1

»Ò°¡¶Òà¡ÕÂÃμÔÂÈ

ÊØÁÒÅÕ ¹ÔÁÁÒ¹¹ÔμÂ�¤ÃÑ駷Õè ó

àÃ×èͧ“»ÃÐà´ç¹¡®ËÁÒ·Õèà¡ÕèÂÇ¢ŒÍ§¡Ñº¡ÒôÙáżٌ»†ÇÂ˹ѡ”

â´ÂÈÒÊμÃÒ¨Òà�áÊǧ ºØÞà©ÅÔÁÇÔÀÒÊ

Èٹ �ºÃÔÃÑ¡É � ÈÔÃÔÃÒª(Siriraj Palliative Care Center)

¤³Ðá¾·ÂÈÒÊμÃ�ÈÔÃÔÃÒª¾ÂÒºÒÅ ÁËÒÇÔ·ÂÒÅÑÂÁËÔ´Å

3 Dr Sumalee pc1 (28-9-54).indd 1 29/9/2554 9:58:47

2

ชอหนงสอ : ปาฐกถาเกยรตยศ สมาล นมมานตยจำนวนหนา : 56 หนาพมพครงท 3 : จำนวน 1,000 เลมเดอน/ปทพมพ : ตลาคม 2554ISBN : 978-974-7876-37-6พมพท : บรษท ปรนทโอโซน จำกด

สงวนลขสทธหามคดลอก ถายภาพ ถายเอกสาร ทำสำเนา จดเกบหรอพมพขนใหม ดวยวธการ ตางๆ ไมวาเปนเพยงบางสวน หรอทงหมดของหนงสอเลมนโดยไมไดรบอนญาต

3 Dr Sumalee pc1 (28-9-54).indd 2 29/9/2554 9:58:48

»Ò°¡¶Òà¡ÕÂÃμÔÂÈ ÊØÁÒÅÕ ¹ÔÁÁÒ¹¹ÔμÂ� 3

¤Ó»ÃÒÃÀ

ผมรสกยนดทคณะกรรมการดำเนนการ Palliative Care คณะแพทยศาสตรศรราชพยาบาลไดรเรมจดงาน Siriraj Palliative Care Day ตงแตป พ.ศ. 2550 เปนตนมา เพอเปนสวนหนงของ World Hospice and Palliative Day ซงมการจดงานเฉลมฉลองขนพรอมกนทวโลกใน สปดาหท 2 ของเดอนตลาคมเปนประจำทกป โดยการจดงานนมวตถ ประสงค เพอประชาสมพนธและสอสารใหประชาคมศรราชและสงคมเกดความเขาใจ และตระหนกถงความสำคญของ Palliative care ทมตอ ผ ปวยทเปนโรคทคกคามตอชวต รวมทงเพอประชาสมพนธกจกรรมและ โครงการดาน Palliative care ทดำเนนการในโรงพยาบาลศรราช ซงในปนมกำหนดจดงาน Siriraj Palliative Care Day 2011 ระหวางวนท 19-21 ตลาคม 2554 โดยม “ปาฐกถาเกยรตยศ สมาล นมมานนตย” ครงทสาม เปนปาฐกถานำในการจดงานครงน เพอใหชาวศรราชไดระลก ถง ศาสตราจารยเกยรตคณ แพทยหญงสมาล นมมานนตย ผบกเบกงาน ดาน Palliative care และ End-of-life care ของคณะแพทยศาสตร ศรราชพยาบาล และในปน เปนการเหมาะสมอยางยงท ศาสตราจารยแสวง บญเฉลมวภาส ทปรกษาศนยกฎหมายสขภาพและจรยศาสตร คณะนตศาสตร มหาวทยาลยธรรมศาสตร ซงเปนนกกฎหมายทมบท บาทสำคญยงในการใหความรแกแพทย พยาบาลทวประเทศ และมสวน สำคญในการยกรางกฎหมายทางการแพทยและการสาธารณสขหลาย ฉบบ รวมทงพระราชบญญตสขภาพแหงชาต ซงกำลงเปนทกลาวถงกน โดยทวไปในขณะน เพอใหแพทยและบคลากรทางการสาธารณสขได ตระหนกถงความสำคญของการดแลรกษาผ ปวยระยะสดทาย และการ ปฏบตตอผ ปวยเพอใหเปนไปตามความตองการครงสดทายของชวต

3 Dr Sumalee pc1 (28-9-54).indd 3 29/9/2554 9:58:48

»Ò°¡¶Òà¡ÕÂÃμÔÂÈ ÊØÁÒÅÕ ¹ÔÁÁÒ¹¹ÔμÂ�4

รบเปนองคปาฐกแสดง “ปาฐกถาเกยรตยศ สมาล นมมานนตย ครงทสาม” หวขอ “ประเดนกฏหมายทเกยวของกบการดแลผปวย หนก” ในวนน

ศาสตราจารยเกยรตคณ แพทยหญงสมาล นมมานนตย เปนครแพทยทยงใหญ ผลงานการสอนอนโดดเดนของทาน การใหความรคำปรกษาแนะนำแกศษย รวมทงความสนใจอยางลกซงททานมตอ แพทยศาสตรศกษาเปนทปรากฏชด จนทำใหทานไดรบรางวลทเกยวของกบความเปนครแพทยอยางมากมาย ตวอยางเชน รางวลทน “เจาพระยาพระเสดจสเรนทราธบด” รางวลอาจารยดเดนของสภาอาจารยศรราช และรางวลมหาวทยาลยมหดล สาขาความเปนคร นอกจากนนทานยง เปนผบรหารทมคณธรรม มวสยทศน และมผลงานเปนทปรากฏ ในชวงททานดำรงตำแหนงหวหนาภาควชาอายรศาสตรระหวางป พ.ศ. 2540 – 2544

ศาสตราจารยเกยรตคณ แพทยหญงสมาล นมมานนตย มความสนใจในธรรมะอยางลกซง โดยทานไดศกษาและปฏบตวปสสนา กรรมฐานอยางจรงจง และทานยงไดแนะนำชกชวนอาจารยแพทยผ รวม งาน และผ ใกลชดทงภายในและภายนอกคณะฯ ใหมโอกาสไดปฏบต วปสสนากรรมฐานดวยเปนจำนวนมาก ทานเปนผผลกดนใหเกดโครงการ “ศกษาและปฏบตธรรมเพอพฒนาจตและคณธรรมจรยธรรม” สำหรบนกศกษาแพทยชนปท 2 ซงจดเปนประจำทกปจนถงปจจบน นอกจากนน ทานยงเปนผ รเรมจดใหมการฝกวปสสนากรรมฐานสำหรบ พยาบาล ซงตอมาไดพฒนามาเปนโครงการ “พฒนาจตใหเกดปญญา และสนตสข” สำหรบบคลากรของคณะฯ ในปจจบน

3 Dr Sumalee pc1 (28-9-54).indd 4 29/9/2554 9:58:48

»Ò°¡¶Òà¡ÕÂÃμÔÂÈ ÊØÁÒÅÕ ¹ÔÁÁÒ¹¹ÔμÂ� 5

ศาสตราจารยเกยรตคณ แพทยหญงสมาล นมมานนตย มความสนใจอยางมากในเรอง Palliative care และการดแลผ ปวย ระยะสดทาย ทานเหนวาแพทยทดแลผ ปวยใกลตาย ตองดแลทงกาย และใจของผ ปวย และตองดแลผ ปวยให “ตายด” และ “ตายเปน” ดวย ทานจงรเรมจดการประชมเชงปฏบตเรอง “การใหคำปรกษาแนะนำแก ผ ปวยและญาต” และ “End-of-life care” สำหรบอาจารยแพทย ซงตอมาไดพฒนามาเปนสวนหนงของโครงการอบรม “อาจารยแพทยสความ เปนเลศ” ในปจจบน และยงไดขยายผลไปสการจดอบรมใหแกแพทยและบคลากรทางการแพทยของสถาบนอนๆ อกดวย นอกจากนน ทานยง สนบสนนใหอาจารยแพทยและพยาบาล ซงมโอกาสฝกปฏบตและเหน ประโยชนของวปสสนากรรมฐาน จดทำโครงการ “รกษาใจยามเจบปวย” ตงแต พ.ศ.2548 เพอเตรยมความพรอมและคลายทกขทางใจของผ ปวยหนก โดยใหเจรญสตและสมาธใหเกดปญญา รเทาทนโลกและชวตตามจรง ซงเปนผลดตอผ ปวย และยงคงดำเนนงานมาจนถงปจจบน

ศาสตราจารยเกยรตคณ แพทยหญงสมาล นมมานนตย เปนผทมสวนสำคญอยางยงในการสนบสนนใหอาจารยแพทย แพทยประจำบาน นกศกษาแพทย และบคลากรทางการแพทยของคณะฯ มความร ความเขาใจ และเหนความสำคญของ Palliative care ทมตอผ ทปวยดวยโรคทคกคามตอชวต และทานไดมสวนสำคญในการเรมตนผลกดนเรองน จนคณะกรรมการประจำคณะฯ เหนชอบใหประกาศนโยบาย Palliative Care ของคณะแพทยศาสตรศรราชพยาบาล เมอวนท 2 ตลาคม พ.ศ. 2550

ในวาระสดทายของชวต ศาสตราจารยเกยรตคณ แพทยหญง สมาล นมมานนตย ปวยดวยโรคมะเรง แมจะปวยดวยโรคราย แตทานม ไดพรนพรงตอทกขเวทนาและความตาย ทานกลบยงทมเททงแรงกาย

3 Dr Sumalee pc1 (28-9-54).indd 5 29/9/2554 9:58:48

»Ò°¡¶Òà¡ÕÂÃμÔÂÈ ÊØÁÒÅÕ ¹ÔÁÁÒ¹¹ÔμÂ�6

แรงใจ ทำหนาทการงานตางๆ เพอประโยชนของสวนรวมอยางไมยอทอ ผลงานสดทายของทานคอการผลกดนใหมอาสาสมครของภาควชา อายรศาสตร ทงจากบคคลภายนอกและบคลากรภายในโรงพยาบาล เพอเปนเพอนทกขสำหรบผ ปวย ซงเปนจดเรมตนทสำคญใหคณะฯ นำมาใช เปนแนวทางในการพฒนาระบบจตอาสาตอไป แมวนน ศาสตราจารย เกยรตคณ แพทยหญงสมาล นมมานนตย ไดจากพวกเราไปแลว แตสงททานสอนพวกเราตลอดชวตของทาน คอ การแสดงตวอยางจากของจรงใหเหนวา ทำอยางไรจงเรยกวา “อยเปน” “ตายเปน” และ “ตายด”

ดงนน ผมจงขอขอบพระคณ ศาสตราจารยแสวง บญเฉลมวภาส ซงจะไดแสดงปาฐกถาเรอง “ประเดนกฏหมายทเกยวของกบการดแล ผ ปวยหนก” ในวาระสำคญน ขอขอบคณคณะกรรมการดำเนนการ Palliative Care และคณะกรรมการอำนวยการจดงาน Siriraj Palliative Care Day 2011 ทไดจดงานอนทรงคณคาครงน และขออวยพรใหการ จดงานครงนบรรลผล สมดงวตถประสงคทกประการ

