1  

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

EYÜP  KENTSEL  SİT  ALANI  TARİHİ  MERKEZ  YÖNETİM  PLANI  ÇALIŞMASI    

Durum  Tespit  Raporu    

 

 

 

 

 

 

25  Aralık  2014

     

     

   2  

     

    3  

İstanbul  Bilgi  Üniversitesi  

Kültür   Politikaları   ve   Yönetimi   Araştırma  Merkezi  

         Proje  Ekibi:    -­‐  Doç.  Dr.  Asu  Aksoy,  İstanbul  Bilgi  Üniversitesi  Kültür  ve  Sanat  Yönetimi  Bölümü  Öğretim  Üyesi,  Kültür  Politikaları  ve  Yönetimi  Araştırma  Merkezi  (KPY)  Müdürü    -­‐  Gülnur  Kadayıfçı,  Y  Mimar-­‐  Şehir  Plancısı,  KMG  Şehircilik-­‐Mimarlık    -­‐  Yrd.  Doç.  Dr.  Deniz  Ünsal,  Siyaset  Bilimci-­‐  Antropoloji  Uzmanı,  Öğretim  Üyesi,  İstanbul  Bilgi  Üniversitesi,  Kültür  Yönetimi  Yüksek  Lisans  Pro-­‐  gramı  

-­‐  Hülya  Yalçın,  Sanat  Tarihçi,  Serbest  Danışman    

-­‐  Dr.  A.  Ege  Yıldırım,  Şehir  Plancısı-­‐  Koruma  Uzmanı,  Serbest  Danışman  

-­‐  Ezgi  Aydoğan,  Mimar,  Yüksek  Lisans  Öğrencisi,  İstanbul  Bilgi  Üniversitesi,  Kültür  Yönetimi  Yüksek  Lisans  Programı      -­‐  Merve  Akdağ  Öner,  Mimar,  Şehrine  Ses  Ver  kurucusu,  EPiGRAM  Tasarım  &  Mimarlık    -­‐  Aslı  Kadayıfçı,  Kültür  Sanat  Yöneticisi    

-­‐  Prof. Daniele Pini, Ferrara Üniversitesi Mimarlık Fakültesi Kentsel Planlama profesörü. İtalya Dışişleri Bakanlığı, UNESCO, World Bank ve UNDP kentsel tasarım ve kültürel miras koruma ve yönetimi danışmanı.

-­‐  Barika  Göncü,  İletişim  Danışmanı  ve  Uzmanı,  Öğretim  Görevlisi,  İstanbul  Bilgi  Üniversitesi,  Halkla  İlişkiler  Programı  

-­‐  Dr.  Eser  Levi,  İletişim  Danışmanı  ve  Uzmanı,  Araştırma  Görevlisi,  İstanbul  Bilgi  Üniversitesi,  Reklamcılık  Programı    

-­‐  Umut  Zeylan,  Sosyolog-­‐Araştırmacı,  TCC  İletişim  Danışmanlık,    

-­‐  Gökçen  Beyinli,  Gazeteci,  Doktora  Öğrencisi,  Humboldt  Üniversitesi-­‐  Berlin,  Tarih  Bölümü  

                                                                                             

Adresi  İstanbul  Bilgi  Üniversitesi  

Kültür  Politikaları  ve  Yönetimi  Araştırma  Merkezi  0212  311  7701  

444  0  428  asua@bilgi.edu.tr  

Santralistanbul  kampüsü  Kazım  Karabekir  Cad.  2/13  

Eyüp  –  İstanbul

     

   4  

 

Önsöz    

İstanbul’da surların hemen dışında kurulan ilk Osmanlı yerleşmesi olan Eyüp; asırlar boyunca İstanbul’un en önemli doğal limanı olma özelliğine haiz Haliç’in kıyısında yer alan, tarihi, kültürel ve doğal değerleri ile özel bir kültürel ve tarihi kentsel miras alanıdır. Özelliği İslam dünyası için çok önemli bir yere sahip olan Hz. Hâlid bin Zeyd Ebû Eyyûb el-Ensarî’in türbesini ve çevresinde kurulan şehrin ilk sultan külliyesini barındırıyor olmasıdır. Külliyenin etrafında zaman içinde bir Osmanlı kent yerleşmesi meydana gelmiş ve yüz yıllarca Osmanlı padişahlarının tahta çıktıklarında taklid-i Seyf adını taşıyan kılıç kuşanma törenin yapıldığı, aynı zamanda Eyüb-el Ensari’nin türbesinden dolayı ona yakın olmak isteyenlerin çok tercih ettiği bir kabristan olmuştur. Eyüp Sultan, tarih boyunca inşa edilen cami, türbe, medrese, tekke ve zaviyelerle İstanbul’un yaşamında ziyaret merkezi özelliğini korumuş bir yerleşmedir. Tarihi ve manevi değerleriyle İstanbul’da önemli bir kültürel ve ziyaret merkezi olan Eyüp Sultan, tarihi kentsel dokusu ve mahallelisi ile aynı zamanda eşsiz bir yaşayan “miras alanı”dır. İskan ve ticaret, ziyaret ve huzur, ibadet ve kültür turizmi gibi farklı kullanımlar yanyana Eyüp’te etkileşim halindedir. Bu anlamda, Eyüp tarihi merkezi, UNESCO tarafından “Tarihi Kentsel Peyzaj” kavramı ile ifade edilen çok-katmanlı ve yaşayan kültürel ve kentsel miras alanı tanımına uyar. Eyüp Sultan, bugün ilk kurulduğundan farklı olarak her geçen gün kalabalıklaşan, yoğun ulaşım ağlarıyla ve yapılaşarak büyüyen bir metropolün de kalbindedir. Hem İstanbul’un içindeki bu merkezi konumu hem de Eyüp Sultan camii ve türbesi ziyaretçilerinin sayıca artıyor olması, alana ulaşımın planlanmasından, ziyaretçi yönetimine, kentsel tasarıma kadar bir çok konuda yeni arayışları gündeme getirmektedir. Eyüp Belediyesi, 1977 tarihinde Kentsel Sit Alanı ilan edilmiş olan Eyüp tarihi merkezi’nin bu özgün miras değerinin korunarak gelecek nesillere aktarımının daha iyi sağlanabilmesi, yapılan tüm planlama çalışmalarında ve kentsel uygulamalarda Eyüp’ün tarihi mirasının korunması önceliğinin daha etkin bir şekilde takip edilmesi amacıyla bir yönetim planı çalışması yapılmasını kararlaştırmıştır. Bu kapsamda Eyüp Belediyesi ile İstanbul Bilgi Üniversitesi arasında bir protokol yapılarak Eyüp Tarihi Merkez Ve Yakın Çevresi Yönetim Planı Çalışması yapılmıştır. Bu çalışma ile, Eyüp kentsel sit sınırları içerisinde yürütülecek ulaşım planlaması, kentsel yenileme, turizm planlaması, imar, ticaret, gibi, her türlü plan, proje ve uygulama için koruma-odaklı bir vizyon geliştirilmesi ve Eyüp’ün sahip olduğu tüm kültür mirası değerlerinin görünür kılınması, anlaşılır ve bilinir olması, geniş ziyaretçi kesimi ile buluşturulabilmesi için yapılabileceklerin tariflenmesi hedeflenmiştir. Çalışma kapsamında ziyaretçiler ile bir anket çalışması, esnaf ile yüz-yüze derinlemesine görüşmeler, gerek kamu sektöründen gerekse sivil toplum kuruluşlarından katılımcılardan oluşan paydaş toplantıları, Eyüp Belediyesi idarecileri ile görüşmeler, danışma kurulu toplantıları, ilçede yaşayanlar ile odak grup toplantıları yapılmış olup, bu çalışmaların ışığında Eyüp Sultan ve yakın çevresi için bir koruma-odaklı eylem planı vizyonu ve eylem planı faaliyetleri ortaya çıkartılmıştır. Eyüp Tarihi merkez ve yakın çevresi için yapılan bu eylem planı, Eyüp’ün tarihi kimliğinin korunması ve bilinirliğinin arttırılmasını, Eyüp’teki ziyaretçi deneyiminin çeşitlendirilmesini ve memnuniyetinin arttırılmasını, Eyüp’te yaşayanların yaşam kalitesinin yükseltilmesi ve Eyüp’ün bu tarihi miras alanının çok-paydaşlı, katılımcı ve sürdürülebilir bir yönetim modeli ile ele alınması konularını içermektedir.

Dört cilt olarak biraraya getirilen bu ‘Eyüp Tarihi Merkez Yönetim Planı’ çalışması, Eyüp’ün tarihi merkez ve yakın çevresini tüm değerleriyle bir bütün olarak ele alarak daha iyi korumak, daha bilinir kılmak, tüm ziyaretçiler ve mahalleliler için bir bilgi ve esin kaynağı olmasını sağlamak, hedeflerinin nasıl elde edilebileceğine dair Eyüp Belediyesi’ne bir yol haritası sunmaktadır. Eyüp Kentsel Sit Alanı Tarihi Merkez Yönetim Planı Çalışması süresince ele alınan konular 3 Rapor şeklinde Eyüp Belediyesine raporlanmıştır.

1.Durum Tespit ve Saha Araştırması (1.Rapor) 2. Vizyon, Hedefler ve Eylem Planının Belirlenmesi (2. Rapor)

     

    5  

3. Eylem Planı Faaliyetlerinin Paydaşlarla Görüşülmesi ve stratejik eylem başlıklarının belirlenmesi (3.Rapor)

Burada sunulan bu dört ciltlik Rapor, bu üç raporu ve dördüncü olarak ta eklerin tümünün yer aldığı dördüncü raporu kapsamaktadır.

Sonuç olarak, Yönetim Planı aşağıda sıralanan hedefleri ve bu hedefleri elde etmek için kısa ve uzun vadede ele alınabilecek eylem başlıklarını ortaya çıkarmıştır. Eyüp Tarihi Merkez Yönetim Planı hedeflerine ulaşmanın en önemli başarı kıstası tanımlanan çalışmaların tüm paydaşlar ve Eyüplülerle birlikte hayata geçirilmesi olacaktır.

1. Hedef: Eyüp’ün tarihi kimliğinin korunması, ortaya çıkarılması ve bilinirliğinin arttırılması 2. Hedef: Eyüp Tarihi Merkez'inde ziyaret deneyiminin çeşitlendirilmesi 3. Hedef: Eyüp Tarihi Merkez'inde Ziyaretçi Memnuniyetinin arttırılması 4. Hedef: Eyüp tarihi merkezinde yaşayanlar için yaşam kalitesinin arttırılması 5. Hedef: Eyüp’ün İstanbul ile entegre bir merkez haline getirilmesi 6. Hedef: UNESCO Dünya Mirası perspektifinden Eyüp’ün değerlendirilmesi 7. Hedef: Paydaşlarla birlikte Eyüp Tarihi Merkezi için katılımcı ve sürdürülebilir bir yönetim modeli oluşturulması. İstanbul Bilgi Üniversitesi Kültür Politikaları ve Yönetimi Araştırma Merkezi (KPY) liderliğinde yapılan Eyüp Tarihi Merkez Ve Yakın Çevresi Yönetim Planı, Eyüp Belediyesi’nin yıllardır titizlikle sürdürdüğü koruma-odaklı tüm uygulama ve Eyüp Sultan Sempozyumları gibi bilgi derleme ve aktarma çalışmalarının, İstanbul Büyükşehir Belediyesi İmar Ve Şehircilik Daire Başkanlığı Şehir Planlama Müdürlüğü Eyüp Kentsel Sit Alanı 1/5000 Ölçekli Koruma Amaçlı Revizyon Nazım İmar Planı çalışmasının (2009) ortaya çıkardığı bilgi birikimi sayesinde yapılabilmiştir. Mevcut bilgi birikimi yanısıra, söz konusu yönetim planının ortaya çıkışında İstanbul Büyükşehir Belediyesi ilgili birimlerinin yöneticilerinin, İstanbul Sit Alanları Alan Yönetimi Başkanlığı’nın ve ilgili tüm kamu kurumu, sivil toplum kuruluşları, Bakanlıklar temsilcilerinin, üniversitelerden katılan akademisyenlerin, katkısı çok önemli olmuştur.

Bu çalışmada katkısı olan herkese teşekkürlerimizi sunarız.

Doç. Dr. Asu Aksoy Eyüp Tarihi Merkez Ve Yakın Çevresi Yönetim Planı Çalışması Ekibi adına İstanbul Bilgi Üniversitesi Kültür Politikaları ve Yönetimi Araştırma Merkezi (KPY) Müdürü Aralık 2015

   

     

   6  

Durum  Tespit  Raporu  

Table  of  Contents  Önsöz  ..............................................................................................................................................  4  

GİRİŞ  ..............................................................................................................................................  8  

1.TANIMLAR  VE  FİZİKİ  SINIRLAR  ....................................................................................................  10  

2.ÇALIŞMANIN  AMACI  VE  YÖNTEMİ  ..............................................................................................  10  

3.  EYÜP  SULTAN  TARİHİ  MERKEZ  VE  YAKIN  ÇEVRESİNİN  KÜLTÜREL  MİRAS  DEĞERLERİNE  İLİŞKİN  MEVCUT  YAKLAŞIMLAR  .................................................................................................................  11  

4.  EYÜP  SULTAN  TARİHİ  MERKEZ  VE  YAKIN  ÇEVRESİNİN  FİZİKİ  DURUMUNA  İLİŞKİN  TESPİTLER  VE  PLAN  KARARLARI  ..........................................................................................................................  15  ULAŞıM-­‐  OTOPARK  VE  YAYALAŞTıRMA  SORUNLARı:  TESPİTLER  VE  PLAN  KARARLARı  .........................................  15  Otoparklar  Konusu  ........................................................................................................................  18  Ulaşım  –otopark-­‐  yayalaştırma  konuları  sentezi  ..........................................................................  18  

EYÜP  SULTAN  CAMİİ  VE  TÜRBESİ  MEYDAN  DÜZENLEMESİ  ............................................................................  20  Eyüp  Sultan  meydanı  ve  çevresine  ilişkin  plan  kararları  ve  proje  çalışmaları  ...............................  27  Sokak  Dokuları  ..............................................................................................................................  28  Nişanca  Meydanı  ve  Tarihi  Merkez  İlişkisi  ....................................................................................  29  Mezarlıklar    ve  Hazire  Alanları  ......................................................................................................  31  Haliç  -­‐  Parklar  -­‐Yeşil  Alanlar  ..........................................................................................................  33  Kültür  Mirasını  Yorumlamaya  dönük  İşlevlendirmelerde  Eksiklik  .................................................  38  

6.KÜLTÜR  MİRASININ  İLETİŞİMİ,  SUNUMU,  YORUMU  ...................................................................  40  1.   Eyüp  Sultan  türbe,  camii  ve  meydanı  .....................................................................................  42  2.    Cülus  Yolu  ve  Üzerindeki  Değerler  ............................................................................................  47  3.  Mezarlıklar  ................................................................................................................................  48  4.  Türbeler  .....................................................................................................................................  49  5.   Tekkeler  .................................................................................................................................  50  6.   Camiler  ..................................................................................................................................  51  7.    Medrese  ve  mektepler  .............................................................................................................  51  8.  Tarihi  üretim  alanları  (feshane,  çömlekçiler    ve  oyuncakçılar  çarşısı  –bugün  hala  izleri  görülebilir  olanlar)  ........................................................................................................................  52  Oyuncakçılar  Çarşısının  önemi  ......................................................................................................  52  Çiçekçiler’in  önemi  ........................................................................................................................  53  Feshane’nin  önemi  ........................................................................................................................  53  9.      Pierre  Loti  Tepesi  .....................................................................................................................  54  10.    Taşınabilir  Somut  Miras  olarak  Koleksiyonlar  ........................................................................  54  11.  Kayıp  miras  (saraylar,  tekkeler,  sanayii  alanları  vs.)  ...............................................................  55  12.    Müzisyenler  Kahvesi,  Şah  Sultan  Tekkesi  ve  Bahariye  Mevlevihanesi  ....................................  55  13.    Eyüp  Çarşısı,  Sokakta  Yemek  ve  Kahvehaneler  ......................................................................  56  

GENEL  DEĞERLENDİRME  ........................................................................................................................  57  1.   İletişim  ve  Yönlendirme  Etkinliğinin  İncelenmesi:  ..................................................................  57  2.   Sunum  ve  Yorumlama  Etkinliklerinin  İncelenmesi:  ................................................................  58  3.   Eyüp’te  Proje  alanı  ve  çevresinde  halka  açık  kültür  alanlarındeki  arzın  incelenmesi:  ............  58  4.   Eyüp  Belediyesi  Tarafından  Kullanılan  İletişim  Araçları  ve  İletişim  Dili  Analizi  ......................  60  

 

 

     

    7  

7.    EYÜP  SULTAN  TARİHİ  MERKEZ’DE  SAHA  ARAŞTIRMASI  .............................................................  63  EYÜP  SULTAN  SORU  FORMU  ............................................................................................................  65  PİERRE  LOTİ  SORU  FORMU  ...............................................................................................................  67  Eyüp  Sultan  Araştırması  Özet  Bulguları  ........................................................................................  69  EYÜP  SULTAN  ZİYARET  ALIŞKANLIKLARI  .......................................................................................  69  TARİHİ  VE  DİNİ  MEKANLARA  İLİŞKİN  BİLİNİRLİK  VE  ZİYARET  ........................................................  71  EYÜP  SULTAN  ALGISI  .....................................................................................................................  71  ÖZEL  GÜNLERDE  EYÜP  SULTAN  ZİYARETİ  .....................................................................................  72  EYÜP  SULTAN’A  YÖNELİK  BEKLENTİ  VE  İSTEKLER  .........................................................................  73  DEMOGRAFİK  ÖZELLİKLER  ............................................................................................................  74  Pierre  Loti  Araştırması  Özet  Bulguları  ...........................................................................................  75  PİERRE  LOTİ  ZİYARET  ALIŞKANLIKLARI  ..........................................................................................  75  PİERRE  LOTİ’YE  ÖZEL  İHTİYAÇLAR  VE  DENEYİMLER  ......................................................................  76  TARİHİ  VE  DİNİ  MEKANLARA  İLİŞKİN  BİLİNİRLİK  VE  ZİYARET  ........................................................  77  EYUP  SULTAN  ALGISI  VE  BİLGİ  BEKLENTİLERİ  ...............................................................................  77  ÖZEL  GÜNLERDE  EYÜP  SULTAN  ZİYARETİ  .....................................................................................  78  DEMOGRAFİK  ÖZELLİKLER  ............................................................................................................  78  

2.EYÜP  SULTAN  ESNAFLARı  GÖRÜŞ  VE  ÖNERİLER  .......................................................................................  79  

8.EYÜP  SULTAN  TARİHİ  MERKEZ  YÖNETİM  PLANI  HAZIRLIKLARI  ....................................................  82  Yönetim  Alanı  Ve  Yönetim  Planı  Kavramlarının  Ulusal  Mevzuatta  Yer  Alması  .............................  82  Yönetim  alanının  belirlenmesi  ......................................................................................................  83  Yönetim  Planlaması  süreci:  Paydaş  Toplantılarının  Önemi  ...........................................................  84  

EYÜP   SULTAN   TARİHİ  MERKEZ   VE   YAKıN   ÇEVRESİ   ALAN   YÖNETİM   PLANı   ÇALıŞMASı   PAYDAŞLAR   TOPLANTıSı’NıN  ÜÇÜNCÜSÜ,  SİVİL  TOPLUM  KURULUŞLARı   İLE  13  ARALıK  CUMARTESİ  GÜNÜ  EYÜP  KÜLTÜR  VE  SANAT  MERKEZİ’NDE  GERÇEKLEŞTİ.  .......................................................................................................................................  86  ZİYARETÇİ  YÖNETİMİ  .............................................................................................................................  87  

SONUÇ  ..........................................................................................................................................  91    

     

   8  

Giriş    

Günümüzde  kültürel  ve  tarihi  miras  açısından  zengin  kent  merkezleri,  hızlı  nüfus  artışı,  kentsel  büyüme,  ulaşım  sorunları   ve   yapılaşma   karşısında   kimlik   ve   değerlerini   korumak   amacıyla   kapsamlı   müdahalelere   ihtiyaç  duymaktadırlar.  Korumayı   sağlamak  ve  aynı   zamanda  kullanım  dengesini  ve  vizyonunu  doğru  bulabilmek   için  yerel  idareler,  parsel-­‐ölçekli,  parçacı  koruma  ve  kullanma  kararları  yerine,  artık  kentsel  alana  bir  bütün  olarak  bakan   ve   koruma   yaklaşımını   toplumun   dinamik   ihtiyaçları   bağlamına   yerleştirerek,   miras   değerlerinin   yeni  nesillere  sunumunu,  yorumunu  yapacak  yöntemleri  geliştirmek  arayışı   içindeler.       İşte  kentsel   sit  alanları   için  geliştirilen  ‘alan  yönetimi’  yaklaşımı  bu  ihtiyaca  yönelik  çağdaş  bir  yönetişim  modelidir.  Bu  modelde,  kentsel  sit  alanlarında   altyapı,   planlama,   kültür   faaliyeti,   turizm,   gibi   alanlarda   uygulamalar   yapan   ve   çalışan   farklı  kurumların,  oluşumların   ve   yerel  halkın,   ilgili   sivil   toplum  kurumlarının   işbirliği   yapmaları   ve  alanı  bütünlüklü  olarak   ele   alabilmek   için   ortaklaşa   vizyon   geliştirmeleri,   uygulamalara   yön   vermeleri   temel   prensiptir.   Bu  işbirlikleri  bir  ‘yönetim  planı’  çerçevesinde  tanımlanarak  geliştirilmektedir.  

Tarihi   ve  manevi   değerleriyle   İstanbul’da   önemli   bir   kültürel   ve   ziyaret   merkezi   olan   Eyüp   Sultan   bugün   ilk  kurulduğundan  farklı  olarak  kalabalık,  yoğun  ulaşım  ağları  ve  yapılaşma  ile  gelişen  bir  metropolün  kalbindedir.  Büyüyen  bu  metropolün  baskısı  ulaşım  sorunları,  Haliç  boyunca  gelişen  turizm  yatırımları,  yeni  konut  projeleri,  gibi  dinamiklerle  Eyüp  kentsel  sit  alanında  hissedilmektedir.  Öbür  taraftan,  Eyüp  tarihi  merkezi,  özellikle  Eyüp  Sultan  cami  ve   türbesi  nedeniyle  her  geçen  gün  daha   fazla   ziyaretçiyi  ağırlamakta,  haftanın  Cuma  günleri   ve  yılın   Ramazan   dönemi   gibi   zamanlarında   büyük   sayılara   ulaşan   ziyaretçi   akışını   kabul   etmeye   çalışmaktadır.  Ziyaretlerin  bir  kısmının  İstanbul  dışından  ve  ziyaretçilerin  çok  farklı  profilleri  olduğu  göz  önüne  alınacak  olursa  Eyüp   Belediyesi’nin   görevlerinden   birisi   de   bu   artan   ziyaret   dinamiğini   yönetmek   haline   gelmektedir.   İyi  yönetilemediği  taktirde  yoğunlaşan  ziyaretçi  trafiği  hem  mirasın  korunması,  Eyüp’ün  kimliğinin  algılanabilmesi  hem  de  iyi  bir  ziyaret  deneyimi  yaşayabilme  açılarından  sorun  haline  gelebilmektedir.  Ancak,  Eyüp  için  ziyaretçi  yönetimi   yanısıra   temel   konulardan   birisi   de   kültürel   mirasının   korunarak   gelecek   nesillere   aktarılmasını  sağlayan   çalışmaların   ziyaretçi   ile   buluşturulmasıdır.   Eyüp   Sultan   ve   külliyesinin   alana   cezbettiği   ilgi   ve   her  geçen  gün  artan  ziyaret  olgusu  bu  tarihi  kentin  kültürel  mirasına  ve  birikimine  yeterince  odaklanmamaktadır.  Eyüp’e  akan  ziyaret  daha  ziyade  dini  ziyaret  ve  bu  ziyaret  kapsamında  küçük  alışveriş  ve  yemek  yemek  şeklinde  tezahür  etmektedir.  Eyüp  tarihi  merkezinde  yaptığımız  alan  araştırmasının  da  ortaya  çıkardığı  gibi,  Eyüp'e  akan  ziyaret  ağırlıklı  olarak  Eyüp  Sultan  camisini  ziyaret  amaçlı  yapılmaktadır.  Bu  ziyaret  namaz  kılmak  ve  dua  etmek  gibi  doğrudan  ibadete  yönelik  bir  faaliyeti  içerebildiği  gibi,  sadece  camiyi,  türbeyi  ve    çevresini  görmek  şeklinde  de   olabilmekte   ve   bu   kapsamda   dahi   ziyaretçiler   tarafından   "ibadet"   amaçlı   bir   ziyaret   olarak  tanımlanabilmektedir.  Bu  bölgenin  neredeyse  tüm  yerli  turistleri  mimari,  kültürel  veya  tarihi  değerlere  duyulan  ilgiden  çok  dini  bir  yönlenmeden  hareketle  çekiyor  olması  dikkat  çekicidir.    Yine  alan  araştırması  sonuçlarında  da  görüldüğü  gibi,  Eyüp’ün  kültürel  miras  değerleri  Eyüp  Sultan  cami  ve  türbesi,  Pierre  Loti  ve  Feshane  gibi  ana  çekim   noktaları   dışında   ziyaretçiler   tarafından   bilinmemekte   ve   dolayısıyla   aktarımı   konusunda   bir   talep  oluşmamaktadır.  Alan  araştırması   kapsamında   sorgulandığında  bile   en   yüksek  bilgi   beklentisinin  halen   "Eyüp  Ensari   ve   diğer   sahabelerin   hayatına   yönelik   olması   alanın   ana   odak   noktasının   Eyüp   Sultan’ın   dini   şahsı  olduğunun  bir  başka  göstergesidir.   Bu   tespitten  hareketle,   Eyüp  Belediyesi’nin   yaptırdığı   bu  Eyüp  Kentsel   Sit  Alanı   Tarihi   Merkez   Yönetim   Planı   çalışmasının   amacı   Eyüp’ün   sahip   olduğu   tüm   kültür   mirası   değerlerinin  görünür  kılınması,  anlaşılır  ve  bilinir  olması,  geniş   ziyaretçi  kesimi   ile  buluşturulabilmesi   için  yapılabilecekleri,  atılabilecek  adımları  tariflemek,  bu  adımları  bir  yönetim  planı  kapsamında  formüle  etmektir.  Halihazırda  Eyüp  Sultan   nedeniyle   büyük   bir   ilgi   odağı   olan   Eyüp’ü   sahip   olduğu   değerlerinin   tümüyle   anlatabilmek   suretiyle  İstanbullular  ve  ziyaretçileri  için  çok  kapsamlı,  ilham  verici,  geçmişimize  ilişkin  bilgilerimizin  derinleştirildiği  bir  deneyim   imkanı   yaratılmış   olacaktır.   Eyüp   Kentsel   Sit   Alanı   Tarihi   Merkez   Yönetim   Planı   çalışması,   Eyüp’ün  tarihi   değerlerinin   yerel   halk,   geniş   İstanbul   kesimleri   ve   gerek   yurt   içinden   gerekse   de   yurtdışından   gelen  ziyaretçilerle  nasıl  daha  iyi  buluşturulabileceğini,  bu  değerlerin  insanlar  için  nasıl  esin  kaynağı  olabileceğini  ana  soru  olarak  ortaya  koymaktadır.  Hem  dini  ibadet  amacıyla  gelen  ziyaretçilerin  daha  iyi  bir  deneyim  yaşamaları  ve   hem   de   gerek   dini   amaçla   gelen   ziyaretçilerin   gerekse   de   daha   geniş   kesimlerin   Eyüp’ün   sahip   olduğu  değerlere  erişebilmeleri  amaçlanmaktadır.   İşte  çalışmamızın  birinci  safhasının  sonunda  hazırlanan  bu  raporda  bu  amaçlara  yönelik  olarak  yanıtlar  geliştirebilmek  için  öncelikle  Eyüp  Sultan  tarihi  merkez  ve  yakın  çevresi  sit  alanının   miras   değerlerinin   mevcut   yaklaşımlarda   nasıl   ele   alındığı,   öne   çıkarılan   bu   değer   odaklarının   ve  çevresinin   fiziki   durumunun,   sorunlarının   neler   olduğu,   bu   değer   odaklarının   halihazırda   iletişimi,   sunumu,  

     

    9  

yorumunun   nasıl   yapılmakta   olduğu,   analiz   edilmiştir.   Rapor,   ardından,   Eyüp   tarihsel   merkezini   ziyaret  edenlerin   karşılaştığı   sorunların   neler   olduğunu,   bu   ziyaret   deneyiminin   kültürel  miras   değerleri   ile   ne   kadar  buluştuğunu   tespit   etmeye   çalışmaktadır.  Alan  araştırması   sonuçlarına  göre  Eyüp  Sultan   ziyaretinin   gününde  başka   bir   ziyaret/gezi   yapılmamakta   (gün   tamamen   bu   ziyarete   vakfedilmekte)   ve   ortalama  bu   bölgede  azımsanamayacak  bir  süre  (2,5  saat)  ve  bir  bütçe  (40,7tl)  harcanmaktadır;  dolayısı  ile  ağırlıklı  kesim  tarafından  senede  ortalama  10  kere  tekrarlanan,  ve  dini  motivasyonla  yola  çıkılmış  bir  nevi  turistik  deneyime  dönüşen  bu  deneyimin   memnuniyet   yaratan   veya   yaratamayan   unsurlarının   belirlenmesi   ve   yanısıra   ziyaretçilerin  demografik   özellikleri   ile   beklentilerinin   anlaşılması   hedef   kitleye  odaklı   bir   ziyaretçi   yönetim  planı   açısından  çok  önemlidir.   Ele  alınan  bir  diğer   konu,  Eyüp'ün  değerlerinin   korunarak  aktarılması   ve   ziyaretçi   yönetimi   ile  ilgili   plan   kararlarıdır   Bu   analizler   neticesinde  mevcut   ziyaret   deneyiminin   iyileştirilmesi   ve   Eyüp’ün   kültürel  miras   değerlerinin   geniş   kesimlerle   buluşabilmesinin   sağlanması   için   neler   yapılması   gerektiğine   dair   elimize  veriler   ve   tespitler   geçmiş   bulunmaktadır.   Tarihi   mirasın   erişilebilir   kılınmasının   sürdürülebilirliği   için   ise  yönetim  modelinin  de  düşünülmesi  gerekmektedir.  İşte  çalışmamızın  birinci  safhasının  sonunda  hazırlanan  bu  raporda   tarihi   merkez   ve   yakın   çevresi   sit   alanını   odağına   alan   yönetim   planı   yaklaşımının   girdileri   ele  alınmaktadır.  Eyüp  Kentsel  Sit  Alanı  Tarihi  Merkez  Yönetim  Planı  çalışmasının  ikinci  safhasında,  Eyüp’te  bugün  izlediğimiz   ağırlıklı   ibadet   odaklı   kimliğin   Eyüp'ün   tarihsel   gelişimi   ve   kültürel   tarihinin   tüm   katmanlarını   ve  çeşitliliğini   yansıtacak   bir   kimliğe   nasıl   genişletilebileceğine   planlama   ve   programlama   başlıkları   altında   ele  alınacaktır.  ilişkin  öneriler  sunulacaktır.    Bu  öneriler,  mekansal  tasarım,  ziyaretçi  yönetimi  ve  kültürel    planlama  ve  programlama  başlıkları  altına  ele  alınacaktır.  

