HA-1023-a-18-1-o Examen HAVO 2018 natuurkunde Bij dit examen hoort een uitwerkbijlage. Dit examen bestaat uit 29 vragen. Voor dit examen zijn maximaal 75 punten te behalen. Voor elk vraagnummer staat hoeveel punten met een goed antwoord behaald kunnen worden. Als bij een vraag een verklaring, uitleg, berekening of afleiding gevraagd wordt, worden aan het antwoord meestal geen punten toegekend als deze verklaring, uitleg, berekening of afleiding ontbreekt. Geef niet meer antwoorden (redenen, voorbeelden e.d.) dan er worden gevraagd. Als er bijvoorbeeld twee redenen worden gevraagd en je geeft meer dan twee redenen, dan worden alleen de eerste twee in de beoordeling meegeteld. tijdvak 1 maandag 14 mei 13.30 - 16.30 uur
Bij dit examen hoort een uitwerkbijlage.
Dit examen bestaat uit 29 vragen. Voor dit examen zijn maximaal 75
punten te behalen. Voor elk vraagnummer staat hoeveel punten met
een goed antwoord behaald kunnen worden. Als bij een vraag een
verklaring, uitleg, berekening of afleiding gevraagd wordt, worden
aan het antwoord meestal geen punten toegekend als deze verklaring,
uitleg, berekening of afleiding ontbreekt. Geef niet meer
antwoorden (redenen, voorbeelden e.d.) dan er worden gevraagd. Als
er bijvoorbeeld twee redenen worden gevraagd en je geeft meer dan
twee redenen, dan worden alleen de eerste twee in de beoordeling
meegeteld.
tijdvak 1 maandag 14 mei 13.30 - 16.30 uur
HA-1023-a-18-1-o 2 / 12 lees verder
Scheepsradar
Sommige schepen hebben een radarinstallatie om de afstand tot
andere schepen of voorwerpen in de omgeving te meten. Een
radarinstallatie zendt hiervoor elektromagnetische signalen uit die
weerkaatst worden door een voorwerp. Door de tijd tussen het
uitzenden en het ontvangen van een signaal te meten, kan de afstand
tot het voorwerp bepaald worden, ook als dat voorwerp zich op grote
afstand van het schip bevindt. Een veelgebruikt type radar is de
pulsradar. Dit type radar zendt een kort elektromagnetisch signaal
uit en ontvangt even later de echo van dit signaal. Op een bepaald
moment wordt er 0,26 ms gemeten tussen het uitzenden en het
ontvangen van een signaal.
3p 1 Bereken de afstand tot het voorwerp. Het signaal is een puls
die bestaat uit een aantal opeenvolgende elektromagnetische golven.
Deze golven worden gemaakt met een vaste frequentie van 9,38 GHz.
Eén puls duurt 0,100 µs. Zie figuur 1. figuur 1
t = 0,100 μs
2p 2 Bereken uit hoeveel golven één puls bestaat. Details met
afmetingen van 10% van de golflengte zijn door de pulsradar net
waar te nemen.
3p 3 Bereken de minimale afmeting van een voorwerp dat met deze
pulsradar waar te nemen is. Het bereik van een radar is de grootste
afstand die met de radar gemeten kan worden. Het bereik wordt onder
andere bepaald door het vermogen van de radar en de oppervlakte van
het voorwerp dat de straling reflecteert, ook wel het doel
genoemd.
HA-1023-a-18-1-o 3 / 12 lees verder
Dit wordt beschreven met de radarvergelijking:
4
PA
Hierin is: r het bereik (in m); P het vermogen van de radar (in W);
A de reflecterende oppervlakte van het doel (in m2). Het bereik van
een pulsradar is 30 km voor een doel met een reflecterende
oppervlakte van 6,0 m2. Bij gelijk vermogen is het bereik van deze
radar voor een ander doel gelijk aan 45 km.
2p 4 Bereken hoe groot de reflecterende oppervlakte van dat andere
doel is. Het bereik wordt ook bepaald door de herhalingsfrequentie.
Dit is de frequentie waarmee de pulsen uitgezonden worden. Een
nieuwe puls mag niet uitgezonden worden voordat de vorige puls is
ontvangen. Op de uitwerkbijlage staan hierover drie zinnen.
2p 5 Omcirkel in deze zinnen telkens het juiste alternatief. Naast
de pulsradar bestaat er ook de breedbandradar. Dit type radar heeft
twee antennes, één om continu uit te zenden en één om continu te
ontvangen. Het vermogen van de zender blijft constant. Het
uitgezonden signaal is schematisch weergegeven in figuur 2. figuur
2
f (Hz)
t (s) 1p 6 Geef aan of hier sprake is van frequentiemodulatie of
van
amplitudemodulatie. Op de uitwerkbijlage is naast het uitgezonden
signaal ook het signaal weergegeven dat de radar ontvangen heeft na
weerkaatsing op een reflecterend doel. In deze figuur is de tijd
tussen het uitzenden en het ontvangen van het signaal aangegeven
met Δt. Ook de periode T van het signaal is aangegeven. Uit de
verhouding Δt/T is de afstand tot het reflecterende doel te
bepalen. Deze radar heeft een bereik van 75 km. Bij deze afstand
geldt .t T De echo is dan net terug voordat het signaal opnieuw
wordt uitgezonden.
2p 7 Bepaal met behulp van de figuur op de uitwerkbijlage de
afstand tot dit reflecterende doel.
HA-1023-a-18-1-o 4 / 12 lees verder
Operatiedeken
Kleding wordt meestal gemaakt van textiel figuur 1 dat geweven is:
de draden zijn in de lengterichting en in de breedterichting met
elkaar verbonden, waardoor er een samenhang ontstaat. Zie vergroot
in figuur 1. Om 1,0 m2 van dit weefsel te maken is 8,8 km draad
nodig. Elke draad heeft een doorsnede met een oppervlakte van
3,85·103 mm2. De massa van 1,0 m2 van het weefsel is 47 gram.