ศาสตราจารยคลนก นายแพทยธรวฒน กลทนนทนคณบดคณะแพทยศาสตรศรราชพยาบาล

3 Dr Sumalee pc1 (28-9-54).indd 6 29/9/2554 9:58:48

7

สารบญหนา

- ศาสตราจารยเกยรตคณ แพทยหญงสมาล นมมานนตย 15

ผบกเบก Palliaitive Care ในศรราช

- คำกลาวสดทายของ ศาสตราจารยเกยรตคณ แพทยหญงสมาล นมมานนตย 19

เกยวกบ Palliative Care

- ประวต ศาสตราจารยแสวง บญเฉลมวภาส 23

- ปาฐกถาเกยรตยศ สมาล นมมานตย เรอง 32

ประเดนกฎหมายทเกยวของกบการดแลผ ปวยหนก

โดย ศาสตราจารยแสวง บญเฉลมวภาส

- บทความเรอง ความเขาใจเกยวกบภาวะใกลตาย 47

โดย ศาสตราจารยเกยรตคณ แพทยหญงสมาล นมมานนตย

3 Dr Sumalee pc1 (28-9-54).indd 7 29/9/2554 9:58:48

ยตนนามมน ลามสงญหยทพแ ณคตรยกเยราจารตสาศ

8

3 Dr Sumalee pc1 (28-9-54).indd 8 29/9/2554 9:58:49

»Ò°¡¶Òà¡ÕÂÃμÔÂÈ ÊØÁÒÅÕ ¹ÔÁÁÒ¹¹ÔμÂ� 9

3 Dr Sumalee pc1 (28-9-54).indd 9 29/9/2554 9:58:49

»Ò°¡¶Òà¡ÕÂÃμÔÂÈ ÊØÁÒÅÕ ¹ÔÁÁÒ¹¹ÔμÂ�10

3 Dr Sumalee pc1 (28-9-54).indd 10 29/9/2554 9:58:49

»Ò°¡¶Òà¡ÕÂÃμÔÂÈ ÊØÁÒÅÕ ¹ÔÁÁÒ¹¹ÔμÂ� 11

3 Dr Sumalee pc1 (28-9-54).indd 11 29/9/2554 9:58:49

»Ò°¡¶Òà¡ÕÂÃμÔÂÈ ÊØÁÒÅÕ ¹ÔÁÁÒ¹¹ÔμÂ�12

3 Dr Sumalee pc1 (28-9-54).indd 12 29/9/2554 10:02:39

ÈÒÊμÃÒ¨Òà�à¡ÕÂÃμԤس á¾·Â�ËÞÔ§ÊØÁÒÅÕ ¹ÔÁÁÒ¹¹ÔμÂ�¼ÙŒºØ¡àºÔ¡ Palliative Care ã¹ÈÔÃÔÃÒª

13

3 Dr Sumalee pc1 (28-9-54).indd 13 29/9/2554 9:58:50

14

3 Dr Sumalee pc1 (28-9-54).indd 14 29/9/2554 9:58:50

»Ò°¡¶Òà¡ÕÂÃμÔÂÈ ÊØÁÒÅÕ ¹ÔÁÁÒ¹¹ÔμÂ� 15

ศาสตราจารยเกยรตคณ แพทยหญงสมาล นมมานนตยผบกเบก Palliative Care ในศรราช

ศาสตราจารยเกยรตคณ แพทยหญงสมาล นมมานนตย เกดเมอวนท 1 กนยายน พ.ศ.2484 ทานเขาเรยนแพทย สอบขามฟาก มาเปนแพทยศรราช รนท 70 และจบแพทยศาสตรบณฑตเมอ พ.ศ.2508 ทานไดเดนทางไปฝกอบรมเปนแพทยเฉพาะทางหลงจากจบแพทยศาสตรบณฑต ไดรบ American Board of Internal Medicine และ Certificate of Nephrology Fellowship เมอพ.ศ.2515 และกลบมาเปนอาจารยในสาขาวชาวกกะวทยา ภาควชาอายรศาสตร คณะแพทยศาสตรศรราชพยาบาลตงแตพ.ศ.2516 ศาสตราจารยเกยรตคณ แพทยหญงสมาล นมมานนตย เปนครแพทยทใหความร คำปรกษา ใหความเอาใจใสแกศษยอยางเสมอตนเสมอปลาย เปนทปรากฏ จนไดรบรางวลทน “เจาพระยาพระเสดจ สเรนทราธบด” พ.ศ.2525 รางวลอาจารยดเดนของสภาอาจารยศรราช พ.ศ.2539 และรางวลมหาวทยาลยมหดล สาขาความเปนคร พ.ศ.2542 และทานดำรงตำแหนงหวหนาภาควชาอายรศาสตรหญง คนแรก ระหวางปพ.ศ.2540-2544 ศาสตราจารยเกยรตคณ แพทยหญงสมาล นมมานนตย เรมฝกปฏบตวปสสนากรรมฐานกบคณแมสร กรนชย เปนครงแรกตงแต พ.ศ.2531 โดยไดรบการชกชวนจากคนในครอบครว และอยากทดลองเนองจากเหนหลานเปลยนแปลงพฤตกรรมไปในทางทดขนหลงจากการฝกปฏบตฯ หลงจากนนทานมความสนใจในธรรมะอยางลกซง จงไดศกษาและปฏบตวปสสนากรรมฐานอยางจรงจง ดวยความศรทธา เหนคณคา และดวยเมตตาธรรม ทานจงไดแนะนำชกชวนอาจารยแพทย

3 Dr Sumalee pc1 (28-9-54).indd 15 29/9/2554 9:58:50

»Ò°¡¶Òà¡ÕÂÃμÔÂÈ ÊØÁÒÅÕ ¹ÔÁÁÒ¹¹ÔμÂ�16

ผรวมงาน และผใกลชดทงภายในและภายนอกคณะฯ ใหมโอกาสไดปฏบตวปสสนากรรมฐานดวยเปนจำนวนมาก ทานผลกดนใหเกดโครงการ “ศกษาและปฏบตธรรมเพอพฒนาจตและคณธรรมจรยธรรม” สำหรบนกศกษาแพทยชนปท 2 ซงจดเปนประจำทกป ตงแตพ.ศ.2541 นอกจากนน ทานยงเปนผรเรมจดใหมการฝกวปสสนากรรมฐานสำหรบพยาบาลอายรศาสตร เพอใหผทดแลผปวยหนกมสตและจตใจทมนคง ซงตอมาไดพฒนามาเปนโครงการ “พฒนาจตใหเกดปญญาและสนตสข” สำหรบบคลากรของคณะฯ ในปจจบน และทานยงสนบสนนใหพยาบาลอายรศาสตรและอาจารยแพทย ซงมโอกาสฝกปฏบตฯ และเหนประโยชนของวปสสนากรรมฐาน จดทำโครงการ “รกษาใจยามเจบปวย” ตงแตพ.ศ.2548 เพอเตรยมความพรอมและคลายทกขทางใจของผปวยหนก โดยการพดคยเรองความเจบปวย เดนจงกรม กำหนดลมหายใจ เจรญสตและสมาธใหเกดปญญา รเทาทนโลกและชวต ตามจรง ศาสตราจารยเกยรตคณ แพทยหญงสมาล นมมานนตย มความสนใจอยางมากในเรองการใหคำปรกษาแนะนำแกผปวยและญาต, Palliative care และการดแลผปวยระยะสดทาย ทานเหนวาแพทยทดแลผปวยใกลตายตองมทกษะในการพด การถายทอด การถาม การฟงอยางใสใจ การใชภาษากายและภาษาพด มจตใจทตงมน มสตทไว มความสงเกต ไวตอความรสกของผอน มไหวพรบปฏภาณ สามญสำนก “รเขารเรา” และ “เอาใจเขามาใสใจเรา” นอกจากการดแลกายทปวยแลว แพทยตองดแลรกษาใจทปวย และดแลผใกลตายให ‘ตายด’ และ ‘ตายเปน’ ดวย ทานจงจดใหมการอบรมแพทยประจำบานอายรศาสตรเรอง “การใหคำปรกษาแนะนำแกผปวยและญาต” เปนประจำทกป ตงแตพ.ศ.2544 และไดจดการประชมเชงปฏบตเรองนสำหรบอาจารยของคณะฯ ในปเดยวกน ทานรเรมจดการประชมเชงปฏบตเรอง “End-of-life care” สำหรบอาจารยของภาควชาทมการฝก

3 Dr Sumalee pc1 (28-9-54).indd 16 29/9/2554 9:58:50

»Ò°¡¶Òà¡ÕÂÃμÔÂÈ ÊØÁÒÅÕ ¹ÔÁÁÒ¹¹ÔμÂ� 17

อบรมแพทยประจำบานเมอพ.ศ.2546 ขนเปนครงแรก ซงคณะฯ เหนความสำคญและไดนำหวขอนมาผนวกเขากบการอบรมอาจารยเรอง “การใหคำปรกษาแนะนำแกผปวยและญาต” ในเวลาตอมา และยงไดขยายผลไปสการจดอบรมใหแกสมาชกของราชวทยาลยอายรแพทยแหงประเทศไทย และอาจารยแพทยของสถาบนอนๆ ศาสตราจารยเกยรตคณ แพทยหญงสมาล นมมานนตย ปวยดวยโรคมะเรงทรงไข ตงแตพ.ศ.2548 แมจะปวย ทานกลบยงทมเททงแรงกาย แรงใจ ทำหนาทการงานตางๆ อยางไมยอทอ งานสดทายของทานคอการผลกดนใหม “อาสาสมคร” ทงจากบคคลภายนอกและบคลากรภายใน เพอเปนเพอนทกขสำหรบผปวยของภาควชาอายรศาสตร ศาสตราจารยเกยรตคณ แพทยหญงสมาล นมมานนตย ถงแกกรรมอยางสงบ ทโรงพยาบาลศรราช เมอวนท 13 กนยายน พ.ศ. 2550 สรอายรวม 66 ป

3 Dr Sumalee pc1 (28-9-54).indd 17 29/9/2554 9:58:50

18

3 Dr Sumalee pc1 (28-9-54).indd 18 29/9/2554 9:58:50

»Ò°¡¶Òà¡ÕÂÃμÔÂÈ ÊØÁÒÅÕ ¹ÔÁÁÒ¹¹ÔμÂ� 19

คำกลาวสดทายของ ศาสตราจารยเกยรตคณ แพทยหญงสมาล นมมานนตย

เกยวกบ Palliative Care เมอวนท 6 กนยายน 2550

“Palliative care เปนคำทใชกนมานาน แตกเกดความสบสนแยะ ในสมยแรกกทำเปน dichotomy คอ คนไขจะตาย แลวกคอยเขาไป palliative care หรอ hospice ทำใหเขาใจผดกนมาตลอดวาจะตองเปนอยางนน แตทจรงแลวมนมววฒนาการกนมาตลอด ถาไปดจะเหนวา ในทสด concept ของ palliative care คอ relief suffering และ improve quality of life ซงไมมคนไขคนไหนไมตองการเลย แมกระทงคนไขปวดหว เพราะฉะนน palliative care เปนสงทคนไขทกคนตองการ . . .ตองการใหทมรกษาชวยในทกๆ ดาน . . . physical, psychological, social และ spiritual ทเปน holistic care Palliative care เปนหนาทของทกๆ คนในทมรกษา โดยเฉพาะแพทยทกแขนงสาขาวชาจะละเลยสงนไมได และถาเราทำ palliative care แลว นคอการดแลรกษาอยางมมนษยธรรม มนคอ humanized medicine นนเอง ไมตองไปหารปแบบใหม ไมตองไปหาวธการใหม...เสยเวลา เพราะฉะนน ขอใหชาวศรราชไดตระหนกถงสงน โดยเฉพาะแพทย และใหการดแลรกษาแบบน Palliative care นนม spectrum กวางมาก ตงแตการ support ดานจตใจทวไป จนถง end-of-life care ซงหมอทกๆ คนตองทำเปน และฝกตวเองใหทำเปน เราจะทำไดทง holistic, humanized… ตางๆ ทกอยาง มนจะเบดเสรจอยในตวของ palliative care เพราะฉะนน ขอใหศรราชไดเปนจดเรมตนในสงเหลาน แลวแพรหลายไปใหเกดประโยชนกบมนษยชาต โดยเฉพาะคนไข ขอฝากไว...และขอใหชวยกนทำใหสำเรจในทกๆ ดาน...”