     

   10  

1.Tanımlar  ve  Fiziki  Sınırlar    

Yönetim   planı,   kültürel-­‐doğal   varlıkların   ve   sit  alanlarının;   özgün   yapılarına   uygun   olarak   akılcı,  sürdürülebilir   ve   bütüncül   bir   anlayışla,   ilgili   tüm  paydaşlarıyla   birlikte   korunmasını,   varlığın   değeri  yanında   gelişiminin   ve   canlılığının   muhafaza  edilmesini,  bunlar  arasında  bir  denge  kurulmasını  ve  gelecek   kuşaklara   aktarılmasını   sağlayan   bir   “yol  haritası”dır.   En   önemli   öğesi   ise,   koruma-­‐restorasyon,   ziyaretçiler-­‐turizm,   eğitim-­‐bilinçlendirme,   ulaşım-­‐erişim   gibi   başlıklarda,  paydaşlarla   birlikte   belirlenen   vizyon   ve   hedefler  çerçevesinde   kurgulanan   eylem   planlarını  içermesidir1.    

Çalışma   alanı,   Çömlekçiler   Caddesi   ve   Zalpaşa  Caddesi’nin   Eyüp   Sultan   Meydanı   ile   birleştiği  noktadan   geniş   bir   yay   çizerek   Hz.   Halid   Bulvarı   ile  sınır   teşkil   ettiği   noktadan,   HALİÇ   kıyısında  Feshane’ye   kadar   uzanan   alanı   kapsamakta   olup,  daha  geniş  bir  alanı  kapsayan  sit  alanı  içerisinde  yer  alan   diğer   sosyal   ve   kültürel   doku   odaklarıyla  (Nişanca   Meydanı   ve   Pierre   Loti   gibi)  ilişkilendirilmiştir.  

2.Çalışmanın  amacı  ve  yöntemi    

Eyüp  tarihi  merkezi  halen  içinde  barındırdığı  bu  nice  tarihi   cami,   mescid   ve   tekkeler,   medrese,   mektep,  kütüphane  gibi  eğitim  kurumları   ile   imaret,  hamam,  namazgah,   çeşme   ve   sebil   gibi   hayır   amaçlı   yapılar,  türbeler   ve   mezarlıklar,   konutlar   ve   hepsini  çevreleyen   ağaçlar,   yeşillikler,   birbirine   bağlayan  sokak   dokuları   ile   İstanbul’un   en   önemli   kültür  mirası   alanıdır.   Ancak,   gerek   paydaş  görüşmelerimizden,   gerekse   saha   araştırma  sonuçlarından   bu   zengin   kültür   mirasının   yeterince  bilinmediğini  ve  Eyüp’te  halen  sürmekte  olan  yoğun  ziyaret   kültürünün   Eyüp   Sultan   Camii   ve   Türbesi  odaklı   kaldığını   öğrenmekteyiz.   Eyüp   Sultan   ziyareti  Ramazan,  dini  bayramlar  ve  diğer  kutsal  günlerde,  sünnet   törenlerinde   ve   maneviyat   aramak  için  gerek  İstanbulluların  gerekse  de  Türkiye’nin                                                                                                                                          

 

1  http://www.alanbaskanligi.gov.tr/yonetim_plan%C4%B1_kavram%C4%B1.html  18  Aralık  2014’te  erişildi.    

çeşitli   yörelerinden   gelenlerin   mutlaka   yapmak  istedikleri   bir   faaliyet.   Ziyaret   ile   birlikte   yapılan  küçük  hediyelik  alışverişler  ve  yemek  yeme  faaliyeti  ziyaretin   kısıtlı   ve   sınırlı   mahiyetini   anlatmaktadır.    Tarihi   miras   değerleri   bilinmiyor,   gezilmiyor,  aranmıyor  ve  sorulmuyor.  Eyüp  Sultan  Tarihi  Merkez  ve   Yakın   Çevresi   Yönetim   Planı   çalışmamızın   temel  sorusu   da   bu   tespitten   yola   çıkmakta:   bu   kadar  zengin  bir  kültür  mirasına  sahip  Eyüp’ün  bu  kimliğini  daha  iyi  yansıtacak  ve  ziyaretçilerine  daha  zengin  bir  deneyim  imkanı  sunacak  adımlar  neler  olmalıdır?    

Eyüp   Kentsel   Sit   Alanı   Tarihi  Merkez   Yönetim   Planı  Çalışmasının   amacı     koruma   -­‐   kullanım   -­‐   gelişim  gerekleri   ve   ihtiyaçları   çerçevesinde,   tarihi   miras  alanlarının  mevcut  kullanımlarının  değerlendirmesini  yaparak,   kültürel   kimliklerini   daha   iyi   ifade  edilebileceği   yeni   işlevleri   tarif   edecek;   Miras  değerlerinin   kültürel   kimliği   yansıtacak   şekilde,  mevcut   kentsel   doku   ile   bütünleşebilmeleri   için  ulaşım,  yaya  kullanımı,  kaldırımlar,  kent  mobilyaları,  parklar,  ticari  kullanım,  kamusal  alanlar,  cepheler  ve  siluet   planlamasına   ilişkin   tasarım   vizyonu   ve  ölçütlerini   belirleyecek;   Alan’ın   kullananları   ve  yaşayanları   ile   birlikte   çalışarak   Alan’ın   katmanlı  ihtiyaçlarına   yönelik   planlanması   ile   ilgili   plan  yaklaşımını   ve   bu   yaklaşımın   iletişimine   dair   ilke   ve  stratejileri  oluşturacaktır.  

Yapılacak  ‘yönetim  planı’,  proje  alanı  olarak  seçilmiş  alanın   koruma-­‐kullanım-­‐gelişim   vizyonunun  uygulanmasına   yönelik   eylem   planını   tanımlayarak,  bu   eylem   planının   önerdiği   başlıklarını  önceliklendirme   sıralamasına   alarak   hangi   projelere  ne   zaman   başlanacağı,   kimlerle,   hangi   ortaklıklarla  ve   hangi   kaynaklarla,   hayata   geçirileceklerini  saptayacaktır.  

Bu   projenin   ilk   ayağı   durum   tespit   ve   analizidir.   Bu  aşamanın  amacı  yönetim  planı  alanında:  

a. Tarihi,  sanatsal,  mimari,  kültürel  veriler  toplamak,  kültürel  miras  ve  sanat  tarihi  değerlerinin  fiziki  ve  kullanım/işlevlendirme  durumlarını  tespit  etmek,  

b. Mekanın,  kamusal  alanların  ve  kent  mobilyalarının  fiziki  kullanım  durumlarını  analiz  etmek,  

c. Mekanı  etkileyen  büyük  ve  küçük  ölçekli  imar,  altyapı  ve  ulaşım,  turizm,  koruma,  kentsel  dönüşüm  veya  yenileme  planları  gözden  geçirilerek  bugüne  kadar  verilen  kararları  irdelemek,    

d. Ziyaretçi  deneyimlerini  ve  esnaf  ve  yerleşiklerin  Eyüp’ün  ziyaret  trafiğine  ilişkin  sorunlarını  tespit  etmek,  

     

    11  

e. Eyüp  Sultan  Tarihi  Merkez  ve  Yakın  Çevresi  olarak  tanımlanan  alanda  çalışmalar  kamu  ve  sivil  paydaşlarla  mevcut  durumun  sorunlarına  ve  beklentilerine  ilişkin  tespit  çalışmaları  yapmak  olmuştur.  

3.  Eyüp  Sultan  Tarihi  Merkez  ve  Yakın  Çevresinin  Kültürel  Miras  Değerlerine  İlişkin  Mevcut  Yaklaşımlar    

Eyüp   tarihi   yerleşme   alanının   tamamı   15.01.1977  gün   ve   9591   sayılı   G.E.E.ve   A.Y.K.   kararı   ile   Kentsel  Sit   Alanı   olarak   belirlenmiş   ve   sit   sınır   içerisinde  korunması   gerekli   kültür   ve   tabiat   varlıkları  tescillenmiştir.   Daha   sonra   yapılan   plan   çalışmaları  esnasında   Kentsel   Sit   Sınırları   içerisinde   yer   alan  sanayi,   gecekondu   vb.   nitelikteki   yapıların   yoğun  olarak   bulunduğu   kısımların   sit   sınırı   dışına  çıkarılarak,   sit   sınırının   daraltılması   teklifi  değerlendirilmiş,   16.11.1989   tarih,     1509   sayılı  İstanbul   III  Numaralı   K.T.V.K.Kurulu   kararı   ile   uygun  bulunmuştur.  

 

Eyüp’e  İlişkin  Anlatılar  Söz   konusu   alanın   tüm   anlatımlarında   alanın  merkezinde,   İslam  Dünyası   için   çok   önemli   bir   yere  sahip  olan  Hz.  Peygamber’in  mihmandarı  Ebū  Eyyūb  el-­‐Ensari   (Eyüp   Sultan)   Türbesi   ve   çevresindeki  külliyenin   yer   aldığı   söylenmektedir.   Alanın   adı   da  Ebū   Eyyūb   el-­‐Ensari’den   gelmektedir.   Anlatılarda  ikinci   konu,   alanın   yüz   yıllarca   Osmanlı  Padişahlarının   kılıç   kuşandıkları   (taklid-­‐i   Seyf   töreni)  yer   olası   konusudur.   Üçüncü   konu,   Eyüp’ün  İstanbul’da   surların   hemen   dışında   yer   alan   ve  çoğunlukla   Müslümanların   yerleştiği   ilk   Osmanlı  yerleşmesi  olduğudur.  Burada  bazı  anlatılarda  alanın  Bizans   geçmişi   de   ele   alınır.   Peşi   sıra,   Eyüp   Sultan  Külliyesi  ve  çevresinin,  Eyüb-­‐el  Ensari’ye  yakın  olmak  isteyenlerin   tercih   ettiği   bir   kabristan   olduğu  anlatılır.   Eyüp   Sultan,   tarih   boyunca   vakıflar   eliyle  inşa   edilen   cami,   türbe,   medrese,   tekke   ve  zaviyelerle   İstanbul’un   yaşamına   katkıda  bulunmuştur.   Tüm   bu   eserler   dönemin   sultanları,  valide   sultanları   gibi   yönetim   kademesinin  zirvesindeki   insanlar   tarafından   sipariş   edilmiş   ve  Mimar   Sinan   gibi   döneminin   ünlü   mimarları   ve  ustaları  tarafından  tasarlanmış,  her  biri  birer  şahane  miras   değeridir.   Camileri,   tekkeleri,  medreselerindeki   manevi   kültürle   bu   kadar   içiçe  yaşayan   bu   mahalde   tarih   boyunca   birçok   önemli  

sanatçı,   edebiyatçı,   müzisyen,   gibi   şahsiyetler  yaşamış,  Piyer  Loti  gibi   ilham  alanlar  gelmiş  geçmiş,  gerilerinde   çok   önemli   eserler   bırakmışlardır.  Anlatılanlar   bundan   sonraki   erken   Cumhuriyet  dönemi   sanayileşmesi,   kentleşme,   gibi   konulara  daha  az  eğilmekte,  odağına  Osmanlı’nın  Eyüp’ün   ilk  temellerini   atışından,   en   parlak   devirlerine   ve  ardından   erken   Cumhuriyete   kadarki   dönemlerini  alır.      

Tüm  bu  anlatılar,  özellikle  Eyüp  Belediyesi  tarafından  yayınlanmış   olan   sayısız   yayınla   ve   araştırmalarla  desteklenmektedir.   Bu   anlatılara   altlık   olan   bilginin  derinliği   ve   araştırmaların   sayısı   etkileyicidir.2  Kuşkusuz  tarihin  anlatımları  çok  çeşitlendirilebilir  ve  katmanlaştırılabilir;   1993   yılında   Kültür   ve   Turizm  Bakanlığı   ve   Türkiye   Ekonomik   ve   Toplumsal   Tarih  Vakfı’nın   ortaklaşa   yürüttükleri   ve   Halil   İnalcık’ın  başkanlığında   yürütülen   Eyüp   kasabasının   tarihine  ilişkin   çalışmalar   gibi   yeni   araştırmaların   yapılması  yeni  anlatıları  besleyecektir.    

Bu   zengin   içerikli   anlatılara   Eyüp   ile   ilgili   yayınları  okuyarak   erişmek   mümkün.   Akademik   içerikli  yayınlarda  olduğu  gibi,  bu  bilgiler  Eyüp  Şehir  Rehberi  gibi,   rehber   niteliğindeki   kitaplarda   da   yer   almakta.  Kitaplar   artık   Eyüp   Belediyesinin   web   sitesinden  indirilebilmekte.   Ancak,   Raporun   bu   bölümünde  sorunsallaştıracağımız   konu,   eline   Eyüp   Şehir  Rehberi   gibi   bir   kitabı   alarak   gezmek   isteyecek   bir  ziyaretçi   için   bu   anlatıların   alanın   fiziki   deneyimi  esnasında   algılanamıyor   olmasıdır.   Eyüp   Şehir  Rehberi   türü   rehber   yayınlarda   ve   kaynaklarda  genellikle   Eyüp   değerleri   birer   liste   olarak  ziyaretçinin   önüne   çıkmaktadır.   Eyüp   Belediye  

                                                                                                                                       

 

2  Sadece  Eyüp  Belediyesi  tarafından  1996’dan  beri  derlenerek  yayınlanan  yayıınlar  çok  önemli  bir  koleksiyon  oluşturmaktadır.  Eyüp  Sultan  Külliyatı  (19  cilt,  2011);  Eyüp  Şiirleri  (2010);  Eyüp  2023  (2009);  Eyüp  Haritası,  Şehir  Atlası  ve  Rehber  (2009);  Eyüp  Sultan  Tarihi  (3.baskı,  2009);  Eyüp  Şehir  Rehberi  (2008);  2.  Ulusal  Fotoğraf  Yarışması  Albümü  Eyüp'te  Değişim  (2008);  1.  Fotoğraf  Yarışması  Albümü  Eyüp'te  Tarih,  İnsan  ve  Zaman  (2007);  Eyüp  Tematik  ve  Alfabetik  Dizini  (2005);  Eyüp  Tarihinde  Gelenekli  Bir  Sanat  Mahfili  Sertarikzade  Tekkesi;  Alibeyköy  Tarihi  (2005);  Eyüplü  Musikişinaslar  (2004);  Eyüplü  Meşhurlar  1-­‐2  (2004);  Eyüplü  Hattatlar  (2004);  Eyüplü  Bestekarlar  (2004);  Eyüp  Dönüşüm  Sürecinde  Sosyal-­‐  Ekonomik  Mekansal  Yapı  (2000);  Eyüp  Sultan  Rehberi  (1996).  

 

     

   12  

tarafından   2008   yılında   Türkçe   ve   İngilizce  yayınlanan   Eyüp   Şehir   Rehberi   başlıklı   kitapta,  örneğin,   ‘Eyüp’ü   Eyüp   Yapan   Değerler’   başlığı  Camiler  ve  Mescitler,  Medrese  ve  Mektepler,  Tekke  ve   Dergahlar,   Türbeler,   İmaretler,   Kütüphaneler,  Kiliseler,  Diğer  Yapılar,  konuları  ile  sunulmaktadır.  Bu  şekilde   sunulduğunda,   Eyüp’e   ilişkin   yukarda  bahsettiğimiz   anlatılar   algılanamaz   bir   hale  gelmekte,   kültür   mirası   değerlerinin   anlaşılması  zorlaşmaktadır.  

Eyüp   sultanı   dini   nedenlerle   ve   ibadet   için   ziyaret  edenlerin   ilgisini   çekebilmek   hem   de   daha   geniş  anlamda   Eyüp’ü   merak   edenleri   miras   değerleri   ile  buluşturabilmek   için   alanın   söz   konusu   değerlerin  genellikle   yapıldığı   gibi   listeler   halinde   sunulması  değil,   tematik   yorumlama   başlıkları   olarak   ele  alınmaları   doğru   yaklaşımdır.   Tematik   başlıkların  neler   olabileceğine   dair   Halil   İnalcık,   yukarda   bahsi  geçen  araştırma  projesinde  öneriler  geliştirmiştir.  Bu  Raporda  bu  önerileri  başlangıç  noktası  olarak  alarak  ilaveler  yaptık,  geliştirdik.  Tematik  yaklaşım  suretiyle  hem  alanın  anlaşılması  hem  de  ortaya   çıkan   rotalar  vasıtasıyla   alanın   fiziki   olarak   anlamlı   bir   şekilde  deneyimlenmesi  mümkün  hale  gelmektedir.  

Halil   İnalcık   Eyüp   Sultan   kasabasının   beş   yüzyıllık  tarihi   yaşamının   İstanbul   için   önemini   beş   tematik  başlıkta  toplar  (1994).  Bunlar:  

Baş   Ziyaretgah   olması.   Eyüp’ün   Mekke,   Medine   ve  Kudüs’ten   sonra   dördüncü   en   kutsal   İslam  ziyaretgahı  olduğuna  inanılması.  

Mesire  ve  Eğlence  yeri.  Binlerce  ziyaretçiyi  ağırlamak  durumunda   kalan   semt   çarşılar,   kahvehaneler,  mesire   yerleri,   bahçelerle   hizmet   vermeye   çalışıyor  ve   yoğurtçu,   kaymakçı,   kebapçı,   oyuncakçı   gibi  dükkanlarıyla   ziyaretçileri   memnun   etmeye  çalışıyordu.  

Siyasi   Fonksiyonu.   Yeni   tahta   çıkan   Osmanlı  sultanlarının   kılıç   kuşanma   merasimlerini   Eyüp  Türbesine  açılan  Cülus  Yolu’nda  yapmış  olmaları.  

Sanat   Müzesi.   Mimari   Eserleri,   Türbeye   armağan  edilen   kıymetli   eşyaları,   çinicilik,   yazı   sanatları   ve  mezar   taşları   ile   eşsiz   bir   müze.   Burada   Mimar  Sinan’a   özel   bir   yer   ayırmak   gerekir.   Tülay   Artan’ın  bahsettiği  gibi,  ‘Mimar  Sinan'ın  bütün  eserleri  içinde  en   yoğun  biçimde  bir   araya   toplanmış  olan  mescid,  türbe   ve   tekke   gibi   yapılar   Eyüp'ün   çok   özel   bir  kimlik  kazanmasını  sağlamıştır.’  

Sanayi   Bölgesi.     Haliç   kıyısı   boyunca   valide  sultanların   inşa   ettirdiği   yalıların   birbiri   peşi   sıra  yıkılarak  fabrikalara  dönüşümlerinin  hikayesi  burada  hala  görülebilmektedir.    

Bu   temalara   Rami’de   II.Mahmut   döneminde   inşa  ettirilen   kışla   nedeniyle   Kışla   başlığı   eklenebilir.  Ayrıca,   semtte   yerleşmiş   bulunan   birçok   tekke   ve  dergâhın   varlığı   nedeniyle   semtin   Osmanlı   inanç  dünyasına   ilişkin   anlatacağı   hikayeleri   kuşkusuz  bulunmaktadır.   Bir   diğer   tema   hanedan   kadınları  olmalıdır.  Mihrişah  Sultan  Külliyesi  gibi  vakfiyeler  ve  Haliç   boyunca   inşa   edilen   yalılar   hanedan  kadınlarının   mahalledeki   varlıklarını   ve  hayırseverliklerini   anlatan   önemli   izlerdir.   Bir   diğer  tema   ise   Tarihi  mezarlıklar   olmalıdır.   Tülay  Artan’ın  İstanbul  Ansiklopedisi’nde  yazdığı  Eyüp  maddesinde  belirttiği   gibi   ‘Bugün   Eyüp   İstanbul'un   ve   Mekke,  Medine,   Kudüs'ten   sonra   İslam   aleminin   en   büyük  nekropolüdür’.     Yine   bir   tema   Eyüp’ün   Osmanlı  şehirciliği   karakteristiğini   nasıl   yansıttığı   konusudur.  Eyüp’ü  özel   kılan  kuşkusuz  Haliç   kıyısında  yer  alıyor  oluşu,  ayrıca  geniş  tarım  arazileri  ile  çevrili  oluşudur.  Bu  özellikleri   nasıl   bir   şehirleşme  meydana   getirmiş  ve   zaman   içinde   nasıl   gelişmiştir?   Başka   bir   tema,  mitolojiler   olabilir:   Bütün  ünlü   kentlerin   kuruluşları,  tarihi  verilerle  kanıtlanamayan  şiirsel  ya  da  mitolojik  hikayelerle   süslenmiştir,   Haliç’e   ilişkin   de   çok   ilginç  mitoloji   anlatıları  mevcuttur.   Başka   bir   tema   Pierre  Loti’dir.    

Bu  temalar  Eyüp  tarihi  merkezinin  kimliğinin  daha  iyi  okunabilir  ve  görülebilir  olmasını  sağlamak  amacıyla  ortaya   çıkarılmalı   ve   işlenmelidir.   Tarihi   mirasın  erişilebilirliği   için   yapılacak   yorumlama,   düzenleme,  koruma,   sergileme   gibi   faaliyetlerin   anlatacakları  hikayeler  bu  temalar  etrafında  odaklanacaktır.  

Kuşkusuz   temaların   ortaya   çıkarılması,   ziyaretçilerin  ilgi   alanları,   profilleri   (çocuk/genç,   yabancı/yerli,  gibi),  yapılan  araştırmaların  zengin  sonuçlar  vermesi  ile   yakından   ilgilidir.   Aşağıda   temalaştırma  çalışmasında   bir   başka   girdi   olan,   tarihsel  dönemleme  bilgileridir.  Ortaçağ/Bizans  Dönemi,  699  İstanbul   Kuşatması   Dönemi;   Fatih   Sultan   Mehmet  dönemi,   Osmanlı   dönemi,   Erken   Cumhuriyet  Dönemi,   1980’lere   kadar   ve   1980’ler   sonrası,   gibi  dönemselleştirmeler,   eldeki   temaların   tarihsel  derinliğini  anlama  konusunda  gereklidirler.  Aşağıdaki  tabloda  Osmanlı’dan  günümüze  Eyüp   tarihinin  nasıl  dönemlere   ayrılabileceğine   dair   bir   özet   yer  almaktadır.  

 

   

     

    13  

 

 Tarih  

 Dönem  

 Yapılaşma  

 Yerleşen  Kimliği  

 Yerleşim  Kimliği  

   15.  YY  

 Osmanlı  İmparatorluğu    Büyüme  devri  

 Anıtsal  Yapıların  İnşası      Sivil  mimarlık  örneklerinin  kamusal  kompleks  çevresinde  organik  büyüme  göstermesi  

 Bursa’dan  getirilen  Müslüman  nüfus    Osmanlı  –  Türk  kimliğinin  yerleşmesi    

 Dinsel  Merkez  Kimliği    (Mekke,  Medine,  Kudüs’ten  sonra  anılan  kutsal  ziyaretgah)  

   16.  yy  

 Osmanlı  İmparatorluğu  büyüme  devri  

 Anıtsal  yapıların  inşasında  artan  ivme    Yalı-­‐konak-­‐köşk  inşası  

 Ulema,  esnaf,    devlet  görevlileri,  sanatçılar  

 Dinsel  merkez  kimliği  

   17.  yy  

 Osmanlı  İmparatorluğu  büyüme  devri  

 Anıtsal  yapıların  inşasında  yavaşlama    Sahil  sarayı-­‐yalı-­‐konak  inşası  

 Hanedanın  kadın  üyeleri,  Valide  Sultanlar,  Ulema,  esnaf,    devlet  görevlileri,  sanatçılar  

 Ziyaretgah,  seyir,  mesire  alanı,  rekreasyon  kimliği,  prestijli  yerleşim  alanı  kimliği  

   18.  yy    

 Osmanlı  İmparatorluğu  duraklama  gerileme  devri    

 Anıtsal  yapıların  inşasında  yavaşlama      Sahil  sarayı-­‐yalı-­‐konak  inşasında  yavaşlama    Çeşme-­‐sebil-­‐su  yapılarının  inşası  

 Hanedanın  kadın  üyeleri,  valide  sultanlar,    ulema  esnaf,  devlet  görevlileri,  sanatçılar  Anadolu  ve  Rumeli’den  göç:  ilk  yansımalar  

 Ziyaretgah,  seyir,  mesire  yeri,  rekreasyon  kimliği,  prestijli  yerleşim  alanı  kimliği  

 19.  yy  

 Osmanlı  İmparatorluğu  Tanzimat  Batılılaşma  Devri  

 Sahil  saraylarının  yıkılması    İmalathane,  fabrika,  sanayi  yapılarının  inşası  

 Tüccar-­‐esnaf-­‐zanaatkar,  sanayi  çalışanları    Kırsal  kesimden  kente  göç  eden  nüfus  

 Rekreasyon  ve  prestijli  yerleşim  alanı  kimliğinin  Beyoğlu  ve  Boğaz  yönüne  kayması  

 1900-­‐1950  

 Erken  Cumhuriyet  Dönemi  

 Plana  göre  gelişen  sanayi  alanları    Tarihi  Yarımada  içindeki  sanayi  tesislerinin  sur  dışındaki  bölgelere  doğru  yayılması  

 Tüccar-­‐esnaf-­‐zanaatkar,  sanayi  çalışanları  Kırsal  kesimden  kente  göç  eden  nüfus  

 Sanayi  yerleşmesi  kimliği    

     

   14  

   1950-­‐  1980  

   Çok  Partili  Döneme  Geçiş  

 1937  Prost  Planı’nın  uygulanması,  eski  doku  örneklerinin  yok  olması    Kaçak  yapılaşma,  gecekondulaşma,  apartmanlaşma  

 Kırsal  kesimden  kente  göç  eden  nüfus  

 Köhneleşmiş  bölge  kimliği  

 1980  sonrası    

 Çoğulculuk  Ortamı  

 Haliç’in  sanayiden  arındırılması  operasyonu    Kazıklı  yol  projesi,  eski  doku  örneklerinin  yok  olması,  kaçak  yapılaşma-­‐  gecekondulaşma-­‐apartmanlaşma    Rehabilitasyon  çalışmalarının  başlangıcı  

 Kırsal  kesimden  kente  göç  eden  nüfus  

 Sürdürülebilir  kültürel  kimliğin  yeniden  kazanımına  yönelik  çabalar  

   

Temaların  ortaya  çıkartılması,  anlatıların  zenginleştirilmesi  ve  tarih  bilgisinin  ayrıntılandırılması  araştırma,  bilgi-­‐belge  arşivleme,  envanterleme  çalışmalarının   sağlıklı   bir   şekilde   yürütülüyor  olmasına  bağlıdır.  Bu  bakımdan,  Eyüp  Belediyesi’nin  başlatmış  olduğu  yayıncılık  faaliyetleri  ve  bu  kapsamda  Belediye  Arşivi  çok  önemli  adımlar  teşkil   etmektedir.   Belediye   tarafından   yakın   zamanda   başlatılan   Eyüp   Araştırmaları   Merkezi   çalışması   çok  olumludur.  Eyüp  Araştırmaları  Merkezi,  kültür  miras  değerlerini,  somut  olan,  somut  ama  taşınabilir  olan,  somut  olmayan   başlıkları   altında   ve   tüm   bu   değerlerin   koruma   durumlarını   belgeleyecek   şekilde   bir   envanterleme  sistemini  kendi  bünyesinde  oluşturmalıdır.  

 

     

    15  

4.   Eyüp   Sultan   Tarihi   Merkez   ve  Yakın   Çevresinin   Fiziki   Durumuna  İlişkin  Tespitler  ve  Plan  Kararları    

Bu   bölümde   tarihi   miras   değerlerinin   bilinmiyor,  gezilmiyor,   aranmıyor   ve   sorulmuyor   olmasının  temel   nedenlerini   alanın   fiziki,   altyapıya   ilişkin   ve  mekansal   sorunları   bağlamında   ele   alacağız.   Bu  kapsamda  ele  alacağımız  başlıklar  şunlar  olacak:    

-­‐ Ulaşım  ve  otopark,  yayalaştırma  sorunları,  

-­‐ Eyüp  Sultan  Camii,  Türbesi,  Meydanı  ve  çevresi,    

-­‐ Nişanca  Meydanı  ve  tarihi  merkez  ilişkisi,  

-­‐ Parklar,  yeşil  alanlar,  mesire  alanları  eksikliği,    

-­‐ İşlevlendirme  ve  koruma  sorunları.    

 Bu  başlıklarda  mevcut  duruma  ilişkin  tespitler,  alınan  plan   kararları   ve   uygulamaya   geçilmiş   çalışmalar  değerlendirilerek   her   birine   ilişkin   analizler  yapılacaktır.   Bu   başlıklardan   elde   edilen   analiz  sonuçları  Yönetim  Planı  çalışmamızın  ikinci  etabı  için  bir  altlık  teşkil  edecektir.  

Ulaşım-­‐   Otopark   ve   Yayalaştırma  Sorunları:  Tespitler  ve  Plan  Kararları  Eyüp   ilçesi   tarihi   merkez   alanı   İstanbul   Çevre   Yolu  tarafından   neredeyse   ortadan   ikiye   bölünmüş  durumdadır.  Haliç’in  batı  ile  doğu  yakasını  birleştiren  uluslararası   nitelikteki   E5   Çevre   Yolu   semtin   kültür  mirası   değerlerinin   bazılarının   kaybına   yol   açmış   ve  semtin   eskiden   tarihi   surlara   kadar   erişen   Güney  kısmının   ana   merkezden   kopuşuna   sebebiyet  vermiştir.   Semte   yapılan   en   önemli   ikinci   ulaşım  müdahalesi   Haliç   boyunca   kazıklar   üzerine   inşa  edilmiş  olan  Haliç  Sahil  Yolu’dur.  Bu  yol,  semtin  Haliç  ile   bağlantısını   tamamen   kesmiştir.   Ayrıca   semtin  Kuzey’inden   gelerek   E5   ve   E6   uluslararası  karayollarına   bağlanmak   isteyen   trafiğin   taşıyıcısı  haline   gelerek   semtle   ilişkisi   olmayan   bir   trafik  yükünü   buraya   getirmiştir.   Bu   yük   Eyüp   sahilinden  gelip   mahallenin   ortasına   kadar   inen   Eyüp   Sultan  Bulvarı’na   bağlanarak   E5   ve   E6   karayollarına  ulaşmaya   çalışmaktadır.   Haliç   Sahil   Yolunu   Eyüp  Sultan   Bulvarına   bağlayan   Hz.Halid   Bulvarı   Zalpaşa  ve   Kalenderhane   gibi   tarihi  miras   alanının   bütünlük  teşkil  etmesi  gereken  dokusunu  bölmekte,  buralarda  yaşanan   yoğun   yaya   trafiği   için   bir   sorun   teşkil  etmektedir.     Bölgeden   transit   geçen   bu   çok   yüklü  motorlu   taşıt   trafiği   hem   yayalar   için,   hem   tarihi  

kent   dokusunun   bütünlüğü   açısından   ve   Eyüp  Sultan’a   yapılan   ziyaret   dönemlerinde   yaşanan  ulaşım   talebi   bakımından   sorun   olarak   önümüze  çıkmakta,   bu   ana   arterlerde   önemli   sıkışıklıklara   ve  çevre  kirliliğine  neden  olmaktadır.  Özellikle  Ramazan  aylarında   ve   kandil   gecelerinde   tarihi   merkezde   ve  özellikle   Eyüp   Sultan   Camii   ve   Türbesi   çevresinde  ulaşımda  büyük  sıkıntılar  yaşanmaktadır.  

