ระบาดวทยาโรคไตเรอรงในผปวยเบาหวาน จงหวดพระนครศรอยธยา

ตงแตป พ.ศ. 2553 – 2557 Epidemiology of Chronic Kidney Disease in Diabetes Mellitus Patients of

Phranakorn Sri Ayutthaya from 2010 to 2014

ธญญา รอดสข อรวรรณ บ ารง อรนงค คงเรอง

ส านกงานปองกนควบคมโรคท 1 กรงเทพฯ

ก

บทคดยอ

โรคไตเรอรง (chronic kidney disease: CKD) เปนภาวะแทรกซอนส าคญในผปวยเบาหวาน และมแนวโนมเพมขนอยางตอเนองในประเทศไทย การศกษานมวตถประสงคเพอศกษาขนาดของปญหา แนวโนมและการกระจายของโรคไตเรอรงในผปวยโรคเบาหวานตามบคคล เวลา และสถานท กลมตวอยาง คอ ผปวยเบาหวาน ทไดรบการวนจฉยจากแพทยวามโรคไตเรอรง และลงทะเบยนในระบบของสถานบรการของรฐ จงหวดพระนครศรอยธยา รปแบบการศกษาภาคตดขวางเชงพรรณนา (Descriptive cross–sectional study) เกบรวบรวมขอมลทตยภมของส านกระบาดวทยา ระบบเฝาระวงโรคไมตดตอ ระยะเวลา 5 ปตงแต 1 มกราคม 2553 – 31 ธนวาคม 2557

ผลการศกษา รอยละโรคไตเรอรงในผปวยเบาหวานมแนวโนมเพมขนอยางตอเนอง โดยเพมจากรอยละ 5.35 ในป พ.ศ.2553 เปน 92.61 ในป พ.ศ. 2557 เพมขน 17.3 เทาจากป พ.ศ. 2553 ถงป พ.ศ. 2557เพศชายมรอยละโรคไตเรอรงสงกวาเพศหญงประมาณ 1.0 - 1.3 เทามาตลอด กลมอาย 60 ปขนไป มรอยละโรคไตเรอรงมากทสด อ าเภอทมรอยละโรคไตเรอรงในผปวยเบาหวาน สงทสด 5 อนดบแรก คอ อ าเภอบานแพรก อ าเภอมหาราช อ าเภอทาเรอ อ าเภอผกไห และอ าเภอบางซาย ตามล าดบ

สรปผล โรคไตเรอรงในผปวยเบาหวานเพมขนอยางตอเนอง เพศชายสงกวาเพศหญง โดยจะเพมขนตามกลมอายทมากขนและในพนททมสภาพความเปนสงคมเขตเมอง การปองกนโรคไตเรอรงควรด าเนนการตามมาตรการเฝาระวง คดกรองโรคและพฤตกรรมเสยง ตอการเกดโรคไตเรอรง เมอผปวยไดรบการวนจฉยเปนเบาหวานครงแรก

ค าส าคญ: ไตเรอรง, ความชก, เบาหวาน, ความดนโลหตสง

ข

กตตกรรมประกาศ

เอกสารวชาการเรอง “ระบาดวทยาโรคไตเรอรง ในผปวยเบาหวาน จงหวดพระนครศรอยธยา ตงแตป

พ.ศ. 2553 - 2557”ฉบบนส าเรจลลวงไปดวยด ดวยความชวยเหลอทางดานความรและวชาการของ ผศ.ดร.ศภวรรณ มโนสนทร นกวชาการสาธารณสขเชยวชาญ (เกษยณราชการ) ซงทานไดใหค าแนะน าและขอคดเหนตางๆ อนเปนประโยชนอยางยงในการท าศกษาครงน อกทงยงชวยแกไขปญหาอปสรรคตางๆ ทเกดขนระหวางการด าเนนงานอกดวย และขอขอบคณส านกระบาดวทยา กรมควบคมโรค ทสนบสนนขอมลผปวยโรคไตเรอรงเพอจดท าเอกสารวชาการในครงน นอกจากนขอขอบคณ บดา มารดา และพๆ เพอนๆ ผรวมงานทกคนทเปนก าลงใจ และใหความชวยเหลอในการท าเอกสารวชาการเรองนประสบผลส าเรจสมบรณไปไดดวยด

สดทายน ผวจยขอขอบพระคณบดามารดา และครอบครว ญาตพนอง ซงคอยชวยเหลอและใหก าลงใจแกผจดท าเอกสารวชาการครงนเสมอมาจนส าเรจลลวงดวยด มา ณ โอกาสน

ธญญา รอดสข

ง  

สารบญ

หนา บทคดยอ ก กตตกรรมประกาศ ค สารบญ ง สารบญตาราง ฉ สารบญภาพ ช บทท 1 บทนา

ความเปนมาและสาคญของปญหา 1 วตถประสงคการศกษา 2 ขอบเขตของการศกษา 2 ผลทคาดวาจะไดรบ 2

บทท 2 เอกสารและงานวจยทเกยวของ

ความรโรคไตเรอรง (chronic kidney disease, CKD) 3 ฐานขอมลระบบเฝาระวงโรคไมตดตอChronic Disease Surveillance ของสานกระบาดวทยา กรมควบคมโรค 6 สถานการณและระบาดวทยาโรคเบาหวาน 6 สถานการณและระบาดวทยาโรคไตเรอรง 10 งานวจยทเกยวของ 15 สรปผลการทบทวนเอกสารและงานวจยทเกยวของ 16

บทท 3 วธดาเนนการวจย

ประชากรในการศกษา 17 วธการเกบรวบรวมขอมล 17 การสรางตวแปร 18 การแบงกลมอาย 18 การวเคราะหขอมล 19 ขอจากดในการศกษา 20

จ  

สารบญ

หนา บทท 4 ผลการศกษา

อตราปวยโรคเบาหวาน 21 อตราปวยโรคเบาหวานและรอยละผปวยเบาหวานทมภาวะแทรกซอนโรคไตเรอรง จงหวดพระนครศรอยธยา 24

บทท 5 สรปอภปรายผลและขอเสนอแนะ สรปผลการศกษา 27 อภปรายผล 28 ขอเสนอแนะ 35

บรรณานกรม ภาคผนวก

ฉ  

สารบญตาราง

ตารางท หนา

1 ระยะของโรคไตเรอรง 4

2 แสดงการคานวณคาอตราการกรองไตดวยสตร CKD-EPI 5

ช  

สารบญภาพ

ภาพท หนา

1 อตราปวยโรคเบาหวาน ตอ 10,000 ประชากร ตามเพศ จ.พระนครศรอยธยา พ.ศ.2553 – 2557

21

2 อตราปวย โรคเบาหวาน ตอ 10,000 ประชากร ตามกลมอาย จ.พระนครศรอยธยา พ.ศ. 2553 - 2557

22

3 อตราปวย โรคเบาหวาน ตอ 10,000 ประชากร แยกรายอาเภอ จ.พระนครศรอยธยา พ.ศ. 2553 – 2557

23

4 รอยละโรคไตเรอรงในผปวยโรคเบาหวาน จ.พระนครศรอยธยา พ.ศ. 2553 – 2557 24

5 รอยละโรคไตเรอรงในผปวยโรคเบาหวาน แยกตามกลมอาย จงหวดพระนครศรอยธยา ป 2553 – 2557

25

6 รอยละโรคไตเรอรงในผปวยโรคเบาหวาน แยกรายอาเภอ จงหวดพระนครศรอยธยา ป 2553 - 2557

26

บทท 1 บทนา

1. ความเปนมาและความสาคญของปญหา

โรคไตเรอรง (Chronic Kidney Disease; CKD) เปนปญหาสาธารณสขทสาคญทวโลกรวมทงประเทศไทย รายงานสถานการณทวโลกพบวา 10% ของประชากรทวโลกไดรบผลกระทบจากโรคไตเรอรง (CKD) และเสยชวตนบลานในแตละป เนองจากไมสามารถเขาถงการรกษาทเหมาะสม เพราะมความชกทสงและเพมขนอยางตอเนอง(1) การศกษาระบาดวทยาโรคไตเรอรงในชมชนของประเทศไทย (Thai SEEK Study) ป พ.ศ. 2552 พบความชกของโรคจากระยะท 1-5 เทากบรอยละ 3.3, 5.6, 7.5, 0.8 และ 0.3 ตามลาดบ โดยความชกของโรคไตเรอรงจะเพมขนตามอายทมากขน มประชากรเพยงรอยละ 1.9 เทานนททราบวาตนกาลงเปนโรคไต(2) โดยโรคไตเรอรงระยะท 1-3 เปนระยะทสามารถชะลอการเสอมของไตไดดนน มผทรตววาเรมมโรคไตเพยงรอยละ 0.79, 2.06 และ 5.63 ตามลาดบ(3) จากการศกษาคาใชจายในการบาบดทดแทนไตโดยการลางไตทางชองทองหรอการฟอกเลอดดวยเครองไตเทยมเฉลยประมาณ 240,000 บาทตอคนตอป ซงยงไมรวมถงคาใชจายเวชภณฑ ยา และคาใชจายทางออมอน ๆ (4)

สถานการณความรนแรงและความสญเสยทรพยากรในการดแลรกษาโรคไตเรอรงดงกลาว มหลกฐานทางวชาการยนยนวาโรคไตเรอรงมสาเหตจากภาวะแทรกซอนของโรคเบาหวาน และความดนโลหตสงมากทสด จากรายงานการลงทะเบยนรกษาดวยการบาบดทดแทนไตของสมาคมโรคไตแหงประเทศไทย ตงแต ป พ.ศ. 2555 – 2557 พบวา สาเหตของโรคไตวายเรอรงระยะสดทายของผปวยทเขารบการบาบดทดแทนไต เกดจากโรคเบาหวานมากทสด รอยละ 37.5, 37.5 และ 39.67 ตามลาดบ รองลงมา คอ โรคความดนโลหตสงรอยละ 25.6, 26.8 และ 38.19 ตามลาดบ ซงพบแนวโนมเพมขนอยางตอเนอง (5 - 7) โดยโรคไตเรอรงถาหากผปวยไมตอบสนองตอการรกษา หรอไมไดรบการรกษาทเหมาะสม จะทาใหการทาหนาทของไตเสอมลงจนเกดโรคไตเรอรง ถาไมสามารถชะลอการเสอมหนาทของไตไดกจะทาใหกลายเปนโรคไตเรอรงระยะสดทาย(8)

การศกษาMedResNet ป พ .ศ . 2555 พบวา ผ ปวยโรคเบาหวานชนดท 2 และความดนโลหตสงของโรงพยาบาลในสงกดกระทรวงสาธารณสขและโรงพยาบาลในสงกดกรงเทพมหานคร ระดบ FPG อยในเกณฑ ทควบคมได (70-130 mg/dL) มเพยงรอยละ 39.2 และมระดบ HbA1C <7% รอยละ 33.4 เทานน (9)

ความสาคญเชงระบาดวทยาการปองกนควบคมโรคไมตดตอ จาเปนตองมระบบเฝาระวงโรค โดยใหประชากรทวไป และกลมเสยง ไดรบการคนหาและคดกรองตงแตระยะแรกเพอใหผปวยเขาสระบบควบคมปจจยเสยง ชะลอการดาเนนโรค ลดความรนแรง และการสญเสยทจะเกดขนได สานกโรคไมตดตอ กรมควบคมโรค จงไดพฒนารปแบบการจดการโรคไตเรอรงสาหรบสถานบรการดาเนนการ (CKD) (10) โดยใหความสาคญในการจดทาระบบขอมลผปวยโรคไตเรอรงรวมดวย

จงหวดพระนครศรอยธยาเปนพนทเขตปรมณฑลมการเจรญเตบโตทางเศรษฐกจอยางตอเนอง ทงน เนองจากเปนเขตสงเสรมการลงทนเขต 2 มนคมอตสาหกรรม 3 แหง และเขตประกอบการอตสาหกรรม 3 แหง มจานวน 16 อาเภอ แตละอาเภอมสภาพบรบททางสงคม มความเปนเมองและชนบททแตกตางกน เขตอาเภอทมความเปนเมอง ทาใหมวยแรงงานอาศยอยจานวนมาก สภาพความเปนอย มความเรงรบ มการแขงขน มความเครยดและบรโภคอาหารจานดวน อาหารปรงสาเรจ ซงเปนปจจยสงเสรมใหเกดโรคเบาหวานและภาวะแทรกซอนไตเรอรง ขอมลระหวางป พ.ศ. 2554 – 2557 พบวาผปวยเบาหวานชนดท 2 มระดบนาตาลสะสมอยในเกณฑทควบคมได ยงอยตากวาคาเปาหมาย รอยละ 36.9 ผปวยความดนโลหตสงทควบคมระดบความดนโลหตไดด ไมไดตามเปาหมายคอตากวารอยละ 50 และพบภาวะแทรกซอนทางไตมากทสด

2

จากความสาคญดงกลาวขางตน การแกไขปญหาโรคไตเรอรงจาเปนตองมขอมลเชงระบาดวทยาชเปา การดาเนนงานและออกแบบระบบบรการใหตรงกลมเปาหมายมากทสด จะทาใหสามารถกาหนดมาตรการหรอ แนวทางการปองกนควบคมโรคไตเรอรงไดอยางมประสทธภาพ 2. วตถประสงคของการวจย

เพอศกษาขนาดของปญหา แนวโนมและการกระจายของโรคไตเรอรงในผปวยโรคเบาหวานตามบคคล เวลา และสถานท 3. ขอบเขตของการศกษา

ผปวยโรคไตเรอรง ในผปวยโรคเบาหวานทไดรบการวนจฉยจากแพทย และขนทะเบยน เปนผปวยโรคเรอรงในระบบ ของสถานบรการสงกดภาครฐ สงกดกระทรวงสาธารณสข จงหวดพระนครศรอยธยา ระหวางวนท 1 มกราคม 2553 – 31 ธนวาคม 2557 4. ผลทคาดวาจะไดรบ

4.1 นาขอมลทไดไปใชในการวางแผนการออกแบบระบบการจดบรการดานการแพทยและสาธารณสข ไดอยางเหมาะสม ตามกลมเปาหมายหรอ setting โดยแยกตามสาเหตและปจจยตางๆ เชน บคคลเวลา สถานท ทาใหสามารถจดบรการดานการแพทยและสาธารณสขไดเหมาะสมกบปญหาทเกดขน

4.2 ทราบถงการเปลยนแปลงการเกดและการกระจายของโรคในชมชน หรอคาดคะเนแนวโนมของการเกดโรค ซงจะเปนประโยชนในการศกษาเพมเตมหรอศกษาในดานอนๆ ตอไปรวมทงใชขอมลตางๆ ทบนทกไวทานายแนวโนมในอนาคตได

4.3 นาขอมลทไดไปปรบใชในการเฝาระวง ปองกน ควบคมโรคและปจจยเสยง เชน การคนพบโรคในระยะเรมแรก เปนตน

บทท 2 เอกสารและงานวจยทเกยวของ

การศกษาระบาดวทยาโรคไตเรอรง (Chronic Kidney Disease) ในผปวยเบาหวาน จงหวด

พระนครศรอยธยา ตงแตป พ.ศ. 2553 - 2557 ครงน ผศกษาไดศกษาทบทวนเอกสารและงานวจยทเกยวของซงประกอบดวยเนอหาหวขอหลก ดงตอไปน

1. ความรเรองโรคไตวายเรอรง 2. ฐานขอมลระบบเฝาระวงโรคไมตดตอ Chronic Disease Surveillance ของสานกระบาดวทยา

กรมควบคมโรค 3. สถานการณและระบาดวทยาโรคเบาหวาน 4. สถานการณและระบาดวทยาโรคไตเรอรง 5. งานวจยทเกยวของ

1. ความรโรคไตเรอรง (chronic kidney disease, CKD)

1.1 ความหมาย National Kidney Foundation (NKF) ของสหรฐอเมรกาไดแนะนาใหใชคาวา โรคไตเรอรง

(Chronic Kidney Disease) แทนคาวาโรคไตวายเรอรง (Chronic Renal Failure) ซงใชกนมานาน ทาใหสามารถอธบายและเขาใจไดดขน และครอบคลมผปวยทมความเสยงตอการเสอมหนาทของไตตงแตระยะเรมตน โดยทผปวยยงมการทางานของไตปกตอย ซงสามารถสอความหมายใหกบผปวย และประชาชนไดดกวา (อนตตร จตตนนท, 2547; อรรถพงษ วงศววฒน, 2550)

ผ ปวยโรคไตเรอรง (chronic kidney disease, CKD) หมายถง ผปวยทมลกษณะอยางใดอยางหนงในสองขอ ตอไปน

1) ผ ป วยทมภาวะไตผดปกตนานตดตอกนเกน 3 เดอน ทงนผ ป วยอาจจะมอตรากรอง ของไต (estimatedglomerular filtration rate, eGFR) ผดปกตหรอไม กได ภาวะไตผดปกต หมายถง มลกษณะตามขอใดขอหนง ดงตอไปน

1.1 ตรวจพบความผดปกตดงตอไปนอยางนอย 2 ครง ในระยะเวลา 3 เดอน ไดแก 1.1.1 ตรวจพบอลบมนในปสสาวะ (albuminuria) โดยใชคา albumin excretion

rate (AER) มากกวา 30 mg/24h หรอ albumin-to-creatinineratio (ACR) มากกวา 30 mg/g 1.1.2 ตรวจพบเมดเลอดแดงในปสสาวะ (hematuria) 1.1.3 มความผดปกตของเกลอแร (electrolyte) ทเกดจากทอไตผดปกต

1.2 ตรวจพบความผดปกตทางรงสวทยา 1.3 ตรวจพบความผดปกตทางโครงสรางหรอพยาธสภาพ 1.4 มประวตการไดรบการผาตดปลกถายไต

2) ผปวยทม eGFR นอยกวา 60 ml/min/1.73m2 ตดตอกนเกน 3 เดอน โดยอาจจะตรวจพบหรอไมพบวามภาวะไตผดปกตกได

4

1.2 สาเหตของโรคไตเรอรง สาเหตของโรคไตเรอรงเกดจากการถกทาลายของเนอไตจนกอใหเกดโรค อาจเกดไดทงจากตวโรค

เรอรง หรอความผดปกตตงแตกาเนด ซงจาแนกไดดงน (ปวณา สสณฐตพงษ และสมชาย เอยมออง, 2550; Redmond & McClelland, 2006)

1) Systematic disease เชน โรค SLE และหลอดเลอดอกเสบ (vasculitis) โรคเบาหวานเปนสาเหตทพบไดบอย ซงสาเหตทไตถกทาลายมกเกดจากการควบคมความดนโลหต และบางครงความดนโลหตยงเปนตวบงชในการประเมนการทาลายของไตในเบองตน

2) Autoimmune disease เชน glomerulonephritis เปนกลมโรคท เกยวของกบหลอดเลอดฝอยของไต และหนวยไต ทไดรบบาดเจบจากภมคมกนของรางกายตนเอง ทาใหเกดการเปลยนแปลง ของเนอเยอ ทาใหไตสญเสยหนาทในการทางาน

3) มการอดกนทางเดนปสสาวะ เชน นวในทางเดนปสสาวะ เนองอก ตอมลกหมากโต สงผลใหตอการไหลเวยนของปสสาวะทาใหความดนยอนกลบไปทไต เกดไตบวมนา (hydronephrosis) การตดเชอทางเดนปสสาวะ เปนสาเหตหนงททาใหไตถกทาลาย และสญเสยหนาทในการทางาน

4) โรคทางพนธกรรม หรอความผดปกตตงแตกาเนด เชน Polycystic Kidney Disease

1.3 การแบงระยะของโรคไตเรอรง แบงเปน 5 ระยะตามอตราการกรองของไตเปนระยะท 1-5 ดงตารางท 1

ตารางท 1 ระยะของโรคไตเรอรง ระยะของโรคไตเรอรง

(CKD stages) eGFR(ml/min/1.73m2) คานยาม

ระยะท 1 >90 ปกต หรอ สง ระยะท 2 60-89 ลดลงเลกนอย ระยะท 3a 45-59 ลดลงเลกนอย ถง ปานกลาง ระยะท 3b 30-44 ลดลงปานกลาง ถง มากระยะท 4 15-29 ลดลงมาก ระยะท 5 <15 ไตวายระยะสดทาย

หมายเหต (1) ถาไมมหลกฐานของภาวะไตผดปกตระยะท 1 และ 2 จะไมเขาเกณฑการวนจฉยโรคไตเรอรง (2) การรายงานผลการคานวนคา eGFR หากมทศนยม ใหปดตวเลขเปนจานวนเตมกอน แลวจง

บอกระยะของโรคไตเรอรง ตวอยางเชน บคคลผหนงไดรบการตรวจวด eGFR = 59.64 ml/min/1.73m2 จะเทากบ 60 ml/min/1.73m2 ซงถาบคคลผนมความผดปกตของไตอยางอนรวมดวย จะเปนโรคไตเรอรงระยะท 2 แตถาไมมความผดปกตของไตอยางอนรวมดวยบคคลนจะไมไดเปนโรคไตเรอรง

1.4 การคดกรองความผดปกตทางไตในผปวยเบาหวานและความดนโลหตสง 1.4.1 การประเมนคาอตราการกรองไต ผทมความเสยงสงตอการเปนโรคไตเรอรง ควรไดรบ

การประเมนคาอตราการกรองไตอยางนอยปละ 1 ครงดวยการตรวจคา serum creatinine และคานวณคาอตราการกรองไตดวยสตร CKD-EPI ดวยการตรวจคาซรมครอะตนน (serum creatinine, S.Cr) ไดแก

5

- โรคเบาหวาน - โรคความดนโลหตสง - อายมากกวา 60 ปขนไป - โรคแพภมตนเอง (autoimmune diseases) ทอาจกอใหเกดไตผดปกต - โรคตดเชอในระบบตางๆ (systemic infection) ทอาจกอใหเกดโรคไต - โรคหวใจและหลอดเลอด (cardiovascular disease) - โรคตดเชอระบบทางเดนปสสาวะสวนบนซาหลายครง - โรคเกาท (gout) หรอระดบกรดยรคในเลอดสง - ไดรบยาแกปวดกลม NSAIDs หรอสารทมผลกระทบตอไต (nephrotoxic agents) เปนประจา - มมวลเนอไต (renal mass) ลดลงหรอมไตขางเดยว ทงท เปนมาแตกาเนด หรอเปน

ในภายหลง - มประวตโรคไตเรอรงในครอบครว - ตรวจพบนวในไตหรอในระบบทางเดนปสสาวะ - ตรวจพบถงนาในไตมากกวา 3 ตาแหนงขนไป

** หมายเหต ในผปวยเบาหวานและความดนโลหตสง แนะนาใหมการตรวจประเมนคา eGFRอยางนอยปละ 1 ครง

1.4.2 การตรวจวดคาระดบ serum creatinine ทวดดวยวธ enzymatic method เพอการประเมนคาอตราการกรองไต และคานวณคาอตราการกรองไตดวยสตร CKD-EPI (Chronic Kidney Disease Epidemiology Collaboration) ตามตารางท 2 โดยการคานวณคา eGFR สามารถคานวณออนไลนผาน เวบไซตของ National Kidney Foundation ท http://goo.gl/NPexnn หรอดาวนโหลด application ท http://goo.gl/nPRcoS

ในกรณทโรงพยาบาลตรวจคาระดบ serum creatinine ท วดดวยวธ modified kinetic Jaffe reaction ได ใหใชสมการ MDRD ในการประเมนคา eGFR

1.4.3. การรายงานผลคาระดบ serum creatinine ควรรายงานผลเปนคาทศนยม 2 ตาแหนง เชนคา serum creatinine เทากบ 1.01 mg/dl

ทงน ในการวนจฉยภาวะไตเรอรงจากเบาหวาน (diabetic nephropathy) มขอพจารณา คอผปวยโรคเบาหวานทมระดบอตราการกรองไตทตาลง มกจะม albuminuria และมกจะพบวาม diabetic retinopathy (DR) รวมดวย หากม albuminuria แตไมม DR ควรทาการหาสาเหตอนททาใหม albuminuria หรอมภาวะอตราการกรองไตทลดลง ตารางท 2 แสดงการคานวณคาอตราการกรองไตดวยสตร CKD-EPI

เพศ ระดบครอะตนนในเลอด (มก./ดล.)

