စပါသည။ကေငေြြ ေထာြပမကလအပချြမျာရသညကအသ ဝငပြ က ICT

စမြန က အေမြ ာြအကမြ ာရြြ ေသာလည က ရနပေငက မလေလာြပါ။က ဤြသ က ထခြ ာသညက

အေခြ အေနရပမျာကရငလင ေဆာငရြရနကလပေဆာငမတင၌ကြစစရပမျာကေဖြ ရငေဆာငရြနငေသာက

သတမတထာသညကေယဘယျ စညမျဥစညြမမျာရပါသည။က

ICT ရင နမြ ပနမကဦစာေပအဆငကသတမတရနကနညလမတစခမာကေငေြြ ေထာြပမအတြက

ဖနတေဆာငရြနငသညက အေြြ ာငရငခတစခကဖြ စေသာက NEA ြက အသ ပြ ရနကဖြ စပါသည။က ယခငြ

ရငပြ ထာသညအတငက NEA သညက အစ ရ၏က ICT စမြနမျာနငက ေပြ ာငလမမျာအေပါက

စမခနခမဆငရာက အြြ ာက ဆြနယမြက ရငလငပြ သခြ ငအတြက အေခြ ခမတစခပငက ကဖြ စပါသည။က

ဒန မတအစ ရြက ၎ငတ၏က NEA ြက ေဒသဆငရာက လအပချြမျာနငအညက စနစမျာြက သငမြ တ

ေလျာြနေအာငက ေဆာငရြထာက သြသ က ပြ ညသြဏဍက IT စနစမျာအြြ ာက ေယဘယျဆနေသာက

အဆြအစပမျာရရေစသညကအမျာနငဆငကေသာကကအေခြ ခေဘာငတစခဖြ စသညကဟေဖာပြ ထာပါသည။က

ဤချဥြပနညသညက ICT ၊က စမြနမျာြကNEA ရနပေငရာေဖခြ ငနငက လြေလျာညေထမက ရရမေသာက

ကဖြ စေစပါသည။

ICT အသစရတအတြက ဦစာေပမမျာက သတမတရနက အခြ ာနညလမတစခမာက စမြန

ရနပေငမျာက ရယရနအတြက စသတမတချြမျာနငက လပငနစဥမျာသတမတပြ ဋဌာနနငေသာက ICT

ရင နမြ ပနမက အေခြ ခမြလြခေဆာငရြခြ ငပငက ဖြ စပါသည။ကAustralia အစ ရ တစရပလ ဆငရာက

ICT ရင နမြ ပနမက အေခြ ခမမက ဦစာေပလပေဆာငရမညက ICT အသစရတမျာအေပါ မ၀ါဒ ချမတသ

မျာအာကနညလမေြာငတစခရာေဖရနကအသ ဝငသညကလမေနချြတစခြကဖနတ ေပပါသည။က

86

ေဘာင(၆) - ကသြ စေတြ လျအစရတစရပလနငကဆငေသာကICT ရငနမြ ပနမကလမေနချြမမျာက

လမေနချြမက၁။ အစ ရသည ICT ြက အသချေဆာငရြေသာက စပာေရလပငန ေပြ ာငလမ

အစအစဥမျာနငက စမြနမျာအတြက ရနပေငခေဝလျာထာမြက သငေလျာေသာက အြဖြ တစမမမျာက

ကပြ လပနငရနက အစ ရတစဖလ၏အမြ င နငက ေအဂျငစအဖတစခမက လေလာြေသာက သတငအချြ

အလြမျာကဖနတေပထာသငပါသည။

လမေနချြမက၂။ ေအဂျငစမျာသညက အစ ရ၏လအပချြမျာြက ဖြ ညဆညေပရနက အရင အမြ စ

မျာြကထေရာြစာကစမရညပြ ညဝစာနငကြျငဝတနငလြေလျာညေထစာကအသပြ နငရနအတြကတာဝန

ရပါသည။က ၎ငပြ ငက ေအဂျငစမျာသညက ယငတ၌က လေလာြပြ ညစေသာအပချပမနငက ယငြက

ေအာငမြ ငမရရေစရနက ေနရာတင၌က စဥဆြမပြ တက ေစာငကြြ ညလပငနစဥမျာြက ေဆာငရြရမညက

ကဖြ စပါသည။က

လမေနချြမက၃။ ICT ပါဝငပတသြေနသညကစပာေရလပငနသစမျာတငကရင နမြ ပနမမျာြက

ြနြျစရတမျာနငက အြျေြျဇမျာအြြ ာက ချနထ တငတာခြ ငအာဖြ ငက ညနငေဆာငရြသင

ပါသည။ကလမေနချြမက၄။ ေအဂျငစမျာသညကICT ေြြ ာငကရရလာေသာကအြျရလဒမျာနငကကICT ၌က

ရင နမြ ပန ခြ ငအာဖြ ငရရေသာက ပြ နရချြမျာြတငတာခြ ငနငကက စမြန၏အေရပါေသာက လပငနစဥက

မျာ၌ကအစ ရ၏ကေဆာငရြမမျာအေပါကေလလာမမျာြကမေေဝေပခြ ငမျာအတြကတာဝနရပါသည။

လမေနချြမက၅။ ဘဏဍာေရဌာနသညက ေအဂျငစမျာနငက ေဆ ေနတငပငရာတငက လညေြာင၊က

Australia အစ ရမ ICTြက စမေဆာငရညက ပြ ညဝစာနငက ထေရာြထြမြ ြစာက အသ ချနငေစရနက

ေအဂျငစမျာြက အေထာြအြကပြ မညက အေခြ ခမမျာေပါေပါြေရအတြ တာဝနရပါသည။က ၎ငပြ ငက

ဘဏဍာေရဌာနသညက ပြ နလညအသ ပြ မက လယြေချာေမ ေစခြ င၊က အပြ နအလနေဆာငရြနငစမရခြ င၊က

