Main Entry: di·ar·rhea Pronunciation: "dI-&-'rE-&Function: nounEtymology: Middle English diaria, from Late Latin diarrhoea, from Greek diarrhoia, from diarrhein to flow through, from dia- + rhein to flow -- more at STREAMDate: 14th century1 : abnormally frequent intestinal evacuations with more or less fluid stools2 : excessive flow <verbal diarrhea>

Etymologie: Grieks: diarrhoia (dia + rhein) Laat Latijn: diarrhoea Middel-Engels: diaria

BACTERIËN

PROTOZOA

ANTIBIOTICA

HEELKUNDIGE INGREPEN

METABOLE STOORNISSEN

VOEDSELINTOLERANTIE

IRRITABLE BOWEL SYNDROOM

VERGIFTIGING

VIRUSSEN

BACTERIËN

PROTOZOA

ANTIBIOTICA

HEELKUNDIGE INGREPEN

METABOLE STOORNISSEN

VOEDSELINTOLERANTIE

IRRITABLE BOWEL SYNDROOM

VERGIFTIGING

VIRUSSEN

ROTAVIRUSROTAVIRUS

ADENOVIRUS 40/41ADENOVIRUS 40/41

NORWALK VIRUSNORWALK VIRUS

ASTROVIRUSASTROVIRUS

PROTOZOA

ANTIBIOTICA

HEELKUNDIGE INGREPEN

METABOLE STOORNISSEN

VOEDSELINTOLERANTIE

IRRITABLE BOWEL SYNDROOM

VERGIFTIGING

VIRUSSEN

BACTERIËN

CAMPYLOBACTERCAMPYLOBACTER

SALMONELLASALMONELLA

SHIGELLASHIGELLA

STAPHYLOCOCCUSSTAPHYLOCOCCUS

CLOSTRIDIUMCLOSTRIDIUM

ESCHERICHIA ESCHERICHIA COLICOLI

REIZIGERSDIARREEREIZIGERSDIARREE

Bron : WHO (1998)Bron : WHO (1998)