3p 8 Bereken de dichtheid van de draad. Niet-geleidend weefsel kan
elektrisch figuur 2 geleidend gemaakt worden door metaaldraden in
de lengterichting mee te weven in de stof. In de breedte zijn geen
geleidende draden opgenomen. Zie figuur 2. Een materiaal dat
gebruikt kan worden voor de geleidende draden is een legering van
koper (Cu) en nikkel (Ni). Deze CuNi-draden hebben een diameter van
40 μm. De weerstand van 1,00 m van deze CuNi-draad is 250 bij een
temperatuur van 293 K. In figuur 3 is de soortelijke figuur 3
weerstand van deze CuNi-draad als functie van het massapercentage
nikkel gegeven bij T = 293 K. Figuur 3 staat ook op de
uitwerkbijlage.
4p 9 Bepaal met behulp van figuur 3 het massapercentage nikkel voor
deze CuNi-draad.
0%
ρ (Ω m)
HA-1023-a-18-1-o 5 / 12 lees verder
Geleidend textiel kan onder andere figuur 4 gebruikt worden als
elektrisch verwarmde deken tijdens operaties. Zie figuur 4. De
geleidende draden in het weefsel van de deken zijn allemaal
identiek. Deze verwarmingsdraden zijn met metalen stripjes met
elkaar verbonden. Zie figuur 5 en 6. De weerstand van de metalen
stripjes is te verwaarlozen. figuur 5 figuur 6
In de deken zitten 10 verwarmingsdraden volgens de schakeling van
figuur 6. De verwarmingsdraden in de deken zijn van een ander
materiaal dan CuNi gemaakt. Eén verwarmingsdraad heeft bij
kamertemperatuur een weerstand van 3,6 . De deken heeft een totale
weerstand van 1,4 .
3p 10 Toon dit aan met behulp van een berekening. Een patiënt wordt
warm gehouden door de deken aan te sluiten op een spanningsbron van
12,0 V.
3p 11 Bereken het elektrisch vermogen van de deken direct na het
inschakelen. De operatiedeken mag tijdens het gebruik niet te warm
worden. Het is voor het ontwerp van de deken belangrijk om te weten
of de draden van PTC- of van NTC-materiaal gemaakt moeten worden.
Op de uitwerkbijlage staan hierover een aantal zinnen.
3p 12 Omcirkel in deze zinnen telkens het juiste alternatief.
12,0 V
SpaceShipOne
Sinds 2004 bestaat de mogelijkheid om figuur 1 met het ruimteschip
SpaceShipOne een paar minuten in de ruimte te verblijven. In figuur
1 is getekend hoe dat gaat. Figuur 1 is niet op schaal. Een
speciaal daarvoor gemaakt vliegtuig (de White Knight) brengt het
ruimteschip SpaceShipOne naar een hoogte van ongeveer 15 km waar
het ruimteschip wordt losgekoppeld. In de figuur zijn de punten a,
b, c, d en e aangegeven. In punt a schakelt de raketmotor aan
en dan gaat SpaceShipOne met een grote versnelling vrijwel
verticaal omhoog.
In punt b gaat de raketmotor uit. Punt c is het hoogste punt van
de
baan. Na het passeren van dit punt valt SpaceShipOne terug naar de
aarde.
Na het passeren van punt d begint het ruimteschip door de
luchtweerstand weer af te remmen.
Vanaf punt e gaat SpaceShipOne als zweefvliegtuig verder tot de
landing.
Op de uitwerkbijlage staat de grafiek van de verticale snelheid vy
als
functie van de tijd van een vlucht van het ruimteschip. De
tijdstippen die horen bij het passeren van de punten a, b, c en d
zijn op de horizontale as aangegeven. Tijdstip tc hoort bij het
hoogste punt c van de baan.
1p 13 Geef aan hoe dat uit de grafiek blijkt.
3p 14 Bepaal met behulp van de grafiek op de uitwerkbijlage de
versnelling in
punt c.
HA-1023-a-18-1-o 7 / 12 lees verder
Op een bepaalde hoogte ten opzichte van de aarde (maar ook aan het
aardoppervlak zelf) geldt voor de valversnelling:
2
r
Hierin is: G de gravitatieconstante (in Nm2 kg2); M de massa van de
aarde (in kg); r de afstand tot het middelpunt van de aarde (in
m).
4p 15 Bereken de valversnelling op 100 km hoogte. De inzittenden
van het ruimteschip zijn op een deel van hun vlucht gewichtloos;
dit betekent dat de normaalkracht op de inzittenden op dat moment
gelijk is aan 0 N. Op de uitwerkbijlage staat hierover een
tabel.
2p 16 Kruis in de tabel op de uitwerkbijlage aan of de inzittenden
van het ruimteschip wel of niet gewichtloos zijn op de trajecten
ab, bc, cd en in punt c. Op tijdstip tb wordt de motor
uitgeschakeld en bevindt het ruimteschip zich
op een hoogte van 45 km. Op tijdstip tc wordt het hoogste punt
bereikt.
Mensen die op een hoogte van 100 km of meer zijn geweest, mogen
zich astronaut noemen.
4p 17 Toon met behulp van de grafiek op de uitwerkbijlage aan of de
inzittenden van het ruimteschip zich astronaut mogen noemen na de
vlucht.
HA-1023-a-18-1-o 8 / 12 lees verder
Verontreinigd technetium
Technetium-99m wordt in ziekenhuizen gebruikt als tracer. Het
Tc-99m dat daar voor nodig is, wordt in het ziekenhuis zelf
geproduceerd. Tc-99m is een vervalproduct van molybdeen-99. Tc-99m
is metastabiel. Dit betekent dat de protonen en neutronen in de
kern van een Tc-99m atoom zich nog kunnen herschikken tot een
toestand met minder energie.
3p 18 Geef de vergelijking van de vervalreactie waarbij Tc-99m
ontstaat.