ဖလယခြ ငနငက ပေပါငေဆာငရြနငကခြ င၊က စသတမတချြမျာအသပြ မြက အာေပသညက လပငနမျာက

ေဆာငရြခြ င၊က ေအဂျငစမျာြက မဟာဗျဟာေမြ ာြက လမေနမေပခြ ငနငက ICT ရင နမြ ပနမေပါက

အစ ရအာအြ ေပခြ ငကလပငနမျာကေဆာငရြရပါသည။

လမေနချြမက၆။ ဗဟေအဂျငစမျာသညက သတငအချြအလြမျာ၊က က နညလမမျာက ေလြျငမက

မျာြက ဖနတညနငေပခြ ငအာဖြ ငက ြယစာလယအဖ မျာြက ICT ရင နမြ ပနမမျာက စမခန ခမ

အရညအေသက(ြျမြျငမ)မျာကမြ ငတငေပရနကြညရမညဖြ စပါသည။

စဥစာရနေမခနမျာ

၁။က ICT ၌ကရင နမြ ပနမတငကအစ ရတစရပလကဝငေရာြလာခြ င၏ကအာသာချြမျာမာက

အဘယနည။က

၂။ ICT ၌ကရငနမြ ပနမမျာအေပါကမမနငငအစ ရ၏ကမဝါဒမာအဘယနည။

87

ICT အပချပမမာအေရပါသညတငကြအေြြ ာငမသငစာပငကအစ ရအချသညက ICT အပချပမကအေခြ ခလပငန(ဥပမာက - စညမျဥစညြမမျာ၊က ဆ ကဖြ တချြချမတသညက အဆငဆငကဖြ စစဥ၊က ပမန ေစာငကြြ ညကစစေဆကခြ ငနင ဖြ စစဥကလပငနစဥမျာအာအြဖြ တခြ င)ြကအစ ရအဆငတင (သမဟတ) အစ ရေအဂျငစတစခချငစတငဖြ စေစက ချမတထာရပြ ဖြ စပါသည။က ဤသညတမာက ICT ရင နမြ ပနမကစညမျဥစညြမမျာ၏ကအမနတရာလညဖြ စပါသည။က

ေနာြဆအချြတစရပ။က ေြာငမနေသာက ICT အပချပေရပစသညက အမြ ငမာဆ အဆငမျာ၌ကထေရာြကမရေသာေခါငေဆာငမ၏ကထတြနတစရပက( ရလဒတစခ ) ကဖြ စပါသည။

ကမဝါဒေရဆသမျာသည၄ငတ၏သြဆငရာနငငမျာ၌က ICT အပချပေရ အေခြ ခ လပငနကတစရပအာဖနတရာ၌က ေခါငေဆာငမအခနြဏဍတစရပအာပါဝငလာေစရနက ရာေဖေနေသာ မ၀ါဒကေရဆသမျာသည Weill and Ross's တ၏က ICT အပချပမပစ၏က ေခါငေဆာငမဆငရာ ထပတန လမေနချြမက( ၁၀ ) ချြအာကထညသငစဥစာခြ ငဖြ ငကစတငသငပါသည။ကပြ ညသပငြဏဍက(နငငပင ြဏဍ)နငက လြေလျာညေထဖြ စေအာငက ချမတထာသညက ဤလမေနချြမမျာြက ေအာြတင ေဖာပြ ထာပါသညက-

ICT အပချပေရပစ၏ကေခါငေဆာငမဆငရာထပတနကလမေနချြမ (၁၀) ချြ ၁။ လြေတြျငသနငမညကအပချပမပစပေဖာေရဆရန စမခနခသသညက စပာေရလပငန၏ရညရယချြမျာနငက လပငနကဦတညချြအေပါအေခြ ခ၍ကICT အပချပမပစြကတြြြ စာ ပေဖာ ေရဆ သငပါသည။က တြြြ စာေရဆပေဖာထာသညက အပချပမပစ၌ က ဦေဆာငမေပပြ ကအရင အမြ စမျာြခေဝသစမက ၊က အေလထာမနငက အေထာြအြပြ သညကကအဆငမြ ငအလပအမေဆာငအရာရမျာပါဝငပါသည။က

၂။ ကပြ နလညပေဖာေရဆရမညအချနြကသရရန အပြ အမဆငရာက ေပြ ာငလမနငက အတအပချပမပစအေပြ ာငအလ တစရပ လအပပါသည။က သေသာြဏဍသစမျာနငကဆြသယမမျာအာကတစဦချငစြကသငယ ရသညက လအပေသာအပချပမက ဖ စညပတစခလ အာက ထညသင စဥစာ ရေသာေြြ ာငက အပချပမပစအာက ပြ နလညပေဖာေရဆ ခြ ငမာက ရဖနရခါသာကကဖြ စသငပါသည။က

၃။ အဆငမြ ငအရာရမျာပါဝငရန မဟာဗျဟာဆဖြ တချြမျာ၌က အဆငမြ ငစမခနခမမာက လအပလစာကပါဝငေနပါသည။က ေအာငမြ ငမရရနအတြက IT အပချပမပစ၌သတငအချြဆငရာကအရာရချပမျာသညက ထေရာြစာပါဝငရပါမည။က အခြ ာေသာက အဆငမြ င စမခနခသမျာသညက ေြာမတမျာ၊က အတညပြ သညလပငနစဥမျာနငကလပေဆာငချြအာကပြ နလညသသပခြ ငမျာ၌ကပါဝငကေဆာငရြရပါမည။

88

၄။ ေရ ချယမမျာကကပြ လပရနက

ICT အပချပမပစသညရညမနချြတငြေပါြေရာြ ေအာငမြ ငရန မဖြ စနငပါ။ကသရာတငအပချ ပမသညက ငြ ငခမအတြကသေဘာထာြလေသာကရညမန ချြမျာြမေမာငထပြ နငရပါသည။အေြာငဆအကေခြ အေနသ ေရာြရေအာငကအတ အေလျာအေပအယ လပခြ ငမျာကတတြလာခြ င၏ကအေရအတြအတငကအပချပမပစသည လညကပ၍ရပေထလာနငပါသည။

