T.C.

GAZİ ÜNİVERSİTESİ

ENDÜSTRİYEL SANATLAR EĞİTİM FAKÜLTESİ

İŞLETME EĞİTİMİ BÖLÜMÜ

2002-2003 Eğitim �Öğretim Yõlõ Staj Raporu

MAKİNE VE KİMYA ENDÜSTRİSİ KURUMU

PİRİNÇSAN A.Ş.

TÜRKER ÇEVİK

Danõşman: Prof. Dr. İRFAN SÜER

ANKARA

2002

©Her hakkõ saklõdõr.

ÖNSÖZ ve TEŞEKKÜR

Öncelikle belirtmek isterim ki; Üç sene boyunca edindiğimiz teorik bilgilerin uygulamaya dönüştürülmesi ve ilerideki çalõşma alanlarõmõz ile ilgili bir önbilgi edinmemiz amacõyla yaptõğõmõz bu staj ülkenin içinde bulunduğu ekonomik çöküntü ile ahlaki ve insani yozlaşma sebebiyle istenen amaca ulaşamamõştõr. Ancak bu durum stajõn hiçbir faydasõ olmadõğõ anlamõna gelmemektedir. Benim kanaatime göre bana beklenilenden daha fazla şey öğretmiştir. Bu stajõn ülkenin gerçek durumunu ve özellikle KİT lerin bulunduğu konumu görmem açõsõndan çok yararlõ olduğu kanõsõndayõm.

Staja kabulümde ve staj süresince benden desteğini ve yardõmõnõ esirgemeyen

MKEK PRİNÇSAN A.Ş. yöneticilerine teşekkürü bir borç bilirim. Türker ÇEVİK 2002

ÖNSÖZ .....................................................................................................................i İÇİNDEKİLER........................................................................................................ii EKLER LİSTESİ ....................................................................................................v ŞEKİL ve ÇİZELGELER LİSTESİ ......................................................................vi MKEK PİRİNÇSAN A.Ş.�NİN TARİHÇESİ ve GÖREVİ .................................vii GİRİŞ .......................................................................................................................viii

1. BÖLÜM

GENEL YÖNETİM

1.1. AMAÇ ve POLİTİKALARIN BELİRLENMESİ .........................................1 1.2. ORGANİZASYON YAPISI ve YÖNETİM KADROSUNUN OLUŞUMU 1 1.3. YÖNETİM KAYNAKLARI ........................................................................... 2 1.4. GELECEKTEKİ YÖNETİCİLERİN YETİŞTİRİLMESİ ..........................2 1.5. YÖNETİCİ GELİŞTİRME ve EĞİTİMİ ......................................................2 1.6. EKONOMİK ve SOSYAL ORTAMA AİT BİLGİ .......................................2 1.7. KURULUŞ İÇİ HABERLEŞME ....................................................................2 1.8. KAYNAKLARDAN YARARLANMA ..........................................................3 1.9. KONTROL .......................................................................................................3

2. BÖLÜM

ÜRETİM

2.1. KURULUŞ YERİNİN DURUMU ...................................................................4 2.2. BİNA ve ARAZİ DURUMU ............................................................................4 2.3. EKİPMANLARIN DURUMU ........................................................................4 2.4. MALZEME ve YAN HİZMETLERİN DURUMU .......................................5 2.5. ÜRETİM TEKNOLOJİSİ ...............................................................................5 2.6. FABRİKA YERLEŞTİRME ve MALZEME HAREKETİ .........................5 2.7. DEPOLAMA ve STOK KONTROL ..............................................................6 2.8. ÜRETİM PLANLAMASI ve KONTROL .....................................................7 2.9. VERİMLİLİK ARTTIRMA ÇALIŞMALARI .............................................7 2.10. KALİTE KONTROLÜ ...............................................................................8 2.11. SATIN ALMA ..............................................................................................8 2.12. FABRİKA BAKIM, ONARIM ve YENİLEME .......................................9 2.13. ÇEVRE ve HAVA KİRLİLİĞİNE KARŞI KONTROL .........................9

İÇİNDEKİLER

3. BÖLÜM

PAZARLAMA

3.1. PAZARLAMA POLİTİKASININ BELİRLENMİŞ OLMASI ...................10 3.2. PAZAR POTANSİYELİ .................................................................................10 3.3. PAZAR ARAŞTIRMASI .................................................................................10 3.4. FİYAT TAHMİN ve POLİTİKALARI ..........................................................11 3.5. SATIŞ ve DAĞITIM ORGANİZASYONU ...................................................11 3.6. SATIŞ TAHMİNLERİ .....................................................................................12 3.7. ÜRÜN BİLEŞİMİ .............................................................................................12 3.8. SATIŞ ANALİZİ ve KONTROLÜ .................................................................12 3.9. MEVCUT ÜRÜNLERİN GELİŞTİRİLMESİ, MARKALAMA ve

AMBALAJLAMA ............................................................................................14 3.10. SATIŞ ARTTIRMA YÖNTEMLERİ .......................................................14 3.11. SATIŞ SONRASI HİZMETLER ...............................................................14 3.12. YENİ PAZAR YARATMA, ÜRÜN ÇEŞİTLENDİRME ........................15

4. BÖLÜM

MUHASEBE, FİNANSMAN ve YATIRIM

4.1. MUHASEBE SİSTEMİ ve UYGULAMALARININ BELİRLENMESİ ....16 4.2. FİNANSAL TABLO ANALİZLERİ ..............................................................18 4.3. SERMAYE YAPISI .........................................................................................18 4.4. LİKİDİTE DURUMU ......................................................................................19 4.5. MALİYET SİSTEMİ .......................................................................................20 4.6. YÖNETİM MUHASEBESİ .............................................................................20 4.7. BÜTÇELEME ..................................................................................................22 4.8. ALACAKLAR KONTROL SİSTEMİ ...........................................................22 4.9. KAR DAĞITIMI (DIVIDENT) POLİTİKASI .............................................22 4.10. YATIRIM ANALİZİ ve DEĞERLENDİRİLMESİ .................................23

5. BÖLÜM

İNSAN KAYNAKLARI

5.1. İNSAN KAYNAKLARI POLİTİKASI ..........................................................24 5.2. ÜCRET ve MAAŞ DÜZEYİ ............................................................................24 5.3. ENDÜSTRİYEL İLİŞKİLER .........................................................................25 5.4. UYGUN ELEMAN KULLANMA DURUMU ...............................................25 5.5. ÇALIŞMA KOŞULLARI ................................................................................25 5.6. İŞ GÜVENLİĞİ ................................................................................................26 5.7. İŞGÜCÜ GELİŞTİRME ve EĞİTİMİ ...........................................................27 5.8. İŞGÜCÜ DEVRİ ..............................................................................................27 5.9. BÜRO HİZMETLERİ ve İŞ AKIŞI ...............................................................28 5.10. SİGORTA .....................................................................................................28 5.11. EMNİYET ....................................................................................................28

6. BÖLÜM

MALİ HUKUK

6.1. KURULUŞUN VERGİ KANUNLARI KARŞISINDAKİ DURUMU .........29 6.2. KURULUŞUN MALİ AMAÇLARI ve POLİTİKALARI ...........................30 6.3. KURULUŞUN MALİ YÖNETİMİ ................................................................30

7. BÖLÜM

SİVİL SAVUNMA

7.1. KURUMDA SİVİL SAVUNMA .....................................................................31

8. BÖLÜM

MİLLİ EKONOMİYE KATKI

8.1. GAYRİSAFİ YURTİÇİ HASILAYA KATKI ...............................................32 8.2. DIŞ ÖDEMELER DENGESİNE ETKİ .........................................................32 8.3. HAZİNE ile İLİŞKİLER .................................................................................32 SONUÇ .....................................................................................................................33

EKLER LİSTESİ

EK.1. Kuruluş Organizasyon Şemasõ EK.2. Makine Verimlilik Hesaplamalarõ EK.3. İşletme İş Akõş Diyagramõ EK.4. 2000-2001 Yõllarõ Karşõlaştõrmalõ Bilanço EK.5. 2000-2001 Yõllarõ Karşõlaştõrmalõ Gelir Tablosu EK.6. Sivil Savunma Ayrõntõlõ Organizasyon Şemasõ

ŞEKİLLER ve ÇİZELGELER LİSTESİ

Çizelge 1.1. İşletme Stok Düzeyleri Çizelge 1.2. Kapasite Kullanõm Oranlarõ Çizelge 1.3. Satõn Alõnan Malzeme Gruplarõ Çizelge 2.1. Satõş Miktar ve Tutarlarõ Çizelge 2.2. Satõş Tahminleri Çizelge 2.3. Ürünlere Göre Satõş Tutarlarõ Çizelge 2.4. Reklam, Tanõtõm ve İlan Giderleri Çizelge 3.1. Kasa ve Banka Kalõntõlarõ Ayrõntõ Tablosu Çizelge 3.2. 2002 Yõlõ Aylõk Faaliyet Özeti Çizelge 3.3. Satõşlarõn Maliyeti Tablosu Çizelge 3.4. Birim Maliyetin Hesaplanõşõ Çizelge 3.5. Bütçe ile Gerçekleşen Rakamlarõn Karşõlaştõrõlmasõ Çizelge 3.6. 1999 Yõlõ Kar Dağõtõm Tablosu Çizelge 4.1. 2002 Yõlõ Kaza Envanteri Çizelge 4.2. 2001 Yõlõ Memur ve Sözleşmeli Personel Hareketleri Çizelge 5.1. 1998 Yõlõ Vergiler Çizelgesi Şekil 1.1. Beş Yõllõk Satõş Tutarlarõ Şekil 1.2. Beş Yõllõk Satõş Miktarlarõ Şekil 2.1. Muhasebe Bölümü Organizasyon Şemasõ

MKEK PİRİNÇSAN A.Ş.�NİN TARİHÇESİ ve GÖREVİ

TARİHÇESİ: ! 1928 Yõlõnda � PİRİNÇ DÖKÜM VE HADDEHANESİ � adõyla Askeri Fabrika

statüsünde hizmete açõlmõştõr. ! 1950 Yõlõnda neşredilen 5591 sayõlõ yasayla, Makine ve Kimya Endüstrisi Kurumu

(MKEK) bünyesine alõnarak � MKEK PİRİNÇ FABRİKASI � adõnõ almõştõr. ! 1984 Yõlõnda neşredilen 233 sayõlõ yasayla, KHK ve MKE Kurumu Ana Statüsü

Hükümlerince ! 1993 Yõlõnda � PİRİNÇSAN � PİRİNÇ SANAYİ VE TİCARET ANONİM ŞİRKETİ � kõsaca � PİRİNÇSAN A.Ş. � adõnõ alarak Bağlõ Ortaklõk statüsüne kavuşmuştur.

Demir Dõşõ Metal Sektöründe ülkemizde kurulan ilk fabrikadõr. MKEK bünyesine

alõndõktan sonra 1955-1963 yõllarõ arasõnda büyük bir tevsii çalõşmasõ görmüştür. Halen 432216 metrekare açõk, 28114 metrekare kapalõ olmak üzere 460330

metrekarelik bir alanda ticari faaliyetini sürdürmektedir.

GÖREVİ:

MKEK Ana Statüsü, Türk Ticaret Kanunu ve Pirinçsan � Pirinç Sanayi ve Ticaret Anonim Şirketi Ana Sözleşmesi hükümlerine göre çalõşmasõnõ sürdürmekle görevli olup:

! Askeri ihtiyaçlara yönelik; Kovan Pullarõ, Kovan ve Gömlek Yüksükleri, Sevk

Çemberleri üretimi ile her nevi Pirinç, Bakõr, Kurşun, Alüminyum, mamul ve alaşõmlarõnõ üretmek ve ihtiyacõ karşõlamak.

! Piyasadan gelecek pirinç mamulü talepler yönünde üretim yapmaktõr. (Çubuk, Boru, Şerit, Külçe, Takoz, vs.)

GİRİŞ

Staj Raporunda yer alan konular içerik açõsõndan Sekiz bölümden oluşmaktadõr. Bunlar;

- Genel Yönetim - Üretim - Pazarlama - Muhasebe, Finansman ve Yatõrõm - İnsan Kaynaklarõ - Mali Hukuk - Sivil Savunma - Milli Ekonomiye Katkõ olarak sõralanabilir.

Staj esnasõnda tüm bu konular dõşõnda gözlemlenen, ancak ayrõ bir bölüm oluşturmayacak nitelikte olan konular da ilişkili olduklarõ en yakõn başlõklar çerçevesinde ele alõnmõşlardõr.

Ayrõca, Staj Raporunda sõkça geçen � Ana Teşekkül � ile anlatõlmak istenen

Makine ve Kimya Endüstrisi Kurumudur. Bununla birlikte yine Staj Raporunda adõ geçen � Bağlõ Ortaklõklar � ise şunlardõr: - ANPİL A.Ş. - KAPSÜLSAN A.Ş. - BARUTSAN A.Ş. - ÇANSAŞ A.Ş. - ÇELBOR A.Ş. - ÇELİKSAN A.Ş. - ELROKSAN A.Ş. - ELSA A.Ş. - ETAĞ A.Ş. - FİŞEKSAN A.Ş. - SİLAHSAN A.Ş. - HURDASAN A.Ş. - MAKSAM A.Ş. - MÜHİMMATSAN A.Ş. - NİTROSAN A.Ş. - PİRİNÇSAN A.Ş. - ASİL ÇELİK A.Ş. - TAKSAN A.Ş. - TÜMOSAN A.Ş.