3p 20 Bereken hoeveel Mo-99-kernen er maximaal per miljoen
Tc-99m-kernen
mogen voorkomen. Het geproduceerde Tc-99m wordt bewaard in potten
gemaakt van 6,0 mm dik lood. In een pot ontstaat de volgende
straling: gammafotonen, met een energie van 0,1 MeV, uitgezonden
door
Tc-99m; bètadeeltjes, uitgezonden door Mo-99; gammafotonen, met een
energie van 1,0 MeV, uitgezonden door
Mo-99.
1p 21 Geef een reden waarom de bètadeeltjes, uitgezonden door
Mo-99, niet buiten de pot gedetecteerd kunnen worden.
HA-1023-a-18-1-o 9 / 12 lees verder
De intensiteit van de gammastraling van het Tc-99m buiten de pot is
relatief klein. Het percentage van de oorspronkelijke intensiteit
dat aan de buitenkant van de pot gemeten wordt, kan zowel voor
Tc-99m als Mo-99 met behulp van de halveringsdikte bepaald worden.
Op de uitwerkbijlage staan hierover twee tabellen.
3p 22 Voer de volgende opdrachten uit: Noteer op de uitwerkbijlage
in de eerste tabel de halveringsdikte (in
cm) van lood voor gammastraling met een energie van 0,1 MeV en met
een energie van 1,0 MeV.
Omcirkel op de uitwerkbijlage in de tweede tabel de intensiteit (in
% van de oorspronkelijke intensiteit) van de gammastraling van
Tc-99m en van Mo-99 buiten de pot.
Als voor een behandeling in het ziekenhuis het Tc-99m te vroeg
wordt geproduceerd, neemt de verontreiniging met Mo-99 toe. Op de
uitwerkbijlage staan hierover drie zinnen.
2p 23 Omcirkel in deze zinnen telkens het juiste alternatief.
HA-1023-a-18-1-o 10 / 12 lees verder
Auto uit het ijs
In een filmpje op internet is te figuur 1 zien hoe enkele Russen
met een staalkabel en houten planken een auto die door het ijs is
gezakt weer boven water halen. Tussen de auto en het ijs zijn
planken gezet waarlangs de auto naar boven getrokken kan worden. In
het ijs is een ronde as geslagen waar een dwarsbalk aan is
vastgemaakt. De staalkabel tussen de auto en de as kan worden
opgedraaid door tegen deze dwarsbalk te duwen. Zie de foto in
figuur 1 en het zijaanzicht in figuur 2. figuur 2
α
as
water
ijs
bodem
dwarsbalk
Z
De planken maken een hellingshoek α met de bodem. Op de auto werken
in deze situatie een spankracht, een normaalkracht en een kracht F
recht omlaag. De kracht F is de resultante van de zwaartekracht
omlaag en de kracht van het water op de auto omhoog. De auto wordt
met constante snelheid tegen de helling naar boven getrokken. Als
de auto net is los getrokken van de bodem is de spankracht in de
kabel 6,1·103 N. Een deel van figuur 2 staat op schaal op de
uitwerkbijlage. De spankracht en de werklijn van F zijn hierin
getekend vanuit het zwaartepunt Z.
4p 24 Voer de volgende opdrachten uit op de uitwerkbijlage:
Construeer de kracht F en de normaalkracht vanuit punt Z. Bepaal de
grootte van F met behulp van deze constructie.
HA-1023-a-18-1-o 11 / 12 lees verder
De lengte van het uiteinde van de balk tot het draaipunt S is 5,0
m. De as heeft een diameter van 18 cm. Zie het bovenaanzicht in
figuur 3. figuur 3
S
dwarsbalkdwarsbalkdwarsbalk
kabelkabelkabel
In het begin duwt één man tegen het uiteinde van de balk. Zie de
krachtvector in figuur 3. Deze figuur is niet op schaal. De
spankracht in de kabel is op dat moment 6,1·103 N.
3p 25 Bereken de kracht waarmee de man tegen het uiteinde van de
balk moet duwen om deze spankracht te kunnen leveren. De kabel is
gemaakt van koolstofstaal met een elasticiteitsmodulus van
0,20·1012 N m2 (1 N m−2 = 1 Pa). De spankracht is 6,1·103 N.
Tijdens het spannen rekt de kabel uit. De kabel heeft een doorsnede
met een oppervlakte van 80 mm2 en een beginlengte van 15 m.
4p 26 Bereken de lengteverandering van de kabel tijdens het
spannen. Naarmate de auto verder uit het water figuur 4 komt, wordt
de verticale kracht F op de auto groter en is er een grotere
spankracht nodig. Daarom moeten drie mannen tegen de balk duwen op
de plaatsen I, II en III. Zie figuur 4.
1p 27 Welke man loopt met de grootste snelheid? A man I B man II C
man III D Iedere man loopt met dezelfde snelheid Let op: de laatste
vragen van dit examen staan op de volgende pagina.
III
II
III
S
HA-1023-a-18-1-o 12 / 12 lees verder
De drie mannen leveren ieder een even grote arbeid. 1p 28 Welke man
duwt met de grootste kracht?
A man I B man II C man III D Iedere man duwt met een even grote
kracht. In het ontwerp zijn verschillende veranderingen mogelijk.
In de tabel op de uitwerkbijlage staan enkele voorstellen voor
veranderingen.
3p 29 Kruis in de tabel per verandering aan of de kracht die één
man op het einde van de dwarsbalk moet uitoefenen om de auto uit
het ijs te takelen groter wordt, kleiner wordt of gelijk
blijft.
einde
Bronvermelding
Een opsomming van de in dit examen gebruikte bronnen, zoals teksten
en afbeeldingen, is te vinden in het bij dit examen
behorende correctievoorschrift, dat na afloop van het examen wordt
gepubliceerd.