3 Dr Sumalee pc1 (28-9-54).indd 19 29/9/2554 9:58:50

20

3 Dr Sumalee pc1 (28-9-54).indd 20 29/9/2554 9:58:51

»Ò°¡¶Òà¡ÕÂÃμÔÂÈ ÊØÁÒÅÕ ¹ÔÁÁÒ¹¹ÔμÂ� 21

ศาสตราจารยแสวง บญเฉลมวภาส

3 Dr Sumalee pc1 (28-9-54).indd 21 29/9/2554 9:58:51

»Ò°¡¶Òà¡ÕÂÃμÔÂÈ ÊØÁÒÅÕ ¹ÔÁÁÒ¹¹ÔμÂ�22

3 Dr Sumalee pc1 (28-9-54).indd 22 29/9/2554 9:58:54

»Ò°¡¶Òà¡ÕÂÃμÔÂÈ ÊØÁÒÅÕ ¹ÔÁÁÒ¹¹ÔμÂ� 23

»ÃÐÇÑμÔ ÈÒÊμÃÒ¨Òà�áÊǧ ºØÞà©ÅÔÁÇÔÀÒÊ

วฒการศกษา • นตศาสตรบณฑต มหาวทยาลยธรรมศาสตร• นตศาสตรมหาบณฑต มหาวทยาลยธรรมศาสตร• เนตบณฑตไทย• Master of Law ประเทศสหรฐอเมรกา

ตำแหนงปจจบน

• ทปรกษาศนยกฎหมายสขภาพและจรยศาสตร คณะนตศาสตร มหาวทยาลยธรรมศาสตร

• อาจารยพเศษในคณะแพทยศาสตร และคณะพยาบาลศาสตร หลายสถาบน• กรรมการจรยธรรมการวจย มหาวทยาลยธรรมศาสตร• กรรมการจรยธรรมการวจยในคน คณะแพทยศาสตรศรราชพยาบาล• กรรมการสขภาพจตแหงชาต • กรรมการวนจฉยการเปดเผยขอมลขาวสาร สาขาการแพทยและสาธารณสข สำนกนายกรฐมนตร

• ประธานกรรมการจรยธรรมของราชบณฑตยสถาน • กรรมการชำระกฎหมายตราสามดวง สำนกนายกรฐมนตร • ทปรกษาศนยปลกถายอวยวะ สภากาชาดไทย

3 Dr Sumalee pc1 (28-9-54).indd 23 29/9/2554 9:58:54

»Ò°¡¶Òà¡ÕÂÃμÔÂÈ ÊØÁÒÅÕ ¹ÔÁÁÒ¹¹ÔμÂ�24

ประสบการณการทำงาน• อดตประธานอนกรรมการวเคราะหกรอบโครงสรางรฐธรรมนญเพอการปฏรปการเมองไทย

• ผอำนวยการบณฑตศกษานตศาสตร มหาวทยาลยธรรมศาสตร• ทปรกษากรรมาธการวฒสภาสอบสวนการทจรต และประพฤตมชอบ ในราชการ

• กรรมการยกราง และกรรมาธการพจารณา พ.ร.บ.สขภาพแหงชาต

• ประธานกรรมการยกราง และกรรมาธการพจารณา พ.ร.บ.ควบคม เครองดมแอลกอฮอล

• ประธานกรรมการยกราง พ.ร.บ.สขภาพจต งานวจย

• แสวง บญเฉลมวภาส และคณะ, โครงการการศกษาพนธกรณ และความพรอมของประเทศไทยในการปฏบตตามอนสญญา สหประชาชาตวาดวยการตอตานการทจรต ค.ศ. 2003 สนบสนนทนโดย สำนกงานคณะกรรมการปองกนและปราบปรามการทจรตแหงชาต (สำนกงาน ปปช.) (พ.ศ. 2550-2551)

• แสวง บญเฉลมวภาส, การบงคบใชกฎหมายเพอปราบปรามการทจรตและ ประพฤตมชอบในประเทศไทย วจยเสรมหลกสตร คณะนตศาสตร มหาวทยาลยธรรมศาสตร (พ.ศ.2544)

• แสวง บญเฉลมวภาส, การวจยในคน ปญหากฎหมายและจรยธรรม, โครงการวจยเสรมหลกสตร คณะนตศาสตร มหาวทยาลยธรรมศาสตร (พ.ศ. 2541)

3 Dr Sumalee pc1 (28-9-54).indd 24 29/9/2554 9:58:54

»Ò°¡¶Òà¡ÕÂÃμÔÂÈ ÊØÁÒÅÕ ¹ÔÁÁÒ¹¹ÔμÂ� 25

• แสวง บญเฉลมวภาส และคณะ, การศกษาการพฒนาระบบการ ชนสตรพลกศพในประเทศไทย, สำนกกจการยตธรรม กระทรวงยตธรรม (พ.ศ.2547)

• แสวง บญเฉลมวภาส และ ดาราพร ถระวฒน, ประเดนและขอเสนอแนะทาง กฎหมายและจรยธรรมเกยวกบการใชเทคโนโลยชวยการเจรญพนธ และการคดเลอกทางพนธกรรม, มลนธสาธารณสขแหงชาต (มสช) (พ.ศ. 2547)

• แสวง บญเฉลมวภาส และคณะ “การศกษาพนธกรณและความ พรอมของประเทศไทยในการปฏบตตามอนสญญาสหประชาชาต วาดวยการตอตานการทจรต ค.ศ. 2003” สนบสนนทนโดยสำนกงานคณะกรรมการปองกนและปราบปรามการทจรตแหงชาต (สำนกงาน ปปช.)

ผลงานทางวชาการ (ตำราหรอหนงสอ)• แสวง บญเฉลมวภาส และไพศาล ลมสถตย (บรรณาธการ), กอนวนผลดใบ : หนงสอแสดงเจตนาการจากไปในวาะสดทาย, พมพครงท 3 (สำนกงานคณะกรรมการสขภาพแหงชาต, 2552).

• แสวง บญเฉลมวภาส และไพศาล ลมสถตย (บรรณาธการ), การใชเซลลตนกำเนดยงเปนการวจยหรอเปนการรกษาโรค? (สงหาคม 2552).

• หลกกฎหมายอาญา, สำนกพมพวญ ชน, พมพครงท 4, (แกไขเพมเตม) พ.ศ. 2546 (208 หนา)

• ประวตศาสตรกฎหมายไทย, สำนกพมพวญ ชน, พมพครงท 4, พ.ศ. 2547 (341 หนา)

3 Dr Sumalee pc1 (28-9-54).indd 25 29/9/2554 9:58:54

»Ò°¡¶Òà¡ÕÂÃμÔÂÈ ÊØÁÒÅÕ ¹ÔÁÁÒ¹¹ÔμÂ�26

• กฎหมายการแพทย, สำนกพมพวญ ชน, พมพครงท 2 พ.ศ. 2546 (427 หนา) (เขยนรวมกบพนโท นายแพทยเอนก ยมจนดา)

• กฎหมายและขอควรระวงของผประกอบวชาชพแพทย พยาบาล, สำนกพมพวญ ชน, พ.ศ. 2544 (205 หนา)

• กฎหมายกบสงคมไทย, บทหนงในสารานกรมสำหรบเยาวชน เลมท 18 โครงการในพระราชดำร พระบาทสมเดจพระเจาอยหว

• รวมคำบรรยาย หลกวชาชพนกกฎหมาย (บรรณาธการและรวมเขยน) สำนกพมพวญ ชน, พมพครงท 4, พ.ศ. 2543

• Legal History, Development of Legal Systems in Asia : Experiences of Japan and Thailand, Proceedings of the

International symposium (6-7 Nov. 1997) Bangkok, Thailand.

บทความทางวชาการ• หนงสอแสดงเจตนาเกยวกบการรกษาพยาบาลในวาระสดทายของชวต, ดลพาห (ปท 56 เลม 2, พฤษภาคม-สงหาคม 2552), หนา 61-69.

• กฎหมายและปญหาจรยธรรมเกยวกบการวจยในคน, วารสารนตศาสตร, ฉ.3 พ.ศ.2541 (10 หนา)

• กฎหมายชนสตรพลกศพ การเปลยนแปลงครงใหมในกระบวนการยตธรรม, รพ” 43 คณะนตศาสตร มหาวทยาลยธรรมศาสตร (9 หนา)

3 Dr Sumalee pc1 (28-9-54).indd 26 29/9/2554 9:58:54

»Ò°¡¶Òà¡ÕÂÃμÔÂÈ ÊØÁÒÅÕ ¹ÔÁÁÒ¹¹ÔμÂ� 27

• การปลกถายอวยวะในสงคมไทย, เอกสารประกอบการบรรยายในการประชมใหญของสมาคมปลกถายอวยวะแหงประเทศไทย (17 ก.พ.2543) และการประชมพยาธวทยาแหงชาต ครงท 12 (29 ม.ค.2543) และตพมพในวารสารของ สมาคมโรคไต พ.ศ.2543 (15 หนา)

• แพทยถกฟอง : ปญหาและแนวทางแกไข ตพมพในหนงสอเวชปฏบต ทวไป พ.ศ. 2541, เอกสารประกอบการบรรยายทแพทยสมาคม (18 ม.ค.2543), เอกสารประกอบการปจฉมนเทศ บณฑตแพทยศาสตร คณะแพทยศาสตรศรราชพยาบาล พ.ศ. 2543 (13 หนา)

• กฎหมายสาธารณสขกบบรการสขภาพ, เสนอในการประชมนตศาสตรแหงชาต (National Congress of Law) , ณ ศนยสหประชาชาต (วนท 14 ก.ย. 2543 (12 หนา)

• แพทย : หนทางแหงวชาชพทควรจะเปน, บรรยายแกนกศกษาคณะ แพทยศาสตร มหาวทยาลยธรรมศาสตร, โรงพยาบาลรามาธบด มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ, มหาวทยาลยนเรศวร

• กฎหมายสขภาพจตคออะไร : ประเทศไทยมความพรอมแลวหรอยง, วารสารกรมสขภาพจต, ฉ. 3 กนยายน พ.ศ.2543 (4 หนา)

• โรคทางกาย โรคทางจตและโรคทางวญญาณ วารสารกรมสขภาพจต ฉ. 2 พ.ศ. 2544

• คดประวตศาสตรซอเสยง 11.4 ลาน ทบรรมย, บางเสนทางแหง หลกนตธรรม รวมบทความทางวชาการ เนองในโอกาสเกษยณ อายราชการ ศาสตราจารย ดร.คณต ณ นคร, โรงพมพเดอนตลา, พ.ศ. 2540 (11 หนา)