Yukarõdaki Anonim Şirketlerin tamamõ KİT statüsünde olup aynõ kuruma (MKEK) bağlõdõrlar.

1. GENEL YÖNETİM 1.1. AMAÇ ve POLİTİKALARIN BELİRLENMESİ

Kuruluşun amaç ve politikalarõ yazõlõ olarak belirlenmiş durumdadõr. Ancak bu

amaç ve politikalar tüm personel tarafõndan bilinmemekte, sadece ilgili konular bölüm şefleri , müdürler ve mühendisler tarafõndan bilinmektedir. Bunlarõn dõşõnda kalan diğer personel ise anaç ve politikalar hakkõnda yüzeysel bilgiye sahiptirler. Kuruluş sõk sõk amaçlarda revizyona gitmektedir. Uzun yõllardan beri kuruluş belirlemiş olduğu amaçlara ulaşmada güçlük çekmektedir. Bunun sebebi ise talebin oldukça esnek bir yapõya sahip olmasõ, işletmedeki mevcut işgücünün kalitesiz ve verimsiz oluşu ve kullanõlan teknolojinin çok eski olmasõdõr. Kurumda yapõlan plan, bütçe, yöntem ve politikalar kõsa vadelidir. Siparişe göre üretim toplam üretiminin büyük bölümünü oluşturan işletme bu nedenle kõsa vadeli planlar yapmak zorundadõr.

1.2. ORGANİZASYON YAPISI ve YÖNETİM KADROSUNUN OLUŞUMU

Kuruluşta yazõlõ olarak yetki ve sorumluluk belirlemesi yapõlmamõştõr. Ancak tüm çalõşanlar yetki ve sorumluluklarõnõn bilincindedir. Kuruluşun yürürlükteki organizasyon şemasõ EK 1�deki gibidir. Şema sadece şekilde kalmamakta, uygulamada da bazõ bölümler hariç etkin olarak kullanõlmaktadõr.

Genel Kurul bir önceki yõlda yapõlan tüm teknik ve idare işleri ibra eder. Beş

üyeden oluşur. Bu üyelerin dört tanesi Milli Savunma Bakanlõğõ�ndan, bir tanesi de Hazine Müsteşarlõğõ�ndan katõlmaktadõr. Denetim Kurulu üç üyeden oluşur. Yine bu üyelerin iki tanesi Milli Savunma Bakanlõğõ�ndan, bir tanesi de Hazine Müsteşarlõğõ�ndan katõlmaktadõr. Yönetim Kurulu ise kendi karar alanlarõna giren konularõ onaylar ve yönetim organlarõnõ belirler. Genel Kurul ve Yönetim Kurulunun altõnda Genel Müdür bulunur. Genel Müdüre bağlõ olarak; Başuzmanlar, Müşavirler ve Sivil Savunma Uzmanõ bulunur. Organizasyon şemasõnda Hukuk Bürosu olmasõna karşõn uygulamada bu birimde çalõşan bulunmamaktadõr. Genel Müdürün altõnda iki adet Genel Müdür Yardõmcõsõ ve bunlardan bağõmsõz olarak Kalite Müdürlüğü bulunmaktadõr. Teknik Genel Müdür Yardõmcõsõ atölye ve mühendislik hizmetlerinden, İdari Genel Müdür Yardõmcõsõ ise mali, idari ve ticari işlerden sorumludur. Üst ve orta kademe yöneticilerinin tamamõ yüksek okul/fakülte mezunu olup iş için yeterli eğitim ve tecrübeye sahiptir.

Kuruluşta reorganizasyon ihtiyacõ olmakla beraber norm kadro durumu ve

reorganizasyon amacõyla Gazi Üniversitesi ile birlikte yapõlan ve 30 Haziran 2002 tarihinde biten çalõşmalar sonuçlandõrõlmõş olup, kurumun yeniden yapõlandõrõlmasõ kararlaştõrõlmõştõr. Yöneticiler sõk sõk hizmet içi kurslara ve gerek üniversitelerde gerekse diğer kurumlarda düzenlenen seminer ve sempozyumlara katõlmaktadõrlar. Ayrõca bununla birlikte kuruluş bünyesinde mevcut bulunan Eğitim Şefliği birimi de çalõşanlarõn modern bilgi ve tekniklerden haberdar olmasõ için gerekli çalõşmalarõ yapmakta.

1.3. YÖNETİM KAYNAKLARI

Kurumda stratejik kararlar Ana Teşekkül ve Milli Savunma Bakanlõğõ tarafõndan alõnmaktadõr. Bununla birlikte diğer bazõ spesifik kararlar kurum üst yönetimi ve orta kademe yönetimi tarafõndan da alõnabilmektedir. Kararlar alõnmadan önce ilgili birimler tarafõndan üst ve orta kademe seviyelerinde görüşülüyor ve en uygun karar alõnmaya çalõşõlõyor. Örgütte etkileşim tam anlamõyla etkili çalõşmõyor. Bazõ emirler zamanõnda uygulanamõyor, iş akõmõ verimli değil. Yönetimde bilgisayardan üst düzeyde faydalanõlõyor. Özellikle Bilgi-işlem ve tüm mühendislik bölümlerinde bilgisayar kullanõmõ çok yaygõn. Yönetimle bu bölümler arasõndaki belge akõşõ bilgisayarlar vasõtasõyla sağlanõyor. İşletme Makine ve Kimya Endüstrisi Kurumu�nun bağlõ kuruluşu olduğu için genelde danõşmanlar Ana Teşekkülden karşõlanõyor. Bununla birlikte dõş danõşman sadece uluslararasõ geniş çaplõ işler söz konusu olduğunda kullanõlõyor.

1.4.GELECEKTEKİ YÖNETİCİLERİN YETİŞTİRİLMESİ

Gelecekteki yöneticilerin yetiştirilmesi çalõşmalarõna işletme içinde fazla önem verilmemektedir. Bunun sebebi ise yöneticilerin genelde kurum (MKEK) içinden yatay ve dikey geçişlerle sağlanmasõdõr. Yöneticiler uygun gördükleri zaman yetki devri yapõyor ama sorumluluk yetkiyle birlikte devredilemiyor.

1.5.YÖNETİCİ GELİŞTİRME ve EĞİTİMİ

Yöneticiler belirli aralõklarla Makine ve Kimya Endüstrisi Kurumu�nun tek başõna

veya bazõ kurumlarla ortaklaşa düzenledikleri hizmet içi eğitim faaliyetlerine katõlõyorlar. Yönetim faaliyetleri zaman zaman aksama gösteriyor. Bunun en büyük nedeni yöneticiler arasõnda gerekli koordinasyonun sağlanamamasõdõr. Yöneticiler kendi yetki ve sorumluluk alanlarõnõn farkõnda ancak birbirleriyle organize çalõşmakta zaman zaman güçlük çekiyorlar. Yöneticiler kurum bünyesinde yapõlan çeşitli toplantõlar dõşõnda çok fazla bir araya gelemiyorlar. İşletme yönetimi son derece tartõşmaya açõk bir konumda. Yönetim her tür fikir alõşverişine açõk; zaten çeşitli fikirlere ihtiyaçlarõ var.

1.6.EKONOMİK ve SOSYAL ORTAMA AİT BİLGİ

Ülkenin ekonomik durumu ve işkolundaki tüm gelişmeler dikkatle takip ediliyor. Bu amaçla gerek üniversiteler gerekse diğer kuruluşlarõn hazõrladõklarõ seminer ve toplantõlara katõlõm yüksek. Sadece toplantõlara katõlmakla kalõnmõyor, üniversitelerle işbirliğine gidilerek ortak çalõşmalarda da bulunulabiliyor. Ülkenin ekonomik durumu veya işkolundaki gelişmeler çeşitli yayõnlardan da takip ediliyor. Ancak, bu durum üst ve orta kademe yöneticileri için geçerli. Diğer personel bõrakõn işkolundaki gelişmeler, işletmedeki gelişmelerin bile farkõnda değil. Eğer, piyasada işkolunu ilgilendiren önemli bir gelişme olmuş ise bu durum koridorlarda bulunan panolara asõlmak suretiyle işletme personeline duyurulmaya çalõşõlõyor.

1.7.KURULUŞ İÇİ HABERLEŞME

Kuruluştaki haberleşme sistemi kurum içi dahili telefonlarla sağlanõyor. Bilgisayar kullanõmõ çok fazla yaygõn değil. Sadece planlama, ambar, muhasebe ve personel

bölümlerindeki bilgisayarlar bir ağ vasõtasõyla birbirine bağlanmõş. İşletme personelinin birbirleriyle etkileşimi ileri seviyede olduğu için işletmede olup biten olaylar süratle çalõşanlar arasõnda yayõlõyor. Eğer, tüm personelin haberdar olmasõ gereken bir değişiklik olmuşsa bu değişiklikler yazõlõ olarak panolara asõlarak duyuruluyor.

1.8.KAYNAKLARDAN YARARLANMA

İşletmenin hammaddesinin büyük bölümünü hurda atõklar oluşturduğu için hammaddeden üst düzeyde fayda sağlanmaktadõr. Bu yüzden atõk ve fire oranlarõ da çok düşüktür. Ayrõca işletmede üretim sonucunda meydana gelen hatalõ ürünler araiş olarak geri alõnõp tekrar işleme tabi tutuluyor. Araişler maliyet fiyatõ üzerinden tekrar satõn alõnõyor. İşletmede ihtiyaçtan fazla çalõşan bulunmakla beraber bu durum atõl işgücünün had safhada olmasõnõ sağlõyor. Kuruluş tam kapasiteyle çalõşmõyor. Bunun sebebi, ileriki günlerde kuruluşta revizyon çalõşmalarõnõn başlatõlacak olmasõ. Şu anda kuruluşun bünyesinde bulunan birçok atölye hiç çalõşmaz durumda. Mevcut diğer atölyeler ise kapasitelerinin altõnda üretim yapõyorlar.

1.9. KONTROL

Kuruluşta yapõlan işlerin nasõl ve kim tarafõndan kontrol edileceği, en önemli

yönetim tarzõ göstergelerinden biridir. Yönetim, bu konuda vereceği kararla çalõşanlarõna duyduğu güveni ifade eder. Dolayõsõyla çalõşanlarõn yetkileri arasõnda kendi yaptõklarõ işleri en etkin biçimde kontrol edebilme ve bununla ilgili gerekli tedbirleri alma hakkõ da olmalõdõr. Böylece problemler çok hõzlõ bir biçimde ve daha ilk doğduğu anda çözülecektir.

Etkenlik açõsõndan yönetimin bazõ kontrol standartlarõ şunlardõr;

-Satõş personeli tarafõndan gerçekleştirilen satõş kotasõ yüzdesi -Ürün ya da bölge başõna müşteri devri -Programlardan sapma -Pazar payõ( mevcut ve potansiyel yüzdesi) -Müşteriler açõsõndan işletmenin itibarõ -Gerçekleşen projeler/Planlanan projeler -Zamanõnda teslim edilen mal yüzdesi.

Kalite açõsõndan yönetimin kontrol standartlarõ;

-Satõn alõnan mal ve malzemede red yüzdesi -Red oranlarõ (üretimde) -Yeniden işleme, düzeltme oranlarõ -Müşteri şikayetleri oranõ -Garanti masraflarõ.

Yenilik açõsõndan yönetimin kontrol standartlarõ; -Yeni uygulanan üretim yöntemleri sayõsõ -Yeni yöntem uygulamalarõ sonucu sağlanan zaman ve maliyet tasarrufu -Yeni teknoloji uygulamalarõ sonucu sağlanan zaman ve maliyet tasarrufu.

2. ÜRETİM 2.1. KURULUŞ YERİNİN DURUMU

İşletmenin hammaddesinin büyük bölümünü hurda atõklar oluşturduğu için, hammadde kaynaklarõ sanayinin gelişmiş olduğu bölgelerdir. İşletmenin kurulmuş olduğu bölge, sanayinin gelişmiş olduğu bölgelere yakõn olduğu ve hammadde geçiş noktasõ üzerinde kurulduğu için hammadde tedariki kolay ve maliyetleri düşüktür. Ayrõca bölge, demiryolu ağõnõn etkili olarak kullanõldõğõ bir yer olmasõndan dolayõ hammaddeye büyük miktarlarda ve düşük maliyetle sahip olunmaktadõr. Bununla birlikte işletmenin ürettiği mallarõn tamamõ endüstriyel maldõr ve işletmenin ürettiği mallarõn büyük bölümü çevrede bulunan bağlõ ortaklõklarõn hammadde ihtiyacõnõ karşõlamaya yöneliktir. Bu sebeple pazar sõkõntõsõ çekilmemektedir.

