EVRENN DN-AKHENATONUN DN BUGNK HKM DNLERN TEMELDR
Ehed en la ilahe illallah ve ehed enne Muhammeden abdhu ve
resulhu dediimizde slam dininin ilk artn yerine getirmi oluyoruz.
Kelime-i ehadet sylenmeden, hi kimsenin slam dinine girmi saylmad,
ondan dier vecibelerin beklenemeyecei bir gerek.
Anlam da genellikle bilinir, ama tekrarlamakta fayda var. ehadet
ederim ki, Allahtan baka ilah yoktur, ve Hz. Muhammed de onun kulu
ve elisidir.
imdi M.S. 600lerde ortaya kan ya da ktn zannettiimiz bu szn,
biraz farkl da olsa, ortaya kmasndan tam 2000 sene nceki halini
grelim. Atondan baka Tanr yoktur, Akhenaton onun elisidir ven bize
ulatrr.
AKHENATON
Akhenaton tahta ktndaki ad 4. Amenhotep(Amenofis)ti.Dier
firavunlarla karlatrdmz zaman, hakknda ok az ey biliyoruz. nk
Akhenatonun ad ardllar tarafndan tarihten silindi. Hatta, bu eski
Msrda en kt ceza olarak bilinse de, mezarndan bile silindi.
Bu yazda zaten bu cezalandrmann nedenleri zerinde duracam.
Akhenatonla ilgili resmi tarih bilgisi isteyen okurlar iin birok
kaynak nerebilirim. Ama resmi tarih anlatmayacam, tam tersine remi
tarihe ters sorgulamalar yapacam.
Resmi tarihe gre Akhenaton, 18. hanedann son firavunlarndan biri
olarak, M.. 13531336 yllar arasnda, 17 yl hkm srd. Babas 3.
Amenhotepin son dnemlerinde bir sre kral naiplii yapt ve babasnn
lmnn ardndan tahta kt. Annesi Tiya soylu bir ailenin kz olmayan,
halktan gelen ilk kraliedir. Tiya baz kaynaklara gre 3. Amenhotepin
veziri olan, yaam srasnda Msr etkin bir ekilde ynettii iin ok
onurlandran ve Msr tarihinde ilk kez Kral Vadisine gmlen sradan lml
olan Yuyann kz kardei, bazlarna gre de kzdr. Halktan gelmesine
ramen dneminde firavuna denk bir g olarak lke ynetiminde yer
almtr.
4. Amenhotep adyla tahta kan gen firavun, iktidarnn ilk yllarnda
Amon mutludur anlamna gelen adn, Atonun ruhu ya da Atonun hizmetkr
anlamna gelen Akhenaton olarak deitirdi.
Ve bilinen tarihte ilk kez, tek Tanrya inanan bir din kurdu. Bu
dinin kurallarn birazdan inceleyeceiz. ok Tanrl Msrda bu byk
devrimi gerekletirebilmek iin, o zamanki bakent olan Tebden300
kilometreuzakta, bugnk adyla Tel el Amarnada Akhetaton(Atonun ufku)
adl yeni bir bakent kurdu. Bu ehirde ilk kez tek Tanr iin bir mabet
ina etti.
ktidarda kald sre iinde, kurduu bu yeni dinin yaylmasna arlk
verdi. Tpk babas gibi o da diplomasi arlkl ve bar bir d politika
izledi. Kiya ve Nefertiti isimli iki ei oldu. Kiyadan, kesin
olmamakla birlikte, 2 olu, Nefertitiden 6 kz dnyaya geldi.
Nedeni bilinmeyen ama olduka pheli lmnden sonra, olanlar da
kesin bilinmemektedir.
Ancak kendisinden sonra tahta kanlarn tahtta kal sreleri ve
kimlikleri konusu daha da karktr.
Hemen ardndan tahta kan Semenkarenin babas, ya, hatta cinsiyeti
bile belirsizdir. Bazlarna gre Akhenatonun kardei, bazlarna gre ei
Kiyadan oludur. Bazlar ise onun bir kadn olduunu iddia ederler.
Akhenatonun kz Meritatonla evlenmi, ve ok ksa sren iktidarndan
sonra ki bu konu da kesin deildir- Meritaton tahta gemi, arkasndan
vezir Ay kendisini firavun ilan etmi, son olarak yine akrabalklar
konusunda ok az ey bildiimiz, ancak bozulmam mezar sayesinde Msr
hakknda ok ey rendiimiz mehur Tutankamon tahta gemitir. Tahta gei
ismi Tutankatondur, ancak daha sonra Amon rahipleri tarafndan adnn
deimesine ikna edilmitir.
