ĠSTANBUL TIP FAKÜLTESĠ SAĞLIK YÖNETĠMĠ EĞĠTĠMĠ

23 ġubat 2012 Yard.Doç. Dr. Haluk ÖZSARI

Ġstanbul Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi Öğretim Üyesi

hozsari@istanbul.edu.tr

İstanbul Üniversitesi

ĠÇERĠK I. Ekonomi/Sağlık ekonomisi ve temel kavramlar, II. Sağlıkta arz/talep/maliyet ve ekonomik değerlendirme, III. Sağlık hizmetlerinde ödeme yöntemleri, IV. Sağlık hizmetlerinin finansmanı, V. Sağlık sigortacılığı, VI. Sağlık harcamaları ve “sürdürülebilirlik”,

İstanbul Üniversitesi

P i c a s s o

Diego Velázquez

”Hayatta hiçbirĢey Velázquez’ ın resmi kadar belirgin ve net değildir. Hayat gerçekleri size Picasso’nun resmindeki gibi Ģekil değiĢtirmiĢ olarak gösterir.

Picassono’nun resmine bakıp, Velázquez’in resmini görebilenleriniz baĢarılı olacak, diğerleri kübik Ģekillere bakıp yanlıĢ anlamlar çıkarmaktan gerçekleri hiç göremeyecekler.”

Rahmetli Prof. Dr. Muhan SOYSAL ODTÜ ĠĢletme Fakültesi Emekli Öğretim Üyesi

“Sağlık Sistemi de, Picassono ile Velázquez’ ın resmi gibidir…”

SAĞLIK EKONOMĠSĠ TEMEL KAVRAMLAR

Ekonomi Sonsuz (sınırsız) olan insan ihtiyaçlarının,

varolan kıt kaynaklarla karĢılanmasını inceleyen bilim…

Sağlık Ekonomisi hem hastaları hem kaynakları

ekonomi Bilimi’nin gerekleri ile inceler...

SAĞLIK EKONOMĠSĠ

TEMEL KAVRAMLAR

GENEL ANLAMDA KAYNAK 5M+T

Money Sermaye/Para

Manpower Ġnsangücü

Material Araç-gereç

Machine Makine

Management Yönetim

+

Time Zaman

SAĞLIK EKONOMĠSĠ TEMEL KAVRAMLAR

EKONOMĠ’DE KAYNAK = ÜRETĠM FAKTÖRÜ

Emek (ĠĢgücü)

Sermaye

Toprak

GiriĢim (TeĢebbüs)

SAĞLIK EKONOMĠSĠ TEMEL KAVRAMLAR

SAĞLIK EKONOMĠSĠ’NDE KAYNAK = ÜRETĠM FAKTÖRÜ

Sağlık ĠĢgücü

Hekim/DiĢ Hekimi/Eczacı/HemĢire gibi sağlık insangücü

Sağlıkta Sermaye

Tıbbi Cihaz/Ġlaç/Sarf Malzemesi/Hasta Yatağı

Sağlıkta Toprak

Bina ve Sabit Yatırım

Sağlıkta GiriĢim (TeĢebbüs)

Yatırımcı

”SAĞLIK HĠZMETĠ”

ARZ

SAĞLIKLI KALMAK = SAĞLIK HAKKI

Kapsayıcılık, UlaĢılabilirlik, Harcanana Değer Olma, Maliyet Etkililik, Verimlilik

HAKKANĠYET + KALĠTE + SÜRDÜRÜLEBĠLĠRLĠK

TALEP

”SAĞLIK HĠZMETĠ” TARAFLAR?

GERİ ÖDEME GERİ ÖDEME

KURUMUKURUMU

Özel Özel

SigortalarSigortalar

VatandaşVatandaş

Sağlık Sağlık

Hizmeti Hizmeti

SunucularıSunucuları

SağlıkSağlık

BakanlığıBakanlığı

MSBMSB

DiğerDiğer

ÖzelÖzel

Sağlık Sağlık

KurumlarıKurumlarıEczanelerEczaneler

PrimPrim

ÖdemeÖdeme

Sağlık HizmetiSağlık Hizmeti

YASAL YASAL

ALTYAPIALTYAPI

”SAĞLIK HĠZMETĠ” AKTÖRLER?

POLĠTĠKA BELĠRLEYĠCĠLER TBMM, DPT, SAĞLIK BAKANLIĞI, ÜNĠVERSĠTELER, STK.