BACTERIËN

ANTIBIOTICA

HEELKUNDIGE INGREPEN

METABOLE STOORNISSEN

VOEDSELINTOLERANTIE

IRRITABLE BOWEL SYNDROOM

VERGIFTIGING

VIRUSSEN

PROTOZOA

GIARDIA LAMBLIAGIARDIA LAMBLIA

ENTAMOEBA ENTAMOEBA HISTOLYTICAHISTOLYTICA

BACTERIËN

PROTOZOA

HEELKUNDIGE INGREPEN

METABOLE STOORNISSEN

VOEDSELINTOLERANTIE

IRRITABLE BOWEL SYNDROOM

VERGIFTIGING

VIRUSSEN

ANTIBIOTICA

ANTIBIOTICAANTIBIOTICA

BACTERIËN

PROTOZOA

ANTIBIOTICA

METABOLE STOORNISSEN

VOEDSELINTOLERANTIE

IRRITABLE BOWEL SYNDROOM

VERGIFTIGING

VIRUSSEN

CHIRURGIE/BESTRALING

CHIRURGIECHIRURGIE

BESTRALINGBESTRALING

BACTERIËN

PROTOZOA

ANTIBIOTICA

HEELKUNDIGE INGREPEN

METABOLE STOORNISSEN

IRRITABLE BOWEL SYNDROOM

VERGIFTIGING

VIRUSSEN

VOEDSELINTOLERANTIE

LACTOSELACTOSEINTOLERANTIEINTOLERANTIE

LACTASELACTASETABLETTENTABLETTEN

GLUTENGLUTENINTOLERANTIEINTOLERANTIE

VOEDINGSVOEDINGSADDITIEVENADDITIEVEN

VOEDINGSVOEDINGSADDITIEVENADDITIEVEN

Kan laxerend werken bij overmatig gebruik10 pastilles in 1 à 2 uur

BACTERIËN

PROTOZOA

ANTIBIOTICA

HEELKUNDIGE INGREPEN

METABOLE STOORNISSEN

VOEDSELINTOLERANTIE

VERGIFTIGING

VIRUSSEN

IRRITABLE BOWEL SYNDROOM

STRESSSTRESS

IRRITABLE BOWEL IRRITABLE BOWEL SYNDROOMSYNDROOM

BACTERIËN

PROTOZOA

ANTIBIOTICA

HEELKUNDIGE INGREPEN

METABOLE STOORNISSEN

VOEDSELINTOLERANTIE

IRRITABLE BOWEL SYNDROOM

VIRUSSEN

VERGIFTIGING

VERGIFTIGINGVERGIFTIGING

Afbraak darmepitheelAfbraak darmepitheel

BACTERIËN

PROTOZOA

ANTIBIOTICA

HEELKUNDIGE INGREPEN

VOEDSELINTOLERANTIE

IRRITABLE BOWEL SYNDROOM

VERGIFTIGING

VIRUSSEN

METABOLE STOORNISSEN

METABOLE STOORNISSENMETABOLE STOORNISSEN

INFANTIELE VIRALEINFANTIELE VIRALEGASTRO-ENTERITISGASTRO-ENTERITIS

INFANTIELEINFANTIELEGASTRO-ENTERITISGASTRO-ENTERITIS

COMPLICATIESCOMPLICATIES

DEHYDRATATIEDEHYDRATATIEMildMild ErnstigErnstig

VoorkomenVoorkomen GeïrriteerdGeïrriteerd

DorstigDorstig

LusteloosLusteloos

BewusteloosBewusteloos

ComateusComateus

Voorste fontanelVoorste fontanel NormaalNormaal IngevallenIngevallen

OgenOgen NormaalNormaal IngevallenIngevallen

TongTong NormaalNormaal DroogDroog

HuidHuid NormaalNormaal Trage terugveringTrage terugvering

AdemfrequentieAdemfrequentie NormaalNormaal Zeer snelZeer snel

PolsPols NormaalNormaal Zeer snelZeer snel

UrineUrine NormaalNormaal Zeer donkerZeer donker

GewichtsverliesGewichtsverlies < 10 %< 10 % > 10 %> 10 %

2.2 miljoen doden / jaar2.2 miljoen doden / jaar= 4 doden / minuut= 4 doden / minuut

Bron : WHO (1998)Bron : WHO (1998)

OorzaakOorzaak # Doden (x 1000)# Doden (x 1000) % totaal% totaal

11 HartziekteHartziekte 7 3757 375 13,713,7

22 CVACVA 5 1065 106 9,59,5

33 Respiratoire infectieRespiratoire infectie 3 4523 452 6,46,4

44 HIV/AIDSHIV/AIDS 2 2852 285 4,24,2

55 DiarreeDiarree 2 2192 219 4,14,1

66 Perinatal conditionPerinatal condition 2 1552 155 4,04,0

77 TBCTBC 1 4981 498 2,82,8

88 LongkankerLongkanker 1 2441 244 2,32,3

99 VerkeersongelukkenVerkeersongelukken 1 1711 171 2,22,2

MORTALITEITMORTALITEIT

Bron : WHO (1998)Bron : WHO (1998)

Bron : WHO (1998)Bron : WHO (1998)

VOORKOMENVOORKOMEN

HYGIËNEHYGIËNE

VOEDSELHYGIËNEVOEDSELHYGIËNE

Wash it or cook it, or just forget it !Wash it or cook it, or just forget it !

Spoel, kook of schil, anders zit je op de bril !Spoel, kook of schil, anders zit je op de bril !

BASISWATERVOORZIENINGBASISWATERVOORZIENING

BEHANDELINGBEHANDELING

REHYDRATATIEREHYDRATATIE

• RijstwaterRijstwater• Slappe theeSlappe thee• GroentebouillonGroentebouillon• ……

minstens 2 l/dagminstens 2 l/dag

• Zo snel mogelijk opnieuw Zo snel mogelijk opnieuw beginnen etenbeginnen eten

motiliteit van de darm !motiliteit van de darm !

Licht verteerbaar !Licht verteerbaar !