Sonra iktidara gelen, ordunun bandaki general Horemhebtir.
Horemheb ve ardllar, Akhenaton ve Horemhebe kadarki btn firavunlar
tarihten silmi ve kraliyet kaytlarna gre, 3. Amenofisten sonra
iktidara Horemheb gelmi gibi dzenlemeler yapmlardr.
BRAHM DNLERN KKEN
Bu ksa tarihe aslnda ok nemli deil. nk, resmi tarih her zaman
sonraki iktidarlarca yazlr. Bu yzden, hele tarihin deitirildii bu
kadar ortadayken, resmi tarihi bo verelim ve alternatif tarih
kaynaklarndan yola karak, hakikati arayalm.
Birazdan bahsedeceklerimin tm, yazl kaynaklarda yer alyor. Benim
katkm sadece bunlar toparlamak ve aradaki baz kopukluklar fikir
yrterek tamamlamak oldu.
imdi, kutsal kitaplardaki ve resmi kaytlardaki tarihi deil,
farkl bir bak asn deerlendireceiz.
Milattan nce 1600lere gidiyoruz. Hz. brahimin lkesi Harrana.
Harranda o zamanlar Mittani Krall hkm sryor. Tpk Hititler gibi,
onlarn nereden geldikleri belirsiz, ama nds ve aryan kkenleri
biliniyor. Byk olaslkla Hindistandaki eski nds uygarlnn
miraslar.
Mittani Krallnda yaayan Abram, kutsal kitaplarda olduu gibi
birden tek Tanrya inanmaya balamyor, okuyor, aratryor, dnyor. Tpk
bizlerin yapmaya alt gibi hakikati aryor. Sonra tek Tanr inanc
glenince, etrafndakilerle arasnda bir fikir ayrl oluuyor. Bazlarna
gre zulm gryor, bazlarna gre ise, zulm grmemek iin Harrana geliyor.
Harran baz kaynaklara gre dnyada ilk kurulan yerleim, Hz. Ademin
ehri. Dnyann ilk niversitesi ve ilk rasathane orada kuruluyor.
Abram oradan da nce Filistine sonra Msra geiyor.
Bu yolculuklar srasnda adn Abraham olarak deitiriyor. simdeki
Brahma benzerlii olduka dikkat ekici, nk Brahma Hint inannda gc
hereye yeten, hereyi yaratm olan ve her zaman var olan Tanrnn ad.
Mittani uygarlnn nds kkenli olduu dnlrse, Hint Tanrlarnn en gls
Brahmaya inanmaya balam ve adnn da bu yzden Abraham yapm olmas
kuvvetle muhtemel. Yani tek Tanr inancnn olas kkeninde Hint inanlar
olabilir. Burada daha az yaygn bir baka bilgi daha var, bu teze gre
aslnda Abraham Mittani kral Artatamann ta kendisi
Abraham (Hz.brahim) sadece slam dinine gre Mekkede Kabeyi ina
ediyor, dier tek Tanrl dinlerde bu yok. Aslnda ilk tek Tanr mabedi
Kbe. nanca gre olu Samuel-smail ile birlikte Kbenin stunlarn
dikerken Allaha dua etmiler ve Kbeyi tek Tanrnn evi olarak
kutsamlar. Ama burada ilgin bir detay daha vardr, bizdeki adyla
smail Kbeyi korumak iin Mekkede kalr. Ve Hz. Muhammedin ailesi
Kureyliler, ve Mekkedeki dier 3 byk aile, soylarn Hz. smail ve Hz.
brahime dayandrrlar. Yani aslnda bu iddiaya gre, Hz. Muhammed,
Abrahamn soyundandr. Ve Hz. Muhammed, birer Yahudi olan Hz. Musa ve
Hz. sa ile akrabadr. Bu birazdan greceimiz ekilde snnetli olmasn da
aklayan bir donedir. Dier taraftan baz yorumcular, Hz. Muhammedin
dinini yayarken, dier tek Tanrl dinlerin, ve bata o zaman hkim
durumda olan Musevilerin tepkisini ekmemek iin, kendi atalarn da
Hz. brahime dayandrmak istediini iddia ederler.