3 Dr Sumalee pc1 (28-9-54).indd 27 29/9/2554 9:58:54

»Ò°¡¶Òà¡ÕÂÃμÔÂÈ ÊØÁÒÅÕ ¹ÔÁÁÒ¹¹ÔμÂ�28

• Terminal Illness and The Right to Die, International Symposium, Faculty of Law, Kyushu University, 5 March 1999 (7 หนา)

• ความเจบปวย ความแก ความตาย : ธรรมชาตหรอใครกำหนด, วารสารนตศาสตร ฉบบท 2 พ.ศ. 2546 (9 หนา)

• นกกฎหมายไทยในอดต : เจาพระยาอภยราชาสยามานกลกจ, วารสารนตศาสตร ฉบบท 3 พ.ศ. 2546 (8 หนา)

• กฎหมายและความยตธรรมในนตศาสตรแผนไทย, วารสารนตศาสตร ฉบบท 2 พ.ศ. 2547 (9 หนา)

• การดแลผ ปวยวาระสดทาย ความจรงทางการแพทยกบขอบเขต ทางกฎหมาย, คณะแพทยศาสตร มหาวทยาลยสงขลานครนทร พ.ศ. 2547 (12 หนา)

• ศาสตราจารยจตต ตงศภทย กบพทธศาสนา, ในหนงสอวชาการชวตและงานศาสตราจารยจตต ตงศภทย พ.ศ. 2548 (17 หนา)

• ผ ปวยจตเวชกบปญหาในกระบวนการยตธรรมทางอาญา, วารสารดลพาห, ฉบบท 1 พ.ศ. 2550

• ศาสตราจารยแสวง บญเฉลมวภาส และไพศาล ลมสถตย “พนธกรณและความพรอมของประเทศไทยในการปฏบตตาม อนสญญาสหประชาชาตวาดวยการตอตานการทจรต ค.ศ. 2003” (วารสารวชาการ ป.ป.ช., ปท 2, 2551 และดลพาห ปท 55 เลมท 3, 2551)

• หนงสอแสดงเจตนาเกยวกบการรกษาพยาบาลในวาระสดทายของชวต, วารสารดลพาห, ปท 56 เลม 2 (พ.ค.-ส.ค. 2552)

3 Dr Sumalee pc1 (28-9-54).indd 28 29/9/2554 9:58:54

»Ò°¡¶Òà¡ÕÂÃμÔÂÈ ÊØÁÒÅÕ ¹ÔÁÁÒ¹¹ÔμÂ� 29

สถานทสามารถตดตอได คณะนตศาสตร มหาวทยาลยธรรมศาสตรเลขท 2 ถนนพระจนทร แขวงพระบรมมหาราชวงเขตพระนคร กรงเทพฯ 10200โทรศพท 02-613-2932 โทรสาร 02-224-8100

3 Dr Sumalee pc1 (28-9-54).indd 29 29/9/2554 9:58:54

30

3 Dr Sumalee pc1 (28-9-54).indd 30 29/9/2554 9:58:54

31

»Ò°¡¶Òà¡ÕÂÃμÔÂÈ ÊØÁÒÅÕ ¹ÔÁÁÒ¹¹ÔμÂ�(¤ÃÑ駷Õè 3 Çѹ¾Ø¸·Õè 19 μØÅÒ¤Á 2554)

ËÑÇ¢ŒÍàÃ×èͧ

“»ÃÐà 繡®ËÁÒ·Õèà¡ÕèÂÇ¢ŒÍ§¡Ñº¡ÒôÙáżٌ»†ÇÂ˹ѡ”ÈÒÊμÃÒ¨Òà�áÊǧ ºØÞà©ÅÔÁÇÔÀÒÊ

3 Dr Sumalee pc1 (28-9-54).indd 31 29/9/2554 9:58:54

»Ò°¡¶Òà¡ÕÂÃμÔÂÈ ÊØÁÒÅÕ ¹ÔÁÁÒ¹¹ÔμÂ�32

ขอขอบคณคณะแพทยศาสตรศรราชพยาบาลทใหเกยรต ขาพเจาเปนอยางมาก โดยเชญเปนองคปาฐก ปาฐกถาเกยรตยศ สมาล นมมานนตย ในครงน และขอชนชมกบโรงพยาบาลศรราช ทมกศลเจตนาจดใหมการดแลผ ปวยแบบ Palliative Care อยางเปนรปธรรม การททาง โรงพยาบาลจดกจกรรมเหลานขน แสดงใหเหนถงความมนาใจทดงาม ของแพทยและพยาบาล ซงนอกจากจะดแลผ ปวยใหหายหรอบรรเทาจากโรคภยไขเจบแลว ยงแสดงความเปนกลยาณมตรทจะใหผ ปวยไดรบการ ดแลอยางด และจากไปอยางสงบในวาระสดทายของชวต

บคคลทานหนงทไดเหนความสำคญและมงมนทจะใหโครงการ Palliative Care เกดขน กคอ ศาสตราจารย แพทยหญงสมาล นมมานนตย ตลอดชวตของอาจารย นอกจากทานจะเปนแพทยทดแลผ ปวยอยางด แลว อาจารยยงเปนแบบอยางของครแพทยทลกศษยทงหลายจะยดถอ เปนแบบอยางดวย นอกจากงานทางดาน Palliative Care อาจารยยง เรมโครงการอน ๆ ทชวยใหผปวยมกำลงใจและอยไดกบรางกายทเจบปวย

แมในวนน ศาสตราจารย แพทยหญงสมาล นมมานนตย จะจาก เราไปตามเหตปจจยทเกดขน แตพวกเรากยงคงรำลกถงอาจารยอยเสมอ งานเขยนทางวชาการและโครงงานทอาจารยไดรเรมไวยงคงเปนแนวทาง

»ÃÐà 繡®ËÁÒ·Õèà¡ÕèÂÇ¢ŒÍ§¡Ñº¡ÒôÙáżٌ»†ÇÂ˹ѡÈÒÊμÃÒ¨Òà�áÊǧ ºØÞà©ÅÔÁÇÔÀÒÊ *

* ประธานกรรมการจรยธรรมของราชบณฑตยสถาน กรรมการจรยธรรมการวจยในคน คณะแพทยศาสตรศรราช และทปรกษาศนยกฎหมายสขภาพและจรยศาสตร คณะนตศาสตร มหาวทยาลยธรรมศาสตร

3 Dr Sumalee pc1 (28-9-54).indd 32 29/9/2554 9:58:54

»Ò°¡¶Òà¡ÕÂÃμÔÂÈ ÊØÁÒÅÕ ¹ÔÁÁÒ¹¹ÔμÂ� 33

ใหพวกเราไดสานตอ การจดกจกรรมทกปในเดอนตลาคม นอกจากเปนการรำลกถงอาจารยแลว ยงเปนการนำแบบของปชนยบคคลทานหนง มาเปนแบบใหคนรนหลงไดเดนตามดวย

ศาตราจารย แพทยหญงสมาล นมมานนตย ไดเคยกลาวไววา การดแลผปวยหนกจะตองอาศยความรความสามารถในหลายดาน อาจกลาวไดวา ตองนำศาสตรทกอยาง (สรรพศาสตร) มาใช และตองการการทำงานเปนทม ซงประกอบดวยบคลากรฝายตาง ๆ ทตองรวมกนทำงานอยางประสานสอดคลอง เกอหนน และสงเสรม ซงกนและกน

สรรพศาสตรทอาจารยไดกลาวถงนน รวมความถงศาสตรทาง ดานกฎหมายดวย ซงเปนหวขอทจะนำเสนอในประเดนตาง ๆ ดงน

1. การบอกกลาวถงอาการปวยเพอใหผ ปวยหรอญาตไดตดสนใจ หรอทเรยกกนวา การ Informed Consent โดยทวไป หากผ ปวยยงรสกตวดและอยในภาวะทจะรบรเรอง นน ๆ ได แพทยพงบอกกลาวใหผปวยทราบโดยตรง แตหากผปวยไมรสกตว แพทยตองคยกบญาตเพอใหญาตสามารถตดสนใจและใหความเหนชอบกบการรกษาในกรณนน ๆ

อนง แมการ Informed Consent จะเกยวของกบขอกฎหมายท จะตองกระทำเพอใหผ ปวยหรอญาตไดรบรเกยวกบอาการของโรค และ สามารถตดสนใจไดเกยวกบการรกษา แตในความเปนจรงจะตองปฏบตใหเหมาะสมเปนกรณไป โดยเฉพาะในกรณทจะตองบอกขาวราย (breaking bad news) ซงในเรองน ศาสตราจารย แพทยหญงสมาล นมมานนตย ไดใหขอคดไววา

3 Dr Sumalee pc1 (28-9-54).indd 33 29/9/2554 9:58:54

»Ò°¡¶Òà¡ÕÂÃμÔÂÈ ÊØÁÒÅÕ ¹ÔÁÁÒ¹¹ÔμÂ�34

การแจงขาวรายนนตองใชทงศาสตรและศลป และตองการความรความสามารถไมเฉพาะดานวชาการทางการแพทยเทานน แตตองม ทกษะการสอสารทด มจตใจทดงามและมอารมณทมนคงดวย ซงอาจารย ไดแนะนำถงกระบวนการในการแจงขาวรายดงน

1. การสรางบรรยากาศ กอนเรมการสนทนาควรสรางบรรยากาศใหคสนทนารสกผอน คลาย และมความเปนกนเองทพอเหมาะสำหรบสถานการณในขณะนน แพทยพงตระหนกวา การสนทนานน ตองเปนการแลกเปลยนขอมล ความ คดเหนระหวางแพทยกบผปวยและญาต มใชเปนการบรรยายวชาการโดย แพทย การรบฟงอยางใสใจและใหความสนใจของแพทยเปนกญแจสำคญทนำไปสผลสำเรจของการแจงขาวราย

2. ผปวยและญาตรอะไร และรสกอยางไร กอนใหขอมล แพทยควรสอบถามเพอใหทราบวาผปวยและ ญาตรเรองเกยวกบโรคภยไขเจบมากนอยเทาใด มพนฐานจตใจ ความ รสกนกคด ความเชอ และอารมณ ตลอดจนเศรษฐานะอยางไร

3. ผปวยและญาตตองการอะไร แพทยควรสอบถามเพอทราบความตองการของผปวยและ ญาตกอนใหขอมล

4. การเกรนนำ (warning shot) กอนแจงขาวราย แพทยควรเกรนนำเพอใหผรบขาวมเวลา ตงตวและเตรยมใจ มฉะนนผรบขาวอาจเกดความไมสบายใจและตกใจ มากถงขนชอกได เชน อาจเกรนนำวา “เรองทหมอจะบอกอาจจะทำให คณรสกไมสบายใจ แตขอมลทใหจะเปนประโยชนในการดแลรกษาคณ”

3 Dr Sumalee pc1 (28-9-54).indd 34 29/9/2554 10:08:06

»Ò°¡¶Òà¡ÕÂÃμÔÂÈ ÊØÁÒÅÕ ¹ÔÁÁÒ¹¹ÔμÂ� 35

แลวหยดรบฟง และสงเกตปฏกรยาทจะเกดขนกอนทจะบอกตอไป เปนตน

5. การใหขอมล ขอมลทใหตองเปนขอมลทถกตอง เทาทจำเปน และเปน ประโยชน โดยใชภาษาทงายทคนทวไปเขาใจได ไมควรใชศพททางการ แพทย ควรใหขอมลอยางกระชบและชดเจน การใหขอมลมากเกนไป ผฟงมกรบไมได และไมเกดประโยชนอนใด ทงยงอาจทำใหรสกวนวาย สบสนมากขน เพราะโดยทวไปเมอไดรบทราบขาวราย คนสวนใหญจะไมสามารถไดยนหรอรบทราบสงทแพทยบอก แพทยจงควรใชการสงเกตเพอใหทราบถงสภาพอารมณและจตใจของผฟงตลอดเวลา และควรใหเวลา และเปดโอกาสใหผฟงไดแสดงความรสกหรอระบายอารมณ ไมควรเรงรด หรอยดเยยดขอมล หรอรวบรดใหยอมรบในขณะทจตใจของผฟงระสา ระสาย และตองการความเขาใจและเหนอกเหนใจจากแพทยมากกวา เรองอน ๆ