HĠZMET SUNUCULAR

KAMU; SAĞLIK BAKANLIĞI, ÜNĠVERSĠTELER, MĠLLĠ SAVUNMA

BAKANLIĞI, BELEDĠYELER, DĠĞER BAKANLIKLAR ÖZEL; ÖZEL SAĞLIK KURULUġLARI, ÖZEL HEKĠMLER, ECZANELER FĠNANSÖRLER

KAMU(VERGĠ+PRĠM); HAZĠNE,MALĠYE/SAĞLIK/ÇSG/MĠLLĠ

SAVUNMA BAKANLIĞI, YÖK,DĠĞER KAMU, ÖZEL (PRĠM) ; ÖZEL SĠGORTALAR, CEPTEN ÖDEME ; HĠZMET KULLANICILAR

”SAĞLIK HĠZMETĠ” NASIL?

Sektör Tanınma - Beğeni Haritası

2,00

2,20

2,40

2,60

2,80

3,00

3,20

2,60 2,80 3,00 3,20 3,40 3,60

Tanınma

Be

ğe

ni

İlaç

Turizm

Sağlık

EğitimSosyal Güv. Sig.

Ev/Konut

“SAĞLIK HĠZMETĠ” ÖZELLĠKLERĠ

Arzı pahalı,

Talebini tüketici belirlemez,

Toplumsal, sadece kar amaçlı olamaz,

Talebi rastlantısal,

Ġkamesi yok,

DıĢsallığı (Externality) var,

Talep esnekliği katı,

“SAĞLIK HĠZMETĠ”NDE

ARZ

Sunulan sağlık hizmeti,

Satılan hizmetin miktarı, fiyatındaki artıĢla doğru orantılı artar, Yani, bir sağlık hizmetinin fiyatı ne kadar yüksek olursa, o hizmeti o fiyattan sunmak için daha fazla hizmet sunucu gönüllü olmaktadır...

Bazı mal veya hizmet üretici/satıcıları piyasaya arz ettikleri mal veya hizmetin miktarlarını, fiyattaki artıĢ ve azalıĢlara göre çok kolay bir Ģekilde ayarlayabilirler,

Ancak sağlık hizmetlerinin sunumunda daha yavaĢ iĢleyen bir cevap mekanizması da vardır...

“SAĞLIK HĠZMETĠ” FĠYAT/ARZ ĠLĠġKĠSĠ

“SAĞLIK HĠZMETĠ”NDE

TALEP

Sağlık hizmeti almaya olan arzu ve yoğunluk,

Toplumda kimlerin bu hizmet için ne kadar ödeyebileceklerini/ödemeye razı olduklarının ifadesi,

Sağlığı kullanan/sunanların davranıĢlarını tahmin ile maliyet ve faydalarını ölçme gereği...

“SAĞLIK HĠZMETĠ”NDE TALEBĠ ETKĠLEYEN FAKTÖRLER

Mal/Hizmetin fiyatı

Tamamlayıcı mal/hizmetin fiyatı

alternatif mal/hizmet fiyat(lar)ı

gelir

zevk/tercih(ler)

“SAĞLIK HĠZMETĠ”NDE FĠYAT-TALEP ĠLĠġKĠSĠ

“SAĞLIK HĠZMETĠ” ARZ/TALEP EĞRĠSĠ

EKONOMĠ’DE PAZAR

Arz ve talebin biraraya gelmesiyle bir pazar (market) ortamı oluĢur,

Pazar, alıcının seçimi ile satıcının rekabeti arasındaki iliĢkiden doğar ve bu iliĢki bir fiyat mekanizması ile Ģekillenir,

Alıcı fiyatını, bir mal veya hizmeti satın almak için feda edilecek para ile belirler,

Satıcı ise, bir malın üretiminde karĢılaĢılan tüm maliyetler ve kar ile fiyatını saptar...

EKONOMĠ’DE ĠYĠ PAZAR ġARTLARI

Tüm bilgiye sahip olma,

Belirginlik,

Tekelcilik olmaması,

Alıcı/satıcılar için pazara giriĢ/çıkıĢta kısıtlama olmaması,

DıĢsallıkların olmaması,

Kamu malı olmaması yani Devlet müdahalesi olmaması,

“SAĞLIK HĠZMETĠ”NDE

PAZAR (?)