Neyse biz konumuza dnelim. Abraham Msra gelir. Msrda Maat yasas
uyarnca klelik asla olmamtr. Bu bilgi ok nemli. Devlete vergi borcu
olanlarn bazlar imdiki kamu hizmeti cezalar gibi, devlete borlarn
emekleriyle demektedirler, ama hibir zaman tarihte anladmz ekliyle
bir efendi-kle ilikisi olmamtr ve hibir zaman Yahudiler Msrda kle
olmamlardr. Abraham Msrda yerleir. Abraham ve yanndakiler Msrda
glenirler. Hatta Hiksos dnemi denen, l prenslerinin gelip Msr
ynetimini ele geirmeye altklar dnem olmas sebebiyle, belki de
dorudan iktidara gelirler. Ama Hiksoslarn Abraham ve soyundan
geldiklerine dair bilgileri imdilik bir kenara brakalm.
YUYA-HZ. YUSUF
Msrda glenen yeni gmenlerden bir tanesi Firavunun saraynda ba
vezirlie kadar ykselir. Bu Yuyadr. Yani bizim bildiimiz adyla Hz.
Yusuf.Mumya resimlerinde de grlecei gibi, Yuya tam bir Asyaldr.
Modern Msr tarihileri kabul etmek istemese de hibir ekilde dnemin
Msrllarna benzememektedir. Bu farkl fizii aslnda gzel olmas
efsanesiyle de rtmektedir.
Yuya-Hz.Yusuf daha nce sradan hibir insana verilmeyen nvanlar ve
yetkilerle Msr mkemmel bir ekilde ynetirken, baz kaynaklara gre kz,
bazlarna gre kz kardei olan Tiyeyi Akhenatonun babas 3. Amenofisle
evlendirir. Yani kraliyet ailesine kendi kannn da katlmasn salar.
Yani artk firavun ailesi de, sonra doacak olan Akhenaton da
Abrahamn torunlardr.Bu blm de nemli, nk daha sonra bu kan tayanlarn
Msrda iktidardan uzaklatrlmasna, hatta tarihten silinmelerine de
tank olacaz. Ama ayn ekilde, tek Tanrl dinlerin btn peygamberleri
gibi, Akhenatonun da Abrahamn genlerini tamas da ok ilgin.
Yuya Abrahamn Harrandan getirdii tek Tanr fikrine bal kalmay
srdrmektedir. Eski Msrda o zamanki adyla On adn tayan Heliopoliste
zaten gizliden gizliye retilen bir tek Tanr bilgisi vardr. Bu
inanca gre Ra en byk Tanrdr, ve aslnda dier Tanrlarn da Tanrsdr.
Zaman iinde Ra-Horus, yani Re-Herakhti adn almtr, ama gizli bir
kardelik rgt, Heliopoliste, hangi tarihten ve hangi uygarlktan
geldii belli olmayan bir tek Tanr bilgisini korumaya devam
etmilerdir. Osiris rahipleri de ayn bilginin koruyuculardr. Yuyann
atalarnn tek Tanr bilgisi ve Msrda kapal bir evrede korunan bu tek
Tanr bilgisi dnyaya yaylmak iin zaman kollamaktadr.
Yuya torunu ya da yeeni olan ve tahta 4. Amenofis adyla kmas
beklenen delikanlda, arad renciyi bulmutur.Gen kral adayna, tek
Tanr bilgisini ve sevgisini alar. Ve onu tek Tanr inancna gnlden
balar.
4. Amenofis tahta ktnda, henz gentir. Tpk Yuya gibi, tek Tanrya
inanan bir aileden gelen ve gl bir kadn olan annesi Tiyada onu
etkilemitir. Yuyann iktidar srasnda atalarnn yurdu olan Mittani
Krallyla ilikiler glendirilmi ve Mittani Kralnn kz Kiya babas 3.
Amenofisle evlendirilmeye gnderilmitir. Fakat o yoldayken 3.
Amenofis lnce yeni firavun gelen prensesle evlenmek zorunda kalr.
Kiyada Mittani-Harran-Smer inanlarnn takipisidir ve tek Tanr
fikrini onaylamaktadr.
Sonra birden ortaya Nefertiti kar.
Nefertitiden nereden geldiini kimse bilmemektedir. Ad gzellik
geldi anlamndadr. Bazlar bunun gneyden ya da uzaktan gelen gzel
olduunu iddia etseler de, her halkarda bu isim Nefertitinin gerek
ad deildir, bu isim sonradan konmutur. Nereden geldii meselesi bugn
hala bilinmemektedir. Byk olaslkla Yemenden yani Saba lkesinden
gelen bir Saabidir, Mittani krallndan gelen bir prenses, hatta
Isisin yeniden bedenlenmesi olduunu iddia edenler olmutur.
Nefertiti gelir gelmez Akhenatonun bir numaral ei durumuna gelir.
Her yerde Akhenatonun yannda yer alr. Ve Akhenatonun inancn paylar.
Akhenatona 6 kz evlat verir.