สมการ

หญง ≤ 0.7 eGFR = 144 x (SCr/0.7) -0.329 x (0.993)Age > 0.7 eGFR = 144 x (SCr/0.7) -1.209 x (0.993)Age

ชาย ≤ 0.9 eGFR = 141 x (SCr/0.9) -0.411 x (0.993)Age

> 0.9 eGFR = 141 x (SCr/0.9) -1.209 x (0.993)Age

6

หมายเหต *สตรคานวณทใชประเมนอตราการกรองไตควรใช CKD-EPI โดยไมคานงถงวธตรวจวดในผปวยทอายนอยกวา 18 ป ควรใชสตรการคานวณ eGFR สาหรบผปวยเดก 2. ฐานขอมลระบบเฝาระวงโรคไมตดตอChronic Disease Surveillance ของสานกระบาดวทยา กรมควบคมโรค

สานกระบาดวทยา กรมควบคมโรค ไดพฒนาโปรแกรม Disease Surveillance (DS) ขน ในป พ.ศ.2554 เพอใหสถานบรการสาธารณสขทกแหงใชวเคราะหประมวลผล ออกรายงานจากฐานขอมล 21 แฟมมาตรฐาน และ 12 แฟมมาตรฐาน ผใชงานสามารถนาเขาขอมลแลวออกรายงานไดดวยตนเอง โดยทาง สานกระบาดวทยา กรมควบคมโรค ไดออกแบบรายงานเบองตน คอ รายงานโรคไมตดตอเรอรง 5 โรค รายงานการบาดเจบจาก 19 สาเหตฯลฯ ตามทพนทตองการเพอใชประโยชนจากรายงาน ทงน สามารถเปรยบเทยบรายงานขอมลดงกลาวในระดบหมบาน ตาบล อาเภอ จงหวด เขต และประเทศ ตามลาดบ ทงนผใชงานสามารถสรางรายงานไดดวยตนเอง โดยใชคาสง SQL เรยกดรายงานตามความตองการ

การเฝาระวงโรคไมตดตอเรอรง สานกระบาดวทยา ไดดาเนนการตงแตเดอนเมษายน พ.ศ.2546 โดยเรมดาเนนการเฝาระวงใน 3 โรคแรก ไดแก โรคเบาหวาน ความดนโลหตสง และหวใจขาดเลอด ในป พ.ศ.2549 เพมอก 2 โรค คอ โรคหลอดเลอดสมองและโรคเรอรงทางเดนหายใจสวนลาง รวม 5 โรค ขอมลในการเฝาระวงดงกลาว สานกระบาดวทยาไดรบขอมลจากจงหวดในรปแบบแฟมขอมลบรการทางการแพทยและสขภาพ มแฟมทเกยวของกบโรคเรอรง 3 แฟม คอ Person, Chronic และ Death โดยผรบผดชอบโรคไมตดตอเรอรงของสานกงานสาธารณสขจงหวดสงรายงานมาท สานกระบาดวทยาๆ นามาตรวจสอบความซาซอนของขอมล ทาการประมวลผลดวยโปรแกรม Chronic Disease Surveillance ทสานกระบาดวทยาพฒนาขนเพอชวยในการวเคราะหขอมลออกมาเปนรายงานสถานการณทางระบาดวทยา สานกระบาดวทยาจะไดรบขอมลประมาณ 46 จงหวดตอป ปจจบนสานกนโยบายและยทธศาสตร สานกงานปลดกระทรวงสาธารณสข ไดทาการพฒนาแฟมขอมลบรการทางการแพทยและสขภาพมาตรฐานเปน 43 แฟม ป พ.ศ.2554 สานกระบาดวทยาไดปรบปรงโปรแกรม Chronic Disease Surveillance เปนโปรแกรม Disease Surveillance เพอรองรบการใชแฟมขอมลทเกยวของกบโรคเรอรง จานวน 6 แฟม คอ Person, Chronic, Death, NCDscreen, ChronicFU และ LabFU 3. สถานการณและระบาดวทยาโรคเบาหวาน

3.1. สถานการณโรคเบาหวานโลก WHO รายงานสถานการณโรคเบาหวาน ความชกของโรคเบาหวานเพมสงขนในทกภมภาค

ของโลก ในป ค.ศ. 1980 มผปวยโรคเบาหวานประมาณ 108 ลานคน (4.7% ของประชากร) และเพมขนประมาณ 422 ลานคน ป ค.ศ. 2014 (8.5% ของประชากร) การแพรระบาดของโรคเบาหวานมผลกระทบสขภาพทางสงคมและเศรษฐกจ ทสาคญโดยเฉพาะอยางยงในประเทศกาลงพฒนา ในป ค.ศ. 2014 มากกวาหนงในสามของผใหญทมอายมากกวา 18 ป มนาหนกเกนและมากกวาหนงใน 10 เปนโรคอวน

3.2. สถานการณโรคเบาหวานประเทศไทย สมาพนธเบาหวานนานาชาต IDF (The Diabetes Federation) ไดแบงการบรหารจดการในกลม

ประเทศตางๆ ตาม WHO ซงประเทศไทยของเราอยในกลมทเรยกวา IDFWPR (The International Diabetes Federation Western Pacific Region) รายงานวา ความชกของโรคเบาหวานป ค .ศ . 2015 เทากบ 9.3% (8.2-11.4% ‡) ในผใหญอาย 20-79 ป คาดวาผ ปวยโรคเบาหวานจะเทากบ 153 ลานคน (135-188 ‡)

7

เกนครงหนง 52.1% เปนกลมทยงไมไดรบการวนจฉย (undiagnosed) 61.6% อาศยอยในเขตเมองและ90.2% อาศยอยในประเทศทมรายไดระดบตาหรอปานกลาง ภาคแปซฟกตะวนตกมผปวยเบาหวาน 36.9% ของจานวนผปวยทงหมดของโรคเบาหวานในโลก

3.3. สถานการณโรคไมตดตอ ประเทศไทย จากรายงานสถานการณโรค NCDs: มงหนาส เปาหมายระดบโลก (kick off to the goals)

องคการอนามยโลกไดกาหนดกรอบการตดตามความกาวหนาดวย 9 เปาหมายหลก และ 25 ตวชวด ทจะตองบรรลรวมกนในป พ.ศ. 2568 สถานการณลาสดของประเทศไทยตาม 9 เปาหมาย คอ 1) อตราการตายกอนวยอนควรจากโรคไมตดตอเพมขนจาก 343.06 ตอแสนคนในป พ.ศ. 2552 เปน 355.30 ตอแสนคนในป พ.ศ. 2556 2) ปรมาณการบรโภคแอลกอฮอลตอหวประชากรตอปในประชากรอายตงแต 15 ปขนไป เพมขนจาก 6.7 ลตร/คน/ป จากป พ.ศ. 2552 เปน 6.9 ลตร/คน/ป ในป พ.ศ. 2557 3) ความชกของการมกจกรรม ทางกายทไมเพยงพอในประชากรอายตงแต 18 ปขนไป เพมขนจากรอยละ 18.5 ในป พ.ศ. 2552 เปนรอยละ 19.2 ในป พ.ศ. 2557 4) การบรโภคเกลอและโซเดยมในประชากรอายตงแต 18 ปขนไป ยงไมมการรายงานผลการสารวจครงใหมยงคงใชผลการสารวจป พ.ศ. 2552 ท 3,246 มก./วน 5) ความชกของการสบบหร ในประชากรอายตงแต 15 ปขนไป ลดลงเลกนอยจากรอยละ 21.4 ในป พ.ศ. 2554 เปนรอยละ 20.7 ในป พ.ศ. 2557 6) ความชกของโรคความดนโลหตสงในประชากรอาย 18 ปขนไป เพมขนจากรอยละ 21.4 ในป พ.ศ. 2552 เปนรอยละ 24.7 ในป พ.ศ. 2557 7) ความชกของโรคเบาหวานในประชากรอายตงแต 18 ปขนไป เพมขนจากรอยละ 6.9 ในป พ .ศ .2552 เปนรอยละ 8.9 ในป พ .ศ . 2557 และความชกของภาวะอวน ในประชากรอายตงแต 18 ปขนไป เพมขนจากรอยละ 34.7 ในป พ.ศ. 2552 เปนรอยละ 37.5 ในป พ.ศ. 2557 สวนเปาหมายท 8) ประชากรอาย 40 ปขนไป ทมความเสยงตอการเกดโรคหวใจและหลอดเลอด ไดรบคาปรกษาเพอปรบเปลยนพฤตกรรม และไดรบยาทเหมาะสมเพอปองกนโรคหวใจและโรคหลอดเลอดสมอง (อมพฤกษ อมพาต) ไมนอยกวารอยละ 50 และ 9 ตวชวดท 9 การมยาทจาเปนและเทคโนโลย ขนพนฐานสาหรบรกษา/บรการผปวยโรคไมตดตอทสาคญในสถานบรการรฐและเอกชนรอยละ 80 ยงไมมผลการสารวจอยางเปนทางการ

ประเทศไทยมความตระหนกและใหความสาคญกบการดาเนนงานปองกนและควบคมโรค NCDs โดยมการดาเนนงานทงในภาพรวมของโรค NCDs และปจจยเสยงเฉพาะ ไดแกการจดทายทธศาสตรระดบชาต คอ แผนยทธศาสตรสขภาพดวถชวตไทย และยทธศาสตรทเกยวของกบปจจยเสยงเฉพาะอก 3 ยทธศาสตร คอ แผนยทธศาสตรการควบคมยาสบแหงชาต พ.ศ. 2553-2557, พ.ศ. 2558–2562 แผนยทธศาสตรนโยบายแอลกอฮอลระดบชาต พ.ศ. 2554-2563 แผนยทธศาสตรการจดการปญหาภาวะนาหนกเกนและภาวะอวน พ.ศ.2553-2562 และยงมอก 3 ยทธศาสตรทกาลงอยในชวงพฒนา คอ รางแผนยทธศาสตรการลดโซเดยม ในประเทศไทย พ.ศ. 2559-2568 รางแผนยทธศาสตรหวใจและหลอดเลอดและรางแผนยทธศาสตรกจกรรม ทางกาย ฉบบท 1 รวมทงรางแผนปฏบตการบรณาการเพอควบคมและปองกนโรคไมตดตอ พ.ศ.2559 นอกจากน ยงมการดาเนนการตามมาตรการทมประสทธผลและความคมคาสง (Best-buy intervention) ตามขอแนะนา ขององคการอนามยโลกไปแลวหลายประเดน แตเปนทนาเสยดายทวกฤตปญหาโรค NCDs ในประเทศไทยยงคงไมมพฒนาการในทางทดขน โดยอตราการตายกอนวยอนควรดวยโรคไมตดตอ ความชกของการปวย และปจจยเสยงตางๆ ยงคงมแนวโนมเพมขนอยางตอเนอง ซงเปนสงทสะทอนไดวามาตรการและการดาเนนการตางๆ ทงดานการสงเสรม ปองกน คดกรอง และรกษา ทดาเนนการเพอควบคมปองกนโรค ไมตดตอในชวงหลายปทผานมานนยงไมเพยงพอและมประสทธผล ระดบประชากรตาทาใหไมอาจตอบสนองตอปญหาวกฤตสขภาพจากโรค NCDs ได หากสถานการณการสนบสนนทงดานนโยบายและการลงทน

8

เพอปองกนและควบคมโรคไมตดตอยงดาเนนไปแบบเดม ไมมอะไรเปลยนแปลง จะเปนเรองยากทประเทศไทยจะบรรลเปาหมายใน พ.ศ. 2568

3.4 เพศ ชชลต รตรสาร 2557 ไดทาการศกษาเรอง “ระบาดของโรคเบาหวานและผลกระทบทมตอ

ประเทศไทย” พบวาเพศมอทธพลตอการเกดโรคและปจจยเสยงทมอทธพลตอสขภาพ รวมถงการเขาถงและการใชบรการทางการแพทย เพศหญงมความเสยงในการเกดโรคเบาหวานมากกวาเพศชาย ผหญงทเปนโรคเบาหวานมโอกาสเสยชวตจากโรคหลอดเลอดแดงโคโรนารมากกวาผชายประมาณ 2 เทา ผปวยหญงจะเกด ผลเสยจากทไมสามารถควบคมระดบนาตาลในเลอดรวมทงมปจจยเสยงเรองการสบบหร ความดนโลหตสง ระดบคอเลสเตอรอลสงในเลอด นาหนกตวเกนมากกวาผปวยชาย ผหญงทเปนโรคเบาหวานชนดท 1 มโอกาสเกดโรคแทรกซอนทางระบบประสาทและตามากกวาผชาย 2 เทาความแตกตางของเพศตอการเกดโรคแทรกซอนและอตราการเสยชวตอาจอธบายจากการทผหญงมระดบคอเลสเตอรอลสงในเลอด และความดนโลหตสงบอยกวาผชาย นอกจากนนโรคเบาหวานอาจทาใหผปวยหญงกอนวยหมดประจาเดอนสญเสยกลไกปองกน การเกดโรคหวใจตามธรรมชาตทผหญงปกตม

โรคเบาหวานคราชวตผหญงไทยมากกวาผชายในประเทศไทย ผหญงเสยชวตจากโรคเบาหวานมากกวาผชาย 2 เทา ในประชากรอาย 50-74 ป โรคเบาหวานเปนสาเหตการเสยชวตอนดบ 7 ในผชาย ขณะทเปนสาเหตการเสยชวตอนดบ 1 ในผหญง โดยพบวาผหญง 1 ใน 8 รายเสยชวตจากโรคเบาหวาน ถงแมอตราการเสยชวตจากโรคเอดส และอบตเหตการจราจรทสงในเพศชายอาจอธบายความแตกตางของสาเหตการเสยชวตระหวางเพศ แตกพบวา ในประเทศไทยผหญงเกดโรคเบาหวานบอยกวาผชายโดยความชกของโรคเบาหวานในเพศหญงเทากบรอยละ 8.3 และในเพศชายเทากบรอยละ 6.6 ซงอาจอธบายจากการทผหญงมนาหนกตวเกนและมโรคอวนมากกวาผชาย

ผลการสารวจสภาวะสขภาพอนามยของประชาชนไทย โดยการตรวจรางกายครงท 4 พ.ศ. 2551 - 2552 ความชกของโรคเบาหวานในประชากรไทยอาย 15 ปขนไป มรอยละ 6.9 หรอ 3,185,639 คน โดยผหญงมความชกสงกวาในผชาย พบรอยละ 7.7 และ 6 ตามลาดบ และความชกเพมขนตามอาย จากรอยละ 0.6 ในกลมอาย 15-29 ป ความชกขนสงสดพบในกลมอาย 60-69 ป รอยละ 16.7

ผลการสารวจสภาวะสขภาพอนามยของประชาชนไทย โดยการตรวจรางกายครงท 5 พ.ศ. 2557 พบวาความชกของโรคเบาหวานในประชากรไทยอาย 15 ปขนไป มรอยละ 8.9 โดยผหญงมความชกสงกวา ในผชาย รอยละ 9.8 และ 7.9 ตามลาดบ

รายงานผลของ WHO Diabetes Country Profiles 2016 ลาสดพบวาประเทศไทยมความชกโรคเบาหวาน รอยละ 9.6 ความชกในผหญงสงกวาในผชาย รอยละ 10.1 และ 9.1 ตามลาดบ

3.5 อาย Donald B. Bishop (2010) รายงานใน “Chronic Disease Epidemiology and Control” วา

ผลการสารวจของ The U.S. National Diabetes Surveillance System (NDSS) พบผปวยเบาหวานชนดท 2 ประมาณ 90 –95 % ของผปวยเบาหวานทงหมดถกตรวจพบในผสงอาย พบวาอบตการณและความชกโรคเบาหวานเพมขนอยางรวดเรว ตามอายท เพมขน (การศกษาของ Giess และคณะ Cowie และคณะ) ในป ค.ศ. 2003 จากรายงาน self- report ผปวยเบาหวานพบวาอบตการณของอายทมการปรบฐาน ในกลมอาย 18-44 ป, 45-64 ป และ 65-79 ปคอ 2.5, 11.2 และ16.8 ตอประชาการ 1,000 คน ตามลาดบ และการศกษาทคลายคลงกนในป ค.ศ. 1999 – 2002 ความชกโรคเบาหวานในกลมอาย 20 -39 ป เทากบ 2.4%

9

กลมอาย 40- 59 ป เทากบ 9.8% และกลมอาย 60 ปขนไป เทากบ 20.9% ผปวยเบาหวานทไดรบการวนจฉยและไมไดรบการวนจฉยเพมขนตามอายและประมาณ 30% ไมไดรบการวนจฉย ดงนน จากการพบความชกมากขนตามกลมอายทเพมขนจงมการเสนอแนะใหมการคดกรอง ทกๆ 3 ปในกลมอาย 45 ป ขนไป แตสงทนาเปนหวงมากกวาในปจจบน คอ การเพมขนของโรคเบาหวานชนดท 2 ในเดก

มรายงานในประเทศไทยแสดงใหเหนวากลมผสงอายมความชกโรคเบาหวานมาก ซงรายงานโดยสานกระบาดวทยา กรมควบคมโรค ไดรายงานการเฝาระวงโรคไมตดตอเรอรง พ.ศ. 2555 (Chronic Diseases Surveillance Report, 2012) โดยการรวบรวมขอมลดานการแพทยและสขภาพ จากขอมล 21 แฟมมาตรฐาน รวม 76 จงหวด จากสานกนโยบายและยทธศาสตร สานกงานปลดกระทรวง มผทขนทะเบยนเปนผปวยเบาหวานรายใหม จานวน 336,265 ราย อตราปวย 523.24 ตอประชากรแสนคน และผปวยสะสม (พ.ศ.2551-2555) จานวน 1,799,977 ราย อตราความชก 2,800.80 ตอประชากรแสนคน จานวนผปวยรายใหม จาแนกเปนเพศชาย 116,715 ราย อตราปวย 369.18 ตอประชากรแสนคน และเพศหญง 219,550 ราย(672.41) อตราสวนเพศชายตอหญงเทากบ 1:1.9 อตราปวยมการเปลยนแปลงตามอาย คอ อตราปวยสงขนเมออายมากขน กลาวคอ อาย 60 ปขนไป มอตราปวยสงสด เทากบ 2,128.04 ตอประชากรแสนคน (173,467 ราย) รองลงมา กลมอาย 50-59 ปอตราปวย1,207.35 ตอประชากรแสนคน (97,040 ราย) กลมอาย 40-49 ปอตราปวย 463.44 ตอประชากรแสนคน (49,221 ราย) กลมอาย 15-39 ปอตราปวย 61.61 ตอประชากรแสนคน (15,501 ราย) และกลมอายตากวา 15 ปอตราปวย 8.29 ตอประชากรแสนคน (1,019 ราย)

3.6 สถานท เตอนจต คาพทกษและคณะ (2550: บทคดยอ) ทาการศกษาเรอง “เปรยบเทยบความชก

โรคเบาหวานระหวางประชากรชนบทและในเมองของจงหวดขอนแกน และการตดตามผปวยโรคเบาหวาน ในปแรก” เพอหาความชกของโรคเบาหวานในอาสาสมครชนบทและอาสาสมครในเมอง วธการศกษาดวยการตรวจหาระดบกลโคสในพลาสมาหลงจากอดอาหารขามคน และทาการตรวจการทนตอกลโคสเพอทดสอบหา ผเปนเบาหวาน โดยใหดมนาตาลกลโคสและวดระดบกลโคสในพลาสมาหลงดมนาตาลกลโคสสองชวโมงในอาสาสมคร ผลการศกษาพบวา ความชกของโรคเบาหวานของกลมอาสาสมครในเมองสงกวากลมอาสาสมครชนบท หากใหการวนจฉยโรคเบาหวานโดยการทดสอบการทนตอกลโคสโดยการดมนาตาลกลโคส ความชกของโรคเบาหวานจะสงกวาตรวจระดบกลโคสหลงอดอาหารขามคนถงสองเทา ทงกลมอาสาสมครในเมองและกลมอาสาสมครชนบท ความชกของโรคเบาหวานของกลมอาสาสมครชนบทสงขนตามชวงอายทมากขน สวนความชกของโรคเบาหวานของกลมอาสาสมครในเมองสมพนธกบความอวนโดยเฉพาะการอวนแบบลงพง

นวลละออ ววฒนวรพนธและคณะ (2552:บทคดยอ) ทาการศกษาเชงพรรณนาเรอง “ความชกของโรคเบาหวานและปจจยเสยงทสมพนธกบโรคในศนยสขภาพชมชนเขตเมอง” ของศนยสขภาพชมชนจอหอ โรงพยาบาลมหาราชนครราชสมา ประชากรในการศกษาคอประชากรทมอาย 40 ป ขนไป สมตวอยางแบบ เปนระบบ จานวน 340 คน เกบขอมลในเดอนกมภาพนธ พ.ศ. 2552 โดยใชแบบสมภาษณ วเคราะหขอมล โดยใชรอยละคาเฉลย วเคราะหความสมพนธระหวางโรคเบาหวานกบปจจยเสยงโดยใชสถตทดสอบไคสแควร (χ2–test) และวเคราะหการถดถอยพหแบบลอจสตค (Multiple Logistic Regression) ผลการศกษา ความชกของโรคเบาหวาน รอยละ 14.7 อายเฉลยท 52 ป เพศหญงรอยละ68.0 ปจจยทมความสมพนธระหวางโรคเบาหวานกบปจจยเสยง ไดแก ภาวะอวน ระดบคอเลสเตอรอลในเลอดสง และโรคความดนโลหตสงมความสมพนธกบโรคเบาหวาน อยางมนยสาคญ สรปคอ ความชกของโรคเบาหวานในศนยสขภาพชมชน เขตเมองยงอยในเกณฑสง และพบวาภาวะนาหนกเกน/อวน ระดบคอเลสเตอรอลในเลอดสง และความดนโลหตสง เปนปจจยเสยงทสาคญตอการเกดโรค