Talep edenler “Tüm bilgilerin sahibi değildir”ler,

Sağlık hizmetine “Talepte belirginlik“yoktur,

“Tekelcilik” bazen kaçınılmazdır,

“Pazar”a giriĢ/çıkıĢında kısıtlama olması bazen gereklidir,

“DıĢsallık”lar olabilir, hatta bazen olması amaçlanır,

Bazı sağlık hizmetleri kamu eliyle verilmek zorundadır, yani “Devlet Müdahalesi” kaçınılmazdır,

“SAĞLIK HĠZMETĠ”NDE MALĠYET

Müdahale

Doğrudan maliyetler

Direct Cost

Dolaylı maliyetler

Indirect Costs

Geniş açıdan

bakılınca topluma

maliyet

(üretimden kayıp)

Sağlık dışı

maliyetler

(hasta ulaşımı,

haberleşme, vb.)

Sağlık hizmeti

maliyeti (yatarak,

ayakta, test,

görüntülemem

vb.)

Aile ve

arkadaşlarına

maliyetler

“SAĞLIK HĠZMETĠ”NDE MALĠYET BAKIġLARI

Tıbbi sarf ve ilaç, personel gideri, laboratuvar, görüntüleme, tetkik vb. giderleri, genel üretim giderleri

UlaĢım, ev düzenlemeleri, ekstra sağlık harcamaları

TIBBĠ TIBBĠ OLMAYAN

DOĞRUDAN MALĠYET

Hastaların çalıĢamaması

nedeniyle oluĢan kayıp

HASTANE BAKIġI HASTA BAKIġI

TOPLUM BAKIġI

DOLAYLI MALĠYET

Hasta iĢini kaybettiği

için ödenmesi gereken iĢsizlik parası,

Huzurevi ve bakım

masrafları

FĠNANSMAN KURUMU BAKIġI

MALĠYET TÜRLERĠ

Sabit Maliyet (Fixed cost)

Üretim ne olursa olsun aynı harcama yapılan durumlar (doktor maaĢları?)

DeğiĢken Maliyet (Variable cost)

Hizmet ürettikçe artıĢ gösteren maliyetler (sarf malzemeleri?)

Toplam Maliyet (Total cost)

Sabit Maliyet + DeğiĢken Maliyet

Ortalama maliyet (Average cost)

Çıktı birimi baĢına maliyet, sabit giderlerce belirlenir.

SABĠT/DEĞĠġKEN/TOPLAM MALĠYET ĠLĠġKĠSĠ

TOPLAM MALĠYET

DEĞĠġKEN MALĠYET

SABĠT MALĠYET

MALĠYET

MĠKTAR

“SAĞLIK HĠZMETĠ”NDE MALĠYET BASAMAKLARI

BASAMAK-1 MALĠYETĠ OLUġTURAN BĠLEġENLERĠN BELĠRLENMESĠ

doğrudan kullanılan kaynaklar,

dolaylı olarak kullanılmıĢ olan kaynaklar,

ölçülemeyen kaynaklar (Iatrojenik/Mal practice vb.)...

BASAMAK-2 MALĠYET BĠLEġENLERĠN BĠRĠMLERE DÖNÜġTÜRÜLMESĠ sağlık personelinin zamanı (iĢgücü) = SAAT

kullanılan sarf malzemesi/ilaç = ADET

cari giderler (kira/ısıtma/aydınlatma vb.) = PARA BĠRĠMĠ(TL/USD/EURO)

harcanan para = PARA BĠRĠMĠ (TL/USD/EURO)

BASAMAK-3 BĠRĠMLENEN MALĠYET BĠLEġENLERĠNĠN PARAYA DÖNÜġTÜRÜLMESĠ

“SAĞLIK HĠZMETĠ”NDE MALĠYET BASAMAKLARI

Mikro-maliyetleme

AĢağıdan yukarıya

Tek tek maliyet kalemlerinden hasta maliyetine,

Duyarlı ama pahalı ve zaman alıcı,

Makro-maliyetleme

Yukarıdan aĢağıya

Toplam maliyet/olgu sayısı,

Daha az duyarlı (kaba) ama kısa zamanda,

QUALY

Kaliteye göre düzeltilmiĢ yaĢam yılı

DALY

Sakatlığa göre düzeltilmiĢ yaĢam yılı

HASTANE BAKIġINDAN MALĠYET TÜRLERĠ

Hastalık Maliyetleri Kullanılan tüm kaynaklar (Lab.tetkikleri, hastanede belirli servislerde kalınan gün, kullanılan ilaçlar, klinik personelin hasta ile ilgilendiği süre) hesaplanır. Her birinin birim maliyeti ile kaynak kullanımı çarpılarak toplam maliyet bulunur. Klinik Tedavi protokolleri ile birlikte kullanılır.

Hastalık Grupları Maliyetleri (DRG)

Tüm hastalık grupları hastalığın derecesi ve kaynak Kullanımına göre kategorilere ayrılır. Kategori detayları hastalık gruplarına göre farklılık gösterebilir. Veriler genellikle ulusal düzeyde elde edilir ve düzenli olarak güncellenir.