ดงนนในขณะทใหขอมล แพทยควรตรวจสอบความเขาใจและ ความรสกนกคดของผปวยและญาตรวมไปดวยเสมอ หากแพทยม ความจรงใจและตงใจจรงทจะชวยเหลอผปวยและญาต ทาทและทาทางของแพทยจะแสดงถงความหวงใยโดยเกอบจะเปนอตโนมต ซงผปวย และญาตจะสมผสได ทำใหเกดศรทธาและความไววางใจในตวแพทย และนำไปสความสมพนธทดระหวางแพทยกบผปวยและญาต

6. การปฏเสธของผปวยและญาต ผปวยและญาตสวนใหญจะปฏเสธไมเชอและไมยอมรบ ความจรงในชวงแรกทไดรบขอมล ซงแสดงถงวามความกลว และใชการ ปฏเสธเปนวธแกปญหาความกลวทมอย แพทยควรคาดการณลวงหนาถง

3 Dr Sumalee pc1 (28-9-54).indd 35 29/9/2554 9:58:54

»Ò°¡¶Òà¡ÕÂÃμÔÂÈ ÊØÁÒÅÕ ¹ÔÁÁÒ¹¹ÔμÂ�36

ปฏกรยาน ไมควรหงดหงดหรอโกรธทผปวยและญาตไมเชอและไมยอม รบ ในกรณน แพทยควรเคารพความรสกของผปวยและญาต และควรให เวลา โดยอาจพดคยเกยวกบความรสก ความคดเหน และความกลว ของผปวย จนผปวยมความพรอมจงใหขอมลเพมเตมตอไป หากพบวายงไมพรอมในการสนทนาครงน กอาจนดพบอกครงและแจงขาวเมอผปวย และญาตมความพรอม

7. ใหโอกาสผปวยและญาตระบายอารมณและแสดงความ รสก การใหผปวยและญาตไดระบายอารมณและความรสก จะ ชวยใหเกดความผอนคลายและบรรเทาความเครยดลงได การรบฟงขาว จะดขนและจะรสกวาแพทยมความเหนอกเหนใจ

8. ใหความหวง การใหความหวงขณะแจงขาวรายมความสำคญมากตอจตใจและอนาคตของผปวยและญาต ความหวงทใหนนตองเปนความหวงตามจรง หากไมเปนไปตามจรงและไมสามารถเปนไปได จะเกดผลเสยอยาง ยงตอทกฝายทเกยวของ และอาจถงขนฟองรองแพทยได ในการใหความหวง แพทยพงตระหนกวาความหวงของคนแตละคนไมเหมอนกน และความ หวงของแพทยกอาจจะไมตรงกบของผปวยและญาต แพทยจงควรสอบ ถามเพอทำความรจกผปวยและญาตถงระดบความรสกนกคด จตใจ คานยม ความเชอ ความตองการ และทศนคตเสมอ

9. การวางแผนการดแลรกษารวมกนระหวางแพทยกบ ผปวยและญาต แพทยควรเปดโอกาสใหผปวยและญาตไดมสวนรวมในการ วางแผนการรกษา ซงจะทำใหเกดความเขาใจและยอมรบการรกษาตาง ๆ

3 Dr Sumalee pc1 (28-9-54).indd 36 29/9/2554 9:58:54

»Ò°¡¶Òà¡ÕÂÃμÔÂÈ ÊØÁÒÅÕ ¹ÔÁÁÒ¹¹ÔμÂ� 37

ดขน โดยเฉพาะการปฏบตตนหรอการดแลโดยญาต ซงมความสำคญ มากในระยะทายของโรค

คำแนะนำของศาสตราจารย แพทยหญงสมาล นมมานนตย ดงกลาว เปนคำแนะนำทมคณคามาก หากบคลากรทางการแพทยได ปฏบตตาม นอกจากจะทำใหไมมปญหาในทางกฎหมายแลว ยงจะกอ ใหเกดความเขาใจอนดระหวางแพทยกบผ ปวยและญาต แมการบอก ขาวรายจะตองแจงความจรงตามหลกวชา แตกจะตองทำดวยความเมตตา ในเวลาทเหมาะสม

2. การดแลผปวยวาระสดทายใหตายดและประเดนกฎหมายท เกยวของ ในเวชปฏบตของแพทยนน หากผ ปวยยงอยในภาวะทรกษา ได กรกษากนไป แตหากโรคนนไมอาจรกษาใหหายได และเปนผ ปวย หนกทจะตองเสยชวตในเวลาไมชา แพทยพงปฏบตอยางไรทจะไมเปน ปญหาในเชงกฎหมาย

โดยทวไป หากผ ปวยยงรสกตว แพทยจะพดคยกบผ ปวย แตหากผ ปวยไมรสกตว แนวปฏบตทเปนอยในทกวนนกคอการพดคยกบญาต ซงกฎหมายกไมไดลำดบญาตไววาญาตลำดบใดทจะมความสำคญกวากน ในทางปฏบตเพอความรอบคอบ แพทยพงสอบถามญาตทเปน เจาของไขวาสามารถตดสนใจคนเดยวไดหรอไม หากมญาตหรอผ อนท จะตองรวมตดสนใจ กขอใหปรกษากน หรอจะมาพบแพทยพรอมกนกได

การทแพทยจะสามารถใหขอมลทถกตองครบถวนนนจะตองอาศยความรทเปนองครวม ซงศาสตราจารย แพทยหญงสมาล นมมานนตย ไดใหขอคดไววา

3 Dr Sumalee pc1 (28-9-54).indd 37 29/9/2554 9:58:55

»Ò°¡¶Òà¡ÕÂÃμÔÂÈ ÊØÁÒÅÕ ¹ÔÁÁÒ¹¹ÔμÂ�38

ในการดแลรกษาผใกลตายใหตายอยางสงบและมศกดศร แพทยตองมความรเกยวกบภาวะใกลตายและความตาย ทงในดานวชา การทางการแพทยและความเขาใจเกยวกบชวตและความตาย รวมทง ตองสามารถทำงานรวมกบบคลากรอน ๆ อยางประสานสอดคลอง (ทำงานเปนทม) หากไดผนวกความรดานวทยาศาสตรการแพทยเขากบ ความรดานจตใจและจตวญาณแลว นาจะทำใหเกดความรความเขาใจ และมทกษะในการดแลรกษาผใกลตายไดดขน อกทงมความเหนวาแพทยซงเปนผทำงานเกยวกบสขภาพของมนษย และตองรบผดชอบชวตมนษย โดยไดรบความไววางใจจากผปวยใหดแลชวตให เมอชวตเรมตนตงแต เกดจนถงตาย ความตายกเปนชวงหนงของชวตเชนกน แพทยจงควรรบ ผดชอบไมเฉพาะเรอง “เกด แก เจบ” เทานน ควรรวมถง “ตาย” ดวย

สำหรบการตดสนใจของญาตนน ความไมเขาใจเกยวกบ ภาวะใกลตายทำใหเกดความลงเล บางครงไมรวาจะตดสนใจอยางไร หรอบางครงการตดสนใจทสวนทางกบความเปนจรง ทำใหความหวงด กลบกลายเปนการเพมความทกขทรมานแกผ ปวย และทำใหผ ปวยจาก ไปดวยความไมสงบ

ในเรองนศาสตราจารย แพทยหญงสมาล นมมานนตย ไดใหความเหนไววา

“ในยคปจจบนทเทคโนโลยดานการแพทยมความกาวหนา มาก เครองมออปกรณทางการแพทยและการรกษาสามารถยดชวตคน เจบไขไดปวยไดดมาก จนทำใหคนสมยนเขาใจวาโรคทกโรคสามารถ รกษาหายได และคนปวยไมควรตองตาย แพทยและบคลากรดานการ แพทยกตองการชวยชวตผปวย และพยายามยดชวตผปวยใหอยไดนานทสด ไมวาดวยการรกษาทมคาใชจายสงเพยงใด และผปวยมชวตอยดวย

3 Dr Sumalee pc1 (28-9-54).indd 38 29/9/2554 9:58:55

»Ò°¡¶Òà¡ÕÂÃμÔÂÈ ÊØÁÒÅÕ ¹ÔÁÁÒ¹¹ÔμÂ� 39

คณภาพชวตเชนใด ทงนกดวยเจตนาดทจะชวยเหลอผปวย ขณะเดยวกนญาตผปวยกตองการใหผทเปนทรกอยใหนานทสด ไมวาคณภาพชวตของผปวยจะเปนอยางไร จงมกแสดงความจำนงใหแพทยใหการรกษาใหถง ทสด แมในบางกรณคณภาพชวตของผปวยจะไมด ปญหาเหลานลวน เกดขนจากการขาดความรความเขาใจเกยวกบภาวะใกลตาย และความ ตายทงสน”

ความเขาใจเกยวกบภาวะใกลตายนนเปนอยางไร ศาสตราจารย แพทยหญงสมาล นมมานนตย ไดฝากงานเขยนทางวชาการทมคณคา ยงบทความหนง ซงจะชวยใหสามารถตดสนใจวาจะทำอยางไรใหกบ คนทเรารกในวาระสดทายของชวต โดยอาจารยไดกลาวถงความจรง เกยวกบภาวะใกลตายไววา

• เมอใกลตาย ความออนเพลยเปนสงทควรยอมรบ และไม จำเปนตองใหการรกษาใด ๆ สำหรบความออนเพลยทเกดขน เพราะจะ เกดผลเสยมากกวาผลด ควรใหผปวยในระยะนไดพกผอนใหเตมท

• คนใกลตายจะเบออาหาร และกนอาหารนอยลง จากการ ศกษาพบวาความเบออาหารทเกดขนเปนผลดมากกวาผลเสย เพราะทำ ใหมสารคโตนในรางกายเพมขน สารคโตนจะทำใหผปวยรสกสบายขน และบรรเทาอาการเจบปวดได

• คนใกลตายจะดมนานอยลงหรองดดมเลย ภาวะขาดนาท เกดขนเมอใกลตายไมทำใหผปวยทรมานมากขน ตรงกนขามกลบกระตนใหมการหลงสารเอนดอรฟน ทำใหคนปวยรสกสบายขน หากปาก รมฝปาก จมกแหง และ ตาแหง ใหหมนทำความสะอาด และรกษาความชนไว โดยอาจใชสำลหรอผาสะอาดชบนาแตะทปาก รมฝปาก หรอใชสผงทารมฝปาก สำหรบตากใหหยอดนาตาเทยม