10

Rahman MM และคณะ(2550 : บทคดยอ) ทาการศกษาภาคตดขวางเรอง “Prevalence and risk factors of type 2 diabetes in an urbanizing rural community of Bangladesh” เพอประมาณความชกของโรคเบาหวานประเภท 2 และปจจยเสยงในชมชนในชนบทของชาวบงคลาเทศ สมเลอก 2 หมบานสองแหงจากอาเภอ Gazipur รวม 975 คน (อาย 20 ปขนไป) ดวยการสมอยางงาย และตรวจระดบนาตาลในเลอดหลงอดอาหาร (FBG) และวดระดบกลโคสในพลาสมาหลงดมนาตาลกลโคสสองชวโมง (OGTT) ผลการศกษา พบวา ความชกของโรคเบาหวานประเภทท 2 เทากบ 8.5% ผชายมความชกสงกวา (9.4%) เพศหญง (8.0%) การเพมขนของอายและคา BMI ถอเปนปจจยเสยงทสาคญทงตอ FBG และ OGTT การศกษาน ไดแสดงใหเหนวาความชกของโรคเบาหวานเพมขนในประชากรทอาศยอยในเขตทกาลงเปลยนผานของการเปนเมอง และอาจบงชถงการเปลยนแปลงทางระบาดวทยาเนองจากการขยายตวของเมองอยางรวดเรว

3.7 ภาวะแทรกซอนโรคเบาหวาน โรคเบาหวานทาใหมระดบนาตาลในเลอดสงเปนเวลานาน นาตาลจะจบตวทผนงหลอดเลอด

ทาใหหลอดเลอดแขงตวเสอมสภาพ และเมอระดบนาตาลในเลอดสงจะมผลตอการยบยงการสลายไขมน ในรางกาย ทาใหไขมนในเลอดสงและตกตะกอนเปนคราบไขมนพอกหนาทผนงหลอดเลอดจนรของหลอดเลอดตบแคบลง เลอดไหลเวยนไมสะดวก หวใจตองทางานหนกขนเพอสบฉดเลอดจงทาใหความดนเลอดสงขน เมอผปวยเปนโรคเบาหวานรวมกบความดนโลหตสงจะเพมโอกาสของการเกดโรคอนๆ ในอตราทสงกวาผทเปนโรคเบาหวานอยางเดยว เนองจากคราบตะกรนนาตาลและไขมนเกาะทผนงหลอดเลอดจะทาใหหลอดเลอดตบหนาเปราะแตกงาย เกดการเสอมสภาพของหลอดเลอดไดทวรางกาย เปนปจจยเสยงททาใหอวยวะสาคญตางๆ เชน หวใจ สมอง ไต และตาทางานผดปกต อาจรนแรงจนเสยชวต มโอกาสเสยชวตจากหวใจวาย เนองจากหวใจตองทางานหนกในการสบฉดเลอดไปเลยงอวยวะตางๆ มโอกาสเสยชวตจากหลอดเลอดสมองอดตนหรอแตก มโอกาสเสยชวตจากไตวาย จากเลอดไปเลยงไตไมพอ ทาใหไตเสอมจนถงขนไตวาย มโอกาสเปนอมพาตมากกวาคนปกตหลายเทา เนองจากหลอดเลอดสมองอดตนหรอแตก มโอกาสตาบอดกะทนหน เนองจากหลอดเลอดฝอยทจอประสาทตาอดตนหรอแตก

Donald B. Bishop (2007) “Chronic Disease Epidemiology and Control” ก ล า ว ว า จากการศกษาในสหรฐอเมรกา ป ค.ศ. 2007 เรองความชกของภาวะแทรกซอนในผปวยโรคเบาหวาน กบปจจยตางๆ เชน การสบบหร อวน และความดนโลหตสง พบวามปฏสมพนธกบการเพมขน ภาวะแทรกซอนไดแก โรค stroke, heart disease ไดเทากบ ตาบอดในเบาหวาน ไตเสอม และการถกตดอวยวะ โดยผปวยโรคเบาหวานสามารถลดความเสยงภาวะแทรกซอนในเสนเลอดฝอยดวยการควบคมระดบนาตาลในเลอด และผปวยโรคเบาหวานทสามารถควบคมระดบนาตาลในเลอดไดจะลดภาวะแทรกซอนของเสนเลอดฝอยลงถง 33% และการลดความดนโลหตสามารถลดการลดลงของการทางานของไต เมอไดรบการตรวจพบแบบเนนๆ ถง 30% 4. สถานการณและระบาดวทยาโรคไตเรอรง

4.1 วทยาการระบาดของโรคไตในกลมประชากรไทย พ.ศ. 2528 ศาสตราจารย นายแพทย สมนก ดารงกจชยพร และคณะ ไดทาการสารวจพนกงาน

การไฟฟาฝายผลตแหงประเทศไทย (กฟผ.) จานวน 3,499 ราย วาเกดไตเสอมหรอผดปกตขนมากหรอนอยเพยงใด โดยไดตดตามผลในอก 12 ปตอมา ปรากฏวา สามารถตดตามผลได 2,967 ราย อายเฉลยของผทไดรบ

11

การตรวจระหวาง 33-55 ป เปนเพศชายรอยละ 75.9 ผลปรากฏวาพบการเกดไตเรอรงระยะท 3 เพมจาก รอยละ 1.6 เปนรอยละ 6.4 ระยะท 4 เพมจากรอยละ 0.1 เปนรอยละ 0.2 และระยะท 5 เพมจากรอยละ 0 เปนรอยละ 0.2 รวมทง 3 ระยะเพมจากรอยละ 1.7 เปนรอยละ 6.8 การตรวจเลอดคาซรมครอะตนน เพม จากรอยละ 6.1 เปนรอยละ 16.9 พบโปรตนในปสสาวะเพมจากรอยละ 2.64 เปนรอยละ 6.10 ปจจยเสยงของการเกดหนาทไตเสอม ไดแก ความดนโลหตสงชนดซสโตลกมากกวา 159 มลลเมตรปรอท การมกรดยรกสง ในเลอดเกน 6.29 มลลกรม/เดซลตร มดชนมวลกายเกน 24.9 กโลกรม/ตารางเมตร

ผลของการศกษาดงกลาวไดจดประกายใหผเกยวของตระหนกถงความสาคญในเรองการดแลสขภาพประชากร ประกอบกบสมาคมโรคไตแหงประเทศไทยไดเรมใหมการลงทะเบยนทดแทนไตเกดขน ในสถานพยาบาลทกแหงทวประเทศ ทาใหทราบถงอตราการขอรบบรการทาไตเทยมและปลกถายไตสงมากขนทกป จนใน พ.ศ. 2548 พบวา ผปวยไตเรอรงระยะสดทายมจานวนถง 175.2 ราย/ประชากร 1 ลานคน หรอเทากบ 11,208 ราย/ป มผปวยใหมประมาณ ปละ 3,998 ราย หรอ 62.5 ราย/ประชากร 1 ลานคน ถารวมผปวยในระบบประกนสขภาพถวนหนา จะมผปวยไตเรอรงระยะสดทายประมาณ 300 ราย/ประชากร 1 ลานคน ถาประชากรไทยม 65 ลานคน กจะมผปวยประมาณ 20,000 ราย การรกษาโดยการทาไตเทยม มคาใชจายเฉลย 200,000 บาท/คน/ป รวมเปนจานวนเงนทงสน 4,000-6,000 ลานบาท/ป ซงเปนภาระหนกของผปวยและประเทศชาตโดยรวม

พ.ศ. 2546 นายแพทยอนตตร จตตนนทน ไดรายงานการเกดโรคไตเรอรงตงแตระยะท 1 เปนครงแรก โดยเปนผลจากการสารวจบคลากรของกองทพอากาศไทยทมารบการตรวจรางกายประจาป ณ กองเวชศาสตรปองกน กรมแพทยทหารอากาศ ระหวาง พ.ศ. 2546-2547 จานวน 15,612 คน เปนเพศชาย รอยละ 86 อายเฉลย 45.7 ± 8 ป พบอบตการณของโรคไตเรอรงรวม 5 ระยะ ไดรอยละ 9.1 โดยใชสตร Cockcroft-Gault และรอยละ 4.6 เมอใชสตร MDRD ปจจยเสยงของการเกดโรคไตเรอรง ไดแก อายมาก นาหนกตวมาก ดชนมวลกายสง ความดนโลหตสง และคานาตาลในเลอดสง

ใน พ.ศ. 2547 มรายงานการศกษาจากผลสารวจสขภาพแหงชาตครงท 3 (The Third National Health Examination Survey: NHES III) ของสถาบนวจยประชากร ซงสารวจประชากรทวประเทศไทยจานวน 39,290 ราย อายเฉลย 45 ± 17 ป เปนเพศชายรอยละ 49 คานวณโดยใชสตร MDRD แตปรบปรงตามเชอชาตในเอเชย พบอบตการณของโรคไตเรอรง เมอใชสตรซงเสนอโดยประเทศจน พบโรคไตเรอรง ระยะท 3 ถงระยะท 5 ไดรอยละ 8.45 ปจจยเสยง คอ อายทมากขนทก 10 ป โรคเบาหวาน ความดนโลหตสง ดชนมวลกายสง คอเลสเตอรอลทเพมขน และการสบบหร โดยพบวา ผทอาศยอยในภาคตะวนออกเฉยงเหนอและภาคเหนอจะเปนโรคไตเรอรงมากกวาภาคอนๆ ของประเทศไทย

พ.ศ. 2550 รายงานจากกลม Inter ASIA สารวจประชากรทวไปซงมอายเฉลย 35 ปขนไป โดยใชสตร Cockcroft-Gault ในการบอกหนาทไต พบโรคไตเรอรงระยะท 3 รอยละ 20.1 และระยะท 4 รอยละ 0.94 ซงหากคานวณจะพบวา มผเปนโรคไตเรอรงระยะท 3 จานวนมากถง 5 ลานคน และถาใชสตร MDRD จะพบผเปนโรคไตเรอรงระยะท 3 รอยละ 13.2 และระยะท 4 รอยละ 0.61 เทยบเทาประชากรจานวน 3.3 ลานคน ซงมากกวาในสหรฐอเมรกา ทวปยโรป และทวปออสเตรเลย หากเปรยบเทยบกบคนในทวปเอเชย เชน ประเทศจน ไตหวน และญปน กมอบตการณมากกวา

พ.ศ. 2551 การศกษาระบาดวทยาโรคไตเรอรงในชมชนของประเทศไทย (Thai SEEK Study) จากประชากรไทยทวทกภาคจานวน 2,844 คน อายเฉลย 45 ป ความชกของโรคจากระยะท 1-5 เทากบรอยละ 3.3, 5.6, 7.5, 0.8 และ 0.3 ตามลาดบ ทงหมดเปนรอยละ 17.5 อบตการณพบมากในกรงเทพฯ ภาคเหนอ ภาคตะวนออกเฉยงเหนอ ซงมากกวาในภาคกลางและภาคใต ปจจยเสยง คอ มอายมาก เปนเพศหญง เปนโรคเบาหวาน มความดนโลหตสง มกรดยรกในเลอดสง การใชยาหมอ และประวตนวในไตโดยความชกของโรค

12

ไตเรอรงจะเพมขนตามอายทมากขน มประชากรเพยงรอยละ 1.9 เทานนททราบวาตนกาลงเปนโรคไตโดยเฉพาะอยางยงในโรคไตเรอรงระยะท 1-3 ซงเปนระยะทสามารถชะลอการเสอมของไตไดดนน มผทรตววาเรมมโรคไตเพยงรอยละ 0.79, 2.06 และ 5.63 ตามลาดบ ซงการทผปวยสวนใหญไมทราบเพราะในระยะแรกของโรค ผปวยสวนใหญไมมอาการผดปรกต และเมอมอาการโรคมกดาเนนไปมากแลว นอกจากนโรคไตเรอรงเปนปจจยเสยงทเพมอตราการเสยชวต เมอโรคดาเนนไปสระยะท 5 และเกดภาวะไตวายเรอรงระยะสดทาย (end stage renal disease; ESRD) จะทาใหการพยากรณของโรคแยลง มอตราการเขารบการรกษาในโรงพยาบาลเพมขน ตลอดจนคารกษาพยาบาลเพมขนมาก โดยเฉลยไมตากวา 200,000 บาทตอคนตอป โดยในป พ.ศ. 2555 พบความชกของผปวยทไดรบการบาบดทดแทนไตในประเทศไทยเทากบ 905.9 ตอลานประชากร และใชงบประมาณในการบาบดทดแทนไตในสทธหลกประกนสขภาพถวนหนาประมาณกวา 3,000 ลานบาทตอป และคาดวาในป พ.ศ. 2560 อาจจะตองใชงบประมาณกวา 17,000 ลานบาท ดงนน หากมระบบคดกรองผทเสยงตอโรคไตเรอรงและคนพบผปวยในระยะแรกของโรค และใหความรเรองอาหารและการปฏบตตว รวมถงใหยาทเหมาะสมจะสามารถปองกนและชะลอการเสอมของไตได นอกจากน ยงกอใหเกดความคมคา ทางเศรษฐกจมากกวาการสญเสยทรพยากรในการรกษาระยะทายของโรค

4.2 ปจจยทสมพนธกบการเกดโรคไตเรอรง

4.2.1 โรคเบาหวาน พสษฐ เวชกามา และคณะ (2555) ศกษาทางระบาดวทยาของโรคไตเรอรงในประเทศไทย

เกยวกบอตราการเขาถงบรการบาบดทดแทนไตในผปวยไตวาย และเปรยบเทยบความเหลอมลาในการเขาถงบรการบาบดทดแทนไตระหวางกองทนประกนสขภาพในประเทศไทย ตดตามผปวยโรคไตเรอรงจากพ.ศ. 2542 จนถงพ.ศ. 2555 ศกษาคามธยะฐาน (median) ของเวลาในการเปลยนระยะ (CKD stage) และความนาจะเปนของการเกดไตวาย (probability of kidney failure) ของโรคไตเรอรงโดยใช competing risk model (ใชsubdistribution hazard function กาหนดใหการเสยชวตเปน competing risk ของการเกดไตวาย)เปรยบเทยบระหวางผปวยเบาหวานกบผปวยอนๆ ศกษาปจจยเสยงของการเกดไตวาย/เสยชวต (ใช cause specific hazard function) ตดตามผปวยท เกดไตวายในชวง พ .ศ. 2542-2555 ตอจนถง 31 ธ.ค. 2557 ศกษาอตราการเขาถงบรการบาบดทดแทนรวมทงการเสยชวตในผปวยดงกลาว ผลการวจยพบวาผปวยทม โรคไตเรอรงจากเบาหวาน 15,032 คน และผปวยโรคไตเรอรงอน 17,074 คน ผปวยเบาหวานทมโรคไตเรอรงมการดาเนนโรคไปสไตวายเรวกวาผปวยกลมอน 2 เทา การเขาถงการทดแทนไตเพมขนอยางตอเนองภายหลงโครงการ PD first โดยเฉพาะผปวยกองทนหลกประกนสขภาพถวนหนาแตในภาพรวมยงตากวาและชากวากองทนสวสดการขาราชการและกองทนประกนสงคม ควรมการศกษาทางสงคมวทยาเกยวกบปจจยททาให การเขาถงบรการลางไตไมครอบคลมลาชารวมทงเปรยบเทยบประสทธผลของการรกษาโดยการลางไตทางชองทองกบการฟอกเลอดเพอพฒนาคณภาพของการบรการตอไป

สนหทศน ศรโพนทอง (2558) ศกษาเรอง ระยะเวลาการดาเนนโรคไตวายเรอรงระยะสดทายในผปวยเบาหวานชนดท 2: ศกษายอนหลงจากฐานขอมลอเลกทรอนกสโรค วตถประสงค เพอสรางตารางแสดงระยะเวลาการดาเนนไปเปนโรคไตวายเรอรงระยะสดทายในผปวยเบาหวานชนดท 2 ผลการศกษาพบวา ผปวยเบาหวานชนดท 2 ในฐานขอมลทงหมด 31,457 คน เกดโรคไตวายเรอรงระยะสดทาย 635 คน (รอยละ 2.02) สวนใหญเปนเพศหญง (รอยละ 64.57) ขอมลเมอพบคาอตราการกรองของไตเรมตนทแสดงวาเกดโรคไตวายเรอรงระยะสดทายมคาอตราการกรองของไตเฉลย 10.50 มล./นาท/1.73 ม.2 ขอมลยอนหลงเมอพบคาอตราการกรองของไตคาท 2 พบวา อายเฉลย 61.15 ประดบนาตาลขณะอดอาหาร 8 ชวโมงเฉลย 164.11 mg/dl ฮโมโกลบนเอวนซเฉลยรอยละ 9.09 ความดนโลหตตวบนเฉลย 133.52 mmHg ความดน

13

โลหตตวลางเฉลย 77.13 mmHg และมคาอตราการกรองของไตคาท 2 เฉลย 35.08 มล./นาท/1.73ม.2 โดยมระยะเวลาจากคาอตราการกรองของไตเรมตนยอนไปคาอตราการกรองของไตคาท 2 เปนระยะเวลาเฉลย 3.24 ป และมอตราการลดลงของคาอตราการกรองของไตเฉลย 7.59 มล./นาท/1.73 ม.2/ป สรปผลการศกษา ผปวยเบาหวานชนดท 2 ทอยในวยสงอายมการลดลงของคาอตราการกรองของไตทรวดเรวถง 7.59 มล./นาท/1.73 ม.2/ป ดงนน การจะชะลอการเสอมของไตควรทจะกระทาตงแตเรมเปนเบาหวานจะดทสด

กมลวรรณ สาระ และคณะ (2559) ไดทาการศกษาเพอหาความชกและปจจยทสมพนธกบการเกดไตวายเรอรงระยะท 3-5 โดยทาการศกษาขอมลยอนหลงในผทมารบบรการในแผนกผปวยนอก จากฐานขอมลอเลกทรอนกส โรงพยาบาลตระการพชผล จ.อบลราชธาน ระหวางวนท 1 มกราคม พ.ศ. 2553 – 31 ธนวาคม พ .ศ . 2557 ผลการศกษาความชกของผ ปวยไตวายเรอรงระยะท 3-5 (คาเฉลย eGFR< 60 ml/min/1.73 m2) ในผปวยสะสม 5 ป เมอเปรยบเทยบระหวางสมการ ทง 5 สมการ พบวาสมการ C-G มความชกสงสด รองลงมา ไดแก CKD-EPI, MDRD, T-GFR และ MDRD-F คดเปนรอยละ 11.04, 6.63, 6.29, 5.85 และ4.73 ตามลาดบ ปจจยทสมพนธกบการเกดไตวายเรอรง ไดแก เพศ อายเบาหวาน ความดนโลหตสง โรคหวใจและหลอดเลอดโลหตจาง เกาตและโรคนว

4.2.2 โรคเบาหวานและความดนโลหตสง จากการทบทวนวรรณกรรม คมอปฏบตการเพอดาเนนงานลดโรคไตเรอรง (CKD) ในผปวย

เบาหวานและความดนโลหตสง (2559) ของสานกโรคไมตดตอ กรมควบคมโรค ไดกาหนดแนวทางคดเลอกผปวยทมความเสยงสงตอการเกดโรคไตเรอรง เพอรบการตรวจคดกรองโรคไตเรอรงในผใหญโดยการประเมนคาอตราการกรองไต (estimated glomerular filtration rate : eGFR) และการตรวจหาความผดปกตของไตจากปสสาวะ เพอใหเกดประโยชนคมคาทสด แนะนาใหตรวจคดกรองในผทมความเสยงสงตอการเปนโรคไตเรอรงเทานน ซงผปวยทมความเสยงสงอนดบแรก คอ โรคเบาหวาน และภาวะความดนโลหตสง ซงเปนโรค ไมตดตอเรอรงทพบมากและเปนปญหาสาธารณสขสาคญของประเทศไทย มแนวโนมเพมขนอยางตอเนองและสงผลใหเกดภาวะแทรกซอนโดยเฉพาะโรคไตเรอรง (Chronic kidney disease) ผปวยเบาหวานและความดนโลหตสงมความเสยงตอการเกดโรคไตเรอรงตงแตระยะทสามขนไปประมาณ 1.9 และ1.6 เทาตามลาดบการศกษา MedResNet ในป พ.ศ. 2552 พบวาจานวนผปวยโรคเบาหวานชนดท 2 รวมกบความดนโลหตสงจานวนเพมขนอยางตอเนอง ความชกของโรคไตเรอรงในผปวยเบาหวานและความดนโลหตสงสงรอยละ17.5 สงผลใหตอภาระคารกษาพยาบาลทงสวนของภาครฐ ผปวย และครอบครว ดงนน หากผปวยไดรบการคดกรองคนหาตงแตระยะเรมตนจะทาใหสามารถใหการดแลรกษาควบคมปจจยเสยงชะลอการดาเนนโรคเพอปองกนความรนแรงลดภาระของระบบบรการคาใชจายและการสญเสยทจะเกดขนได

4.2.3 เพศและอาย A.VishnuMoorthy, M.D. and Jonathan B.Jsffery, M.D.,M.S. (624) กลาวใน “Chronic

Disease Epidemiology and Control” ประชากรกลมเสยงสงของโรคไตเรอรง ไดแก ประชาชนอาย 60 ป ขนไป และผลการศกษาระบาดวทยาโรคไตเรอรงในชมชนของประเทศไทย (Thai SEEK Study) พบวา ความชกของโรคไตเรอรงจะเพมขนตามอายทมากขน

กมลวรรณ สาระและคณะ (2559) ศกษาความชกและปจจยทสมพนธกบการเกดไตวายเรอรงระยะท 3-5 ในโรงพยาบาลตระการพชผล จ.อบลราชธาน ทาการศกษาขอมลยอนหลงวเคราะหขอมลจากฐานขอมลอเลกทรอนกสของโรงพยาบาลระหวางวนท 1 มกราคม พ.ศ. 2553 - 31 ธนวาคม พ.ศ. 2557 กลมเปาหมาย คอ ผทมารบบรการในแผนกผปวยนอกมอายมากกวาหรอเทากบ 18 ป ทงหมด 71,736 ราย เปน เพศหญ ง 38,971 ราย รอยละ 54.33 เพศชาย 32,765 ราย รอยละ 45.67 อายเฉล ย 45.48 ป ผลการศกษาพบวาปจจยทสมพนธกบการเกดไตวายเรอรง ไดแก เพศ อาย เบาหวาน ความดนโลหตสง

14

โรคหวใจและหลอดเลอด โลหตจาง เกาต และโรคนว เพศหญงเปน 1 ใน 8 ปจจยเสยง ในการเกดไตวายเรอรงระยะท 3-5 (p-value<0.05) มากกวาเพศชาย

สนหทศน ศรโพนทอง (2558) เรอง ระยะเวลาการดาเนนโรคไตวายเรอรงระยะสดทาย ในผปวยเบาหวานชนดท 2 ทพบวา ผปวยเบาหวานชนดท 2 ทอยในวยสงอายมการลดลงของคาอตราการกรองของไตทรวดเรวถง 7.59 มล./นาท/1.73 ม.2/ป