İşletmenin genellikle siparişe göre üretim yapõyor ancak siparişin az olduğu

dönemlerde stoğa üretim yaparak daha sonra gelen talepleri stoktan karşõlama yoluna gidiyor. Bundan dolayõ üretilen mallarõn büyük kõsmõ kõsa süre depolandõktan sonra hemen müşterilere teslim ediliyor. Kuruluş içinde işlemler arasõ taşõma traktörler vasõtasõyla yapõlmaktadõr. Hammaddeler ise tren ve kamyonlarla sağlanmaktadõr.

Kuruluş, ihtiyaç duyduğu enerji ve işgücü kaynağõna yakõn, özellikle enerji arzõnõn

merkezinde bulunan bir bölgede kurulmuştur. Fakat bu kaynaklar gerektiği gibi değerlendirilememekte, israf edilmektedir.

2.2.BİNA ve ARAZİ DURUMU

İşletme, yaklaşõk 460330 metrekare arazi üzerine kurulmuştur. Arazinin ortalama %50 si boş alandõr. Boş alanlarda ağaçlandõrma çalõşmasõ yapõlmõştõr. Binalarõn bir kõsmõ ise atõl durumdadõr. Özellikle eskiden üretimin gerçekleştiği birkaç atölye şu an kullanõlmamaktadõr. İdari binalardan etkili bir şekilde faydalanõlmasõna rağmen, atölyelerden yeteri kadar faydalanõlamõyor. Binalar arasõndaki boşluklarda ve hiç kullanõlmayan boş arazilerde çevre düzenlemesi ve ağaçlandõrma çalõşmalarõ yapõlmõştõr. Çalõşanlar öğle tatillerinde yemekten sonra bu alanlarda vakit geçirip, çeşitli sporlarõ (futbol, voleybol ve masa tenisi) yapma imkanõ buluyorlar. Binalarõn büyük bölümü eski yapõlar olup bir kõsmõ daha sonda tadilat görmüştür.

2.3.EKİPMANLARIN DURUMU

Köklü bir tarihe sahip olan işletme 1928 yõlõndan bu yana üretim teknolojisini sürekli yenilemiştir. Ancak son yõllarda işletme teknolojiyi takip etmekte gecikmiş ve bu nedenle mevcut makineler yenilenememiş, teknolojinin gerisinde kalõnmõştõr. İşletmenin üretim kapasitesinin geçmişe nazaran düşmesiyle birlikte de bazõ makineler atõl durumda kalmõştõr.

İşletmede kullanõlan makineler genel olarak ; Pres makineleri: takozlara çubuk basmak için, Döküm ocaklarõ: hurdalarõ indüksiyon yöntemiyle eritmek için, Hadde tezgahlarõ: preste basõlan şeritleri istenilen ölçülere göre ayarlamak için,

Tav ocaklarõ ise hadde işleminden önce maddeye istenilen yumuşaklõğõ vermek amacõyla kullanõlõr.

Makine verimliliğine ilişkin hesaplamalarla ilgili bir örnek EK 2� deki gibidir.

2.4.MALZEME ve YAN HİZMETLERİN DURUMU

İşletmede genel olarak kullanõlan malzemeler şunlardõr; -bakõr tel hurdasõ, -çinko hurdasõ, -pirinç kovan hurdasõ, -bakõr hurdasõ, -katot bakõr, -pirinç talaşõ, -külçe çinko ve pirinç hurdasõ. Bu malzemeler yüksek miktarlarda bulunup fabrikadaki açõk alanlarda depolanmaktadõr. Kalite açõsõndan hurda atõklar olduğu için bir sõkõntõ çekilmemektedir. Fabrikanõn girdi stoklarõ yüksek olduğu için malzeme sõkõntõsõ da pek fazla yaşanmamaktadõr. Gerekli malzemeler piyasada hurda satan işletmelerden ve bağlõ ortaklõklardan sağlanmaktadõr. Gerekli olan yan hizmetlerin büyük bir bölümü ise bağlõ ortaklõklardan sağlanmaktadõr.

2.5.ÜRETİM TEKNOLOJİSİ

İşletmede üretim tekniği olarak sõcak ekstrüzyon ve döküm tekniği uygulanmaktadõr. İşletmenin kuruluş amacõ pirinç, çinko ve kurşun hurdalarõ değerlendirmek ve işlemek olduğu için kuruluş amacõna uygun teknikler kullanõlmaktadõr. İşletmenin iş akõş diyagramõ EK 3�teki gibidir.

Üretim teknolojisi kuruluştan günümüze kadar sürekli yenilenmiş, teknolojik

gelişmeler takip edilmiştir. Ancak son yõllarda şirketin gerek mali durumundaki bozukluk gerekse tüm KİT �lerde görülen idari başõboşluk üretim teknolojisini zamanõn gerisinde bõrakmõştõr. Buna rağmen üretim teknolojisi periyodik olarak gözden geçirilmekte, fakat yeni teknolojilere sahip olunamamaktadõr. Bunun en önemli sebebi ise içinde bulunulan mali darboğazdõr. İşletme üretim sistemi olarak karma sistemi benimsemiştir. Karma sistemde üretimin yaklaşõk %70 i siparişe göre %30 u ise stoğa çalõşõlarak sağlanmaktadõr.

2.6.FABRİKA YERLEŞTİRME ve MALZEME HAREKETİ

Fabrikada mamüle göre yerleştirme düzeni benimsenmiştir. İşletme birden çok mamül ürettiği için, değişik makineleri bünyesinde bulunduran atölyeler tahsis edilmiştir. Tamamen kullanõm dõşõ olan atölyeler haricinde diğer atölyelerden maksimum fayda sağlanmaya çalõşõlmaktadõr. İşletmede verimin düşük olmasõnõn sebebi etkin olmayan bir yerleştirme değil, verimsiz işgücüdür. Kuruluşta malzemeler önce açõk arazide bulunan büyük hurdalõklarda toplanmakta, buradan da üretilecek mamülün türüne göre çeşitli üretim yerlerine gönderilmektedir. Üretilen mamüller ise kapalõ alan olan büyük depolarda kalitelerine göre sõnõflandõrõlarak depolanmaktadõrlar.

Üretimin meydana geldiği atölyelerde makinelerden dolayõ işçiler çok yüksek

sese maruz kalmaktadõr. Duvarlarda yapõlan ses yalõtõm çalõşmalarõyla işçilere sesin direkt temasõ kõsmen engellenmiştir. Ayrõca gürültülü atölyelerde çalõşan işçiler kulak tõkacõ da takmaktadõrlar. İdari binalar ise atölyelerde oluşan sese maruz kalmamak için uzak yerlere yapõlmalarõ gerekirken bu unsur gözardõ edilmiş ve idari personelin çalõşma

ortamõnõ olumsuz yönde etkilemiştir. Isõ, õşõk ve diğer faktörler bakõmõndan gözle görülür herhangi bir sorun bulunmamaktadõr.

2.7.DEPOLAMA ve STOK KONTROL

İşletmede genel olarak depolanan mamül türleri şunlardõr; -bakõr boru, -pirinç boru, -şerit levha, -çubuk, -profil, -lama, -döküm, -bronz döküm, -pirinç yüksük, -mermi kovanõ ve sevk çemberleri. Yakõn zamana kadar işletmede altõn ve gümüş üretimi de yapõlmaktaymõş. İşletmeye gelen hurda atõklar ve diğer hammaddeler yaklaşõk 3500-4000m² genişliğinde açõk arazide, üretilen mamüller ise 1000-1500m² genişliğinde kapalõ depolarda muhafaza edilmektedir. Bu depolar günümüzdeki hacim dikkate alõndõğõnda oldukça yeterli kapasiteye sahiptirler. İşletmeye gelen hammaddeler kalite kontrol bölümü tarafõndan onaylandõktan sonra depolara çekilmekte, daha sonra ise stok ve ambar kartlarõna işlenmektedir. İşletme depolarõna giren ve çõkan ürünleri kontrol etmek amacõyla LIFO yöntemini kullanmaktadõr. Depolanan her mamül için belirli bir asgari stok seviyesi bulundurulur. Ancak üretimdeki daralmalar nedeniyle bu stok seviyeleri bazõ mamüllerde şu an için asgari seviyenin altõnda bulunmaktadõr. İşletme stok düzeyleri Çizelge 1.1 �de görüldüğü gibidir.

• Çizelge 1.1. İşletme Stok Düzeyleri

ÜRETİM CİNSİ

ÖLÇÜ

2001 YILI STOK SEVİYELERİ

PİRİNÇ ÇUBUKLAR

TON

1.181,4

PİRİNÇ PROFİL � LAMALAR � --

PİRİNÇ BORULAR � 5.704,6

PİRİNÇ ŞERİTLER � 5.002,0

BAKIR MAMULLER � 606.5

KOVAN PULLARI � 1.940,1

SEVK ÇEMBERİ � 2.537,4

KOVAN YÜKSÜKLERİ � 2.277,2

GÖMLEK YÜKSÜKLERİ � 2.828,9

MUHTELİF DÖKÜMLER � 1.499,0

KURŞUN MAMULLER � --

TAKOZ � 948.7

DİĞER � --

2.8.ÜRETİM PLANLAMASI ve KONTROL

Şirkette üretim planlarõ, geçmişteki üretim faaliyetleri, ekonomik durum, siyasal beklentiler ve Ana teşekkülün yönlendirmeleri dikkate alõnarak yapõlmaktadõr. Bu faktörler dikkate alõnarak yapõlan üretim planlarõnda iyi sayõlabilecek bir hedef tutturma yüzdesi sağlanmaktadõr. Buna göre 2001 yõlõ üretim programõ 15.241.528.837.000TL olarak planlanmõş olup yine 2001 yõlõ içinde programa göre %94 oranõnda hedef tutturularak 14.375.411.784.111TL olarak gerçekleşmiştir. Yapõlan planlar üçer aylõk dönemler halinde gözden geçirilir. Eğer geçmişteki üç aylõk dönemde meydana gelen ve planlarõ etkileyebilecek gelişmeler varsa planlar yeni veriler õşõğõnda gözden geçirilerek revize edilir.

2.9.VERİMLİLİK ARTTIRMA ÇALIŞMALARI

İşletmede işgücü, makine, malzeme, sermaye vb. faktörlerin verimliliği her yõl gerçekleşen üretim miktarlarõyla mukayeseli olarak ölçülür. Örneğin, her yõl üretim kapasiteleri belirlenir ve yõl sonunda ise kapasite kullanõm oranlarõ bulunmaya çalõşõlõr. İşletmenin ürettiği mamüllere göre kapasite kullanõm oranlarõ Çizelge 1.2� de görüldüğü gibidir.

• Çizelge 1.2. Kapasite Kullanõm Oranlarõ

2001 YILI ÜRÜN ÇEŞİTLERİ ÖLÇÜ

TON/YIL ÜRETİM TON

KAPASİTE KULLANIMI %�Sİ

PİRİNÇ ÇUBUKLAR PİRİNÇ BORU PİRİNÇ PROFİL/LAMA PİRİNÇ ŞERİTLER KOVAN PULU KOVAN YÜKSÜĞÜ PİRİNÇ TAKOZ

3500

254

10

30

150

1005

6037

5479

10

-

30

-

692

982

2001 YILI KAPASİTE KULLANIM ORANI

157

4

-

100

-

69

16

65

Kapasite kullanõm oranlarõndaki sapma nedeni ise benzer ürün gruplarõnõn aynõ üretim hattõndan geçmesi ve bazõ ürünlerde talep eksikliğinden doğan boş kapasitenin talebi fazla olan ürün gruplarõyla doldurulmasõdõr. 2001 yõlõ ikinci 6 ayõndaki denetçi raporunda verimin arttõrõlmasõ için; # Teknolojinin mutlaka yenilenmesi # Mali hesaplarõn bilgisayar ağõna dönüştürülmesi # Sermayenin arttõrõlmasõ,

gerektiği belirtilmiştir. 2.10. KALİTE KONTROLÜ

İşletmede tüm aşamalarda Kalite Güvence Sistemi uygulanmaktadõr. Ayrõca sahip olunan kalite kontrol belgelerinin gerektirdiği tüm uygulamalar yapõlmaya çalõşõlmaktadõr. İşletmede kullanõlan kalite kontrol alet ve cihazlarõ ise şunlardõr; # Çekme Tezgahõ: ürünlerin kopma ve esneme sõnõrlarõnõ belirlemek amacõyla

kullanõlõyor. İki adet mevcut. Bir tanesi 2,5 ton, diğeri ise 20 ton ağõrlõğõnda. # 1 Adet Metal Mikroskop # 1 Adet Kimyasal Analiz Spektrometresi # 1 Adet Komple Saktik Tezgahõ

İşletme ayrõca AQAP-120 ve TS-EN-ISO 9002 Kalite Sistem Belgelerine sahip durumdadõr. Kuruluşta kalite kontrol çemberleri sistemi geçmişte uygulanmasõna rağmen günümüzde uygulanmamaktadõr. Yaklaşõk bir yõl önce Toplam Kalite Yönetimine geçen işletme bu sistemin gerektirdiği kalite standartlarõnõ uygulamakta güçlük çekmektedir. Bunun en önemli sebebi ise bu sistemin yeterince anlaşõlamamõş olmasõdõr.