Departmantal Hizmet Maliyetleri

Tıpta uzmanlık gruplarına göre sunulan hizmetlere yönelik tedavi birim maliyetleri (poliklinik, klinik, yoğunbakım, ameliyat vb.) olarak hesaplanır.

Ortalama Maliyetler (Yatak, Yatan Hasta, Yatılan Gün vb.)

Sistemde tedavi gören tüm hastalar baz alınarak hesaplanır. Bir çok sağlık sisteminde bu bilgiye eriĢilebilir.

En duyarlı

En az duyarlı

“SAĞLIK HĠZMETĠ”NDE EKONOMĠK DEĞERLENDĠRME

EVRELERĠ

ÇalıĢma sorusunu belirleme; BakıĢ açısı Alternatiflerin değerlendirilmesi

Maliyetlerin ve faydaların araĢtırılması Ġlgili maliyet/faydaların belirlenmesi Maliyet ve faydaların ölçülmesi Maliyet ve faydaların değerlendirilmesi

Zamanlamanın ayarlanması

Karar verme

Belirsizliklerin uyarlanması

“SAĞLIK HĠZMETĠ”NDE EKONOMĠK DEĞERLENDĠRME

DRUMMOND KONTROL LĠSTESĠ

Cevaplanması mümkün güzel bir soru ortaya çıkarılmıĢ mı?

Alternatiflerin tamamı kapsanabilmiĢ mi?

Etkililiğe ait kanıtlar gözetilmiĢ mi?

Ġlgili maliyet/alternatiflerin sonuçları iyice belirlenmiĢ mi?

Maliyet/sonuçlar kabul edilebilir ölçüt ile ölçülebilecek mi?

Maliyet/sonuçlar uygun değerlendirilmiĢ mi?

Maliyet/sonuçlar zaman değiĢimlerine göre uyarlanarak hesap edilmiĢ mi?

Topluca bir karĢılaĢtırmaya yer verilmiĢ mi?

Belirsizliğe mahal bırakılmıĢ mı?

Amacın tamamına uygun bir çalıĢma sonuçlandırılmıĢ mı?

Maliyet/sonuçlar uygun değerlendirilmiĢ mi?

Maliyet/sonuçlar zaman değiĢimlerine göre uyarlanarak hesap edilmiĢ mi?

Topluca bir karĢılaĢtırmaya yer verilmiĢ mi?

Belirsizliğe mahal bırakılmıĢ mı?

Amacın tamamına uygun bir çalıĢma sonuçlandırılmıĢ mı?

Ödeme Yöntemleri Değerlendirme Ölçütleri Sunulan hizmetin kalitesi,

Maliyeti azaltma etkisi (sağlık harcamalarını azaltma etkisi),

Yönetim giderleri ( idare, izleme, güçlendirme vb.),

Teknik verimliliğe ve tahsisat verimliliğine etkisi,

Hakkaniyete etkisi.

GERĠ ÖDEME YÖNTEMLERĠNĠN SAĞLIĞA ETKĠSĠ

34

GERĠ ÖDEME YÖNTEMLERĠNĠN SAĞLIĞA ETKĠSĠ

Hizmet Sunucu Ödemelerinin Tipleri

Geriye dönük bedellerin iadeten ödenmesi,

Hizmet veya vaka baĢına ileriye yönelik ödemeler;

hizmet ücreti, günlük ücret, katılma ücreti, teĢhise dayalı gruplara göre ödeme (DRG)

Bütçe yoluyla ödeme;

kategorilere göre (maaĢ, malzeme, farmasötik, vb.),

global bütçe,

KiĢi bazında ödeme

Sağlık profesyonellerine ödeme mekanizmaları Hizmet baĢına,

MaaĢ,

KiĢi baĢına,

Hedef ödemeleri (bonus),

Karma ödeme sistemleri;

MaaĢ + bonus MaaĢ + hizmet baĢına

GERĠ ÖDEME YÖNTEMLERĠNĠN SAĞLIĞA ETKĠSĠ

Ödeme

mekanizması

Maliyet

düşürme

Kalite Yönetim

Hizmet başına Zayıf Çok Güçlü

Çok zor

Vaka bazlı Güçlü Orta Zor

Gün başına Orta Zayıf

Çok kolay

Bonus Güçlü

Güçlü

Kolay

Kişi başına Çok Güçlü

Orta Çok kolay

Maaş Orta Zayıf

Kolay

Bütçe Çok Güçlü

Orta Kolay

“SAĞLIK POLĠTĠKASI”

TARTIġMA NOKTALARI

Amaçlanan sağlık durumuna ulaĢmak için oluĢturulmuĢ

hizmet sunum araçları/modelleri ile

bunların finansmanını sağlayan kaynakların/modellerin

toplamı...