Ulaşım   talebi   açısından   bakıldığında   Eyüp   Sultan  Camii  ve  türbesi  odaklı  dini  ziyaret  amaçlı  gelenlerin  yarattığı   ve   yılın   özellikle   bazı   gün   ve   haftalarında  yoğunlaşan   bir   taleple   karşı   karşıyadır.   Bunun  yanısıra,   Piyer   Loti   Kahvehanesi   de   manzarası  sebebiyle   tercih   edilen   önemli   bir   diğer   ziyaret  noktasıdır.   Bu   iki   merkez   planlama   alanına   olan  ulaşım  taleplerini  gün  geçtikçe  artırmaktadır.  

Bu   talebi   karşılamaya   yönelik   olarak   toplu   taşıma  alternatiflerinin   olmadığı   ve   sadece   İETT  Otobüsleri  tarafından   bu   talebin   karşılanmaya   çalışıldığı  görülmektedir:   İlk   hareket   noktası   Eyüp   İlçesi   olan  25   İETT   hattı   bulunmaktadır   (Kaynak:   Eyüp  Belediyesi   Stratejik   Plan  Raporu  2007-­‐   2011).  Deniz  yolu   ile  ulaşım  çok  sınırlıdır.  Eyüp-­‐Eminönü-­‐Üsküdar  hattında  motor-­‐bot  tipi  yolcu  gemileri  İstanbul  Deniz  Otobüsleri  (İDO)  tarafından  işletilmektedir.  Eyüp’ten  hareket   eden   yolcu   gemisi   sırasıyla   Sütlüce,  Ayvansaray,   Hasköy,   Balat,   Fener,   Kasımpaşa,  Eminönü,   Karaköy   iskelelerine   uğramaktadır.   Varış  noktası   Üsküdar   İskelesi’dir.   İstanbul   bütününde  İBB’nin   sunduğu   toplu   taşıma   hizmetlerini  incelediğimizde   Eyüp-­‐Üsküdar   arasındaki   tek   araçla  seyahatin  mümkün  olduğu  tek  ulaşım  türü  bu  hattır.  Ancak,   bu   hat   tek   başına   Eyüp   sultana   yönelen  ulaşım  talebini  karşılayamamaktadır.    

Özel   araçlarla   kara   yolu   ile   ulaşım   semte   yapılan  ziyaret   amaçlı   ulaşım   talebinin   önemli   bir   kısmını  karşılamaktadır.  Özel  araçla  bölgeye  gelinmesinin  en  önemli   sebebi   yeterli   güzergâh,   sayı   ve   kalitede  toplu  taşıma  araçlarının  bulunmamasıdır.  

Özel   araç   kullanımının   neredeyse   tek   ulaşım  alternatifi   olarak   ortaya   çıkması   önümüze   çok  önemli   bir   otopark   sorunu   çıkarmaktadır.   Özel  araçları   ile   gelenler   Eyüp   Sultan’a   en   yakın  otoparklara  park  etmek  arayışı  içinde  olmaktadır,  bu  da   tarihi   merkezde   bulunan   boş   ve   atıl   durumdaki  parsellerde   otopark   kullanımının   yaratılması  yönünde  büyük  bir  baskı  doğurmaktadır.      

Tarihi  merkez  ve  yakın  çevresindeki  otopark  konusu  mahallede   yaşayanlar   için   de   çok   önemli   bir   sorun  teşkil   etmekte   ve   otopark   yetersizliği   mahallenin  dördüncü  derece  yolları  olarak  adlandırılan  mahalle  içi   sokaklarında   çift   taraflı   park   etme   ihtiyacını  ortaya   çıkartmaktadır.   Oysa   çıkmaz   sokakları,   dar,  

     

   16  

kaldırımsız  ve  kıvrımlı  karakteri  ile  bu  yol  ve  sokaklar  mahallenin   tarihi   dokusunun   önemli   bir   özelliğidir.  Osmanlı  kentini  karakterize  eden  unsurların  başında  dar   ve   dolambaçlı   yollar,   çıkmaz   sokaklar,   mahalle  arası   pazar   yerleri   gibi   mekânsal   özellikler   gelir.  Kentin   fiziksel   yapılanması,   özel   hayatın  mahremiyetine   duyulan   saygı   ile   birlikte   sosyal  ilişkilerin  gelişmesine  de  olanak  sağlayan  bir  kültürel  bakışı   vurgular.   Geleneksel   yaşam   biçiminin   kent  dokusundaki   izlerini   taşıyan   ve   koruma   planı  kapsamında  özgünlüklerinin  aranması,  korunması  ve  yaşatılması   mutlaka   önemsenmesi   gereken   bu  sokaklar   nispeten   diğer   kademelere   göre   daha   az  yitirilmiş  kentsel  sit  dokusu  özelliklerine  sahiptir.  Bu  bağlamda   bu   sokaklarda   yoğun   otopark   sorununun  yaşanmakta   oluşu   tarihi   miras   alanının   olumsuz  etkileyen  bir  faktördür.  Mahalledeki  çıkmaz  sokaklar  semtin  topoğrafya  ve  arazi  kullanımı   ile   ilgili  olduğu  kadar,     Osmanlı   şehirciliğinin   de   bir   ifadesi   olarak  okunabilir.   Buralar,   sokağa   cephe   veren   bina  sahiplerinin  birbirlerini  ve  yakınlarını  dahi  tanıdıkları  sosyal   iletişim   alanlarıdır.   Sokak   sakinlerinin   tanıdık  olmaları   sokağa   giren   yabancıların   fark   edilmesine  yol   açmakta   ve   özellikle   bu   güvenlik   için   önemlidir.  Çıkmaz   sokaklar,   planlama   alanının   belirli  bölgelerinde   yoğunlaşmakta   olup,   İslambey,  Nişanca,  Düğmeciler  ve  Eyüp  Merkez  Mahallelerinde  çıkmaz   sokaklar   diğer   mahallelere   göre   daha   çok  sayıda   görülmektedir.   Geleneksel   dokunun   önemli  bir   parçası   durumundaki   çıkmaz   sokakların   çok  gerekmedikçe   çıkar   hale   getirilmemesi   dokunun  korunması  açısından  önemlidir.  

Eyüp   tarihi   merkez   alanında,   araç   trafiği   yanısıra  yayalar  açısından  da  yoğunluğa  bağlı  olarak  sorunlar  yaşanmaktadır.   Yayaların   odak   noktası   Eyüp   Sultan  Camisi   çevresidir   ve   özellikle   ibadet-­‐ziyaret   amaçlı  olarak  buraya  gelen/giden  yaya  trafiği  tarihi  merkez  alanının   değerlerinin   görünür   kılınması,   korunması  ve   yorumlanması   çabalarında   önemli   bir   faktör  olarak  karşımıza  çıkmaktadır.    

Eyüp   Kentsel   Sit   Alanı   1/5000   Ölçekli  Koruma  Amaçlı  Revizyon  Nazım  İmar  Planı  Ulaşım-­‐odaklı  Kararları  2009   yılında   hazırlanan   1/100.000   ölçekli   İstanbul  Çevre  Düzeni  Planı  kapsamında  Eyüp  Merkez  kentsel  sit   alanı   olarak   ifade   edilmekte   ve   ayrıntılı   koruma  planlarının  hazırlanması  gerektiği  söylenmektedir.  Ek  olarak   17   Ağustos   1999   Marmara   Depremi’nin  ardından   Bayındırlık   ve   İskan   Bakanlığı   tarafından  imar  planı  alanlarının  revize  edilmesi   istenmiştir.  Bu  kapsamda   deprem   sonrasında,   1993,   1997   ve   1998  yıllarında   yayımlanan   1/5000   ölçekli   nazım   imar  planları   revize   edilmiştir.   2009   yılında   yapılan   Eyüp  Kentsel   Sit   Alanı   1/5000   Ölçekli   Koruma   Amaçlı  

Revizyon   Nazım   İmar   Planı’nda   (bundan   sonra  EKARNIP   olarak   anılacaktır)   amaç;   plan   alanındaki  doğal  çevre  verileri   ile  fizikî  çevreyi  verilerini   içeren,  alanın  mevcut   durumunu,   kültür   varlığı   olan   tescilli  mevcut   ve   kayıp   eserler   envanterini   oluşturan,  alanın   jeolojik-­‐jeoteknik   raporlarını,   alanın   özgün  kimliğini,   İstanbul  Metropoliten  Alanı   içindeki  yerini  vb.   verileri   analiz   ederek   ve   meri   planları   dikkate  alarak,   alanın   gelecekte   alması   istenen   vizyonuna  uygun,     revizyon   nazım   imar   planına   ulaşılmasıdır.  Bu  plan  alanı  Eyüp  ilçe  merkezini  de  oluşturan  Eyüp  Sultan   Türbesi,   Camii   ve   yakın   çevresinin   de   içinde  yer   aldığı   Eyüp   Kentsel   Sit   Alanı   ile   Eyüp   ilçesi  sınırları   içinde   kalan   Sur   Tecrid   Bandı,   Rami   Kışlası  Alanı  ve  iki  Haliç  adasını  kapsamaktadır.    

EKARNIP,  ulaşım  başlığı  altında  ele  aldığımız,  ulaşım,  otoparklar,   yayalaştırma   ve   sokak   dokusunun  korunması   başlıklarında   önemli   plan   kararları  almıştır.  Ulaşım  sisteminin  planlanması   iki  ana  karar  çerçevesinde   yapılmıştır.   Bunlar   yayalaştırma   ve  toplu  taşıma  sistemlerine  ağırlık  verilmesidir.  Kentsel  sit  dokusunun  yeterince  algılanması  amacıyla  alanın  yaya  öncelikli  olarak  düzenlenmesi  planlanmaktadır.    

Alternatif  Ulaşım  Altyapıları  Kentsel   Alana   ilişkin   yoğun   ulaşım   talebinin  karşılanması   konusunda   alternatif   ulaşım  altyapılarının   geliştirilmesi   gerektiği   Plan’ın   önemli  kararlarından   birisidir.   Plan’da   deniz   ulaşımı   teşvik  edilmek   istenmektedir.   Bu   kapsamda   Eyüp   Sultan  tarihi   merkezindeki   bugün   mevcut   olmayan   ancak  kültür   mirası   envanterinde   yer   alan   iskeleler   ile  mevcut   iskelelerin  restore  edilerek  korunmak,  yakın  çevresinde  yaya  ulaşımı  ve  toplu  tasıma  sistemleri  ile  desteklenmek   şartıyla   kentsel   tasarım   projesi  çerçevesinde   ele   alınması   önerilmektedir.   Plan  kapsamında   Eyüp   İskelesi’nin   dışında   tarihî   özelliği  dolayısı   ile   Bostan   İskelesi’nin   de   ihyası   önerilmiş  olup,   bunun   dışında   küçük   kayık   ve   teknelerle  turistik  taşımacılık  yapılacağı  öngörülmektedir.  

Deniz   ulaşımı   yanısıra,   Plan   alanında   ilgili   kurumun  talepleri   doğrultusunda   aşağıda   sıralanan   raylı   ve  metrobüs   sistemler   kabul   edilmiş   ve   planda  gösterilmiştir.  Bunlar:  

• Aksaray-­‐Havaalanı  Hafif  Metro  Hattı  • Haliç  Sahil  Tramvay  Hattı  (planlanan)  • Teleferik  Hattı  • Edirnekapı  –  Sultan  Çiftliği  Hattı  • Edirnekapı-­‐Topkapı  Hattı  • Avcılar-­‐Mecidiyeköy-­‐Söğütlüçeşme  Metrobüs  

Hattı’dır.    

     

    17  

Bu   başlıklar   içinde   Haliç   Sahili’nden   Geçecek  Tramvay   Hattı   Eyüp   Sultan   tarihi   merkezini  doğrudan   etkileyecek   bir   projedir.   Ulaşım   Planlama  Müdürlüğü   kurum   görüşü   eki   paftasında   belirtilen  hat   güzergâhına   göre   plana   alınan   hattın   koruma  amaçlı   uygulama   imar   planı   aşamasında   kesin  projeleriyle   netleşmesi   beklenmektedir.   Planlanan  bu   hat,   Haliç   Sahil   parklarını   takip   ederek   Eminönü  istikametinden   plan   alanına   giriş   yapmakta   ve  sırasıyla   Yavedud   Camii   arkasından,   Haliç   Köprüsü  altından,   mevcutta   çocuk   oyun   parkı   olan   alandan,  Feshane   ile  Haliç   arasından,   Eyüp   İskelesi   önünden,  Kazıklı   Sahil   Yolu’ndan,   yine   sırası   ile   mevcut   Eyüp  Lisesi,  Eyüp  Spor  Tesisi  ve  Şah  Sultan  Camii   ile  Haliç  arasından  geçerek  plan  alanını  terk  etmektedir.  

Motorlu   Taşıt   Trafiğinin   Yer   altına  Alınması  ve  Yaylaştırma  EKARNIP   alanın   merkezi   konumundaki   Eyüp   Sultan  Türbesi,   Camii   ve   yakın   çevresinin   yoğun   yaya  trafiğine   imkân   verecek   şekilde   düzenlenmesinin  kaçınılmaz   olmasından   hareketle,   bu   alanlarda  olabildiğince   taşıt   trafiğini   yeraltına   alan   ve  yayalaştırma   öncelikli   bir   ulaşım   yaklaşımı  benimsenmiştir.    

Bu   kapsamda   yoğun   yaya   kullanımı   göz   önünde  bulundurularak  Tarihi  Eyüp  Sultan  Merkezi'nde  araç  ulaşımının   yeraltına   alınması   ve   karayolundan  boşalan   alanların   düzenlenerek   yaya   ulaşımına  açılması  planlanmıştır.    

Tarihî   şehirlerdeki   geleneksel   dokular   lastik  tekerlekli   araçların   ve   karayollarının   oluşturduğu,  dönüşüme   mecbur   bırakan   baskısını   daha   çok  hissetmektedirler.  Bu  dokuların  ulaşımla  ilgili  baskıyı  yönetmeleri   bağlamında   temelde   iki   çözüm  gündeme   getirilmektedir.   İlki,   yayalaştırma;   ikincisi,  toplu  taşıma  sistemlerine  ağırlık  verilmesi  ve  bunun  da   özellikle   yeraltından   sağlanması.   Bu   iki   temel  çözümden   de   plan   alanında   yararlanılmıştır.   Eyüp  Koruma   Amaçlı   Nazım   İmar   Planı     Eyüp   Sultan  Meydanı   ve   çevresinin   yayalaştırılarak   trafiğin   yer  altına   alınması   ve     geçmişinden   gelen  Haliç   ile   olan  bağlantının     yeniden   kurulması   kararını  getirmektedir.    

Koruma  Amaçlı  İmar  Planı  plan  alanında  sahil  yolu  ve  Eyüp   Sultan  Merkez   bağlantısını   sağlayan   Hz.   Halid  Bin  Zeyd  Bulvarı’nın  sahilden  Eyüp  Adliyesi’ne  kadar  olan   bölümü   ile,   günümüzde   Eyüp   Sultan   Merkezi  Haliç’ten   ayıran   sahil   yolunun   Feshane   ile   Teleferik  Alt   istasyonu   arasındaki   bölümü   yeraltına  almaktadır.  Bu  plan  kararı  gerçekleştiğinde  yollardan  boşalan   alanlar,   yaya   ağırlıklı   olmak   üzere   kentsel  tasarım   projeleri   ile   düzenlenecektir.   Eyüp   Sultan  Bulvarı,   Hz.   Halid   Bulvarı   ile   sahil   yolu   bağlantısını  

içeren   güzergahlar   Eyüp   Meydanı   Külliye,   Feshane  ve   Haliç   sahili   ile   meydanlara   açılan   sokaklar   ile  bütünleştirilerek  yaya  ağırlıklı  düzenlenecek  ve  lastik  tekerlekli   trafik   yer   altına   alınacak,   ±0.00   kotu   üstü  yaya   ağırlıklı   meydan   alanı   olarak   düzenlenecektir.  Nişanca   Mahallesi’nde   konut   ve   donatı   ağırlıklı  yerlerde,   İslambey   Mahallesi’nde   ise   ticaret  fonksiyonu   ağırlıklı   yerlerde   yayalaştırma  önerilmiştir.    

Yaya   aksları   alanları,   meydan   alanlarına   açılan  sokakları   da   içerecek   şekilde   kentsel   tasarım  projeleri   ölçeğinde   çözümlenecektir.  Benzer   şekilde  yaya   meydanları   alanları,   meydan   alanlarına   açılan  sokakları   da   içerecek   şekilde   kentsel   tasarım  projeleri  ölçeğinde  çözümlenecektir.  

Haliç   sahili   yeşil   alanları,   kentsel   tasarım   projesi  ölçeğinde   düzenlenecek   ve  mevcut   yaya   ulaşımı   ile  bütünleştirilecektir.   Anıt   eser   nitelikli   külliye  alanlarında   mevcut   yaya   yolları   korunacak   ve   yaya  aksları   ile   bütünleştirilecektir.   Haliç   kıyısındaki  Bostan   İskelesi,   araç   trafiğinin   yeraltına   alınması  sonrasında   ihya   edilecek   ve   çevresinde   yer   alan  tarihi   türbeler,   tekke   binaları,   Mihrişah   Sultan  İmareti,   hazireleri,   okulu   ve   kahvesi   ile   birlikte  değerlendirilerek   Kentsel   Tasarım   Projesi  yapılacaktır.  

Yayalaştırma   sadece   Eyüp   Sultan’da   değil,   Nişanca  Mahallesi’nde   konut   ve   donatı   ağırlıklı   yerlerde,  İslambey   Mahallesi’nde   ise   ticaret   fonksiyonu  ağırlıklı  yerlerde  de  önerilmiştir.  Bölgede  özellikle   iç  ulaşıma  hizmet  eden  ve  geleneksel  şehir  dokusunun  organik   yapısını   halen   koruyan   bazı   sokaklarda  yayalaştırılma   yapılması   önerilmiştir.   Geleneksel  kentsel   sit   dokusunu   korumak   amacıyla,   özellikle  dönemlerinin   yaya   ağırlıklı   geçişlerini   koruyan  sokaklar   oluşturulması,   bu   sokaklarda   yol   üzeri  otoparklarına   izin   verilmemesi   ve   kaplama  malzemlerinin   yaya   kullanımına   uygun   seçilmesi  kentsel   tasarım   projesinde   değerlendirilmesi  gereken  kararlardır.    

İBB  Ulaşım  Daire  Başkanlığı  Rezervi  EKARNIP’in  motorlu  trafiği  yer  altına  almak  suretiyle  elde   edilecek   alanlarda   öngördüğü   yayalaştırma  kararları   İBB   Ulaşım   Daire   Başkanlığı   tarafından  kabul   edilmemektedir.   Daire   Başkanlığının   motorlu  taşıt   trafiğinin   tünellerle   yeraltına   alınması   kararını  uygulama   maliyetleri   açısından     uygun   görmediği  anlaşılmaktadır.  Başkanlığa  göre  bu  tünellerin  teknik  olarak   da   yapılmaları   mümkün   değildir   ve   başka  çözüm  alternatifleri  araştırılmalıdır.  

     

   18  

Otoparklar  Konusu  EKARNIP   kararlarına   göre   tarihi   merkezde   çok   katlı  otoparklar   yerine   yer   altı   otoparkları   tercih  edilmelidir.   Yeraltı   otoparkları   ±0.00   kotu   altında,  Envanterde   yer   alan   kültür   varlıkları   korunmak  şartıyla,   ilgili   kurum  ve  kuruluş  görüşleri  alınmak  ve  Koruma   Bölge   Kurulu   uygun   kararı   alınmak   koşulu  ile,   topoğrafyaya  uyularak  görsel  etkiyi  bozmayacak  ve   mevcut   yeşil   dokusu   korunmak   ve   yeşil   alan  olarak  kademelendirilecek  şekilde  yapılabilir.  Planda  ayrıca  yer  altı  otoparkı  olarak  belirtilmeyen  Meydan,  yol,  alanların  ±0.00  kotu  altında  Envanterde  yer  alan  eserler   korunmak   şartıyla,   ilgili   kurum   ve   kuruluş  görüşleri   ve   Koruma   Bölge   Kurulu   uygun   kararı  alınmak   koşulu   ile,   kamuya   ait   yeraltı   otoparkı  yapılabilir.    

Plan   alanında   görünümleri   açısından   sit   alanı  özellikleriyle   uyumsuz   katlı   otoparkların   yapılması  yerine  üstüne  park  veya  uygun  bir  fonksiyon  verilen,  altına   ise   yeraltı   otoparkı   yapılması   planlanan   ikili  kullanımlı  alanlar  planlanmıştır.  Karar  verilen  yeraltı  otoparklarından   bazıları   şunlardır:   Kaldırılan   Eyüp  Stadı’nın   alanına   önerilen   Park+Yeraltı   Otoparkı;  günümüzde  Eyüp  Kültür  Müdürlüğü  olarak  kullanılan  tescilli  binanın  arkasında  yer  alan  ve  yeraltı  karayolu  geçişi   ile   bağlantısının   kurulması   önerilen  Park+Yeraltı   Otoparkı;   Eyüp   Sultan   Kesimhanesi  yanında   mevcut   olan   ve   planla   da   korunan  BHA(Teleferik)+Yeraltı  Otoparkı;  Halit  Derviş  İbrahim  İlköğretim   Okulu’nun   yanındaki   İslambey  Caddesi’nden   giriş-­‐çıkış   yapılması   öngörülen  Park+Yeraltı  Otoparkı;  Amcazade  Hüseyin  Paşa  Vakıf  Arazisi   yanındaki   Park+Yeraltı   Otoparkı,   45   ada   da  yer   alan   Belediye   Hizmet   Alanı   içinde   Teleferik  Hattına  ait  teknik  yapı  alanları   ile  arazi  fizik  yapısına  uygun   şekilde   ±0.00   kotu   altında   kademeli  yapılanma   içeren   kat   otoparkı,   ve   Pierre   Loti   içinde  30   ada   4-­‐5   parsellerde,   bölge   ihtiyacı   için   kamuya  açık  yeraltı  katlı  otoparkı  önerileri  getirilmektedir.    

Plan   alanında   ayrılan   toplam   yeraltı   otoparkı   alanı  22.006  m2’dir.    

Buna   karşılık   halihazırda   alandaki   18   otopark  

alanının,   toplam  alanı  45.932  m2’  dir   ve  bu  da   tüm  

alanın  %  1,15’   ine  karşılık  gelmektedir.  Otoparkların  2’si   kapalı   16’sı   açık   otoparktır.   Kapalı   otoparkların  en   büyüğü   Mihrimah   Sultan   İmareti   arkasındaki  Eyüp   Sultan   Katlı   Otoparkı’dır.   Eyüp   Sultan   Katlı  

Otoparkı’nın  toplam  inşaat  alanı  7535  m2’  dir  ve  225  

araçlıktır.   Feshane’nin   yanında   yer   alan   ve   İSPARK  tarafından  işletilen  800  araç  kapasiteli  büyük  bir  açık  otopark   vardır.   Yeraltı   otoparkı   olarak   Eyüp   Sultan  Camii  Meydanı’na  yakın  yeraltı  otoparkı  mevcuttur.    

EKARNIP’te   önerilen   yeraltı   otopark   alanı   bugün  alandaki   açık-­‐kapalı   ve   yeraltı   otoparkı   alanlarının  kapsadığı   metrekaraden   düşüktür.   Bu   ise   tarihi  merkez   üzerinde   halihazırda   büyük   bir   baskı   yapan  otopark   ihtiyacının   ilerde   de   yol   kenarına   parklarla  giderilmeye   çalışılmaya   devam   edeceğini,   bu  durumun   trafikte   sıkışıklığa   yol   açacağını   ve   alanın  kalitesini  düşüreceğini  göstermektedir.    

 

Ulaşım  –otopark-­‐  yayalaştırma  konuları  sentezi  Eyüp   Sultan   Camii   ve   çevresinin   araç   trafiğine  kapatılmasına  ait  proje  ilk  olarak  11.04.1995  tarih  ve  6560   sayılı   İstanbul   I   Numaralı   Kültür   ve   Tabiat  Varlıkları   Koruma   Kurulunca   onaylanmıştır.   Ancak  bugün   bazı   noktalarda   bu   kararların  uygulanamadığını   görmekteyiz.   Araç   trafiğine  kapatılan   bazı   sokaklarda   bu   kararlar   tam   olarak  hayata   geçirilmemektedir.   Adile   Sultan   Türbesi  önünde   araçlara   kapalı   sokakta   çekilmiş   aşağıdaki  fotoğraf   taşıt   yasağına   ilişkin   kararların  esneyebileceğini  göstermektedi  

 

 

 

Bu   durum   plan   kararlarının   hayata   geçirilmeleri  konusunda   tüm   kamu   idarelerinin   ortak   hareket  ederek   bu     kararlara   sahip   çıkmaları   gereğini   bize  hatırlatmaktadır.   Bu   bağlamda,   EKARNIP  yayalaştırma  ve  trafiği  yeraltına  alma  kararlarının  

 

Adile  Sultan  Türbesi,  Fotoğraflayan  Hülya  Yalçın,  2014.  

     

    19  

 

 

uygulanabilirlikleri   kamu   idarelerinin   bu   kararlara  sahip   çıkmaları   suretiyle   olacaktır.   Halihazırda  motorlu   taşıt   trafiğini   yeraltına   alma   kararına   İBB  Ulaşım   Dairesi   sahip   çıkmamakta,   bu   da   EKARNIP  kararlarının   hayata   geçirilmelerini   engellemektedir.    EKARNIP  kararlarının  hayata  geçirilmesi  bu  Yönetim  Planı   raporunun   da   desteklediği   bir   yaklaşımdır.   Bu  bağlamda,   Eyüp   belediyesinin   EKARNIP   ulaşım  kararlarının   arkasında   durarak,   gerekli  müzakerelerin   tamamlanarak   uygulama   safhasına  geçilmesini   sağlamak   konusunda   proaktif  davranması   önerilmekte,   bu   kararın   kesinlikle  olmaması   halinde   acil   farklı   alternatifler     üzerinde  çözüm   arayışına   gidilmesi   gerektiği  vurgulanmaktadır.   11.04.1995   onaylı   plandaki  ulaşımın   Eyüp   Sultan   Mezarlığı   altından   Tünel  bağlantısı   ile   sahil   yoluna   bağlanması   çözümü  bugünün   koşulları   ile   değerlendirilerek   alternatif  olarak  çalışılabilir.  

Ulaşım   sentezinin   Yönetim   Planı   açısından   ikinci  önemli   konusu   otopark   sorunudur.   EKARNIP  kararlarının   yarattığı   yeraltı   otopark   yüzölçümünün  mevcuttaki  otopark  alanlarından  daha  düşük  olduğu  görülmektedir.   Otoparklar   için   yeni   imkanların  yaratılması   gerektiği   açıktır.   Burada   izlenecek   bir  yaklaşım   ‘aracını   bırak   ve   yürü’   şiarının   kullanıcılar  tarafından   benimsenmesini   sağlamak   için   tarihi  alana   giriş   bölgelerinde   uygun   otopark   alanlarının  yaratılması,   bu   otoparkların   ücretlerinin   düşük  tutulması   ve   tarihi   merkeze   yürüyüş   parkurunun  yayalar   açısından   düzenlenmesidir.   Otopark  sorununun   özellikle   tarihi   merkez   alanında  çözülmesi   ile   tarihi   dounun   parçası   olan   çıkmaz  sokak   gibi   dördüncü   derece   sokakların   park   talebi  baskısından   kurtulmaları   mümkün   hale   gelecektir.  Böylece   Osmanlı   şehirleşmesi   izlerinin   sürülebildiği  bu   kent   sokakları   daha   okunabilir   ve   yayalar   için  erişilebilir  hale  gelecektir.    

11.04.1995   tarih   ve   6560   sayılı   İstanbul   I   Numaralı  Kültür   ve   Tabiat   Varlıkları   Koruma   Kurulu’nun   Eyüp  Camii   ve   çevresinin   araç   trafiğine   kapatılmasına   ait  yayalaştırma   kararlarına   sahip   çıkılarak   yayalara  

tarihi   merkezi   en   iyi   şekilde   erişilebilir   kılmak  Yönetim   Planı   yaklaşımıdır.   Bu   bağlamda   ana   arter  caddelerden  hızla  akan  motorlu  taşıt  trafiğinin  tarihi  kent   merkezi   alanlarında   yavaşlatılmaları,   yaya  geçitlerinin   yeniden   düzenlenerek   trafiğin   yaya   ile  birlikte  daha  yavaş  bir  tempoda  akışı  ve  kentin  trafik  tarafından   görülebilecek   yerlerinde   tarihi   bir  merkezde   bulunulduğuna   dair   işaretlemelerin  yapılması   sağlanmalıdır.   Bunun   için   yine   Eyüp  Belediyesi’nin   İBB  ve  Karayolları   ile  birlikte  çalışarak  Eyüp  tarihi  merkezine  ilişkin  hassasiyetin  politikalara  yansıması  sağlanabilir.  

Ulaşım   sentezinin   bir   diğer   önemli   başlığı   ulaşım  kanallarının   çeşitlendirilmesi   ve   motorlu   taşıt  araçları  ile  ulaşımın  tek  çare  olmaktan  çıkarılmasıdır.  Bu   bağlamda   Haliç   kıyısında   EKARNIP   kararları  uyarınca   düşünülen   iskelelerin   yapımı   ve   bu  iskelelerden   ulaşacak   ziyaretçilerin,   üzerinden   hızlı  ve   yoğun   bir   trafik   geçen   Haliç   Sahil   yolunu   rahat  geçebilmeleri   için   gerekli   trafik   yavaşlatma   ve  uyarma   sistemlerinin   yerleştirilmeleri   önem  taşımaktadır.  

İskele  Caddesi,  Fotoğraflayan  Hülya  Yalçın,  2014.  

     

   20  

Eyüp  Sultan  Camii  ve  Türbesi  Meydan  Düzenlemesi      

Planlama  alanındaki  en  büyük  meydan,  Eyüp  Sultan  Külliyesi  ve  Hamamı’nın  önündeki  meydan  ve  buna  bağlı  olarak   oluşan   Arasta  meydanıdır.   EKARNIP   Raporunda   belirtildiği   gibi,   İstanbul   halkı   başta   olmak   üzere   yurt  içinden  ve  yurt  dışından  gelen  ziyaretçiler  tarafından  kullanılan  meydan,  bir  anlamda  ziyaretçileri  ilk  karşılayan,  Cami   ve   Külliye   ile   ilk   kapsamlı   göz   temasının   kurulduğu   bir   buluşma,   özellikle   Cuma   günleri   ibadet,   ayrıca  dinlenme  ve  zaman  geçirme  mekânı  olma  özelliklerini  de  taşımaktadır.  Yine  son  yıllarda  Ramazan  ayında  iftar  için   seçilen   yer   olma   özelliğini   de   kazanmıştır.   En   fazla   ziyaretçiyi   alana   çeken   Eyüp   Sultan   Türbesi,   aynı  zamanda  yakın  çevresini  de  önemli  oranda  etkilemektedir.    