၅။ ြငတယေဖြ ရငသညကနညလမ၏ကခြ ငချြြကရငရင လငလငသရရန ကခြ ငချြဆသညမာက စပာေရလပငနမျာြက မညသမညပက ေလလာ သငယေနသညြဆလပါသည။က IT အသ အနန၌က ခြ ငချြသညက လြရ အေခြ အေနက အထသဖြ ငက က စပာေရလပငနမျာက ဖစည မပစြ စနေခါ ေနပါသည။က ကခြ ငချြအတြက အချလမျာ၏လလာေတာင ဆမမျာသညကစဥစာချငချနမက မပါေသာလညက အမျာစသညက စပာေရလပငနကကကကကကကကကကကကကကကကကကကကကကလအပချြြဖြ ညဆညလသညဆနဒဖြ ငေတာင ဆခြ ငဖြ စသည။က အြယ၍ကစပာေရလပငနတစခသညက ခြ ငချြြတနဖ ထာပြ ကအဆပြ တငပြ ခလေငကစပာေရလပငနစမဖနတမက ၎ငလပငန၏က ဖ စည မပစက အေပြ ာငအလမကတစဆငကစပာေရလပငနတစခလြကအြျေြျ ဇဖြ စေပါေစနငပါသည။ ၆။ မနြနသညမြလေပရန ICT အပချပမပစရက ေယဘယျအခြအခတစခမာ ICTအပချပမကအစ အစဥမျာြတန အာေပရနကေရဆပေဖာထာသညကမြလေပကဆေဆာငမ မျာနငဆချမြ ငမက အစအစဥမျာ၏က ရညရယချြနငလေချာမ ကဖြ စပါသည။ကအပချ ပပစနငက မြလေပဆေဆာငမက ြြညေရသညက စပာေရလပငန၏ စေပါင စမအာပငကဖြ စပါသည။က အြယ၍IT အပချပမ ပစြက စပာေရ လပငန၏စေပါင စမအာ၊ စမအပချပေဆာငရြမက(သမဟတ) အချေသာ ေပါငစပေဆာငရြမမျာအရကပေဖာေဆာငရြလျင အပချ ပသမျာ၏ကမြလေပ ဆေဆာငမသည ရညရယချြနငြြညမက ရမညဖြ စပါသည။ လလာသည အပြ အမရရရနေငေြြ ဆငရာမြလေပမနညခြ ငြေရာငရာခြ ငသညကေငေြြ ဆငရာမြလေပကခြ င ြသ ကအေရပါသည အချြကဖြ စသည။

89

၇။က ICT အပချပမပစအတြက ပငဆငမအတငအတာနငက တာဝနခ ေဆာငရြမကသတမတကေပရန

ICTအပချပမပစသညကပငရငတစဦရပြ ကတာဝနခေဆာငရြရခြ ငမျာ ရပါသည။က ေနာြဆ တငအစ ရ၏ ေခါငေဆာငသညက အပချပမအာလ အတြကတာဝနရပါသည။က သရာတငကအစ ရေခါင ေဆာငသညက ICT ဝနြ က(သမဟတ) အပစက(ICT ဝနြ က( သမဟတ ) ICT ပေပါငညနငမေြာငစ) သကIT အပချပမပစေရဆကခြ င၊က အေြာငအထညေဖာခြ ငနငက လပငန ေဆာငရြခြ ငမျာအတြတာဝနယေဆာငရြရနကလပပငခင ခေဝေပမည ကဖြ စပါသည။ ပဂဂလြြဏဍတငကသတငအချြအလြဆငရာကအရာရချ ပသညကယေန အရယအစာ အမျမျေသာက လပငနမျာ၏က အဓြက အေရပါသညကြစစရပမျာ၌ကIT အပချပမပစြကြငတယ ေဆာငရြမညဖြ စပါသည။ အဓြစဥစာရမညကအချြ (၃) ချြ

ICT အပချပမပစြက အစ ရ၏ကအခြ ာအဓြက ပငဆငမမျာ (ေငေြြ ၊ကလစမ အာြသ) တနငကြငြာ၍ကပေဖာေရဆကခြ ငမကပြ နငပါ။က

လပဂဂ လက (သမဟတ) အပစတစစတညမက ICT အပချပမပစြကအေြာငအထညမေဖာရပါ။က အစ ရေခါင ေဆာငမဖြ ငက ေဆာငရြ ရပါမည။က ဝနြ အာလသညက ေငေြြ နငက အခြ ာအေရပါသညကရပငခငမျာြက အပချပမအတြက ပါဝငေဆာငရြသြသက က ICT အပချပမ၌ကပါဝငေဆာငရြရနကေမောလငရပါသည။က