Marry และคณะ (2559) ทาการศกษาเรอง Chronic kidney disease in the elderly: evaluation and management กลาววา โรคไตเรอรง (CKD) เปนปญหาทางคลนกทพบบอยในผปวยสงอายและมความสมพนธกบอตราการปวยและการเสยชวตทเพมขน เนองจากการยดอายขยในชวตมการพฒนาอยางตอเนองทวโลก มการเพมขนของความชกของโรครวมและปจจยเสยงตางๆ เชน ความดนโลหตสงและโรคเบาหวานกอใหเกดภาระการเปนโรค CKD ในประชากรกลมนมากขน องคความรเกยวกบแนวทาง การรกษาผปวยสงอายทมโรคไตเรอรงยงคงพฒนาอย ดงนน การทบทวนครงนจงมวตถประสงคเพอสารวจระบาดวทยาและเพอหารอเกยวกบความเขาใจในปจจบนเกยวกบความทาทายในการวนจฉยและการจดการผปวยสงอายโรคไตเรอรง

ความชกของโรคไตเรอรงในผสงอายเพมขนเนองจาก จากการเพมความชกของปจจยเสยงหลกๆ ไดแก โรคเบาหวาน ความดนโลหตสง และโรคหวใจและหลอดเลอด (CVD) มการจากดความใหมๆ ทมการขยายอตราการกรองโรคไตวายเรอรง (eGFR) ในระยะCKD จากการศกษาขอมลการสารวจขอมลสขภาพและโภชนาการแหงชาตฉบบทสามในสหรฐอเมรกา ความชกของโรค CKD ในประชากรวยผใหญของสหรฐฯเทากบ 11% แตความชกของผสงอายในสหรฐอเมรกาสงมากท 39.4% ของผทมอาย 60 ปขนไปเทยบกบผทมอายระหวาง 40 - 59 ปและ 20-3912.6 และ 8.5% ปตามลาดบ และทกๆ 10 ปทอายเกน 40 ปอตราการกรองของไตจะลดลง 10 มลลลตร/นาท ดงนนเมออาย 70 ป GFR ลดลงประมาณ 30 มลลลตร/นาท กระบวนการชราทเกดจากปจจยเสยงและผลกระทบของการกระตนระบบ renin angiotensin ทาใหผสงอายไวตอเกดโรคไตเรอรง

4.2.4. สถานท การศกษาของ Thai SEEK Study โดยสมาคมโรคไตแหงประเทศไทยใน ปพ.ศ. 2552

ศกษาประชากรไทยทวทกภาคจานวน 2,844 คน อายเฉลย 45 ป โดยอาศยการคานวณอตราการกรองของไต จากสมการ MDRD (Modification of Diet in Renal Disease) พบวา ความชกของผปวยโรคไตเรอรงระยะท 3-5 เทากบ 8.6% เมอรวมทกระยะของโรคไตเรอรง เทากบ 17.5% ของประชากรไทยหรอประมาณ 11.44 ลานคนในประเทศไทย โดยมการกระจายของโรค มากทสดในเขตกรงเทพฯและปรมณฑล (23.9%) รองลงมาเปนภาคตะวนออกเฉยงเหนอ (22.2%) และภาคเหนอ (20.4%)

การศกษาความชกของโรคไตเรอรงของเปอรโกวก (255:บทคดยอ) ในคนไทยทมอายมากกวา 35 ป จานวน 5,146 ราย โดยอาศยการวนจฉยโรคไตเรอรงเมอคานวณอตราการกรองของไต จากสมการ MDRD ทมคานอยกวา 60 ml/min/1.73 m2 ของพนทผวกาย พบวาในกลมผปวยอาย 45-65ป มความชกของโรคไตเรอรงเทากบ 13.8% โดยประกอบดวยระยะท 3 และ4 เปน 13.2% และ 0.61% ตามลาดบ ซงเปนความชกทมากกวา ในประเทศออสเตรเลยและไตหวน นอกจากนยงพบวา ประชากรในเขตชนบทมความชกของโรคไตเรอรงสง กวาประชากรทอยในเมอง

Stanifer JW และคณะ (2559:บทคดยอ) ทาการศกษาเรอง The epidemiology of chronic kidney disease in sub-Saharan Africa: a systematic review and meta-analysis. โดยการทบทวนวรรณกรรมอยางมระบบ และการวเคราะหแบบเมตา Meta-analysis จากฐานขอมลทเผยแพร 96 เวบไซตจานวน 90 เรอง จนถงวนท 29 มนาคม พ.ศ. 2555 โดยการเปรยบเทยบภาระโรคไตเรอรง ในบรบทเมองและ

15

ชนบท, ความผดปกตของโรครวม, ความดนโลหตสง, โรคเบาหวาน, HIV, คาจากดความ และระยะเวลาใน การเกดโรคของ CKD พบวา การศกษาสวนใหญเกดขนในเขตเมอง 83 เรอง (93%) และไมพบความแตกตางอยางมนยสาคญในความชกของโรคไตระหวางเขตเมอง(12.4% 95% CI 11-14) และชนบท (16.5%, 13.8-19.6) (p = 0.474)

Mitesh Singh และคณะ (2559: บทคดยอ) ทาการศกษาเรอง A comparison of urban and rural patients with chronic kidney disease referred to Inkosi Albert Luthuli Central Hospital in Durban, South Africa medki โดยการศกษาทบทวนยอนหลงเพอเปรยบเทยบลกษณะของผปวยทเปนโรค CKD จากเขตชนบทและเมองในจงหวด KwaZulu-Natal ของประเทศแอฟรกาใต ทไดสงตวไปยงโรงพยาบาลกลางของ Inkosi Albert Luthuli Central (IALCH) ตงแตเดอนเมษายน พ.ศ. 2555 ถงเมษายน 2556 จานวนทงสน 529 คน การศกษาครงนพบวา ผปวยโรคไตเรอรงทสงตวมาจากพนทชนบท มความแตกตางกนอยางมนยสาคญกบผปวยจากเขตเมอง ผปวยในชนบทมอายนอยกวา และมระยะโรคไตเรอรงสงกวาเขตเมอง เศรษฐสถานะทางสงคมทไมด จากดการเขาถงบรการสขภาพและขาดการตรวจคดกรองโรคไต อาจทาใหเกดการสงตอลาชาจากเขตชนบท

5. งานวจยทเกยวของ

สชาต เจนเกรยงไกร(2551): ศกษาถงความชกของโรคไตเรอรงในระยะตาง ๆ ในจงหวดนครราชสมา รวบรวมขอมลผทมารบบรการตรวจสขภาพประจาปทโรงพยาบาลมหาราชนครราชสมา ตงแตเดอน ตลาคม พ.ศ. 2549 ถง กนยายน พ.ศ. 2550 ผลการศกษาพบวาผมารบบรการตรวจสขภาพประจาปจานวน 6,814 คน เปน เพศชาย 4,319 คน (รอยละ63.4) อายเฉลย 46.0 ป (19-87 ป) ความชกของโรคไตเรอรงตาม Kidney Disease Outcome Quality Initiative รอยละ 14.3 เมอคดตามสตรของ Modification of Diet in Renal Disease Study (MDRD) และรอยละ 22.8 ถ าค ดตามส ต รของ Cockcroft-Gault ความผดปกตอน ไดแก โรคความดนโลหตสงรอยละ 17.2 โรคเบาหวานรอยละ 3.5 คลอเลสเตอรอลในเลอดสง รอยละ 71.7 กรดยรคในเลอดสง รอยละ 43.5 ดชนมวลกายมากกวาปกต รอยละ 63.4 ตรวจพบโปรตนรว ในปสสาวะรอยละ 11.0 กลมคนทมปจจยเสยงตอการเกดโรคไตเรอรง เมอใชสตรของ MDRD คอกลมคนทมอายมากกวา 60 ป (odds ratio 3.3, 95% CI 2.07-5.25) มความดนโลหต systolic สงมากกวา 140 mmHg (odds ratio 3.07, 95% CI 2.49-3.79) มความดนโลหต diastolic สงมากกวา 90 mmHg (odds ratio 3.37, 95% CI 2.60-4.34) และมโรคเบาหวาน (odds ratio 4.88, 95% CI 3.71-6.41) และปจจยเสยงตอการเกดโรคไตเรอรง เมอใชสตรของ Cockcroft-Gault กลมคนทมอายมากกวา 60 ป (odds ratio 5.8, 95% CI 3.67-9.15) และมโรคเบาหวานมากกวา (odds ratio 2.89, 95% CI 2.21-3.78) สรป: ความชกของโรคไตเรอรงในผทมารบบรการตรวจสขภาพประจาปทโรงพยาบาลมหาราชนครราชสมาพบไดไมนอย โดยความชกของโรคไตเรอรง คดเปนรอยละ 14.2 และ 22.7 เมอใชสตรของ MDRD และ Cockcroft-Gault ตามลาดบ ซงในแตละสตรมความแตกตางกนอยางมากในเรองของความชก นาจะมการหาสตรคานวณอตรากรองของไต (GFR) ทเหมาะสม ตอไปในอนาคต และควรมการศกษาในประชากรทวไปเพอทราบถงความชกทแทจรง และการรายงานผลตรวจทางหองปฏบตการเปน GFR เพอใหมการตระหนกถงโรคตงแตระยะเรมตน

เสาวลกษณ ชาวโพนทอง (2558) ศกษาขอมลยอนหลง เชงวเคราะหและพรรณนา ในผปวยโรคไตเรอรง จานวน 259 คน ท ไดรบการดแลโดยทมสหสาขาวชาชพใน คลนกโรคไตเรอรง (CKD clinic) โรงพยาบาลพระนครศรอยธยา ตงแต 1 ตลาคม พ.ศ. 2557 - 30 กนยายน พ.ศ. 2558 พบวาผปวยโรคไตเรอรงทงหมด ในคลนกโรคไตเรอรง มการลดลงของอตราการกรองของไต (eGFR) เทากบ - 0.28 4.16 ml/min/1.73 m2/yr เมอเปรยบเทยบการลดลงของอตรากรองของไตในผปวยโรคไตเรอรงทมเบาหวาน

16

เปนโรครวมในคลนกโรคไตเรอรง กบผปวยโรคไตเรอรงทมโรครวมเบาหวานทไดรบการดแลแบบเดมในคลนกเบาหวาน พบวาแตกตางกนอยางมนยสาคญทางสถต -0.96 4.40 vs -6.11 9.42 ml/min/1.73 m2/yr (mean SD, p = 0.003) อตราการไดรบการบาบดทดแทนไตแบบไมไดวางแผนของผปวยโรคไตเรอรงระยะสดทาย (unplanned dialysis) กอนเรมเปดบรการคลนกโรคไตเรอรง และหลงเปดบรการ เทากบรอยละ 23.26 และ 8.33 ตามลาดบ ดงนน การดแลผปวยโรคไตเรอรงทมการจดรปแบบการดแลแบบสหสาขาวชาชพ มผลชวยชะลอไตเสอมและลดอตราการเสยชวตได 6. สรปผลการทบทวนเอกสารและงานวจยทเกยวของ

การศกษาระบาดวทยาโรคไตเรอรงในผปวยเบาหวานและความดนโลหตสง เนองจากผปวยเบาหวานและความดนโลหตสงมความเสยงสงตอการเกดโรคไตเรอรงตงแตระยะทสามขนไปประมาณ 1.9 และ 1.6 เทาตามลาดบ สวนระดบ 1- 2 ยงไมพบรายงานขอมล ความชกของโรคไตเรอรงในผปวยเบาหวานและความดนโลหตสง สงถงรอยละ 17.5 สงผลตอภาระคารกษาพยาบาล ทงสวนของภาครฐ ผปวยและครอบครว สาเหตของการเกดโรคไตเรอรงของประเทศไทยสองอนดบแรกเกดจากโรคเบาหวาน รอยละ 36.3 และความดนโลหตสง รอยละ 23.3 ผปวยเบาหวานทมโรคไตเรอรงมการดาเนนโรคไปสไตวายเรวกวาผปวยกลมอน 2 เทา อายประชากรกลมเสยงสงของโรคไตเรอรง ไดแก ประชาชนอาย 60 ป ผลการศกษาระบาดวทยาโรคไตเรอรงในชมชนของประเทศไทย (Thai SEEK Study) พบวา ความชกของโรคไตเรอรงจะเพมขนตามอายทมากขน เพศหญงเปน 1 ใน 8 ปจจยเสยง ในการเกดไตวายเรอรงระยะท 3-5 (p-value<0.05) มากกวาเพศชาย

การกระจายดานสถานท มการศกษาในประเทศไทย 2 เรองขดเเยงกน โดยสมาคมโรคไต พบการกระจายของโรคมากทสดในเขตกรงเทพฯและปรมณฑล สวนการศกษาเปอรโกวทพบวา ประชากรในเขตชนบทมความชกของโรคไตเรอรงสงกวาประชากรทอยในเมอง สวนการศกษาในตางประเทศ 2 เรองขดแยง คอกรณศกษาท 1 พบวาไมมความแตกตางระหวางความชกในเขตเมองและชนบท กรณท 2 พบวาผปวยโรคไตเรอรงในเขตชนบทมอายนอยกวา และมระยะโรคไตเรอรงสงกวาเขตเมอง โดยพบวาเศรษฐสถานะทางสงคมทไมด จากดการเขาถงบรการสขภาพและขาดการตรวจคดกรองโรคไต อาจทาใหเกดการสงตอลาชา

  

บทท 3 วธดาเนนการวจย

การศกษาเรอง “ระบาดวทยาโรคไตเรอรง (Chronic Kidney Disease) ในผปวยเบาหวาน

จงหวดพระนครศรอยธยา ตงแตป พ.ศ. 2553 - 2557” ครงน มวตถประสงคเพอศกษาปจจยทางระบาดวทยา ในการเกดโรคไตเรอรงในผปวยโรคเบาหวาน เปนการวจยเชงอรรถาธบายแบบภาคตดขวาง (Cross – sectional Explanatorystudy) ระหวาง 1 มกราคม พ.ศ. 2553 – 31 ธนวาคม พ.ศ. 2557 เกบรวบรวมขอมลจากระบบเฝาระวงโรคไมตดตอ Chronic Disease Surveillance ของสานกระบาดวทยา กรมควบคมโรค ซงผทาการศกษาไดกาหนดแนวทางในการศกษา โดยมขนตอนการศกษาและมระเบยบวธการศกษา ในดาน การกาหนดประชากรกลมตวอยาง การเกบรวบรวมขอมล การจดทาและการวเคราะหขอมล รวมถงสถตทใช ในการศกษา ดงน ประชากรในการศกษา

ประชากรท ใ ช ในการศ กษาคร ง น ค อ ผ ป วยโรค ไต เร อ ร งในผ ป วย เบาหวาน ทมารบ การรกษาพยาบาลและลงทะเบยนในระบบของสถานบรการ โรงพยาบาลศนย โรงพยาบาลทวไป โรงพยาบาลชมชน หนวยบรการปฐมภมและสถานอนามยทมแพทยออกตรวจ จากสถานบรการของรฐ ในจงหวดพระนครศรอยธยา ชวงเวลา 5 ป ตงแต 1 มกราคม พ.ศ. 2553 – 31 ธนวาคม พ.ศ. 2557

กลมตวอยางทใชในการศกษาครงนคอ ผปวยเบาหวาน ทไดรบการวนจฉยจากแพทยวามโรคไตเรอรง และลงทะเบยนในระบบของสถานบรการของรฐ โรงพยาบาลศนย โรงพยาบาลทวไป โรงพยาบาลชมชน หนวยบรการปฐมภมและสถานอนามยทมแพทยตรวจรกษา ในจงหวดพระนครศรอยธยาชวงเวลา 5 ป ตงแต 1 มกราคม พ.ศ. 2553 – 31 ธนวาคม พ.ศ. 2557 วธการเกบรวบรวมขอมล

ผวจยดาเนนการเกบขอมลทตยภม (Secondary Data) ตามขนตอน ดงน 1. ศกษาโครงสรางฐานขอมลระบบเฝาระวงโรคไมตดตอ ของสานกระบาดวทยา กรมควบคมโรค 2. วางแผนและกาหนดตวแปรทตองการศกษาโดยเลอกกาหนดประมวลขอมล ตวแปรทเกยวของ

ดงน 2.1. ผปวยทไดรบการวนจครงแรก รหส ICD - 10 –TM ไดแก

2.1.1. รหส E10.*-E14.* ผปวยโรคเบาหวาน 2.1.2. รหส E10 – E14.2 ผปวยโรคเบาหวานทมภาวะแทรกซอนทางไต 2.1.3. รหส N 18.3-18.9 ผปวยโรคไตวายเรอรง

2.2. ตวแปร เพศ อาย สถานทและปทไดรบการวนจฉยโรค 3. ขอมลจากสานกระบาดวทยา ประมวลผลออกขอมลจากฐานขอมลระบบเฝาระวงโรค

ไม ตดตอ ระยะเวลา 5 ป ตงแตวนท 1 มกราคม พ .ศ . 2553 – 31 ธนวาคม พ .ศ . 2557 ของจงหวดพระนครศรอยธยาจานวน 9,188 ตวอยาง โดยมลาดบการไหลขอมลเขาในระบบเฝาระวงโรคไมตดตอ คอ

3.1. โรงพยาบาลศนย โรงพยาบาลทวไป โรงพยาบาลชมชน หนวยบรการปฐมภม และสถานอนามย รายงานขอมลแก ศนยขอมลระบาดวทยาระดบอาเภอ

3.2. ศนยขอมลระบาดวทยาระดบอาเภอรายงานขอมลแก สานกงานสาธารณสขจงหวด

18  

3.3. สานกงานสาธารณสขจงหวดรายงานขอมลใหศนยเทคโนโลยสารสนเทศและ การสอสาร สานกงานปลดกระทรวงสาธารณสข

3.4. สานกระบาดวทยา รบขอมลดานการแพทยและสขภาพ 21 แฟมมาตรฐาน จากศนยเทคโนโลยสารสนเทศและการสอสาร สานกงานปลดกระทรวงสาธารณสข โดยทาการเขารหสทสาคญ เชน ชอ นามสกล รหสประจาตวประชาชน 13 หลก ทาการวเคราะห จากแฟม PERSON, HOME, ADDRESS, CHRONIC และ DIAGNOSIS ตามโครงสรางมาตรฐานขอมลดานสขภาพกระทรวงสาธารณสข 21 แฟม และ 43 แฟม ทรวบรวมจากสานกงานสาธารณสขจงหวด ซงสานกระบากวทยาไดตรวจสอบความถกตอง การบนทกขอมลทผดไปจากความจรง แตไมสามารถตรวจทานกลบไปยงชอ-นามสกลของผปวยได

4. นาขอมลท ไดรบจากสานกระบาดวทยา ดาเนนการตรวจสอบ (Check and verify) ความถกตอง ความสมบรณและครบถวนของขอมลตรงวตถประสงคทตองการและตรวจเชควาขอมลทนาเขาเกบไวในไฟลขอมลทจะวเคราะหนนมคาผดแปลก สญหายไปหรอไม ซงทาการตรวจสอบ ดงน

4.1. มการคยขอมลซาหรอไม 4.2. ขอมลมคาทสญหาย (missing) หรอไม เปนคาสญหายทไมไดคย ไมทราบคา หรอคา

สญหายเปนคาทเรากาหนดไวหรอไม และยอมรบคาสญหายหรอไม 4.3. คาขอมลแตละตวแปร อยนอกเหนอจากคาทกาหนดไวหรอไม เชน เพศ มคาทกาหนด

ไว 3 คาคอ 1=เพศชาย 2=เพศหญง 9=ไมทราบเพศ เปนตน 4.4. ขอมลในตวแปรทมความสมพนธกน มคาทสมพนธกนหรอไม

5. ดาเนนการวเคราะหขอมล 5.1. สรางคมอการลงรหส 5.2. แปลงขอมลเปนรหสตามคมอการลงรหส สรางแฟมขอมลและบนทกขอมล 5.3. วเคราะหขอมล

การสรางตวแปร

1. สรางตวแปรจากขอมลผปวยโรคเบาหวาน และผปวยโรคไตเรอรง ตามปทไดรบการวนจฉยครงแรกจนถงปพ.ศ. 2557

2. สรางตวแปรผปวยโรคเบาหวานทไดรบการวนจฉยและเปนภาวะแทรกซอนโรคไตเรอรง ในป พ.ศ. 2553 – 2557 ไดแก รหส E10.*-E14.* ผปวยโรคเบาหวานและรหส N 18.3-18.9 ผปวยโรคไตเรอรง การแบงกลมอาย

จากการทบทวนวรรณกรรม การสรางเสรมสขภาพและปองกนโรค ภายใตกองทนหลกประกนสขภาพแหงชาต กระทรวงสาธารณสข มการบรณาการดาเนนการรวมกบ สปสช. สานกงานประกนสงคม กรมบญชกลาง สสส. สช. และหนวยงานทเกยวของ กาหนดสทธประโยชนสงเสรมปองกนทเปนมาตรฐาน มประสทธผลตรงกลมเปาหมายจรง ตามแนวทางหรอแนวเวชปฏบตและมาตรฐานบรการ เพอมงลดอตรา การเจบปวยและยกระดบสขภาพของคนไทยตามนโยบายของรฐบาล เปน 5 กลมวย คอ

1. กลมหญงตงครรภ ไดแก การทดสอบตงครรภ การบรการฝากครรภคณภาพอยางนอย 5 ครง การตรวจทางหองปฏบตการทจาเปน การตรวจคดกรองโรคโลหตจางธาลสซเมย การตรวจเอชไอว การตรวจคดกรองดาวน การฉดวคซนปองกนโรคไขหวดใหญ วคซนปองกนบาดทะยก การรบยาเสรมธาตเหลก กรดโฟลก ไอโอดน สมดบนทกแมและเดก สงเสรมการใหนมแมในหญงหลงคลอดบตร เปนตน

19  

2. กลมเดกเลกอาย 0-5 ป ไดแก สงเสรมสขภาพและปองกนโรคทวไป วตามนเค คดกรองภาวะพรองไทรอยดฮอรโมน วคซนพนฐาน อาท วคซนปองกนวณโรค วคซนไวรสตบอกเสบบ วคซนปองกนคอตบ บาดทะยกและไอกรน วคซนโปลโอ วคซนปองกนหด หดเยอรมน และคางทม เปนตน ประเมนการเจรญเตบโต ตรวจคดกรองพฒนาการ คดกรองภาวะสายตาผดปกต ตรวจสขภาพชองปากและทาฟลออไรดวานช และสมดบนทกแมและเดก เปนตน

3. กลมเดกโตและวยรนอาย 6-24 ป ไดแก สงเสรมสขภาพและปองกนโรคทวไป วคซนปองกนวณโรค วคซนปองกนคอตบ บาดทะยก วคซนปองกนโปลโอ วคซนหดเยอรมนและคางทม วคซนปองกน โรคไขหวดใหญตามฤดกาล คดกรองโลหตจางจากการขาดธาตเหลก คดกรองสขภาพชองปากในโรงเรยน คดกรองภาวะสายตาผดปกต คดกรองความผดปกตทางการไดยน คดกรองความเสยงจากการสบบหร ดมเครองดมแอลกอฮอลและการเสพสารเสพตด และบรการอนามยเจรญพนธ การปองกนและควบคม การตงครรภวยรนและการตงครรภไมพงประสงค เปนตน