ANTIBIOTICAANTIBIOTICAINDIEN NODIG !INDIEN NODIG !

ontdekt in 1973 met EM door Bishopontdekt in 1973 met EM door Bishop

ROTAVIRUS

ontdekt in 1973 met EM door Bishopontdekt in 1973 met EM door Bishop

1973, Bishop

ontdekt in 1973 met EM door Bishopontdekt in 1973 met EM door Bishop

1973, Bishop

VP7VP7

VP4VP4

REOVIRIDAEREOVIRIDAE

ROTAVIRUSROTAVIRUS

VP4 VP7

Amens/dierkinderen

wereldwijd

D, E, F, Gdier

wereldwijd

Bmens/dier

volwassenenZ.O.-Azië

Cmens/dier

volwassenenN.-Amerika

14 G14 Gtypestypes

2211 P Ptypestypes

VP6

REOVIRIDAEREOVIRIDAE

ROTAVIRUSROTAVIRUS

VP6 VP4 VP7VP7

AAmens/dierkinderen

wereldwijd

D, E, F, GD, E, F, Gdier

wereldwijd

BBmens/dier

volwassenenZ.O.-Azië

CCmens/dier

volwassenenN.-Amerika

14 G14 Gtypestypes

21 Ptypes

REOVIRIDAEREOVIRIDAE

ROTAVIRUSROTAVIRUS

VP6 VP4VP4 VP7

AAmens/dierkinderen

wereldwijd

D, E, F, GD, E, F, Gdier

wereldwijd

BBmens/dier

volwassenenZ.O.-Azië

CCmens/dier

volwassenenN.-Amerika

2211 P Ptypestypes

14 Gtypes

ROTAVIRUS GENOOMROTAVIRUS GENOOM

• 11 segmenten11 segmenten

• dubbelstrengig RNAdubbelstrengig RNA• ongeveer 18000 bpongeveer 18000 bp

SYMPTOMENSYMPTOMEN• Diarree (98%)Diarree (98%)• Overgeven (87%)Overgeven (87%)• Koorts (84%)Koorts (84%)• Abdominale pijnAbdominale pijn• Ernstig volume verliesErnstig volume verlies

COMPLICATIESCOMPLICATIES

• DehydratatieDehydratatie• DarminvaginatieDarminvaginatie• Aspiratie braakselAspiratie braaksel

ROTAVIRUS VACCINROTAVIRUS VACCIN

• Jenneriaans vaccinJenneriaans vaccin• RotashieldRotashield

dikke darm

dikke darm

dunne darmdunne darm

appendix

• Vooral kinderenVooral kinderen• VolwassenenVolwassenen• PrematurenPrematuren• OuderenOuderen• HIV-patientenHIV-patienten

EPIDEMIOLOGIEEPIDEMIOLOGIE

Jaar

• KinderenKinderen• DrinkwaterDrinkwater• TouristaTourista• Gesloten populatieGesloten populatie• EndemischEndemisch

VOLWASSENENVOLWASSENEN

Escherichia

• SeizoensgebondenSeizoensgebonden• MortaliteitMortaliteit• In EuropaIn Europa

VERSPREIDINGVERSPREIDING

Rotavirus activiteit per maand in the VS juli 1991- juni 1997.Emerging Infectious Diseases volume 4 nummer 4 okt - dec 1998.

Rotavirusdoden in de wereld.Emerging Infectious Diseases volume 4 nummer 4 okt -dec 1998.

FebruariFebruari

MaartMaart

JanuariJanuari

ZIEKTEVERLOOPZIEKTEVERLOOP•IncubatieIncubatie•SymptomenSymptomen•InfectiviteitInfectiviteit•GevaarGevaar•AsymptomatischAsymptomatisch

• ImmunochromatografieImmunochromatografie

• ElektronenmicroscopieElektronenmicroscopie

• ElektroforeseElektroforese

• RT-PCRRT-PCR

DIAGNOSTIEKDIAGNOSTIEK

• Fecaal-oraalFecaal-oraal• Infectieuze dosisInfectieuze dosis• FomitesFomites• GroentenGroenten• DrinkwaterDrinkwater

TRANSMISSIETRANSMISSIE

• VoedselscreeningVoedselscreening

PREVENTIEPREVENTIE

• HygiëneHygiëne

PREVENTIEPREVENTIE

PREVENTIEPREVENTIE

• Yoghurt, water, wortels, bananen, rijstYoghurt, water, wortels, bananen, rijst• Appels, waterAppels, water