TEK TANRILI LK DN KURULUYOR
Nefertiti ile evlenir evlenmez, Akhenaton Aton dinini ortaya
atar. Aton aslnda eskiden beri bilinen bir Tanrdr. Babas 3.
Amenhotep de Aton iin adaklarda bulunmutur. Ancak yeni dinde ok
Tanrl panteon ortadan kalkar. Aton tek Tanrdr, baka Tanr
yoktur.
Bu devrimi, ok glenen, adeta her devlet karar iin fetva alnmak
zorunda kalnan Amon rahiplerinin gcn azaltmak iin yapld iddiasyla
kmsemek isteyen yorumcular vardr. Oysa ilk kez tek Tanrl din bir
devlet dini olarak ortaya kmtr, ve Akhenaton bu tavryla ok byk
mcadeleleri gze almtr. Bu yzden sadece politik bir hareket olduu
iddias kesinlikle yanltr, ama devrimin doal bir sonucu olarak, Amon
rahiplerinin, ve dier ok Tanrl dinlerin rahiplerinin gc ok
azalmtr.
Akhenatonun yeni dinini biraz uzunca inceleyeceiz.
nce Akhenatonun Tanrs Atona yazd iirle balamak gerek.
Tanr, uludur, birdir, tektir.
Ondan bakas yoktur.
Bir tanedir,
Odur her varl yaratan.
Bir ruhtur Tanr, grnmeyen bir ruh
Ta balangta vard Tanr.
Tek varlkt o.
Hibir ey yokken o vard.
Hereyi o yaratt
Ezelden beri gelen varl,
Ebediyete kadar srecek.
Gizlidir Tanr, kimse grmemitir onu.
nsanlara ve yarattklarna sr kalr her zaman
Bu iirin altna imza atmayacak herhangi bir tek Tanrl din mensubu
var mdr? Akhenatonun tek Tanrsna yazd bu iir, bizlerin bugnk
inanlarnn iinde aynen mevcut.Hatta ilk iki dizede, slam dinindeki
Allah- ekber, ve La ilahe illallah bile var. Ama bu metnin
bildiimiz tarihteki ilk metin olmas zelliini vurgulamak gerek. nk,
biraz sonra detaylarn greceimiz ekliyle, aslnda btn dinlerin
kkeninde bu mesajlar var.
Akhenatonun Tanrs Aton, bir gne diskiyle sembolize ediliyor.
Baka bir ekli yok. Halbuki o gne kadar btn Msr Tanrlar ve hatta
baka kltrlerdeki Tanrlar da, hep formlarla, insan ya da hayvan
figrleriyle sembolize edilirken, Atonun hibir formu yok. Sadece
gkteki gnele gsteriliyor. Bu konuda ok ilgin, nk varsaylan Mu
Uygarlnda da, dnyada bir anda ortaya kan Smer, Msr, Maya ve
Harrandaki Sabilere kadar bir sr kltrde de tek Tanr hep gne
sembolyle aklanmtr.
Burada Atonun Akhenaton ve Nefertitiyle nasl resmedildiine biraz
bakmak gerek. Resimlerde Firavun insanlayor ve eiyle eit. ocuklarn
efkatle seven bir baba. Dnemin sanatnn bir cilvesi, Akhenatonun baz
heykelleri, onu, yine sembolik olarak eril ve diili kendinde
birletirmi olduunu anlatmak iin,feminen ynleriyle de gsterince,
hasta olduu ya da cinsel tercihleri sorgulanm. Ama ona ait resim ve
heykellerin ok byk bir ounluunda normal bir insanken, u anda Kahire
Mzesinde olduu iin en ok bilinen heykelinin referans alnmas bir
bilgi eksiklii
Dini incelerken ilk dikkat etmemiz gereken Aton szcnn kkeni.
Hermetik retide tek Tanrnn ad Atum. Aton szcne ok benziyor. kincisi
tek Tanrnn branicedeki isimlerinden biri olan Adonai szc. nc benzer
kavram, ayn isimli bilinen Tanrdan farkl olan, Suriyedeki tek Tanr
olan Adonis.Aton kendi kendisini yaratm, ve daha sonra hereyi
yaratm olan ve daha nce hi rastlanmad ekliyle hem anne hem de baba
olan bir Tanr. Her iki cinsiyeti de tamas ok nemli, nk evrensel
daliteyi kendinde birletiren bir Tanr fikri ilk kez gndeme geliyor.