<< /ASCII85EncodePages false /AllowTransparency false
/AutoPositionEPSFiles true /AutoRotatePages /None /Binding /Left
/CalGrayProfile (Dot Gain 15%) /CalRGBProfile (sRGB IEC61966-2.1)
/CalCMYKProfile (Coated FOGRA27 \050ISO 12647-2:2004\051)
/sRGBProfile (sRGB IEC61966-2.1) /CannotEmbedFontPolicy /Error
/CompatibilityLevel 1.4 /CompressObjects /Tags /CompressPages true
/ConvertImagesToIndexed true /PassThroughJPEGImages true
/CreateJobTicket false /DefaultRenderingIntent /Default
/DetectBlends true /DetectCurves 0.0000 /ColorConversionStrategy
/CMYK /DoThumbnails false /EmbedAllFonts true /EmbedOpenType false
/ParseICCProfilesInComments true /EmbedJobOptions true
/DSCReportingLevel 0 /EmitDSCWarnings false /EndPage -1
/ImageMemory 1048576 /LockDistillerParams true /MaxSubsetPct 100
/Optimize true /OPM 1 /ParseDSCComments true
/ParseDSCCommentsForDocInfo true /PreserveCopyPage true
/PreserveDICMYKValues true /PreserveEPSInfo true /PreserveFlatness
true /PreserveHalftoneInfo false /PreserveOPIComments false
/PreserveOverprintSettings true /StartPage 1 /SubsetFonts false
/TransferFunctionInfo /Remove /UCRandBGInfo /Remove /UsePrologue
false /ColorSettingsFile () /AlwaysEmbed [ true ] /NeverEmbed [
true ] /AntiAliasColorImages false /CropColorImages true
/ColorImageMinResolution 240 /ColorImageMinResolutionPolicy
/Warning /DownsampleColorImages true /ColorImageDownsampleType
/Bicubic /ColorImageResolution 240 /ColorImageDepth 8
/ColorImageMinDownsampleDepth 1 /ColorImageDownsampleThreshold
1.50000 /EncodeColorImages true /ColorImageFilter /FlateEncode
/AutoFilterColorImages false /ColorImageAutoFilterStrategy /JPEG
/ColorACSImageDict << /QFactor 0.15 /HSamples [1 1 1 1]
/VSamples [1 1 1 1] >> /ColorImageDict << /QFactor 0.15
/HSamples [1 1 1 1] /VSamples [1 1 1 1] >>
/JPEG2000ColorACSImageDict << /TileWidth 256 /TileHeight 256
/Quality 30 >> /JPEG2000ColorImageDict << /TileWidth
256 /TileHeight 256 /Quality 30 >> /AntiAliasGrayImages false
/CropGrayImages true /GrayImageMinResolution 240
/GrayImageMinResolutionPolicy /Warning /DownsampleGrayImages true
/GrayImageDownsampleType /Bicubic /GrayImageResolution 240
/GrayImageDepth 8 /GrayImageMinDownsampleDepth 2
/GrayImageDownsampleThreshold 1.50000 /EncodeGrayImages true
/GrayImageFilter /FlateEncode /AutoFilterGrayImages false
/GrayImageAutoFilterStrategy /JPEG /GrayACSImageDict <<
/QFactor 0.15 /HSamples [1 1 1 1] /VSamples [1 1 1 1] >>
/GrayImageDict << /QFactor 0.15 /HSamples [1 1 1 1] /VSamples
[1 1 1 1] >> /JPEG2000GrayACSImageDict << /TileWidth
256 /TileHeight 256 /Quality 30 >> /JPEG2000GrayImageDict
<< /TileWidth 256 /TileHeight 256 /Quality 30 >>
/AntiAliasMonoImages false /CropMonoImages true
/MonoImageMinResolution 400 /MonoImageMinResolutionPolicy /Warning
/DownsampleMonoImages true /MonoImageDownsampleType /Bicubic
/MonoImageResolution 600 /MonoImageDepth -1
/MonoImageDownsampleThreshold 1.50000 /EncodeMonoImages true
/MonoImageFilter /CCITTFaxEncode /MonoImageDict << /K -1
>> /AllowPSXObjects false /CheckCompliance [ /None ]
/PDFX1aCheck false /PDFX3Check false /PDFXCompliantPDFOnly false
/PDFXNoTrimBoxError true /PDFXTrimBoxToMediaBoxOffset [ 0.00000
0.00000 0.00000 0.00000 ] /PDFXSetBleedBoxToMediaBox true
/PDFXBleedBoxToTrimBoxOffset [ 0.00000 0.00000 0.00000 0.00000 ]
/PDFXOutputIntentProfile (None) /PDFXOutputConditionIdentifier ()
/PDFXOutputCondition () /PDFXRegistryName () /PDFXTrapped /False
/CreateJDFFile false /Description << /ARA
<FEFF06270633062A062E062F0645002006470630064700200627064406250639062F0627062F0627062A002006440625064606340627062100200648062B062706260642002000410064006F00620065002000500044004600200645062A064806270641064206290020064406440637062806270639062900200641064A00200627064406450637062706280639002006300627062A0020062F0631062C0627062A002006270644062C0648062F0629002006270644063906270644064A0629061B0020064A06450643064600200641062A062D00200648062B0627062606420020005000440046002006270644064506460634062306290020062806270633062A062E062F062706450020004100630072006F0062006100740020064800410064006F006200650020005200650061006400650072002006250635062F0627063100200035002E0030002006480627064406250635062F062706310627062A0020062706440623062D062F062B002E0635062F0627063100200035002E0030002006480627064406250635062F062706310627062A0020062706440623062D062F062B002E>
/BGR
<FEFF04180437043f043e043b043704320430043904420435002004420435043704380020043d0430044104420440043e0439043a0438002c00200437043000200434043000200441044a0437043404300432043004420435002000410064006f00620065002000500044004600200434043e043a0443043c0435043d04420438002c0020043c0430043a04410438043c0430043b043d043e0020043f044004380433043e04340435043d04380020043704300020043204380441043e043a043e043a0430044704350441044204320435043d0020043f04350447043004420020043704300020043f044004350434043f0435044704300442043d04300020043f043e04340433043e0442043e0432043a0430002e002000200421044a04370434043004340435043d043804420435002000500044004600200434043e043a0443043c0435043d044204380020043c043e0433043004420020043404300020044104350020043e0442043204300440044f0442002004410020004100630072006f00620061007400200438002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e00300020043800200441043b0435043404320430044904380020043204350440044104380438002e>
/CHS
<FEFF4f7f75288fd94e9b8bbe5b9a521b5efa7684002000410064006f006200650020005000440046002065876863900275284e8e9ad88d2891cf76845370524d53705237300260a853ef4ee54f7f75280020004100630072006f0062006100740020548c002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e003000204ee553ca66f49ad87248672c676562535f00521b5efa768400200050004400460020658768633002>
/CHT