Gelen  ziyaretçilerin  her  türlü  günlük   ihtiyacının  karşılanması,  başta  dua  etmek,  namaz   ibadeti,  Kur’an-­‐ı  Kerim  okunması  ve  mevlüd  okunması  olmak  üzere,  yeme-­‐içme,  oturma,  dinlenme,  meydan  ve  çevresinde  gezme,  bu  maneviyat  açısında  önem  taşıyan  alanda  vakit   geçirme,  alışveriş   yapma  gibi   talepleri  bulunmaktadır.  Burdaki  temel   soru   Eyüp   Sultan   Meydanı'nın   ve   civarındaki   alışveriş   ve   yeme-­‐içme   mekan   ve   düzenlemelerinin   söz  konusu   taleplere   yeterince   cevap   verip   veremediği   ve  bu   taleplere   yönelik   kaliteli,   erişilebilir   ve   en  önemlisi  alanın   kimliğini   yansıtacak   şekilde   hizmet   sunup   sunamadığıdır.   Meydan   ve   çevresi   bu   taleplerin   rahatlıkla  karşılanabildiği  bir  yer  olarak  hazırlanması  gerekirken,  kullanım  yoğunluğuna  bağlı  olarak,  ziyaretçi  yönetiminde  gerekli   planlamaların   ve   mekansal   tasarım   önlemlerinin   hayata   geçirilmemesi   nedeniyle   ihtiyaçların  karşılanmasında  sorunlar  yaşanmaktadır.    

   

     

    21  

Bu  sorunları  şu  başlıklar  altında  ele  almak  mümkündür:  

Meydan  Düzenlemesi  

• Eyüp  Sultan  Meydan  düzenlemesi  mevcut  haliyle  İslam  kültüründe  camilere  ve  dini  günlere  atfedilen  dini  ibadetlerin  yerine  getirildiği  mekan  olmanın  ötesinde  toplumun  çeşitli  sosyal  tabakalarının  bir  buluşma  alanı  olarak  kabul  ediliyor  olmasından  kaynaklanan  ihtiyaçları  yeterince  karşılayamamaktadır.    • Arasta  ve  Eyüp  Sultan  Meydanı'nda  ve  civarında  bulunan  yeme  içme  yerlerinin  kiraladığı  ya  da  ruhsat  ödediği  açık  kamusal  alanların  plansız  bir  şekilde  genişletilmeleri  ve  üzerlerinin  alanın  algılanmasını  zorlaştıran  büyük  yüzeylerle  kapatılmaları  söz  konusudur.

 

 

 

 

 

 

 

Meydanın  ve  çevresinin  kentsel  mobilyaları  (aydınlatma  direkleri,  oturma  grupları,  çiçeklikler,  su  elemanları,  havalandırma  ve  klima  tesisatları,  telefon  kulübeleri,  çöp  bidonları  vb.)  bütünlüklü  bir  tasarım    yaklaşımı  ürünü  değiller  ve  kimlik  iletişimi  çabasında  değiller.  

 

 

Meydandaki  büfeler  Eyüp  kültürel  kimliği   ile  iletişim  kurmayan,   dağınık   ve   kalitesi   düşük   bir   karaktere  sahiptir.    

 

 

 

 

 

İletişim  açısında  meydanda  çok  seslilik  ve  bir  karışıklık  algısı  mevcut.

     

   22  

   

• Meydanın  çevresinde  açılan  sokaklarla  kurduğu  ilişki  herhangi  bir  yönlendirme  ve  tasarım  müdahalesi  ile  yönetilmemektedir.  

• Meydanın  etrafındaki  diğer  elemanlarla  bütünlüklü  ele  alınarak,  ziyaretçi  ihtiyaçları  düşünülerek,  Eyüp  Sultan   Camii   ve   Külliyesi   ile   bütünleşecek   ve   bu   eserin   önemini   ortaya   çıkaracak   şekilde   tasarlanmasında  eksiklikler  söz  konusudur.  Alman  Mavileri  haritasında  da  görüleceği  gibi  (Harita  3)  meydanın  cami  külliyesi  inşa  edilirken  tasarlanmadığını,  külliyenin  çevresi   ile  kurduğu   ilişki  mantığında  meydan  kavramının  yer  almadığını  ve  meydanın  çok  daha  yakın  bir  zamanda  açılmış  olduğu  biliyoruz.  Bu  bakımdan,  meydanın  tekrardan,  yukarda  belirtilen   kıstaslar   çerçevesinde,   kullanılacak   malzemesi,   meydan   döşemesi,   kentsel   mobilyaları,   engelli  kullanımı   ile  birlikte  ele  alınması  önem  taşımaktadır.  Meydan  tasarımı  bugünkü  haliyle  Eyüp’ün  tarihi  kimliği  ile  ilişki  kuramamaktadır.  

 

   

 

• Eyüp   Sultan   Camii   ve   Meydanı   ile   Eyüp   Nişanca   Meydanı   gibi     diğer   tarihi   doku   odaklarının   yaya  bağlantıları  yeterince  kurulmamıştır.    

• Eyüp   Sultan   Külliyesi'nin   bir   parçası   olan   ve   bugün   halen   restorasyonu   devam   eden   Fatih   Sultan  Mehmed  tarafından  inşa  ettirilmiş  olan  hamamın  işlevlendirilme  çalışmasının  Eyüp  Sultan  Külliyesi  ve  meydan  ve  ziyaretçileri  ile  bütünlüklü  düşünülmüş  bir  yaklaşımla  ele  alınması  doğru  olandır.    

• Eyüp  Sultan  Meydanı'nın  özellikle  Ramazan  ayında  gece  süslemeleri,  yaz  aylarında  sıcaktan  korunmak  için   yerleştirilen   çadırlar   ve   korunaklar,   güvenlik   bariyerleri,   türünden   geçici   yerleştirmelerine   ilişkin   bir  yaklaşım   eksikliği   söz   konusudur.     Bu   tür   yerleştirmelerin   kullanıcı   ihtiyaçları,   mekansal   bütünlük   esasları,  estetik  ölçüler  gözönüne  alınarak   tasarlanmaları   ve  planlı  bir   şekilde  düzenli  olarak  yerleştirilmeleri   ve   işleri  tamamlanınca  kaldırılmaları  esastır.      

Alman  Mavileri,  Eyüp  Camii  etrafı.  

     

    23  

Ulaşım    

• Burada   özellikle   otopark,   önemli   bir   sorun   halindedir.   Alana   özel   araçlarla   gelinmeye   çalışılması  kapasite   olarak   yetersiz   otoparklar   nedeniyle   trafik   sıkışıklıklarına,   tali   sokaklarda   park   yapma  durumuna  sebebiyet  vermektedir.    

• Eyüp   Sultan   Camii   ve   Külliyesine   çoğunlukla   karayolu   ile   ulaşım   sağlanmaktadır.   Bu   da   trafik  sıkışıklıklarına,  otopark  sorunlarına  yol  açmaktadır.  Deniz  yolu  ile  Eyüp  iskelesinden  de  gelinebilmekle  birlikte  deniz  yolu  ulaşımının  payı  düşüktür.  

• HARİTA1’de  görüleceği  üzere  Eyüp  Sultan  Camisi'nin   iç  ve  dış  avlularına    açılan  üç  adet  kapısı  vardır.  Ancak  yoğun  olarak  kullanılan  kapı  meydandan  girilen    taç  kapısıdır.  Culüs  merasimlerinin  de  yapıldığı  yola  açılan   iç  avlu  kapısı  Bostan   İskelesi  dolayısı   ile  sahil  yoluna  bağlantı  kurabilmesine  karşın  yoğun  kullanılmamaktadır.   Bu   üç   kapının   bağlandığı   yaya   yollarının   işaretlendirilmeleri,   trafik   ulaşımı   ile  bağlantıları   kurularak   düzenlenmeleri   suretiyle   sadece  meydan   kapısından   girişin   yarattığı   blokaj   bir  ölçüde  hafifletilebilir.  

• Eyüp  Sultan  Camii  ve  Türbesine  yaya  yolları   ile  erişim  HARİTA  2’de  görüldüğü  gibi   iyi  düzenlenmiştir.  Burda  sorun  yaya  yollarınının  meydana  erişim   için  en  efektif   imkan  olduğunun   iletişimi  yapılmasıdır.

     

   24  

 

 

EYÜP  SULTAN  CAMİİ  KAPILARI  

 

 

EYÜP  SULTAN  CAMİİ  MEYDANINA  ULAŞIM  

 

     

    25  

Ziyaretçi  İhtiyaçları  • Yaya   yoğunluğu   dikkate   alınarak   sağlık   hizmetleri   başta   olmak   üzere   su,   tuvalet   gibi   acil  ihtiyaçların  öncelikle  sağlanması  ve  bu  hizmetin  de  yeterli  alanlarda  konumlandırılması  gerekmektedir.  Yaşlı,  hasta,  engelli  ve  çocuk  ziyaretçilerin  ihtiyaçları  öncelikler  arasında  düşünülmeleri  gerektiğinden  tekerlekli   sandalye,   acil   sağlık   hizmeti,   duş,   namaz   kılmak   için   tabure,   günlük   çocuk     kreşleri,   vb.  hizmetler  verilebilmelidir.  

• Eyüp   Sultan   Camii   iç   avlusu   içerisinde   yer   alan   bağış   toplama   kulübeleri   birbiri   ile   ilişkisiz  kaotik   bir   görüntü   vermektedir.   Bu   mekanların   düzenlenerek   tasarım   açısından   bir   dil   birliğine  kavuşmaları  bu  kaotikliği  bir  nebze  engelleyecektir.  Külliyeyi  ziyaret  edenler  için  ödünç  örtü  ve  kıyafet    verme  mekanları  geliştirilmelidir.  

Bilgilendirme  &  Yönlendirme  • Eyüp  Sultan  Camii   ve  Külliyesi   civarında  yer  alan  bütün   tarihi  miras  eserleri,  Cülus  Yolu  gibi  değerleri,   hazire   ve   türbeleri,   sibyan   mektebleri,     sokakları,   yeşil   dokusu,   taşıdıkları   öneme   ilişkin  bilgilendirme   ve   yönlendirme   levhaları   ile   anlatılmamakta   ve   dolayısıyla   ziyaretçilerin   dikkatini  çekememektedir.   Ziyaretçiler   ancak   rehberler   eşliğinde   gezdiklerinde   bu   değerler   hakkında  bilgilenebilmektedir.  

• Eyüp  Sultan  Külliyesi'ne  akan  ziyaretçilere  yönelik  rehberlik  hizmetleri  verilmemektedir.  Tarihi  miras   eserlerine   ilişkin   bilgilendirme   panoları   yetersizdir   ve   birbirleriyle   tasarım   ve   bilgi   muhtevası  açısından  bir  tutarlılık  sergilememektedirler.    

 Yabancı  ziyaretçilere  yönelik  enformasyon  bürosu,  bilgilendirme  ve  yönlendirme  işaretleri  eksiktir.  

Eyüp  Kimliği  • Eyüp  Sultan  Camii  ve  yakınındaki  bölgede  dinî  özellikli  ürün  satışı  yapan  dükkanlar  ve  yeme-­‐içme  ağırlıklı  hizmet  sunumu  ağırlık  kazanmaktadır.  Bu  özellik  mahallenin  tarihsel  bir  karakteristiğidir.  Ancak,  birinci  olarak,  bu  kapsamdaki  ürün  ve  hizmetlerin  kalite  ve  çeşitliliği,  bölgeye  özgünlüğü  yeterli  değildir.   İkinci   olarak,   Eyüp’e   has,   Eyüp’ün   kültürel   kimliğinin   ve   tarihinin   bir   parçası   olan   çocuk  oyuncakları   yapımı,   çömlekçilik,   çiçekçilik,   kaymakçılık,   kahvehane,   gibi,   ürün   ve   hizmetlerin   Eyüp  kimliğinden  kopuk  bir  şekilde,  yetersiz  düzey  ve  kalitede  sunulduğunu  görüyoruz.    Örneğin  çiçekçiler  İstanbul’un  herhangi  bir  mahallesinde  de  bulunabilecek  ürünlere  sadece  yer  vermektedir.  Oysa  Tülay  Artan’ın   bahsettiği   gibi,   eskiden   Gümüşsuyu’nun   bulunduğu   vadide   yetiştirilen   çiçekler,   ‘her   Cuma  Eyüp'ün  Oyuncakçılar  Çarşısı'nda  kurulan  çiçek  pazarında  satılırdı.’  

• Seyyar   satıcıların,   büfelerin   ve   benzeri   bilgilenme,   vs.,   satış   noktalarının   ve   terminallerinin  Eyüp  tarihi  merkezi  ile  ilgili  bir  kimlik  çalışması  ile  tasarımlanması  söz  konusu  değildir.    

• Meydan  çevresinde  yer  alan  dükkanların  cephe  tasarımları,  tabelaları,  dükkan  önleri  kullanım  biçimleri  ve  yayalaştırılan    sokak    ve    meydanların  döşeme  kaplama  malzemeleri  birbirinden  bağımsız  bir   şekilde,   ve   Eyüp’ün   kültürel  miras   kimliği   ile   bütünleşmeyen,   bu  miras   ile   bir   iletişime   girmeyen  tasarımlarla  ele  alınmaktadır.  

• Tarihi  merkezde   iletişim  mecraları  dokunun  görünürlüğüne,  sunumuna  negative  etki  edecek  şekilde,  ve  kimlik  iletişimi  ile  ilgili  herhangi  bir  çalışmanın  ürünü  olmadan  gerçekleştirilmektedir.  

• Güvercinlerin   yem   ile   beslenmeleri   bir   gelenektir,   yem   satışının   Yönetim   Planı   kapsamında  önereceğimiz   Alan   Yönetimi   birimi   tarafından     düzenlenmesi   ve   gelirinin   meydanın   bakımına  vakfedilmesi  ele  alınmalıdır.    

     

   26  

     

Eyüp  Sultan  ve  Pierre  Loti  Ziyaretçi  Profili  ve  Ziyaret  Alışkanlıkları  Araştırması  da  yukarıda  çeşitli  kategorilerde  ifade   edilen   sorunları   ortaya   koyar   niteliktedir.   Araştırma   kapsamında   ziyaretçiler   Eyüp   Sultan'da   en   önemli  eksikliğin   yeterli   sayı   ve   nitelikte   alışveriş   yapılacak   dükkanlar   olduğunu   ifade   etmişlerdir.   Yine   araştırma  kapsamında   ziyaretçilerin   büyük   çoğunluğu   bilgilendirme   ve   yönlendirme   eksiklerini   ifade   etmişlerdir.  Araştırma  kapsamında  Eyüp  Sultan  Meydanı  çevresindeki  diğer  önemli  tarihi  ve  dini  mekanlara  ilişkin  bilinirlik  araştırması  da  yapılmış  ve  çevredeki  diğer  mekanların  bilinirliğinin  yeterli  olmadığı  görülmüştür.  Bu  kapsamda  yukarıda   meydan   düzenlemesi   kapsamında   ifade   edilen   ‘diğer   meydan   ve   odak   noktalarıyla   ilişki   kurulması  gerekliliği’  konusu  saha  araştırmasının  da  sonuçlarından  birisidir.  Ziyaretçilerin  %80  gibi  büyük  bir  oranı  Eyüp'e  özel  yiyecek,  hediye  ya  da  ürünlerin  ilgisini  çekeceğini  ifade  etmiş  olup  bu  da  yukarıda  ifade  edildiği  gibi  Eyüp  kimliğine  özel  çalışmalar  yapılması  gerektiğini  göstermektedir.  

     

    27  

.

Eyüp   Sultan   meydanı   ve   çevresine  ilişkin  plan  kararları  ve  proje  çalışmaları    

Eyüp  meydanı  ve  yakın  çevresi   için  2010  yılında   İBB  Etüd   ve   Projeler   Daire   Başkanlığı   Kentsel   Tasarım  Müdürlüğü   tarafından   Eyüp   Sultan   Bulvarı   ve   Yakın  Çevresi   Kentsel   Tasarım   ve   Cephe   Rehabilitasyon  Projesi   başlıklı   cephe   düzenleme   projesi   yapıldı.  Burda,   cephe   muhafazasıyla,   tasarımı   ve  uyumlulaştırılmaları   ile   ilgili   kararların   alınmış  olduğunu   görüyoruz.   Proje,   Fahri   Korutürk  Caddesi’nden   Hz.   Halid   Bulvarı’na   kadar   uzanan  alanı   kapsamaktaydı.   Proje   çalışması   esnasında  esnaflarla   görüşüldü   ve   talepleri   dinlendi.   Henüz  uygulamaya  konmamış  olan  bu  proje,  özellikle  Eyüp  Sultan   meydanı   ve   çevresi   için   ele   alınarak  değerlendirilebilir  ve  meydana  ilişkin  kentsel  tasarım  çalışması   bağlamında   uygulamaya   dönük  projelendirilebilir.    

2003  tarihinde  Haliç’in      düzenlenmeyen  kısımlarına  ait   ve   Haliç   Adaları   peyzaj   düzenlemesi   projesi   İBB  Yatırımlar   Müdürlüğü   tarafından   ihale   yolu   ile  yaptırılmıştır.  Gemi  lokanta,çay  bahçesi,  büfe,   iskele  düzenlemeleri   bu   kapsamda   projelendirilmiştir.  Ancak   henüz   bunlarla   ilgili   uygulama   yapılmamıştır.  Bu   proje   incelenerek   meydan   ve   çevresi   ve   Eyüp  tarihi   merkezini   kimliği   ile   buluşturacak   tasarım  vizyonunun   bir   parçası   olarak   ele   almak   yerinde  olacaktır.  

İBB   Altyapı   Projeler   Müdürlüğü   tarafından  16.06.2014   tarihinde   TÜMAŞ   şirketine   ihale   edilen  Eyüp   meydan   ve   çevresi   peyzaj   ve   yol   düzenleme  fikir  projesi,  Selami  Demiralp  tarafından  hazırlanmış  ve   idareye   sunulmuştur.   Meydan   ve   çevresi   için  geliştirilecek   kentsel   tasarım   çalışma   ve  girişimlerinin   İBB   Altyapı   Projeler   Müdürlüğü   ile  koordineli   bir   şekilde   yürütülmesi   önem   arz  etmektedir.    

EKARNIP  Raporunda  en  fazla  ziyaretçiyi  alana  çeken  Eyüp   Sultan   Türbesi,   aynı   zamanda   yakın   çevresini  de   önemli   oranda   etkilemektedir   denilerek,   gelen  ziyaretçilerin   her   türlü   günlük   ihtiyacının  karşılanmasında  sorunlar  yaşanmakta  olduğunun  altı  çizilmektedir.   EKARNIP’e   göre,   burada   özellikle  ulaşım,   önemli   bir   sorun   halindedir.   Alana   özel  araçlarla   gelinmesi   hem   otoparklarda   hem   de  bağlantı   yollarında   sorunlara   sebep   olmaktadır.  Alandaki  otopark  yetersizlikleri  ve  ulaşımda  yaşanan  diğer  olumsuzluklar,   aynı   zamanda  bir   geçiş  noktası  durumundaki   alanın   çevre   ulaşımını   da   olumsuz  etkilemektedir.   Raporda,   planlama   ilkesi   olarak  

alanın   hem   kentsel   sit   dokusunun   özgün   kimliğine  uygun   olarak   korunması,   hem  de   yerel   nüfus   başta  olmak   üzere,   bölgeye   gelen   ziyaretçilerin  ihtiyaçlarını  karşılayacak,  yeterli  tür,  sayı  ve  kalitede  donatı   alanları   ile   ulaşım   sisteminin   beraberce   ve  koruma-­‐kullanma   dengesini   de   gözeterek  değerlendirilmesi  temel  ilkedir,  denilmektedir.    

EKARNIP’in  meydan  ve  çevresine  ilişkin  yaklaşımı  ve  kararları  şunlardır:  

v Eyüp   Sultan   Türbesi,   Camii   ve   yakın  çevresinin   yoğun   yaya   trafiğine   imkân   verecek  şekilde  düzenlenmesinin  kaçınılmaz  olmasından  hareketle,   bu   alanlarda   olabildiğince   taşıt  trafiğini   yeraltına   alan   ve   yayalaştırma  öncelikli  bir   ulaşım   yaklaşımı   benimsenmiştir.   Bu  bağlamda,   Eyüp   Sultan   Türbesi   ve   Camii   yakın  çevresindeki   karayolu  geçişlerinin;   sahil   yolu  ve  Eyüp   Sultan   Merkez   bağlantısını   sağlayan   Hz.  Halid   Bin   Zeyd   Bulvarı’nın   sahilden   Eyüp  Adliyesi’ne   kadar   olan   bölümü   ile,   günümüzde  Eyüp   Sultan   Merkezi   Haliç’ten   ayıran   sahil  yolunun   Feshane   ile   Teleferik   Alt   İstasyonu  arasındaki   bölümü   yeraltına   alınmıştır.   Bu   plan  kararı   gerçekleştiğinde   yollardan   boşalan  alanlar,   yaya   ağırlıklı   olmak   üzere   kentsel  tasarım  projeleri  ile  düzenlenecektir.  

v Plan   alanının,   hem   araç   trafiği   yönünden  hem   yayalar   açısından   yoğunluğa   bağlı   olarak  sorunlar   yaşanan   odak   noktası   Eyüp   Sultan  Camisi  çevresidir.  Özellikle  ibadet-­‐ziyaret  amaçlı  olarak   buraya   gelen/giden   yaya   ve   araç   trafiği  konusunda   bir   ulaşım   planının   hazırlanması   ve  bu   çerçevede   temel   olarak   alandaki   üç   farklı  ulaşım   talebine   dönük   olarak   –birincisi,   plan  alanında  yaşayan  ve  çalışanların  evine,  okuluna,  işine   vb.   yerlere   ulaşmasına   dönük   ulaşım  talebidir,   ikincisi;   bölgeden   gelip   geçen   ancak  bölgede   durmayan   özel   araç   trafiğine   bağlı  ulaşım   talebidir;   üçüncüsü   de;   doğrudan  bölgeye   olan   ziyaret   ve   ibadet   amaçlı   ulaşım  talebidir  -­‐    çözümler  üretilmesi  gerekmektedir.  

v Meydan   ve   yakın   çevresi     -­‐   Haliç’ten  başlayarak  Eyüp   imareti’ni,  Eyüp  Sultan  Türbesi  ve  Camii’ni,  Eyüp  Sultan  Hamamı’nı,  Eyüp  Sultan  Camii   Meydanı’na   bakan   binaları,   Müftülük  Alanı’nı,  Afife  Hatun  Tekke  Alanı’nı,  Zal  Mahmut  Paşa  Caddesi’nin  batı  cephesindeki  parselleri,  ve  Çökmlekçiler   Hamamı’nı   içine   alarak  Çömlekçiler   Caddesi’ne,   oradan   Çömlekçiler  Arkası   Sokağı’na   devamla   Defterdar   Camii’ne  ulaşır  ve  oradan  Feshane’ye  ve  Haliç’e  bağlanan  alan   -­‐   Kentsel   Tasarım   Projesi   Düzenleme  

     

   28  

alanına   alınmaktadır.   Kentsel   Tasarım   Projesi  Düzenleme   Alanı   toplamda   23,70   hektarlık  alana   ve   plan   alanı   içinde   %   7’lik   bir   orana  sahiptir.   16.11.1989   gün   1509   sayılı   (Eyüp  Kentsel   Sit   Sınırının   revize   edilmesi)   ve  05.05.2006   gün   233   sayılı   (Sur   Tecrid   Bandı  sınırının   revize   edilmesi)   Koruma   Kurulu  kararları   ile   belirlenen   alanlar     dikkate   alınarak  bu   alan   sınırı   oluşturulmuştur.   Kentsel   Tasarım  Düzenleme   Alanı   Haliç’e   paralel   bir   band  oluşturacak   şekilde   tek   bir   bölge   olarak  belirlenmiştir.  Bu  alanda  yer  alan  yoğun  eserler  çevreleri   ile   beraber   değerlendirilerek   projeleri  hazırlanacaktır.   Plan   genel   hükümlerinde  tanımlanan   kentsel   tasarım   alanları   için   plan  notlarının   ilgili   maddelerinde   tanımlanan  çerçevede   1/500,   1/200,   1/100   ölçekte  hazırlanacak  Kentsel  Tasarım  ve  Peyzaj  Projeleri,  Koruma  Bölge  Kurulu  kararı  alındıktan  sonra  İBB  Başkanlığı’nca   onanması   sonrasında  uygulamaya  geçilecektir.  

v Eyüp  Camii  ve  Çevresinde  ve  planda  Kentsel  Tasarım   Projesi   Düzenleme   Alanı   sınırı   içinde  belirlenen  alanda;  plan  onanması  öncesi  geçerli  Kentsel   Tasarım   Projeleri,   bu   plana   aykırı  olmamak  ve  Koruma  Bölge  Kurulu  uygun  kararı  alınmak  şartı  ile  uygulanabilir.  

v Bu   alanlarda   asgari   sokak   ölçeğinde   olmak  şartı   ile;  öncelikle  anıt  eserler,  anıt  eser  cepheli  sokaklar,   sivil   mimarlık   eserleri   yoğun  sokaklarda   yapılacak   Kentsel   Tasarım  Projelerinde;  3.boyutu  da  içerecek  ve  üzerinden  ölçü   alınabilecek   ölçekte   sokak   siluetleri  çıkarılacaktır.   Kentsel   Tasarım   Projeleri   bölge-­‐sokak-­‐ada-­‐parsel   ve   yapı   ölçeğinde   detayları  içerecek,   bölgedeki   tipolojik   özelliklerine   göre  anıtsal   eserin   görsel   ve   topoğrafik   etki  alanındaki   parsellere   verilecek   olan   irtifaların  anıt   eserin   orijinal   saçak   yüksekliğini   aşmaması  ve  eserin  görüntüsünü  bozmaması   şartıyla  alan  tamamında   tarihi   dokuya   uyumlu   kentsel  tasarım  projelerinde  Sit  Alanlarının  Silueti  etkisi  göz  önünde  bulundurulacaktır.  

v Sit   Alanları   kentsel   tasarım   projelerinde;  ayrıntılı   sosyal-­‐kültürel-­‐ekonomik   yapı  araştırmaları   yapılarak,   geleneksel   mahalle  dokusu   karakterini   ve   kültürünün   süreklilik  içinde   gelişimini   sağlayacak   kararlar   ve   mekân  düzenlemelerine  gidilecektir.  

v Kentsel   Tasarım   Projeleri   Koruma   Amaçlı  Uygulama   İmar   Planını   tadil   etme   amaçlı  kullanılamaz.  

v Envanterde   yer   alan   kültür   varlıkları  niteliksiz   eklentilerinden   arındırılarak  

restitüsyonu   ve   restorasyonu   yapılarak  korunacaktır.  

v Envanter   kaydı   bulunmayan   parseller   ile  boş   parsellerde   uygulamalar   ise,   yapılaşma  şartları   bu   plan   hükümleri   ve   koruma   amaçlı  imar   planlarına   aykırı   olmamak,   H:9.50mt  aşılmamak   şartıyla,   kentsel   tasarım   projesi  ölçeğinde   belirlenebilir.   Bu   tür   parsellerde,  bölgedeki   restorasyon   uygulanacak   kültür  varlıkları   taşıyıcı   sistemleri,   bölgenin   tarihi  dokusuna   uygun,   özgün,   geleneksel   yapım  tarzlarına  uyumlu  malzemeler  kullanılacaktır.  

Sokak  Dokuları  Meydan   ile   ilgili   geliştirilecek   tasarım   kriterlerinin  alanın   sokak   dokusunun   ele   alınmasında   da  değerlendirilmesi  uygun  olacaktır.    

Yönetim  Planı     alanı     içerisinde     yer     alan     sokaklar    asfaltlanarak     yükseltilmiş     ve     tarihi     karakterini    büyük     ölçüde     kaybetmiştir.     Zamanla     yükselen    sokak     kotu     yol     boyunca     yer     alan     türbelerin    hemen    hemen      hepsinin    çukurda    kalması    nedeni    ile     su     baskınlarına     maruz     kalarak     tahrip    olmalarına     sebep     olmaktayken,       bu     durum      11.04.1995     gün     ve     6560     sayılı     İstanbul   I   Nolu  K.T.V.K.Kurulu    kararı     ile    onaylı    projeye     istinaden    yapılan    uygulamalarla,    düzenleme    alanı    içerisinde    kalan     ve     yayalaştırılan     sokak     ve     meydanlar    tretuarsız,    ortaya    meyil    veren    kesitte,    granit    taş    kaplama,     arnavut     kaldırımı     (geleneksel     kaplama    malzemesi)     ile     kaplanmıştır.   Ancak   bu  uygulamaların   bir   kısmı   günümüzde   bozulmuş   olup  granit  plaklar  ile  değiştirilmiştir.  

   Olması  gereken  doku.  

     

    29  

   Mevcut  Durum  

EKARNIP   kararlarına   göre   eski   yapıların   yoğun  bulunduğu   alanlardaki   özgün   sokak   dokusu  korunacak,   orijinal   sokak   dokusu   gereğince  kaldırımsız   yollar   yapılarak   orijinal   malzeme   ile  geleneksel   sokak   dokusu   kaplamasının   devamlılığı  sağlanacaktır.  

Eyüpsultan  Meydanı  ve  Çevresi  Sentezi  

EKARNIP,   Eyüp   Sultan   meydan   ve   çevresine  mekansal   planlama   perspektifinden   bakmaktadır.  Eyüp’ün   kalbini   oluşturan   bu   alanın   ziyaretçi  yönetimi,   kültürel   programlama   ve   planlama  açısında   ele   alınışında   eksik   kalınmaktadır.   Yönetim  Planı  çalışmamız   işte  bu  eksikliği  gidermek  amacıyla  yürütülmektedir.    

Eyüp’ün   kalbini   oluşturan   bu   alanın   düzenlenmesi,  çok   katmanlı   şekilde   yorumlanması,   çevresi   ile  bağlantılarının   kurulması   Eyüp’ün   tarihi   ve   kültürel  kimliğinin   ortaya   çıkarılarak   daha   okunabilir   hale  gelmesi   arayışının   temelini   oluşturmaktadır.  Projenin  kapsadığı  alanın  merkezini  teşkil  eden  Eyüp  Sultan   Türbe   ve   Camisi,   ortak   avluları   ve   meydanı,  Eyüp   Sultan’a   ziyaretin   başta   gelen   sebebidir.   Bu  yüzden   Eyüp   kimliğine   dair   kültürel   ve   tarihi  farkındalığın   arttırılmasında   hem  meydana   hem   de  kuşkusuz   Eyüp   Sultan   Türbe   ve   Camiisine   dair  düzenlemelerin   önemi   büyüktür.   Bu   bağlamda   bu  merkezi   alandaki,   kutsal   gün   ve   gecelerde   aşırı  kalabalık   ve   giriş   çıkışın   zorluğu,   alanda   aşırı   uzun  süre   kalınması,   tuvalet   gibi   yaygın   sorunlara   ek  olarak,   belki   daha   da   önemlisi   alanın   ve  mekanlarının   barındırdıkları   kimliğe   ilişkin   daha  etraflı   bir   ele   alışın   gerekliliğini   vurgulamak   yerinde  olacaktır.   Böyle   bir   analiz   akademik   çevrelerde  yapılıyor   olsa   dahi,   alanın   mekansal  düzenlenmesinde   ve   bu   mekansal   düzenlemeye  

bakış   açısında   bu   analizin   sonuçlarının   yansımaları  görülememektedir.   Daha   önceki   bölümde,   Eyüp  Sultan’ın   kimliğine   ilişkin   halihazırda  deneyimlenmekte   olanın   sınırları   ele   alınmış   ve   bu  analizden   bu   kültür   mirasına   bakış   açısının   nasıl  genişletilebileceğine   ve   yorumlanarak  işlenebileceğine  dair  öneriler  geliştirilmiştir.  