Ayn ekilde Akhenaton da kendisini Msrllarn hem babas, hem de alk
olunmad tarzda, annesi olarak konumlandryor. Yani eril ve diilin,
Rahman ve Rahimin, siyah ve beyazn bilekesi
Aton btn evrenin Tanrsdr. Bu da yeni bir kavram olarak gndeme
gelir, nk bundan nce Tanrlar gney ya da kuzey Msrn, ama ok daha
nemlisi sadece Msrn Tanrlaryken, dman hatta barbar kabul edilen
lkelerin de Tanrs olan bir tek Tanrdr. Bu da byk bir devrimdir, nk
baz Tanrlarn kiisel olduu, ailenin dier bireylerinin bile ayn
Tanrya tapamad bir dnemden bahsediyoruz. Bir Tanrnn, size ktlk
yapanlarn da Tanrs olabileceini o dnemlerde kabul etmek ok zor.
Yani hayr ve errin o tek Tanrdan geldiini hazmetmek
Atonun en nemli zellii her zaman olumlu olmasdr. Daha sonra
gelen tek Tanrl dinlerin Tanr fikirleri, bazen efkat, bazen iddet
mesajlar verirken Aton her zaman bartan, sevgiden yanadr. Tanrnn
celal yzleri yok gibidir. O her zaman hem baba, hem anne efkatinin
semboldr. Daha sonra Yehovann ve slamiyetteki Allahn cezalandrc
vasflarna sahip deildir. Bu da tek Tanrl dinlerin lml
izleyicilerinin, ve belki de srf bu yzden izlemeyenlerinin aklndaki
Tanr fikrine daha uygun bir modeldir. Ceza, atelerde yakmak,
cehennem gibi kavramlardan uzak bir tek Tanr
Aton btn yaratln Tanrs olarak hem kadnlarn hem erkeklerin
Tanrsdr. Akhenaton ve Nefertiti onun iki ynn sembolize edecek
ekilde btn resimlerde hep beraber sembolize edilmitir. Yani aslnda
kutsal leme Aton-Akhenaton-Nefertiti olarak olumutur. Akhenatonun
bir dier iirinde yumurtaya can veren Tanr olarak geen Aton, kendi
birliinde, milyonlarca formu olan Tanr olarak aklanr. Yani aslnda
tasavvuftan kabalaya kadar, btn ezoterik yollarn mesaj bu cmleyle
zetlenir.
Aton sadece ktr. Ik ya da nur ve ziyadr. le vakti glgeler yok
olduunda, yani n zirvesinde, o da gcnn zirvesindedir, ve inananlarn
destekler.
Dinin temel kurallar yledir:
YARATILIA NANILIR.
RUHUN VARLIINA VE LMDEN SONRASINA NANILIR.
LEN KLER N CENAZE TREN YAPILIR.
LEN K DNYADA YAPTIKLARINA GRE YA DLLENDRLR YA DA
CEZALANDIRILIR.
BADETHANELERE GRMEDEN NCE RTELK BR TEMZLK YAPILIR, TEMZLK OK
NEMLDR.
CNSEL LKDEN SONRA BYK BR TEMZLK YAPILIR.
BADETHANEDE SECDE EDLR.
DN BR EYLEM OLARAK HAYVAN KURBAN EDLR.
ERKEKLER SNNET EDLR.
DOMUZ ET YENMEZ.
PUTLAR YASAKTIR, H BR EKLDE PUTA TAPILAMAZ.
Burada durmak lazm. Abdest, snnet, domuz eti, kurban, secde ve
bildiimiz kurallarn ou zaten burada. zellikle snnet ok nemli. Hz.
brahimin Msra gelirken neden snnet olduunu imdi daha iyi anlyoruz,
nk Msrdaki sekinlerin arasna kabul edilebilmek iin bu detay
yaamsal. Aslnda snnet bir iaret. llerin canlanaca gn, kimlerin
sekin olduunu gsterecek bir gsterge. Ama Musevi inancnn, ve slam
dininin bir kural olmas, sadece Hz. brahimin Msrda kabul
edilebilmek iin raz olduu bir ilem olmasndan kaynaklanyor.
Hristiyanlkta olmasa da, bir Yahudi olan Hz. sa da, Hz. Muhammed de
snnetli. Zaten snneti izlediimizde dinler tarihini ok daha iyi
anlayabiliyoruz.
badet konusu da ilgin. Her sabah, her len, ve her akam tapnakta
toplanan halk, hep bir azdan, bataki rnekte olduu ve adeta Kelime-i
ehadet getirir gibi, Atondan baka Tanr yoktur, Akhenaton onun
elisidir ve n bize ulatrr demektedir. Ayinlerde Firavun Akhenaton
ve Nefertiti de halkla birlikte yer alrlar. Hibir ekilde ruhban snf
yoktur. Evet, tek rahip Akhenatonun kendisidir, ama baka bir arac
yoktur.