3 Dr Sumalee pc1 (28-9-54).indd 39 29/9/2554 9:58:55

»Ò°¡¶Òà¡ÕÂÃμÔÂÈ ÊØÁÒÅÕ ¹ÔÁÁÒ¹¹ÔμÂ�40

• คนทใกลตายจะรสกงวงและอาจนอนหลบตลอดเวลา ผดแล ควรใหผปวยหลบ ไมควรพยายามปลกใหตน

• เมอคนใกลตายไมรสกตว ไมควรคดวาเขาไมสามารถรบรหรอไดยนสงทมคนพดกนอยขาง ๆ เพราะเขาอาจจะยงไดยนและรบรได แต ไมสามารถสอสารใหผอนทราบได จงไมควรพดคยกนในสงทจะทำใหเขาไมสบายใจหรอเปนกงวล

• การรองครวญคราง หรอมหนาตาบดเบยวอาจไมไดเกดความเจบปวดเสมอไป แตอาจเกดขนจากการเปลยนแปลงทางสมอง ซงแพทยสามารถใหยาระงบอาการเหลานได

• คนใกลตายอาจมเสมหะมาก ควรใหยาลดเสมหะแทนการ ดดเสมหะ ซงนอกจากไมไดผลแลวยงทำใหผปวยรสกทรมานเพมขน ดวย (ทงนหมายถงเฉพาะคนทใกลตายเทานน มไดรวมถงผปวยอน ๆ ทจำเปนตองไดรบการดดเสมหะ)

´ŒÒ¹¨Ôμã¨

โดยทวไปเมอกายปวย ใจจะปวยดวยเสมอ ยงคนทปวยหนก ใกลตายแลวกยงตองการดแลประคบประคองใจอยางมาก การศกษาตาง ๆ พบตรงกนวาสงทคนใกลตายกลวทสดคอ การถกทอดทง การถกโดดเดยว และสงทคนใกลตายตองการคอ ใครสกคนทเขาใจและอยขาง ๆ เขาเมอ เขาตองการ แตคนแตละคนกอาจมความรสกและความตองการตางกนไป ฉะนนผทอยใกลชดกควรใหโอกาสคนใกลตายไดแสดงความรสกและ ความตองการ โดยการพดคยและเปนผรบฟงทด และควรปฏบตตาม ความตองการของคนใกลตาย ซงหมายรวมถงความตองการในดานการ รกษา ทงนควรตองประเมนกอนวาความตองการนนเกดจากการตดสนใจ

3 Dr Sumalee pc1 (28-9-54).indd 40 29/9/2554 9:58:55

»Ò°¡¶Òà¡ÕÂÃμÔÂÈ ÊØÁÒÅÕ ¹ÔÁÁÒ¹¹ÔμÂ� 41

บนพนฐานใด หากเปนการตดสนใจบนพนฐานของอารมณไมใชความ ตองการทแทจรง กควรชะลอการปฏบตไวกอน และควรใหการประคบ ประคองใจจนสบายใจขน กบทงใหโอกาสผใกลตายเปลยนความตองการและความตงใจไดเสมอ

3. การทำ Living will หรอ Advance directives โดยทวไปผปวยหนกมกจะอยในภาวะไมรสกตว ไมสามารถทจะแสดงเจตนาเกยวกบการรกษาพยาบาลได การตดสนใจเกยวกบการ รกษาพยาบาลจงเปนเรองของแพทยกบญาต และบางครงญาตกมความ เหนขดแยงกนเอง ปญหาเหลานจะคลคลายไปไดมาก หากผ ปวยไดเขยน Living will ไว คอการแสดงความประสงคตงแตครงชวตยงปกตอย หรอบางครงเรยกวา Advance directives คอ การสงไวลวงหนาวาเมอ ปวยหนกและอยในวาระสดทายของชวตขอใหแพทยปฏบตตอตวเขา อยางไร ซงในกฎหมายไทยกมกฎหมายรองรบแลวใน พ.ร.บ.สขภาพ แหงชาต พ.ศ.2550 มาตรา 12 ซงบญญตไววา

“บคคลมสทธทำหนงสอแสดงเจตนาไมประสงคจะรบ บรการสาธารณสขทเปนไปเพยงเพอยดการตายในวาระสดทาย ของชวตตน หรอเพอยตการทรมานจากการเจบปวยได

การดำเนนการตามหนงสอแสดงเจตนาตามวรรคหนงให เปนไปตามหลกเกณฑและวธการทกำหนดในกฎกระทรวง

เมอผประกอบวชาชพดานสาธารณสขไดปฏบตตามเจตนา ของบคคลตามวรรคหนงแลว มใหถอวาการกระทำนนเปนความผด และใหพนจากความรบผดทงปวง”

3 Dr Sumalee pc1 (28-9-54).indd 41 29/9/2554 9:58:55

»Ò°¡¶Òà¡ÕÂÃμÔÂÈ ÊØÁÒÅÕ ¹ÔÁÁÒ¹¹ÔμÂ�42

การม Living will ดงกลาวจะชวยใหการพดคยกบญาตสะดวก ขน เพราะทงแพทยและญาตทราบความประสงคทแทจรงของผ ปวย ตองเขาใจวาการม Living will ทำใหการพดคยกบญาตสะดวกขน และตดสนใจงายขน แตการม Living will มไดหมายความวา จะ แทนททำใหไมตองพดคยกบญาต

ในตางประเทศ เชน องกฤษ สหรฐอเมรกา ออสเตรเลย ฮองกง ฯลฯ ไดมกฎหมายรองรบเรอง Living will มานานแลว แตในประเทศ ไทยยงมแพทยบางสวนทยงไมเขาใจขอกฎหมายในเรองน จงขอนำเรอง ดงกลาวมาชแจงอกครงหนง ดงน

• Living will ไมใชการใหสทธทจะฆาตวตาย เพราะ Living will ใชเฉพาะเมอผ ปวยอยในวาระสดทายของชวตเทานน เปนการขอตาย ตามธรรมชาต ซงหากมการประกนชวตไวกไมไดทำใหเสยสทธกบบรษทประกนแตอยางใด

• Living will มใชเรองการณยฆาต (Mercy killing) เรอง การณยฆาตเปนการเรงการตาย เปน Active euthanasia ซงตาม กฎหมายไทยทำไมได แตการเขยน Living will เปนกรณขอตายตาม ธรรมชาต เปน Passive euthanasia ซงโดยกฎหมายและจรยธรรมถอ วาทำได เพราะเปนการทำตามความตองการของผ ปวยทขอตายอยาง สงบโดยไมตองการใหใชเทคโนโลยใด ๆ มายดการตายออกไป

สวนประเดนเรองการถอดเครองชวยหายใจ (withdraw) วากระทำไดหรอไมนน โดยทวไปการถอดเครองชวยหายใจไมสามารถ กระทำได และในกฎกระทรวงทออกตาม พ.ร.บ.สขภาพแหงชาต (มาตรา 12) กไมไดเขยนใหอำนาจไว แตในกรณทผ ปวยไดเขยนไวใน Living will

3 Dr Sumalee pc1 (28-9-54).indd 42 29/9/2554 9:58:55

»Ò°¡¶Òà¡ÕÂÃμÔÂÈ ÊØÁÒÅÕ ¹ÔÁÁÒ¹¹ÔμÂ� 43

วา ถาอยในวาระสดทายของชวตไมประสงคจะใหใสเครองชวยหายใจ ถาหากใสไปแลวมาทราบภายหลงวาผ ปวยไมตองการ กขอใหถอด เครองชวยหายใจนน แพทยจะปฏบตอยางไร เรองนเปนเพยงคำแนะนำในแนวปฏบตวา แพทยควรพจารณายตการรกษาทไดดำเนนการไปแลว ทงน ควรพดคยกบญาตหรอบคคลใกลชดของผทำหนงสอแสดงเจตนา กอนดำเนนการในเรองน เพอปองกนความเขาใจผด และถาแพทยทำ ตามความประสงคของผ ปวย มาตรา 12 วรรคทายกบญญตไวแลววา แพทยไมมความผดใด ๆ

แมผ ปวยจะทำ Living will ไวแลววาไมตองการใหใชเทคโนโลยมายดชวต แตมไดหมายความวาผ ปวยจะถกทอดทง การใหการรกษา แบบประคบประคอง (Palliative Care) ยงคงกระทำอย ซงถาปฏบตเชนนน บคลากรทางการแพทยกไมตองกงวลวา จะถกกลาวหาวางดเวนปฏบต หนาทหรอทอดทงผ ปวยแตอยางใด ในกฎกระทรวง ซงออกตาม พ.ร.บ.สขภาพแหงชาต (มาตรา 12) ไดเขยนไวชดเจนเกยวกบเรองนไว แลววา ผ ปวยยงคงไดรบการดแลแบบประคบประคอง

สำหรบความเขาใจเกยวกบ Palliative Care ศาสตราจารย แพทยหญงสมาล นมมานนตย ไดกลาวไววา

“Concept ของ palliative care คอ relief suffering และ improve quality of life ซงไมมคนไขคนไหนไมตองการเลย แมกระทง คนไขปวดหว เพราะฉะนน palliative care เปนสงทคนไขทกคนตองการ ตองการใหทมรกษาชวยในทก ๆ ดาน . . . physical, psychological, social และ spiritual ทเปน holistic care

3 Dr Sumalee pc1 (28-9-54).indd 43 29/9/2554 9:58:55

»Ò°¡¶Òà¡ÕÂÃμÔÂÈ ÊØÁÒÅÕ ¹ÔÁÁÒ¹¹ÔμÂ�44

Palliative care เปนหนาทของทก ๆ คนในทมรกษา โดย เฉพาะแพทยทกแขนงสาขาวชาจะละเลยสงนไมได และถาเราทำ palliative care แลว นคอ การดแลรกษาอยางมมนษยธรรม มนคอ humanized medicine นนเอง ไมตองไปหารปแบบใหม ไมตองไปหาวธการใหม . . . เสยเวลา”

“การดแลรกษาแบบน palliative care นนม spectrum กวางมาก ตงแตการ support ดานจตใจทวไป จนถง end of life care ซงหมอทก ๆ คนตองทำเปน และฝกตวเองใหทำเปน เราจะทำไดทง holistic, humanized ตาง ๆ ทกอยาง มนจะเบดเสรจอยในตวของ palliative care”

ขอความขางตนเปนคำกลาวของศาสตราจารย แพทย หญงสมาล นมมานนตย ทไดกลาวไวขณะอยบนเตยงผปวย กอน ททานจะจากไป ชวตของอาจารยจงเปนทงแพทยอนเปนทรก และนบถอของผปวย เปนครแพทยทใหทงความรและเปนแบบ อยางทด ทสำคญกคออาจารยไดใหองคความรใหมเกยวกบการ ดแลผปวยวาระสดทาย ใหทำในสงทกอใหเกดคณคาแกผปวย โดยเตมสงดใหกบชวตในเวลาทเหลออย มใชเตมเวลาโดยอาศย เทคโนโลยเพยงเพอยดการตาย