Yani “Sağlık Politikası”;

KĠM, NASIL FĠNANSE EDECEK?

KĠM, NASIL HĠZMET SUNACAK?

sorularının cevabıdır.

24.02.2012 38

SAĞLIK FĠNANSMAN MODELLERĠ

BĠSMARCK MODELĠ (SOSYAL SĠGORTACILIK)

BEVERĠDGE MODELĠ (VERGĠ BAZLI)

ÖZEL SĠGORTACILIK

KARMA MODEL

24.02.2012 39

SAĞLIK SĠGORTACILIĞI

SOSYAL SAĞLIK SĠGORTACILIĞI,

STANDARTLARI BELĠRLENMĠġ HĠZMETĠ

ÖNCEDEN ÖDENEN PRĠM KARġILIĞI ALMA,

NEDEN SOSYAL SAĞLIK SĠGORTACILIĞI ?

ÇÜNKÜ,

SAĞLIK HĠZMETLERĠ;

Talebini tüketici belirlemediğinden SĠSTEM,

Arzı pahalı olduğundan DENETĠM,

Ġkamesi olmadığından RĠSK PAYLAġIMI gerektirir…

24.02.2012 40

ÖZEL SAĞLIK SĠGORTACILIĞI

ÖZEL SAĞLIK SĠGORTACILIĞI,

STANDARTLARI BELĠRLENMĠġ HĠZMETĠ

ÖNCEDEN AKTÜERYASI HESAPLANAN PRĠM KARġILIĞI ALMA,

NEDEN SAĞLIK SĠGORTACILIĞI ?

ÇÜNKÜ,

SAĞLIK HĠZMETLERĠ;

Talebini tüketici belirlemediğinden SĠSTEM,

Arzı pahalı olduğundan DENETĠM,

Ġkamesi olmadığından RĠSK PAYLAġIMI gerektirir…

SAĞLIK SĠGORTALARI GEÇMĠġĠ

1945 SSK,

1950 EMEKLĠ SANDIĞI,

1971-1972 BAĞ-KUR,

1992 YEġĠL KART,

2006 SOSYAL GÜVENLĠK KURUMU.

24.02.2012 42

DÜNYADA ÖZEL SAĞLIK SĠGORTASI MODELLERĠ

Temel-Birincil Özel Sağlık Sigortası “Primary Private Health Insurance”

Çifte Teminat-Ġkinci Kez Teminat “Duplicate Cover”

Tamamlayıcı Teminat-Ek Teminat “Complementary Cover”

Destekleyici Teminat-Ek Teminat “Supplementary Cover”

24.02.2012 43

GENEL SAĞLIK SĠGORTASI ÖZEL SAĞLIK SĠGORTASI ĠLĠġKĠSĠ

GENEL SAĞLIK SĠGORTASI’NIN KARġILAYAMADIĞI HĠZMETLER

(Hiçbir sosyal sigorta sistemi, tüm sağlık risklerini karĢılayamamıĢtır)

KARŞILANMAYAN DURUMLAR

( KiĢilerin beklentileri karĢısında yetersiz kalma durumu)

Kapsama alınmayanlarda Riskin paylaĢılarak

Risk anında Risk öncesi “Doğrudan Cepten Ödeme" Dolaylı Ödeme TAMAMLAYICI SĠGORTA

TAMAMLAYICI SAĞLIK SĠGORTASI DÜNYA DENEYĠMLERĠ

2005 OECD Raporuna göre;

Sağlık finansmanında alternatif bir ek kaynak oluĢturur ve OECD

ülkelerinin önemli bir kısmında toplumun en az % 30’u

tarafından kullanılmaktadır; Fransa’da toplam sağlık harcamasının % 12’si ile nüfusun %

92’si, Kanada’da % 11’i ile % 68’i, Avustralya’da % 7’si ile % 48’i, Hollanda’da % 15’i ile % 93’ü Ġsviçre’de % 11’i ile % 80’i tamamlayıcı sağlık sigortası

sahibidir. Avustralya’da sigorta yaptıranlar için % 30 - 40 oranında vergi iadesi uygulanmaktadır. Bu oran, 64 yaĢ üstünde artmaktadır.