2.11. SATIN ALMA

Kuruluşun satõn aldõğõ malzemenin gruplara göre ayrõmõ Çizelge 1.3�de görüldüğü gibidir.

• Çizelge 1.3. Satõn Alõnan Malzeme Gruplarõ

2000 YILI 2001 YILI

MALZEME GRUPLARI GERÇEKLEŞME BİN /TL.

PROGRAM BİN/TL.

GERÇEKLEŞMEBİN /TL.

MADENİ MALZEMELER 6.054.064.366 8.403.072.940 6.899.386.216AVADAN-TAK.ALET. 282.086.445 180.205.000 462.446.895YAKITLAR YAĞLAR 246.042.128 489.490.000 368.941.849ÇEŞİTLİ MALZEME 92.361.430 109.520.000 209.358.875ÜR.AKSAMLAR 579.981.778 1.261.336.000 1.600.549.245ARAİŞ VE TAL. HAS. (4.349.305.121) (4.371.403.688) (3.875.233.643)DİĞER

TOPLAM 7.254.536.147 10.443.623.940 9.540.683.080

Malzeme gruplarõnda yer alan madeni malzemeler bölümü hammaddeleri oluşturmaktadõr. Kuruluşta ayrõ bir satõn alma bölümü bulunmaktadõr. Satõn alma

bölümünün satõn aldõğõ mal ve hizmetlerin %99 u yurt içinden, %1 i ise yurt dõşõndan sağlanmaktadõr. Satõn almada mallarla ilgili sorun çõkmamaktadõr. Buna rağmen nakit ödeme zorluğu çeken işletmenin satõn almadaki en büyük sorunu hammadde ücretlerinin zamanõnda ödenememesidir.

2.12. FABRİKA BAKIM, ONARIM ve YENİLEME

Fabrika ve tesisler yõllõk olarak kontrolden geçirilip gerekli tespitler yapõldõktan sonra sonuçlar Ana teşekküle bildirilir. Geçmişte yapõlan birçok kontrolün sonuçlarõ Ana teşekkül tarafõndan değerlendirilmiş ve kapatõlmasõnda fayda görülen tesisler belirlenerek, kõsmen veya tamamen kapatõlmõş, yada onarõm ve yenileme faaliyetleri başlatõlmõştõr.

2.13. ÇEVRE ve HAVA KİRLİLİĞİNE KARŞI KONTROL

Üretim sonucu ortaya çõkan bakõr atõklar kuruluş bünyesinde bulunan vezinhanelere gönderilerek tekrar işleme tabi tutulmaktadõr. Diğer madensel atõklarõn büyük bir bölümü ise bağlõ ortaklõk olan Hurdasan AŞ ye gönderilmektedir. Haddehanelerde bakõr ile çinkonun karõştõrõlmasõ sonucunda ortaya çõkan toz ve duman önceleri hiçbir şekilde müdahale edilmeden direkt doğaya bõrakõlõyorken daha sonra işçilerin şikayeti üzerine filtreler alõnarak kullanõlmaya başlanmõştõr. Filtreler, duman ve tozlarõ birbirinden ayõrarak dumanõ temizleyip dõşarõ vermekte, tozlarõ ise belirli alanlarda biriktirmektedir. Daha sonra biriken bu tozlar çeşitli boya fabrikalarõna satõlarak değerlendirilmektedir.

3. PAZARLAMA 3.1. PAZARLAMA POLİTİKASININ BELİRLENMİŞ OLMASI

İşletmenin pazarlama politikalarõnõn genelini satõş politikalarõ oluşturmaktadõr. Kuruluşta ayrõ bir pazarlama ve satõş bölümü mevcuttur. Satõşlarõn yaklaşõk %45 i Bağlõ ortaklõklara, %8 i Ana teşekküle, geri kalan %48 lik bölümü ise piyasaya yapõlmaktadõr. Kuruluşun pazarlama faaliyetleri Ana teşekkül tarafõndan yönlendirilmektedir. Pazarlama politikalarõ örgütte üst ve orta kademe yönetimi tarafõndan ciddiyetle takip edilmektedir. Ancak, diğer personel pazarlama konusunda herhangi bir bilgiye sahip değildir.

İşletmenin hedef pazarlarõ Türkiye ve İsrail�de bulunan Askeri fabrikalar, Bağlõ

Ortaklõklar ve madeni mamüller işleyen diğer özel ve kamu kuruluşlarõdõr. Ayrõca kuruluş Askeri ürünlerde Türkiye�de tek üreticidir. Kuruluş yurtiçinde pazar yapõnõn yaklaşõk %10 una sahiptir. Yurtdõşõnda ise üretim teknolojisi ve kalite gözönüne alõndõğõnda rekabet şansõ yoktur.

3.2. PAZAR POTANSİYELİ

Sektörde kuruluş pirinç ve mamülleri üreten tek kamu işletmesidir. Bunun yanõnda Türkiye�de pirinç ve mamüllerini üreten üç özel işletme mevcuttur. Bunlar; ERTAŞMETAL, ELSAN ve SARBAK tõr. Bu firmalardan Sarbak pazara hakim konumdadõr. PİRİNÇSAN ise pazarõn yalnõzca yaklaşõk %10 una sahiptir. Kuruluş sadece İsrail�e ihracat yaparken rakip işletmeler Asya ve Avrupa�daki çeşitli ülkelere de ihracat yapmaktadõr. Kuruluşun faaliyet gösterdiği Pazar sahip olduğu esneklik ve dinamiklik nedeniyle son derece caziptir.

İşletmedeki mevcut teknolojinin eski olmasõndan dolayõ maliyetler çok

yüksektir. Bu yüzden pazara en yüksek fiyatla malõ kuruluş satmaktadõr. Pazarõn küçük bir bölümüne sahip olan işletme fiyatlarõ biraz daha yükselttiği takdirde elindeki küçük pazar dilimini de kaybedecektir. Pazar gün geçtikçe kaliteye daha fazla önem verir hale gelmektedir. Özellikle işletmenin ihracat yaptõğõ İsrail�deki firmalar son zamanlarda mallarõ kaliteli bulmadõklarõ için iade etmektedirler. Bu sebeple mevcut teknoloji en kõsa zamanda yenilenmeli ve kaliteye daha fazla önem verilmelidir.

3.3. PAZAR ARAŞTIRMASI

Kurumda pazar araştõrmasõ Ana Teşekküldeki uzman kişiler tarafõndan yapõlmakta ve koordine edilmektedir. Bununla birlikte pazar koşullarõyla ilgili herhangi yazõlõ bir belge bulunmamaktadõr. Pazarõn hangi tip mallarõ ne fiyattan alabileceği konusunda her yõl düzenli olarak araştõrma yapõlõyor ve mamüllerin satõş fiyatlarõ bu araştõrma sonuçlarõ dikkate alõnarak belirleniyor. Kuruluş pazarlama araştõrmasõnõ şu alanlarda yapmaktadõr; teknoloji, ekonomik, sosyal, politik veya kanuni çerçeve ve rekabet ortamõ, müşteriler, ürünler ve fiyatlandõrma.

3.4. FİYAT TAHMİN ve POLİTİKALARI

Kurumda fiyat tahminleri yapõlõrken; maliyetler, pazardaki değişimler, aynõ pazarda faaliyet gösteren rakip işletmelerin durum ve tutumlarõ, aracõlarõn durumlarõ, kuruluşun amaçlarõ vb. faktörler dikkate alõnõyor. İşletmede tüm ürünlere uygulanan standart bir fiyatlandõrma politikasõ bulunmamaktadõr. İşletmede fiyatlar ürün çeşidine göre bağõmsõz olarak belirlenmektedir. Bazõ ürünlerde piyasada tek üretici olan işletme fiyat belirlemede sõkõntõ çekmezken diğer ürünlerde maliyet artõ fiyatlandõrma veya rakiplerin fiyatlandõrma stratejilerini takip etme yöntemini seçiyor. Bazõ mamüllerde maliyetleri yüksek olan işletme, maliyet artõ fiyatlandõrma taktiğini seçtiği için mamüllerin satõş fiyatõ piyasadaki diğer firmalarõn ürünlerine göre yüksek oluyor. Bundan dolayõ, firmanõn pazarda rekabet şansõ azalõyor.

3.5. SATIŞ ve DAĞITIM ORGANİZASYONU

Kuruluş, ürünlerinin piyasaya en az maliyet ve etkin bir şekilde ulaştõrõlmasõ için Ana Teşekkülün sunduğu bazõ hizmetlerden yaralanõyor. Örneğin, işletme endüstriyel mal ürettiği için firmanõn müşterileriyle olan diyaloğu Ana Teşekkül tarafõndan sağlanan kişisel satõş görevlileri tarafõndan koordine ediliyor.

İşletme dağõtõm kanalõnda aracõ kullanmamaktadõr. Üretilen ürünlerin büyük

bölümü Ana Teşekkül vasõtasõyla, kalan ürünler ise direkt olarak alõcõlara gönderilmektedir. Satõş ve fiziksel dağõtõm sisteminde herhangi bir sorun bulunmamaktadõr. Alõcõlarõn sipariş verdiği mallar en kõsa sürede kendilerine gönderilmektedir. Ancak, büyük miktarlarda mamül sevkõyatõ olduğu için bazõ satõşlarda miktar problemi olmakta, böyle bir problem anlaşõlõnca da sorun en kõsa sürede giderilmektedir.

İşletmenin bayii statüsünde olmayan, toplam 23 adet anlaşmalõ satõcõsõ vardõr.

Bu sayõ son üç yõldõr aynõ kalmaktadõr. Ayrõca işletmenin Bağlõ Ortaklõklar ve Ana Teşekkül hariç toplam 21 adet tüzel kişiliği olan müşterisi vardõr. Bu tüzel kişilerden Temmuz 2002 tarihi itibariyle 9.048.346.613.683TL alacağõ vardõr. İşletmenin son beş yõldaki satõş miktar ve tutarlarõ Çizelge 2.1�de görüldüğü gibidir.

• Çizelge 2.1. Satõş Miktar ve Tutarlarõ

SATIŞLAR(TON) Resmi Daire-KİT Ger. ve Tüzel Kişiler Bağlõ Ort. ve Ana Teş. TOPLAM SATIŞLAR(Milyon ) Resmi Daire-KİT Ger. ve Tüzel Kişiler Bağlõ Ort. ve Ana Teş. TOPLAM

1997 1

603321748207

348180243725062284309013

1998 33

676718568656

17838259279944177527098389

1999 10

759617319337

7494451792753481139873534

2000 3

6336 1250 7589

2735

6239950 5880669

12123354

2001 12

7368770

8150

43526111599174257755

15461198

İşletme 1999 yõlõna kadar İsrail�e ihracat yapmõş, 2000 ve 2001 yõllarõnda

herhangi bir satõş olmamõştõr. Ancak, 2002 yõlõnda İsrail Savunma Bakanlõğõ tekrar mal alõmõ için işletmeye başvurmuş fakat miktar ve tutar henüz belirlenmemiştir.

3.6. SATIŞ TAHMİNLERİ

İşletmenin 2001 yõlõ satõş tahminleri ve gerçekleşme oranlarõ Çizelge 2.2�de görüldüğü gibidir.

• Çizelge 2.2. Satõş Tahminleri

SATIŞ YERLERİ Program (Bin TL) Gerçekleşen(Bin TL) Hedef Tutturma

%�si Resmi Daireler KİT Ger. ve Tüzel Kişiler Bağlõ Ortaklõklar

6.540.000

24.060.000

13.864.320.000

4.920.324.000

942.456

42.583.941

11.159.917.288

4.243.827.654

14

177

80

86

Şirketin 2001 yõlõ gayri safi satõş hasõlatõ programa göre %84 oranõnda 17.074.403.732.035TL olarak gerçekleşmiştir. Bu gerçekleşme 2000 yõlõna göre %130 oranõnda daha fazladõr.

3.7. ÜRÜN BİLEŞİMİ

Kuruluşun ürettiği mamüller; pirinç çubuklar, pirinç profil lamalar, pirinç borular, pirinç şeritler, bakõr mamüller, kovan pullarõ, sevk çemberi, kovan yüksükleri, gömlek yüksükleri, kurşun mamüller ve muhtelif dökümlerdir. Bu mamüllerin hepsi birbirinden farklõ ürünler olup, özel işlemlerden geçmektedir. Ürün bileşimlerinde en büyük paylarõ bakõr, çinko ve kurşun almaktadõr. Ürünün kalitesinin arttõrõlmasõ ve maliyetlerin düşürülmesi amacõyla çeşitli maden alaşõmlarõnõn kombinasyonu sistematik olarak denenmektedir. Pazarlama fonksiyonu genelde Ana Teşekkül tarafõndan yerine getirildiği için, pazarlama maliyet analizleri de Ana Teşekkül tarafõndan yapõlmaktadõr.

3.8. SATIŞ ANALİZİ ve KONTROLÜ

Kuruluşun ürün türlerine göre satõş tutarlarõ Çizelge 2.3�te görüldüğü gibidir. Buna göre satõşlarõn yaklaşõk %92 sini pirinç çubuklar, kovan yüksükleri ve takozlar olmak üzere üç ürün oluşturmaktadõr.