3 Dr Sumalee pc1 (28-9-54).indd 44 29/9/2554 9:58:55

45

¤ÇÒÁࢌÒã¨à¡ÕèÂǡѺÀÒÇÐã¡ÅŒμÒÂâ´Â

ÈÒÊμÃÒ¨Òà�à¡ÕÂÃμԤس á¾·Â�ËÞÔ§ÊØÁÒÅÕ ¹ÔÁÁÒ¹¹ÔμÂ�

3 Dr Sumalee pc1 (28-9-54).indd 45 29/9/2554 9:58:55

46

3 Dr Sumalee pc1 (28-9-54).indd 46 29/9/2554 9:58:55

»Ò°¡¶Òà¡ÕÂÃμÔÂÈ ÊØÁÒÅÕ ¹ÔÁÁÒ¹¹ÔμÂ� 47

¤ÇÒÁࢌÒã¨à¡ÕèÂǡѺÀÒÇÐã¡ÅŒμÒÂ

ความตายเปนสงททกคนเคยไดยนไดฟง และเปนสงตองเกด ขนกบทกคนไมวนใดกวนหนง เมอใดกเมอนน แตคนทวไปสวนใหญกยง คงไมสนใจและรจกวาความตายคออะไร หรอมเชนนนกไมรจกความตายตามจรง หากแตรจกตามภาพทตนเองจนตนาการขน ซงมกจะทำใหรสก กลวความตายมากขน ทานพทธทาสภกขไดกลาวไวในเรองความตาย ไมม ? วา “ความตายทงทางกายและทางวญญาณ เปนจดรวมของ ความกลวทกชนด” จงไมแปลกทมนษยเกอบทกคนกลวความตาย ไมอยากพดถง ไมอยากไดยน ไมอยากใหมาเยอนตนเองหรอผคนทแวด ลอมอยรอบตว และไมสนใจจะศกษาหาความรเกยวกบความตาย ทำใหขาดความรความเขาใจ ซงเปนผลใหความกลวตายเพมเปนทวคณ กบทงทำใหตงอยบนความประมาท คดวาความตายยงอยไกลตว โดย พยายามผลกความตายใหออกหางตนเองใหมากทสด ซงเปนสงททำ ไมได และไมอยในบงคบบญชาของมนษย แตมนษยโดยเฉพาะในยค ปจจบนทเทคโนโลยดานการแพทยมความกาวหนามาก เครองมออปกรณทางการแพทยและการรกษาสามารถยดชวตคนเจบไขไดปวยไดดมาก จนทำใหคนสมยนเขาใจวาโรคทกโรคสามารถรกษาหายได และคนปวย ไมควรตองตาย แพทยและบคลากรดานการแพทยกตองการชวยชวต ผ ปวย และพยายามยดชวตผ ปวยใหอยไดนานทสด ไมวาดวยการรกษาทมคาใชจายสงเพยงใด และผ ปวยมชวตอยดวยคณภาพชวตเชนใด ทงนก

* ทานเปนผมสวนสำคญในการผลกดนโครงการ “รกษาใจ ยามเจบปวย” ของคณะแพทยศาสตร ศรราชพยาบาล และเปนวทยากรในการดแลผปวยระยะสดทาย ทานถงแกอนจกรรมเมอป พ.ศ. 2550 คณะผจดทำขอขอบพระคณนองสาวของทานทใหความอนเคราะหบทความน

ÈÒÊμÃÒ¨Òà�à¡ÕÂÃμԤس á¾·Â�ËÞÔ§ÊØÁÒÅÕ ¹ÔÁÁÒ¹¹ÔμÂ� *

3 Dr Sumalee pc1 (28-9-54).indd 47 29/9/2554 9:58:55

»Ò°¡¶Òà¡ÕÂÃμÔÂÈ ÊØÁÒÅÕ ¹ÔÁÁÒ¹¹ÔμÂ�48

ดวยเจตนาดทจะชวยเหลอผ ปวย ขณะเดยวกนญาตผ ปวยกตองการให ผ ทเปนทรกอยใหนานทสด ไมวาคณภาพชวตของผ ปวยจะเปนอยางไร จงมกแสดงความจำนงใหแพทยใหการรกษาใหถงทสด แมในบางกรณ คณภาพชวตของผ ปวยจะไมด บางครงในหมญาตเองกมความเหนตาง กน หรอมความเหนตางกบผ ปวยเองทำใหเกดปญหาในการรกษา ปญหาเหลานลวนเกดขนจากการขาดความรความเขาใจเกยวกบภาวะใกลตาย และความตายทงสน ทำใหเกดความทกขทรมานกบทกๆ ฝาย ทงตวผ ปวย ครอบครว ญาตมตร และผ ใหการรกษา เปนปญหาของสงคมทวโลก จนเกดประเดน “การณยฆาต” และขอโตแยงเรองสทธการตาย ซงพบบอยๆ ในหนาหนงสอพมพยคปจจบน การตายซงเปนสภาวธรรมตามธรรมชาตธรรมดาๆ ชนดหนง ไดกลายเปนเรองใหญ เปนปญหาระดบโลก จนเกด การฟองรองกนขนในบางประเทศวา คนปวยผนนมสทธขอตายไดหรอไม และถาไดจะทำอยางไร ถาไมไดจะทำอยางไร ปญหาทเกดขนมใชแตใน ดานกฎหมายหรอดานการแพทย หรอดานเศรษฐกจเทานน หากยงเปน ปญหาดานจตใจ ศลธรรม คณธรรม จรยธรรม และสงคม ซงเปนเรองละ เอยดออนและมความสลบซบซอนมาก ผ เขยนมความสนใจเกยวกบเรองตาย เพราะตองประสบพบกบความตายของผคนอยเนอง ๆ ทงในฐานะ แพทยและญาตมตร และสนใจมากโดยเฉพาะวาจะชวยเหลอคนใกลตายให “ตายกบสตและตายดวยจตทสงบ” ไดอยางไร กบทงมความเหนวา หากเราเขาใจและมความรเกยวกบภาวะใกลตายและความตาย ทงใน ดานวชาการทางการแพทย และมความรความเขาใจเกยวกบชวตและการตายแลว ไมวาเราจะประกอบอาชพใด หรอมบทบาทหนาทใดในสงคม เรากสามารถชวยผ ใกลตายและแมตนเองในทสดได ปจจบนในทางการ แพทยไดมความสนใจและมความรเกยวกบสรรวทยาของภาวะใกลตาย มากขน ซงเมอผนวกเขากบความรวาอยางไรคอการ “ตายด” กจะทำให สามารถเผชญกบความตายไดดขน และลดความทกขทรมานของภาวะ ใกลตายทจะเกดขนแกผ ใกลตาย ญาต และผใหการรกษาได ผ เขยนจง

3 Dr Sumalee pc1 (28-9-54).indd 48 29/9/2554 9:58:55

»Ò°¡¶Òà¡ÕÂÃμÔÂÈ ÊØÁÒÅÕ ¹ÔÁÁÒ¹¹ÔμÂ� 49

รวบรวมความรดานตางๆ โดยสงเขป เพอเปนแนวทางปฏบตสำหรบผ ท สนใจดงน

´ŒÒ¹Ã‹Ò§¡Ò ความเขาใจเกยวกบการเปลยนแปลงของรางกายในภาวะใกล ตายจะทำใหญาตและผ ใหการรกษาสามารถดแลคนใกลตายไดถกตอง เหมาะสมขน ซงจะเปนผลดกบผ ปวยอยางยง เพราะทำใหสามารถลด การรกษาทนอกจากไมจำเปนแลว ยงทำใหตองทนทกขทรมานมากขน และไมเปนประโยชนใดๆ แกใครทงสน โดยเฉพาะแกคนใกลตาย

๏ เมอใกลตาย ความออนเพลยเปนสงทควรยอมรบ และไม จำเปนตองใหการรกษาใดๆ สำหรบความออนเพลยทเกดขน เพราะจะ เกดผลเสยมากกวาผลด ควรใหผ ปวยในระยะนไดพกผอนใหเตมท

๏ คนใกลตายจะเบออาหาร และกนอาหารนอยลง จากการศกษา พบวาความเบออาหารทเกดขนเปนผลดมากกวาผลเสย เพราะทำใหม สารคโตนในรางกายเพมขน สารคโตนจะทำใหผ ปวยรสกสบายขน และ บรรเทาอาการเจบปวดได

๏ คนใกลตายจะดมนานอยลงหรองดดมเลย ภาวะขาดนาทเกด ขนเมอใกลตายไมทำใหผ ปวยทรมานมากขน ตรงกนขามกลบกระตนใหมการหลงสารเอนดอรฟน ทำใหคนปวยรสกสบายขน หากปาก รมฝปาก จมกแหง และตาแหง ใหหมนทำความสะอาด และรกษาความชนไว โดย อาจใชสำลหรอผาสะอาดชบนาแตะทปาก รมฝปาก หรอใชสผงทารมฝปาก สำหรบตากใหหยอดนาตาเทยม

๏ คนทใกลตายจะรสกงวงและอาจนอนหลบตลอดเวลา ผดแล ควรใหผ ปวยหลบ ไมควรพยายามปลกใหตน

3 Dr Sumalee pc1 (28-9-54).indd 49 29/9/2554 9:58:55

»Ò°¡¶Òà¡ÕÂÃμÔÂÈ ÊØÁÒÅÕ ¹ÔÁÁÒ¹¹ÔμÂ�50

๏ เมอคนใกลตายไมรสกตว ไมควรคดวาเขาไมสามารถรบรหรอ ไดยนสงทมคนพดกนอยขาง ๆ เพราะเขาอาจจะยงไดยนและรบรได แตไมสามารถสอสารใหผ อนทราบได จงไมควรพดคยกนในสงทจะทำใหเขาไมสบายใจหรอเปนกงวล

๏ การรองครวญคราง หรอมหนาตาบดเบยวอาจไมไดเกดจาก ความเจบปวดเสมอไป แตอาจเกดขนจากการเปลยนแปลงทางสมอง ซง แพทยสามารถใหยาระงบอาการเหลานได

๏ คนใกลตายอาจมเสมหะมาก ควรใหยาลดเสมหะแทนการดด เสมหะ ซงนอกจากไมไดผลแลวยงทำใหผปวยรสกทรมานเพมขนดวย (ทงนหมายถงเฉพาะคนทใกลตายเทานน มไดรวมถงผ ปวยอนๆ ทจำเปนตองไดรบการดดเสมหะ)

´ŒÒ¹¨Ôμ㨠โดยทวไปเมอกายปวยใจจะปวยดวยเสมอ ยงคนทปวยหนก ใกลตายแลวกยงตองการการดแลประคบประคองใจอยางมาก การศกษาตางๆ พบตรงกนวาสงทคนใกลตายกลวทสดคอ การถกทอดทง การถกโดดเดยว และสงทคนใกลตายตองการคอ ใครสกคนทเขาใจ และอยขางๆ เขาเมอเขาตองการ แตคนแตละคนกอาจมความรสกและ ความตองการตางกนไป ฉะนนผ ทอยใกลชดกควรใหโอกาสคนใกลตายไดแสดงความรสกและความตองการ โดยการพดคยและเปนผ รบฟงทด และควรปฏบตตามความตองการของคนใกลตาย ซงหมายรวมถงความตอง การในดานการรกษา ทงนควรตองประเมนกอนวาความตองการนนเกด จากการตดสนใจบนพนฐานใด หากเปนการตดสนใจบนพนฐานของ อารมณ ไมใชความตองการทแทจรง กควรชะลอการปฏบตไวกอน และ ควรใหการประคบประคองใจจนสบายใจขน กบทงใหโอกาสผ ใกลตาย เปลยนความตองการและความตงใจไดเสมอ