BEHANDELINGBEHANDELING

ENTERISCHE ADENOVIRUSSEN

ADENOVIRUSSENADENOVIRUSSEN

Mastadenoviridae

A

B

C

D

E

Aviadenoviridae

49

F: Enterische Adenovirussen : Ad40 & Ad41

VIROLOGIEVIROLOGIEVIROLOGIEVIROLOGIE• Naakte virussen (65 – 100 nm)Naakte virussen (65 – 100 nm)

• Kapsel: pentonen, hexosen en vezelsKapsel: pentonen, hexosen en vezels

• Lineair dubbelstrengig DNALineair dubbelstrengig DNA

• Herkenning : CAR - receptorHerkenning : CAR - receptor

• Naakte virussen (65 – 100 nm)Naakte virussen (65 – 100 nm)

• Kapsel: pentonen, hexosen en vezelsKapsel: pentonen, hexosen en vezels

• Lineair dubbelstrengig DNALineair dubbelstrengig DNA

• Herkenning : CAR - receptorHerkenning : CAR - receptor

                                                                                             

                                                                                             

SPECIFIEK VOOR AD40 & AD 41: SPECIFIEK VOOR AD40 & AD 41:

• 2 ‘knobbed fibres’2 ‘knobbed fibres’

• specifieke pentonen specifieke pentonen

• andere hexosenandere hexosen

SPECIFIEK VOOR AD40 & AD 41: SPECIFIEK VOOR AD40 & AD 41:

• 2 ‘knobbed fibres’2 ‘knobbed fibres’

• specifieke pentonen specifieke pentonen

• andere hexosenandere hexosen

VIROLOGIEVIROLOGIEVIROLOGIEVIROLOGIE

LANG

KORT

GENOOMGENOOM• Vroege genen :

- E1, E2, E3 & E4

- modulatie gastheercel

• Late genen :

- L1, L2, L3, L4 & L5

- replicatie, inkapseling, maturatie

• Vroege genen :

- E1, E2, E3 & E4

- modulatie gastheercel

• Late genen :

- L1, L2, L3, L4 & L5

- replicatie, inkapseling, maturatie

GENOOM

EPIDEMIOLOGIEEPIDEMIOLOGIEEPIDEMIOLOGIEEPIDEMIOLOGIE• kinderenkinderen

• ouderenouderen

• personen met verzwakt personen met verzwakt immuunsysteem (HIV)immuunsysteem (HIV)

• kinderenkinderen

• ouderenouderen

• personen met verzwakt personen met verzwakt immuunsysteem (HIV)immuunsysteem (HIV)

SYMPTOMENSYMPTOMENSYMPTOMENSYMPTOMEN• diarree

• braken

• milde dehydratatie

• diarree

• braken

• milde dehydratatie

TRANSMISSIETRANSMISSIE• faeco-oraalfaeco-oraal

• water?water?

• voedsel?voedsel?

• faeco-oraalfaeco-oraal

• water?water?

• voedsel?voedsel?

FECO-ORALE TRANSMISSIEFECO-ORALE TRANSMISSIE

Chungking Mansions, Hong-Kong

DIAGNOSTIEKDIAGNOSTIEK• celcultuur

• elektronenmicroscopie

• PCR / C-PCR

• ELISA

• Ag-detectie

• celcultuur

• elektronenmicroscopie

• PCR / C-PCR

• ELISA

• Ag-detectie

DIAGNOSTIEKDIAGNOSTIEK• celcultuur

• elektronenmicroscopie

• PCR / C-PCR

• ELISA

• Ag-detectie

• celcultuur

• elektronenmicroscopie

• PCR / C-PCR

• ELISA

• Ag-detectie

DIAGNOSTIEKDIAGNOSTIEK• celcultuur

• elektronenmicroscopie

• PCR / C-PCR

• ELISA

• Ag-detectie

• celcultuur

• elektronenmicroscopie

• PCR / C-PCR

• ELISA

• Ag-detectie

DIAGNOSTIEKDIAGNOSTIEK• celcultuur

• elektronenmicroscopie

• PCR / C-PCR

• ELISA

• Ag-detectie

• celcultuur

• elektronenmicroscopie

• PCR / C-PCR

• ELISA

• Ag-detectie

PCR

Sample Celcultuur Incubatie (5 dagen)