Balangta Akhenaton hogrldr, Aton dinini halka hogryle aktarmaya
alr. Bir sabah ayininde, glerini kaybettikleri iin Amon
rahiplerinin organize ettii bir suikasttan kurtulunca, sertleir.
Btn tapnaklarda dier Tanrlara ait resimleri, heykelleri yok etmeye
balar. Tarihin ilk put krcs haline gelir. Ve tek Tanrl dinlerdeki
puta tapmama geleneini balatr. Hz. Musa ve Hz. Muhammedin put krma
hikayelerinin ilham da Akhenatondan gelir.
Hayatnn geri kalann Atona ibadetle ve onun iin iirler yazmakla
geirir. lmnden 3 yl kadar nce, Nefertiti geldii gibi esrarengiz bir
ekilde kaytlardan kar. Kz Meritaton onu yerine geer. Birok kaynak,
Nefertitinin Akhenatonun beklenen lmnden sonra idareye gemek iin
saklandn, ya da daha byk olaslkla kimlik deitirdiini
savunurlar.
Ve bir gn Akhenaton lr. lm kesinlikle phelidir. ok byk olaslkla
zehirlenerek ldrlmtr. Yerine Semenkare geer. Semenkare ilgin bir
kiiliktir. Akhenatonun Kiyadan olma vey kardei, olu, vey olu olmas
olaslklar vardr. Ama ok daha byk bir olaslk, onun klk deitirmi bir
kadn olduudur.Semenkarenin iktidar ksa srer. ddiaya gre Amon
rahiplerinin bir ifa almas srasnda ldrlr. Zaten Akhenatonun lmnden
sonra dinin karizmatik lideri kaybolduu iin dinin takipileri zaten
huzursuzlaan halk ve Amon rahipleri karsnda zayflamlardr.
Bir sre Meritaton lkeyi ynetir. Fakat onun da gc giderek artan
muhalefeti bastrmaya yetmez ve bir sre sonra vezir Ay baa geer. Ay
grnrde Amon rahiplerini rahatlatacak tavizler verir, ama aslnda
mezarna Akhenatonun Aton iin yazd iiri koyacak kadar Aton dininin
iindedir.
EXODUS-GEREK HKAYE
te tam bu dnemde, artk dinin ve takipilerinin Msrda yaamlarn
srdremeyecekleri ortaya kar. Msr soylularndan, ve aslnda Abraham ve
Yuyann kanndan gelen, ad o zamanki Msr dilinde oul anlamna gelen
Moses(Hz. Musa) devreye girer. Gerekte yaayp yaamad tarihi
kaytlarda yoktur. Kimin olu olduu konusunda farkl fikirler vardr.
Sigmund Freud, lmeden nce yazd son kitabnda, onun Akhenatonun
kendisi olduunu bile ileri srer. Hz. Musann liderliinde Msrdan
ayrlmann yollarn ararlar. Ve Hz. Musann ve Yuya ve Abrahamn
akrabalar olan l kavmi Habirular (Hebrew)Kenan yani Filistin
blgesinde yaamaktadrlar.
Dinin takipileriyle birlikte, ve Firavuna ramen deil, tam
tersine, bu dinin ve bu kavmin Msrdan bir an nce uzaklamalar iin
Firavunun kolaylatrc desteiyle Msrdan ayrlrlar. Zira o dnemde, byk
bir grubun yryerek yapt uzun bir yry, bir atlar ve arabalarla dolu
bir ordunun durduramamas imknszdr. Ayrca, yine ayn dnemde,
Akhenaton ve sonras tarihten silinmeye allsa da, Msrda olaanst bir
devlet kayt sistemi vardr, ve Kzldenizin ikiye ayrlmasndan ya da
herhangi bir askeri kayptan asla sz edilmemektedir.
Hz. Musann on emri, abat gnne sayg duyulmas blm hari,
Akhenatonun ina ettii bakentteki duvar yazlarnda da yer alan, ller
Kitabndan alnmadr. Yani elbette, Sina danda talarn zerine de yazlm
olabilir, ama daha nce bu kurallar Msr dininde ve Akhenatonun yeni
dininde aynen mevcuttur. Tpk, snnetin, domuz yememenin, putlara
tapmamann olduu gibi
Hz. Musa Aton-Adonai adl Tanrsn, geldii yerde bulduu uzak
akrabalarnn ve yerel halkn iddet dolu yanarda Tanrs olan Yehovayla
birletirir. Burada ilgin bir not da Hz. Musann konuamamas
meselesidir. Hz. Musa Msrda bym bir Msrl olarak elbette yerel dilde
konuamaz, ve aslnda Hz. Musa hari btn erkek ocuklarn ldrld iddiasna
ramen nasl varolduu belli olmayan kardei Hz. Harun onun tercmandr.