2001 yõlõnda pirinç profil lamalar, bakõr mamüller ve kurşun mamüllerin üretimi

yapõlmamõştõr. Yine 2001 yõlõ içinde pirinç çubuklar, kovan yüksükleri, gömlek yüksükleri ve takozlar dõşõndaki mamüllerin tamamõ peşin olarak satõlmõştõr. Diğer

mamüller ise senet ve çek yoluyla kõsa vadeli olarak satõlmõşlardõr. İşletmenin son beş yõldaki satõş tutarlarõ ve satõş miktarlarõ Şekil 1.1 ve Şekil 1.2�de görüldüğü gibidir.

• Çizelge 2.3. Ürünlere Göre Satõş Tutarlarõ

ÜRÜN TÜRÜ SATIŞLAR(Bin TL)

Pirinç Çubuklar Pirinç Profil-Lamalar Pirinç Borular Pirinç Şeritler Bakõr Mamüller Kovan Pullarõ Sevk Çemberi Kovan Yüksükleri Gömlek Yüksükleri Muhtelif Dökümler Kurşun Mamüller Takoz

9.920.695.015 -

12.762.283 266.647.421

828.786 -

5.786.086 2.212.655.189

410.914.523 31.373.373

- 1.513.749.108

TOPLAM 14.375.411.784

• Şekil 1.1. Beş Yõllõk Satõş Tutarlarõ

• Şekil 1.2. Beş Yõllõk Satõş Miktarlarõ

02000000400000060000008000000

10000000120000001400000016000000

1997

1998

1999

2000

2001

Satõş Tutarlarõ

0

2000

4000

6000

8000

10000

1997 1998 1999 2000 2001

Satõş Miktarlarõ

Buna göre işletmenin satõşlarõ yõllar itibariyle gözle görülür bir artõş göstermiştir. Ancak, satõşlara miktarsal olarak bakõldõğõnda satõşlarõn dalgalõ bir seyir izlediği gözlenebilir.

3.9.MEVCUT ÜRÜNLERİN GELİŞTİRİLMESİ, MARKALAMA ve

AMBALAJLAMA

İşletmede mevcut ürünlerin geliştirilmesine çok fazla kaynak ayrõlmamakla beraber ürün geliştirme faaliyetleri çok azdõr. Ürünün kalitesinin arttõrõlmasõ veya maliyetlerin düşürülmesi amacõyla kõsmi ve küçük çaplõ çalõşmalar yapõlmaktadõr. Ürün kalitesini geliştirmek için yapõlan çalõşmalarda çeşitli sonuçlara ulaşõlmõş, ancak kalitenin yükseltilmesi için ek bir maliyete de katlanõlmasõ gerektiği ortaya çõkmõştõr. Eski teknoloji ve verimsiz işgücü nedeniyle zaten yüksek maliyetle mamül üreten işletme bu ek maliyete katlanabilecek güçte değildir.

İşletme ürettiği mamüller için ambalaj kullanmamaktadõr. Mamüller özelliği

itibariyle ambalaj gerektirmemektedir. İşletmenin yaptõğõ satõş arttõrma çabalarõ marka imajõ yaratmaya değil, daha çok birincil talep yaratmaya yöneliktir. Ayrõca, işletme bozuk ve hatalõ mamülleri geri alma garantisi vermektedir.

3.10. SATIŞ ARTTIRMA YÖNTEMLERİ

İşletme, kendisi ve ürünleriyle ilgili reklamlara ve diğer satõş arttõrma çabalarõna yeterli oranda başvurmamaktadõr. İşletmenin yõllar itibariyle reklam, tanõtõm ve ilan giderleri Çizelge 2.4�de görüldüğü gibidir.

• Çizelge 2.4. Reklam, Tanõtõm ve İlan Giderleri

1999 2000 2001 2002 Program

Reklam, Tanõtõm ve İlan Giderleri

4.354.000.000 10.240.000.000 1.500.000.000 23.000.000.000

İşletme, şu an itibariyle yeni pazarlara açõlmak istememektedir. Bunun nedeni, mevcut pazarda etkili bir faaliyet gösterememeleri ve maliyetlerin yüksek oluşudur. Satõş geliştirme yöntemi olarak da en sõk kullanõlan yöntem miktar indirimleridir. Yüksek miktarlarda alõnan ürünlerde %11 ile %18 oranlarõ arasõnda indirim yapõlmaktadõr. İşletme endüstriyel mal ürettiği için en sõk başvurduğu yöntem kişisel satõştõr. Kişisel satõş elemanlarõ genel olarak Ana Teşekkül tarafõndan sağlanmaktadõr. 2002 yõlõ programõna göre işletmenin tanõtmaya ayõrdõğõ pay 11 milyar TL dir. İşletme internetten sadece tanõtma ve bilgi verme amacõyla yararlanmaktadõr. İnternet üzerinden sipariş alma ve satõş için gerekli altyapõ henüz oluşturulmamõş.

3.11. SATIŞ SONRASI HİZMETLER

Satõş sonrasõnda mamülle ilgili servis ve bakõm gibi hizmetler verilmiyor. Zaten mamüller niteliği itibariyle bu tür hizmetleri gerektirmiyor. Firma sattõğõ mallarõn

kalitesiz veya bozuk çõkmasõ halinde ürünleri geri alõyor ve yenileriyle değiştiriyor. Ürün hakkõndaki şikayetler değerlendiriliyor ve gerekli tedbirler alõnõyor.

3.12.YENİ PAZAR YARATMA, ÜRÜN ÇEŞİTLENDİRME

İşletme, yeni Pazar yaratmak amacõyla hiçbir faaliyette bulunmamaktadõr. Bunun yerine mevcut pazarda daha aktif rol almak için çeşitli çalõşmalar yapõlmaktadõr. İşletme için yeni pazar fõrsatlarõ yurtiçinde değil de mevcut teknolojinin geliştirilmesi halinde yurtdõşõnda mevcut. Ürün çeşitlendirmesi bakõmõndan bakacak olursak, işletme ürünlerine yeni ürünler eklemek yerine mevcut ürünleri kalite bakõmõndan geliştirmeye ve birim maliyetleri düşürmeye çalõşmaktadõr.

4. MUHASEBE, FİNANSMAN ve YATIRIM 4.1. MUHASEBE SİSTEMİ ve UYGULAMALARININ BELİRLENMESİ

Şirketin 2001 yõlõ revize işletme bütçesi 20.355.724.000.000TL olarak belirlenmiştir. Finansman programõ uygulamalarõ Ana Teşekkül Genel Müdürlüğünce tanzim edilmektedir. Finansal amaçlar işletmede çalõşan üst ve orta düzey yöneticiler ile muhasebe-finansman servisinde çalõşan personel tarafõndan bilinmektedir. Tekdüzen muhasebe sisteminin uygulanmasõnda herhangi bir güçlük çekilmemektedir. Muhasebe döneminde KDV ve Nakit Akõmõ beyannameleri düzenlenmekte olup periyodik olarak düzenlenen finansal tablolar şunlardõr; # Kasa ve Banka Kalõntõlarõ Tablosu # Alacaklar Ayrõntõ Tablosu # Verilen Avanslar Ayrõntõ Tablosu # Stok Hareketleri İcmal Tablosu # İlk Madde, Malzeme ve Hurda Stoklarõ Ayrõntõlarõ Tablosu # Maddi ve Maddi Olmayan Duran Varlõklar İcmal Tablosu # Yapõlmakta Olan Yatõrõmlar Ayrõntõlarõ Tablosu # Amortismanlar Ayrõntõ Tablosu # Özkaynaklar Ayrõntõ Tablosu # Borçlar Ayrõntõ Tablosu # Gelir Tablosu # Satõşlarõn Maliyeti Tablosu # Satõş Ayrõntõlarõ ve Sonuçlarõ Tablosu Kuruluşun Kasa ve Banka Kalõntõlarõ Ayrõntõ Tablosu Çizelge 3.1� de görüldüğü

gibidir. Kuruluşun muhasebe bölümünün organizasyon şemasõ ise Şekil 2.1� deki gibidir.

• Şekil 2.1. Muhasebe Bölümü Organizasyon Şemasõ MALİ İŞLER MÜDÜRÜ

Muhasebe Kõsõm Müdürü Genel Muhasebe Uzmanõ İşletme Muhasebesi Uzmanõ

Genel Muhasebe Finansman Mali Analiz Sigorta

Şefi Şefi Şefi Şefi

Bu şemaya göre işletmede muhasebe servisi Genel Muhasebe ve İşletme Muhasebesi olmak üzere ikiye ayrõlõr. Herbir bölümün başõnda birer uzman bulunur. Bununla beraber her bölümde ikişer tane şef ve birer tane de memur bulunur.

• Çizelge 3.1. Kasa ve Banka Kalõntõlarõ Ayrõntõ Tablosu

Hesap No Kuruluş Muhasebe Defteri Kayõtlarõ Ana Tali

Hesap Adõ Ayrõntõsõ Toplamõ

100 101 102 104

Kasa (Nakit) Alõnan Çekler Pullar, Kuponlar Yoldaki Paralar

441.685.695

TOPLAM (A) 441.685.695105 102

112

1020510210102301023510245102501025510260 11220

T.C. Merkez Bankasõ Bankalar Akbank Emlak Bankasõ Halk Bankasõ İş Bankasõ Türk Ticaret Bankasõ Vakõflar Bankasõ Yapõ Kredi Bankasõ T.C. Ziraat Bankasõ Kamu Kes. Tah. Sen. Bon.Bonolar

3.912.931.66262.361.858

253.316.16713.588.400.828

973.34269.786.548

123.641.3922.531.765.876

45.599.279.543

TOPLAM (B) 66.142.457.216

GENEL TOPLAM

66.584.142.911

Muhasebe bölümünde birimler arasõ bilgi akõşõnõ sağlamak için genel olarak üç tür belge kullanõlõr. Bunlar;

# Giriş Fişleri: Genel muhasebe bölümünden işletme muhasebesi bölümüne

ambara giren hammadde ve mamülleri bildirmek için kullanõlõr. # Mahsup Belgeleri: İşletme muhasebesi bölümünden genel muhasebe bölümüne

ilgili hesaplardaki karşõlaştõrmalarõ bildirmek için kullanõlõr. # Dekontlar: İşletme muhasebesi bölümünden genel muhasebe bölümüne mal

satõşlarõyla ilgili bilgi akõşõnõ sağlayan belgelerdir. İşletmenin 2000 yõlõyla karşõlaştõrmalõ 2001 yõlõ Bilanço ve Gelir Tablolarõ EK 4 ve

EK 5�deki gibidir.

4.2. FİNANSAL TABLO ANALİZLERİ

Finansal Tablolar Analizi hakkõnda kurumda fazla bir bilgiye sahip olan çalõşan yoktur. Kurumun Mali İşler Müdürü tarafõndan verilen Finansal tablo analizi ile ilgili bir örnek Çizelge 3.2�de görüldüğü gibidir.

• Çizelge 3.2. 2002 Yõlõ Aylõk Faaliyet Özeti Milyon TL DÖNEM K/Z TOPLAM OCAK ŞUBAT MART

Program -523.729 -183.611 -184.943 -155.175

Gerçekleşen -1.101.311 -286.787 -366.837 -447.687

Aylõk gerçekleşen % 156 198 289

Kümülatif gerçekleşen %

283 283 283

Kuruluşun karlõlõğõnõ ortaya çõkaran herhangi bir oran kullanõlmamaktadõr. Zaten kuruluş senelerden beri zarar etmektedir. Fakat aynõ iş kolunda faaliyet gösteren diğer üç firma oldukça karlõ gözükmektedir. Kuruluş pazardaki zarar eden tek işletmedir. Bunun sebebi ise eski teknoloji ve yüksek işçilik maliyetleridir.

4.3. SERMAYE YAPISI

Kuruluşun özkaynaklarõ toplamõ bilançodaki görünümü itibariyle �1.927.332.447.417TLdir. Sermayesinin tamamõ ödenmiş olup, tutarõ 4.000.000.000.000TL dir. Yabancõ kaynaklarõnõn tamamõ kõsa vadeli olup tutarõ 10.414.514.470.726TL dir. İşletme kar elde ettiği dönemlerde karõnõn tamamõnõ veya bir kõsmõnõ sermayeye eklemektedir. Karõn sözkonusu olmadõğõ durumlarda ise sermaye artõrõmõna pek gidilmemektedir.

2001 yõlõ faaliyet döneminde genel kurul kararõ ile %100 artõrõlarak 4.000 milyar

TL�ye çõkarõlan sermaye, dönemin 4.644 milyar TL zararla kapatõlmasõ ile tamamen tükenmiştir. Faaliyet dönemi sonunda şirket özkaynaklarõnõn tamamõnõ kaybettiğinden rasyo düzenlenememiştir.

2001 2000 % %

Yabancõ Kaynaklar X 100 10.414.514 X 100 Mali Kaldõraç = = = 127,4 90,9 Varlõklar Toplamõ 8.176.460

Daha önce de belirtildiği gibi işletmenin borçlarõnõn tamamõ kõsa vadelidir. Bu sebeple, sermaye yapõsõnõ kuvvetlendirmek mümkün olamamaktadõr.