ICT ရပငခငမျာသညကအစ ရအမျာစ၏က လပငနေဆာငရြမမျာတငကပ၍ပ၍အေရပါလျြကရပါသည။

၈။က အဖအစညေပါငစအဆငမျာတငအပချပမပေဖာေရဆရန အစပြ မတသညကအစ ရတစခလအေနဖြ ငကICT အပချပမပစြကအစ ရ အဆင မဟာဗျဟာနငက ရညမနချြအေရအတြက အနညငယချမတပြ ေဆာငရြပါသည။ကဝနကြ ဌာနမျာသညကသခြ ာဖြ စေသာလညကဆြစပမရ ေသာ ICTအပချပမကအလာတစခြကလအပပါသည။က အပချပမပစ၏က ပ၍နမေသာအဆငြက မြ ငေသာအဆငအတြက ေရဆကေသာနညစနစမျာြက လမ မကသြ ဇာသြေရာြပါသည။က အခြ ာအပချပမ အဆင မျာအတြကပါဝငခြ ငအာကဖြ ငကအစ ရတစခလကICT အပချပမပစြကအစပြ ေဆာငရြရပါသည။က ၉။က ထငသာမြ ငသာရမနငကပညာေပမမျာေဆာငရြရန ICT အပချပမပစအတြထငသာမြ ငသာရလန ခြ င( မဟတ) ပညာ ေပလန ခြ ငမဖြ စနငပါ။ကထငသာမြ ငသာရမနငကပညာေပမတြကအတတြ ေဆာငရြရပါသည။က ပညာေပခြ ငမျာေလေလက ပ၍ပ၍က ထငသာမြ ငသာ ရေလေလဖြ စပါသည။ အလာတပငအပချပမပစ လပငနစဥတငက ပ၍ ထငသာမြ ငသာရေလေလက အပချပမပစေပါက ပ၍ယြြ ညအာြ ေလေလ ကဖြ စပါသည။က

90

၁၀။ အဓြရပငခင(၆)မျအတြက အမျာနငဆငေသာက ယနတရာတစရပြက

အေြာငအထညေဖာရနက(ဆလသညမာလစမအာရပငခင၊ကဘဏဍာေရ

ရပငခင၊က ရပဝတထပစစညရပငခင၊က အသဉာဏပညာဆငရာကအခငအေရက

ရပငခငက၊ကသတငအချြအလြနငကIT ၊ကဆြစပမမျာ)

ICT အပချပမပစက ဒဇငေရဆရာတငက အခြ ာေသာ အဓြ ရပငခငကမျာြထနချပ၍က အသ ပြ ေသာက ယနတရာတစရပြက ပြ နလည သ သပ ရပါသည။က သစလငလတလပေသာက ICT ယနတရာြ ဖနတခြ ငထြကရပငခငမျာ၏ကအသင သဏဌာနြျယပြ နလာေစေရြကစဥစာရပါမည။က ယငရပငခငက(၆)မျအနြကတစခထြပေသာကရပငခငြကထနချပရန အတြက တညေသာယနတရာြက အသ ပြ ေနသညလပငနသည ပ၍ပ၍ကေြာငမနေသာ အပချပမပစြကပငဆငပါသည။က

အြျဥချပ ဤဘာသာရပတတငကအခန(၃)ခန ပါဝငပါသည။ကပထမအခန တငက ICT မဝါဒတညေဆာြခြ ငကလပငနစဥြက ေဖာပြ ထာပါသည။က ဒတယအခနတငက အမျသာေရဆငရာက ICTD မဝါဒတစရပ၏ကပါဝငေသာအဓြအချြအလြမျာက အေြာငအထညေဖာမက မဟာဗျဟာမျာြက အေလေပ ေဖာပြ ထာပြ ကတတယကအခနတငကICT အပချပမပစြကရငလငေဆေနတငပြ ထာပါသည။က ပထမအခနတငကICTD မဝါဒမျာနငကမဟာဗျဟာမျာကချမတရာတငကလပငနစဥအဆငဆငမျာြကစစစေဖာထတထာပြ က မဝါဒချမတခြ ငလပငနစဥတငပါဝငြြ ေသာက အစရ၊က ေစျြြနငက အရပသာကလအဖအစညတ၏ကအခနြဏဍြကေဖာပြ ထာပါသည။ကအသစဖြ စေပါလာေသာက ICT ဖ ဖြ တ တြမ မျာနငက ြြညသညက ဥပေဒဆငရာနငက စညမျဥစညြမဆငရာက ပြ ပြ ငေပြ ာငလမက အထသဖြ ငကအငတာနြနညပညာမျာနငက နညပညာမျာစဆလာမတြလညက ဤအခနတငက ရငလင ေဆ ေန ထာပါသည။ကပထမကအခန၏ကအဓြအချြအလြမျာမာကေအာြေဖါပြ ပါအတင ကဖြ စပါသညက-

မဝါဒေရဆသမျာသညက မရညရယထာေသာအြျဆြမျာက နညပါသာေစရနအတြ ICTD ဝငေရာြစြဖြမမျာ၏ကထေရာြေသာကအြျသြေရာြမကအလာအလာနငကအေရအရာ ြစစတ ြကအြဖြ တဆနစစရနကလအပပါသည။

ြယတငစမသပစစေဆခြ င

၁။ ICT အပချပမပစဆသညမာအဘယနည။က အဘယေြြ ာင၎ငသညအေရြ ပါက

သနည။က

၂။ ICT အပချပမပစကအေခြ ခအတြကပါဝငေသာအချြအလြမျာမာမညသညတနည။

၃။ ကသြ စေတြ လျ၏ကICT ရင နမြ ပနမကစညမျဥမျာြကတစခချငတြချြေဖာပြ ပါ။က

91

မဝါဒေရဆသမျာသညက ICTD မဝါဒေရဆချမတက အေြာငအထညေဖာရာတငက အစ ရ၊ကေစျြြနငက အရပသာလအဖအစညတ၏က ပေပါငပါဝငမတငက မနြနေသာက ဘြညမေတမကရေစေရြကေဆာငရြရနလအပပါသည။က

မဝါဒေရဆသမျာသညက နညပညာေပြ ာငလမြက ရငဆငရာတငက စညမျဥေဟာငမျာသညကစညမျဥသစမျာနငယငတ၏ကေြာငြျသြေရာြမမျာြကလမ မထန ချပလာေသာအခါကကပြ ဿနာမျာကမျာပြ ာလာခြ ငေြြ ာငကအချနဆေဆာငရြခြ ငမပြ သငပါ။

မဝါဒေရဆသမျာ(နငစညမျဥချမတသမျာ)သညကစညမျဥစညြမမျာြကနညပညာသစနငကစပာေရလပငနသစမျာက ဖ ဖြ တ တြမြက အဟနအတာပြ ေနသညက အတငအတာအာကအြဖြ တ ဆနစစသငပါသည