<FEFF4f7f752890194e9b8a2d7f6e5efa7acb7684002000410064006f006200650020005000440046002065874ef69069752865bc9ad854c18cea76845370524d5370523786557406300260a853ef4ee54f7f75280020004100630072006f0062006100740020548c002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e003000204ee553ca66f49ad87248672c4f86958b555f5df25efa7acb76840020005000440046002065874ef63002>
/CZE
<FEFF005400610074006f0020006e006100730074006100760065006e00ed00200070006f0075017e0069006a007400650020006b0020007600790074007600e101590065006e00ed00200064006f006b0075006d0065006e0074016f002000410064006f006200650020005000440046002c0020006b00740065007200e90020007300650020006e0065006a006c00e90070006500200068006f006400ed002000700072006f0020006b00760061006c00690074006e00ed0020007400690073006b00200061002000700072006500700072006500730073002e002000200056007900740076006f01590065006e00e900200064006f006b0075006d0065006e007400790020005000440046002000620075006400650020006d006f017e006e00e90020006f007400650076015900ed007400200076002000700072006f006700720061006d0065006300680020004100630072006f00620061007400200061002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e0030002000610020006e006f0076011b006a016100ed00630068002e>
/DAN
<FEFF004200720075006700200069006e0064007300740069006c006c0069006e006700650072006e0065002000740069006c0020006100740020006f007000720065007400740065002000410064006f006200650020005000440046002d0064006f006b0075006d0065006e007400650072002c0020006400650072002000620065006400730074002000650067006e006500720020007300690067002000740069006c002000700072006500700072006500730073002d007500640073006b007200690076006e0069006e00670020006100660020006800f8006a0020006b00760061006c0069007400650074002e0020004400650020006f007000720065007400740065006400650020005000440046002d0064006f006b0075006d0065006e0074006500720020006b0061006e002000e50062006e00650073002000690020004100630072006f00620061007400200065006c006c006500720020004100630072006f006200610074002000520065006100640065007200200035002e00300020006f00670020006e0079006500720065002e>
/DEU
<FEFF00560065007200770065006e00640065006e0020005300690065002000640069006500730065002000450069006e007300740065006c006c0075006e00670065006e0020007a0075006d002000450072007300740065006c006c0065006e00200076006f006e002000410064006f006200650020005000440046002d0044006f006b0075006d0065006e00740065006e002c00200076006f006e002000640065006e0065006e002000530069006500200068006f006300680077006500720074006900670065002000500072006500700072006500730073002d0044007200750063006b0065002000650072007a0065007500670065006e0020006d00f60063006800740065006e002e002000450072007300740065006c006c007400650020005000440046002d0044006f006b0075006d0065006e007400650020006b00f6006e006e0065006e0020006d006900740020004100630072006f00620061007400200075006e0064002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e00300020006f0064006500720020006800f600680065007200200067006500f600660066006e00650074002000770065007200640065006e002e>
/ESP
<FEFF005500740069006c0069006300650020006500730074006100200063006f006e0066006900670075007200610063006900f3006e0020007000610072006100200063007200650061007200200064006f00630075006d0065006e0074006f00730020005000440046002000640065002000410064006f0062006500200061006400650063007500610064006f00730020007000610072006100200069006d0070007200650073006900f3006e0020007000720065002d0065006400690074006f007200690061006c00200064006500200061006c00740061002000630061006c0069006400610064002e002000530065002000700075006500640065006e00200061006200720069007200200064006f00630075006d0065006e0074006f00730020005000440046002000630072006500610064006f007300200063006f006e0020004100630072006f006200610074002c002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e003000200079002000760065007200730069006f006e0065007300200070006f00730074006500720069006f007200650073002e>
/ETI
<FEFF004b00610073007500740061006700650020006e0065006900640020007300e4007400740065006900640020006b00760061006c006900740065006500740073006500200074007200fc006b006900650065006c007300650020007000720069006e00740069006d0069007300650020006a0061006f006b007300200073006f00620069006c0069006b0065002000410064006f006200650020005000440046002d0064006f006b0075006d0065006e00740069006400650020006c006f006f006d006900730065006b0073002e00200020004c006f006f0064007500640020005000440046002d0064006f006b0075006d0065006e00740065002000730061006100740065002000610076006100640061002000700072006f006700720061006d006d006900640065006700610020004100630072006f0062006100740020006e0069006e0067002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e00300020006a00610020007500750065006d006100740065002000760065007200730069006f006f006e00690064006500670061002e000d000a>
/FRA
<FEFF005500740069006c006900730065007a00200063006500730020006f007000740069006f006e00730020006100660069006e00200064006500200063007200e900650072002000640065007300200064006f00630075006d0065006e00740073002000410064006f00620065002000500044004600200070006f0075007200200075006e00650020007100750061006c0069007400e90020006400270069006d007000720065007300730069006f006e00200070007200e9007000720065007300730065002e0020004c0065007300200064006f00630075006d0065006e00740073002000500044004600200063007200e900e90073002000700065007500760065006e0074002000ea0074007200650020006f007500760065007200740073002000640061006e00730020004100630072006f006200610074002c002000610069006e00730069002000710075002700410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e0030002000650074002000760065007200730069006f006e007300200075006c007400e90072006900650075007200650073002e>
/GRE