Thermocycler

VISUALISATIE(gelelectroforese)

C-PCRC-PCR

DIAGNOSTIEKDIAGNOSTIEK• celcultuur

• elektronenmicroscopie

• PCR / C-PCR

• ELISA

• Ag-detectie

• celcultuur

• elektronenmicroscopie

• PCR / C-PCR

• ELISA

• Ag-detectie

Antigenen op ELISA plaat

Antilichamen, al dan niet aanwezig in het serum

2e type antilichamen + enzyme

Chromogeen dat van kleur verandert door enzyme

POSITIEF NEGATIEF

ELISA(= Enzyme-linked immunosorbent assay).

DIAGNOSTIEKDIAGNOSTIEK• celcultuur

• elektronenmicroscopie

• PCR / C-PCR

• ELISA

• Ag-detectie

• celcultuur

• elektronenmicroscopie

• PCR / C-PCR

• ELISA

• Ag-detectie

NORWALK-VIRUS

1968: eerste uitbraak in Norwalk, Ohio1968: eerste uitbraak in Norwalk, Ohio

1972: virus wordt door elektronen- 1972: virus wordt door elektronen- microscopie aangetoond microscopie aangetoond

1990: genoom Norwalk wordt gekloond1990: genoom Norwalk wordt gekloond

GESCHIEDENISGESCHIEDENIS

1968: eerste uitbraak in Norwalk, Ohio1968: eerste uitbraak in Norwalk, Ohio

1972: virus wordt door elektronen- 1972: virus wordt door elektronen- microscopie aangetoond microscopie aangetoond

1990: genoom Norwalk wordt gekloond1990: genoom Norwalk wordt gekloond

GESCHIEDENISGESCHIEDENIS

1968: eerste uitbraak in Norwalk, Ohio1968: eerste uitbraak in Norwalk, Ohio

1972: virus wordt door elektronen- 1972: virus wordt door elektronen- microscopie aangetoond microscopie aangetoond

1990: genoom Norwalk wordt gekloond1990: genoom Norwalk wordt gekloond

GESCHIEDENISGESCHIEDENIS

1968: eerste uitbraak in Norwalk, Ohio1968: eerste uitbraak in Norwalk, Ohio

1972: virus wordt door elektronen- 1972: virus wordt door elektronen- microscopie aangetoond microscopie aangetoond

1990: genoom Norwalk wordt gekloond1990: genoom Norwalk wordt gekloond

GESCHIEDENISGESCHIEDENIS

INDELING CALICIVIRUSSENINDELING CALICIVIRUSSEN•NLVNLV

- Genogroup I (Norwalk Virus)- Genogroup I (Norwalk Virus)

- Genogroup II (Snow Mountain)- Genogroup II (Snow Mountain)

•SLV : Genogroup I, II & IIISLV : Genogroup I, II & III

•Vesivirus (konijn)Vesivirus (konijn)

•Lagovirus (varken) Lagovirus (varken) calyx calyx

.

                                                                         

      

• Enkelstrengig RNA-virusEnkelstrengig RNA-virus

• 27 - 40nm27 - 40nm

• Geen envelop Geen envelop

• IcosaëderIcosaëder

VIROLOGIEVIROLOGIE

• 7642 nucleotiden7642 nucleotiden

• 48% Glycine en Cysteïne48% Glycine en Cysteïne

• 3 open reading frames (ORF)3 open reading frames (ORF)

GENOOMGENOOM

ORF 1ORF 1: Voorloper proteïne : Voorloper proteïne (1789 AZ)(1789 AZ) gekliefd tot niet-structurele gekliefd tot niet-structurele eiwitten eiwitten

ORF 2ORF 2: Kapselproteïne : Kapselproteïne (530 AZ)(530 AZ)

ORF 3ORF 3: ORF 3 proteïne : ORF 3 proteïne (212 AZ)(212 AZ)

Produceert niet-geP 23K Produceert niet-geP 23K

en en geP 35K proteïne. geP 35K proteïne.