ဒတယအခနတငကပြ ညစေသာအမျသာေရဆငရာICTD မဝါဒတစခ၏ကအေခြ ခ အချြ (၃)ချြကကဖြ စသညက စမရညတညေဆာြခြ င၊က စပာေရအေဆာြအအ၏က ICT ြဏဍတညေဆာြခြ ငနငကelectronicက အပချပမပစတနငက ဆြစပေသာကပြ ဿနာမျာြက အေလေပတငပြ ထာပါသည။က ICT စမရညဖ ဖြ တ တြမတငကြျယပြ နေသာပြ ဿနာနစရပြကရငလငေဆေနထာပါသည။ကသတငနငကနညပညာေခတတငက နငငသာအာလက အေခြ ခစမ ေဆာငရညက ရရေဆာငရြခြ ငနငက နငင၏က ICT ြဏဍတငက က ICT ြျမြျငမကအရညအေသတတြေစရနနငက ေယဘယျအာဖြ ငက စပာေရ အေဆာြ အအသညကယငအေခြ အေနြကချထငေဆာငရြခြ ငတဖြ စပါသည။ကICT လပငနစကတညေဆာြခြ ငြကအေလဂရပြ မနငအတက ICT ထတလပခြ ငက ပြ ငပထြခာအလပလပခြ ငနငက Global Software ဖ ဖြ တတြမတတငကအမျသာေရအစရမျာြကလြခြျငသ ြြ ေသာမဝါဒမျာနငကမဟာဗျဟာမျာ၊ကdigital နညပညာလပငနစကတ ြကအြဖြ တစစေဆရပါသည။က ဤအခနတငက FOSSက မျာတညေဆာြခြ ငနငက အပြ နအလနေဆာငရြနင ခြ ငြက ရရေစခြ ငတတငကအစ ရ၏က အခနြဏဍြလညက ရငလငေဆေနတငပြ ထာပါသည။က ဤအခနတငက အဓြအချြ အလြအချြကေအာြတငေဖာပြ ထာပါကသညက-

ICT စမရညတညေဆာြခြ ငသညက ဖ ဖြ တတြမအတြက ICT စမအာမျာက ရရလာေစရန ေဆာငရြရာတငကနငငတငအတြအေရြ ေသာကမဝါဒရညမန ချြတစရပဖြ စပါသည။

ပညာေရြဏဍက ICT စမြန မျာသညက နညပညာမျာေပါတငက အေလေပဦတညြြ ပြ ကသငေလျာ ေသာကသငြြ ာနညပညာြကေြျာေထာြေနာြခပြ ခြ ငမရပါ။

ယေနကြမဘာစပာေရ၌ကအစရမျာသညကICT ြဏဍကထနြာပြ နပာလာေစရနအတြကမနြနကသညကပတဝန ြျငတစရပအာက အေထာြအြပြ ေပရာ၌က လျငမြ နပြ တသာစာက ေဆာငရြရနနငကအမျသာစပာေရနငက လမေရဖ ဖြ တတြမြက ေမာငနငရာ၌က အစရသညက အပြ ညအဝကပါဝင လပရာရနက လအပပါသည။က ICT ြဏဍအတြက မနြနေသာက ပတဝန ြျငတစရပြကလျငလျငမြ နမြ န ကပြ တပြ တသာသာကေဆာငရြရနကလအပပါသည။က

ဆြစပမရေသာက အပချပမပစဆသညမာက အစ ရဌာန အဖအစညမျာအြြ ာက ပေပါင ေဆာငရြမတ မြ င ခြ ငြသာမြက နငငသာမျာနငက တြြြ ပြ ထေရာြေသာက တငပင ေဆ ေနခြ ငနငကေစစပညနငခြ ငမျာနငကေဒသအလြ၊ကနငငတြာအလြကမျာစာေသာ ပါဝင ပတသြမမျာ၏ကပမပါဝငမ တပါဝငပါသည။က

92

တတယအခနတငကICT အပချပမပစြကရငလငေဆ ေန ထာပြ ကဆ ဖြ တချြ အခင အေရမျာနငက

တာဝနခေဆာငရြမတြက တြျစာသတမတခြ ငအတြက အေခြ ခမတစရပြက ေဖာပြ က ထာပါသည။ကယငအေခြ ခတငစညမျဥမျာအစအေဝ၊က အဆငဆငဆဖြ တချြချမတမ၊က အစရငခခြ ငနငကေစာငြြ ညစစေဆက ခြ ငက ဖြ စစဥမျာအတြက လအပချြနငက အဝငခငြျစမထာေသာကတဖြပစမျာတကကဖြ စြြ ပါသည။က ICT ရင နမြ ပနမမျာြက ဦစာေပရနက လအပချြြလညက ရငကပြ ထာပါသည။ကဤအခန၏က အဓြအချြအလြမာက ေြာငမနေသာက ICT အပချပမပစသညက အမြ ငဆအဆငတငကထေရာြေသာဦေဆာငမ၏ကထတြနတစရပဖြ စေြြ ာငကေဖာပြ ထာခြ ငဖြ စပါသည။က

93

ေနာြဆြတ အဘဓာနအြျဥ ၊ ၏

၊ ၏ ၊ ၊ ၊

( ) ( ) ။ ၍ ။

၏ media (CMA)

၏ ၉၉၉ ။ CMA ၏ ( ) (၄) ။

၏ ၊

( ) ။ Digital ။

၏

94

Digital

၀ ၊ ၊ digital ။ ( )၊ Media ( - Website ၊ CD-Rom )၊ computer ၊ Media (electronic ) digital ၊ ။