4.4. LİKİDİTE DURUMU

İşletmedeki dönen değerler ile bu değerlerin finansmanõnda kullanõlan kaynaklarõn dispanbilitesi şöyledir;

Milyon TL 2001 yõlõ (%) Dönen Varlõklar 7.713.212 = = 172 Kõsa Süreli Dönen Varlõklar 4.485.238

Kõsa Süreli Dönen Varlõklar 4.485.238 = = 43 Kõsa Süreli Borçlar 10.414.514

İşletmedeki para mevcudunun ; 954.656.174- Lirasõ Kasadaki Nakit 24.422.739.924- Lirasõ Bankalarda 16.000.000.000- Lirasõ Tahsile Verilen Çekler

+ 41.377.396.098- TL Tutarõndan İbarettir.

Şirketin tüm varlõklarõnõn %99,9 �u paraya çevrilebilir ve hazõr değerlerden oluşmaktadõr.

2001 2000 % %

Dönen Varlõklar X 100 7.402.489 X 100 Genişletilmiş Likidite= = = 93,3 97,8 Kõsa Vadeli Yab. Kaynaklar 10.103.793

Şirketin hazõr değerlerinin kõsa vadeli yabancõ kaynaklarõ karşõlama oranõ %73,3 tür. Ancak, her iki rasyo değerinin düşük çõkmasõ şirket açõsõndan bir anlam ifade etmemektedir. Zira, şirketin toplam borçlarõnõn %84,5 ini Ana Teşekkül ile teşkilat içi Bağlõ Ortaklõklara olan borçlar teşkil etmekte, borç alacak ilişkisi ise cari hesapla yürütülmektedir. Bu nedenle, likidite rasyolarõ değerlerinin yetersizliği şirkete darboğaz yaratmamaktadõr.

Bankalardaki para mevcudunun tamamõ yurtiçi bankalarõnda bulunmaktadõr. İşletmede çekler ve mamül stoklarõ dõşõnda paraya çevrilebilir kõymet bulunmamaktadõr. Ana Teşekkül ve tüm Bağlõ Ortaklõklarda atõl parayõ değerlendirecek nakit yönetimi politikasõ bulunmamaktadõr. Menkul kõymetlerde 2001 yõlõ içinde hiçbir hareket olmamõştõr. İşletmenin ticari alacaklarõ toplamõ 4.485.237.546.240TL olup, bu tutarõn tamamõ kõsa vadelidir. Ayrõca, işletme alacaklarõnõn tamamõ senetsizdir. Alõcõlardan banka teminat mektubu ve çek istenmektedir. Bununla birlikte işletme alacaklarõnõn 3.574.488.255.778TL si Bağlõ Ortaklõklardandõr.

4.5. MALİYET SİSTEMİ

İşletmede muhasebe servisi Genel muhasebe ve İşletme (Maliyet) muhasebesi olmak üzere iki bölüme ayrõlõr ve herbir bölümün başõnda birer uzman bulunur. Maliyet muhasebesi kayõtlarõ işletme muhasebesi bölümü tarafõndan tutulmaktadõr. İşletmede maliyet hesaplamalarõnda tam maliyet ve ortalama maliyet sistemi uygulanmaktadõr. Bu sistemin işletme açõsõndan verimli olmadõğõnõ söyleyen yöneticiler diğer sistemlere geçmenin oldukça güç olduğu için bu sisteme devam ettiklerini söylemektedirler.

Kurumda maliyetler üçer aylõk devreler halinde hesaplanmaktadõr. İşletmede

maliyet sistemi olarak sipariş maliyet sistemi benimsenmiştir. Periyodik olarak düzenlenen maliyet tablolarõnõn en önemlisi Satõşlarõn Maliyeti Tablosudur. İşletmenin 22.12.2000 tarihinde düzenlediği Satõşlarõn Maliyeti Tablosu Çizelge 3.3� te görüldüğü gibidir.

Daha önce de belirtildiği gibi işletmenin uyguladõğõ sipariş maliyet sistemi verimli

bir sistem değildir. Türkiye gibi enflasyonist ekonomilere sahip ülkelerde etkin kullanõlmasõ zor olan sistemin uygulanmasõnõ değiştirilmesindeki çeşitli güçlükler nedeniyle devam edilmektedir. İşletmede standart maliyet sistemi uygulanmamaktadõr. Birim maliyetlerin bulunmasõyla ilgili bir örnek Çizelge 3.4� te görüldüğü gibidir.

4.6. YÖNETİM MUHASEBESİ

İşletmede muhasebe bilgi sistemi olarak etkin bir durumdadõr. 2001 yõlõ faaliyet raporunun büyük bir bölümü muhasebe birimi tarafõndan sağlanan bilgilerden oluşmaktadõr. Muhasebede analiz ve değerlendirmelerde istatistiki metotlardan yeterince faydalanõlamamaktadõr. Muhasebe personelinde yeterli istatistiki bilgi bulunmamaktadõr.

Kurumda muhasebeden sağlanan bilgiler yönetimin karar verme sürecinde fazla

etkili olmuyor. Kurum KİT statüsünde olduğu için mali durum çok fazla dikkate alõnmõyor. Örneğin, senelerden beri zarar eden işletmenin iflasõ istenemiyor.

Muhasebeden kontrolden ziyade bir planlama aracõ olarak yararlanõlõyor. Bir önceki

yõlõn verilerine bakõlarak diğer yõlõn planlarõ öngörülebiliyor.

• Çizelge 3.3. Satõşlarõn Maliyeti Tablosu

1998 YILI HESAPLAR FİİLİ /TL. BÜTÇE /TL.

% 1996 = 100

ÜRETİM MALİYETİ

A- DİREKT İLKMADDE VE MAL.GİD. 4.848.605.587.814 6.875.931.120.000 71

B- DİREKT İŞÇİLİK GİDERİ 480.979.043.283 555.962.194.000 87

C- GENEL ÜRETİM GİDERLERİ 1.473.055.820.396 1.445.549.469.000 102

D- YARI MAMUL KULLANIMI

1- DÖNEM BAŞI STOKU 87.258.323.718 72.500.000.000 120

2- DÖNEM FAAL.DIŞI GİRİŞ

3- DÖNEM FAAL.DIŞI ÇIKIŞ

4- DÖNEM FAAL.STOKU (44.528.410.073) (72.500.000.000) - 61

E- MAMUL STOKLARINDA DEĞİŞİM

1- DÖNEM BAŞI STOKU 171.339.599.043 51.200.000.000 335

2- DÖNEM FAAL.DIŞI DİĞ.GİRİŞ

3- DÖNEM FAAL.DIŞI DİĞ.ÇIKIŞ 336.000.000.000

4- DÖNEM SONU STOKU ( 390.808.824.399) (51.200.000.000) 763

STOK DEĞER FARKLARI

1- STOK SAYIM FAZLALARI

2- STOK SAYIM NOK.KARŞ.

KURULUŞUN KENDİSİ İÇİN ÜRT.

1- İLK MADDE VE MALZEME (97.519.930.667)

2- ARA İŞ VE TALİ HASILLAR (2.139.786.194.965) 3.331.856.783.000 64

3- MADDİ DURAN VARLIKLAR

4- DİĞER (259.567.543.515)

I- SATILAN MAMUL MALİYETİ 4.465.027.470.635

TİCARİ FAALİYET

A- DÖNEM BAŞI TİC.MAL.STOK.

B- DÖNEM İÇİ ALIŞLAR

C- DÖNEM SONU TİC.MAL.STOK.

II- SATILAN TİC.MALLAR MALİYETİ

III � SATILAN MALLAR MALİYETİ

SATIŞLARIN MALİYETİ ( I+II ) 4.465.027.470.635 5.545.586.000.000 81

• Çizelge 3.4. Birim Maliyetin Hesaplanõşõ

MAMÜL TOPLAM ÜRETİM

DİREKT MALZEME

DİS SAAT

DİS TUTARI GENEL İMAL GİDERLERİ

Pirinç Çubuk 10.097.780 9.218.202.807 96.083 316.129.788 1.366.020.840

TALİ HASILLAR

STOK MALİYETİ

BİRİM MALİYET

(733.298.955) 10.167.054.480 1006,86

4.7. BÜTÇELEME

Kuruluşta bütçe hazõrlanmasõ bir sistem olarak benimsenmiştir. Bütçeler aylõk programlarõ içine alacak şekilde yõllõk olarak hazõrlanõr. Bütçede yer alan kalemler; Satõşlar, Üretimler, Tedarikler, Harcamalar, Stoklar, İşgücü, Maliyetlerin Fonksiyonel Dağõlõmõ ve Satõşlarõn Maliyeti çizelgesi ile ayrõntõlarõndan oluşur. İşletmede bütçelenen değerler ile gerçekleşen değerler Çizelge 3.5� de görüldüğü gibidir.

• Çizelge 3.5. Bütçe ile Gerçekleşen Rakamlarõn Karşõlaştõrõlmasõ

BÜTÇE GERÇEKLEŞEN YÜZDE (%)Gayrisafi Satõş Hasõlatõ

Üretim Miktarõ (Ton)

Satõş Maliyeti

Harcamalar

Tedarikler

Stoklar

20.355.724.000.000

7.800

56.551.900.000

18.661.086.325.000

10.433.623.940.000

2.551.672.963.000

17.074.403.732.000

7.193

39.783.400.000

17.004.985.435.000

9.540.683.080.000

2.616.161.492.000

84

92

70

91

91

103

Kurumda, bütçelerde bir sapma olduğunda revize edilir. Örneğin, işletmenin 2001

yõlõ revize bütçesi 20.355.724.000.000TL olarak kabul edilmiştir.

4.8. ALACAKLAR KONTROL SİSTEMİ

Kuruluş alacaklarõnõn miktarõ için belirli bir sõnõrlama getirilmemiştir. Şu anda kuruluşta tahsil edilemeyen alacak bulunmamaktadõr. Şüpheli alacaklar için karşõlõk ayrõlmamaktadõr. Bunun sebebi işletmenin yaptõğõ her vadeli satõşta bir teminat almasõdõr. Genelde banka teminat mektubu kullanõlõr. İşletmede senetli alacak bulunmamaktadõr. Bununla birlikte kuruluş alacaklarõnõn tamamõ kõsa vadelidir. Alacaklarõn büyük bir bölümü vadesi bitiminde tahsil edilir.

4.9. KAR DAĞITIMI (DİVİDANT) POLİTİKASI

İşletmenin 1999 yõlõ kar dağõtõm tablosu Çizelge 3.6� da görüldüğü gibidir. Buna göre karõn bir kõsmõ yedek akçe olarak ayrõlõr. Kalan diğer kõsmõ ise II temettü olarak bölündükten sonra bir sonraki yõl sermayeye eklenir. Ancak, son yõllarda işletmenin kar elde edememesi bu politikanõn uygulanmasõnõ engellemiş ve bundan dolayõ işletmenin büyümesi için gerekli olan sermaye artõrõmlarõ yapõlamamõştõr.

• Çizelge 3.6. 1999 Yõlõ Kar Dağõtõm Tablosu

YASAL DAYANAKLAR TAHAKKUK TUTAR / TL. TTK. 466. Mad. 1�nci Fõk. � Ana Söz. 36 / a Mad.

1. YEDEK AKÇE

Şirketin Yõllõk Safi Karõnõn % 5 �i 330.671.013.203- * % 5 =

16.533.550.6601999 Yõlõ Kanuni Kesintiler

Kurumlar Vergisi : 58.399.997.774

Yat.İnd. Stopaj Ver. : 53.818.820.176 K.V. Fon Payõ : 5.839.999.777

YİS Fon Payõ : 5.381.882.017

Ana Sözleş. 36 / b Mad.

TOPLAM : 123.440.699.744 Ana Sözleş. 36 / c Mad. Ortaklara Ödenmiş Sermayenin % 5�i

I. TEMETTÜ 1.000.000.000.000.- * % 5 = 50.000.000.000Yukarõdaki Hesaplanan Miktarlar Düşüldükten Sonra Karõn :

I. YEDEK AKÇE : 16.533.550.660

KANUNİ KESİNTİLER : 123.440.699.744 I. TEMETTÜ : 50.000.000.000 TOPLAM : 189.974.250.404

SAFİ KAR : 330.671.013.203

Ana Sözleş. 36 / d Mad.

KESİNTİLER : 189.974.250.404

II. TEMETTÜ KALAN KAR : 140.696.762.799 140.696.762.799

* En az % 50 = II. TEMETTÜ * Geriye kalan miktar Genel Kurul veya 233 Sayõlõ K.H.K. göre dağõtõlõr veya Fevkalade Yedeklere ayrõlõr.

- 14.069.676.280

126.627.086.519

TTK 466 Mad. 2 Fõk. - Ana Söz. 36 / e Mad.

Ödenecek II. Temettü�de % 10 Umumi Yedek Akçe ayrõlõr.