Meydanın   fiziki  bakımdan  düzenlenmesi  ve   tasarımı  bir  çok  paydaşın  dahil  olacağı  çok-­‐paydaşlı  bir  süreç  olarak   yönetilmelidir.   Fatih   Belediyes   ve   birimleri,  Diyanet,   İBB,   Türbeler   Müdürlüğü   gibi   kurumlar  ortak   olarak,   meydanın   çevresi   ile   ilişkisi,   ulaşım  bağlantıları,   ziyaretçi   kullanım   örüntüsü   ve   kültür  mirası   kimliğinin   iletişimi   arayışı,   faktörlerini  gözönüne   alan   çevre   fiziki   düzenlemesi,   kentsel  mobilya   ve   cephe   tasarımı   ve   meydan   tasarımı  kriterlerini  geliştirmelidirler.      

Nişanca   Meydanı   ve   Tarihi   Merkez  İlişkisi    

Nişanca   Mahallesi,   Eyüp   Sultan   Camisi   yakın  çevresinden  başlayarak  Haliç  Sahili  boyunca  ve  sahil  kotuna  yakın  yerlerde  devam  eden  ilk  yerleşmelerin  tepelere   doğru   yayılması   ve   buralarda   inşa   olunan  cami,   tekke,   çeşme   vb.   eserlerin   de   yönlendiriciliği  ile   gelişmiş   bir   mahalledir.   Önemli   ölçüde   eser  kaybına   uğramış   ve   kötü   uygulamalarla   değer  yitirmiş  bile  olsa  burası   geleneksel   şehir  dokusunun  organik   yol   dokusunun   kendine   özgü   özelliklerini  halen   barındıran   bir   yerdir.   Bu   mahallede   biri  nispeten   büyük   diğeri   daha   küçük   iki   geleneksel  meydan  alanı  bulunmaktadır.  

Büyük   meydan   olan   Nişanca   Meydanı,   çevresinde  halka   açık   fonksiyonlar   bulunan,   6   farklı   yolun  birleştiği   bir   alandır.   Meydan   çevresinde;   Nişancı  Mustafa  Paşa  Camii  ve  Haziresi,  Şeyh  Murat  Tekkesi,  Mescidi,  Türbesi  ve  Haziresi,  kayıp  bir  mezarlık  alanı  ve  geleneksel   şehir  dokusuna  uymayan  yeni  binalar  bulunmaktadır.   Meydan’ın   ortasında   ise   yine   kayıp  bir  hazire  alanı  bulunmaktadır.  EKARNIP  kapsamında  Nazır   Ağa,   Davut   Ağa   ve   Zahireci   Sokaklar  yayalaştırılarak   bu   Meydan’la   bütünleştirilmiştir.  Meydan’ın   Nişanca   Mahallesi   iç   ulaşımında   önemli  bir   yere   sahip   olması   sebebiyle   tamamen  yayalaştırılması   sağlanamamıştır.   Bu   alanın   Eyüp  Sultan   Meydanı   ile   yaya   ulaşımının   sağlanması  gereklidir.  Nişanca  meydan   ve   çevresindeki   kültürel  odaklarla    birlikte  düzenlenmelidir.    

 

     

   30  

 

     

    31  

Mezarlıklar    ve  Hazire  Alanları    

Açık  alan  kullanımlarına  Eyüp  genelinde  bakıldığında  ,  tespit  edilen  144  mezarlık  alanı,  42  yeşil  alan  ve  20  açık  spor  alanı  vardır.  Mezarlık  alanları  kapladıkları  alan  büyüklüğü  itibariyle  en  baskın  fonksiyon  alanıdır.  Pierre  Loti  Kahvehanesi  çevresinden  başlayarak  doğu  yamacıyla  Haliç’e  ve  Batı  yamacı   ile  Fahri  Korutürk  Caddesi  ve  Kırk  Merdiven  Sokağa  doğru  inen  büyük  Tarihî  Eyüp  Sultan  Mezarlığı  Alanı  halen  genişleme  eğilimindedir.  Bu  eğilimi  besleyen  en  önemli  sebeplerden  biri,  Hz.Ebû  Eyyûb  el-­‐Ensarî’nin  yakınına  defnedilmekle  ulaşılması  arzu  edilen  manevî   huzurdur.   Bu   hissiyat,   genel   olarak   İstanbul’da   var   olan  mezarlık   alanı   ihtiyacını,   planlama   alanı   için  daha  bir  önemli  ve  anlamlı  kılmaktadır.  

 

ADA   PARSEL   TÜRÜ   MEVCUT  KULLANIM  

MÜLKİYET  

65   56   HAZİRE   HAZİRE   İBB  65   59   HAZİRE   HAZİRE   İBB  65   17   HAZİRE   HAZİRE   İBB  65   52   HAZİRE   HAZİRE   İBB  65   11   HAZİRE   HAZİRE   İBB-­‐VAKIF  63   23   HAZİRE   HAZİRE   VAKIF  52   41   HAZİRE   HAZİRE   İBB  50   7   HAZİRE   HAZİRE   İBB  49   2   HAZİRE   HAZİRE   İBB  48   15-­‐14-­‐18   HAZİRE   HAZİRE   İBB  48   1-­‐2-­‐3-­‐4-­‐5   HAZİRE   HAZİRE   İBB  48   7-­‐8   HAZİRE   HAZİRE   İBB  48   7-­‐9-­‐10   HAZİRE   HAZİRE   VAKIF-­‐ŞAHIS-­‐İBB  47   2   HAZİRE   HAZİRE   VAKIF-­‐İBB  46   1   HAZİRE   HAZİRE   VAKIF  45   59   HAZİRE   HAZİRE   VAKIF-­‐İBB  45   1   HAZİRE   HAZİRE   İBB  28   15   MEZARLIK   MEZARLIK   İBB  28   16   MEZARLIK   MEZARLIK   İBB  28   17   MEZARLIK   MEZARLIK   İBB  28   53   HAZİRE   HAZİRE   İBB  41   1   MEZARLIK   MEZARLIK   İBB  41   18-­‐19-­‐20   MEZARLIK   MEZARLIK   İBB  41   29   MEZARLIK   MEZARLIK   İBB  41   3-­‐4   MEZARLIK   MEZARLIK   İBB  41   7   MEZARLIK   MEZARLIK   İBB  41   9   MEZARLIK   MEZARLIK   İBB  41   36   MEZARLIK   MEZARLIK   İBB  35   1   MEZARLIK   MEZARLIK   İBB  35   3   MEZARLIK   MEZARLIK   İBB  39   1   MEZARLIK   MEZARLIK   İBB  38   14   TÜRBE,HAZİRE   TÜRBE    38   21   HAZİRE   HAZİRE   ŞAHIS  38   19   HAZİRE   HAZİRE   ŞAHIS  38   14   HAZİRE   HAZİRE   VAKIF     15   HAZİRE   HAZİRE   İBB  

     

   32  

 

 

 

Türbe  ve  Tekkelerin  hazireleri  korunaklıdır.  Ancak  koruma    ve  güvenlik    amacı   ile  duvarlarının  üzerine  dikenli  tel,   tel   kafes   gibi   görselliği   kötü   elemanların   kullanıldığı   görülmektedir.  Mezarlık   ve   hazireleri   nedeniyle   açık  hava  müzesi  olarak  adlandırılan  Eyüp’te  olağanüstü  taş  işçiliklerinin  eserlerini  görmek,  anlamak  ve  manevi  bir  huzurla   deneyimleyebilmek   için   tek   tek   tüm  hazire   ve  mezarlıkların   koruma,   sunum   ve   yorumlama   koşulları  araştırılmalı   ve   gerekli   düzeltmeler   yapılmalıdır.  Mezarlık,   türbe   ve   tekkelerin   içerisinde   bulunan   hazirelerin    görünebilir  olması    için,  içerisindeki  kötü  eklentilerden  arındırılması,  etraflarında  bulunan  seyyar  satıcı  ve  büfe  gibi,   telefon   kulübesi,   bağış   kulübeleri   gibi   sunumu   etkileyen   elemanların   kaldırılması   gerekir.   Hazirelerde  medfun   bulunan   kişilerin,   kimlikleri,   açıklayıcı   bilgileri   her   hazirede   kaç   mezar   olduğu   gibi   bilgiler   yoktur.  Ziyaretçiler  nereyi  ziyaret  ettiklerini  bilmemektedirler.  

 

 

 

 

 

     

    33  

 

Hazire-­‐Mezarlık  ve  Şehitlik  Alanları  için  EKARNIP  Raporu  şu  kararları  almıştır:  

• Bu   alanlarda,   mevcut   yeşil   doku   korunacak,   gerekli   ise   yeşil   kalitesi   yenilenecek,   yeşil   dokusu   yok  olmuş  mezar   alanlarına   servi   ağaçları   dikilerek   ağaçlandırılacaktır.   Öncelikle   konut   alanlarına   bitişik  mezarlık  alanlarında,  ağaçlandırılarak  yeşil  bir  bant  oluşturulacaktır.  

• Türbe,   hazire   ve   mezarlıklar   mevcut   orijinal   duvarları   ile   birlikte   korunacak,   kısmen   mevcut   veya  olmayan  duvarlar  orijinal  malzeme-­‐biçim-­‐oranında  tamamlanacaktır.  

• Bu   alanlardaki   eski   mezarlık   ve   hazirelerde;   eski   mezar   taşları-­‐kitabeler   restore   edilecek,   bakım   ve  onarımları   yapılacak,   eksik   mezar   taşları   ve   kitabeler   tamamlanacak   ve   alanlarda   bu   tür   manzum   eserleri  tanımlayıcı  panolar  yer  alacaktır.  

   

 

 

 

Haliç  -­‐  Parklar  -­‐Yeşil  Alanlar      

Genel   olarak   yeşil   alanlar   kapsamına;   Karasurları  önündeki,   kavşak   çevrelerindeki,   Haliç   kıyısındaki,  mahalle   aralarındaki   irili   ufaklı   park   alanları   ile  karayolu   kamulaştırma   alanlarındaki   pasif   yeşil  alanlar  girmektedir  

Haliç   kıyılarından   sanayi   yapılarının   kaldırılması   ile  oluşan   geniş   açık   alanlar   vardır.   1/5000   ve   1/1000  ölçekli   Haliç   Düzenleme   Planları   ile   kamu  kullanımında   yeşil   alanlar   olarak   ayrılmış   alanlarda  uygulamalar   bu   yönde   yapılmıştır.   Ancak   bu  alanların   tarihi   merkez   ile   bağlantısı   zayıftır.  Amcazade   Hüseyin   Paşa   Vakıf   Arazisi   ile   iki   Haliç  Adası   da   bölgenin   önemli   açık   alanlarıdır.   6,98  hektarlık     bu   alanlar     Eyüp   sit   alanının   alanın  %2’si  kadardır.  Bu  yeşil  alanların  da  yine   tarihi  merkez   ile  ilişkisinin  daha  iyi  kurgulanması  gerekmektedir.    

Amcazade   Hüseyin   Paşa   Vakıf   Arazisi   hem   1,85  hektar   gibi   geniş   bir   alan   sahip   hem   de   önemli   bir  manzara   noktası   konumunda   bulunmaktadır.   Çeşitli  sebeplerle   günümüze   kadar   kamu   kullanımı   dışında  kalan   alanın   en   uygun   şekilde   kamu   kullanımına   ve  Eyüp’e  kazandırılması  gerekmektedir.  

Kuzeyde   bulunan   2,32   hektar   ve   güneydeki   2,82  hektar  alanlı  Haliç  Adaları,  Haliç   seviyesine  yakın  ve  düz   topografyaları   ile   Haliç’in   üzerinde   yüzüyormuş    izlemi   vermektedirler.   Eyüp   Koruma   Amaçlı   İmar  Planında   Adalar   günübirlik   tesis   alanı   olarak  fonksiyonlandırılmıştır.    

 

Haliç   kıyılarındaki   yeşil   alanların   kullanımında  görülen  en  büyük  dezavantaj,   işlek  bir   sahil   yolu   ile  yerleşim   alanının   ve   tarihi   merkezin   birbirinden  ayrılması   ve   karşıdan   karşıya   geçişler   ve   geniş   yeşil  alanların   oluşturduğu   güvenlik   endişesidir.   Özellikle  çocukların   büyükleri   olmadan   buralara   gitmeleri  sakıncalı  bulunmaktadır.  

Haliç  kenarlarının  yeniden  düzenlenmesi,  güvenliğin  sağlanması,   insanların  kaliteli  ve  yoğun  kullanımı   ile  ilgili  düzenlemelerin  yapılması,  özellikle  bahar  ve  yaz  aylarında   yoğunlaşan   piknik   kültürünün   yönetilmesi  aranmalıdır.   Haliç   ve   kıyılarında   su-­‐yaya-­‐bisiklet  yollarının   kullanımı   sağlanarak   Haliç   çevresinde   yer  alan   sivil   ve   anıt   mimariler   ve   kültür   akslarına     bu  şekilde   alternative   şekillerde   ulaşımın   sağlanması  uygun   olacaktır.   Haliç’in   sandalla   gezilen   günleri  unutulmamalıdır.   Haliç’in   doğal   liman   özelliğinden    kaynaklı   olarak   burada   yelken   ve   kürek   sporlarının  eskiden  yapıldığını  ve  bu  bağlamda  Haliç  kültürünün  de  Eyüp  tarihi  kimliğinin  bir  parçası  olarak  işlenmesi  

     

   34  

ve  geliştirilmesi,  aktarımı  ve  deneyimlenmesi  yolları  aranmalıdır.    

EKARNIP   Raporu,   Eyüp’teki   parklar   ve   dinlenme  alanları  için  şu  önderileri  yapmaktadır.:  

• Park  ve  Dinlenme  Alanları;  arkeolojik  sergileme-­‐açık  hava  müzesi,  parklar,  çocuk  bahçesi  ve  oyun  alanı,  gezi  ve  dinlenme  alanları,  manzara  parkları-­‐seyir  terasları,  açık  spor  alanları  vb.  olarak  kullanılacaktır.  Bu  alanlarda  ekolojik  etütler  yapılarak  mevcut  yeşil  doku  korunacak,  gerekli  ise  peyzaj  kalitesi  artırılacaktır.  

• Bu  alanlarda  Envanterde  yer  alan  kültür  varlıkları  kamu  eline  geçtikten  sonra  restorasyonu  yapılmak  şartıyla  sosyal-­‐kültürel  amaçlı  kullanılacaktır.  

• Bu  alanlarda  yapılacak  düzenlemelerde  Sit  Alanları  kimliğine  uygun,  peyzaj  düzenlemeleri  ile  Eyüp  ve  İstanbul  ile  özdeşleşen  bitki  ağaç  türleri  ve  kent  mobilyaları  kullanılacaktır.  

• Park  ve  Dinlenme  Alanlarından  Semt  Parkları,  Haliç  sahilindeki  yeşil  alanlar  için  kentsel  tasarım  projesi  ölçeğinde  düzenleme  yapılacaktır.    

 

Eyüp  Sultan  yamaçlarındaki  Eyüp  ile  özdeşleşen  Selvi  ağaçları   ve   Erguvan   ağaçları   çok   azalmıştır.   Bir  zamanlar   Eyüp’ün   Selvilikler,   bostanlar,   bağ-­‐bahçeler   ile   dolu   bir   mahalle   olduğunu   göz   önüne  alarak,   Eyüp’ün   tarihi   kimliği   ile   bugünün  buluşturulması   çalışmasında   gerek   tarihi   merkezin  içindeki   alanlarda   gerekse   de   çevresinde   ve   Haliç  boyunca,   kullanılmayan,   işlevi   yitirilmiş,   kent-­‐içi  otoparka   çevrilmiş,   alanlarda,   büyüklü-­‐küçüklü  bahçecilik,   bostancılık   gibi   faaliyetlerin   yapılması  desteklenmeli   ve   bunların   ekonomik   olarak  sürdürülebilirlikleri   için   yönetim   modelleri  araştırılmalıdır.    

5.   İşlevlendirme   ve   Koruma  Sorunları    

Tülay   Artan   Eyüp’ün   Fatih   Sultan   Mehmed  tarafından   geliştirilmesi   sürecinde   ‘vakıflar   yoluyla  iskan’  yaklaşımının  önemine  işaret  eder.  Bu,  Eyüp’ün  tarihi   boyunca   vakıfların  mülkleri   ve  mahallelerdeki  varlıklarıyla   oynadıkları   role   işaret   eder.   Bugün   de  vakıflar   Eyüp’ün   tarihi   mirasının   korunması,  yorumlanarak   erişilebilir   kılınmasında   en   önemli  paydaşlardandır.  Eyüp’ün  tarihsel  gelişimi  sürecinde  hangi  vakıfların  faal  olduğu,  faaliyet  konuları,  etkileri  ayrı   bir   araştırma   konusudur.   Halihazırda   bir   çok  mülk   bugün   Vakıflar   Genel   Müdürlüğünce   idare  edilmektedir,  ya  da  özel  vakıflar  tarafından.  Vakıflar  Genel   Müdürlüğü   1.   Bölge   Müdürlüğü   verilerine  göre   Eyüp’te   20   adet   Genel   Müdürlüğe   bağlı   vakıf  mülkü   bulunmaktadır.   Bunların   hepsi   çeşitli  idarelere,  STK’lara  ve  diğer  vakıflara  tahsis  edilmiştir  (Bakınız  Tablo  1).      

   

 

     

    35  

Tablo  1:  Vakıflar  Genel  Müdürlüğü  1.  Bölge  Müdürlüğü  tarafından  tahsis  edilen  mülkler,  2014  

 

Vakıflar   Genel   Müdürlüğü’nün   izlediği   bu   ‘tahsis  etme’  yaklaşımı  kültür  mirası  değerlerinin  korunarak  kullanılması   yaklaşımı   bakımından   üzerinde  durulması   gereken   bir   yaklaşımdır.   Böylece,   miras  varlıkları   Vakıflar   Genel   Müdürülüğü   gözetiminde  korunmakta,  kullanıcılarla  çeşitli  işlevler  kapsamında  

buluşabilmektedir.   Tahsis   yaklaşımı   kültür   mirası  değerlerinin   bir   işlev   kazanarak   korunmaları  doğrultusunda   önemli   bir   yönetim   şeklidir.   Ancak,  alandaki   tahsis   edilmiş   örnekler,   bunların  işlevlendirilmeleri,   eserlerin   koruma   durumları  incelendiğinde   Vakıflar   Genel   Müdürülüğü’nün  

Sıra  No Vakfı Mahallesi Ada parsel Kime  Tahsis  EdildiğiNe  Amaçla  Tahsis  edildiği

Ne  Şekilde  kullanıldığı

1Mustafa  Selami  Efendi  Tekkesi

Nişanca  Mustafa  Paşa 133 43

Eski  Eserleri  Koruma  Derneği   Kütüphane  olarak

2 Vezir  Tekkesi Düğmeciler 355 19İslami  İlimler  Kültür  ve  Edebiyat  Vakfı Eğitim  ve  Kültür

3

Şeyh  Murat  Efendi  Dergahı    (sertarikzade  Tekkesi)

Nişanca  Mustafa  Paşa 132 14

Eyüp  Belediye  Başkanlığı

Kültürel  ve  Sosyal  Amaçlı

4

Esbak  Mustafa  Efendi  Tekkesi  (Şeyhülislam  Tekkesi) Düğmeciler 137 1

Boğaziçi  İlim  ve  Kültür    Vakfı Sosyal  ve  Kültürel

5

Hasan  Hüsamettin  Efendi  Tekkesi  (Hatuniye  Tekkesi) Gümüşsuyu 29 10

Ünalan  Merkez    Cami  Vakfı Eğitim  ve  Kültür

6 Ebussuud  Efendi  Mektebi Eyüp  Sultan 52 12

Eyüp  Müftülüğü  (Diyanet  İşleri  Başkanlığı) Kuran  Kursu  olarak

Din  görevlileri  Derneği

7

İsmihan  Sultan  Kütüphanesi  (Sokollu  Medresesi) Eyüp  Sultan   52 14

Eyüp  Belediye  Başkanlığı

Sosyal  ve  Kültürel  Faaliyetler

Restorasyon  devam  ediyor  

8

Pertevniyal  Valide  Sultan  Tekkesi  (Kuyubaşı  Dergahı) Fethi  Çelebi 113 3

Türkiye  Gönüllü  Teşekküller

Sosyal  ve  Kültürel  Hizmetler

9 Hüsrev  Paşa  Kütüphanesi Eyüp  Sultan 45 58Beykoz  Sağlık    Eğitim  ve  Kültür  Vakfı

Kültür  ve  Turizm  Hizmeti Atıl

10 Tiryaki  Hasan  Paşa Cezri  Kasım 6573(?)  63  olmalı

Türkiye  Milli  Kültür  Vakfı

Sosyal  ve  Kültürel  Hizmetler

Çiçekçi  ve  Otopark

11 Balçık  Dergahı Cezri  Kasım 497 7Eyüp  Belediye  Başkanlığı

Sosyal  Kültürel  Hizmetler Otopark

12Balcı  Dergah  (Afife  Hatun  Tekkesi Cezri  Kasım 63 20

Eyüp  Belediye  Başkanlığı

Kuran  Kursu  ve  Kütüphane

Afife  Hatun  Kültür  Merkezi

13Zal  Mahmut  Paşa  Medresesi Cezri  Kasım 65 19

Eyüp  Belediye  Başkanlığı Kütüphane  olarak

Restorasyon  devam  ediyor

14 Cafer  Paşa  Tekkesi Eyüp  Sultan 52 74Eyüp  Belediye  Başkanlığı Sosyal  ve  Kültürel Kültür  Merkezi

15 Cafer  Paşa  Medresesi Eyüp  Sultan 52 58Eyüp  Belediye  Başkanlığı

Tesis  amacına  uygun  hizmet Kültür  Merkezi

16Makbul  Mustafa  Paşa  Tekkesi Fethi  Çelebi 112 1 Suffa  Vakfı Kültürel  Faaliyetlerde

17Şeyh  Murat  Efendi  Tekkesi

Nişanca  Mustafa  Paşa 153 1

İlim  Kültür    ve  Sanat  Vakfı

Vakıf  Merkezi  ve  Müze

18 Hacı  Beşir  Ağa  Medresesi Düğmeciler   134 5Aziz  Mahmut  Hüdayi  Vakfı

Sosyal  Kültürel  Eğitim  Hizmetleri

19 Esbak  Mustafa  Efendi   Düğmeciler 137 7-­‐8Boğaziçi  İlim  ve  Kültür    Vakfı

Her  türlü  bakım  onarım

20

Avlulu  Kargir  Mektep  (Ebussuud)  Sultan  Reşat  Mektebi Eyüp  Merkez 50 4

İstanbul  İl  Özel  İdaresi Okul Okul

Vakıflar  Genel  Müdürlüğü  1.  Bölge  Müdürlüğü  İdaresindeki  Vakıf  Mülkleri  ve  Tahsis  Durumları,  2014

     

   36  

‘tahsis’   politikasında   bazı   yeni   açılımları   gündemine  alması   bu   Yönetim   Raporu’nun   önerilerinden  birisidir.     Bu   açılımın   ana   fikri   kuşkusuz   Eyüp’ün  kültür   mirası   değerlerinin   daha   bütünlüklü,   çok  katmanlı   ve   derinlemesine   bilinmesi,  deneyimlenmesini   sağlamaktır.     Tahsis   edilmiş   vakıf  mülklerinin   koruma,   kullanım   durumlarına   ilişkin  tespitlerimiz  şu  başlıklar  altında  ele  alabiliriz:  

• Projelendirilmiş   olup   halen   harap  durumdaki  kültür  mirası  eserlerinin  restorasyon  ve   işlevlendirme   programlarının   olmayışı.   Buna  örnek   olarak   otopark   olarak   kullanılan   Balçık  Dergahı;   Çömlekçiler   Hamamı,   Karyağdı   Baba  Tekkesi,  eserleri  verilebilir.  

• Projelendirilmiş   olup   halen   atıl   vaziyette  duran,   restorasyon   ve   işlevlendirme   bekleyen  kültür   mirası   eserlerinin   nasıl   ele   alınacağına  dair   programın   olmaması.   Buna   örnek   olarak  sıbyan   mektepleri,   Hüsrev   Paşa   Kütüphanesi,  Ramazan  Ağa  mektebi,  verilebilir.  

• Projelendirilmemiş  olan  ve  işlevlendirme  ve  projelendirme  bekleyen  kültür  mirası  eserlerine  ilişkin   programın   olmayışı.   Buna   örnek   olarak  Amcazade  Vakfı  mülkü  verilebilir.  

• Tahsis   edilmiş   olan   ve   kullanılmakta   olan  kültür   mirası   eserlerinin   kapsamlı   ve  sürdürülebilir   koruma   pratiği   ile   buluşabilmesi  için   yaklaşım  eksikliklerinin  mevcudiyeti.  Bu   tür  eserlerde,   yapılmış   olan   ek   yapılar,   gerekli-­‐  gereksiz  müdahalelerle   form,  malzeme   ve   işlev  uyumsuzlukları  görülmektedir.      

• Vakıflar   Genel   Müdürlüğü   idaresinde   veya  denetiminde   bulunan   mazbut   ve   mülhak  vakıflara  ait   taşınmaz    kültür  ve   tabiat  varlıkları  ile,   gerçek   ve     tüzel   kişlilerin   elinde   bulunan  cami,   türbe,   kervansaray,   medrese,   han,  hamam,  mescit,   zaviye,  mevlevihane,  çeşme  ve    benzeri   kültür   varlıklarının   korunması   ve  değerlendirilmesi   koruma   kuralları     kararı  alındıktan   sonra,   Vakıflar  Genel  Müdürlüğü’nce  yürütülür.   Vakıflar     Genel   Müdürlüğü  mülkiyetinde   bulunan     çok   sayıda   cami   ve  mescit   genelde     Cami   Koruma   Yaşatma  derneklerince     restorasyon   adı   altında   tadil  edilmekte,   bu   tadilatlar   esnasında   cepheler    mozaik,   iç   kısımlar   ise   çini   kaplanmakta,     son  cemaat   yerleri   tarihi   yapının   karakteri     ile  uyuşmayan   malzemelerle     (PVC   malzeme   gibi)  kapatılmakta,   hatta     bazı   camiler   tamamen  yeniden  inşa    edilmektedir.  

• Tahsis   edilmiş   ve   kullanılmakta   olan   kültür  mirası   eserlerinin   daha   geniş   bir   ziyaretçi  kesimine   açılabilmesini   ve   yorumlama  

yöntemleriyle   ziyaretçilerin   bilgilenmelerini,  Eyüp   tarihi   ve   kültürel   kimliğine   katkıda  bulunabilmelerini   sağlayacak   düzenlemelerin  eksikliği.   Örnek   olarak   Bostan   İskelesi   sokakta  yer   alan,   1996   yılında   restore   edilmiş   olan  Mihrişah   Valide   Sultan   mektebi,   haziresi,  türbesinin  yer  aldığı  yapı  grubu  verilebilir.  Burası  bir   vakıf   tarafından   kullanılmakta   ancak  kullanım   durumu,   böylesine   önemli   bir   kültür  mirası   değerinin   katmanlı   hikayesini   anlatmak,  yorumlamak,   bakımını   yapmak,   ve   ziyaretçiye  sunmak,  beklentilerinin  gerisine  düşmektedir.  

 

Vakıf   mülklerinin   alandaki   ağırlığı   göz   önüne  alınarak,   Belediye-­‐Vakıflar   ve   idareleri   oartaklığında  yukarda   ele   alınan   sorunlara   yönelik   yaklaşımların  geliştirilmesi   önerilmektedir.   Böylece,   tescil   edilmiş  olsalar   bile   daha   sonra   kendi   hallerine   bırakıldıkları  için  kaybedilen  eserlerin  kayıplarında  azalma  olacak,  yapıların   ve   alanların   sürdürülebilir   korumaları  sağlanacak,   yüklenen   işlevler,   koruma   pratikleri   ile  daha   iyi  örtüşecek,   ve  en  önemlisi,  bu  kültür  mirası  eserleri   Eyüp’ün   kültürel   kimliğine   katkı   yapan,   bu  kimliğin   daha   geniş   bir   kesim   tarafından  anlaşılmasını   sağlayan   varlıklar   haline   dönüşecektir.  Bu   süreçte,   EKARNIP   Raporunda   da   önerildiği   gibi,  eserlerin   tek   tek   incelenmeleri   ve   durumlarına   ait  haklarında   rapor   düzenlenmesi   gerekli   olup,   uzman  ekiplerin  belirleyecekleri  müdahale  biçimlerine  göre  gerekli   görülen   bakım,   onarım,   revizyon   ve  restorasyon   çalışmaları   yapılmalıdır.   Eserlerin  onarım   ve   restorasyonları   onlar   için   belirlenen  işlevlerle  birlikte  ele  alınarak  gerçekleştirilmelidir.  Bu  konuda  Eyüp  Koruma  Uygulama  ve  Denetim  Bürosu  ve   İBB   KUDEB   kapasite   kazandırıcı   bir   idare   birimi  olarak  çok  önemli  bir  araçtır.    

Sadece   vakıflar   tarafından   yönetilen   değil   alandaki  tüm   tescilli   koruma   altındaki   eserlerin   durumuna  bakıldığında,  eserlerin  kültür  mirası  değerlerini    

iletme,  sunma  ve  yorumlama  konusunda  neredeyse  hiç   bir   çabanın   olmadığını   görmekteyiz.   Üstelik,  somut   taşınamaz   miras   değerlerinin   fiziki  durumlarında   da   sorunlar   izlenmekte.     Aşağıda  fotoğrafta   görülen   Canan   Hanım   Türbesi’nde  örneğin,  tahribat  vardır.    

Ebusuud   Haziresi’nden   çekilen   fotoğraf   miras  değerlerinin   bakımı   ve   sunumundaki   sorunlara   bir  diğer  örnek  teşkil  etmektedir.  

Kentsel   sit   alanı   içinde   toplam   263   adet   korunması  gereken   kültür   varlığı   bulunmaktadır.   Bu   varlıkların  fiziki   koruma   ve   sunum   durumları   tespit   edilerek  belirli   bir   program   dahilinde   eksikliklerinin  giderilmesi  doğru  olan  yaklaşımdır.  EKARNIP  Raporu  

     

    37  

da   benzeri   bir   karar   getirmektedir.   EKLER  bölümünde   yer   alan   ‘Proje   Alanındaki   Önemli  Mimari   Projeler’   (EK   3)   ve   ‘Proje   Alanında   Kültürel  Mirasın   Kullanımı   (EK   2)   başlıklı   dökümlerde   de  görüleceği   gibi   alandaki   önemli   kültür   varlıklarının  bir   çoğu   Koruma   Kurullarından   projelerini   geçirmiş,  büyük   bir   kısmı   da   uygulanmıştır.   Eyüp   Yönetim  Planı   kendisine   hedef   olarak   projelendirilmiş   kültür  varlıklarının   uygulamalarına   iletişim,   sunum   ve  yorumlama   programlarının   da   eklenmesi   ve   bu  suretle   alanIn   kimliğinin   ve   kültürel   tarihinin  bilinirliğinin   sağlanmasıdır.   Sorun   bu   varlıkların  koruma   durumlarının   sürekli   gözetiminin   ötesinde  bu   varlıkların   anlam   ve   önemlerinin   iletişimi,  sunumu   ve   yorumlanmasının   yapılmasıdır.   Mimar  Sinan   eserleri   ya   da   Cülus   Yolu   eserleri   gibi   belirli  temalar   çerçevesinde   bu   yorumlama   çalışması  başlatılabilir.  