Digital ။ ၊ ( ) ။

Digital

Digital ။ Digital ၏ ။

Electronic Electronic ၏ ICT ။ ၊ ၊ ။ ၍ electronic / ( ၊ ၊ ၊ ) ( ၏ ၊ ) ICT ။

Electronic ၏

95

Software

၌ S

၏

(GIF)

။

၊

။ ( )

၊ ( ) ၊ ( )

၊ (၄) ၊ ( )

။

I

။ ၎

။

။ ( )

( ) ( )

။

။

။

ICT ၏

။

။

96

( )

၏

။

။

( )

။

။

၊

။

။

၊

၎

။

၏

( ) ။

၏ ( )၊ ၊ ၊ ။

။

။

97

( ) ] S ၊ Software ။ ၎ ၏ ။ ၊ ၏ ။

( ) ။ ၎ ၊ ၊ S computer ၊ ( ၊ ) ။

။ ( ) ။ ၊ ၏ ။

( ) ။

၀ ၏ ။ ၏ ( )၊ ၊ ၏ ။ ။

98

၀ ၎ ၏

၏ ။ ၎ ၌ ။ ။

၊

( )

၊ ။ ။

( )

၏ ၊ ၊ ၏ ။

( )

( ) ။ ။

Washington

၌ ။ ၌ ၊ ၏ ( )။

99

Washington

Washington ၀ ။

၌ ။ ၎ ၊ ၊ ၊

100

သငတနဆရာမျာအတြကသမတကပြ ဖယမျာ

ဘာသာရပမာတြာစဥအေြြ ာငကသေြာငစရာေခါငစဥကကတငပြ ထာသညြဏဍတငက ပြ ဆသြသ ကဤဘာသာရပြက ပြ စေရသာရာတငကသငယသအမျမျနငကမတညသညနငငမျာ၏ကေပြ ာငလလာသညကအေခြ အေနမျာြက ချငတြ၍ရရသာမညကတနဖြသငယသမျာရရနငေစရနစစဥထာပါသည။ကထ ပြ ငကဘာသာရပပါက အေြြ ာငအရာတစခလြဖြ စေစ၊က တစစတတစေဒသြဖြ စေစက ပချမပစမျစက (online ကဖြ စေစ၊ကoff - line ကဖြ စေစ) ကဖြ ငေဆာငရြနငရနလည ကစမထာပါသည။ကသငရပါ အေြြ ာင အရာမျာြကတစဦချငဖြ စေစ၊က အပစလြဖြ စေစက ေလြျငသငြြ ာေပသညေြျာငမျာတငက သငြြ ာနငသြသ ကအစ ရရမျာတငလညကပြ လပနငပါသည။က ေလြျငသငြြ ာမအချနပငကခြ ာချြြာလက အတငအတာကသာမြကသငတနသာမျာ၏ကေနာြခအေြြ ာငအရာတြကသငရပါပချချြကအတငအတာအေသစတကေလလာမအေပါမတညဆ ဖြ တရပါသည။က ဤသငတနဆရာမျာက သမတကပြ ဖယေရသာထာချြသညက သငြြ ာရနအေြြ ာငအရာမျာြက ပမက

ထေရာြထြမြ ြစာသငြြ ာပချနငရနကအေတအမြ ငမျာနငကသ သပအြ ပြ ခြ ငမျာြကပပ ထာခြ ငကကဖြ စပါသည။က ေလြျငေရချဥြပမမျာနငက မဟာဗျဟာမျာအေြြ ာငက ေနာြထပလမေနချြြကအစ ရအဆငမြ ငအရာရြ မျာအတြကICT ပညာရပသငရေန တမ ဘာသာရပအတမျာအတြကပတ အသ ပြ မညအရာတစခအေနဖြ ငကပြ စထာေသာကသငြြ ာမပစကလြစစာအပတငကေဖာပြ ထာပါသည။ ဘာသာရပတြအသပြ ခြ င

လြရဘာသာရပတ၏ကအခနတငသညကသငယမရညမန ချြမျာနငကအစပြ ထာပြ ကြယတင စမသပစစေဆခြ ငကေမခန အစနငအဆ သတထာပါသည။ကစာဖတသမျာသညကဘာသာရပတမတစဆငကမမ၏တတြမြ အြဖြ တခြ ငအေခြ ခအဖြ စက ရညရယချြမျာနငက ေမခန မျာြက အသ ပြ ရပါမည။ကအခနတငသညက ေဆ ေနရနေမခနမျာနငက လြေတေလြျငခန မျာက ထညသငထာပြ က ယငတြကစာဖတသတစဦြကေဖြ ရငခြ ငနငကနညပြ ဆရာြကအသပြ ခြ ငတြကေဆာငရြရပါမည။ကစာဖတသမျာကသညက သ၏ြယပငအေတအြ ေပါက အေခြ ပြ ပြ ေဆာငရြနငစမရလာေစရန၊က ေလြျငခန ပါ အေြြ ာငအရာြက စသတမတနငရန၊က တငပြ ထာေသာပြ ဿနာမျာြက အေလအနြစဥစာရနက ေရဆ ထာခြ ငဖြ စပါသည။က

ကဖြ စစဥဖြ စရပေလလာဆနစစမမျာသညက သငရပါ ဘာသာရပအေြြ ာငအရာမျာ၏က ထခြ ာ ေသာကအစတအပငဖြ စပါသည။ကဤအေြြ ာငအရာမျာြကေဆ ေနရနနငက စစစသသပရနကအထသဖြ င ဘာသာရပပါက အဓြသေဘာထာ ယဆချြမျာနငက စညမျဥမျာသညက လြေတ လပငနမျာနငကအစအစဥမျာြမညသညအတငအတာအရစစဥေပနငေြြ ာငေဆ ေနရနနငကသသပစစစရနကအတြကရညရယထာပါသည။က သငယသမျာအတြက သတငအချြအလြနငက ဆြသယမ နညပညာကအေခြ ကပြ နငက အေထာြအြပြ က ICT ချဥြပနညမျာက အဝငဂငြျဖြ စရနက လအပေြြ ာငနငကအသ ပြ သညပစမျာမာလညက ေဒသအေခြ အေနမျာ၏ကသငေလျာမရသငေြြ ာငက သထာရန အေရြ ပါသည။