IncubatietijdIncubatietijd: 1 tot 3 dagen: 1 tot 3 dagen

DuurDuur: gemiddeld 2 dagen: gemiddeld 2 dagen

VirusuitscheidingVirusuitscheiding: via faeces en braaksel, : via faeces en braaksel, tot 3 weken na ziektetot 3 weken na ziekte

TransmissieTransmissie: : feco-oraal, hoofdzakelijk mens op feco-oraal, hoofdzakelijk mens op mens. Minimale infectueuze dosis: 10à 100 partikelsmens. Minimale infectueuze dosis: 10à 100 partikels ..

EPIDEMIOLOGIEEPIDEMIOLOGIE

- Elektronenmicroscopie- Elektronenmicroscopie

- Moleculair-biologische methoden Moleculair-biologische methoden Handicap: Handicap: virussen niet te kweken in vitrovirussen niet te kweken in vitro

*reverse-transcriptase-PCR*reverse-transcriptase-PCR

*Klonen*Klonen

*Kapsel tot expressie in baculovirus*Kapsel tot expressie in baculovirus

DIAGNOSTIEKDIAGNOSTIEK

ASTROVIRUS

50 nm

50 nm

ASTROVIRUSASTROVIRUS• ontdekking: 1975ontdekking: 1975• Gr. ‘Astron’Gr. ‘Astron’• nieuwe virusfamilie: de nieuwe virusfamilie: de AAstroviridaestroviridae• apen, eenden, katten, schapen, varkens, apen, eenden, katten, schapen, varkens,

kalkoenen en mensen.kalkoenen en mensen.• mensen: 8 serotypesmensen: 8 serotypes

• kleine sferische partikelskleine sferische partikels• diameter 28diameter 28--30 nm30 nm• naakte virussennaakte virussen• glad elektronendens schildglad elektronendens schild• vijf- of zespuntige stervijf- of zespuntige ster

VIROLOGIEVIROLOGIE

• enkelstrengig (+)RNAenkelstrengig (+)RNA• 6800 nt6800 nt• replicatie in cytoplasmareplicatie in cytoplasma• genoom: 3 ORFsgenoom: 3 ORFs

VIROLOGIEVIROLOGIE

• Direct feco-oraalDirect feco-oraal• Besmet water/voedselBesmet water/voedsel

TRANSMISSIETRANSMISSIE

FECO-ORALE TRANSMISSIEFECO-ORALE TRANSMISSIE

• Waar?Waar?• Wanneer?Wanneer?• Wie? Wie?

• kinderenkinderen• ouderenouderen• immuunimmuundeficiëntdeficiëntieie

EPIDEMIOLOGIEEPIDEMIOLOGIE

ASTROVIRUSASTROVIRUS• IncubatietijdIncubatietijd

• Klinische symptomenKlinische symptomen

• BehandelingBehandeling

DIAGNOSTIEKDIAGNOSTIEK• ElectronenmicroscopieElectronenmicroscopie

• PCRPCR

• ELISAELISA

PREVENTIEPREVENTIE• RRegelmatig handen wassenegelmatig handen wassen

• DDesinfecteren van oppervlaktenesinfecteren van oppervlakten

• WWassen van besmette kledijassen van besmette kledij

• CaveCave besmet voedsel of drank besmet voedsel of drank

ANDERE VERWEKKERSANDERE VERWEKKERSVAN GASTROENTERITISVAN GASTROENTERITIS

• TorovirusTorovirus• PestivirusPestivirus• PicornavirPicornaviridaeidae• PicobirnavirusPicobirnavirus• ParvovirusParvovirus• CoronavirusCoronavirus

Main Entry: di·ar·rhea Pronunciation: "dI-&-'rE-&Function: nounEtymology: Middle English diaria, from Late Latin diarrhoea, from Greek diarrhoia, from diarrhein to flow through, from dia- + rhein to flow -- more at STREAMDate: 14th century1 : abnormally frequent intestinal evacuations with more or less fluid stools2 : excessive flow <verbal diarrhea>

217 miljoen patiënten; 3 dagen diarree4x/dag naar WC; 200 ml stoelgang/beurt

= 510.000.000 liter