4. กลมผใหญอาย 25-59 ป ไดแก สงเสรมสขภาพและปองกนโรคทวไป วคซนปองกนคอตบ และบาดทะยก วคซนไขหวดใหญตามฤดกาล คดกรองความเสยงของการสบบหร ดมเครองดมแอลกอฮอล และการเสพสารเสพตด วดความดนโลหต คดกรองเบาหวาน คดกรองปจจยเสยงตอการเกดโรคหวใจและหลอดเลอด คดกรองมะเรงปากมดลก ใหคาปรกษาและคดกรองการตดเชอเอชไอว ยาเมดเสรมธาตเหลก เพอปองกนโลหตจางจากการขาดธาตเหลก เคลอบฟลออไรด อนามยเจรญพนธ ปองกนและควบคมการตงครรภทไมพงประสงค และเยยมบานชมชนในกลมผพการ เปนตน และ

5. กลมผสงอาย 60 ปขนไป ไดแก สงเสรมสขภาพและปองกนโรคทวไป วคซนปองกนคอตบ และบาดทะยก วคซนไขหวดใหญตามฤดกาล ประเมนภาวะโภชนาการ วดความดนโลหต คดกรองเบาหวาน คดกรองปจจยเสยงตอการเกดโรคหวใจและหลอดเลอด คดกรองความเสยงตอโรคหลอดเลอดสมอง ประเมนสมรรถนะผสงอาย และคดกรองและประเมนโรคซมเศรา เปนตน

การศกษาเรอง “ระบาดวทยาโรคไตเรอรง(Chronic Kidney Disease) ในผปวยเบาหวานจงหวดพระนครศรอยธยา ตงแตป 2553 – 2557” เปนการเกบรวบรวมขอมลจากระบบบรการจงมงหวงผลทไดไปใชประโยชน กาหนดกจกรรมบรการปองกนควบคมโรคในหนวยบรการใหตรงกบกลมเปาหมายมากทสด ซงจากการทบทวนวรรณกรรม พบวา กลมวยทางานและกลมสงอายเปนกลมทมการสมผสตอปจจยเสยงและมโอกาสการเกดโรคเบาหวานมากกวาวยเดกและวยรน และโรคเบาหวานกเปนปจจยเสยงหลกตอการเกดโรคไตเรอรง ในกลมวยทางาน และวยสงอาย ดงนน ผทาการศกษาจงไดการจดแบงกลมเพอการสงเรมสขภาพ ตามเกณฑชดสทธประโยชนขางตน มาประยกตและกาหนดแบงกลมอายเพอความเหมาะสมเปน 3 กลมอาย ดงน

1. กลมเดกและวยรนอาย 0 - 24 ป 2. กลมผใหญอาย 25-59 ป (วยทางาน) 3. กลมผสงอาย 60 ปขนไป

การวเคราะหขอมล

ขอมลทรวบรวมไดทาการวเคราะห โดยใชคอมพวเตอรโปรแกรม SPSS ( Statistical Package for Social Sciences Version 16.0) สถตทใชในการวเคราะห ไดแก จานวน รอยละ (Percentage) อตรา(rate) ดงน

1. อตราปวยโรคเบาหวาน = ×10,000

20  

2. อตราปวยโรคเบาหวาน แยกตามเพศ

=

3. อตราปวยโรคเบาหวาน แยกตามกลมอาย =

4. อตราปวยโรคเบาหวาน แยกรายอาเภอ

=

5. รอยละโรคไตเรอรงในผปวยเบาหวาน =

6. รอยละโรคไตเรอรงในผปวยเบาหวาน แยกตามกลมอาย

=

7. รอยละโรคไตเรอรงในผปวยเบาหวาน แยกรายอาเภอ

= ขอจากดในการศกษา

การศกษาครงนมขอจากดในเรองขอมลทไดเปนจานวนผรบบรการในสถานพยาบาลของรฐ สงกดกระทรวงสาธารณสข ของจงหวดพระนครศรอยธยา ประเภทผปวยนอก เทานน และการตรวจสอบความถกตอง เปนการตรวจการบนทกขอมลทผดจากความเปนจรง ไมสามารถทวนกลบไปยงชอนามสกลได

×10,000

×100

×100

×100

×10,000

×10,000

  

บทท 4 ผลการศกษา

การศกษาระบาดวทยาโรคไตเรอรง (Chronic Kidney Disease) ในผปวยเบาหวาน จงหวด

พระนครศรอยธยา ตงแตป พ.ศ. 2553 - 2557 เกบรวบรวมขอมลจากระบบการเฝาระวงโรคไมตดตอ สานกระบาดวทยา กรมควบคมโรค ผศกษาไดดาเนนการวเคราะหขอมลและศกษาเชงพรรณาทางระบาดวทยา ตามระยะเวลา เพศ อาย สถานทและนาเสนอผลการศกษาแบงเปน 2 สวน ดงน

1. อตราปวยโรคเบาหวานจงหวดพระนครศรอยธยา 1.1. เพศ 1.2. กลมอาย 1.3. สถานท

2. รอยละโรคไตเรอรงในผปวยโรคเบาหวาน จงหวดพระนครศรอยธยา 2.1. เพศ 2.2. กลมอาย 2.3. สถานท

1. อตราปวยโรคเบาหวาน จากภาพท 1 ภาพรวมอตราปวยโรคเบาหวานตอ 10,000 ประชากร แนวโนมเพมขนอยางตอเนอง

จาก 55.23 ในป พ.ศ. 2553 เปน 74.68 ในป พ.ศ. 2557 เพมขน 1.3 เทา 1.1 เพศ เพศหญง อตราปวยโรคเบาหวานมแนวโนมเพมขนอยางตอเนอง จาก 66.23 ในป พ.ศ.

2553 เปน 84.96 ในป พ.ศ. 2557 เพม 1.3 เทาจากป พ.ศ. 2553 ถงป พ.ศ. 2557 และเพศชาย อตราปวยโรคเบาหวานมแนวโนมเพมขนอยางตอเนอง จาก 43.46 ในป พ.ศ. 2553 เปน 63.64 ในป พ.ศ. 2557 โดยเพม 1.5 เทาจากป พ.ศ. 2553 ถงป พ.ศ. 2557 แตในปพ.ศ. 2557 การเพมขนของอตราปวยโรคเบาหวาน เรมชะลอตวลดลง โดยเพศหญงอตราปวยสงกวาเพศชายและอตราปวยรวมมาโดยตลอด เพศหญงมอตราปวยสงกวาเพศชาย ประมาณ 1:1.3 -1.5 เทา

ภาพท 1 อตราปวยโรคเบาหวาน ตอ 10,000 ประชากร ตามเพศ จ.พระนครศรอยธยา พ.ศ.2553 – 2557

55.2361.77

69.94 73.52 74.68

43.4650.62

58.70 62.20 63.6466.2372.18

80.42 84.07 84.96

0

20

40

60

80

100

2553 2554 2555 2556 2557

อตรา

: 10,0

00 ป

ชก

รวม ชาย หญง

22  

1.2. กลมอาย จากภาพท 2 กลมอายทมอตราปวยสงทสดคอ กลมอาย 60 ปขนไป รองลงมา คอกลมอาย 25-59 ปและกลมอายตากวา 25 ป ในกลมอาย 60 ขนไปพบอตราปวยแนวโนมเพมขนอยางตอเนองและรวดเรว จาก 41.47 ป พ.ศ. 2553 เปน 355.40 ป พ.ศ. 2556 โดยเพม 8.5 เทาจากป พ.ศ. 2553 ถงป พ.ศ. 2556 และแนวโนมลดลงจาก 355.40 ในป พ.ศ. 2556 เปน 355.28 ในป พ.ศ. 2557 สาหรบกลมอาย 25 - 59 ป อตราปวยเพมขนอยางตอเนองจาก 35.50 ป พ.ศ. 2553 เปน 39.03 ป พ.ศ. 2555 โดยเพม 1.1เทาจากป พ.ศ. 2553 ถงป พ.ศ. 2555 และแนวโนมเรมลดลงจาก 39.03 ในป พ.ศ. 2555 เปน 35.62 ในป พ.ศ. 2557 และกลมอายตากวา 25 ป อตราปวยเพมขนอยางตอเนองจาก 0.63 ในป พ.ศ. 2553 เปน 0.96 ในป พ.ศ. 2556 และแนวโนมคงทในป พ.ศ. 2557 โดยเพม 1.5 เทาจากป พ.ศ. 2553 ถงป พ.ศ. 2556 ภาพท 2 อตราปวย โรคเบาหวาน ตอ 10,000 ประชากร ตามกลมอาย จ .พระนครศรอยธยา พ.ศ. 2553 - 2557

1.3. สถานท จากภาพท 3 อาเภอทมอตราปวยโรคเบาหวานสงทสด 5 อนดบ คอ อาเภอนครหลวง รองลงมาคอ อาเภอบางปะหน อาเภอเสนา อาเภอบางปะอนและอาเภอบางไทร ตามลาดบ โดยอาเภอ นครหลวง อาเภอบางปะหน อาเภอเสนา และอาเภอบางไทร และอตราปวยโรคเบาหวานแนวโนมเพมขน อยางตอเนอง จาก 188.89 183.32 63.87 และ 53.58 ในป พ.ศ. 2553 เปน 257.73 259.16 81.88 และ63.56 ในป พ.ศ. 2557 ตามลาดบ โดยเพมขน 1.4 1.4 1.3 และ1.2 เทา สวนอาเภอบางปะอน อตราปวยโรคเบาหวานแนวโนมเพมขนอยางตอเนอง จาก 62.12 ป พ.ศ. 2553 เปน 74.20 ป พ.ศ. 2556 โดยเพม 1.2เทาจากป พ.ศ. 2553 ถงป พ.ศ. 2556 และแนวโนมเรม ลดลงจาก 74.20 ในป พ.ศ. 2556 เปน 73.68 ในป พ.ศ. 2557

2553 2554 2555 2556 2557ตากวา 25 ป 0.63 0.75 0.76 0.96 0.9625-59 ป 35.50 36.35 39.03 37.89 35.62มากกวา 60 ป 41.47 303.27 342.14 355.40 355.28

0

50

100

150

200

250

300

350

400

อตรา

:10,00

0 ปชก

23  

จากภาพท 3 อาเภอทมอตราปวยโรคเบาหวานตาทสด 5 อนดบคอ อาเภอบางซาย รองลงมา คออาเภอภาช อาเภอลาดบวหลวง อาเภออทย และอาเภอบานแพรกตามลาดบ โดยอาเภอบางซาย อาเภอ ลาดบวหลวง และอาเภออทย อตราปวยเพมขนอยางตอเนองจาก 5.09 11.33 และ 25.74 เปน 7.71 14.13 และ 38.55 ในป พ.ศ. 2557 โดยเพมขน 1.5 1.2 และ 1.5 เทา สวนอาเภอภาช และอาเภอบานแพรก อตราปวยเพมขนอยางตอเนองจาก 9.76 และ 29.73 ในป พ.ศ. 2553 เปน 17.45 และ 36.34 ในป พ.ศ. 2556 และมแนวโนมลดลงจาก 17.45 และ 36.34 ในป พ.ศ. 2555 เปน 17.40 และ 36.30 ในป พ.ศ. 2557 ตามลาดบ

ภาพท 3 อตราปวย โรคเบาหวาน ตอ 10,000 ประชากร แยกรายอาเภอ จ.พระนครศรอยธยา พ.ศ. 2553 – 2557

นครหลวง

บางปะหน เสนา บางปะ

อน บางไทร วงนอย ทาเรอ ผกไหพระนครศรอยธ

ยาบางบาล มหาราช บาน

แพรก อทย ลาดบวหลวง ภาช บางซาย

2553 188.89 183.32 63.87 62.12 53.58 52.08 38.64 36.62 36.27 34.00 30.61 29.73 25.74 11.33 9.76 5.092554 207.80 202.27 72.41 67.00 56.55 54.80 40.97 44.12 45.41 36.22 33.59 29.89 30.93 12.37 14.62 6.132555 229.70 248.20 79.80 70.91 58.38 58.49 43.11 47.10 57.22 43.39 35.59 33.22 34.77 13.55 16.49 6.152556 247.87 256.18 81.41 74.20 62.80 61.44 44.96 47.94 61.39 44.58 36.77 36.34 38.39 13.98 17.45 7.692557 257.73 259.16 81.88 73.68 63.56 63.04 45.66 48.34 63.00 45.40 36.69 36.30 38.55 14.13 17.40 7.71

0

50

100

150

200

250

300

อตรา

:10,0

00 ป

ชก

24  

2. รอยละโรคไตเรอรงในผปวยโรคเบาหวาน จงหวดพระนครศรอยธยา จากภาพท 4 ภาพรวมรอยละผปวยโรคไตเรอรงในผปวยเบาหวานมแนวโนมเพมขนอยางตอเนอง

โดยเพมจากรอยละ 5.35 ในป พ.ศ.2553 เปน 92.61 ในป พ.ศ. 2557 เพมขน 17.3 เทาจากป พ.ศ. 2553 ถงป พ.ศ. 2557

2.1. เพศ เพศชายรอยละของโรคไตเรอรงในผปวยเบาหวานมแนวโนมเพมขนอยางตอเนอง จากรอยละ 6.12 ในป พ.ศ. 2553 เปน 93.98 เพมขน 15 เทาจากป พ.ศ. 2553 ถงป พ.ศ. 2557 เพศหญงรอยละโรคไตโรคเรอรงในผปวยเบาหวาน แนวโนมเพมขนอยางตอเนอง โดยเพมจากรอยละ 4.88 ในป พ.ศ. 2553 เปน 91.65 ในป พ.ศ.2557 เพม 18.8 เทาจากป พ.ศ. 2553 ถงป พ.ศ. 2557 เพศชายมรอยละของ โรคไตเรอรงสงกวาภาพรวมและเพศหญงโดยสงกวาเพศหญงประมาณ 1.0 - 1.3 เทามาตลอด

ภาพท 4 รอยละโรคไตเรอรงในผปวยโรคเบาหวาน จ.พระนครศรอยธยา พ.ศ. 2553 – 2557

2553 2554 2555 2556 2557รอยละdm ไตหญง 4.88 13.18 33.29 67.53 91.65รอยละdm ไตชาย 6.12 17.35 40.00 73.20 93.98รอยละdm ไตรวม 5.35 14.83 36.01 69.85 92.61

0

10

20

30

40

50

60

70

80

90

100

รอยล

ะ

25  

2.2. กลมอาย จากภาพท 5 กลมอายทมรอยละโรคไตเรอรงในผปวยเบาหวานอตราปวยสงทสด คอ กลมอาย 60 ปขนไป รองลงมาคอกลมอาย 25-59 ปและกลมอายตากวา 25 ป ในกลมอาย 60 ขนไป พบอตราปวยแนวโนมเพมขนอยางตอเนองและรวดเรว จาก 6.08 ป พ.ศ. 2553 เปน 93.26 ป พ.ศ. 2557 โดยเพม 15.3 เทาจากป พ .ศ . 2553 ถงป พ .ศ . 2557 สาหรบกลมอาย 25 - 59 ป อตราปวยเพมขน อยางตอเนองจาก 3.96 ป พ.ศ. 2553 เปน 90.92 ป พ.ศ. 2557 โดยเพม 23.0 เทาจากป พ.ศ. 2553 ถงป พ.ศ. 2557 และกลมอายตากวา 25 ป อตราปวยเพมขนอยางตอเนองจาก 6.25 ในป พ.ศ. 2553 เปน 79.17 ในป พ.ศ. 2557 โดยเพม 12.7 เทาจากป พ.ศ. 2553 ถงป พ.ศ. 2557 ภาพท 5 รอยละโรคไตเรอรงในผปวยโรคเบาหวาน แยกตามกลมอาย จงหวดพระนครศรอยธยา ป 2553 – 2557

2553 2554 2555 2556 2557ตากวา 25 ป 6.25 10.53 31.58 54.17 79.1725-59 3.96 10.19 29.65 66.75 90.92มากกวา 60 ป 6.08 17.03 38.78 71.13 93.26

0

10

20

30

40

50

60

70

80

90

100

รอยล

ะ

26  

2.3 สถานท จากภาพท 6 ทกอาเภอมแนวโนมรอยละโรคไตเรอรงเพมขนอยางตอเนอง อาเภอทมรอยละโรคไตเรอรงในผปวยโรคเบาหวาน สงทสด 5 อนดบแรก คอ อาเภอบานแพรก อาเภอมหาราช อาเภอทาเรอ อาเภอผกไห และอาเภอบางซาย ตามลาดบ และทกอาเภอมแนวโนมรอยละโรคไตเรอรงเพมขนอยางตอเนอง จาก 44.44 23.61 14.13 12.26 และ 10.00 ในป พ.ศ. 2553 เปน 84.85 95.40 100.00 99.50 และ100.00 ในป พ.ศ. 2557 โดยเพมขน 1.9 4.0 7.1 8.1 และ 10.0 เทาจากป พ.ศ. 2553 ถงป พ.ศ. 2557 ตามลาดบ

จากภาพท 6 อาเภอทมรอยละโรคไตเรอรงในผปวยโรคเบาหวาน ตาทสด 5 อนดบแรก คอ อาเภอนครหลวง อาเภอบางปะอน อาเภออทย อาเภอบางบาลและอาเภอภาช ตามลาดบ และทกอาเภอ มแนวโนมรอยละโรคไตเรอรงในผปวยโรคเบาหวาน เพมขนอยางตอเนอง จาก 0.00 0.18 1.65 2.56 และ3.33 ในป พ.ศ. 2553 เปน 93.4 100.00 100.00 100.00 และ 98.15 ในป พ.ศ. 2557 โดยเพมขน 35.2 570.0 60.5 39.0 และ 29.4 เทา จากป พ.ศ. 2553 ถงป พ.ศ. 2557 ตามลาดบ ภาพท 6 รอยละโรคไตเรอรงในผปวยโรคเบาหวาน แยกรายอาเภอ จงหวดพระนครศรอยธยาป 2553 - 2557

บานแพรก มหาราช ทาเรอ ผกไห บางซาย วงนอย

พระนครศรอยธย

าบางไทร บางปะ

หนลาดบวหลวง เสนา ภาช บางบาล อทย บางปะ

อนนครหลวง

2553 44.44 23.61 14.13 12.26 10.00 8.50 8.30 5.53 5.42 4.65 4.49 3.33 2.56 1.65 0.18 0.002554 59.26 27.85 19.49 19.89 25.00 11.41 23.97 14.55 11.83 10.64 39.92 44.44 5.60 6.08 2.68 2.662555 60.00 40.48 23.41 35.86 41.67 39.66 53.13 52.88 16.65 46.15 68.05 68.63 86.00 45.56 5.63 29.152556 75.76 47.13 49.53 59.70 80.00 78.65 70.58 89.67 68.45 77.78 88.03 85.19 94.16 88.36 65.59 52.152557 84.85 95.40 100.00 99.50 100.00 99.55 91.30 100.00 73.80 100.00 98.72 98.15 100.00 100.00 100.00 93.45

0

20

40

60

80

100

120

รอยล

ะ

  

บทท 5 สรป อภปรายผลและขอเสนอแนะ

1. สรปผลการศกษา

การศกษาระบาดวทยาโรคไตเรอรง (Chronic Kidney Disease) ในผปวยเบาหวานจงหวดพระนครศรอยธยา ตงแตป 2553 – 2557 เปนการศกษาวจยเชงอรรถาธบาย แบบภาคตดขวาง (Cross – sectional Explanatory study) มวตถประสงคในการศกษาเพอศกษาขนาดของปญหาและการกระจาย ของโรคไตเรอรง จงหวดพระนครศรอยธยา กลมประชากรทศกษาคอกลมผ ป วยโรคเบาหวานท ไดรบ การวนจฉยจากแพทยวามภาวะแทรกซอนโรคไตเรอรง และมการลงทะเบยนในระบบของสถานบรการ จงหวดพระนครศรอยธยา ตงแตวนท 1 มกราคม พ.ศ. 2555 ถง 31 ธนวาคม พ.ศ. 2557 เกบรวบรวมขอมลระบบ เฝาระวงโรคไมตดตอของสานกระบาดวทยา กรมควบคมโรค จานวน 9,188 ตวอยาง เครองมอทใชในการวจยคอฐานขอมลโรคไมตดตอ chronic disease surveillances มการวเคราะห สรปผลการดาเนนงานอภปรายผลและขอเสนอแนะดงตอไปน สวนท 1 อตราปวยโรคเบาหวาน จงหวดพระนครศรอยธยา

อตราปวยโรคเบาหวานตอ 10,000 ประชากร จงหวดพระนครศรอยธยา เพมขนอยางตอเนอง จาก 55.23 ในป พ .ศ . 2553 เปน 74.68 ในป พ .ศ .2557 โดยเพมขน 1.3 เทา อตราปวยโรคเบาหวาน มแนวโนมเพมขนในทกกลมอาย

เพศ เพศชายและเพศหญง อตราปวยโรคเบาหวานเพมขนอยางตอเนองอยางรวดเรว ในปพ.ศ. 2553 ถงป พ.ศ. 2556 แตในป พ.ศ. 2557 การเพมขนของอตราปวยโรคเบาหวานเรมชะลอตวลดลง อตราปวยเพศชายเพมขน 1.5 เทา เพศหญงเพม 1.3 เทา เพศหญงมอตราปวยสงกวาภาพรวมและเพศชาย โดยสงกวาเพศชาย ประมาณ 1:1.3 -1.5 เทามาตลอด

กลมอาย ทกกลมอาย อตราปวยเพมขนอยางตอเนอง กลมอายทมอตราปวยสงสด คอ กลมอาย 60 ปขนไป รองลงมาคอกลมอาย 25-59 ปและกลมอายตากวา 25 ป ในกลมอาย 60 ปขนไป อตราปวยเพมขนอยางตอเนองและรวดเรว จาก 41.47 ป พ.ศ. 2553 เปน 355.40 ป พ.ศ. 2556 โดยเพม 8.6 เทาจากป พ.ศ. 2553 ถงป พ.ศ. 2556 และแนวโนมลดลงจาก 355.40 ในป พ.ศ. 2556 เปน 355.28 ในป พ.ศ. 2557 โดยเปนขอสงเกตในป พ.ศ. 2554 อตราปวยโรคเบาหวานเพมขนอยางรวดเรว สวนกลมอาย 25-59 ป และกลมอายตากวา 25 ป อตราปวยเพมขนตอเนองจากแตเรมลดลง โดยสรปอตราปวยโรคเบาหวานเพมมากขนตามกลมอายทเพมขน