101

သငခနစာဖစညခြ င

သငယသပရတသတဦေရ၊ကရရသညချနတာ၊ကေဒသေနာြခအေခြ အေနမျာေပါအေခြ ခ၍ကအခြ ာ သငရဘာသာရပပါ အေြြ ာငအရာမျာြက သတမတချနဆနငပါသည။က အချနမတညခြ ငေြြ ာငကသငယရနရရသာမညအေနအထာြကေအာြပါအတငကလမေြြ ာငေပထာပါသည။က

သငြြ ာချနက(၉၀)ကမနစအတြ

ဘာသာရပတ၏ကလမ ခြ ေလလာချြြကေဆာငရြရပါမည။ကမမတ၏ကြယပငေဆ ေနတငပြ မကအေြြ ာငအရာြတညေဆာြရနက အခနတငတငက အြျဥချပနငက နဒါနအစတအပငြက ရညေန ေဖာပြ ထာပြ က သငတနသာမျာအတြက ဆေလျာအပစပမအရဆပြ ဿနာမျာြက အေလေပ ေဖာပြ ကထာပါသည။က အခနခတစခစတငပြ ဿနာတစရပဦတညေလလာမြလညက ေရချယေဆာငရြနငပါ သည။က ဥပမာအာ ကဖြ ငကအခန(၁)တငတငပြ ထာေသာက ICT ဖ ဖြ မပစ၊ကအခနက ( ၂ ) မက ICT လပငနစ တညေထာငခြ ငတသညကသငတနသာမျာ၏ကစတဝငစာမမျာအေပါတညမေနပါသည။က

သငြြ ာချနက(၃)ကနာရအတြ

အခနမျာြက ပ၍အေလထာေလလာနငရနက စာသငချနတစချနလျငက မနစက ၉၀က အထက တ၍ ဖ စည မကပြ ထာပါသည။က သငတနသာမျာ၏က ေနာြခအေခြ အေနေပါမတည၍က ဘာသာရပခြ ငကေလလာမြက အမြ နေဆာငရြနင ပြ အခနတစခန(သမဟတ)နစခန မက ေခါငစဥခမျာအေပါက သသနကအေလထာေလလာေစရပါမည။ကဥပမာက- အခနက( ၁က) မကမျာစာေသာပါဝငပတသြသမျာဖြ ငICT မဝါဒ တညေဆာြမ၊အခန (၂)မစမရညဖ ကဖြ တ တြမနငအခန (၃ ) မICTအပချပမပစတ ကဖြ စြြ ပါသည။

( ၃ )နာရ သငခန စာြမနစက ၉၀က စာသငချနက သငခန စာနစခအဖြ စခရပါမည။က ပထမ စာသငချနသညကသြဆငရာအခန၏ကသငခန စာအြျဥနငက ဖြ စစဥဖြ စရပေလလာခြ ငတငမက ေဆ ေန မမျာြလမ ခြ နငရမညဖြ စပြ က ဒတယစာသငချနြက အဖလြေလြျငခနမျာအတြသ ရပါမည။ကအဖလြေလြျငခန မျာအတြ အြ ဉာဏရရရနေဆာငရြရမညအရာမျာ ေဘာငခတေဖာပြ ချြကမျာြကေလလာြြ ညရပါ။

(၁)ကရြကသငြြ ာမအတြက(သငချနက-က၆ကနာရ)

အခနက ၃က ခနြက ခြ ငမေစရနက (၂)နာရြြ ာက စာသငချနက ၃က ချနက အသ ပြ ပါ။က အခနတငတင ကပြ နလညကခြ ငသ သပမေဆာငရြပါ။က ေခါငစဥခတစခက ( သမဟတ ) နစခတငပါရသညက ပြ ဿနာမျာြကအေလထာပါ။က (အဘယေြြ ာငဆေသာက အာလ ြခြ ငမမညက အချနမရပါ)။က ( ၂ ) နာရက စာသငချနကတငတငကသငြြ ာမနညလမြပြ ာနငပါသည။က ပထမစာသငချနအတြကသငတနသာတငြက ICTD မဝါဒ ေရဆချမတရာတငက ၄ငတရငဆငရသညက စနေခါမမျာြက ရငလငေပြ ာြြ ာလာေစရနက ေမခန ကေမရပါမည။က၄ငြသငတနသာတစဦချငစမက( သမဟတ ) နညပြ ဆရာမကအေထာြအထာကမတတမကတငထာနငပါသည။က ဒတယ စာသငချနအတြက အခနနစမက ဖြ စစဥဖြ စရပက ေလလာဆနစစမြကစာသငခန တစခလ ( သမဟတ ) အဖလြ ရငပြ ေစရပါမည။ တတယစာသငချနအတြက ပထမ စာသငချနအတငကသငတနသာမျာကစစစေဖာထတက ပြ ဖြ စေသာကစနေခါမအချြက ICT အပချပမပစြကမညသေဖြ ရငနငေြြ ာငကသမြ ငလာေစရနကအဖ လြကေလြျငခနမျာပြ လပေစရပါမည။က

102

တစေနတာစာသငချနသညကဘာသာရပတ၏ကအခနတစခန ြသာက ဦတညသငြြ ာနငပါသည။ကအခနတစနငနစတ၏က အခနခသခတြက ၂က နာရက စာသငချနက သချနအတငက ခြ ငမေစနငပါသည။ကအခနသ မက အခနခက နစခြက ၃က နာရက ြြ ာစာသငချနက သ ချနအတငက ေလလာသငယေစနငပါသည။ကအဖလြေဆေနမမျာြကအာေပတြတန ရပါမည။ကPowerPoint တငပြ ချြမျာအတငရကလြေတ ေလြျငခနမျာြကေဆာငရြေစရပါမည။က