 

 

 

     

   38  

Kültür   Mirasını   Yorumlamaya   dönük  İşlevlendirmelerde  Eksiklik    

Eyüp   tarihi  merkezinin   de   içinde   olduğu   kentsel   sit  alanını   tümü   ile   ele   aldığımızda   gerek   vakıfların  yönetiminde   olan   gerekse   de   İBB,   Eyüp   Belediyesi  gibi   kamu   idarelerinin   mülklerinde   kültür   mirasını  yorumlama,   sergileme,   ziyaretçilere   sunma,   ve  bilgiyi   erişilebilir   kılmaya   dönük   olarak  uygulanmakta   olan   işlevlendirme   kararlarının   azlığı  dikkat   çekicidir.   Müzeler,   kütüphaneler,   kullanıma  açık   arşivler,   kalıcı   ve   geçici   sergi   mekanları   ve  galeriler   türü   kültür   yorumlama   mekanlarının  sayısının   tarihi   merkezde   az   olduğu   görülmektedir.  Eyüp   Belediyesi'ne   bağlı   4   kültür   ve   sanat   merkezi  vardır.   Bunların   üçü;   Cafer   Paşa   Kültür   Merkezi,  Sertarikzade  Kültür  ve  Sanat  Merkezi  ve  Eyüp  Kültür  Sanat   Merkezi   kentsel   sit   alanı   içindedir.   Bunların  yanı   sıra   Afife   Hatun   Kültür   Evi,   Eyüp   Çini   Atölyesi,  Mehteran-­‐ı  Eyüp  Sultan  ve  Tarihi  Eyüp  Oyuncakçılığı  Atölyesi   de   yine   kentsel   sit   alanı   içindedir.   Eyüp’te  toplam  7  kütüphane  bulunmaktadır.  Bunlar:  

ü İstanbul  Büyükşehir  Belediyesi  Görme  Engelliler  Kütüphanesi  

 

ü İstanbul  Büyükşehir  Belediyesi  Erdem  Beyazıt  Kütüphanesi  

 

ü Eyüp  Sultan  Halk  ve  Çocuk  Kütüphanesi      

ü Eyüp  Sultan  Halk  ve  Çocuk  Kütüphanesi      

ü Eyüp  Sultan  Kültür  Evi  Kütüphanesi      

ü İsmihan  Sultan  Çocuk  Kütüphanesi      

ü Nişancı  Mustafapaşa  Çocuk  Kütüphanesidir.    

Ayrıca,   1   özel   kütüphane-­‐   araştırma   birimi  bulunmaktadır:   Türkiye   İş   Bankası   Kütüphanesi  (Kemerburgaz)    

Ek  olarak  okulların  kütüphaneleri  vardır;  Özel  Eyüboğlu  Kemerburgaz  İlköğretim  Okulu,  Latif  Mutlu  Kütüphanesi  (Bilgi)  ve  Hisar  Okulları  Kütüphanesi.  

Kütüphanelere   bakıldığında,   Eyüp’ün   tarihi   mirasını  yansıtan,   Eyüp   ile   ilgili   araştırmaları   teşvik   edecek  misyonla   kurulmuş,   kitap   kolleksiyonlarına   ev  sahipliği   yapan,   uzman   kütüphanelerin   hiç   olmadığı  görülmektedir.    

Eyüp’te   hangi   müzeler   var   diye   bakıldığında,   Nezih  Eldem   Şehir   Müzesi’nin   kapanmış   olduğunu  görüyoruz.     Bunun   dışında   başka   bir   müze  oluşumunun   olmadığını   görüyoruz.   Benzeri   bir  şekilde   sürekli   sergi   yapan   bir   galeri   mekanı   ve  kurumu   da   bulunmamaktadır.   Eyüp’te   müzecilik  açısında   en   önemli   girişim   IBB   tarafından   yönetilen  Rami   Kışlası'nda   bir   müze   yapma   projesidir.   Proje  IBB   tarafından   çalışılmakta,   eski   Rami   Kışlası’nın  tekrar   inşa   edilerek   bu   mekanın   müzeye  dönüştürülmesi   planlanmaktadır.   Mekanın  büyüklüğü  ve  konumu  düşünüldüğünde   IBB  burdaki  kültür   yatırımını   Eyüp   ile   ilgili   olmaktan   çok   daha  geniş   bir   kavram   üzerinden   düşünmektedir.   Bu  bakımdan   Rami   Kışlası’nda   planlanan   bu   müzenin  Eyüp’ün   kimliği   ve   kültür   mirası   iletişimi   çalışması  açısından   etkisi   olmayacaktır.   Benzeri   bir   şekilde  Eyüp  kentsel  sit  alanı  ve  Yönetim  Proje  sahası  içinde  olan   Feshane’de   de   IBB   bir   müze   oluşumu  planlamaktadır.   Bu   oluşumun   da   niteliği   henüz  belirlenmemiştir.  

Geçici   sergiler   için   en   çok   kullanılan   sergi   salonu  Belediye   binasında   yer   alan   Eyüp   Belediyesi   Sergi  Salonudur.  Ayrıca   İBB  yönetiminde  olan  Feshane  de  sergi  ve  etkinlikler  için  kullanılmaktadır.  Özel  günlere  ya   da   temalara   ait   sergiler   Eyüp   Kültür   Merkezi,  Göktürk   Kültür   Sanat   Merkezi   fuayesinde  düzenlenmektedir.   Bu   sergiler,   adı   geçen   kültür  merkezlerinin   fuayelerinde   geçici   sergileme  yöntemleri  kullanılarak  gerçekleştirilmektedir.    

 

İşlevlendirme  potansiyeline  sahip  yerler  

Çalışmamız   süresince   yaptığımız   saha   gezileri   ve  görüşmeler,   envanter   incelemeleri   ve   koruma  kurul  kararları   ve   EKARNIP   kararları   incelemeleri  sonucunda,   Eyüp   Tarihi   merkezinde   aşağıdaki  yerlerin   potansiyel   olarak,   mevcut   işlemlerine   ek  olarak  (ya  yeni  bir  işlev  olarak  )  yeni  ve  kültür  mirası  sunumu   fonksiyonu   taşına,   işlevler   edinebileceğini  tespit   ettik.   Bu   liste   proje   çalışması   süresince  kuşkusuz  geliştirilecek  ve  revize  edilecektir.  

Bahariye  Mevlevihanesi:  Mülkiyeti   İBB’ne     ait   olan    Mevlevihane      restore    edildikten  sonra    İş  Adamları  Derneği’ne    tahsis    edilmiştir.    400    kişilik    bir  salona  sahip     olan   Bahariye     Mevlevihanesi     konser,    konferans    vb.    amaçlarla    kullanılabilir.  

Cafer   Paşa       Türbesi   yanında     yer   alan     üst   örtüsü    bulunmayan     mekanın   içindeki     çevreyle   uyumsuz  çadır   kaldırılarak     tarihi   yapıyla     uyumlu   bir   üst  örtüsü  kullanılarak    bu  alan    sergi    düzenlenecek,  bir  giriş   kapısı   niteliğinde,   bilgilendirici   ziyaret   merkezi    alanı  olarak    kullanılabilir.  

     

    39  

Hasan   Hüsnü   Paşa   Kütüphanesi:     Vakıf  mülkiyetindeki    yapı,      kötü  şekilde    kullanılmaktadır.    Tarihi     yapı     ve     bahçesindeki       niteliksiz       ilaveler    kaldırılarak     kütüphane     asli     işlevine   uygun   olarak    kullanılabilir.  

Mihrişah  Sultan  Sıbyan  Mektebi:  Vakıf  mülkiyetinde  olan  yapı    önündeki      kadastral    boşluk    etrafta    yer  alan   mezar   taşlarının   sergilendiği     bir     mezar   taşı    müzesi     olarak     kullanılabilir.     Sıbyan   mektebi   de  buradaki     önemli     bir   danışma   merkezi     halinde    düzenlenebilir.  

Mihrişah  Sultan  İmareti    Avlusu:  Vakıf  mülkiyetinde    olan   ve   halen   hergün     200     kişiye   sıcak   yemek  ulaştıran     imaretin  merkezinde   külliyenin     iç   ve   dış    avlusunda   yer   alan     mezar   taşları     taş   işçiliği,   hat  sanatı   ve   hazirelerde   yatanlar   açısından   önemlidir.    Bu   hazireler     Vakıflarında     katılımı     ile     okunabilir  kılınarak   ziyaretçilerin     kullanımına   açılmalıdır.  Vakıflar   Genel   Müdürülüğü     ile   yapılacak   ortak   bir  çalışma   ile   imaretin   hikayesine   dikkat   çekilerek    belirli   saatlerde     asli   işleyişini   engellemeyecek  şekilde      bu  mekanda  ziyarete  açılabilir.  

51  ada,  25-­‐26    parseller:  Eyüp  Belediyesi    tarafından  kütüphane  olarak  projelendirilen  ve  restore  ettirilen  yapı    daha    sonra    otel  olarak    kullanılmaktadır.    Bu    yapı     Eyüp   Sultan   araştırmaları   için   uygun   bir  mekana    dönüştürülebilir.  

Sokollu   Mehmet   Paşa   Medresesi:   Vakıf  mülkiyetindeki     yapıda   restorasyon   çalışmaları  devam  etmekte    olup,  Mimar  Sinan’ın  eserlerinin    bu  kadar  bir   arada  olduğu     bir   yerde     bir  Mimar   Sinan  Enstitüsü    olarak    kullanılması    düşünülülebilir.  

Zal   Mahmut   Paşa   Medresesi:   Vakıf   mülkiyetinde  olan   ve   restorasyonu   devam   eden     külliyenin   bir  parçası   olan   medreseler     meyilli   arazide   Sinan’ın  güzel   bir   uygulamasıdır.     Eğitim,   sergi     alanı   olarak  kullanılabilir.  

65   ada,   24   parsel:   Eyüp   Belediyesi   mülkiyetindeki    yapı    müze  olarak  işlevlendirilmiş  ancak    günümüzde  belediye   imar   müdürlüğü   tarafından  kullanılmaktadır.     Belediyenin     yeni   inşa   edilen  hizmet  binasına    taşınmasından  sonra  yapı    yeniden    müze  fonksiyonuna  uygun  olarak  kullanılabilir.  

65   ada,   22-­‐23   parseller:   Eyüp   Belediyesi  mülkiyetinde  olan  ve  Eyüp  Belediye  Başkanlık  Binası  olarak    kullanılan    yapı    24  parseldeki  yapı  ile  birlikte    müze,   sergi,   konser     salonu     gibi   fonksiyonları    barındıran   bir   kültür   merkezi   kompleksine    dönüştürülebilir.   Ancak,     5000   ölçekli     planda   söz  konusu   parseller   için   misafirhane-­‐konukevi  

fonksiyonları   önerilmiş   bu   hususta     plan   tadilatı  teklif  edilebilir.  

Müzisyenler   Kahvesi:   Cülus   yolu   başında   yer   alan  kahvenin   asli   işlevine     uygun   olarak   kullanılması  sağlanmalıdır.  

Hüsrev  Paşa  Kütüphanesi:  Mihrişah  Sultan  Külliyesi  (imaret   türbe,   sebil)     ve   Müzisyenler   kahvesi  arasında   yer   alan   kütüphane   vakıf   mülkiyetinde  olup,     Beykoz   Sağlık   Eğitim   ve   Kültür   Vakfına  tahsislidir.  Kütüphanenin    orijinal  kullanımına    uygun  olarak  kullanılması    sağlanmalıdır.            

Eyüp   Karakolu:       Maliye   Hazinesi   mülkiyetindeki  karakol   restore   edilmiş   olup,   kullanılmamaktadır.  Eyüp’te    geçmişten  günümüze    varlığını  sürdürebilen  veya  yok  olmuş  karakol  yapılarını  anlatan  bir  müzeye  dönüştürülebilir.  

Amcazade   Hüseyin   Paşa   Vakıf   Arazisi:   Vakıf  mülkiyetindeki,        Piyerlotiden  sonra  Eyüp’ün  önemli  manzara   noktalarından   olan       63   ada,   72   parselde  yer   alan   arazi,       atıl     durumundan   kurtarılarak    yapılacak   arkeolojik   kazının   buluntularının   da  sergilendiği   bir   arkeoloji   parkı   ve     manzara   noktası    olarak    düzenlenebilir.  

Çömlekçiler   Hamamı:   Şahıs   mülkiyetindeki   hamam    harap  durumda  olup,    acil  müdahaleye     ihtiyacı  var.    Evliye   Çelebiye     göre   Çömlekçi   esnafı   için   inşa  edilmiş   bu   hamamın     kamulaştırılarak,   restore  edilmesi     ve   belki   de   çömlekçiler   ile   alakalı     bir  müzeye    dönüştürülmelidir.    (Çömlekçiler  Kırkçeşme  sularının   yapımı   sırasında     getirilerek     burada   iskan  edilmiştir.   Buradan   bağlantı   kurularak   kırk   çeşme  sularının  hikayesi  de  burada  anlatılabilir.)  

   

     

   40  

6.Kültür  Mirasının  İletişimi,  Sunumu,  Yorumu      

Yorumlama,   tarihi   ve   doğal   alanlar,   arkeoparklar,  ören   yerleri   ve   müzeler   gibi   kültür   ve   doğa  alanlarında   ele   alınabilecek   iletişim   ve   paylaşım  etkinliklerini   kapsamaktadır.   Yorumlama,  ziyaretçinin   kültür   mirası   deneyimine   değer  katmaktır.   Salt   bilgilendirmek   değil   ziyaretçinin  sürece   dahil   edilerek   yerin   önemi   ve   kimliği  hakkında  anlam  üretebilmesi  için  ihtiyacı  olan  veriyi,  hissi,   tadı   vs.   sağlamaktır.   Böylece   ziyaretçi   yeri  merak   eder,   araştırır,   düşünür   ve   keşfedebilir.  Yorumlama   kültürel   bir   varlığın   veya   pratiğin   farklı  araçlarla   anlatılması,   sunumu,   iletişiminin   yapılması  ve   farklı   ziyaretçi   kitlelerine   açıklanmasıdır.  Yorumlama  grafik  tasarım  ve  çevre  düzenlemesi  gibi  fiziksel   sağlayıcıların   kullanılması   kadar   rehberlik,  hikaye   anlatımı,   dijital   teknolojiler,   drama   ve   yeni  kültürel   etkinliklerin   tasarlanmasını   da   içerir.   Hatta  buna   pazarlama   ve   hediyelik   eşya   tasarımı   da  girebilir.  

Yorumlamada  iki  temel  kaynak  vardır:  yorumlanacak  değerler   (Eyüp)   ve   yorumlayacak   kitle   (ziyaretçiler).  Bu   ikisini   iyi   bilmek,   ihtiyaçlarını   tespit   etmek   bir  yorumlama   stratejisi,   planı,   araçları   ve   takvimi  geliştirmek   için   gereklidir.   Elbette   yorumlama  yönetim   çerçevesi   olmadan   düşünülemez.   Bunu   da  üçüncü  kaynak  olarak  eklemek  doğru  olu  

Yorumlama   bir   strateji   olarak   bir   hedefe   sahip  olmalıdır.   Örneğin   Eyüp   Sultan   Tarihi   Merkezin  yorumlama   hedefi   nedir?   Bu   hedef   doğrultusunda  stratejiler,  araçlar  ve  plan  oluşturulur.  

Yorumlama   Planı   Oluşturma   Süreçleri                                  Kaynak:   Interpretive   Master   Plan,   Nova   Scotia  Tourism,  Culture  and  Heritage  2009  

Bu   bakış   açısına   göre   bugün   Eyüp’te   kültür   mirası  farklı   idareler   ve   aktörler   tarafından   nasıl  yorumlanmaktadır?   Ziyaretçiye   ne   tür   bir   deneyim  sunulmaktadır?   Eyüp’ün   tarihi   ve   kültürel   değeri  nasıl   bir   anlatı   örgüsüyle   aktarılmaktadır?   Varolan  yorumlama   ve   bilgilendirmede   bir   dil   birliği   var  mıdır?   Araçları   yeterli   midir?   Eyüp   değerlerinin  yorumlanmasında  karşımıza  çıkan  sıkıntılar  nelerdir?  

Bu  proje  sırasındaki  çalışmalarımızda  Eyüp  değerleri  ve  kimliğiyle  ilgili  geniş  kapsamlı  araştırma  ve  birikim  olduğunu   tespit   ettik.   Ayrıca   Eyüp   kentsel   sit   alanı  için   yapılıp   onaylanmış   olan   Koruma   Amaçlı   Nazım  İmar   Planı’nın   Tarihi   Doku   Analizi   gibi   çok   detaylı  çalışılmış   ve   envanterlenmiş   bilgileri   ve   raporları  bulunmakta.   Bu   amaçla   yapılmış   sempozyum   ve  proje   yayınlarını   inceledik.   Üretilmiş   ve   yayınlarla  kayıt   altına   alınmış   olan   bu   bilginin   çeşitli  etkinliklerin   içeriğini   oluşturacağı   kanaatindeyiz.  Bununla   beraber   bu   bilginin   genel   olarak   hedef  kitlelerle,   uygun   araçlar   üzerinden   paylaşımında  eksikler  olduğunu  da  gözlemledik.    

Daha   önceki   bölümlerde,   kültür   mirası   ile   ilgili  anlatıların   ve   bilginin,   yorumlamayı   kolaylaştıracak  bir   yöntem   olan   temalaştırma   suretiyle   ele  alınmadığını   anlattık.   Bilgi   daha   ziyade   listeler  halinde   verilmekte,   farklı   değerler   arasında  ilişkilendirme   (dolayısıyla   bir   hikaye/senaryo)  oluşturulmamaktadır.    

Eyüp’ün  tarihine  dair  zengin  bir  külliyat  oluşmuştur.  Farklı   değerler   İstanbul,   din,   mimari,   sanat,   zanaat  ve  sosyal  hayat  bağlamında  incelenmiştir.  

Eyüp’teki   kültür   mirasının   önemli   bir   kısmı   restore  edilmiş   ve   kullanıma   açılmıştır,   bir   bölümü  metruktur.   Proje   alanına   giren   kültürel   mirasın  kullanımı  için  bakınız  EK  2.  

 

     

    41  

Aşağıda  proje  alanında  yer  alan  korunması  gereken  taşınmaz  kültür  varlıkları  sıralanmıştır  

 

Proje  Alanındaki  Korunması  Gerekli  Kültür  Varlıkları  Adı   Sayısı   Tescil    Tarihi    Camiler   10   15.01.1977      gün    9591    sayılı  G.E.E.  ve  A.Y.K.    Medrese,  Mektep,  Darülkurra     8   15.01.1977  gün,  9591  sayılı  G.E.E.  ve  A.Y.K.  Türbeler   29   15.01.1977  gün,  9591  sayılı  G.E.E.  ve  A.Y.K.  İmaretler   1   15.01.1977  gün,  9591  sayılı  G.E.E.  ve  A.Y.K.  Çeşmeler   17   15.01.1977  gün,  9591  sayılı  G.E.E.  ve  A.Y.K.  Mezarlık,  Hazire   35   15.01.1977  gün,  9591  sayılı  G.E.E.  ve  A.Y.K.  Sebil,   Sarnıç,   Su   Terazisi,   Su  Hazinesi  

5   15.01.1977  gün,  9591  sayılı  G.E.E.  ve  A.Y.K.  

 Sivil  Mimarlık  Örnekleri  

 122  

15.01.1977   gün,   9591   sayılı   G.E.E.   ve   A.Y.K.   ve   değişik  tarihlerdeki   plan   çalışmaları   sırasında   yapılan   tespitlerin  tescillenmesi  söz  konusudur.  

Kütüphane   2   15.01.1977  gün,  9591  sayılı  G.E.E.  ve  A.Y.K.  Tekke   6   15.01.1977  gün,  9591  sayılı  G.E.E.  ve  A.Y.K.  Anıt  Ağaç   15   15.01.1977  gün,  9591  sayılı  G.E.E.  ve  A.Y.K.  Askeri  Tesis     2   15.01.1977  gün,  9591  sayılı  G.E.E.  ve  A.Y.K.  Duvar,  Atik  Duvar   5   15.01.1977  gün,  9591  sayılı  G.E.E.  ve  A.Y.K.  Hamam   3   15.01.1977  gün,  9591  sayılı  G.E.E.  ve  A.Y.K.  Kahvehane   2   15.01.1977  gün,  9591  sayılı  G.E.E.  ve  A.Y.K.  Karakol     1   15.01.1977  gün,  9591  sayılı  G.E.E.  ve  A.Y.K.  TOPLAM   263        adet  kültür  ve  tabiat  varlığı  bulunmaktadır.    

 

Aşağıda,  Eyüp’te  öne  çıkan  kültür  mirası  odaklarının  Eyüp  için  önemini,  bu  değerin  iletişiminin,  sunumunun  ve  yorumunun  bugün  nasıl   yapıldığını   analiz   ettik.  Bu   çalışma  Eyüp’ü  Eyüp  yapan  değerlerin,   Eyüp’ün  kimliğinin  ziyaretçilere   ne   kadar   ve   hangi   araçlarla   aktarıldığını   tespit   amacıyla   yapılmıştır.     Bu   çalışma,   ziyaretçi  anketleriyle   desteklenmiştir.   Ziyaretçi   araştırması   Eyüp   ve   Pierre   Loti   ziyaretçileri   arasında   Eyüp   mirasının  bilinirliğini   ve   beklentileri   ölçmüş,     tercih   edilen   paylaşım   araçlarını   belirlemede   yol   gösterici   olmuştur.   Bu  bilgiye  dayanarak  projenin  ikinci  aşamasında  Eyüp  Tarihi  Merkez’de  uygulamaya  konulabilecek  bir  Yorumlama  Stratejisi  geliştirilecektir.    

     

   42  

1. Eyüp  Sultan  türbe,  camii  ve  meydanı    

Eyüp   Sultan   Camii   Vakıflar   Genel   Müdürlüğü’ne  bağlıdır.   Diyanet   işlerine   tahsis   edilmiştir.   Camii’de  müftülüğün   bir   birimi   bulunur.   Türbe   Kültür   ve  Turizm   Bakanlığı’na   bağlıdır.   Avlusunda   Kültür   ve  Turizm   Bakanlığı   ve   TÜRÇEK’in   (Türbeler,   Çeşmeler  Taşınır   Taşınmaz   Kültür   Varlıklarını   Koruma   ve  Yaşatma   Vakfı)     bağış   ve   broşür   kulübesi   yer  almaktadır.  

Eyüp   Sultan   Camii   ve   türbesi   bize   İstanbul   Tarihi,  İslam   tarihi   ve   Osmanlı   Tarihi   başlıklarında   farklı  hikayeler   anlatmaktadır.   Bu   hikayeler,   Eyüp   El  Ensari,  Akşemseddin,  Fatih  Sultan  Mehmet  ve  diğer  padişahları  içeren  çok  katmanlı  hikayelerdir.    

 

Bugün   Eyüp   Sultan   türbesi   ve   camii   çevresindeki  pano   ve   broşürler   incelendiğinde   aşağıdaki  başlıklarda  ve  malzeme  üzerinden  anlatılar  yapıldığı  görülür:  

1. Eyüb  El  Ensari’nin  kim  olduğu,  malzemesi  pirinç  pano  (Eyüp  Müftülüğü)  

2. Ziyaret   kuralları   malzemesi   pirinç   pano   (Eyüp  Müftülüğü)  

3. Akşemseddin  hakkında  bilgi  malzemesi  mermer  üstü  varaklı  yazı  (İstanbul  Fethi  Derneği,  1953)  

4. Avludaki   iki   ziyaret   kuralları   panosu   (Eyüp  Müftülüğü)  

5. Türbeler  haritası  ve  Eyüp  Sultan  Türbesi  Broşürü  (Kültür  ve  Turizm  Bakanlığı  ve  TÜRÇEK)  

6. Eyüp   Sultan   Camii   ve   Türbesi   tarihi   bilgisi   ışıklı  dikilitaş,   Arapça,   İngilizce   ve   Türkçe   (İstanbul  Büyükşehir  Belediyesi)    

 

Bu   örneklerden   de   görüleceği   gibi   alanda   mirası  anlatan   farklı   kurumlar,   dil   ve   tasarım   birliği   içinde  değildirler.   Mekana   yerleştirilen   farklı   ebat,  malzeme   ve   uzunluktaki   metinler   mirası   etkili,  zengin   ve   katmanlı   tarihiyle   anlatamamaktadır.  Bilgilendirme  panolarıyla,   ziyaret   kurallarını   aktaran  panolar  arasında  görsel  bir  fark  yoktur.  Bu  iki  iletişim  farklı  araçlarla  yapılmamaktadır.  

Tarihi  Önemi  1. II.   Mehmed   (Fatih)   (1451-­‐1481)   tarafından  kurulan  bu  külliyenin  varlık  sebebi  ve  çekirdeği,  "Eyüp   Sultan"   diğer   adıyla   Halid   bin   Zeyd   Ebu  Eyyub   el-­‐Ensari'nin,   türbesidir.   El-­‐Ensari,   Hz.  Muhammet’i   görmüş   ve   sohbet   etmiş   bir   kişi  

olarak   sahabe   kabul   edilir.     İstanbul’un  Müslümanlar   tarafından   ikinci   kez   (669)  kuşatıldığı  sırada  bu  sefere  katılmış,  şehit  olmuş  ve   surlar   önüne   defnedilmiştir.   7   yüzyıl   sonra  İstanbul’un   kuşatması   sırasında   Fatih’in   hocası,  Akşemseddin  el-­‐Ensari’nin    naaşının    bulunduğu    yeri     keşfedip   İstanbul’un   fethi   için   ordunun  inancını   pekiştirmiştir.   Fatih   tarafından   buraya  bir   türbe   yaptırılmıştır.   Daha   sonra   bu   yapının  yakınına   cami,   medrese,   imaret   ve  hamamyaptırılmasıyla   bir   külliye   oluşmuştur.  Eyüp   Sultan   Külliyesi'nin   bünyesindeki   cami  İstanbul'un   ilk   selatin   camii   olması   açısından  önem  taşır.  

 

Padişahların  kılıç  alayları  nedeniyle  Eyüp’ün,  Osmanlı  İmparatorluğu’nun  gelişme  dönemindeki  rollerinden  biri   de   devletin   halkla   ilişkiye   geçtiği   ideolojik   ve  simgesel     tahta  oturma   (cülus),   bağlılık   yemini,   kılıç  kuşanma     törenlerinde,   sünnet,   doğum   ve   zafer    kutlamalarında  odak  olmasıdır.    

Bugünkü  Kullanım,  Yorumlama  ve  Sorunlar  Eyüp   Sultan   Camii   ve   türbesi   hergün   binlerce  ziyaretçi   çekmektedir.   Bu   sayı   Cuma   günleri  artmakla   beraber,   haftanın   hergünü   özellikle   camii  avlusunda,  türbe  önünde  ve  meydanda  ibadet,  adak,  dua   veya   ziyaret   için   gelen,   gözlemlerimize   ve  duyduklarımıza  göre  çoğu  kadın,  ziyaretçi  vardır.    

Eyüp   Sultan   ziyaretçileri   ağırlıklı   olarak   ibadet   ve  türbe   ziyareti   için   gelenler   ve   gezip   manevi   bir  deneyim   yaşamak   için   gelenler   olarak   iki   genel  kategoriye   ayrılabilir.   Turistik   amaçlı   gelen   yabancı  ziyaretçinin   sayısı   düşüktür.   Bazı   Cuma   namazları  camii   ve   avlusunda   yer   kalmadığı   için   meydanda  yere   serilen  halılar  üzerinde  ve  güneşten  korunmak  için   açılan   bez   tenteler   altında   kılınır.   Cuma  öncesi,  sonrası   veya   diğer   günlerde   ziyaretçiler   meydanın  ortasında   yükseltilmiş   ağaçlı   bölümün   çevresine   ve  meydanın   doğusunda   yer   alan   kare   alana  (Mihmandar   lokantası   girişi)   yerleştirilmiş   banklara  otururlar.     Bunların   dışında   meydan   çevresinde

     

    43  

   

   

Eyüp  Sultan  Camii  ve  Türbesi  çevresinde  ve  içindeki  bilgilendirme  panoları  

 

Eyüp  Sultan  Camii  ve  Türbesi  içindeki  ziyaret  kurallarını  bildiren  panolar  

Kaynak:  Eyüp  Belediyesi  Kültür  ve  Sosyal  İşler  Md.

     

   44  

oturma  alanları  bulunmamaktadır.  Camii  ve  türbeye  giriş   çıkışlar   (A   ve   B   kapısı   ibarelerinin   fonksiyonu  net   değildir),   ziyaret   rotası   ve   yönetimi   verimli  değildir.   Özellikle   kalabalık   günlerde   yığılmalara  sebep   olmaktadır.   Mezarlıklar   tarafına   (ve   teleferik  otoparkına)   açılan   arka   kapının   sık   kullanılmadığı,  meydana   açılan   kapıların   tercih   edildiği  gözlemlenmiştir.  

Pazar  sabahları  grup  olarak  gelenlerin  belli   ritüelleri  vardır.   Meydanda   bilgi   alan   grupları   görmek  mümkündür.   Sabah   namazından   sonra   çevredeki  lokantalarda  kahvaltı  yapılır.  Eyüp  sultan  ve  çevresini  gezenler   de   bulunmaktadır.   Pazar   günleri   aileler   ve  gruplar  ağırlıktadır.  En  yoğun  günler  Ramazan’da  ve  kandillerde   yaşanmakatdır.   Bu   günlerde   meydanda  biriken   kalabalık   geç   saatlere   kadar   Eyüp   Sultan  türbesini   ziyaret   etmek,   camide   namaz   kılmak   için  meydan   kapılarından   (A   ve   B)   girip   çıkarlar.  Kalabalıkların   meydandan   sahile   kadar   uzandığı,  özellikle    meydanda,   ara   sokaklarda   ve   sahilde   iftar  sofraları   kurulduğu   görülür.   Bu   sofralar,   bazen   bir  kurum   tarafından   verilen   iftar   için   kurulmuş  masalarda,     kimi     zaman   da     kendi   kumanyasını  getirmiş   vatandaşların   bir   masa   örtüsü   çevresinde  yerde   kurduğu   yer     sofralarındadır.   Meydanda   ve  meydana  açılan  sokaklarda  yer  alan  dükkanlarda  bu  kalabalık  günlerde  alışveriş  artmaktadır.      

Semtin  ve  ziyaretin  merkezinde  bulunan  Eyüp  Sultan  türbe  ve  camii  çevresinde,  meydan  ve  avlusunda  bir  tabela  ve  bez  afiş  karmaşası  mevcuttur.  Eyüp  Sultan  türbesi  ve  camiine  açılan  avlunun  içinde  bir  çok  farklı  boy   ve   tasarımlarda   bilgi   tabelaları   bulunmaktadır.  Bu   tabelalar   4   ayrı   noktada   yer   alır.   Avlu   girişinde  (İBB  dikilitaşı),   avlu   içinde   solda   ve   cami  duvarında,  türbe   içinde   korkulukla   çevrili   ağaçların   olduğu  Sultan   III.   Selim   tuğraları     ile   süslenmiş     "Hacet  Çeşmeleri"   veya   "Kısmet   Çeşmeleri"   adı   verilen  noktada   yoğunlaşmaktadır.   Ayrıca   türbenin  restorasyonunu   anlatan   ayrı   bir   pano   da  mezarlıklara     ve     cülus   yoluna     çıkış   kapısına   yakın  yerleştirilmiştir.   Bu   tabelaları   okumak   için   duranlar  mekanda   yoğun   olan   trafiği   artırmaktadır.   Farklı  idarelerce   tasarlanıp   yereleştirildiği   düşünülen   bu  tabelalar   görüntü   olarak   mekanın   ruhuyla  uyuşmadığı   gibi   tasarım   olarak   da   yapıyla   eşgüdüm  içinde   değildir.   Bu   tabelalar   form   ve   bilgi   miktarı  açısından   farklılıklar   gösterir.   Tabelalar   ağırlıkla  Türkçe’dir.    Ayrıca  Caminin  dış  avlusunda  TÜRÇEK  ve  Kültür   Bakanlığı   kulübesinde   işbirliğiyle   basılmış  Eyüp  Sultan  Hazretleri  Türbesi  broşürleri  ve  türbeler  haritası   dağıtılmaktadır.   İBB   tarafından   Eyüp   Sultan  Camii   avlusu   girişine   dikilmiş   olan   bilgi   panosu  yeterli   bilgiye   sahip   olmakla   beraber   mekânla   bir  

bütünlüğü   yoktur   (dikilitaş   formunda   ışıklı   pano).  İSKA’dan   destek   alınarak   yapılmış   Eyüp   mezarlığı  girişindeki  enteraktif  ekran  çalışmamaktadır.    