สถานท อาเภอทมอตราปวยโรคเบาหวานสงทสด 5 อนดบ คอ อาเภอนครหลวง รองลงมาคอ อาเภอ

บางปะหน อาเภอเสนา อาเภอบางปะอน และอาเภอบางไทร ตามลาดบ ทกอาเภออตราปวยโรคเบาหวานแนวโนมเพมขนอยางตอเนอง จาก 188.89 183.32 63.87 และ 53.58 ในป พ.ศ. 2553 เปน 257.73 259.16 81.88 และ 63.56 ในป พ.ศ. 2557 ตามลาดบ เพมขนประมาณ 1.2 - 1.4 เทา ยกเวนอาเภอบางปะอนเพยงอาเภอเดยวทม อตราปวยโรคเบาหวานแนวโนมเพมขนอยางตอเนอง จาก 62.12 ป พ.ศ. 2553 เปน 74.20 ป พ.ศ. 2556 โดยเพม 1.2 เทาจากป พ.ศ. 2553 ถงป พ.ศ. 2556 และแนวโนมเรม ลดลงจาก 74.20 ในป พ.ศ. 2556 เปน 73.68 ในป พ.ศ. 2557 โดยมขอสงเกตวาอาเภอนครหลวง และอาเภอบางปะหนมอตราปวยสงมากทสดและใกลเคยงกน

28  

อาเภอทมอตราปวยโรคเบาหวานตาทสด 5 อนดบ คอ อาเภอบางซาย รองลงมา คอ อาเภอภาช อาเภอลาดบวหลวง อาเภออทย และอาเภอบานแพรก ตามลาดบ โดยอาเภอบางซาย อาเภอลาดบวหลวง และอาเภออทย อตราปวยเพมขนอยางตอเนองจาก 5.09 11.33 และ 25.74 เปน 7.71 14.13 และ 38.55 ในป พ.ศ 2557 โดยเพมขน 1.5 1.2 และ 1.5 เทา สวนอาเภอภาช และอาเภอบานแพรก อตราปวยเพมขน อยางตอเนองจาก 9.76 และ 29.73 ในป พ.ศ. 2553 เปน 17.45 และ 36.34 ในป พ.ศ. 2556 และมแนวโนมลดลงจาก 17.45 และ 36.34 ในป พ.ศ. 2555 เปน 17.40 และ 36.30 ในป พ.ศ. 2557 ตามลาดบ

สวนท 2 รอยละโรคไตเรอรงในผปวยโรคเบาหวาน จงหวดพระนครศรอยธยา

ภาพรวมรอยละผปวยโรคไตเรอรงในผปวยเบาหวานเพมขนอยางตอเนอง โดยเพมจากรอยละ 5.35 ในปพ.ศ. 2553 เปน 92.61 ในปพ.ศ. 2557 เพมขน 17.3 เทา และเพมขนในทกกลมอาย

เพศ ทงเพศชายและเพศหญง มรอยละของภาวะแทรกซอนโรคไตเรอรงเพมขนอยางตอเนองตงแตป

พ .ศ. 2553 - 2557 เพศชายมรอยละของภาวะแทรกซอนไตวายเรอรงเพมขน 15 เทา และเพศหญง มรอยละของภาวะแทรกซอนโรคไตเรอรงเพมขน 18.8 เทา เพศชายมรอยละของภาวะแทรกซอนโรคไตเรอรงสงกวาเพศหญงประมาณ 1.0 - 1.3 เทามาตลอด

กลมอาย ทกกลมอายมรอยละโรคไตเรอรงเพมขนอยางตอเนอง กลมอาย 60 ปขนไป มรอยละโรคไตเรอรง

มากทสด รองลงมาคอกลมอาย 25-59 ปและกลมอายตากวา 25 ป โดยมขอสงเกตในระหวางป พ.ศ. 2553 - 2555 กลมอายตากวา 25 ป มรอยละโรคไตเรอรงสงกวากลมอาย 25-59 ป

สถานท อาเภอทมรอยละโรคไตเรอรงในผปวยโรคเบาหวาน สงทสด 5 อนดบแรก คอ อาเภอบานแพรก

อาเภอมหาราช อาเภอทาเรอ อาเภอผกไห และอาเภอบางซาย ตามลาดบ และทกอาเภอมแนวโนมรอยละ โรคไตเรอรงเพมขนอยางตอเนอง จาก 44.44 23.61 14.13 12.26 และ 10.00 ในป พ.ศ. 2553 เปน 84.85 95.40 100.00 99.50 และ100.00 ในป พ.ศ. 2557 โดยเพมขน 1.9 4.0 7.1 8.1 และ 10.0 เทาจากป พ.ศ. 2553 ถงป พ.ศ. 2557 ตามลาดบ

อาเภอทมรอยละโรคไตเรอรงในผปวยโรคเบาหวาน ตาทสด 5 อนดบแรก คอ อาเภอนครหลวง อาเภอบางปะอน อาเภออทย อาเภอบางบาล และอาเภอภาช ตามลาดบ และทกอาเภอมแนวโนมรอยละ โรคไตเรอรงในผปวยโรคเบาหวาน เพมขนอยางตอเนอง จาก 0.00 0.18 1.65 2.56 และ3.33 ในป พ.ศ. 2553 เปน 93.4 100.00 100.00 100.00 และ 98.15 ในป พ.ศ. 2557 โดยเพมขน 35.2 570.0 60.5 39.0 และ 29.4 เทา จากป พ.ศ. 2553 ถงป พ.ศ. 2557 ตามลาดบ อภปรายผล

วตถประสงค เพอศกษาขนาดของปญหา แนวโนมและการกระจายของโรคไตเรอรงในผปวยโรคเบาหวานตามบคคล เวลา และสถานท

1. อตราปวยโรคเบาหวาน จงหวดพระนครศรอยธยา ปพ.ศ. 2553 – 2557 อตราปวยโรคเบาหวานมแนวโนมเพมสงขนอยางตอเนอง เปนททราบกนดวาการเพมขนของ

ผปวยโรคเบาหวาน สวนหนงเกดจากการมจานวนประชากรสงอายมากขน(25) ประเทศไทยกาวสประชากรสงอาย และจงหวดพระนครศรอยธยาซงเปนพนทในการศกษา ปจจบนเขาสสงคมผสงอายแลว (aging society) และกาลงกาวสสงคมผสงอายโดยสมบรณ (aged society) เปนลาดบตนๆ ของประเทศ(11) และ

29  

สอดคลองกบรายงานสถานการณโรค NCDs: มงหนาสเปาหมายระดบโลก (kick off to the goals) ฉบบท 2(12) รายงานวาสถานการณระดบประเทศไทยความชกของโรคเบาหวานในประชากรอายตงแต 18 ปขนไป เพมขนจากรอยละ 6.9 ใน พ.ศ.2552 เปนรอยละ 8.9 ใน พ.ศ. 2557 รวมถงการเพมขนของพฤตกรรมเสยงหลกในการเกดโรคเบาหวาน ไดแก 1) การบรโภคยาสบ ลดลงเพยงเลกนอย 2) การดมเครองดมแอลกอฮอล 3) การบรโภคอาหารทไมเหมาะสม 4) การมกจกรรมทางกายไมเพยงพอ ประกอบกบในชวงระยะเวลาดงกลาวประเทศไทยมการตนตวเรองการคดกรองสขภาพ ไดแก โครงการสนองนาพระราชหฤทยในหลวงทรงหวงใยสขภาพประชาชนทมเปาหมายการดาเนนงาน ใหประชาชนไทย อาย 35 ปขนไป ไดรบการตรวจสขภาพและคดกรองโรคเบาหวานและความดนโลหตสง (ป 2554 ) และนโยบายในปพ.ศ. 2555 กระทรวงสาธารณสข ไดมอบนโยบายสขภาพดวถชวตไทย(13) มแนวทางการดาเนนงานเฝาระวงโรคเบาหวาน โรคความดนโลหตสง ในประชาชนอาย 15 ปขนไป ผานอาสาสมครสาธารณสขจงทาใหผปวยไดรบการคดกรองเขาสระบบการรกษา และขนทะเบยนมากขนและสอดคลองกบรายงานสถานการณ International Diabetes Federation และรายงานสถานการณเบาหวานโลกโดย WHO(12) และทกรายงานนาเสนอขอมลทสนบสนน การเพมขนของปจจยเสยงของการเกดโรคเบาหวาน ไดแก นาหนกเกน ภาวะอวน เปนตน ภาวะดงกลาวผลกดนใหอตราการเกดโรคเบาหวานมากขน และสอดคลองกบขอมลการตรวจราชการระดบจงหวดพระนครศรอยธยา ปงบประมาณพ.ศ. 2558 เขตบรการสขภาพท 4 เรอง รอยละประชาชนอาย 15 ปขนไปทมรอบเอวเกนมาตรฐาน จาแนกตามเพศ จ.พระนครศรอยธยา ปงบประมาณ 2555 - 2558 เพมขนอยางตอเนอง เพศหญง ม รอบเอว > 80 ซม เทากบรอยละ 32.7, 33.24, 34.55 และ 36.93 ตามลาดบและเพศชาย รอบเอว > 90 ซมเทากบรอยละ 9.80, 10.29, 11.14 และ12.42 ตามลาดบ

1.1 เพศ เพศหญงมอตราปวยโรคเบาหวานสงกวาเพศชาย ตงแต ป พ.ศ. 2553 – 2557 ประมาณ 1.3 -1.5

เทามาโดยตลอด จากการทบทวนวรรณกรรมพบวาประเทศไทยการทสภาพเศรษฐกจสงคมเปลยนแปลงไป ทาใหมการเพมขนของปจจยเสยงหลกของโรคเบาหวาน คอ ภาวะอวนและนาหนกเกน สอดคลองกบรายงานการสารวจพฤตกรรมเสยงโรคไมตดตอและการบาดเจบ พ.ศ.2558(10) โดยเปรยบเทยบการเปลยนแปลงความชกระหวาง พ.ศ.2548 กบ พ.ศ.2558 ดวยคาความชกปรบฐานอาย พบวาภาวะอวนมความชกเพมสงขนมากทสดถงรอยละ 155 หรอ 1.5 เทาขณะทความชกของนาหนกเกนความชกการเพมเกอบหนงเทาหรอรอยละ 94.0 ทกการสารวจผหญงมความชกดงกลาวสงกวาผชายทกชวงกลมอาย ซงเหตผลดงกลาวทาใหเพศหญง ในประเทศไทย และจงหวดพระนครศรอยธยา เสยงตอการเกดโรคเบาหวานมากกวาเพศชาย สอดคลองกบ การรายงานผลการสารวจสภาวะสขภาพอนามยของประชาชนไทย(14-15) โดยการตรวจรางกายครงท 4 พ.ศ. 2551–2552 และครงท 5 พ.ศ. 2557 ทพบวาความชกของโรคเบาหวานในประชากรไทยอาย 15 ปขนไป มรอยละ 6.9 โดยผหญงมความชกสงกวาในผชายรอยละ 7.7 และ 6.0 ตามลาดบ และปพ.ศ. 2557 ความชกรอยละ 8.9 ความชกในผหญงสงกวาในผชายรอยละ 9.8 และ 7.9 ตามลาดบ และสอดคลองกบรายงานผลของ WHO Diabetes Country Profiles 2016(21) ลาสดพบวาประเทศไทยมความชกโรคเบาหวาน รอยละ 9.6 ความชกในผหญงสงกวาในผชายรอยละ 10.1 และ 9.1ตามลาดบ

1.2 กลมอาย

1.2.1 กลมอาย 60 ปขนไป อตราปวยเพมขนอยางตอเนองและรวดเรว จาก 41.47 ป พ.ศ. 2553 เปน 355.40 ป พ.ศ. 2556 โดยเพม 8.6 เทาจากป พ.ศ. 2553 ถงป พ.ศ. 2556 และแนวโนมลดลงจาก 355.40 ในป พ.ศ. 2556 เปน 355.28 ในป พ.ศ. 2557 ผลการศกษาสอดคลองกบพยาธสภาพการเกด

30  

โรคเบาหวานชนดท 2 ทพบมกจะเกดจากพนธกรรม และเมออายมากขน โดยพบมากในผสงอายหรอผทมอายตงแต 35 ป ขนไปและสอดคลองกบรายงานการเฝาระวงโรคไมตดตอเรอรง พ.ศ. 2555 ของสานกระบาดวทยา กรมควบคมโรค (16) จากขอมล 21 แฟมมาตรฐาน รวม 76 จงหวด สานกนโยบายและยทธศาสตร สานกงานปลดกระทรวง ผปวยทขนทะเบยนเปนผปวยเบาหวานรายใหม จานวน 336,265 ราย อตราปวย 523.24 ตอประชากรแสนคน และผปวยสะสม (ปพ.ศ. 2551-2555) จานวน 1,799,977 ราย อตราความชก 2,800.80 ตอประชากรแสนคน อตราปวยมการเปลยนแปลงตามอาย คอ อตราปวยสงขนเมออายมากขน กลาวคออาย 60 ปขนไป มอตราปวยสงสด เทากบ 2,128.04 ตอประชากรแสนคน (173,467 ราย) รองลงมา กลมอาย 50-59 ปอตราปวย1,207.35 ตอประชากรแสนคน (97,040 ราย) กลมอาย 40-49 ปอตราปวย 463.44 ตอประชากรแสนคน (49,221 ราย) กลมอาย 15-39 ป อตราปวย 61.61 ตอประชากรแสนคน (15,501 ราย) และกลมอายตากวา 15 ปอตราปวย 8.29 ตอประชากรแสนคน(1,019 ราย)และรายงานของ Donald B. Bishop 2010(17) เรองความชกผ ปวยเบาหวานมากในกลมผส งอายเชนกน อางใน“Chronic Disease Epidemiology and Control” (295-296) ร า ย ง า น ผ ล ก า ร ส า ร ว จ ข อ ง The U.S. National Diabetes Surveillance System (NDSS) พบผปวยเบาหวานชนดท 2 ประมาณ 90 –95% ของผปวยเบาหวานทงหมด ถกตรวจพบในผสงอาย พบวาอบตการณและความชกโรคเบาหวานเพมขนอยางรวดเรว ตามอายทเพมขน (การศกษาของ Giess และคณะ Cowie และคณะ) ในป 2003 จากรายงาน self- report ผปวยเบาหวานพบวาอบตการณของอายทมการปรบฐาน ในกลมอาย 18 - 44 ป 45-64 ป และ 65 -79 ป คอ 2.5 ,11.2 และ 16.8 ตอประชาการ 1,000 คน ตามลาดบ และการศกษาทคลายคลงกนในป ค.ศ. 1999 – 2002 ความชกโรคเบาหวานในกลมอาย 20 -39 ป เทากบ 2.4 % กลมอาย 40- 59 ปเทากบ 9.8% และกลมอาย 60 ปขนไปเทากบ 20.9%

จากขอสงเกตในป พ.ศ. 2554 กลมอาย 60 ป ขนไปมอตราปวยโรคเบาหวานเพมขน อยางรวดเรว อธบายไดวา ชวงเวลาดงกลาวประเทศไทยมการดาเนนโครงการสนองนาพระราชหฤทยในหลวงทรงหวงใยสขภาพประชาชนทมเปาหมายการใหประชาชนไทย อาย 35 ปขนไป ไดรบการตรวจสขภาพและ คดกรองโรคเบาหวานและความดนโลหตสง รวมกบ กระทรวงสาธารณสขไดมอบนโยบายสขภาพดวถ ชวตไทย (13) ดาเนนงานเฝาระวงโรคเบาหวาน โรคความดนโลหตสงในประชาชนอาย 15 ปขนไป ผานอาสาสมครสาธารณสขจงทาใหผปวยสงอายซงมจานวนมากอยแลว ไดรบการคดกรองเขาสระบบการรกษา และขนทะเบยนคลอบคลมมากขน

1.2.2 กลมอาย 25-59 ป อตราปวยเพมขนอยางตอเนองจาก 35.50 ป พ.ศ. 2553 เปน 39.03 ป พ.ศ. 2555 โดยเพม 1.1 เทาจากป พ.ศ. 2553 ถงป พ.ศ. 2555 และแนวโนมเรมลดลงจาก 39.03 ในป พ.ศ. 2555 เปน 35.62 ในป พ.ศ. 2557

กลมวยดงกลาวเปนวยทางาน และกาลงกาวสวยผใหญทสมบรณพรอมเปนกาลงสาคญ ของประเทศ การทบคคลเรมมอาการปวยดวยโรคเบาหวาน ความดนโลหตสงวยน สาเหตนาจะสบเนองมาจากการอยสภาพสงคมและเศรษฐกจสมยใหม ทาใหแบบแผนการดารงชวต การบรโภคอาหารและเครองดมเปลยนแปลงไป การมชวตทเรงรบ บรโภคอาหารแบบจานดวน มการแขงขนสง เกดความเครยดตางๆ กอใหเกดพฤตกรรมสขภาพทไมเหมาะสม ทาใหวยดงกลาวเกดโรคไมตดตอหรอโรคแหงวถชวต (lifestyle disease) กอนวยสงอาย สอดคลองกบรายงานผลการสารวจสขภาพประชาชนไทย อาย 15 ป ขนไป โดยการตรวจรางกาย เปรยบเทยบครงท 4 และครงท 5(14-15) พบปจจยเสยงหลกและการเกดโรคไมตดตอเรอรงเพมขน ไดแก ความชกของภาวะอวน (BMI≥25 กก./ตร.เมตร) มแนวโนมสงขนอยางชดเจน โดยเฉพาะในผหญง ความชกเพมจากรอยละ 40.7 เปนรอยละ 41.8 สวนในผชายเพมจากรอยละ 28.4 เปนรอยละ 32.9 ภาวะอวนลงพงมความชกเพมขนเชนกน ในผหญงรอยละ 45 และผชายรอยละ 18.6 เพมเปนรอยละ 51.3 และ

31  

26.0 ตามลาดบ กลมวยดงกลาวปวยเปนโรคเบาหวานเพมขนจากรอยละ 6.9 เปน 8.9 ความดนโลหตสงจาก รอยละ 22.0 เปนรอยละ 24.7 บางปจจยอยในสถานการณคงเดม ไดแก การมกจกรรมทางกายเพยงพอ ภาวะโลหตจาง และบางปจจยเสยงมแนวโนมทดขนเพยงเลกนอยในบางกลม เชน ไขมน คอเลสเตอรอลในเลอดลดลง การสบบหรลดลงในกลมผชาย แตในผหญงยงไมลดลง การกนผกและผลไมเพยงพอเพมขนเลกนอย และคอเลสเตอรอลในเลอดสง แสดงใหเหนวาประชาชนไทยมความเสยงตอโรคไมตดตอเพมขน

ขอสงเกต อตราปวยมแนวโนมเรมลดลงจาก 39.03 ในป พ.ศ. 2555 เปน 35.62 ในป พ.ศ. 2557 สามารถอธบายไดวาในชวงระยะเวลาดงกลาว กระทรวงสาธารณสขไดเลงเหนความสาคญ และมนโยบาย โครงการวยทางานปลอดโรค ปลอดภย กายใจเปนสข เพอสงเสรมและสนบสนนใหประชากร วยทางานมสขภาพด ลดการเจบปวยจากโรคไมตดตอเรอรงและการบาดเจบรวมกบ คณะกรรมการหลกประกนสขภาพแหงชาตไดจดใหม งบบรการควบคมปองกนความรนแรงของโรคเบาหวานและความดนโลหตสง (หรอท เรยกวา “การปองกนโรคระดบท ตยภม” (Secondary prevention)) ซงจะทาใหเพม การเขาถงบรการและยกระดบการบรการใหไดตามมาตรฐานทกาหนด ซงอาจสงผลใหประชากรกลมเสยง ทไดรบการคดกรองมความรและมการปฏบตตนเพอลดเสยง จงทาใหจานวนผปวยรายใหมลดลง

1.3 สถานท สภาพทวไป ของจงหวดพระนครศรอยธยาเปนพนทเขตปรมณฑล พนท 2,556.6 ตร.กม. 305.9

เคยเปนราชธานเกา ยาวนานทสดถง ๔๑๗ ป รวมท งเคยเปนเมองอขาว อ นา จงมความสาคญทางประวตศาสตรม เอกลกษณโดดเดนทงดานกายภาพ ประวตศาสตรและอารยธรรม เปนผลใหจงหวดพระนครศรอยธยาเปนเมองทมนกทองเทยวทงชาวไทยและ ชาวตางประเทศใหความสนใจเขามาเยยมชมตลอดทงป ดานเศรษฐกจเปนจงหวดทมการเตบโตอยางตอเนอง โดยมผลตภณฑมวลรวมของจงหวดมมลคาสงเปนอนดบท 3 ของประเทศ และอยในเขตสงเสรมการลงทน เขต 2 มนคมอตสาหกรรม 3 แหง รายไดสวนใหญอยในสาขาอตสาหกรรม การคาและคาปลก และการเกษตรกรรม ตามลาดบ มทงหมด 16 อาเภอ อาจมความแตกตางกนในสภาพความเปนเมอง ดานเศรษฐกจสงคมและประชากร แตมสภาพโดยรวมของจงหวด ดงน

สภาพสงคม มความเปนพนทเขตเมองขยายมากขน ผลจากการเปนเมองอตสาหกรรม ไดสงผลกระทบและทาใหเกดการเปลยนแปลงตอวถชวตของชาวพระนครศรอยธยาท เดมเคยเปนสงคมชนบท เปลยนไปเปนการใชชวตแบบสงคมเมองรบเอาอารยธรรมตางชาตมาใชในการดาเนนชวตประจาวนมากขน

โครงสรางประชากร ปจจบนเขาสสงคมผสงอายแลว (aging society) และกาลงกาวสสงคมผสงอายโดยสมบรณ (aged society) เปนลาดบตนๆของประเทศ เปนทตงของสถาบนการศกษาทครอบคลมการศกษาในทกระดบ จงทาใหมจานวนนกเรยน นกศกษา จากจงหวดขางเคยงทงใกลไกล เขามาอยในพนท และมจานวนของผทเขามาประกอบอาชพรบจางในโรงงานอตสาหกรรม หรอบรษท หางรานตาง ๆ ทาใหเกดประชากรแฝงมากขน

1.3.1 อาเภอทมอตราปวยโรคเบาหวานสงทสด 5 อนดบ คอ อาเภอนครหลวง รองลงมาคอ อาเภอบางปะหน อาเภอเสนา อาเภอบางปะอน และอาเภอบางไทร เมอพจารณาตามลกษณะสภาพเศรษฐกจและสงคม ทก อาเภอมความเปน พนท เขตเมองขยาย มการเตบโตในดานเศรษฐกจท งภาคอตสาหกรรมและเกษตรกรรม ประชากรประกอบอาชพรบจาง อยในภาคอตสาหกรรม ภาคการบรการตางๆ และประชากรอกสวนหนงประกอบอาชพภาคเกษตรกรรม สอดคลองกบการศกษาของเตอนจต คาพทกษและคณะ (2550: บทคดยอ) ทาการศกษาเรอง “เปรยบเทยบความชกโรคเบาหวานระหวางประชากรชนบท และในเมองของจงหวดขอนแกนและการตดตามผปวยโรคเบาหวานในปแรก” พบวา ความชกของโรคเบาหวานของกลมอาสาสมครในเมองสงกวากลมอาสาสมครชนบท และการศกษาของนวลละออ ววฒนวรพนธ