UMUMİ YEDEK AKÇE 140.696.762.799.- * % 10 = 14.069.676.280

TOPLAM 207.230.313.459

4.10. YATIRIM ANALİZİ ve DEĞERLENDİRİLMESİ

Kurumun organizasyon şemasõna bakõldõğõnda Mühendislik Hizmetleri Müdürlüğünün altõnda Yatõrõm Kõsõm Müdürü ve Yatõrõm Başmühendisliği bulunmaktadõr. Yatõrõmlarõn analizi ve değerlendirilmesi konusu direkt olarak organizasyon şemasõnda yer almamakla beraber bütün konular Yatõrõm Başmühendisliği tarafõndan yürütülmektedir.

Kuruluşun yatõrõm faaliyetleri uzun süreden beri durgun bir seyir izlemektedir.

Küçük çaplõ yatõrõmlarda alternatifler yeterince değerlendirilmemekte, gerekli etüd ve analizler yapõlmamaktadõr. Yatõrõm projelerinin değerlendirilmesinde herhangi bir bilimsel yöntem kullanõlmamaktadõr.

5. İNSAN KAYNAKLARI 5.1. İNSAN KAYNAKLARI POLİTİKASI

Kuruluşta belirlenmiş etkin bir insan kaynaklarõ politikasõ yoktur. Gözlemlediğim kadarõyla kurumda insan kaynaklarõ siyasi partilerin yandaşlarõna istihdam sağlamak amacõyla kullanõlmaktadõr. Bu politika tüm çalõşanlar tarafõndan bütün ayrõntõlarõyla bilinmekte fakat kesinlikle benimsenmemektedir. Politika bu yönleriyle en kõsa zamanda gözden geçirilip düzeltilmeye muhtaçtõr. 5.2. ÜCRET ve MAAŞ DÜZEYİ

İşçi ücretleri ayda bir defa ve kanuni ay sonundan itibaren en geç 5 gün içerisinde hesaplarõ yapõlarak ödenir. Yemek paralarõ da ücretle beraber ödenir. İstihsal ve patlayõcõ işyerleri prim ödemeleri ait olduğu ayõ takip eden 20 gün içinde hesaplanarak ödenir.

İşveren, her ödemede işçiye ücret hesabõnõ gösterir imzalõ veya işverenin özel

işaretini taşõyan bir pusula vermek veya işçinin yanõnda bulunan ücretle ilgili bu hesaplarõ yine imzasõ veya özel işareti altõnda kaydettirmek zorundadõr. İşçi, aldõğõ paranõn pusula veya şeritte gösterilen miktara uygun olup olmadõğõnõ parayõ alõrken veznenin önünde sayarak kontrol etmeye mecburdur. Aksi takdirde eksiklik iddiasõnda bulunamaz. Pusula veya şeritte yazõlõ kesintiler hakkõnda zuhur edecek ihtilaflarda işveren kayõtlarõ esas tutulur.

01.01.2001 tarihinden sonra işe giren işçilere 2000 yõlõ ücret skalasõnõn birinci

derece birinci kademe ücreti ödenir. Ancak, işçinin sendikaya üye olmasõ veya dayanõşma aidatõ ödemek suretiyle toplu iş sözleşmesinden yararlanmasõ halinde yararlanma tarihinden itibaren 2001 yõlõ ücret skalasõnõn birinci derece birinci kademe ücreti ödenir.

Günlük normal çalõşma saatinden sonra işçinin fazla mesaili çalõştõrõlmasõ ile

Cumartesi günü fazla mesaili çalõştõrõlmasõ halinde ücreti %75 zamlõ ödenir. Bunun dõşõnda ulusal bayram, genel tatil, dini bayram günleri ve haftalõk çalõşma süresini tamamlayõp ta kendi hafta tatillerinde çalõştõrõlan işçilere bu çalõşma karşõlõğõ ücretleri %100 zamlõ ödenir. Gece vardiyasõnda 20.00 � 06.00 arasõndaki çalõşmalara katõlan işçilere ücretleri %20 zamlõ ödenir. Günlük fiili mesaisini yaptõktan sonra herhangi bir arõzanõn acele olarak giderilmesi için işyerine çağrõlan işçiye çalõştõrõldõğõ saat ücreti %100 zamlõ olarak ödenir.

İşçilere 6772 sayõlõ Kanun� a göre 2 maaş (herbiri 195 saat) ayrõca 2 maaş (herbiri

225 saat) ikramiye ödenir. 225 saat üzerinden ödenecek olan ikramiyeler 6772 sayõlõ Kanuna göre ödenecek ikramiyelerle aynõ aya tesadüf etmeyecek şekilde ödenir. Bu ikramiyeler 1 yõldan az süre ile çalõşanlara fiilen çalõştõklarõ süre ile orantõlõ olarak ödenir.

Memurlarda ise 657 sayõlõ kanun hükümleri uygulanmaktadõr. Memurlar açõsõndan

bakõlacak olursa maaş düzeyi tatmin edici bir nitelik taşõmamaktadõr. İşçilerin aldõğõ

ücretler ise prim ve ikramiyelerle birleştirildiğinde yeterli seviyededir. Ücret ve maaşlar iş değerlendirme temeline dayanmamaktadõr. Çok çalõşan bir işgören ile az çalõşan aynõ muameleye tabii tutulmaktadõr. Ücret ve maaşlardaki artõşlar enflasyon oranõnõn altõnda kaldõğõ, yada enflasyon oranõyla aynõ olduğu için reel ücretlerde bir artõş sözkonusu olamamaktadõr. İşletmede terfiler sõnav ile yapõlmaktadõr. Bununla birlikte kuruluşta herhangi bir ödül sistemi uygulanmamakta olup, çalõşmayõ teşvik edici hiçbir uygulamaya rastlanmamaktadõr. Terfi için gerekli sõnav sisteminde de adam kayõrma ve ayrõmcõlõğa sõkça rastlanmaktadõr. Teşvikli ücret sistemi uygulanmamaktadõr.

5.3. ENDÜSTRİYEL İLİŞKİLER

Kurumda., geçici işçiler haricinde çalõşan tüm işçiler sendikalõdõr. İşçi sendikalarõyla işveren arasõnda herhangi bir sorun bulunmamaktadõr. Kurumda çalõşan işçiler HAK-İŞ e bağlõ ÖZDEMİR-İŞ sendikasõna üyeler. Kurum ise TURİSK (Türkiye İşveren Sendikalarõ Konfederasyonu ) e üyedir. Toplu iş sözleşmelerinde küçük çaplõ sorunlar dõşõnda herhangi bir sorunla karşõlaşõlmamakta ve anlaşma sağlanmaktadõr.

5.4. UYGUN ELEMAN KULLANMA DURUMU

Kuruluşta işgücü mümkün olduğu kadar bilgi ve yeteneğine uygun işlerde çalõştõrõlmaya çalõşõlõyor. Ancak, büyük oranda siparişe göre üretim yapan işletmede üretimler belirli bir istikrar göstermediği için işgücünden yeterli verim sağlanamõyor. Eleman seçiminde ise işe uygun olmasõna çok fazla dikkat edilmiyor. İşe alma yöntemleri olarak da genelde sõnav yöntemi uygulanõyor. Ancak, sõnav sadece göstermelik olarak yapõlõyor ve işe alõnacak kişiler tüm KİT � lerde olduğu gibi yakõn akraba sistemine göre seçiliyor. Kuruluş istediği anda işe uygun eleman bulma olanağõna sahip. Gerek Meslek Liseleri, gerekse Meslek Yüksek Okullarõ kurum için işgücü arzõnõn büyük bölümünü oluşturmakta.

5.5. ÇALIŞMA KOŞULLARI

Çalõşma koşullarõnõn personelin moral ve verimi üzerindeki önemine inanõlmakta. Bu sebeple personelin çalõştõğõ çevre mümkün olduğu kadar uygun hale getirilmeye çalõşõlõyor. Örneğin, öğle yemeklerini işletmede yiyen çalõşanlarõn boş kalan zamanlarõnõ değerlendirebilmeleri için masa tenisi ve voleybol oynama imkanlarõ sağlanmõştõr. Ayrõca, isteyen oyun salonlarõnda öğle tatili süresi içinde oyun oynama imkanõna da sahip.

İdari personelin çalõşma koşullarõnõ olumsuz etkileyen tek etken gürültüdür. İdari

binanõn üretimin yapõldõğõ atölyelere çok yakõn olmasõ, atölyelerdeki makinelerin çõkarttõğõ seslerin idari binadan duyulmasõna sebep olmakta, bu durum da çalõşanlarõ olumsuz etkilemektedir. İdari binalarõ õsõ problemi de çok akõlcõ bir yöntemle çözülmüş. Üretim sonucu meydana gelen buhar havaya verilmek yerine kalorifer tesisatõnda kullanõlarak binalarõn õsõnmasõ sağlanmaktadõr. Diğer ergonomik faktörler açõsõndan bir sorun bulunmamaktadõr. Personel genel olarak çalõştõğõ yerden memnundur. Şikayetleri olan personel ise genel olarak Ambar ve Arşiv bölümünde görev yapan kişilerden oluşmaktadõr. Çalõşma koşullarõnõn iyileştirilmesi amacõyla şu an için herhangi bir çalõşma yapõlmamaktadõr.

5.6. İŞ GÜVENLİĞİ

Kuruluşta İşçi Sağlõğõ ve İş Güvenliği Kurulu mevcut ve etkin bir biçimde çalõşmaktadõr. Bu kurulun başkanlõğõnõ Teknik Emniyet Müdürü yürütmektedir. Kurumda görev yapan doktorlar, işçi temsilcileri ve işveren temsilcileri de İşçi Sağlõğõ ve İş Güvenliği Kurulunun üyelerini oluşturmaktadõr.

Kurumun organizasyon şemasõnda yeralan Teknik Emniyet bölümü parlayõcõ-

patlayõcõ zararlõ ve tehlikeli maddelerle çalõşan iş yerlerinde, makine aksam malzeme ve enerji üreten işyerlerinde gereken her türlü tedbirleri alõr. Bütün bu çalõşmalarda, yasalara, şirket ana sözleşmesine, Yönetim Kurulu kararlarõna ve her türlü ilgili tüzük ve yönetmeliklere bağlõ olarak çalõşõr. Bu yönetmelik vs.nin uygulanmasõndan da işyerindeki her kademedeki amirler de sorumludur.

Kurumda yer alan İşçi Sağlõğõ ve İş Güvenliği Kurulu her ay mutlaka ve en az bir

kere toplanõr. Gündemdeki konularõ görüşüp karara varõr. Alõnan kararlarõ da Genel Müdürlük makamõna yazõyla arz eder. Ayrõca gerek personelden gelen bir şikayet veya istek sonucu da toplanõr, konularõ görüşür. Gerekirse herhangi bir zamanda atölyeleri gezerek işçileri iş başõnda dinler. Dilek ve temennilerini dinler, çalõşmalarõnõ yerinde takip ve teftiş eder. Alõnan kararlarõn uygulanmasõnõ da yerinde takip eder.

Teknik Emniyet açõsõndan kurumda son zamanlarda yapõlan değişiklikler ise

şöyledir; Şirket sahasõnõn dõş çevresindeki (Dikkat Yasak Bölge, Girilmez) gibi levhalar ve atölyelerdeki tehlike ikaz ve levhalarõ yeniden yazõlmõştõr. Bu talimatlar için çerçeveler yapõlmõş ve ilgili yerlere asõlmõştõr. Zaman zaman gezilerek bu levhalardaki eksiklikler giderilmeye çalõşõlmaktadõr. İşe yeni başlayan işçilere Teknik Emniyet konusunda eğitim verilmiştir. Ayrõca işletmedeki bütün işçilere:

# İşçi sağlõğõ ve iş güvenliği # Kazalarõn oluş ve korunma şekli # Kaza istatistikleri # Tahaffuz malzemeleri kullanõmõ # Gürültü ve korunma # Elektrik çarpmasõ ve korunma konularõnda eğitime devam edilmektedir. Ayrõca, olağan üstü bir durumda (Yangõn vs.) acilen şirketteki bina boşaltma

işleminin nasõl yapõlacağõnõ gösteren Yangõn Tahliye Planlarõ tüm koridorlarda mevcuttur.

Kuruluşun 2002 yõlõ birinci ve ikinci üçer aylõk kaza envanteri Çizelge 4.1� de

görüldüğü gibidir. Ayrõca, atölyelerde işçi sağlõğõnõ korumak amacõyla çeşitli koruyucu teçhizat ve

giysiler kullanõlmaktadõr. Bunlar; - Kulak Tõkacõ, - Koruyucu Gözlük, - Gaz Maskesi, -Yanmaz Elbise vs. dir.

• Çizelge 4.1. 2002 Yõlõ Kaza Envanteri 1. DEVRE KAZA SAYISI KAYIP İŞGÜNÜ

OCAK ŞUBAT MART

312

302

22

2. DEVRE

NİSAN MAYIS HAZİRAN

-13

-1040

TOPLAM 10 104 5.7. İŞGÜCÜ GELİŞTİRME ve EĞİTİMİ

Kuruluşta personel eğitimi konusu amaç olarak benimsenmiştir. Kuruluş organizasyon şemasõ içersinde bulunan Eğitim Şefliği sõkça kuruluş için personel eğitim programlarõ düzenlemektedir. Ayrõca, bununla birlikte zaman zaman gerek Üniversiteler gerekse diğer firmalarõn düzenlediği seminer ve toplantõlara katõlõnmakta, bu tür faaliyetlerin duyurularõ da panolara asõlmaktadõr. Personelin eğitim ihtiyaçlarõnõn saptanmasõ için yõlda 1-2 defa anket yapõlmaktadõr. Anket sonuçlarõna göre personel daha çok meslekleriyle ilgili konularda eğitim almak istemektedirler. Bunun yanõnda işletme personeli eğitim seminerlerinde daha çok üniversite öğretim üyelerini görmek istemektedir.