<FEFF03a703c103b703c303b903bc03bf03c003bf03b903ae03c303c403b5002003b103c503c403ad03c2002003c403b903c2002003c103c503b803bc03af03c303b503b903c2002003b303b903b1002003bd03b1002003b403b703bc03b903bf03c503c103b303ae03c303b503c403b5002003ad03b303b303c103b103c603b1002000410064006f006200650020005000440046002003c003bf03c5002003b503af03bd03b103b9002003ba03b103c42019002003b503be03bf03c703ae03bd002003ba03b103c403ac03bb03bb03b703bb03b1002003b303b903b1002003c003c103bf002d03b503ba03c403c503c003c903c403b903ba03ad03c2002003b503c103b303b103c303af03b503c2002003c503c803b703bb03ae03c2002003c003bf03b903cc03c403b703c403b103c2002e0020002003a403b10020005000440046002003ad03b303b303c103b103c603b1002003c003bf03c5002003ad03c703b503c403b5002003b403b703bc03b903bf03c503c103b303ae03c303b503b9002003bc03c003bf03c103bf03cd03bd002003bd03b1002003b103bd03bf03b903c703c403bf03cd03bd002003bc03b5002003c403bf0020004100630072006f006200610074002c002003c403bf002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e0030002003ba03b103b9002003bc03b503c403b103b303b503bd03ad03c303c403b503c103b503c2002003b503ba03b403cc03c303b503b903c2002e>
/HEB
<FEFF05D405E905EA05DE05E905D5002005D105D405D205D305E805D505EA002005D005DC05D4002005DB05D305D9002005DC05D905E605D505E8002005DE05E105DE05DB05D9002000410064006F006200650020005000440046002005D405DE05D505EA05D005DE05D905DD002005DC05D405D305E405E105EA002005E705D305DD002D05D305E405D505E1002005D005D905DB05D505EA05D905EA002E002005DE05E105DE05DB05D90020005000440046002005E905E005D505E605E805D5002005E005D905EA05E005D905DD002005DC05E405EA05D905D705D4002005D105D005DE05E605E205D505EA0020004100630072006F006200610074002005D5002D00410064006F00620065002000520065006100640065007200200035002E0030002005D505D205E805E105D005D505EA002005DE05EA05E705D305DE05D505EA002005D905D505EA05E8002E05D005DE05D905DD002005DC002D005000440046002F0058002D0033002C002005E205D905D905E005D5002005D105DE05D305E805D905DA002005DC05DE05E905EA05DE05E9002005E905DC0020004100630072006F006200610074002E002005DE05E105DE05DB05D90020005000440046002005E905E005D505E605E805D5002005E005D905EA05E005D905DD002005DC05E405EA05D905D705D4002005D105D005DE05E605E205D505EA0020004100630072006F006200610074002005D5002D00410064006F00620065002000520065006100640065007200200035002E0030002005D505D205E805E105D005D505EA002005DE05EA05E705D305DE05D505EA002005D905D505EA05E8002E>
/HRV (Za stvaranje Adobe PDF dokumenata najpogodnijih za
visokokvalitetni ispis prije tiskanja koristite ove postavke.
Stvoreni PDF dokumenti mogu se otvoriti Acrobat i Adobe Reader 5.0
i kasnijim verzijama.) /HUN
<FEFF004b0069007600e1006c00f30020006d0069006e0151007300e9006701710020006e0079006f006d00640061006900200065006c0151006b00e90073007a00ed007401510020006e0079006f006d00740061007400e100730068006f007a0020006c006500670069006e006b00e1006200620020006d0065006700660065006c0065006c0151002000410064006f00620065002000500044004600200064006f006b0075006d0065006e00740075006d006f006b0061007400200065007a0065006b006b0065006c0020006100200062006500e1006c006c00ed007400e10073006f006b006b0061006c0020006b00e90073007a00ed0074006800650074002e0020002000410020006c00e90074007200650068006f007a006f00740074002000500044004600200064006f006b0075006d0065006e00740075006d006f006b00200061007a0020004100630072006f006200610074002000e9007300200061007a002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e0030002c0020007600610067007900200061007a002000610074007400f3006c0020006b00e9007301510062006200690020007600650072007a006900f3006b006b0061006c0020006e00790069007400680061007400f3006b0020006d00650067002e>
/ITA
<FEFF005500740069006c0069007a007a006100720065002000710075006500730074006500200069006d0070006f007300740061007a0069006f006e00690020007000650072002000630072006500610072006500200064006f00630075006d0065006e00740069002000410064006f00620065002000500044004600200070006900f900200061006400610074007400690020006100200075006e00610020007000720065007300740061006d0070006100200064006900200061006c007400610020007100750061006c0069007400e0002e0020004900200064006f00630075006d0065006e007400690020005000440046002000630072006500610074006900200070006f00730073006f006e006f0020006500730073006500720065002000610070006500720074006900200063006f006e0020004100630072006f00620061007400200065002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e003000200065002000760065007200730069006f006e006900200073007500630063006500730073006900760065002e>
/JPN
<FEFF9ad854c18cea306a30d730ea30d730ec30b951fa529b7528002000410064006f0062006500200050004400460020658766f8306e4f5c6210306b4f7f75283057307e305930023053306e8a2d5b9a30674f5c62103055308c305f0020005000440046002030d530a130a430eb306f3001004100630072006f0062006100740020304a30883073002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e003000204ee5964d3067958b304f30533068304c3067304d307e305930023053306e8a2d5b9a306b306f30d530a930f330c8306e57cb30818fbc307f304c5fc59808306730593002>
/KOR
<FEFFc7740020c124c815c7440020c0acc6a9d558c5ec0020ace0d488c9c80020c2dcd5d80020c778c1c4c5d00020ac00c7a50020c801d569d55c002000410064006f0062006500200050004400460020bb38c11cb97c0020c791c131d569b2c8b2e4002e0020c774b807ac8c0020c791c131b41c00200050004400460020bb38c11cb2940020004100630072006f0062006100740020bc0f002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e00300020c774c0c1c5d0c11c0020c5f40020c2180020c788c2b5b2c8b2e4002e>
/LTH
<FEFF004e006100750064006f006b0069007400650020016100690075006f007300200070006100720061006d006500740072007500730020006e006f0072011700640061006d00690020006b0075007200740069002000410064006f00620065002000500044004600200064006f006b0075006d0065006e007400750073002c0020006b00750072006900650020006c0061006200690061007500730069006100690020007000720069007400610069006b007900740069002000610075006b01610074006f00730020006b006f006b007900620117007300200070006100720065006e006700740069006e00690061006d00200073007000610075007300640069006e0069006d00750069002e0020002000530075006b0075007200740069002000500044004600200064006f006b0075006d0065006e007400610069002000670061006c006900200062016b007400690020006100740069006400610072006f006d00690020004100630072006f006200610074002000690072002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e0030002000610072002000760117006c00650073006e0117006d00690073002000760065007200730069006a006f006d00690073002e>
/LVI