 

Ağustos  1999    depreminde    hasarın  oluştuğu     Eyüp  Sultan  Camii    yoğun  ziyaretçi    trafiği    nedeniyle    ciddi    bir   tahribat   yaşamaktadır.   Eyüp   Sultan   türbesinin  restorasyonu   sebebiyle   avlu   ve   türbe   bölümünde  pano  ve  şantiye  yapıları  trafiği  sıkıştırmaktadır.  Cami  avlusunda   yer   alan   ve   şantiyeye   ait   olmayan  kulübeler   ebat   ve  malzeme   olarak  mekanın   ruhuna  aykırıdır.   Devam   eden   Eyüp   Sultan   Türbesi'nin  restorasyonu     neticesinde     çevredeki     inşaat    malzemelerinin     cami     dış   avlusuna     yerleştirilmesi    hoş   olmayan   bir     görüntü   oluşturmaktadır.  Restorasyon   çalışmasını   anlatan   ‘sergi’   panoları  önemli   olmakla   birlikte   kalabalık   içinde   algılanması  zor   bir   noktadaır   ve   trafiği   sıkıştıran   elemanlardan  birisi   haline   gelmiştir.   Cami     avlusunda       zaman  içinde    izinsiz    yapılmış    ilaveler    ve    değişik    kurum  -­‐    kuruluşun     bağış   toplamak   maksatlarla     dış   avluya    yerleştirdikleri    kulübelerin    oluşturduğu    kargaşanın  neticelendirilmesi     gerekmektedir.   Restorasyon  sebebiyle   geçici   olarak   duranlar   haricindekiler   ya  buradan   çıkarılabilir   ya   da   mekana   ve   ziyarete  müdahale  etmeyecek  şekilde  yeniden  tasarlanıp  yer  değiştirebilirler.   İlke  olarak  Eyüp  Sultan  türbe,  camii  ve   meydanı   hakkında   yazılı   bilgilendirme   kısa  tutulabilir,   yeri,   içeriği   ve   tasarımı   yeniden  düşünülebilir,   ve   bu   bilgilendirme   diğer   başka  yöntemlerle   desteklenebilir.   Avlu   içinde  bilgilendirmenin   minimuma   indirilmesi   ve   bu  ihtiyacın  meydanda  karşılanması  önerilebilir.  

Müftülük   ve   ziyaretçilerle   yapılan   görüşmelerden  anlaşıldığı   kadarıyla   dini   konularda   da   bilgi   talebi  mevcuttur.  Müftülüğün  avlu  içindeki  bilgi  noktası  bu  açıdan   küçük   ve   yetersizdir.   Bu   bilginin   verileceği  ayrı   bir   birim   oluşturulması   ve   kolay   erişilebilir,  trafiği   kapatmayacak   şekilde   düzenlenmesi   yerinde  olacaktır.   Eyüp   Sultan   külliyesi   içinde   Müftülük  elemanlarından   oluşan   eğitimli   rehberler   programı  ele  alınabilir.  

Meydan  zemini  beyaz  mermer  kaplanmış,  biri  büyük  biri   küçük   iki   havuzla   süslenmiştir.   Bu   havuzların  meydana   ve   Eyüp   Sultan   camiine   uygunluğu  geleneksel   Osmanlı   mimarisi,   meydan   düzeni  düşünülerek   yeniden  gözden  geçirilebilir.  Meydanın  mermer   döşemesi,   aydınlatma,   oturma   birimleri,  kent   mobilyası,   gölge   vermesi   için   kullanılan   tente  yerin   tarihsel   ve   mimari   değerleri,   meydanı  çevreleyen   tarihi   yapıların   silüetleri   düşünülerek  yeniden  ele  alınması  önerilen  işlerdendir.  

     

    45  

Meydanla   ilgili   bir   diğer   konu   meydanda   yer   alan  satış  birimleri,  uyarı    ve  bez  afişlerdir.  Satış  birimleri  farklı   ebat   ve   tasarımlarda   alanda   belli   bir   düzen  çerçevesinde   yer   almamaktadır.   Zabıtanın  bulunduğu   alan   ve   yanındaki   demir   iskele   dahil  meydan  üzerinde  yer  alan  ve  geçici  görüntüsü  veren  birimlerin   tasarımı   ve   yeri   yeniden   gözden  geçirilebilir.   Satış   birimleri   tarihi   meydanın   ve  mezarlığın   demirlerini   işgal   etmekte   (örneğin  güvercin   yemi   satış   birimi),   hem   göz   hem   çevre  kirliliği  yaratmaktadır.  

Eyüp   meydanına   açılan   oyuncakçılar   çarşısındaki  dükkanlardaki   hediyelik   eşya   kalitesi   düşüktür.  Eyüp’ün  kimliğini  yansıtan  kitap  ve  eşyaya  rastlamak  zordur.   Birbirinin   tekrarı   bu   ürünlerin   çoğu,   yerel,  dayanıklı   ve   iz   bırakacak   bir   kaliteye   sahip   değidir.  Yine  meydan  ve  çevresindeki  dükkan  ve  lokantaların  çoğu   fiziksel   görünüşleri   açısından   sorunludur.  Tenteler   ve   teraslar   yolu   daraltmıştır,   tentelerin  yükseklikleri   Eyüp   tarihi   dokusunun   önüne  geçmektedir.    

Eyüp   Sultan  meydanının   anlamı   ve   burada   yaşanan  deneyimin   kalitesi   çevresindeki   işyerlerinin   yarattığı  trafik   ve   bu   işyerlerinin   sunduğu   hizmet   ve   ürün  içeriğiyle  beraber  düşünülmelidir.  Meydanın  hemen  karşısında   yer   alan   işyerleri   (tarihi   fırın,   mutfak  malzemeleri   satan   züccaciyeci,   aktar,   telefon   ve  iletişim,  hediyelik  eşya  satanlar,   lokanta  ve  kebapçı)  arasında   yerin   tarihi   dokusu   ve   kimliğiyle  uyuşmayanlar   mevcuttur.   Bu   işyerlerinin,   hem  sattıkları   ürün   içeriği,   hem   afiş,   tabela   ve   vitrinleri  meydanın   kimliğiyle   beraber   düşünülerek   yeniden  ele  alınabilir.  

Son   olarak,   Eyüp   Sultan   camiine   bağlı   mezarlıklar  hakkında   bilgi   verilmemektedir.   Bu   mezarlıkların  temizliği  ve  düzeni  sorunludur.    

Aşağıda,   Eyüp   Sultan’ın   kimliğine   ilişkin   halihazırda  deneyimlenmekte   olanın  mahiyeti   ele   alınmakta   ve  bu   analizden   bu   kültür  mirasına   bakış   açısının   nasıl  genişletilebileceğine   ve   yorumlanarak  işlenebileceğine  dair  öneriler  geliştirilmektedir.  

Eyüp   Sultan’da   alanın   ve   mekanların  kimlik  problemi  İstanbul’un   fethi   ile   içiçe   geçen   tarihi   hikayesiyle  Eyüp   Sultan   türbesi   ve   camii,   sadece   Eyüp   ilçesinin  değil,   şehir   olarak   İstanbul’un   kimliğinin   önemli   bir  parçasıdır.   Şehrin  Osmanlı   tarihini   ve   kimliğini   Eyüp  Sultan   külliyesinin   oluşumu   üzerinden   okumak  mümkündür.  Fakat  bu  kimlik  sadece  dini  referanslar  temel  alınarak  tarif  edilirse  eksik  olacaktır.  Bir  başka  deyişle,   “Müslüman”   kimliği,   Eyüp   Sultan  çevresindeki   tarihsel   ve  kültürel  miras   ile  bir   arada,  

tarihsel   bir   süreç   içinde,   çok   yönlü   bir   mahalle   ve  kent   kültürünün,   siyasi,   sanatsal,  mimari,   düşünsel,  kentsel   ve   gündelik   hayatın   bir   parçası   olarak  düşünülmelidir.    

1925   yılında   ülkedeki   tüm   tekke   ve   türbelerin  kapatılması,  tarikat  ve  dini  lakapların  yasaklanmasını  emreden  677  no’lu  kanun,  “tarihi  ve  mimari”  açıdan  önemli   olan   türbeleri   “müze”   kapsamına   almıştır.  Eyüp   Sultan   türbesi   de   bu   kapsama   alınmıştır.  Kültürel   tarihimizde  derin  bir   kopukluğa   sebep  olan  ve   toplumsal   hafızaya   önemli   bir   ket   vuran   bu  kanunda   1950   yılında   yapılan   düzenlemeyle   bazı  türbeler   yeniden   açıldı   ve   Eyüp   Sultan   ziyarete   ilk  açılan   türbelerdendi.   Bu   kanun   sebebiyle  İstanbul’daki    türbelerin  –  ve  Eyüp  Sultan  türbesinin-­‐  yönetimi,   önceleri   Topkapı   Sarayı   Müzesi  Müdürlüğü’ndeyken,   1969’da   kurulduğundan   beri,  Kültür   ve   Turizm   Bakanlığı’na   bağlı   olan   “İstanbul  Türbeler   ve   Müzeler   Müdürlüğü’ndedir.   Türbe,  elbette  müze  gibi  “seküler”  bir  mekan  değildir;  Eyüp  Sultan   türbesi   de   hiçbir   zaman   bir   “müze”   gibi  ziyaret  edilmemiştir.  Lakin  sahip  olduğu  elle  tutulur,  somut   miras   (değerli   eşyalar)   açısından   bir   yandan  da   müze   niteliğine   sahiptir.   Eyüp   Sultan   türbesinin  salt   ibadet   amaçlı   ziyareti   nasıl   tarihi/kültürel  kimliğinin   tanınmasını   sınırlıyorsa,  türbe/cami/meydanın   salt   ibadet   perspektifinden  yönetimi  de  aynı  sonucu  getirmektedir.  Yakın  tarihe  kadar   söz   konusu   alanda   Eyüp   Müftülüğü,   Eyüp  Kaymakamlığı,     Türbeler   Müzeler   Müdürlüğü   veya  Vakıflar   İdaresi   gibi   devlet   kurumları   arasında  yaşanan  anlaşmazlıklar,  özellikle  son  on  yılda  azalmış  gibi   görünmektedir.   Bunun   sonucu   olarak   ibadet-­‐odaklı   bakış   açısının   Eyüp   Sultan   Türbesi   için   de  hakim   hale   geldiği   söylenebilir.   Ancak,   Eyüp   Sultan  kimliğinin  değerinin,   tarihi   ve  kültürel  mirasının   çok  boyutlu   yönlerinin   tümünün   ele   alınarak   artırılması  amaçlanıyorsa,  “dini”  kimliğe  ilişkin  okumanın,  miras  değerinin  diğer  boyutlarıyla  birlikte  ele  alınarak  çok  boyutlandırılması   gerekmektedir.   Hem   bu  alanı/mekanları   çok   farklı   sosyal   kesimden,   dinden,  kültürlerden   kadın   ve   erkek   ziyaret   eder,   hem   de  Türbenin   ve   Eyüp’ün   önemine   dair   anlatılabilecek  hikayeler   çok   çeşitlidir.   İbadet   etmek   ile  sınırlandırılan   bir   deneyim   İstanbul’un   tarihi,  Müslümanlığın  tarihi,  Ebu  Eyyub  el-­‐Ensari’nin  hayatı,  İstanbul   seferleri,   Fatih’in   Eyüp   semtini   nasıl  kurduğu,   cami   ve   türbenin   nasıl   bir   estetik   bakış  açısıyla   yaptırıldığı,   gibi   bir   çok   boyutun   yeterince  ele  alınamaması  ile  sonuçlanmaktadır.  Böyle  olunca,  Eyüp   Sultan   ziyaretinin,   sayın   Eyüp   müftüsü  Muammer  Ayan’ın  deyimiyle,  salt  “namaz  ve  boğaz”  amacıyla   yapılması   durumu   ortaya   çıkar.   Bu   sınırlı  deneyimin   ötesine   geçebilmek   için   bilgi   ve  yorumlama   kapsamını   genişletmek   ve  çeşitlendirmek  önem  taşımaktadır.  

     

   46  

Alanın  “ibadet  etmek”  odaklı  deneyimle  sınırlanması  alanın  maskülen  bir  mekana  dönüşmesine  sebebiyet  veriyor.  

Söz   konusu   alanda   ibadet   etme   deneyiminin   ağır  basması,   kadınların   bu   alandaki   hareketlerini  kısıtlıyor.  Örneğin   namaz   saatlerinde   iç   avlu   sadece  erkeklerin   namaz   kılabileceği   şekilde   düzenleniyor  ve   kadınlar   avlunun   bir   köşesine   sıkıştırılıyor   veya  dışarı   çıkmaları   salık   veriliyor.   Namaz   süresince  kadınların   etrafta   alana   dair   tarihi/kültürel   bilgi  edinebilecekleri   imkanlar   olmadığı   için   de   kadınlar  alandan  dışlanmış  oluyor.  Elbette  bu  durum,  dolaylı  olarak   çocukları   da   benzer   şekilde   etkiliyor.   Bu  durumda   erkek   çocuklar   babalarıyla   namaz  kılabiliyorlar   fakat  özellikle  kız  çocuklarının  mekanın  uhrevi  geçmişiyle  temasları  namaz  saatleri  dışındaki  zaman  dilimleri  ile  sınırlandırılıyor.    

Buna   ek   olarak   cami   içinde   kadınların   ibadet   ettiği  alan,   kadınların   da   mekanla   daha   sağlam   bir   ilişki  kurabilmesi   amacıyla   yeniden   düzenlenebilir3.  Namaz   saatleri   dışında   da   olsa,   kadınların   cami  içindeki  hareket  alanları  mevcut  haliyle  kısıtlıdır.        

Benzeri   bir   şekilde,   cami   görevlilerinin   kadın  ziyaretçilere   ilişkin   takınabildikleri   ‘emredici’   ve  baştan   dışlayıcı   tutumların   ele   alınması   ve   camii  görevlilerinin   mekanın   uhreviyetine   uygun   olarak  her   ziyaretçiye   belirli   bir   mesafeden,   tolerans   ve  anlayış   ile   yaklaşmaları   doğrultusunda  yönlendirilmeleri  önemlidir.    

Halil   İnalcık’ın   (1993)   deyimiyle,   ‘Eyüp   Sultan  kasabası’   olarak   ‘İstanbul   surlarının   dışında   hiçten  var   edilmiş’   bu   eserin   kültürel   ve   tarihsel  boyutlarıyla   çokkatmanlı   ve   zengin   anlatımlarıyla  anlaşılmasını  sağlamak  bir  hedeftir.  Bu  Yönetim  Planı  çalışmasının   çıkış   noktası   da   budur,   mevcut   haliyle  ibadet  odaklı  yorumlama  ve  düzenleme  yaklaşımının  genişletilmesi   uygun   olacaktır.   İbadet   odağı   hiç   bir  zaman   kaybedilmemek   şartıyla,   bu   eserin   kültürel  tarihinin   tüm  yönleriyle  anlaşılabilmesini   sağlayacak  yorumlama   yaklaşımının   da   benimsenmesi  önerilmektedir.   Bu   tür   bir   çok   boyutlu   okuma   ve  yorumlama   çabası   alanın   mekansal   düzenleme,  işlevlendirme   ve   tasarım   vizyonuna   da   yön   verecek  şekilde  ele  alınmalıdır.    

                                                                                                                                       

 

3  Kadınların  camilerde  yaşadıkları  problemlere  dair  bkz.    http://www.zaman.com.tr/yorum_yorum-­‐yildiz-­‐ramazanoglu-­‐camilerde-­‐kadinin-­‐yeri-­‐neresi_1129186.html  3  Mayıs  2011.  

     

    47  

2.    Cülus  Yolu  ve  Üzerindeki  Değerler  Cülus   Yolu   Haliç’te   bugün   artık   olmayan   Bostan  İskelesinden   başlayıp   Eyüp   Sultan   Camii   ve  Türbesinde   sona   eren   bir   güzergahtır.   Bu   yol  üzerinde  Vakıflar  Genel  Müdürlüğü  ve  KTB-­‐  Türbeler  ve   Müzeler   Genel   Müdürlüğü   yönetiminde   yapılar  vardır.  

Foto:  Proje  Ekibi  

 

Tarihi  Önemi  Cülus,   Osmanlı   İmparatorluğu'nda,   padişahlığa  seçilen   şehzadenin   padişahlığının     ilan   edilmesi   için  yapılan   törene   verilen   addır.   Ölen   yada   tahttan  indirilen   padişahın   yerine   tahta   çıkış   töreni   “Cülus  merasimi”,   “biat   resmi”,   “cülus-­‐ı   meymenet    makrun”,   cülus-­‐ı   hümayun”,   “iclâs”   olarak   da  adlandırılmaktadır.     Osmanlı   saltanat   gelenekleri  içinde,   padişahların   tahta   oturduktan   sonra   Eyüp  Sultan   Türbesi’nde   kılıç   kuşanması   ve   bu   vesileyle  düzenlenen  kılıç  alayı  önemli  bir  yer  tutmuştur.    

 

Eyüp’te  Cülus  Yolu  olarak  bilinen  eski  adıyla  Bostan  İskelesi    sokak,  Boyacı  sokak,  yeni  adıyla  Sultan  Reşat  Caddesi   Fatih   Sultan   Mehmed’den   Vahdettin’e  kadar  Osmanlı  Padişahlarının  tahta  çıktıklarında  kılıç  kuşanıp   ata   bindikleri,   cülus   törenlerinin   yapıldığı,  padişahın   hükümranlığını   sembolize   eden   tarihi   bir  yoldur.   Geleneğe   göre   Sultan   kayık   ile   Eyüp’e   gelir,  vezirler   ve   devlet   adamları   yolun   başında   kendisini  selamlar,   o   ise   binek   taşının   oradan   atına   binerek  Eyüp   Sultan   Hazretleri   ziyaret   ederdi.   Sultanın   bir  işareti  üzerine  Şeyhülislam  gelip  beline  dört  halifeye  ait  kılıçlardan  birini  kuşatır  ve  Allah’ın  yardımıyla  din  ve   devlet   düşmanları   üzerine   muzaffer   olması   için  dua  ederdi.  Törenden  sonra  Sultan  yeniden  ata  biner  yolda   toplanan   ahaliye   Cülus   bahşişi   dağıtarak  Topkapı  Sarayına  geri  dönerdi.    

 

Bunun   dışında   Cülus   yolu   üzerinde   imarethane   ve  türbeler  mevuttur.   Bunların   herbiri   kendi   içinde   bir  dönemi,  kişiliği  ve  onun  statüsünü  temsil  eder.  

 

Bugünkü  Kullanım,  Yorumlama  ve  Sorunlar    

 

Mihrişah   Sultan   Sıbyan   Mektebi   Eyüp   Sultan   -­‐  Gönüllüleri  tarafından  kullanılmaktadır  

Cülus   Yolu   Bostan   iskelesinden   başlar,   Hüsrev   Paşa  Kütüphanesi   ve   Müzisyenler   Kahvesi,     Adile   sultan  türbesi,     Hüsrev   Paşa   Türbesi,   Prens   Sabahattin  Türbesi   ile    Hüsrev  Paşa  Tekkesi,   arasından  geçerek  Mihrişah   Sultan   sebili,   imareti   ve   haziresinin  önünden   devam   eder   Eyüp   Sultan   Camii’nin  arkasındaki  hazire  (içinde  Mihrişah  Sultan  tarafından  yaptırılmış   Sıbyan   Mektebi   vardır)   geçip   Eyüp  Camii’nde   son   bulur.   Bu   güzergahta   Cülus   törenine  dair   bilgi   panosu   bulunmamaktadır.   Yol   üzerindeki  diğer  yapılara  referans  verilmemektedir.    

 

Bu   güzergah   üzerinde   Mihrişah   Sultan   imareti  dışında   ziyarete   açık,   düzenli   faaliyet   gösteren   bir  yapı   yoktur.   Mihrişah   Sultan   Sıbyan   Mektebinden  Eyüp   Sultan   Gönüllüleri   tarafından   kullanılmakta,  çeşitli  faaliyetler  düzenlenmektedir.  Diğer  yapılar  da  ziyarete  açık  değildir.  Ziyaretçilerin  kullanımına  veya  bilgilenmesine  yönelik  bir  durak,  pano,   ziyaret  alanı  olmadığı   için   bu   yol   Eyüp   Sultan’a   ziyarete   gelenler  tarafından   ender   olarak   kullanılmaktadır.   Eyüp  Sultan’ı   ziyaret   edenler   arasında   öneminin  vurgulanıp   gezilecek   görülecek   bir   yol   olarak  tanıtılması  ve  kazandırılması  önerilir.  

 

     

   48  

3.  Mezarlıklar  

Eyüp  Mezarlığı  Önemi  Eyüp  Mezarlığının  İstanbul  Büyükşehir  Belediyesi’nin  Park   ve   bahçeler   Müdürlüğü   tarafından   bakımı  yapılmaktadır.   Burada   yine   İBB’ye   bağlı   Mezarlıklar  Müdürlüğü   definlerle   ilgili   işleri   yürütür.   Eyüp  mezarlığı   içinde   Vakıflar   Genel   Müdürlüğü’ne   bağlı  Kaşgari  Tekkesi  ve  Camii  yer  alır.  Burada  restorasyon  çalışmaları  devam  etmektedir.  

 

Eyüp  Mezarlığı,  Osmanlı  Sultanları  ve  halkın  gözünde  kutsal  bir  yer  sayıldığı  için  en  değerli  sanat  ve  kültür  eserlerinin   toplandığı   bir   merkez   olarak   gelişmiştir.  Ebâ  Eyyûb’un    ahirette  şefaatini  kazanmak    ümidiyle  imparatorluğun   seçkin   kişileri   burada   türbelerini    yaptırmış   ve   bir   çok     vakıf   tesisleri   kurmuş  bulundukları     gibi,   zamanla   burada     büyük  mezarlıklar   gelişmiş,     Eyüp  Sultan  adeta   İstanbul’un  seçkin  bir     kabristanı  olmuştur.  Gümüşsuyuna  çıkan  sırtlarda  kurulmuş  Cellat  mezarlığı  Eyüp  mezarlığının  ilginç  bir  bölümünü  oluşturur4.  Sanat  tarihi  açısından  da   herbiri     taş     işçiliğinin     ve     hat   sanatının   seçkin  örnekleriyle     süslü     Eyüp     Mezarlıkları     özellikle  mermer   işçiliğinin   ustalığının   izlenebildiği   bir   açık  hava  sergisidir.  

 

Kullanım,  Yorumlama  ve  Sorunlar  Eyüp   Sultan   meydanından   Pierre   Loti’ye   çıkan  arnavut   taşı   kaplı   yol   düzenlidir.   Ancak   mezarlığın  özellikle  Haliç  kıyısına  inen  alt  bölümlerinin  temizliği,  yeşilliği   ve   çevre   düzenlemesi   yeniden   gözden  geçirilebilir.   Mezarlığın   meydan   girişine   yaptırılmış  mermer   bilgilendirme   duvarı   (mezarlıkta   yatan  ünlülere   işaret   eden)   mezarlık   alanlarının  mütevaziliği   ve   Eyüp   Sultan   kimliği   göz   önünde  bulundurularak   yeniden   düşünülebilir.   Mezarlık  içinde   mezar   sahiplerinin   yaptırdığı   tabela   ve  yönlendirme   işaretlerinin   farklılığı   bir   görüntü  karmaşası   yaratmaktadır.   Akşam   saatlerine   doğru  kararan   mezarlığı   aydınlatması   güvenlik   endişeleri  doğrultusunda   mekanın   ruhuna   aykırı   olmayacak  şekilde  yeniden  düşünülebilir.  

 

                                                                                                                                       

 

4  Osmanlı  toplumunda  cellatlık  hoş  karşılanmadığı  için  cellatlar  ayrı  bir  mezarşığa  gömülmüşlerdir  (‘Eyüp  Mezarlığı’  İstanbul  Ansiklopedisi,  Cilt  3  s.  252)  

Eyüp  Mezarlığı   semtteki   tekkeler,   türbeler,  camii  ve  vakıf   eserleriyle   bir   bütün   oluşturmakta   Eyüp  kimliğinin   önemli   bir   parçasını   temsil   etmektedir.  Müslümanlar   için   kutsal,   Batılılar   için   oryantalist  bakış  açısının  vücut  bulduğu  bir  mekandır.  Bu  açıdan  farklı   anlamları   barındıran   mezarlık   katmanlı  hikayeleri,   tarihsel   dönemleriyle   zengin   bir   kitaptır.  Bir   bakıma   İstanbul’un   ve   Osmanlı’nın   toplumsal  tarihini   yansıtmaktadır.   Bu   açıdan   bakıldığında  bugün   Eyüp   Mezarlığı’ndaki   gerek   yönlendirme  gerekse   açıklama   metinlerinin   eksikliği   büyük   bir  kayıptır.   Osmanlı   sanatını,   ölüm   ritüellerini,   öteki  dünya   inancını   ve   daha   bir   çok   dünyevi   ve   uhrevi  inanış   ve   pratikleri   yansıtan   mezar   taşlarının   ne  anlama   geldiği   mevcut   düzen   içinde  anlaşılmamaktadır.   Bunları   anlatan   bilgi   veren  istasyon   ve   açıklama   metinleri   yoktur.   Mezarlığın  meydan   girişinde   duran   ve   ISKA   tarafından  desteklenmiş   enteraktif   pano   çalışmamaktadır.  Bugün   teleferiğe   doğru   giderken   mezarlık   duvarı  boyunca   uzanan   ucuz   ve   kalitesiz   hediyelik   eşya  dükkanları   mezarlığın   manevi   ve   kültürel   değerine  zarar   vermektedir.   Bu   dükkanların   birbirini  tekrarlayan  ürünleri,  yerin  ruhu  ve  kimliğine  zıttır.  

 

Diğer  mezarlıklar  İstanbul’un   ilk   fetih   mezarlığı   olan   Tokmak   Tepe  mezarlığı  ve  Ya  Vedud  Mevkii,  İstanbul  çiçekcilerinin  senenin    belli  tarihlerinde  kurduğu  çiçek  pazarlarına  ev   sahipliği   yapmaktaydı.   Bunun   yanında  uzun   süre  yaprak   dökmeyen   meşhur   gülleri   de   burada  yetiştirilmekteydi.   Bu   güllerin   bir   özelliği,   güllerin    yetiştiği   bu   toprakların   altında   yatan     fetih  şehitlerine   hürmeten   ve   onları     yad   etmek   üzere  satın   alınarak   onların   cennet   kokusunu   duyma  geleneği    bugün  unutulmuş  olsa  da   tarihin  uzun  bir  sürecinde  yaşatılmıştı.5  

Proje   alanı   içinde   bulunan   diğer   tarihi   mezarlık   ve  hazirelerin   genel   temizlik   ve   çevre   düzenlemesi  açısından   sorunlu   olduğu   gözlemlenmiştir.   Bazı  mezarlara   sert   plastikten   bilgi   plaketleri   çakılmıştır,  ancak   bunların   okunması   mümkün   değildir.  Durdukları   yerler   yürüyüş   yollarından   erişilebilir  olmadığı   gibi   yazılar   da   okunamamaktadır.   İnşaat  molozundan,   plastik   torba   ve   şişelere   özellikle   yola  

                                                                                                                                       

 

5  Süleyman  Faruk  GÖNCÜOĞLU,  Eyüp’ün  Şehir  Kültürüne  Katkıları,  Tarihi    Kültürü    ve  Sanatıyla    Eyüp  Sultan  Sempozyumu  X.  S.74-­‐95.  İstanbul,  8  Wolfgang  Müller-­‐Wiener/İstanbul’un  tarihsel  topgrafyası      

     

    49  

kenarı   olan   mezarlıkların   kirliliği   dikkat   çekicidir.  Mezar   taşları   kırılmış   ve   devrilmiştir.   Doğanın   bu  mezarları   ele   geçirdiği   (ağaçların   mezar   zeminleri  içinde   büyüdüğü   örneklerde   olduğu   gibi)   noktada  etkileyici  görüntüler  oluşmuştur.    

 

Ancak  insan  elinin  zarar  verdiği  durumlar  için  önlem  alınması   gerekir.   Eyüp   Sultan   Camii   arkasındaki  hazire,   Mihrişah   Sultan   İmareti   karşısındaki   hazire,  Feridun  Paşa  türbesi  arkasındaki  hazire,  Kızıl  Mescid  Türbesi,   Hubbi   hatun   Türbesi,   Silahi  Mehmed  Paşa,  Zal   Mahmud   Paşa   ve   Cezeri   Kasım   Paşa   camii  hazireleri  temizlik,  yorumlama  ve  çevre  düzenlemesi  açılarından   yeniden   değerlendirilmelidir.   Bununla  beraber   bugün   kaybolmuş   tekkelerin   hazireleri   ve  otopark   veya   yol   kenarında   kalmış  mezarlar   için   de  bir  düzenleme  düşünmek  tavsiye  edilir.  

 

4.  Türbeler  Eyüp’te  proje  alanı  içinde  yer  alan  aşağıdaki  türbeler  Kültür   ve   Turizm   Bakanlığı   İstanbul   Müzeler   ve  Türbeler   Genel   Müdürlüğü   yönetimindendir:   Eyüp  Sultan   Türbesi,   Mustafa   Ağa   Türbesi,   Lala   Mustafa  Paşa   Türbesi,   Bulak  Mustafa   Paşa     türbesi,   Siyavuş  Paşa   Türbesi,   Beşirağa   Türbesi,   Sokullu   Mehmet  Paşa   Türbesi,   Pertev   Paşa   Türbesi,   Abdurrahman  paşa   Türbesi,   Adile   Sultan   Türbesi,   Feridun   Paşa  Türbesi,  Sultan  Mehmet  Reşat  Türbesi,  Hüsrev  paşa  Türbesi,   Kaptanı   Derya   Hasan   Hüsnü   Paşa   Türbesi,  Prens   Sabahattin   Türbesi,   Mihrişah   Sultan   Türbesi,  Mirmiran   Mehmet   Ağa   Türbesi,   Üryanizade   Esat  Efendi   Türbesi,   Ferhat   Paşa   Türbesi,   Hubbi   Hatun  Türbesi,  Mehmet  Vusuli  Türbesi,  Şah  Sultan  Türbesi,  Zal   Mahmut   Paşa   Türbesi,   Pir   Ahmed   Edirnevi  Türbesi,   Nakkaş   Hasanpaşa   Türbesi,   Defterdar  Mahmut  Efendi  Türbesi.  