(၃)ကရြကသငြြ ာမအတြကစာသငချန

အခနတငအတြကတစေနတာစာသငချနသစပါ။ကပထမေနတငကအခနတစနငကစတငပြ ကတတယကေနတငက အခနသ နငအဆ သတပါ။က ေနတစေန၏စာသငချနြက ခြ ငေလလာချြဖြ ငက အစပြ ပြ က အခန တစခလ ြကအြျဥချပေဆေနခြ ငဖြ ငက ေနတစေနြအဆ သတပါ။က ေနာြဆ ေနတငက ေနာြဆက ၉၀ကမနစြဖငထာေသာေဆေနမမျာ၊က ဘာသာရပတနငဆြစပသညအေတအြ မျာြမေေဝ ဖလယခြ ငကအတြအသ ပြ နငပါသည။က ဒတယေနတင အခနနစနငသ ေဆ ေနပြ ြက ေလလာေရခရ ထြခာမ အတြကစစဥနငပါသည။က

(၅)ကရြကသငြြ ာမအတြကစာသငချနက

ရရေသာအချနတာသညက ဘာသာရပတြ အပြ ညအဝက ကခြ ငမေစရပါမည။က ဘာသာရပတြကအဆငမြ ငကခြ ငသ သပမဖြ ငကစာသချနြအစပြ ပြ အခနတငြချထငသငြြ ာပါ။ကငါရြတာကြာလလ သငတနသာပရတသတ၏က စတဝငစာမြရရေစရနက သငတနသာမျာ၏အပြ နအလန ေဆာငရြမ မျာစာြက လပေဆာငရမညဖြ စပြ က အေြြ ာငအရာတငပြ ချြြက အနာေပသညအေနဖြ ငက လြေတ ေလြျငခန ေဆာငရြေစခြ ငနငဘာသာရပေပါက စတဝငစာစရာေြာငေအာငက ေဆာငရြသညကနညလမမျာနစမျစလြအသ ပြ ပါ။ '' ေဆာငရြရမညေနရာ''နင စဥစာရနေမခနမျာတသည စတြအြ ဉာဏမျာြရရေစပါသည။ကေလလာေရခရ ထြခာခြ ငြလညကဒတယေနနငကတတယေန တတငကစစဥနငပါသည။က

သငြြ ာေရပစစညမျာ

နညပြ ဆရာမျာသညက PowerPoint တငပြ ချြမျာက အသ ပြ ရနက တြတန ထာပါသည။ကယငအတြက ြလသမဂဂက အာရနငက ပစဖတေဒသက သတငနငဆြသယေရနညပညာက ဖဖြ တ တြမကေလြျငေရ သငတနဌာနကwebsite (http;//www.unapcict.org/academy) မရယနငပါသည။က

နညပြ ဆရာမျာကေနာြထပဖတစရာမျာစာရငြကအသပြ သငပါသည။ကမရငအေထာြအထာ

မျာနငကwebsite ြကြြ ညသငပါသည။ကနညပြ ဆရာမျာသညကအခြ ာဆေလျာအပစပေသာကဖြ စစဥ ကဖြ စရပက

ေလလာဆနစစမမျာြကသငေတာသလမငြ မအသပြ သငပါသည။

103

စာေရသအေြြ ာင

EmmanuelကC. Lallana သညက လတလပေသာ၊ကအမြ တဦတညခြ ငမပြ ေသာကအဖအစညဖြ စကသညက ideacorp ၏က အမေဆာငအရာရချပက ဖြ စပါသည။က သသညက အာရနငပစဖတေဒသအတငနငကဖလစပငက နငငတရက ICTD ေလြျငေရနငသေတသနစမြန မျာစာြက ဦေဆာငေနပါသည။က ၂၀၀၄ကခနစမက ၂၀၀၇ကခနစကအတငတငက ေဒါြတာကလယလာနာသညကဖလစပငနငငက ICT ေြာမရင(CICT)၏ကေြာမရငအဖ ဝငက အဖြ စက တာဝနထမေဆာငခပါသည။က ဖလစပငနငငက ICTေြာမရငသညက ဖလစပငကအစ ရအလပအမေဆာငအဖ၏က ICTမဝါဒေရဆချမတခြ င၊က စမြနေရဆခြ င၊က ညနငခြ င၊က အေြာင အထညေဖာခြ င၊ထန ေြျာငခြ ငနငစမအပချပခြ ငတြေဆာငရြေပေသာပငမအဖအစည တစရပကကဖြ စပါသည။

104

(UN APCICT) (ESCAP) ၏ ။ UN APCICT ၏ ။ ၌ ( ) -

( ) ။ ၏ ICT ၏ ၊

( ) ။ ICT ၍ ၊

( ) ။ ၊ Incheon ။

၏ ။ ၏ ၉ ။ ၍ ။ ၏ ၊ ။ ။

105

ICT (၈) ။

( )

၎ ICT ။

( ) ၊ ၊ ။ ၎ ICT ICT ၊ ၊ ၍ ။

( ) - ။ ၎ electronic ၊ ။ ၎ ။

(၄) ။ ၎ ၏ ။ ICT ။

( ) Internet ။ ၎ Internet ၏ ။

106

(၆) ၊ ။ ၎ ၊ ။

(၇) ။ ၎ ၊ ။

(၈) ။ ၎ ICT electronic ။ ။

၏ ၎ ၏ ။ ။ ၎ ၎ ၏ ICT ။

107

၊ Vitrual Academy (AVA-http://ava.unapcicts.org)

၎ ။

၎ ၊ ။

၎ ၏ ။

E

(e - Co Hub – http: //www.unapcict. org/ecohub)

။

။

။

http://www.unapcict.org ။