Kurulan yeni dindeki rahipler, daha sonra ok tartlan bir ekilde
sadece Msrdan gelen ailelere braklmtr. Yerel halk rahip olamamtr,
nk gerek bilgi ve sr, aslnda dinin kkeninin Msrda olduunu ve
Akhenatonu saklamaktadr. Ve din ikiye ayrlmtr. Dardakiler iin sert,
Yehova arlkl din, Msrdan gelen ierdekiler iin yumuak, Adonai ve
Elohim arlkl din, yani Kabala.
Freuda gre puta tapmaya devam etmek isteyen Yahudiler Hz. Musay
ldrmlerdir. yle olmasa bile, en azndan iki farkl Hz. Musa olduu sk
tartlan bir tezdir. Birincisi yumuak bal dini lider, dieri sert ve
siyasi Hz. Musa. Bu iki farkl karakter ve iki farkl din anlay hep
varln korumu, krallklar ve Babil srgn srasnda kurumsallamtr.
SERTLEEN DN
Fakat Yahudiler, o zamanki konjonktr ve kurallar nedeniyle,
balangta daha sert olan Yehova kavramn semiler, srgnde yazlan ve
milliyeti duygular canlandrmay amalayan Eski Ahit bu yzden sava ve
kanla dolmutur. Eski Msr bilgisi ve Smer efsaneleriyle sslenen inan
modeli balangtaki din modelini deitirmitir. Yine de ierideki kapal
grup tarafndan, yumuak, sevgi dolu Tanr fikri ve bu Tanrya sadece
arnarak, nefis terbiyesi ve sevgi yoluyla ulalabilecei bilgisi
korunmutur.
Bir sre sonra tek Tanr inancnn bozulduunu gren bir grup Musevi,
ayr bir tarikat kurmutur. Elbette bu amala bir ok tarikat
kurulmutur, ama bu tarikat bizim iin daha nemli. Esseniler denen bu
tarikat, Tanrnn iyi ve gzel yanlarn ortaya karmtr. Esseniler dindar
Yahudiler olarak, bozulduunu dndkleri dinin yerine, kavramlarda ok
daha yumuak, ama uygulamada kat yeni bir anlay kurmulard. Bu
gizemli grubun inancnn Hint retilerinden de etkilendii, ama aslnda
eski Msrn temel ahlak yasas olan Maat inancna uygun, yani hakikate
gre yaama prensibinde olduklar bilinmektedir. Bugn bu tarikatn bir
ok ezoterik kardelik rgtnde ok byk etkileri olduu da bilinen bir
gerektir.
HZ.SANIN MESAJLARI
O dnemde Roma devlet sistemi mkemmele yakn kaytlar tutarken, bu
kaytlarda asla yer almayan, hakkndaki bilgiler gerek ve tarihi bir
kiilik olan Apolloniusla neredeyse ayn olan, Hz. sa Essenilerin bir
takipisi olarak ortaya ktnda mesaj yine budur. Ahlak ve sevgi. Yce
Yaratann bilgi ve sevgisini anlatr ve insanlara sadece seven, mfik
bir Tanrdan bahseder. Bu tek Tanry mutlu etmek iin Msrdaki Maat
yasasna gre yaamak yeterlidir. Ama Hz. sa beklenen Mesih olduunu
iddia ettii ve Yahudi Kral olmak istedii iin, Esseniler, Hz. sann
gizli retiyi halka amasndan ok memnun olmazlar. Ve yeraltna
ekilirler. Hz. sa bilinen ekilde mesajlarn verip, Tanrnn yanna
gittikten sonra, takipileri de Esseniler gibi sessizleirlerse de,
Saul ya da bilinen adyla Paul isimli bir Yahudi, aslnda sayla hi
karlamam olmasna ramen havari kabul edilen bir aziz, sann mesajlarn
ters yz ederek yeni bir din kurar. Buradaki Tanr yine kzgn da
olabilmekte, cehennem ve eytan gibi kavramlar devreye girmekte,
insanlar Tanr sevgisi yerine Tanr korkusuna ynlendirilmektedir.