32  

และคณะ (2552:บทคดยอ) ทาการศกษาเชงพรรณนาเรอง “ความชกของโรคเบาหวานและปจจยเสยงทสมพนธกบโรคในศนยสขภาพชมชนเขตเมอง” ของศนยสขภาพชมชนจอหอ โรงพยาบาลมหาราชนครราชสมา ในประชากรอาย 40 ป ขนไป สมตวอยางแบบเปนระบบ จานวน 340 คน เกบขอมลในเดอนกมภาพนธ พ.ศ.2552 โดยใชแบบสมภาษณ วเคราะหขอมลโดยใช รอยละ คาเฉลย วเคราะหความสมพนธระหวางโรคเบาหวานกบปจจยเสยงโดยใชสถตทดสอบไคสแควร ( χ2–test) และวเคราะหการถดถอยพหแบบลอจสตค(Multiple Logistic Regression) ความชกของโรคเบาหวานในศนยสขภาพชมชนเขตเมอง ยงอยในเกณฑสง และพบวาภาวะนาหนกเกน/อวน ระดบคอเลสเตอรอลในเลอดสง และความดนโลหตสง เปนปจจยเสยงทสาคญตอการเกดโรค

1.3.2 เมอพจารณาสภาพความเปนสงคมผสงอายทง 5 อาเภอไมมความแตกตางกนมาก คออยในชวง รอยละ 16 – 18 ยกเวนอาเภอบางปะอนสภาพความเปนสงคมผสงอายตาสด คอ รอยละ 12 และอตราปวยโรคเบาหวานตาเปนอนดบท 4 เนองจากเปนอาเภอทมความเปนเขตเมองสง มประชากรมากเปนอนดบ 2 ของจงหวดพระนครศรอยธยา มนคมอตสาหกรรม 2 แหง รวมทงเปนสถานททองเทยว ทาใหมประชากรวยแรงงานและวยอนๆ มากกวาวยสงอายนอยกวาอาเภออนๆ ซงสอดคลองกบรายงานรายงาน การเฝาระวงโรคไมตดตอเรอรง พ.ศ. 2555 (Chronic Diseases Surveillance Report, 2012) ของสานกระบาดวทยา กรมควบคมโรค จากขอมล 21 แฟมมาตรฐาน รวม 76 จงหวด จากสานกนโยบายและยทธศาสตร สานกงานปลดกระทรวง คอ อตราปวยมการเปลยนแปลงตามอาย อตราปวยสงขนเมออายมากขน กลาวคอ อาย 60 ปขนไป มอตราปวยสงสด

1.3.3 อาเภอทมอตราปวยโรคเบาหวานตาทสด 5 อนดบ คอ อาเภอบางซาย รองลงมาคออาเภอภาช อาเภอลาดบวหลวง อาเภออทย และอาเภอบานแพรกตามลาดบ เมอพจารณาขนาดของอาเภอพบวาสวนใหญเปนอาเภอขนาดเลกถงปานกลาง (จานวนประชากรอยระหวาง 9,000- 30,000 คน) ยกเวนอาเภออทย ทมประชากร 50,000 คน เมอพจารณาตามลกษณะสภาพเศรษฐกจและสงคม ทกอาเภอมความเปนพนทเขตเมองขยายกงเมองกงชนบท ยงคงยดการประกอบอาชพเกษตรกรรมเปนหลกแตมประชากร บางสวนประกอบอาชพในโรงงานอตสาหกรรมในพนท มความเปนชนบทมากกวาและสภาพความเปนสงคมผสงอายนอยกวาเลกนอย คอ รอยละ 12 – 15 เมอนาไปเปรยบเทยบกบกลมอาเภอทมอตราปวยสงสด 5 อนดบ

2. รอยละโรคไตเรอรงในผปวยโรคเบาหวาน จงหวดพระนครศรอยธยา ป พ.ศ. 2553 – 2557

มการเพมขนอยางตอเนองและรวดเรว การเพมขนของรอยละโรคไตเรอรงทเพมขนอยางตอเนองนน สอดคลองกบการศกษา Thai SEEK Study สมาคมโรคไตแหงประเทศไทยในปพ .ศ .2552 (9) โดย การคานวณอตราการกรองของไตจากสมการ MDRD (Modification of Diet in Renal Disease) พบวามความชกของโรคไตเรอรงในระยะท 1-5 เทากบ 17.5% ของประชากร โดยความชกของโรคไตเรอรงจะเพมขนตามอายทมากขน มการกระจายตวมากทสดในเขตกรงเทพฯ และปรมณฑล (อางใน Current Situation of Chronic Kidney Disease in Thailand) และการศกษาผลการดแลผปวยเบาหวานชนดท 2 ของโรงพยาบาลในสงกดกระทรวงสาธารณสข และสถานพยาบาลในพนท กรงเทพมหานคร ประจาป พ .ศ . 2557 (MedResNet)(18) โดยเครอขายวจยกลมสถาบนแพทยศาสตรแหงประเทศไทยของเขตสขภาพท 4 ภาวะแทรกซอนทพบมากทสดคอ ภาวะแทรกซอนทางไตในผปวยเบาหวาน รอยละ 29.7 และพบวาผปวยเบาหวานไมสามารถควบคมปจจยเสยงทสงผลใหเกดโรคไตเรอรงได คอการมระดบ HbA1C นอยกวา 7%

33  

ในผปวย type 2DM ของจงหวดพระนครศรอยธยา ในปพ.ศ. 2554 – 2557 ตากวาเกณฑ รอยละ 36.5, 37.9 45.8 และ 36.9 ตามลาดบ

เปนทนาสงเกตวา ในชวงเวลาททาการศกษาตงแตป พ.ศ. 2553 – 2557 พบวาปพ.ศ. 2557 มการเพมขนของรอยละของไตเรอรงสงทสดจาก สามารถอธบายไดวา เนองจากในชวงระยะเวลาดงกลาวกระทรวงสาธารณสข(24) กาหนดนโยบายและตวชวดใหสถานบรการคดกรองโรค CKD ในผปวยเบาหวานและความดนโลหตสงจานวนรอยละ 50 ในปพ .ศ. 2556 และรอยละ 70 ในปพ .ศ. 2557 ทาใหผปวยไดรบ การวนจฉยและลงทะเบยนในระบบของสถานบรการทกระดบมากขน

2.1 เพศ เพศชายและเพศหญง พบวารอยละโรคไตเรอรงในผปวยโรคเบาหวานตงแตป พ.ศ. 2553 - 2557

จงหวดพระนครศรอยธยา เพมขนอยางตอเนอง โดยเพศชายมรอยละของโรคไตเรอรงสงกวาเพศหญงประมาณ 1.0 -1.3 เทามาตลอด ซงสอดคลองกบการศกษาของ IdanGoldberg และคณะ (22) ททาการทบทวนความสมพนธระหวางเพศและ CKD พบวาความชก CKD มแนวโนมมากในเพศหญง แตจะพบความรนแรงมากกวาในเพศชาย ซงมความชกสงใน ESRD ความกาวหนาและความเสยงของอตราตายของโรคไตเรอรงสงกวาในเพศชายเมอเปรยบเทยบกบเพศหญง ยกเวนในผหญงวยหลงหมดประจาเดอนและผปวยเบาหวาน ซงการลดลงของอตราการกรองและระดบอลบมนยงเปนปจจยเสยงอตราตายในเพศหญงและฮอรโมนเพศคาดวาจะมบทบาทสาคญในกลไกทางชววทยาทเกยวของกบความผนแปรของความชกและลกษณะของ CKD ระหวางชายและหญง โดยสรปเพศมอทธพลสาคญตอภาวะไตวาย และจาเปนตองมการวจยเพมเตมเพอหาลกษณะทเกยวของกบเพศเพมเตมใน CKD เพอระบกลไกของความผดปกตทางเพศใน CKD แตไมสอดคลองกบการทบทวนวรรณกรรมปจจยเสยงเรองเพศของกมลวรรณ สาระและคณะ(22) (2559) เรอง“การศกษาของความชกและปจจยทสมพนธกบการเกดไตวายเรอรงระยะท 3-5 โรงพยาบาลตระการพชผล จ. อบลราชธาน” พบวาเพศหญงเปนหนงใน 8 ปจจยเสยง ในการเกดไตวายเรอรงระยะท 3-5 (p-value<0.05) มากกวาเพศชายและการศกษาของ Thai SEEK Study โดยสมาคมโรคไตแหงประเทศไทย เปนการศกษาทครอบคลมประชากรจากภาคตางๆ ของประเทศและควรคาแกการอางอง ไดทาการศกษาในอาสาสมครทมอาย 18 ปขนไปจานวน 3,459 คน จาก 20 อาเภอใน 10 จงหวด อายเฉลย 45.2 + 0.8 ป เปนเพศหญง 54.5% โดยอาศยการคานวณอตราการกรองของไต (GFR) จากสมการ MDRD3 พบวามความชกของโรคไตเรอรงเทากบ 17.5% (16.3% ในเพศชาย และ 18.7%ในเพศหญง) แจกแจงความชกของโรคไตเรอรงออกเปนระยะท 1-5 ไดเปน 3.3%, 5.6%, 7.5%, 0.8%และ 0.3% ตามลาดบ ความชกของโรคไตเรอรงจาแนกตามพนทของประชากรพบมากทสดในกรงเทพฯ (23.9%) ภาคกลาง (13.7%) และภาคใต (13.4%) และพบวาปจจยทเกยวของกบการเกดโรคไตเรอรง ไดแก อาย เพศ โรคเบาหวาน ความดนโลหตสงhyperuricemia ประวตนวในไต และการใชยาสมนไพร

2.2 กลมอาย รอยละของโรคไตเรอรงในผปวยโรคเบาหวานตงแตป พ.ศ. 2553 – 2557 ของจงหวดพระนครศรอยธยา เพมขนอยางตอเนองในทกกลมอาย โดยเพมขนตามกลมอายทเพมขน และเพมตามอตราปวยโรคเบาหวานทเพมขนป พ.ศ. 2557 ทกกลมอายมรอยละของภาวะแทรกซอนโรคไตเรอรงสงสดเนองจากมนโยบายการคดกรอง CKD ในผปวยเบาหวานและความดนโลหตสง สอดคลองกบการศกษาของกมลวรรณ สาระ และคณะ(22) เรอง“ความชกและปจจยทสมพนธกบการเกดไตวายเรอรงระยะท 3-5 ในโรงพยาบาลตระการพชผล จ.อบลราชธาน ทพบวาปจจยทสมพนธกบการเกดไตวายเรอรง ไดแก เพศ อาย เบาหวาน ความดนโลหตสง โรคหวใจและหลอดเลอด โลหตจาง เกาต และโรคนว สอดคลองกบการศกษาของสนหทศน ศรโพนทอง (2558) เรอง “ระยะเวลาการดาเนนโรคไตวายเรอรงระยะสดทายในผปวยเบาหวาน

34  

ชนดท 2” ทพบวาผปวยเบาหวานชนดท 2 ทอยในวยสงอายมการลดลงของคาอตราการกรองของไตทรวดเรวถง 7.59 มล./นาท/1.73 ม.2/ป

2.3 สถานท ทกอาเภอของจงหวดพระนครศรอยธยามแนวโนมรอยละโรคไตเรอรงเพมขนอยางตอเนอง สอดคลองกบการศกษาของ Thai SEEK Study โดยสมาคมโรคไตแหงประเทศไทยใน ปพ.ศ. 2552 ศกษาประชากรไทยทวทกภาคจานวน 2,844 คน อายเฉลย 45 ป โดยอาศยการคานวณอตราการกรองของไต จากสมการ MDRD (Modification of Diet in Renal Disease) พบวา ความชกของผปวยโรคไตเรอรงระยะท 3-5 ของประชากรไทยหรอประมาณ 11.44 ลานคนในประเทศไทย มการกระจายของโรค มากทสดในเขตกรงเทพฯและปรมณฑล (23.9%) รองลงมาเปนภาคตะวนออกเฉยงเหนอ (22.2%) และภาคเหนอ (20.4%)

อาเภอทมรอยละโรคไตเรอรงในผปวยโรคเบาหวาน สงทสด 5 อนดบแรก คอ อาเภอบานแพรก อาเภอมหาราช อาเภอทาเรอ อาเภอผกไหและอาเภอบางซาย ตามลาดบและอาเภอทมรอยละโรคไตเรอรงในผปวยโรคเบาหวาน ตาทสด 5 อนดบแรกคอ อาเภอนครหลวง อาเภอบางปะอน อาเภออทย อาเภอบางบาลและอาเภอภาช ตามลาดบ เมอนาพจารณาเปรยบเทยบกนทง 2 กลม ดงน

2.3.1 ลกษณะสภาพเศรษฐกจและสงคม ทกอาเภอมความเปนพนทเขตเมองขยาย มการเตบโตในดานเศรษฐกจทงภาคอตสาหกรรมและเกษตรกรรม ประชากรประกอบอาชพรบจาง อยในภาคอตสาหกรรม ภาคการบรการตางๆ และประชากรอกสวนหนงประกอบอาชพภาคเกษตรกรรม

2.3.2 สภาพความเปนสงคมผสงอาย กลมอาเภอทมรอยละโรคไตเรอรงในผปวยเบาหวานสงสด 5 อนดบ ทง 5 อาเภออยในชวงรอยละ 17 – 19 มากกวากลมทมรอยละโรคไตเรอรงในผปวยเบาหวานตาสด 5 อนดบ ทง 5 อาเภออยในชวง รอยละ 12 – 17 สอดคลองกบการศกษาของกมลวรรณ สาระและคณะ(22) เรอง“ความชกและปจจยทสมพนธกบการเกดไตวายเรอรงระยะท 3-5 ในโรงพยาบาลตระการพชผล จ.อบลราชธาน ทพบวาปจจยทสมพนธกบการเกดไตวายเรอรง ไดแก เพศ อาย เบาหวาน ความดนโลหตสง โรคหวใจและหลอดเลอด โลหตจาง เกาต และโรคนว และสอดคลองกบการศกษาของสนหทศน ศรโพนทอง (2558) เรอง “ระยะเวลาการดาเนนโรคไตวายเรอรงระยะสดทายในผปวยเบาหวานชนดท 2” ทพบวาผปวยเบาหวานชนดท 2 ทอยในวยสงอายมการลดลงของคาอตราการกรองของไตทรวดเรวถง 7.59 มล./นาท/1.73 ม.2/ป

2.3.3 เปรยบเทยบอตราปวยโรคเบาหวานและรอยละโรคไตเรอรงในผปวยเบาหวาน พบวา อาเภอนครหลวงและอาเภอบางปะอนมอตราปวยโรคเบาหวานอยในกลมสง 5 อนดบ แตมรอยละโรคไตเรอรงในผปวยโรคเบาหวานอยในกลมตาทสด 5 อนดบแรก แตอาเภอบานแพรก มอตราปวยโรคเบาหวานอยในกลมตาสดใน 5 อนดบแรก พบวามรอยละโรคไตเรอรงในผปวยโรคเบาหวานสงสดเปนอนดบ 1 ในกลมสงทสด 5 อนดบแรก

2.3.3.1 เมอพจารณาเปรยบกบปจจยเสยงดานรอยละของผปวยเบาหวานทควบคมระดบนาตาลในเลอดไดด จากขอมลการตรวจราชการระดบจงหวด ปงบประมาณ พ ศ 2558 รอบท 2 วนท 2 กรกฎาคม พ.ศ. 2558 จงหวดพระนครศรอยธยาพบวาทง 3 อาเภอมผลการควบคมนาตาลในเลอดในผปวยเบาหวาน ในป พ.ศ. 2556 และ พ.ศ. 2557 ไมแตกตางกนมาก อาเภอนครหลวงผปวยเบาหวานควบคมนาตาลไดรอยละ 40.08 และ 29.15 อาเภอบางปะอนรอยละ 52.57 และ 44.91 อาเภอบานแพรกรอยละ 41.16 และ 41.55 แตผปวยเบาหวานอาเภอบานแพรกมภาวะโรคไตเรอรงอนดบ 1

2.3.3.2 พจารณาตามขนาดของระดบการใหบรการ พบวามความแตกตางกน คออาเภอบางปะอน เปนโรงพยาบาลระดบ M 2 มความพรอมของทมสหสาขา ดแลผปวย DM Uncontrolled และภาวะแทรกซอนโดยอายรแพทย และมผลงานการดาเนนศกษาวจย R 2 R เรอง “ผลของการพฒนารปแบบการดแลผปวยเบาหวานชนดท 2 เพอการปองกนและชะลอความเสอมของไตโรงพยาบาลบางปะอน”

35  

ป 2557 (ไดรบรางวลท 1 ผลงานวจยระดบจงหวด)” ทาใหผปวยเบาหวานเกดภาวะแทรกซอนทางไตลดลง สวนอาเภอนครหลวงระดบ F2 (รพ.ชมชนขนาดเลก) และอาเภอบานแพรกระดบ F3 (รพ.ชมชนขนาดเลก) ไมมแพทยเฉพาะทางในการดแลเฉพาะโรค ซงสอดคลองกบนโยบาย ณ ชวงเวลาดงกลาว มการกาหนดตวชวดของการพฒนาระบบบรการ (service plan) สาขาโรคไต ใหสถานบรการดาเนนการและวดผลเปนครงแรก ไดแก ตวชวด “ลดปจจยเสยงและคดกรองการเกดโรคไตในประชาการทเปนกลมเสยง” ตวชวด “รอยละของผปวย DM, HT ทไดรบการวนจฉยวาเปนโรคไตเรอรงรายใหม และตวชวดการชะลอความเสอมของไต “มการดาเนนการ CKD Clinic”เปาหมาย รพ.สต.และรพช.ขนาดเลก 50% ในป พ.ศ. 2556, 80% ในป พ.ศ. 2557 ทาใหการจดบรการของหนวยบรการยงไมมความชดเจนและยงไมสอดคลองเปนไปในแนวเดยว และสอดคลองกบการรายงานปญหาอปสรรคตามแผนพฒนาระบบบรการเขต 4 สาขาโรคไต ป พ.ศ. 2556 ของจงหวดพระนครศรอยธยา พบวาการตรวจคา serum creatinine ไมเปนมาตรฐานเดยวกน บางแหงใช Enzymatic method บางแหงใช Jeffe reaction สงผลตอรายงานจานวนผลโรคไตเรอรงทแตกตางกนหรอมจานวนมากและการจดบรการ CKD clinic ยงมปญหาเรอง บคคลากรไมเพยงพอในการเปด CKD clinic ในบางแหงไมมนกกาหนดอาหาร รพ.ระดบ S บางแหงยงไมมอายรแพทยโรคไต ทาใหประสทธภาพ CKD clinic ไมสมบรณ ซงทางคณะกรรมการไดเลงปญหาดงกลาวไดวางแผนพฒนาระบบการจดบรการ คอ กาหนดแนวทางการสงตอผปวยเพอรกษาตอเนอง มการดาเนนการ CKD clinic เตมรปแบบรวมกบทมสหสาขา เพอเปนรปแบบแนวทาง การดแลผปวย CKD ใหกบโรงพยาบาลระดบ M และ F การจดการระบบขอมลและการจดการขอมล การกาหนดมาตรฐาน Lab โดยใชวธการตรวจเดยวกน เพอใหไดคา eGFR ทมาตรฐานเดยวกนในการประเมนความเสอมของไต การกาหนดบทบาทของพยาบาลวชาชพผรบผดชอบ CKD clinic อยางชดเจน และสอดคลองกบการศกษาในตางประเทศ v’Mitesh Singh และคณะ ทาการศกษาเรอง A comparison of urban and rural patients with chronic kidney disease referred to Inkosi Albert Luthuli Central Hospital in Durban, South Africa medki โดยการศกษาทบทวนยอนหลงเพอเปรยบเทยบลกษณะของผปวยทเปนโรค CKD จากเขตชนบทและเมองในจงหวด KwaZulu-Natal ของประเทศแอฟรกาใต ทไดสงตวไปยงโรงพยาบาลกลางของ Inkosi Albert Luthuli Central (IALCH) ตงแตเดอนเมษายน พ.ศ. 2555 ถงเมษายน พ.ศ. 2556 จานวนทงสน 529 คน พบวาผปวยโรคไตเรอรงทสงตวมาจากพนทชนบทมความแตกตางกนอยางมนยสาคญกบผปวยจากเขตเมอง มระยะโรคไตเรอรงสงกวาเขตเมอง เศรษฐสถานะทางสงคมทไมด จากดการเขาถงบรการสขภาพและขาดการตรวจคดกรองโรคไต อาจทาใหเกดการสงตอลาชาจากเขตชนบท ขอเสนอแนะ

1. ขอเสนอแนะเชงนโยบาย 1.1. กลมอายทมอตราปวยดวยโรคเบาหวานสงสดคอ กลมอาย 60 ปขนไป เนองจากปจจบน

ประเทศไทยกาวสสงคมผสงอายจงหวดพระนครศรอยธยาปจจบนเขาสสงคมผสงอายแลว (aging society) และกาลงกาวสสงคมผสงอายโดยสมบรณ (aged society) เปนลาดบตนๆ ของประเทศ หากมการเตรยม ความพรอมของสงคมและชมชนเพอเขาส "สงคมผสงอาย"แตเนนๆ จะทาใหผสงอายมสขภาวะทดปราศจากโรคหรอเจบปวยชาลง รฐบาลไดเลงเหนความสาคญจงไดจดตงกรมกจการผสงอาย (ผส.)" ภายใตสงกดกระทรวงการพฒนาสงคมและความมนคงของมนษย เกดขนตาม พ.ร.บ.ปรบปรงกระทรวง ทบวง กรม (ฉบบท14) พ .ศ .2558 โดยมการบรณาการงานหลายกระทรวงเพอพฒนาคณภาพชวตท ดของผสงอาย ดงนน การดาเนนงานลดอตราการเกดโรคเบาหวานในกลมวยผสงอายเพอตดโอกาสในการเปนโรคไตเรอรง ควรมการบรณาการการดาเนนงานรวมกบหนวยงานทเกยวของ ในระดบทองถน การจดสวสดการสงคมการดแลผสงอายในชมชนและทองถน เชน การสรางสงอานวยความสะดวกตางๆ จะทาใหสามารถยดอายตอการเกด

36  

โรคเบาหวาน เชน สรางพนทออกกาลงกายหรอศนยกายภาพ ดานอาหารสงเสรมสขภาพทเหมาะสม รวมถงการสรางรายไดของผสงอาย ใหผสงอายพงพาตนเองไดด สามารถดารงชวตดวยตนเองไดอยางมคณภาพ และ มคณคา แมวาจะอยในวยสดทายของชวงชวต