DÜNYA SAĞLIK HARCAMALARI, 2007

DÜNYA SAĞLIK HARCAMALARI, 2007

DÜNYA SAĞLIK HARCAMALARI 1960-2002

“SAĞLIK HAKKI” VE SAĞLIK HĠZMETĠ

SAĞLIK EKONOMĠSĠ NE ĠLE ĠLGĠLENĠR? 01/15.04.2010

SAĞLIK HĠZMETLERĠNDE ARZ/TALEP

SAĞLIK HĠZMETLERĠNDE MALĠYET 22/29.04.2010

SAĞLIK HĠZMETLERĠNDE EKONOMĠK DEĞERLENDĠRME/VĠZE 06/13.05.2010

QALY / DALY 20.05.2010

SAĞLIK HĠZMETLERĠNDE FĠZĠBĠLĠTE 27.05.2010

SAĞLIK HĠZMETLERĠNDE FĠNANSMAN/ÖDEME MODELLERĠ 03/10.06.2010

SAĞLIK HARCAMALARI 17.06.2010

SOSYAL SAĞLIK SĠGORTACILIĞI + NECDET ÜNÜVAR 24.06.2010

ÖZEL SAĞLIK SĠGORTACILIĞI + ÖMER KARAHAN 01.07.2010

FĠNAL 08.07.2010

SAĞLIK HARCAMALARI GSYĠH ORANI, DÜNYA 2008 (%)

24.02.2012 49

TÜRKĠYE SAĞLIK HARCAMALARI

DÜNYADA SAĞLIK HARCAMALARI 1960-2000 YILLARI ARASI 40 YILDA 3 KAT ARTARKEN, TÜRKĠYE SAĞLIK HARCAMALARI 16 YILDA 8.45 KAT ARTMIġ… 1992* 2008** ARTIġ

KAMU SAĞLIK HARCAMASI(MĠLYAR USD) 4.04 32.45 8.03 ÖZEL SAĞLIK HARCAMASI(MĠLYAR USD) 1.98 18.46 9.32 TOPLAM SAĞLIK HARCAMASI(MĠLYAR USD) 6.02 50.90 8.45 KĠġĠ BAġINA SAĞLIK HARCAMASI(USD) 103 708 6.87 * TOKAT, M. ,Türkiye Sağlık Harcamaları ve Finansmanı, 1992-1998 ** City of London College Uzmanları Tahmini, Hospital Manager, S:48, Nisan 2008

24.02.2012 50

BAZI ÜLKELERDE CEPTEN SAĞLIK HARCAMASI YÜZDESĠ, 2000

% 60 ve Üstü % 20 ve Altı

Hindistan 82 Lüksemburg 8 Sudan 81 Hollanda 9 Nijerya 77 Ġngiltere 10 Pakistan 76 Fransa 10 Kamboçya 72 Almanya 11 Endonezya 69 Norveç 14 Irak 68 ABD 15 Nepal 66 Japonya 17 Bosna Hersek 63 Avustralya 19 TÜRKĠYE’DE CEPTEN SAĞLIK HARCAMASI*

2000 YILI % 28.8 2006 YILI % 19.3 2008 YILI % 16.5 CEPTEN SAĞLIK HARCAMASI TÜRKĠYE (SGP GÖRE)* 2000 YILI 125 USD, 2007 YILI 178 USD * KAYNAK Sağlık Bakanlığı, Ulusal Sağlık Hesapları, 2000, 2006

Sağlık Bakanlığı, Sağlık İstatistikleri Yıllığı, 2008,

KAMU SAĞLIK HARCAMASI, TÜRKĠYE 2000-2010

KAYNAK: SGK, HAZĠNE 2011

16.461

18.697

21.378

23.382

26.367 25.740

30.701

32.621

35.703

39.488 38.260

12.655 14.281

16.419

18.311

20.794 19.889

23.565 24.499

28.183

30.251

32.509

3.953 4.587 5.151 5.267 5.789 6.078 7.412

8.439 7.800

9.550

5.751

0

5.000

10.000

15.000

20.000

25.000

30.000

35.000

40.000

45.000

2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010

mily

on

TL

Sağlık Ödemeleri (2010 Fiyatları)

TOPLAM SGK BÜTÇE

KAMU SAĞLIK HARCAMASININ GSYĠH ORANI, TÜRKĠYE 2000-2010

KAYNAK: SGK, HAZĠNE 2011

2,1%

2,5%

2,8%

3,0% 3,0%

2,7%

3,0% 3,2%

3,4%

3,9%

3,5%

0,9%

1,1% 1,2%

1,3% 1,4%

1,2%

1,6% 1,7%

1,9%

2,2%

2,0%

1,0%

1,3%

1,5% 1,5% 1,4% 1,3%

1,3% 1,3% 1,4%

1,7%

1,4%

0,0%

0,5%

1,0%

1,5%

2,0%

2,5%

3,0%

3,5%

4,0%

4,5%

2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010

Sağlık Ödemeleri (%GSYİH)