Sonra Aziz Peterin hayali mezar zerine Romada kilise kurulur. sann
lmnden 300 yl sonra toplanan znik Konsl sann mesajlarnn yannda,
onun mesaj olmayan bir sr kavram da yeni dinin iine almtr. Ayn
konsl, Apolloniusla ilgili de ok ilgin kararlar almtr. Hz. sann
gerek mesajlar Kumranda ve Nag Hammadide bulunan ve artk
reddedilemeyen gerek ncillerde mevcuttur. Ve Pauln anlatt dinden ok
farkl, aslnda sadece Museviliin sevgiyle bir olunan Tanr inanc ve
Msrdaki Maat yasasn anlatt bir Yahudi mezhebi nermitir.
MEKKE
Bu kez Mekkede yeni bir din doar. Hz. Muhammed tamamen putlara
taparak yaayan insanlara tek Tanrdan bahsetmitir. Hz. Muhammedin
anlatld gibi cahil olmad, bir ok eitimden getii bellidir. Birok
yorumcu kabalist hocalardan, Musevi retilerden de bahseder. Kuranda
en ok ad geenlerden birinin Hz. Musa olmas da zaten tesadf deildir.
Atas Abrahamn, yani Hz. brahim'intek Tanr iin ina ettii eve putlar
dolduracak kadar kuvvetli inanlar olan Mekkedeki insanlar tek Tanr
bilgisi ve sevgisine ikna etmek ok zor olmutur.
Mesajlarn ilk verdiinde herkes Hz. Muhammedin Sabi dinine
getiini dnmtr. nk retilerinin byk bir blm Sabilikten etkilenmitir.
Zaten kutsal kitaplardan sadece Kuran Sabileri tek Tanrl dinler
arasnda saymtr. slamn artlar arasnda yer alan namaz klma, oru
tutma, hac, oru tutmak, abdest almak, kurban kesmek, tavaf,
aylargibi inan ve riteller tamamen Sabi kkenlidir. Btn bu inanlar,
sylendii gibi, o dnemdeki Araplarn gelenekleri deil, Sabi dininin
gerekleridir. Hatta namaz, ya da doru tabirle salat, tamamen
Sabilerden alnmtr. Sabilerin gnee taptklar gn bugn Sunday, Aya
taptklar gn Monday ya da Lundi, Merkr iin Mercredi, Satrn iin
Saturday ya da Samedi olarak, Latin kkenli dillerde yaamaktadr.
Balangta byle bir kural olmamasna ramen, Hz. Muhammed btn
ibadetlerini neden olduu bilinmeyen ama Musevi inancna saygsnn bir
iareti olduu reddedilemeyecek bir ekilde Kudse dnerek yaparken,
Medine hicreti sonrasnda hicret edenlere geri dn ve zafer umudu
alayacak ekilde Kbeye dnerek dua etmeye balamtr. Zaten ad huzur ve
bar anlamna gelen yeni dinin krlma noktas da buras olmutur. Baz
slam bilginleri Mekkede gelen ayetlerle Medinede gelen ayetlerin
ierik ve slup asndan farklarna da dikkat ekmilerdir. Mekke mesajlar
yani Mekki ayetler evrensel ve sevgi arlklyken, Medine ayetleri
yani Medeni ayetler yerel ve korku arlkl bulunmutur. Medeni
ayetlerin toplumsal hayattan medeni hukuka, devlet rgtlenmesinden
kadnlarn giyimine kadar birok konudaki dzenlemeleri, Hz. merin
dorudan mdahalesi sonrasnda gelen ayetlerdir.
Hz. Muhammed, Hz. Musa ve Hz. saya gre yaad kesin olan,
mesajlarn direkt olarak kendisi aktarm, ve iyi bilinen tarihi bir
karakterdir. Fakat Hicretteki srgnn zel artlar olan Medeni ayetler
ve Hz. Muhammedin lmnden sonra ortaya kan yeni slam yorumlar, snnet
ve hadis kavramlar, Kurann ve bizatihi Hz. Muhammedin uyarlarna
karn, yeni bir din oluturmutur. Bunun zerine, Tanr sevgisini
savunanlar, batni bir slam anlayna gemi, ama byk kalabalklar,
zahiri yani grnen slamn korku dolu mesajlarn benimsemilerdir.
SONUTek Tanrl byk dinlerin takipilerine zel mektuplar da
yazacam. Ama unu bilmeliyiz ki, Hristiyanlk ve slam Museviliin
birer trevi olarak ortaya km iki dindir. Musevilik ise dorudan eski
bir Msr inancndan kaynaklanmtr. Dolaysyla aslnda bugnk hkim dinler,
Akhenatonun dininin takipileridir.
http://evrenindini.blogspot.com.tr/2012/08/evrenin-dini-akhenatonun-dini-bugunku.html