<FEFF0049007a006d0061006e0074006f006a00690065007400200161006f00730020006900650073007400610074012b006a0075006d00750073002c0020006c0061006900200076006500690064006f00740075002000410064006f00620065002000500044004600200064006f006b0075006d0065006e007400750073002c0020006b006100730020006900720020012b00700061016100690020007000690065006d01130072006f00740069002000610075006700730074006100730020006b00760061006c0069007401010074006500730020007000690072006d007300690065007300700069006501610061006e006100730020006400720075006b00610069002e00200049007a0076006500690064006f006a006900650074002000500044004600200064006f006b0075006d0065006e007400750073002c0020006b006f002000760061007200200061007400760113007200740020006100720020004100630072006f00620061007400200075006e002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e0030002c0020006b0101002000610072012b00200074006f0020006a00610075006e0101006b0101006d002000760065007200730069006a0101006d002e>
/NOR
<FEFF004200720075006b00200064006900730073006500200069006e006e007300740069006c006c0069006e00670065006e0065002000740069006c002000e50020006f0070007000720065007400740065002000410064006f006200650020005000440046002d0064006f006b0075006d0065006e00740065007200200073006f006d00200065007200200062006500730074002000650067006e0065007400200066006f00720020006600f80072007400720079006b006b0073007500740073006b00720069006600740020006100760020006800f800790020006b00760061006c0069007400650074002e0020005000440046002d0064006f006b0075006d0065006e00740065006e00650020006b0061006e002000e50070006e00650073002000690020004100630072006f00620061007400200065006c006c00650072002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e003000200065006c006c00650072002000730065006e006500720065002e>
/POL
<FEFF0055007300740061007700690065006e0069006100200064006f002000740077006f0072007a0065006e0069006100200064006f006b0075006d0065006e007400f300770020005000440046002000700072007a0065007a006e00610063007a006f006e00790063006800200064006f002000770079006400720075006b00f30077002000770020007700790073006f006b00690065006a0020006a0061006b006f015b00630069002e002000200044006f006b0075006d0065006e0074007900200050004400460020006d006f017c006e00610020006f007400770069006500720061010700200077002000700072006f006700720061006d006900650020004100630072006f00620061007400200069002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e0030002000690020006e006f00770073007a0079006d002e>
/PTB
<FEFF005500740069006c0069007a006500200065007300730061007300200063006f006e00660069006700750072006100e700f50065007300200064006500200066006f0072006d00610020006100200063007200690061007200200064006f00630075006d0065006e0074006f0073002000410064006f0062006500200050004400460020006d00610069007300200061006400650071007500610064006f00730020007000610072006100200070007200e9002d0069006d0070007200650073007300f50065007300200064006500200061006c007400610020007100750061006c00690064006100640065002e0020004f007300200064006f00630075006d0065006e0074006f00730020005000440046002000630072006900610064006f007300200070006f00640065006d0020007300650072002000610062006500720074006f007300200063006f006d0020006f0020004100630072006f006200610074002000650020006f002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e0030002000650020007600650072007300f50065007300200070006f00730074006500720069006f007200650073002e>
/RUM
<FEFF005500740069006c0069007a00610163006900200061006300650073007400650020007300650074010300720069002000700065006e007400720075002000610020006300720065006100200064006f00630075006d0065006e00740065002000410064006f006200650020005000440046002000610064006500630076006100740065002000700065006e0074007200750020007400690070010300720069007200650061002000700072006500700072006500730073002000640065002000630061006c006900740061007400650020007300750070006500720069006f006100720103002e002000200044006f00630075006d0065006e00740065006c00650020005000440046002000630072006500610074006500200070006f00740020006600690020006400650073006300680069007300650020006300750020004100630072006f006200610074002c002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e00300020015f00690020007600650072007300690075006e0069006c006500200075006c0074006500720069006f006100720065002e>
/RUS
<FEFF04180441043f043e043b044c04370443043904420435002004340430043d043d044b04350020043d0430044104420440043e0439043a043800200434043b044f00200441043e043704340430043d0438044f00200434043e043a0443043c0435043d0442043e0432002000410064006f006200650020005000440046002c0020043c0430043a04410438043c0430043b044c043d043e0020043f043e04340445043e0434044f04490438044500200434043b044f00200432044b0441043e043a043e043a0430044704350441044204320435043d043d043e0433043e00200434043e043f0435044704300442043d043e0433043e00200432044b0432043e04340430002e002000200421043e043704340430043d043d044b04350020005000440046002d0434043e043a0443043c0435043d0442044b0020043c043e0436043d043e0020043e0442043a0440044b043204300442044c002004410020043f043e043c043e0449044c044e0020004100630072006f00620061007400200438002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e00300020043800200431043e043b043504350020043f043e04370434043d043804450020043204350440044104380439002e>
/SKY
<FEFF0054006900650074006f0020006e006100730074006100760065006e0069006100200070006f0075017e0069007400650020006e00610020007600790074007600e100720061006e0069006500200064006f006b0075006d0065006e0074006f0076002000410064006f006200650020005000440046002c0020006b0074006f007200e90020007300610020006e0061006a006c0065007001610069006500200068006f0064006900610020006e00610020006b00760061006c00690074006e00fa00200074006c0061010d00200061002000700072006500700072006500730073002e00200056007900740076006f00720065006e00e900200064006f006b0075006d0065006e007400790020005000440046002000620075006400650020006d006f017e006e00e90020006f00740076006f00720069016500200076002000700072006f006700720061006d006f006300680020004100630072006f00620061007400200061002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e0030002000610020006e006f0076016100ed00630068002e>