TOPLAM Tedavi İlaç

SGK TEDAVĠ HARCAMASI, TÜRKĠYE 2000-2010

KAYNAK: SGK, HAZĠNE 2011

7.268

8.052

9.050

10.460

12.271 11.613

16.154

17.912

20.538

22.070 22.420

5.096 5.615

6.093

7.492

9.339

8.223

11.323

12.587

15.515 15.885

18.469

2.256 2.532 3.072 3.083 3.045

3.521

5.017 5.533

5.211

6.394

3.951

0

5.000

10.000

15.000

20.000

25.000

2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010

mily

on

TL

Tedavi Ödemeleri (2010 Fiyatları)

TOPLAM SGK BÜTÇE

SGK ĠLAÇ HARCAMASI, TÜRKĠYE 2000-2010

KAYNAK: SGK, HAZĠNE 2011

8.308

9.574

11.256 11.746

12.760 12.694

13.473 13.657

14.413

16.871

15.347

6.674

7.595

9.255 9.643

10.119 10.233

11.167 10.859

11.917

13.819 13.547

1.697 2.055 2.079 2.184

2.743 2.557 2.395 2.907

2.589 3.156

1.800

0

2.000

4.000

6.000

8.000

10.000

12.000

14.000

16.000

18.000

2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010

mily

on

TL

İlaç Ödemeleri (2010 Fiyatları)

TOPLAM SGK BÜTÇE

SGK PRĠMĠNDEN SAĞLIK HARCAMASI KARġILANMA ORANI, 2000-2010

KAYNAK: SGK, HAZĠNE 2011

40%

47%

51% 50%

48%

44% 42%

45% 46%

53%

49%

16%

18% 19% 21%

22%

18%

20%

23%

26%

28% 28%

21%

25%

29%

27%

23% 23%

20%

20% 20%

24%

20%

3% 4% 3% 3% 3% 3% 2% 2% 1% 1% 1%

0%

10%

20%

30%

40%

50%

60%

2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010

SGK Sağlık Ödemeleri (Prim Gelirleri içinde %)

Toplam Tedavi İlaç Diğer

24.02.2012 56

HEKĠME BAġVURU SIKLIĞI, TÜRKĠYE, 1999-2008

NE ĠÇĠN SÜRDÜRÜLEBĠLĠRLĠK? SSK/SGK AÇIĞI, TÜRKĠYE 1992-2010

NE ĠÇĠN SÜRDÜRÜLEBĠLĠRLĠK?

Ulusal Sağlık Sistemi,

Ġngiltere’de

BeĢinci Ölüm Nedeni...

KAYNAK: CLINICAL MATRIX LTD, 2006

NE ĠÇĠN SÜRDÜRÜLEBĠLĠRLĠK ?

National Health Care Anti-Fraud Association*; “2006 yılında kaçak/sahtekarlık (fraud) miktarı 170 Milyar USD (sağlık harcamasının %10’u) olarak öngörüldü” ABD Toplam Sağlık Harcaması, 2008 = 2.4 Trilyon USD (GSYĠH’nın %16’sı)

ABD Toplam Sağlık Harcaması, 2018 = 4.4 Trilyon USD (GSYĠH’nın %20’si)

BaĢkan Obama 15 Haziran 2009, “…Ġflasa sürükleyebilecek saatli bomba…”

Kaçak/Sahtekarlık’ın (Fraud)Tanımı:

Özel sağlık sigortası planlarına veya vergiyle karĢılanan sağlık sigortası

programlarına kasıtlı olarak sahte hakediĢ (ve bilgi, belge) gönderilmesi.

* KAYNAK : Journal of Healthcare Information Management, Volume 20, Number 3, Summer 2006,

** KAYNAK : The health spending projections were based on the 2007 version of the National Health Expenditures (NHE) released in January 2009, Centers for Medicare & Medicaid Services, Office of the Actuary.