1.2. กลมวยทางานอาย 25 - 59 ปขนไป มอตราปวยโรคเบาหวานเพมมากขนตามกลมอายทเพมขน จากการศกษาโครงสรางประชากรกลมวยดงกลาวเปนกลมวยทมสดสวนเพมสงมากขนจากโครงสรางประชากรทเปลยนไป และเนองจากเปนวยทกาลงประสบความสาเรจในชวตมความมนคงดานอาชพการงานและมความพรอมทงดานทกษะการทางานดงนนควรมการจดบรการสงเสรมสขภาพอยางเขมขน จรงจงเพอเตรยมประชากรกลมวยดงกลาวใหเปนผมสขภาพดทงกอนวยเกษยณและหลงเกษยณ นอกจากจะเปนประโยชนตอตนเองในระดบปจเจกบคคลแลว ยงเปนการเออตอการพฒนาเศรษฐกจและสงคมของประเทศ อกดวย ซงกจกรรมดงกลาวตองประสานการดาเนนงานรวมกนหลายๆหนวยงานระดบพนท เนองจากปจจบน มการผลกดนนโยบายเรอง Health in all policy ในระดบจงหวดประสานงานกบหนวยงานภายใตกรมกจการผสงอาย (ผส.) สงกดกระทรวงการพฒนาสงคมและความมนคงของมนษย (พม.) กบองคกรและหนวยงานทเกยวของรวมกนกาหนดมาตรการ “การเตรยมตวสวยเกษยณแบบปลอดโรค” และหนวยงานทเกยวของทมอานาจในการดแลสถานประกอบการกาหนดมาตรการรวมกบสาธารณสขดานสขภาพ ใหหนวยงานจดทาฐานขอมลสขภาพแกบคลากรในสถานททางานสถานประกอบการทงคนปวยปกตและกลมเสยงเพอการตดตามผลลพธทางดานสขภาพ และกาหนดเปนนโยบายสงเสรมสขภาพในองคกรรวมทงมการสรางแรงจงใจแกพนกงานทมพฤตกรรมสขภาพทดอยางเปนรปธรรมและจรงจง เชนโบนสสขภาพ เปนตน

1.3. จงหวดพระนครศรอยธยาเปนเมองอตสาหกรรม เปน Setting ทมประชากลมวยทางานอาศยอยเปนกลมและจานวนมาก ระดบนโยบายเสนอใหมการประสานและบรณาการการดาเนนงานกบสภาอตสาหกรรมจงหวดพระนครศรอยธยา โดยใชกลไก National Health Authority รวมกบ HR Manager ของสถานประกอบการ รวมกบโรงพยาบาลทรบสทธประกนสงคมในแตละพนท โดยการจดทารวบรวมขอมลสขภาพและคนขอมลนาเสนอขอมลสขภาพใหแกหนวยงานทเกยวของ และผลกดนใหมการออกมาตรการ การจดการสรางสงแวดลอมทเออตอสขภาพในทกสถานประกอบการ อยางจรงจงและบรณาการกจกรรมตามนโยบายของกรมกองตางๆ ทเกยวของ เชน การจดไมใหมการจาหนายอาหารหรอเครองดมทหวานเกนไป มบรการสตรหวานนอย สตรไขมนตา การสงเสรมการออกกาลงกายเพอสขภาพอยางตอเนองและการสราง เจตคตทเหมาะสมเพอควบคมพฤตกรรมการบรโภคของหวาน การสงเสรมอาชพและรายไดผสงอาย รวมกบ healthy workplace ทมการดาเนนการอยแลว แตใหมการตดตามกากบและประสานรวมมอกบทกหนวยงานในทกระดบ และสรางแรงจงใจโดยการใหรางวลแกองคกร สถานประกอบการทดาเนนการไดดและทใหความรวมมอ

1.4. จากผลการศกษาและการทบทวนวรรณกรรมจากแหลงตางๆ พบวา การปองกนมใหเกดโรคไตเรอรงเปนสงทคมคามากทสด โดยเรมตนจากการสงเสรมพฤตกรรมสขภาพในบคคลทวไปตงแต วยเดกดวยการสรางวนยและทศนคตสขภาพ ใหมพฤตกรรมทดฝงแนนยาวนานจนเปนนสย สวนในกลมผปวยตองสงเสรมใหมความฉลาดทางสขภาพ (Health Literacy) ในการจดการตนเองเนองจากโรคไมตดตอเรอรงเปนโรคของวถชวตประจาวนบคคลๆ ทจะตองไดรบการดแลเพอปองกนและลดโรคไดดทสด คอ ประชาชนกลมปกตและเสยงผปวย ครอบครว และชมชน เนองจากระยะของโรคทยาวนานไมสามารถรกษาใหหายขาดไดผ ปวยจะตองสามารถจดการตนเองเพอลดปจจยเสยงตางๆ ดงนน การจดการโรคเรอรงจาเปนตองม การเชอมโยงระหวางระบบตางๆ ในสงคม ไดแก ระบบการศกษา เศรษฐกจ และระบบสขภาพหลายระดบ ไมวาจะเปนระดบปฐมภม ทตยภม และตตยภมมความตอเนอง (continuity) ความรวมมอ (coordination) และ ความครอบคลม (comprehensiveness) เปนองคประกอบสาคญของระบบสขภาพในเชงปองกนและ

37  

รกษา การมนโยบายการและสงเสรมการบรณาบรการเพอเพมคณภาพการดแลในทกระดบของการบรการ เพอสรางการมสวนรวมเปนวาระแหงชาตจนถงระดบทองถน ซงการจดการแกไขปญหาเพอลดเสยง ลดโรค จากปจจยเสยงตอการเกดโรคไมตดตอเรอรง โดยมมาตรการการดาเนนงานทสาคญ 3 มาตรการ ไดแก

1.4.1. การพฒนาระบบเฝาระวงพฤตกรรมเสยงและโรคไมตดตอในชมชน สรางความเขมแขงระบบเฝาระวงในชมชน Early Detection เนนบทบาทของอปท. และกองทนอบต./เทศบาลในการทา Self-Screening และสนบสนนระบบเฝาระวงโรค DM & HT ในชมชน รวมถงการสกดกนเขาถงปจจยเสยงของประชาชนในชมชน ไดแก การบรโภคอาหารรสหวาน มนเคม

1.4.2. การจดการลดเสยง ลดโรคไม ตดตอโดยชมชน เดมสานกโรคไม ตดตอ กรมควบคมโรค สนบสนนและมนโยบายใหพนทชมชนดาเนนการ “ชมชนลดเสยงลดโรค” ใหดาเนนการ การฟนฟใหม และสอสารสรางความพระหนกใหเชอมโยงตรงกนวาทกอยางเรมตนทชมชน พฤตกรรมสขภาพ ทด สงแวดลอมทด โดยบรณาการกบหนวยงานในทองถน เชน โรงเรยน องคกรทองถน และหนวยงานภาครฐ ทเกยวของในสงคมใหเกดชมชนทเขมแขงจะเปนการแกไขปญหาทกเรองทงเรองสขภาพ รายไดตางๆ และเศรษฐกจ

1.4.3. พฒนาระบบบรการสขภาพในการจดการลดปจจยเสยงและโรคไมตดตอเรอรง ซงเชอมโยงจากระบบเฝาระวงพฤตกรรมฯ และการจดการลดเสยงรวมทงมระบบสนบสนนทจาเปน มระบบขอมลบคลากรทมความร ความสามารถมองคความรและการจดการความร และระบบควบคมกากบตดตามประเมนผลทมคณภาพโดยเชอมโยงกบนโยบาย Primary Care Cluster และบรการของหนวยบรการปฐมภมเปนจดตงตนจดระบบสงตอสงกลบผปวยของเครอขายหนวยบรการ DM & HT คณภาพของคลนก DM& HT ของหนวยบรการและการมสวนรวมของผปวยในการปรบเปลยนพฤตกรรมการดแลสขภาพ โดยคาดหวงวา ผปวยจะตองสามารถจดการตนเองและปจจยเสยงตางๆ เชน รบประทานยาอยางสมาเสมอเปนระยะเวลานานมความฉลาดทางสขภาพความรเรองโรคของตนเอง ทราบถงอาการทบงบอกถงการเปลยนสถานะโรค และ การปองกนความเสยงตางๆ

1.5. เพอเปาหมายสการพฒนาท ยงยน (Sustainable Development Goals - SDGs) ในยค Thailand 4.0 ความเปนเมองขยายไปอยางรวดเรวสงผลใหเกดปญหาในการปองกนควบคมโรคทซบซอน การใชรปแบบเดมๆ ในการทางานไมสามารถประสบผลสาเรจอยางแนนอน จาเปนอยางยงทตองนาเทคโนโลยมาพฒนานวตกรรมเพอสรางสรรคสงดแกไขปญหาสงคมทเกดขนมากมาย ทดแทนแรงงานบคลากรในระบบสขภาพทไมเพยงพอตอการจดบรการสงเสรมสขภาพ ปองกนโรคในกลม population base ดงนนการนาแนวคดในการสรางธรกจทสรางสนคาหรอใหบรการในการแกไขปญหาสงคมโดยตรง (Social Enterprise หรอ SE) บนพนฐานความคดวา โลกมปญหาสงคมเกดขนมากมายจาเปนจะตองมองหลายมตของปญหาเพอทจะหาวธแกไขทถกตอง องคกรทไมแสวงหาผลกาไร หรอ NGOs มบทบาทในการเขาไปมสวนชวยเหลอปญหาสงคมดานตางๆ ทภาครฐเขาไมถง ยกตวอยางเชน Clean Water for all นวตกรรมทานาสะอาดดมได Food Connection อาหารสดเหลอทงจากโรงแรมนาไปใชประโยชนตอเพอลดปรมาณขยะ เปนตน

1.6. เนองจากขอมลททาการศกษาเปนขอมลทไดจากการลงทะเบยนในระบบบรการ ของสถานบรการทกระดบ จงหวดพระนครศรอยธยาและรวบรวมรายงานขอมลผานศนยเทคโนโลยสารสนเทศและการสอสาร สานกงานปลดกระทรวงสาธารณสข ไมไดมการวนจฉยโรคจาแนกระยะของโรคไตเรอรง ทาใหขอมลทไดเปนภาพรวมตงแตระยะ 1 ถงระยะท 5 ซงประโยชนในการจาแนกระยะโรคไตเรอรง จะชวยในการกาหนดแนวทางจดกจกรรมการดแลรกษาทเหมาะสมตามระยะของโรคไตเรอรง อางองตามคมอปฏบตการ เพอการดาเนนงานลดโรคเรอรง (CKD) ในผปวยเบาหวานและความดนโลหตสง

38  

1.7. มาตรการทางการสอสารเพอสงคม เนองจากความแตกตางตามกลมวย การสอสารเพอปองกนโรคควรออกแบบใหเหมาะสมตามกลมวย ไดแก

1.7.1. กลมวยทางาน วยผใหญ เปนผมอานาจในการซอและใชเทคโนโลยตามสมย ดงนน จาเปนตองมการประยกตใชเทคโนโลยและนวตกรรมในการพฒนาระบบและชองทางการสอสารเพอสรางความรความเขาใจตอสงคมใหเหนถงความสาคญ และความจาเปนของการบรโภคอาหารสขภาพกจกรรมทางกายทมตอการสรางเสรมสขภาพของประชาชนทกในกลมวยดงกลาว

1.7.2. กลมวยผสงอาย เนองจากโรคเบาหวานและโรคไตเรอรงเปนโรคของผสงอาย ในระยะอนใกลประเทศไทยจะกลายเปนสงคมผสงอายเตมรปแบบ ประกอบกบสงคมยคโซเชยล เทคโนโลยเขามามบทบาทในชวตประจาวนมากขน การปรบตวเรยนรสงใหมๆของผสงวยจงเปนประเดนทสงคมควร ใหความสาคญ ดวยการจดทาสอทมความเหมาะสมกบผสงอายทสามารถตอบสนองการใชประโยชน ของผสงอายในดานตางๆ ได โดยเฉพาะอยางยงการใชประโยชนในการแลกเปลยนเรยนร

1.8. การพฒนาฐานขอมลโรคเบาหวาน ยค Thailand 4.0 ขอมลผปวยมปรมาณมากมายมหาศาล จาเปนตองอาศยทรพยากรทางสารสนเทศมารองรบ เพอการพฒนาฐานขอมลโรคเบาหวาน “Big Data” ระดบประเทศโดยใชเทคโนโลยททนสมย เชน ระบบฐานขอมลอเลกทรอนกสเพอจดเกบขอมลประวต ผปวยและเวชระเบยน (Electronic Health Record: EHR) ทสามารถเชอมโยงและแลกเปลยนกนไดทกระดบโดยสามารถกาหนดสทธการเขาถงขอมลแกผใหบรการดานสาธารณสข หรอบคลากรทางการแพทยทเกยวของได เพอนาขอมลมาวเคราะหและใชประโยชนในการวนจฉยโรค เลอก วธการรกษาทเหมาะสม และทานายผลการรกษาไดอยางแมนยาขน การเฝาระวงและตดตามผล รวมทงขอมลดานปจจยเสยงหลก การลดการเกดโรคแทรกซอนและคาใชจายดานเศรษฐกจและสงคม ตลอดจนการประยกตใชเพอออกแบบการดแลรกษาผปวยโดยจงใจใหมการปรบเปลยน พฤตกรรม การพฒนาระบบขอมลดงกลาวจาเปนตองอาศยความ รวมมอจากหลายฝาย เพอใหการแลกเปลยนขอมลเวชระเบยนระหวางผ ใหบรการสาธารณสขเปนไปอยาง มประสทธภาพ สงผลใหเกดการ ยกระดบมาตรฐานของผใหบรการสาธารณสขใหทดเทยมกนอกดวย

2. ขอเสนอแนะในการทาวจยครงตอไป 2.1 ศกษาระบบและหาแนวทางททาให เกด Eary Detect Early case identification

เพอใหไดผปวยระยะเรมแรกเขากระบวนการดแลรกษา ซงจากการทบทวนวรรณกรรมทาใหทราบวาผโรคไตไดรบการวนจฉยทลาชา เมอเขาระบบการรกษาทาใหอยระยะปานกลางถงหนกทาใหยากแกการรกษา โดยใชเทคโนโลยททนสมย ประชาชนสามารถเขาถง งายและรวดเรวเปนทนาสนใจ ในแตละกลมวย

2.2 ศกษาระบบและแนวทางในการจดการสงเสรมสขภาพดาน life style ในบรบทสงคมเมอง ไดแก ปรมาณเกลอทบรโภค การงดบหร การลดปรมาณสารอาหารโปรตนทบรโภค การดเรองยาสมนไพร ยาแกปวด

39  

2.3 สถานประกอบการ สถานททางาน ควรมจดกจกรรมสงเสรมสขภาพโดยการจดกจกรรมสรางแรงจงใจแกพนกงานทมทมรอบเอว หรอนาหนกไมเกนเกณฑ เชน โบนสประจาป เปนตน

42

เอกสารอางอง

1. The National Kidney Foundation.GLOBAL FACTS: ABOUT KIDNEY DISEASE. 2015. [สบคนเมอ 30 เม.ย. 2560]. เขาถงไดจาก: https://www.kidney.org/kidneydisease/global-facts-about-kidney-disease 2. Ingsathit, A., et al., Prevalence and risk factors of chronic kidney disease in the Thai adult population: Thai SEEK study. Nephrol Dial Transplant, 2010. 25(5): p. 1567-75. 3. CKDNET, โครงการปองกนและชะลอโรคไตเรอรงในภาคตะวนออกเฉยงเหนอ. 2527. [สบคนเมอ 30 เม.ย. 2560]. เขาถงไดจาก: https://ckd.kku.ac.th/?page_id=57 . 4. ส านกโรคไมตดตอ, คมอปฏบตการเพอด าเนนงานลดโรคไตเรอรง (CKD) ในผปวยเบาหวาน และความดนโลหตสง, กรมควบคมโรค, Editor. 2529. p. 6. 5. Chuasuwan A., Praditpornsilpa K. Annual Report Thailand Renal Replacement Therapy Registry 2012.สมาคมโรคไตแหงประเทศไทย : 51. [สบคนเมอ 30 เม.ย. 2560]. เขาถงไดจาก: http://www.nephrothai.org/images/thailand_renalreplacement_therapy_2012.pdf. 6. Chuasuwan A., Praditpornsilpa K. Annual Report Thailand Renal Replacement Therapy Registry 2013.สมาคมโรคไตแหงประเทศไทย 2555 : 49. [สบคนเมอ 30 เม.ย. 2560]. เขาถงไดจาก: http://www.nephrothai.org/images/TRT-Annual-report/Annual-Report-Thailand-Renal-Replacement-Therapy-2013.pdf. 7.Chuasuwan A., Praditpornsilpa K. Annual Report Thailand Renal Replacement Therapy Registry 2012.สมาคมโรคไตแหงประเทศไทย : 49. [สบคนเมอ 30 เม.ย. 2560]. เขาถงไดจาก: http://www.nephrothai.org/images/10-11-2016/1.TRT-report-2014-_3-11-59_-final_.pdf. 8. ประเสรฐ ธนกจจาร .Current Situation of Chronic Kidney Disease in Thailand.วารสารกรมการแพทย 2558 : 6. [สบคนเมอ 30 เม.ย. 2560]. เขาถงไดจาก: http://www.dms.moph.go.th/dmsweb/dmsweb_v2_2/content/org/webpageJDMS_30/demo/data/2558/2558-05/no.5_01.pdf.

43

9. ราม รงสนธและคณะ.การประเมนผล การดแลผปวยโรคเบาหวานชนดท 2 และความดนโลหตสงของโรงพยาบาลในสงกด กระทรวงสาธารณสขและโรงพยาบาลในสงกด กรงเทพมหานคร ประจ าป 2555.2555. [สบคนเมอ 30 เม.ย. 2560]. เขาถงไดจาก http://www.tima.or.th/index.php/component/attachments/download/24. 10.ส านกโรคไมตดตอ กรมควบคมโรค กระทรวงสาธารณสข.รายงานประจ าป 2559. [สบคนเมอ 30 เม.ย. 2560]. เขาถงไดจาก: www.thaincd.com/document/file/download/paper-manual/รายงานประจ าป_59_ส านกโรคไมตดตอ.pdf. 10. ส านกงานปลดกระทรวงการพฒนาสงคมและความมนคงของมนษย.สถานการณผสงอายในประเทศไทย 2552 [สบคนเมอ 30 เม.ย. 2560]. เขาถงไดจาก https://www.msociety.go.th/article_attach/9869/14205.doc. 11. ธนพนธ สขสอาด, วรรณสดา งามอรณ,วชชกร สรยะวงศไพศาล.รายงานสถานการณโรค NCDs ฉบบท 2 "KICK OFF TO THE GOALS". ส านกงานพฒนานโยบายสขภาพระหวางประเทศ ; 2557.[สบคนเมอ 30 เม.ย. 2560]. เขาถงไดจาก : http://www.dmthai.org/statistic/1846. 12. ส านกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต.แผนยทธศาสตรสขภาพดวถชวตไทย พ.ศ.2554 – 2563. [สบคนเมอ 30 เม.ย. 2560]. เขาถงไดจาก: http://wops.moph.go.th/ops/oic/data/20110316100703_1_.pdf. 13. วชย เอกพลากร บรรณาธการ. รายงานการส ารวจสขภาพประชาชนไทยโดยการตรวจรางกาย ครงท 4 พ.ศ. 2551 – 2552. นนทบร : เดอะกราฟโก ซสเตมส; 2553. 14. วชย เอกพลากร. (บก.). (2557) รายงานการส ารวจสขภาพประชาชนไทยโดยการตรวจรางกาย ครงท 5 พ.ศ. 2557. นนทบร:สถาบนวจยระบบสาธารณสข. 15. อมรา ทองหงษ, กมลชนก เทพสทธา, ภาคภม จงพรยะอนนต. รายงานการเฝาระวงโรคไมตดตอเรอรง พ.ศ. 2555.ส านกระบาดวทยา กรมควบคมโรค กระทรวงสาธารณสข . [สบคนเมอ 30 เม.ย. 2560]. เขาถงไดจาก: http://www.boe.moph.go.th/files/report/20140109_40197220.pdf. 16. Donald B. Bishop, Patrick J.O’Connor ,Jay Desai.Diabetes (ICD 10 E10-E14). In:Patrick L.Remington,Ross C.Brownson,Mark V.Wegner,editer. Chronic Disease Epidemiology and Control.Washington,Dc:United Book Press;2010.p 295-296.

44

17. ราม รงสนธ,ปยทศน ทศนาววฒน.รายงานผลการศกษาผลการดแลผปวยเบาหวานชนดท 2 และความดนโลหตสงของโรงพยาบาลในสงกดกระทรวงสาธารณสขและสถานพยาบาลในพนทกรงเทพมหานคร ประจ าป 2557 (MedResNet) เครอขายวจยกลมสถาบนแพทยศาสตรแหงประเทศไทย.[สบคนเมอ 30 เม.ย. 2560]. เขาถงไดจาก: http://www.tima.or.th/index.php/component/attachments/download/24. 18. Ingsathit A, Thakkinstian A, Chaiprasert A, Sangthawan P, Gojaseni P, Kiattisunthorn K; the Thai-SEEK Group. Prevalence and risk factors of chronic kidney disease in the Thai adult population: Thai SEEK study. Nephrol Dial Transplant 2010 ; 25 : 1567-75. 19. สนหทศน ศรโพนทอง.ระยะเวลาการด าเนนโรคไตวายเรอรงระยะสดทายในผปวยเบาหวานชนดท 2: การศกษายอนหลงจากฐานขอมลอเลกทรอนกส [วทยานพนธปรญญาเภสชศาสตรมหาบณฑต]มหาสารคาม:มหาวทยาลยมหาสารคาม; 2558. 20. World Health Organization. Non communicable Diseases (NCD) Country Profiles. 2011.[ cited 2016 Aug 7]. Available from: http://www.who.int/nmh/publications/ncd_profiles2011/en/. 21. กมลวรรณ สาระ, สมชาย สรยะไกร,จไรรตน ทมนนท.ความชกและปจจยทสมพนธกบการเกดไตวายเรอรง ระยะท 3-5 ในโรงพยาบาลตระการพชผล จ. อบลราชธาน. 2559. [สบคนเมอ 30 เม.ย. 2560]. เขาถงไดจาก: https://gsbooks.gs.kku.ac.th/59/ingrc2016/pdf/MMP22.pdf. 22. Idan Goldberg, Ilan Krause.THE ROLE OF GENDER IN CHRONIC KIDNEY DISEASE. EUROPEAN MEDICAL JOURNAL. 2016 [cited 2016 April 30]:[58-64.] Availlable from: http://emjreviews.com/wp-content/uploads/The-Role-of-Gender-in-Chronic-Kidney-Disease.pdf. 23. กระทรวงสาธารณสข แนวทางพฒนาระบบบรการสขภาพ(Service Plan) สาขาไต (ฉบบ 25 มค.56) [สบคนเมอ 30 เม.ย. 2560]. เขาถงไดจาก : http://thaihp.org/download.php?option=showfile&file=47. 24. Mitesh Singh และคณะ . A comparison of urban and rural patients with chronic kidney disease referred to Inkosi Albert Luthuli Central Hospital in Durban, South Africa. African Journal of Nephrology.2017 [สบคนเมอ 30 พ.ค. 2561].p 34-38. เขาถงไดจาก : http://www.journals.ac.za/index.php/ajn/article/view/1358.