3 Dr Sumalee pc1 (28-9-54).indd 50 29/9/2554 9:58:55

»Ò°¡¶Òà¡ÕÂÃμÔÂÈ ÊØÁÒÅÕ ¹ÔÁÁÒ¹¹ÔμÂ� 51

¤ÇÒÁÃÙŒà¡ÕèÂǡѺ¡ÒÃμÒ ปจจบนมความสนใจเรองความตายมากขน แมแตในประเทศ สหรฐอเมรกา ทในยคกอนไมสนใจเรองความตายเลย จนเกอบจะเปนสงตอง หามทไมควรพดถง กไดใหความสนใจและมการศกษาเพมมากขน ทงน เพราะความตายไดกลายเปนปญหาสงคมขนแลว ววฒนาการทางเทค โนโลยดานการแพทยทำใหมนษยมโอกาสตายตามธรรมชาตไดนอยลง ความตายอยางสงบจงไมเกดขน ในบางประเทศคนไมมโอกาสไดตาย อยางสงบทบาน แตตายอยางโดดเดยวและทรมานในโรงพยาบาล โดย ตายกบสายระโยงระยางทเขาออกจากรางกายและเครองมออปกรณทอยรอบตว ในประเทศสหรฐอเมรกาไดมการตนตวในเรองเกยวกบความตายมากขน โดยเฉพาะในวงการแพทย สถาบนทางการแพทยในประเทศ สหรฐอเมรกาไดพยายามใหคำจำกดความของการตายดไววา “การตายด คอ การตายทปลอดจากความทกขทรมานทสามารถหลกเลยงไดของ คนปวย ญาต และผ ใหการรกษา และโดยทวไปควรเปนไปตามความ ประสงคของคนปวยและญาต บนพนฐานของการรกษาดานการแพทย วฒนธรรม และจรยธรรม ทไดมาตรฐานและดงาม"

สวน “การตายด” ในแงพทธศาสนานน ทานเจาคณพระธรรมปฎก (ป.อ. ปยตโต) ไดเขยนไวในหนงสอการแพทยยคใหมในพทธทศน เรองชวยใหตายเรว หรอชวยใหตายชาวา

“ในคมภรพทธศาสนาพดถงเสมอวา อยางไรเปนการตายทด ทานมกใชคำสนๆ วา “มสตไมหลงตาย และทวาตายดนน ไมใชเฉพาะ ตายแลวจะไปสสคตเทานน แตขณะทตายกเปนจดสำคญทวาตองมจตใจทด คอ มสต ไมหลงตาย”

3 Dr Sumalee pc1 (28-9-54).indd 51 29/9/2554 9:58:55

»Ò°¡¶Òà¡ÕÂÃμÔÂÈ ÊØÁÒÅÕ ¹ÔÁÁÒ¹¹ÔμÂ�52

“ทวาไมหลงตาย คอ มจตใจไมฟนเฟอน ไมเศราหมอง ไมขนมว จตใจดงาม ผองใส เบกบาน จตใจนกถงหรอเกาะเกยวอยกบสงทด จงม ประเพณทวาจะใหผ ตายไดยนไดฟงสงทดงาม เชน บทสวดมนต หรอคำกลาวเกยวกบพทธคณ อยางทใชคำวา “บอกอรหง” กเปนคตทให รวาเปนการบอกสงสำหรบยดเหนยวในทางใจใหแกผ ทกำลงปวยหนกใน ขนสดทาย ใหจตใจเกาะเกยวยดเหนยวอยกบพระรตนตรย เรองบญกศล หรอเรองทไดทำความดมา เปนตน

“อยางไรกตาม ยงมการตายทดกวานนอกคอ ใหเปนการตายทใจ มความร หมายถงความรเทาทนชวต จนกระทงยอมรบความจรงของ ความตาย หรอความเปนอนจจงได เพยงแควาคนทจะตายมจต ยดเหนยวอยกบบญกศลความด กนบวาดแลว แตถาเปนจตใจทมความรเทาทน จตใจนนกจะมความสวาง ไมเกาะเกยว ไมมความยดตด เปนจต ใจทโปรงโลงเปนอสระแทจรง ขนนแหละถอวาดทสด”

นอกจากนนทานเจาคณพระธรรมปฎกยงไดแทรกคตทางพระ เกยวกบจตตอนทจะตายวา

“เมอจตเศราหมองแลว กเปนอนหวงทคตได และเมอจตใจไม เศราหมองแลว สคตเปนอนหวงได”

จากความหมายของการตายดและคตทางพทธเกยวกบจตตอนทจะตาย ทำใหเหนความสำคญของการทำจตใหผองใสในเวลาทจะตาย ความรนเปนประโยชนในการทเราจะใหการดแลและชวยเหลอผ ใกลตาย ดานจตใจ ซงศาสนาอนทกศาสนากใหความสำคญตอจตใจเมอใกลตาย เชนเดยวกน โดยจะมพระหรอบาทหลวงในศาสนานนมาเยยมและปลอบขวญผ ปวยทโรงพยาบาล เพอชวยใหคนใกลตายไดตายดวยจตอนสงบ ตายกบสตไมหลงตาย ซงถอวาเปนการตายทด จะเหนวาความหมายของการตายดในแงมมของศาสนาตางๆ นนมความลมลกและลกซงกวาความ

3 Dr Sumalee pc1 (28-9-54).indd 52 29/9/2554 9:58:55

»Ò°¡¶Òà¡ÕÂÃμÔÂÈ ÊØÁÒÅÕ ¹ÔÁÁÒ¹¹ÔμÂ� 53

หมายดานวทยาศาสตรการแพทยทางตะวนตก และกำลงไดรบความ สนใจจากวงการแพทยและคนทวไป นอกจากนน ทางพทธศาสนาถอวา ชวตคนมโอกาสตลอดเวลาจนถงวาระสดทาย กลาวคอแมถงวาระสดทายมนษยกยงไมหมดโอกาสทจะไดสงดทสดของชวต หากบคคลผ นนม ปญญารเทาทนชวตและบรรลธรรมในขณะจตสดทายตอนจะดบ

á¹Ç·Ò§¡Òê‹ÇÂàËÅ×ͤ¹ã¡ÅŒμÒ เมอมความรความเขาใจดานรางกายและจตใจของคนใกลตาย และความตายดงกลาวแลว กสามารถชวยเหลอคนใกลตายไดโดย ๏ มจตใจทอยากชวยเหลอ จตใจทอยากชวยเหลอเปนคณสมบตแรกทควรตองม เพราะจตใจนนจะแสดงออกทางกาย วาจา ทคนใกลตายสามารถสมผส และรบรได เออใหสงทจะทำเพอชวยเหลอตอไปไดผลด

๏ รเขารเรา คนแตละคนมความแตกตางกนในความรสกนกคด ความ ตองการและทศนคต คนใกลตายกเชนเดยวกน แมจะเหมอนและ คลายกนในบางเรอง แตกมความตางกนดวย ในการใหความชวยเหลอ จงตองรจกคนใกลตายในดานความเจบปวยทางกาย ซงทราบไดจาก แพทยทใหการรกษา และรจกสภาพจตใจ อารมณ ความรสก ความเชอ วฒนธรรม และเศรษฐานะ ซงจะรไดไมยาก ดวยการใหคนใกลตายไดม โอกาสระบายความรสก บอกความตองการ โดยผใหความชวยเหลอใสใจรบฟงและใชความสงเกต เมอ “รเขา” แลว กสามารถชวยเหลอไดถกตอง และเหมาะสม โดยปรบใชวธการใหเขากบสภาพและภมหลงของคนใกล ตาย โดยเฉพาะในดานจตใจและความรสก เชน เรองทจะทำใหจตใจ

3 Dr Sumalee pc1 (28-9-54).indd 53 29/9/2554 9:58:55

»Ò°¡¶Òà¡ÕÂÃμÔÂÈ ÊØÁÒÅÕ ¹ÔÁÁÒ¹¹ÔμÂ�54

สบายของแตละคนอาจแตกตางกน กตองเลอกพดและเลอกทำใหเหมาะสม ในกรณทผ ใกลตายเปนผปฏบตธรรมกควรเปดโอกาสใหไดเจรญสต โดยไมถกรบกวน และชวยใหคนใกลตายไดใชพลงในตวเขาเองเผชญกบ ความตายทจะมาถง

สำหรบการ “รเรา” คอการรจกความสามารถและสภาพจตใจ ของตนเองกมความสำคญมาก โดยเฉพาะในดานจตใจ ผใหความชวยเหลอ ตองมจตใจหนกแนนมนคงและสตตงมน ซงเปนสงทสามารถฝกฝนใหเกดขนได และเมอเกดขนแลวนอกจากเปนประโยชนในการชวยเหลอผ อน แลว ยงเกดประโยชนตอตนเองดวย ผ ทเคยชวยเหลอคนใกลตาย มประสบ การณตรงกนวาเกดพลงขนในตนเอง เมอการชวยเหลอนนประกอบดวย เมตตา กรณา และอเบกขา

๏ เอาใจเขามาใสใจเรา การเอาใจเขามาใสใจเรา จะทำใหสามารถชวยเหลอคนใกล ตายไดดขน เพราะสงทเขาตองการคอใครสกคนทพยายามเขาใจเขา และใหความเอาใจใสเขา แมเมอเขาไมสามารถโตตอบได การสมผส การจบมอ กสามารถชวยใหเขารสกดและสงบได

ทกลาวนเปนเพยงสวนนอยนดเทานน เรองเกยวกบภาวะใกล ตายและความตายยงมอกมากมาย และลวนแตนาสนใจและนาศกษา ทงในดานการแพทยและดานศาสนา สำหรบหนงสอภาษาไทยทมใหหา อานไดคอ “เหนอหวงมหรรณพ และประตสภาวะใหม” ซงพระไพศาล วสาโล ไดแปลจากหนงสอเรอง The Tibetan Book of Living and Dying โดยทานโซเกยล รนโปเช ซงใหความกระจางเกยวกบความตาย และวธ ชวยเหลอผ ใกลตายอยางดเยยมควรแกการศกษาอยางยง ตอนหนงท ทานไพศาลแปลไวมความวา

3 Dr Sumalee pc1 (28-9-54).indd 54 29/9/2554 9:58:55

»Ò°¡¶Òà¡ÕÂÃμÔÂÈ ÊØÁÒÅÕ ¹ÔÁÁÒ¹¹ÔμÂ� 55

“การตายอยางสงบ เปนสทธมนษยชนทสำคญโดยแท อาจ สำคญยงกวาสทธในการลงคะแนนเสยงหรอสทธทจะไดความยตธรรม เสยอก ทกศาสนาสอนวา นเปนสทธทมผลอยางมากตอปกตสข และ อนาคตทางจตวญญาณของผใกลตาย

ไมมสงประเสรฐใดๆ ทคณสามารถจะใหได นอกเหนอจากการชวยใหบคคลตายดวยด”

เมอการดแลชวยเหลอผ ใกลตายมความสำคญถงเพยงน ถง เวลาหรอยงทเรา ไมวาจะเปนใคร ควรทจะใหความสนใจศกษาและฝกฝนตนเองใหสามารถเผชญกบความตายของผ อนและของตนเองได โดยชวยใหผ อนและตนเองตายด ตายกบสต ไมหลงตาย คอ มศลปะ ในการตาย ซงเทากบมศลปะในการดำเนนชวตนนเอง เพราะคน เราอยอยางไรกตายอยางนน ตายอยางไรกอยอยางนน เปนสจธรรมอยแลว หากเราชวยเหลอกน แลกเปลยนประสบการณและเรยนรจากกนและกน เพอเตรยมความพรอมในการตาย สงทจะไดกอนคอศลปะในการ ดำเนนชวต ซงจะชวยใหสงคมมนษยเปนสงคมทมคณภาพและเกดความสงบสขโดยทวกน

3 Dr Sumalee pc1 (28-9-54).indd 55 29/9/2554 9:58:55

56

3 Dr Sumalee pc1 (28-9-54).indd 56 29/9/2554 9:58:55