/SLV
<FEFF005400650020006e006100730074006100760069007400760065002000750070006f0072006100620069007400650020007a00610020007500730074007600610072006a0061006e006a006500200064006f006b0075006d0065006e0074006f0076002000410064006f006200650020005000440046002c0020006b006900200073006f0020006e0061006a007000720069006d00650072006e0065006a016100690020007a00610020006b0061006b006f0076006f00730074006e006f0020007400690073006b0061006e006a00650020007300200070007200690070007200610076006f0020006e00610020007400690073006b002e00200020005500730074007600610072006a0065006e006500200064006f006b0075006d0065006e0074006500200050004400460020006a00650020006d006f0067006f010d00650020006f0064007000720065007400690020007a0020004100630072006f00620061007400200069006e002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e003000200069006e0020006e006f00760065006a01610069006d002e>
/SUO
<FEFF004b00e40079007400e40020006e00e40069007400e4002000610073006500740075006b007300690061002c0020006b0075006e0020006c0075006f00740020006c00e400680069006e006e00e4002000760061006100740069007600610061006e0020007000610069006e006100740075006b00730065006e002000760061006c006d0069007300740065006c00750074007900f6006800f6006e00200073006f00700069007600690061002000410064006f0062006500200050004400460020002d0064006f006b0075006d0065006e007400740065006a0061002e0020004c0075006f0064007500740020005000440046002d0064006f006b0075006d0065006e00740069007400200076006f0069006400610061006e0020006100760061007400610020004100630072006f0062006100740069006c006c00610020006a0061002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e0030003a006c006c00610020006a006100200075007500640065006d006d0069006c006c0061002e>
/SVE
<FEFF0041006e007600e4006e00640020006400650020006800e4007200200069006e0073007400e4006c006c006e0069006e006700610072006e00610020006f006d002000640075002000760069006c006c00200073006b006100700061002000410064006f006200650020005000440046002d0064006f006b0075006d0065006e007400200073006f006d002000e400720020006c00e4006d0070006c0069006700610020006600f60072002000700072006500700072006500730073002d007500740073006b00720069006600740020006d006500640020006800f600670020006b00760061006c0069007400650074002e002000200053006b006100700061006400650020005000440046002d0064006f006b0075006d0065006e00740020006b0061006e002000f600700070006e00610073002000690020004100630072006f0062006100740020006f00630068002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e00300020006f00630068002000730065006e006100720065002e>
/TUR
<FEFF005900fc006b00730065006b0020006b0061006c006900740065006c0069002000f6006e002000790061007a006401310072006d00610020006200610073006b013100730131006e006100200065006e0020006900790069002000750079006100620069006c006500630065006b002000410064006f006200650020005000440046002000620065006c00670065006c0065007200690020006f006c0075015f007400750072006d0061006b0020006900e70069006e00200062007500200061007900610072006c0061007201310020006b0075006c006c0061006e0131006e002e00200020004f006c0075015f0074007500720075006c0061006e0020005000440046002000620065006c00670065006c0065007200690020004100630072006f006200610074002000760065002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e003000200076006500200073006f006e0072006100730131006e00640061006b00690020007300fc007200fc006d006c00650072006c00650020006100e70131006c006100620069006c00690072002e>
/UKR
<FEFF04120438043a043e0440043804410442043e043204430439044204350020044604560020043f043004400430043c043504420440043800200434043b044f0020044104420432043e04400435043d043d044f00200434043e043a0443043c0435043d044204560432002000410064006f006200650020005000440046002c0020044f043a04560020043d04300439043a04400430044904350020043f045604340445043e0434044f0442044c00200434043b044f0020043204380441043e043a043e044f043a04560441043d043e0433043e0020043f0435044004350434043404400443043a043e0432043e0433043e0020043404400443043a0443002e00200020042104420432043e04400435043d045600200434043e043a0443043c0435043d0442043800200050004400460020043c043e0436043d04300020043204560434043a0440043804420438002004430020004100630072006f006200610074002004420430002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e0030002004300431043e0020043f04560437043d04560448043e04570020043204350440044104560457002e>
/ENU (Use these settings to create Adobe PDF documents best suited
for high-quality prepress printing. Created PDF documents can be
opened with Acrobat and Adobe Reader 5.0 and later.) /NLD (Gebruik
deze instellingen om Adobe PDF-documenten te maken die zijn
geoptimaliseerd voor de Cito Pitstop-Server en daarna geschikt zijn
voor reproductie door Lijnco \(B.Helmantel, 2011-10-04\).) >>
/Namespace [ (Adobe) (Common) (1.0) ] /OtherNamespaces [ <<
/AsReaderSpreads false /CropImagesToFrames true /ErrorControl
/WarnAndContinue /FlattenerIgnoreSpreadOverrides false
/IncludeGuidesGrids false /IncludeNonPrinting false /IncludeSlug
false /Namespace [ (Adobe) (InDesign) (4.0) ] /OmitPlacedBitmaps
false /OmitPlacedEPS false /OmitPlacedPDF false /SimulateOverprint
/Legacy >> << /AddBleedMarks false /AddColorBars false
/AddCropMarks false /AddPageInfo false /AddRegMarks false
/ConvertColors /ConvertToCMYK /DestinationProfileName ()
/DestinationProfileSelector /DocumentCMYK /Downsample16BitImages
true /FlattenerPreset << /PresetSelector /MediumResolution
>> /FormElements false /GenerateStructure false
/IncludeBookmarks false /IncludeHyperlinks false
/IncludeInteractive false /IncludeLayers false /IncludeProfiles
false /MultimediaHandling /UseObjectSettings /Namespace [ (Adobe)
(CreativeSuite) (2.0) ] /PDFXOutputIntentProfileSelector
/DocumentCMYK /PreserveEditing true /UntaggedCMYKHandling
/LeaveUntagged /UntaggedRGBHandling /UseDocumentProfile
/UseDocumentBleed false >> ] >> setdistillerparams
<< /HWResolution [2400 2400] /PageSize [595.276 841.890]
>> setpagedevice