5.8. İŞGÜCÜ DEVRİ

Kuruluşta 2001 yõlõ başõnda çalõşan toplam işgücü sayõsõ 340 iken bu sayõ yõl içinde 44 kişinin işten ayrõlmasõyla 296 ya düşmüştür. Buna göre kuruluşun yõllõk işgücü kaybõ yaklaşõk %13 olmuştur. İşletmede 2001 yõlõna ilişkin memur ve sözleşmeli personelin hareketi Çizelge 4.2 de görüldüğü gibidir.

• Çizelge 4.2. 2001 Yõlõ Memur ve Sözleşmeli Personel Hareketleri

Memurlar Sözleşmeli Personel Giriş ve Çõkõşlar 2000

(Kişi) 2001 (Kişi)

2000 (Kişi)

2001 (Kişi)

24

-

2

22

-

3

117

1

6

112

3

4

Yõlbaşõ Mevcudu Yõl İçinde Giren Yõl İçinde Çõkan Yõlsonu Mevcudu 22 19 112 111

Kuruluşta işgücünün işten ayrõlmasõnõ önlemek için herhangi bir önlem alõnmamaktadõr. Zaten içinde bulunulan ekonomik durum işten ayrõlma için yeterince caydõrõcõ bir nitelik taşõmaktadõr. Kurumun KİT statüsünde olmasõ, bu nedenle iş yoğunluğunun çok düşük olmasõ ve ücret seviyesinin yükseklerde seyretmesi mevcut işgücünü kurumda tutmaya yetmektedir. 5.9. BÜRO HİZMETLERİ ve İŞ AKIŞI

Bürolar arasõndaki iş akõşõ genelde belgelerin elden teslimi vasõtasõyla sağlanmaktadõr. Bununla birlikte çeşitli bölümler (Muhasebe, Ambar, Planlama, Personel ve Mühendislik Hizmetleri) arasõnda bilgisayar ağõnõn olmasõ sebebiyle veri akõşõ bilgisayarlar vasõtasõyla gerçekleştirilmektedir. İşletmede aynõ nitelikteki belgeler aynõ dosya içerisinde tutulmakta, birbiriyle ilişkili belgeler ise dosyalar için ayrõlmõş belirli bölümlerde muhafaza edilmektedir. Buna rağmen dosyalama sistemindeki en büyük aksaklõk dosya yerlerinin etkin bir biçimde belirlenmemiş olmasõdõr. Bu nedenle zaman zaman aranan dosyalara ulaşmakta güçlük çekilmektedir.

Kurumda sekreterlik ve daktilo hizmetlerinin yürütülmesinde herhangi bir sorun

bulunmamaktadõr. Bilgisayar ağlarõnõn tüm bölümlerde kullanõlmõyor olmasõ haberleşmenin süresini uzatmakta, bu durum da iş akõşõnõ yavaşlatmaktadõr. Kurumda bilgisayar ağlarõyla ilgili altyapõ çalõşmalarõ devam etmektedir.

5.10. SİGORTA

İşletmede geçici işçiler de dahil olmak üzere tüm çalõşanlar sosyal sigortaya tabidir. Çalõşanlara sağlanmõş olan haklar gecikmesiz olarak uygulanmaya çalõşõlmaktadõr. Ancak bu konuda bazõ sorunlar ortaya çõkabiliyor. Genel olarak çalõşanlara sağlanan haklarõn parasal olanlarõ kuruluşun nakit sõkõntõsõ nedeniyle zamanõnda uygulanamõyor.

5.11. EMNİYET

Kuruluş içinde emniyet tedbirlerinin en önemlileri uygun yerlere yazõlõ olarak asõlmõştõr. Özellikle yangõnda yapõlmasõ gerekenler her koridorda mevcut olan yazõlõ tedbirlerdendir. Bununla birlikte idari bina dõşõnda atölyelerde yapõlan işin niteliği ile ilgili tedbirler büyük harflerle duvarlara yazõlmõştõr. Atölyelerde daha yoğun kullanõm ihtiyacõ olan bu ilkelere genelde uyulmaktadõr. Bu yüzdendir ki fabrikada iş kazalarõna çok sõk rastlanõlmamaktadõr.

Kuruluş içinde büro ve stoklardaki mevcut mallarõn kayõtlarõ bilgisayar ortamõnda

düzenli bir şekilde tutuluyor. Bazen mükerrer kayõt veya kayõt unutma sebebiyle sorunlar ortaya çõkabiliyor. Kayõtlarõn bilgisayar ortamõnda tutulmasõ sebebiyle bu tür yanlõşlõklar derhal bulunup düzeltilebiliyor.

Kuruluşta disiplin kurulu tarafõndan uygulanan cezalar uyarõdan başlar, daha sonra

işlenen suçun boyutuna göre kõnama, yer değiştirme ve para cezasõ uygulanabilir. Eğer, yüz kõzartõcõ bir suç sözkonusu ise hizmet akdi feshedilir.

6. MALİ HUKUK 6.1. KURULUŞUN VERGİ KANUNLARI KARŞISINDAKİ DURUMU

Kuruluşun mükellefi olduğu vergi ve fonlar ile bunlarõn 1998 yõlõ tutarlarõ Çizelge 5.1 de görüldüğü gibidir.

• Çizelge 5.1. 1998 Yõlõ Vergiler Çizelgesi

MİLYON TL. VERGİ RESİM VE HARÇLAR ÖNCEKİ

YILDAN DEVİRLER

TAHAKKUK VE

TAHSİLAT

ÖDEMELER TUTARI

GELECEK YILA

DEVREDENA- KURULUŞA İLİŞKİN

OLANLAR - KURUMLAR VERGİSİ

241.505 495.811

241.505 495.811

- FONLAR

- NET AKTİF VERGİSİ

- PEŞİN ÖDENEN KUR.GEÇ.VER. 10.563 169.054 137.354 42.263

- DİĞER GELİR VERGİSİ 144.904 297.390 144.904 297.390

- DAMGA VERGİSİ 2.500 2.500

- EMLAK VERGİSİ 1.303 1.303

- GÜMRÜK VERG. VE RESİMLER

- ÇEVRE TEMİZLİK VERGİSİ

- EMLAK ALIM VERGİSİ

- MOTORLU TAŞITLAR VERGİSİ 116 116

- DİĞER VERGİ VE RESİMLER

TOPLAM I 396.972 966.174 527.682 835.464

II- TAHSİLATINA KURULUŞUN ARACI OLDUĞU - ÜCRET VE GELİR VERGİSİ 28.195 333.291

320.094 41.392- ÜCRET DAMGA VERGİSİ 357 7.085 6.650 792ÜCRET SAY. VE HAKEDİŞ ÖDEMELER GELİR VERG.

- ÇEŞİTLİ İŞLEM DAM.VER.

- K.D.V. 308.762 426.050 (117.288)

- DİĞER 205 205

TOPLAM II 28.552 649.343 752.999 (75.104)

GENEL TOPLAM I+II 425.524 1.615.517 1.280.681 760.360

Kuruluş şu anda hiçbir vergi teşvikinden yararlanmamaktadõr.

6.2. KURULUŞUN MALİ AMAÇLARI ve POLİTİKALARI

Kuruluşun faaliyet konusu ve yerleşim alanõ seçilirken vergi ile ilgili unsurlar gözönüne alõnmamõştõr. Bundan daha ziyade endüstriyel mal üreten işletme pazara yakõn bir alanda ve hammadde kaynaklarõna kolay ulaşõlabilecek bir bölgede kurulmuştur.

Kurumun Bağlõ Ortaklõklara ve Ana Teşekküle yaptõğõ satõşlarda verginin büyük bir

bölümü bu kurumlara yansõmaktadõr. Ancak, kurumun piyasaya yaptõğõ satõşlarda %11 oranõnda iskonto uygulamasõ verginin dolaylõ olarak kurumun üstünde kalmasõna böylelikle toplam vergi tutarõnõn küçük bir bölümünün tüketicilere yansõmasõna sebep olmaktadõr.

Kuruluşun yatõrõm, pazarlama ve finansman politikalarõ Milli Savunma Bakanlõğõ

tarafõndan belirlenip denetlenmektedir. Bu nedenle ilgili bakanlõğõn politikalarõ da gözönüne alõndõğõnda, devlet bütçesini takip etmek bir zorunluluk olmaktadõr. Bununla birlikte, kurumun finansman ihtiyaca Ana Teşekkül tarafõndan karşõlandõğõ için para politikasõ ile ilgili analizler Ana Teşekkül tarafõndan yapõlmaktadõr.

6.3. KURULUŞUN MALİ YÖNETİMİ

Kuruluşun vergi kanunlarõ karşõsõndaki durumunu daha önceleri organizasyon şemasõnda da görülen Hukuk Bürosu yönlendirmekte iken daha sonralarõ kurumun küçülmesi sebebiyle bu birime gerek duyulmadõğõ gerekçesiyle kapatõlmõştõr. Şu anda kurumun ve diğer tüm Bağlõ Ortaklõklarõn vergi kanunlarõ karşõsõndaki durumunu ve diğer hukuki işlemlerini Ana Teşekkül bünyesinde bulunan Hukuk Müşavirleri yönlendirmektedir.

7. SİVİL SAVUNMA 7.1. KURUMDA SİVİL SAVUNMA

Yukarõda sayõlan konularõn dõşõnda, organizasyon şemasõnda göze çarpan bir birim de Sivil Savunma Uzmanlõğõ dõr. Bu birimin görevi; herhangi bir savaş hali, doğal afet vb. durumlarda gerekli tedbirleri alarak can ve mal kaybõnõ en aza indirmeye çalõşmaktõr.

İşletmenin ürettiği ürünlerin yaklaşõk %25 inin Askeri ürün niteliği taşõmasõ ve bu

nedenle işletmenin herhangi bir savaş halinde imha edilmesi gerekli tesislerden biri olup açõk hedef halinde bulunmasõ nedeniyle Sivil Savunma biriminin kurulmasõ son derece yerinde bir karadõr.

Sivil Savunma birimi kõsaca; İdare Merkezi, Kriz Merkezi ve bunlarõn altõnda

bulunan Esas ve Yardõmcõ servislerden oluşmaktadõr. İşletmenin Sivil Savunma Ayrõntõlõ Organizasyon Şemasõ EK 6�daki gibidir.

8. MİLLİ EKONOMİYE KATKI 8.1. GAYRİSAFİ YURTİÇİ HASILAYA KATKI

Şirketin 2001 yõlõnda Gayrisafi Yurtiçi Hasõlaya katkõsõ üretici fiyatlarõyla 4.800.000.000.000TL olarak gerçekleşmiştir. Şirketin alõcõ fiyatlarõ ile Gayrisafi Milli Hasõlaya katkõsõ ise 10.600.000.000.000TL olmuştur.

8.2. DIŞ ÖDEMELER DENGESİNE ETKİ

Şirketin tüm satõşlarõ yurt içinde yapõldõğõndan döviz girdisi bulunmamaktadõr. Buna mukabil ithal edilen ilk madde ve malzemeden dolayõ 35.300.000.000TL karşõlõğõ döviz ödenmiştir.

8.3. HAZİNE ile İLİŞKİLER

Şirketin geçen yõldan devreden 107.100.000.000TL vergi borcu bulunmaktadõr. Yõl içinde yükümlü ve sorumlu olarak 5.700.000.000.000TL vergi tahakkuku yapõlmõştõr. Geçen yõldan devreden vergi borcuyla beraber yõl sonuna kadar 5.700.000.000.000TL ödenmiş, 2002 yõlõna 81.500.000.000TL vergi borcu devretmiştir.

SONUÇ

Üç sene boyunca Üniversitede edindiğim teorik bilgileri, uygulama fõrsatõ

bulduğum staj sonucunda sadece mesleki bilgiler edinmekle kalmadõm, aynõ zamanda ülkenin gerçekleri hakkõnda da birebir bilgi sahibi olma fõrsatõnõ da yakaladõm. Yapmõş olduğum staj esnasõnda gördüğüm acõ gerçekler ülkemizin içinde bulunduğu darboğazõn göstergesi olmuştur. Çünkü MKE Kurumu kurulduğu ilk yõllarda Ankara iline bağlõ bir köye hayat vermiş ve bu yerleşim yerini 300.000 nüfuslu bir şehir konumuna getirerek 16.000 çalõşanõ ile yaklaşõk 70.000 kişinin umudu ve geleceği olmuştur. Ancak geçmiş iktidarlarõn popülist politikalarõ, yanlõ davranõşlarõ ve Kurum yönetimini uzman kişilere değil de yandaşlarõna teslim etmeleri MKE Kurumu gibi diğer tüm KİT leri asalak durumuna getirmiştir.