NE ĠÇĠN SÜRDÜRÜLEBĠLĠRLĠK ? HASTA GÜVENLĠĞĠ

% 2 - % 10 yanlıĢ tedavi,

% 50 önlenebilir hata,

YaklaĢık 7.000 /yıl hatalı ilaç ölümü,

Ġngiltere’de yılda 200 milyon USD harcama,

ABD’de Önlenebilir Tıbbi Hata ile ilgili iki ayrı araĢtırma;

Ölüm nedenleri arasında 8. sırada, % 6.6 - % 13.6 ölümle sonuçlanma, Yılda 44.000 - 98.000 ölüm, 17-29 milyar USD maliyet, KAYNAK: Institute of Medicine, 2006

1

10

100

1,000

10,000

100,000

1 10 100 1,000 10,000 100,000 1,000,000 10,000,000

ÖLÜMCÜLLÜK ORANI

YILD

A K

AY

BED

ĠLEN

YA

ġA

M

KONTROL EDĠLEBĠLEN

TEHLĠKELĠ GÜVENLĠ

SAĞLIK HĠZMETLERĠ

DAĞA TIRMANMA

ATLAMA

ARAÇ

KULLANMA

KİMYASAL ÜRETİM

CHARTER UÇUŞLAR

TARİFELİ

UÇUŞLAR

DEMİRYOLU

NÜKLEER ENERJİ

KAYNAK: University of Miami Centre for Patient Safety / 2005

NE ĠÇĠN SÜRDÜRÜLEBĠLĠRLĠK ? SAĞLIK HĠZMETĠ “TEHLĠKE”SĠ

“Sağlıkta Bilgi Teknolojilerinin Birlikte ÇalıĢabilirliğinin geliĢtirilmesi ve sertifikasyonu için ulusal iĢbirliği HHS’in birinci önceliğidir”

Michael Leavitt,

Secretary for the Department of Health and Human Services(USA), 2007

SONUÇ: “Birlikte ÇalıĢabilirlik” kapsamında yapılacak çalıĢmalar için 2007’de 250 milyon dolar ek kaynak aktarılmıĢtır.

2009 Mart ayında ABD BaĢkanı Obama’nın toplamı 787 milyar dolar olan II.Kriz Paketi’nden, 19.2 milyar dolar (% 2.5) sağlık enformasyon sisteminin düzenlenmesi için tahsis edilmiĢ durumda…

NE ĠÇĠN SÜRDÜRÜLEBĠLĠRLĠK ? BĠLGĠ YÖNETĠMĠ

NE ĠÇĠN SÜRDÜRÜLEBĠLĠRLĠK ?

Bazı Yaygın Kaçak/Sahtekarlık (Fraud) Yöntemleri*:

Birden fazla faturalama (Multiple billing)

Farklı TeĢhis (Falsely stating a diagnosis)

Üst kodu kullanma (Upcoding)

Paketten Çözme (Unbundling)

Hasta paslaĢma (ping-ponging)

Hasta sevkinden komisyon (kickback)

Hasta kiralama (rent-a-patient) * KAYNAK: Journal of Healthcare Information Management, Volume 20, Number 3, Summer 2006

NE ĠÇĠN SÜRDÜRÜLEBĠLĠRLĠK PARA HER ġEY DEĞĠLDĠR (!)

Source : Robert J. Blendon Health Affairs 2001

KULLANICI MEMNUNĠYET ENDEKSLERĠ

24.02.2012 66

NASIL SÜRDÜRÜLEBĠLĠRLĠK ?

GENEL SAĞLIK SĠGORTASI + TAMAMLAYICI SAĞLIK SĠGORTASI,

STANDART TANI-TEDAVĠ PROSEDÜRLERĠ,

SĠSTEM TASARIMINDA ĠġBĠRLĠĞĠ,

RASYONEL TEMEL TEMĠNAT PAKETĠ,

GERÇEKÇĠ MALĠYET HESABI (ÖZEL SEKTÖRE DEĞĠL GSS’NA),

ÖDEME SĠSTEMLERĠNDE STANDARDĠZASYON (DRGs),

BĠLGĠ ĠġLEM ALTYAPISI(VERĠ TOPLAMA/KAYIT/DENETĠM),

SIK DEĞĠġEN PROSEDÜRLERDEN KAÇINMA,

KAMU/ÖZEL AYRIMI YAPMADAN “KAMU YARARI”,

ÖNGÖRÜLEMEZ/KONTROLSÜZ ARTAN SAĞLIK HARCAMASI,

SÜRDÜRÜLEMEZ AKTÜERYA, UCU AÇIK KAMU SUBVANSĠYONU

SAYGILARIMLA…

Yard.Doç. Dr. Haluk ÖZSARI

Ġstanbul Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi Öğretim Üyesi

hozsari@istanbul.edu.tr

İstanbul Üniversitesi