 

Vakıflar   Genel   Müdürlüğü’ne   bağlı   türbeler:   Ayas  Paşa  Türbesi,  Cafer  Paşa  Türbesi,  Molla  Lülfi  Türbesi,    Tunuslu  Hayrettin  Paşa  Türbesi,    Ebudderda  Türbesi,    Halil   Rıfat   Paşa   Türbesi,   İzzet   Efendi   Türbesi,       La’li  zade   Abdülbaki   Efendi   Türbesi,   Çolak   Hasan   Baba  Türbesi    

 

Tarihi  Önemi  İstanbul’da   da   özellikle   Eyüp’te   türbeler   yoğun   bir  birliktelik   gösterirler.   Bu   açıdan   bakıldığında   Eyüp  türbeleri   Osmanlı   toplumsal   ve   siyasal   yapısını  anlamak   için   eşsiz   bir   kaynaktır.   Türbeler   türbe  sahibinin   ait   olduğu   toplumsal   grup,   türbenin   ait  

olduğu  kronolojik  bölge,   türbe  tipolojisi  ve  türbenin  kentsel  ve  mimari  bağlamı  açısından  ele  alındığında  zengin  bir  yorumlama  fırsatı  yaratmaktadır.  Eyüp’ün  bir  türbe  yapım  alanı  olarak  seçimi  her  zaman  ve  her  toplumsal   grup   için   aynı   ağırlıkta   olmamıştır.  Özellikle   hiyerarşi   olarak   sadrazamın   altındaki  bürokratların   üçte   biri   (18   adet)   ve   dinsel  bürokratların  tümü  bu  çevrede  türbe  sahibidir6.    

 

Sultan   Reşat,     sadrazamlar,   vezirler,   şeyhülislamlar,    paşalar,    Hanım  Sultanlar,    Eyüp’ü    ebedi  istirahatgâh      olarak     şeçmiş,   türbelerini   yaptırmışlardır.     Mimar  Sinan’ın   ilk     türbesi     olan   Ayas   Paşa   Türbesi’nin    dışında,     Sokollu  Mehmet   Paşa,     Zal  Mahmut   Paşa,    Pertev   Paşa,     Lala   Mustafa   Paşa,     Nişancı   Feridun  Ahmet   Paşa,     Defterdar  Mahmut   Efendi,     Semiz   Ali  Paşa   Türbeleri     Eyüp’teki     türbelerden     sadece     bir  kaçıdır.    Eyüp’te    yer  alan  tek    padişah  türbesi    olan  Sultan  Reşat  türbesi    hemen    yanındaki    Sultan  Reşat    mektebi     ile     güzel   bir   külliye     oluştururken  Mimar  Kemalettin’in   Eyüp’te   yer   alan   eserlerinden     olması  bakımından  da  önemlidir.      

 

Kullanım,  Yorumlama  ve  Sorunlar  Bugün   İstanbul   Müzeler   ve   Türbeler   Genel  Müdürlüğüne   bağlı   türbeler   personel   eksikliğinden  dolayı   ziyarete   açık   değildir.   Bunların   bazılarının  restorasyonu   yapılmış   bitmiştir.   Eyüp   Sultan  ziyaretine   gelenler   için   türbelerin   sahipleri   ve  dönemleriyle   ilgili   bilgi   aktaran   alanda   mevcut  kaynak   (broşür,   pano,   rehber,   harita   vs.)   mevcut  değildir.   Türbelerin   üzerinde   varolan   plaketler  birbiriyle   uyumsuz   ve   paylaşılan   bilgi   miktarı  kısıtlıdır.    

Eyüp   Sultan   Camii   avlusundaki   KTB/TÜRÇEK  kulübesinde   dağıtılan   türbeler   haritası   dışında  türbelerle   ilgili   basılı   bilgi   mevcut   değildir.   Bu  araştırma   kapsamında   Müzeler   ve   Türbeler   Genel  Müdürlüğü,   Eyüp   ve   İstanbul   Büyükşehir   Belediyesi  websitesinden   türbelerin   tamamıyla   ilgili   bilgi  bulunamamıştır.  

Eyüp’te   yapılan   sempozyumlar,   yayınlar  düşünüldüğünde   türbeler   üzerine   üretilmiş   çokça  bilgi  bulunmasına  rağmen  bunlar  erişilebilir  formatta    değildir.   Mekanda   varolan   bilgi   (plaketlerde   veya                                                                                                                                          

 

6  ‘Türbeler’  İstanbul  Ansiklopedisi  C.7,  s.  312.  28  sadrazamın  6sı  ve  bir  tek  Sultan  V.  Mehmet  Reşat  burada  yatar.  

     

   50  

sözü   geçen   haritada)   türbe   sahipleri,   yaşadıkları  dönem   ve   Osmanlı   ile   olan   bağları   açısından   ele  alınmamış,   İstanbul   Türbeler   Haritası’nda   verildiği  gibi  mekan  üzerinde  sıralanmıştır.  

 

5. Tekkeler    Osmanlı   yüzyılları   boyunca   İstanbul’un     manevî  ikliminde   ve   dini   folklorunda     önemli   bir   yer    tutagelmiş,   yoğun   bir   tasavvuf     hayatına   sahne  olmuş     bu   yörede,   Celvetiyye   dışında   İstanbul’da  faaliyet     gösteren   bütün   tarikatlar,   sayıları     altmışı  aşan   tarikat   yapısı   tarafından   temsil   edilmiştir.  Çoğunluğu  günümüze    gelmemiş    bu  yapılar,  mimari    programı   asgari   ölçülerde   tutulmuş   mütevazı  zâviyelerden,   tam   teşekküllü     tekkelere   ve   zengin  programları   ile     "tarikat   külliyesi"     niteliğindeki  komplekslere     kadar   uzanan   geniş     bir   yelpaze  oluşturmaktadır7.  

 

Kullanım,  Yorumlama  ve  Sorunlar  Eyüp’te     yer   alan   tekkelerden   6     tanesi     proje    alanında     yer   almakta     olup,     bunlardan     Balçık  Tekkesi   harap   durumdadır   ve     otopark     olarak    kullanılmaktadır.      

 

Özbekler   Tekkesi:       Günümüzde   Eyüp   Sultan  Camii’ne   giden   ana   aksı   oluşturan   Kalenderhane  caddesinde  yer  almaktadır.  Tekkeye  bağlı  diğer  yapı  ise   Afife   Hatun   Tekkesi’dir.   Eyüp   Özbekler  tekkesinden   günümüze   sadece   tevhidhane   ve  tekkenin   banisi   La’li   zade   Abdülbaki   Efendi’nin  yaptırmış   olduğu   sıbyan   mektebi,   hemen   yanında  kendi   üstü   açık   türbesi   ve   bu   tekkenin   kesme   taş  yuvarlak   kemerli   giriş   kapısı   kalmıştır.   Sıbyan  mektebi   derslik   olarak   kullanılmaktadır.   Tekkenin  kaybolmuş   yapılarının   üzerine   1970lerde   Diyanet  işleri   binaları   inşaa   edilmiştir.   Günümüze     ulaşmış    tevhidhanenin   niteliksiz     malzeme     ile     onarıldığı    binanın   ön   cephesinde   yer   alan   çeşmenin     harap  durumda   olduğu     görülmektedir.   Kapısına   modern  çelik   bir   kapı   takılmıştır.   Binanın   kullanımdan   zarar  gördüğü   anlaşılmaktadır.   Etrafı   çevrili   bir   avluda  kaldığı  için  yoldan  geçenlerin  farkedip  ziyaret  etmesi  söz  konusu  değildir.      

                                                                                                                                       

 

7  Baha  Talman,  ‘Eyüp  Sultan’da  tarikat  Yapıları’,  Eyüp  Sultan  Sempozyumu  s.102-­‐120  

Afife  hatun   tekkesi:  Tekkenin  kaynaklarda  rastlanan  diğer   isimleri  Balcı  Dergahı,  Abdünnafi  tekkesi,  Afife  Hatun  Balcı  Dergahı,  Mehmed  Efendi  Nakşi  Tekkesi,  Nafi   efendi   tekkesi,   Abdunnafi   Efendi   Tekkesi’dir.    Tekkenin   Banisi   Mehmet   Nafi   Efendi,   Koca   Derviş  Lakaplı   Hattat   şehreminli   Hacı   Mustafa   Efendi’nin  oğludur.   Mehmed   Nafî   Efendi   tekkeyi   annesi   Afife  Hanım   (Ö:1834)   için   1844   yılında   inşa   ettirmiştir.  Mehmet   Efendi   vakfiyesinde   tekkenin   Özbekler  Tekkesine   bağlanmasını   şart   koşmuştur8.  Restorasyon   sonucunda   içi   tamamen   yenilenmiştir,  haziresi   dışında   tarihi   izleri   belirgin   değildir.   Afife  Hatun   Tekkesi   şu   anda   Eyüp   Belediyesine   tahsis  edilmiş   olup,   Kültür   Evi   olarak   kadınlara   dini   ve  sosyal   içerikli   eğitimler   vermektedir.   Afife   Hatun  Kültür  Evi  Eyüp  merkezde  yer  alması  sebebiyle  kolay  ulaşılabilinen  bir  noktadadır.  Caferpaşa  Mederesi  ile  komuşudur.  Tarihi  proje  alanı  içinde  olmaktan  dolayı  Eyüp  kimliğini   ve  kültürünü   ifade  etmek  konusunda  potansiyeli   vardır.   İçinde   yürütülen   etkinlikler   Eyüp  kültürü  ve  tarihiyle  doğrudan  ilişkili  değildir.  

Hüsrev  Paşa    Tekkesi:  Tekke    restore    edilmiş,  görme  engelliler   için   Sesli   Kütüphane     olarak  işlevlendirilmiştir..   Kütüphanenin   çalışma   saatleri  konusunda   net   bir   bilgi   yoktur.   Bu   kütüphanenin  işlevselliği  gözden  geçirilip  daha  verimli  bir  yönetim  modeli  veya  yeni  bir  işlev  konusu  gündeme  alınabilir.  Bulunduğu  yer  itibariyle  müzisyenler  kahvesi,  Sultan  Reşat  Türbesiyle  aynı  hatta,  Cülus  yolu  girişindedir.  

 

Karyağdı   Tekkesi:   Bir   Bektaşi   tekkesi   olan   Karyağdı  Baba   Tekkesi’nin  Horasan   erenlerinden,   İstanbul’un  fethinde   bulunmuş   Karyağdı   Baba   lakaplı   es-­‐Seyyid  Mehmed  Ali  Baba  tarafından  kurulduğu  kaynaklarda  yer  almaktadır.     Piyerloti     Kahvesi’nin  de     yer  aldığı    Eyüp’ün   en   güzel   manzara   noktalarından   biri     olan  tepenin     üzerindeki   Karyağdı   Tekkesi   harap  durumdadır.     Bir   kısmının   üzerinde   küçük     bir   yapı  durmaktadır.  

 

Kaşgari  Tekkesi:  Yine  Piyerloti’ye  çıkılan    mezarlıklar    arasındaki   pitoresk     yol     üzerinde   yer   alan     Kaşgari    Tekkesi’nde    ise    restorasyon    devam  etmektedir.  Bu  tekke   Vakıflara     bağlıdır.   Restorasyonu   devam  etmektedir.  

                                                                                                                                       

 

8  Prof.Dr.  Ahmet  ERSEN  /  Mehmet  ULUKAN,  Eyüpte  Afife  Hatun  Tekkesi  ve  Restitüsyon  Önerisi,  Eyüp  Sultan  Sempozyumu,  s.152-­‐159  

     

    51  

Caferpaşa   külliyesindeki   tekke:   Cafer   Paşa    Medresesi   daha   sonra   Sadiyye   Tekkesi   haline  getirilmiştir.   Tekke,   âyin     günü   cuma   olan   bir  Sa'diyye   Tekkesi   idi.   Bugün   Caferpaşa   Kültür  Merkezi’nin  bir  parçasıdır.  

 

Görüldüğü   gibi   proje   alanı   içinde   yer   alan  tekkelerden   bazıları   restorasyon   görmüştür.   Ancak  bazı   restorasyonlar   binanın   tarihi   kimliğinin  görünürlüğünü   silmiştir.   Harap   durumda   olanlarsa  zamanla  yok  olmaktadırlar.  Afife  Hatun,  Cafer  Paşa,  Hüsrev   Paşa   Tekkesi   ve   Kaşgari   Tekkesi   dışındakiler  kullanıma  açılmamıştır.    

Afife  Hatun  kamuya  açık  bir  yapıdır.  Kaşgari  Tekkesi  içinde  özel  toplantılar  yapılmaktadır,  kamuya  açık  bir  etkinlik   barındırıp   barındırmadığı   öğrenilememiştir.  Hüsrev   Paşa   Tekkesi’nin   ise   bir   kütüphane   olarak  hizmet   verdiği   anlaşılmaktadır.     Tekkeler   ibadet   ve  inanç   pratiklerinin   üretildiği   mekanlar   olmuşlardır.    Bugün   ayakta   olan   tekkelerde   bu   kültürün   tarihte    dini   ve   sosyal   hayattaki   işlevlerine   ve   Eyüp’le  ilişkilerine   dair   bir   anlatı   bulunamamıştır.   Somut  olmayan   bir   miras   olan   tekke   kültürü   ve   inanış  pratikleri   tekkelerde   yorumlanma   imkanı   bulabilir.  Bununla   beraber   restorasyon   ve   yeniden  işlevlendirme   gören   tekkeler   geçmiştekine   yakın  olarak  eğitim  etkinlikleriyle  işlevlendirilmişlerdir.    

6.  Camiler  

Kullanım  ve  Sorunlar  Tarihi   camiilerin   çoğunda   geçmişine   dair   bilgi  bulunmamaktadır.   Bilgilendirme   kadar   yapıların  fiziksel  durumlarında  da  sorunlar  vardır.  

Proje    alanında    yer  alan  11  adet    camiden    şüphesiz    en  önemlisi    Eyüp  Sultan    Camii’dir.    Proje  alanındaki    diğer   camilerden     Mimar   Sinan   eseri     Zal   Mahmut  Paşa   Camii’nde     ve     Kaptan   Paşa   Camii’nde      restorasyon   çalışmaları     devam   etmektedir.       Yine    bir   Mimar   Sinan   eseri     olan     Defterdar     Nazlı  Mahmut   Efendi     Camii’nde       ahşap   pencere    doğramaları     kaldırılarak  pvc     pencere     doğramaları    yerleştirilmiştir.     Tarihi     camilerin   ısıtılması     ile   ilgili  en     önemli   sorunlarından   olan   ısıtma     ile   ilgili  problem     her   zaman   ki     gibi     klima   ile     çözülmüş    ancak    bunları    dış  üniteleri    caminin    arka    avlusunda    oldukça     kötü     bir     görüntü   oluşturmaktadır.    Caminin  haziresini    de    otlar    bürümüş    mezar  taşları    bu    otlar    arasında    görünmez    olmuştur.              

Cezri   Kasım   Paşa   Camii’nde   de   klima     problemi    görülmektedir.     Ayrıca     mihrap   duvarındaki     imzalı    çini    panosu    nedeniyle    Camiler     içinde  önemli    bir  

yere    sahip  olan    bu    camide    yer  alan  çini    pano    ne  yazık  ki    çalınmış    yerine    benzeri    yapılarak    monte    edilmiştir.  

Kızıl   Mescitin     son   cemaat     yerine     yapılan  ilavelerden   arındırılması   gerekmektedir.     Yetkisiz    kişilerce     ve     camii     yaşatma     dernekleri     gibi    dernekler    aracılığıyla    yapılan    bu    tür    müdahalelere    izin     verilmemesi     ve     bu     konuda     tüm     ilgililerin    acilen    bilgilendirilmesi    gerekmektedir.  

Sofular     Camii     yakın     tarihte     restore     edilerek    niteliksiz    ilavelerinden  arındırılmıştır.    Bey    Camii    iyi    durumda    olan  camilerdendir.      

Demirciler     mescidi     harap   durumda     iken   1990   lı  yıllarda    restore  edilmiştir.    Bali  Baba    Camii,    1960’lı  yıllarda   şimdiki   haliyle     inşa   edilen   cami     mozaik    cephe    kaplama    malzemesi    ile    kaplanmış    olup,    bu    malzemeden  arındırılması  gerekmektedir.  

Saçlı     Abdülkadir     Efendi     Mescidi,     aslında     Hoca    Sadettin   Efendi     Darülkurrası     mescid   olarak  kullanılmaktadır.     Asıl  Mescid   harap   durumda  olup,    darülkurranın  arka    tarafında    yer  almaktadır.      

7.    Medrese  ve  mektepler  

Tarihi  Önemi  Eyüp   medreseleri   Eyüp’ün   bir   ilim   merkezi   olma  tarihini   anlatmaktadırlar.   Mimari   ve   tarihi   olarak  Eyüp’te   iz   bırakan   dini   alimleri   ve   sadrazamları  temsil  ederler.  

Kullanım,  Yorumlama  ve  Sorunlar  Proje    alanında    yer  alan  medreselerden       iki    tanesi    Mimar     Sinan’ın     eseri     olup,     Sokollu     ve     Zal    Mahmut     Paşa     medreselerinde     restorasyon    çalışmaları     devam     etmektedir.   Cafer   Paşa  medresesi    restore    edilmiş    olup,    yakın  zamanda    su    baskını     geçirmiş     olduğundan     ciddi     bir   rutubet  problemi     mevcuttur.   Sokollu   Medresesi  restorasyondan  önce  Sağlık   İl  Müdürlüğü  tarafından  kullanılmıştır.   Restorasyon   sonrası   için   bir   işlev  tanımlanmamıştır.  Zal  Mahmut  Paşa  Eyüp  Belediyesi  tarafından  işlevlendirilecektir.  

Şah     Sultan  mektep     ve     sebili     iyi     durumda     olup,    Eski     Eserleri     Koruma   Derneği     tarafından    kullanılmaktadır.  Bu  yapıya  girilememektedir,   içinde  ne   tür   faaliyetler   yapıldığına   dair   bilgiye  ulaşılamamıştır.  

Osmanlı   İmaparatorluğu’nun   14.   Şeyhülislamı   ve  ünlü     bilgin   Ali     KUŞÇU’nun     torunu     Ebussuud    Efendi’nin     yaptırdığı       (Ebussuud   Efendi)   Mektebi,    haziresi     ile    güzel    bir    kompleks    oluşturmuş    olup,    Din  Görevlileri    Derneği    tarafından  kullanılmaktadır.    

     

   52  

Sultan   Reşat     Mektebi     halen     okul     olarak    kullanılmaktadır.      

Mihrişah   Sultan   Sıbyan   Mektebi,     harap   durumda    iken     restore     edilmiş     olup,     günümüzde     Eyüp  Sultan   Gönüllüleri   Vakfı   isimli   bir   sivil   toplum  kuruluşu   tarafından   kullanılmaktadır.     Ancak,    mektebin     önünde     yer   alan   kadastral   yol   da     kötü    şekilde     kullanılmaktadır.   Burası   Eyüp’ü   ziyaret  edenlerin   giremediği   bir   hazire   ve   yeşil   alan  barındırmaktadır.   Ebatları,   konumu   ve   tarihi   ile  ziyaretçilerin   deneyimleyebileceği   bir   potansiyeli  vardır.  

Buradaki   genel   sorun   bu   yapıların   restore   edilip  tahsis   edilmesi   sonucu   mekanı   kullananların   onu  belli  program  çerçevesinde  bir  ziyarete  açmamasıdır.  Yapıların   korunması   ve   kullanılması   yaşatılması  açısından   ne   kadar   önemliyse,   bu   yapıların   belli  zamanlarda  halka  açılması  ve  bilgi   kaynağı  olmaları,  huzurlu  ve  iyi  bir  deneyim  yaşamaları  açısından  da  o  kadar  önem  arz  etmektedir.    

8.   Tarihi   üretim   alanları   (feshane,  çömlekçiler     ve   oyuncakçılar   çarşısı   –bugün  hala  izleri  görülebilir  olanlar)    

Çömlekçiler   Mahallesinin   ve   çömlekçiliğin  önemi  Çömlek   üretiminin   yaklaşık   XV.   yy.   sonundan   beri  var   olduğunu   Evliya   Çelebi’nin   anlatımlarından    biliyoruz.    Bu  üretimin  merkezi,  Çömlekçiler  Caddesi,  Çömlekçiler   Arkası     sokak,   Arpacı   Hayrettin   Sokak,  Künkçü  çıkmazı  ve  bu  sokakların  çevreleri    olmuştur.    Çömlekçiler  Mahallesindeki  son  atölyeyi  1936  yılında  kapatan   Rıfat   Özkil’dir.     Eyüp’te   yüzyıllar   boyunca  çömlek    üretiminin  devam  etmesinin  bir  çok  nedeni  vardır.   Üretilen   nesnelere   bakıldığında   bunların  büyük   kısmının,   halk   kesiminin   günlük   ihtiyacını  karşılamak   için   üretilen   nesneler   olduğu   görülür.  Tahta  oyuncak  yapımı  yanı  sıra  çocuklar   için  yapılan  düdüklü  testiler  de  burada  üretilmekteydi.      

 

Eyüp   aynı   zamanda   bostanları   ve   çiçekçiliği   ile  tanınan  bir  semtti.  Çiçek  almaya  gelenin  saksı,  turşu  yapmak   için   sebze   alanın   küp   alacağını   düşünmek  yanlış  olmasa  gerekir.    

 

Eyüp   Mezarlığı   İstanbul’un   en   büyük  mezarlıklarından   biriydi.   Mezarı   sulama   geleneği  olan  bir  toplumda  testi  sadece  evlerde  değil  ama  bu  iş  için  de  kullanılan  bir  araçtı.  

 

Çömlekçiler   Mahallesinin   hemen   karşısına   kurulan  Feshane   fabrikası   ise   burada   başka   bir   imalatı  desteklemiş     olabilir.   Fabrika   ilk   kurulduğunda   Fes  üretiminde   Tunus’luların   uzman   olduğu     iyi  bilindiğinden  Tunus’tan  İstanbul’a    usta  getirtilmiştir.  Feslerin   kalıplarının   bozulmaması   için   çömlekçi  hamurundan   imal   edilmiş   kalıplar   üzerinde  saklandıklarını   halen   Tunus’ta   fes   üretimi   yapılan  yerlerde     görülüyor.     19.yy.’da   Çömlekçiler  mahallesinde     de   bu   tür   kalıpların   üretilebileceğini  düşünmek  yanlış  olmaz.  

Kullanım,  Yorumlama  ve  Sorunlar  Bugün  bu  zanaat  hakkında  adı  geçen  sokaklarda  bir  anlatı   yapılmamaktadır.   Çömlek   üretimi   yapan   usta  kalmamıştır.   Kullanıma   yönelik   bir   obje   olan   Eyüp  çömleklerinin   yerini   modern   mutfak   eşyaları   almış  (Eyüp  çarşıda  karşımıza  çıkan   tencere  ve   tava   satan  dükkanlar   burada   bu   tip   alışveriş   geleneğinin   hala  devam   ettiğini   hatırlatmaktadır),   çömlek   üretmek  için   bir   neden   kalmamıştır.   Zanaat   sokak   adlarında  yaşamaktadır.   Bu   zanaatın   canlanması   için   yeni  işlevler  düşünmek  gereklidir.  

 

Oyuncakçılar  Çarşısının  önemi  Eyüp’te  oyuncakçılığın  bir  sektör  olarak  gelişmesinin  elbette   önemli   bir   sebebi   vardır.   Halk   arasında  çocukları   çok   sevdiğine   inanılan   Ebâ   Eyyûb   el-­‐Ensâri’nin   türbesi’nin     burada   olması   ve   özellikle  okula  başlayacak,  sünnet  edilecek  çocukların  türbeyi  ziyarete   getirilmesi   oyuncakçılığın   gelişmesinde   çok  önemli  bir  rol  oynamıştır.  

 

Kullanım,  Yorumlama  ve  Sorunlar  1970’li   yıllarda    Eyüp    Oyuncaklarını    üreten  sadece    1     kişi     kalmışken     1990’larda   Eyüp   Oyuncakları    sadece     birkaç     koleksiyoner     ve     İstanbul   Şehir  Müzesi’nde     bulunan     örneklerle     varlığını    sürdürüyordu.     2005   yılında   Eyüp   Belediyesi     Eyüp  Oyuncaklarının  üretiminin    yeniden  hayata    geçmesi    için    bir  çaba    başlatmış,     tarihi  Eyüp  oyuncaklarının  yapımını     öğrenen     hanımlar     bu     işin     canlı    kalmasında    önemli    bir  çaba    harcamıştır.    

Ayrıca   2005   yılında,   Tarih   Vakfı’nın,   geçmişte   Eyüp  üzerine   yaptığı   pek   çok   çalışma;   oyun   ve   oyuncak  tarihi   konusunda   yaptığı   araştırmalar   ve   Eyüp  Oyuncakçılığı’nın   yeniden   hayata   geçirilmesi  amaçları   birleştirilerek,   AB’nin   “Yeni   Fırsatlar  Programı”ndan   sağlanan   bir   destekle   bölge  kadınlarının   istihdamına   yönelik   bir   proje  

     

    53  

yaratılmıştır.   Böylece   hem   kaybedilmiş   önemli   bir  kültürel   mirasın   yeniden   canlandırılması,   hem   de  oyuncakların  kadınlar   tarafından  üretilmesiyle,  kayıt  dışı   ekonominin   önlenmesi   yolunda   bir   adım   daha  atılmıştırdı.   Projeye   Balat-­‐Fener   Kültür   ve  Güzelleştirme   Derneği,   Fener-­‐Balat   Semtleri  Rehabilitasyon  Programı  ve  Eyüp  Belediyesi  de  katkı  sağlamıştır9.  

 

Bu   ürün   Eyüp’ün   kimliğinin   bir   parçası   olmasına  rağmen   bugün   Eyüp   Oyuncakçılar   çarşısında   az  miktarda   satılmaktadır,   üretimi   çok   az   veya   hiç  yapılmamaktadır.   Hediyelik   eşya   satıcıları   Eyüp  oyuncakları   dendiğinde   bilemeyebilmektedirler.  Tarihi   Eyüp   Oyuncakları   bugün   çarşıda   satılmakta  olan   hediyelik   eşyaların   içinde   Eyüp   kimliğiyle  buluşan   yegane   ürün   olarak   göze   çarpmaktadır.  Oyuncakçılar   çarşısında   çarşının   adıyla   ilişki  kurmayan   bir   ürün   yelpazesi   sunan   dükkanlar  bulunmaktadır.  Burada    yer  alan  dükkanlar     (47-­‐48-­‐49  nolu  yapı  adaları  önündeki)  21.5.1987  tarih,  3539  sayılı     kararına   istinaden     çevre   dokusuna   aykırı    olduğu      gerekçesiyle      kaldırılmış    ancak,  daha    sonra    bu     dükkanlar     yeniden   inşa   edilmiştir.     Bunlar  Eyüp’ün  tarihiyle  ilişki  kuramamakta,  mekanın  tarihi  kimliğini   taşımamaktadırlar.   Dükkanlar   sokağa  taşmış,  yapıları  görünmez  kılmışlardır.  

Çiçekçiler’in  önemi  İstanbul’da   16.yy’dan   20.yy’a   kadar   sağlık,   zevk   ve  sanat   ağırlıklı   olarak   gelişen   çiçekçilik,   İstanbul  yaşamını   mekan   ve   bahçe   düzenlemeleri,   dekoratif  sanatlar,   müzik,   edebiyat,   halk   sağlığı   ve   eğlence  yönlerinden   etkilediği   bilinmektedir.  Osmanlı   bahçe  kültürü   içinde   önemli   yeri   olan   İstanbul   çiçekçiliği  II.Mehmed’in   yaptırdığı   saray   bahçeleri  düzenlemeleri   ile   başlamıştır.   16.   yy’ın   ikinci  yarısında   tarihin   en   görkemli   dönemini   yaşayan  çiçekçilik   İstanbul’da   sektör   durumuna   gelmiştir.  Eyüp   ve   Kağıthane   vadisinin   topraklarının   lale  yetiştirilmesine   çok   uygun   olması   nedeni   ile   bu  semtlerde  çiçekçilik  gelişmiştir.  

 

Eskiden   çiçekçiliğin   merkezi   olarak   bilinen   Eyüp  tarihi   ile   ilgili   olarak   yıllarca   çalışmış   olan   Ahmet  Ağın’ın   Eyüp   çiçekçiliği   ile   ilgili:   “Eyyûb’da  Gümüşsuyu’nun   bulunduğu   vadi   etrafındaki   tepeler                                                                                                                                          

 

9  http://www.marjinal.com.tr/detaytum.asp?mus=tarihvakfi&id=34  18  Aralık  2014te  erişildi.  

tarlalar  halinde  çiçek  bahçeleri  idi;  gül,  sümbül,  lale,  zerrin   ve   fulya   yetiştirilir,   Cuma   günleri   Eyyûb’un  Oyuncakçılar   Çarşısında   büyük   bir   çiçek   pazarı  kurulurdu;  bu   çiçek  bahçelerinin   tümü  Fulya   Tarlası  diye  anılan  mesire  yeri  idi”  diye  bahsetmiştir.  

 

Kullanım,  Yorumlama  ve  Sorunlar  16.yy’dan   20.yy’a   kadar   var   olduğu   bilinen   Eyüp  çiçekçiliği,   çiçek  yetiştirilecek   tarlaların  yok  edilmesi  ile   tamamen  yok  olmuştur.   Sadece  Eyüp  merkezine  girişte   çiçek   ve   fidan   satışı   yapan   bir   iki   dükkan  geleneği   sürdürmeye   çalışmaktadır.   Çiçekçiler   çok  yakın   zamana   kadar   Eyüp   ilçesi   içindeki   site  inşaatlarına   satış   yapmaktaydılar.   Belediye’nin   de  buradan   çiçek   alışverişi   yaptığı   olmuştur.  Görüşmelerden   çiçekçilerin   kurumsal   müşterilerini  kaybettiği,  ayakta  kalabilmek  için  otoparkçılık  gibi  ek  alanlara  girdikleri  anlaşılmaktadır.  

 

Bu  değerin  bir  Eyüp  değeri  olduğu  ziyarete  gelenler  tarafından   anlaşılmamaktadır.   İşletmeler   bu  yaklaşımla   ürünlerini   sunmadıkları   gibi,   çiçekçilerin  dükkanları   geçici   olarak   oradaymışlar   algısı  yaratmaktadır.   Çiçekçiliğin   mezarlık   ve   tarihi  yerleşimle  bağı  kurulamamaktadır.    

 

Feshane’nin  önemi  1827   yılının   ortalarına   doğru   Asâkir-­‐i   Mansûre  askerine   fes   giydirilmesine   karar   verildikten   sonra  başta  Tunus  olmak  üzere  Mısır   ve  Avrupa’dan  vakit  geçirmeden   fes   ithal   edilmesi   yoluna   gidilirken;   bir  yandan   da   askerin   fes   ihtiyacının   içeriden  karşılanması   amacıyla   İstanbul’da   bir   Feshane  kurulması  için  çalışmalara  başlandığı  görülmektedir.    

 

Daha  önce  Kadırga     semtinde    bir   binada    başlayan    fes    üretiminin  de    yetersiz  kalması    üzerine      feshane  için   en   uygun   yer     olarak,   Eyüp   Defterdar  İskelesi’ndeki   Beyhan   Sultan   Sarayı     olarak   tespit    edilmiştir.   Üstelik,   sarayın   feshaneye  dönüştürülmesi     için   250.000   kuruş   yerine   sadece  50.000-­‐    60.000  kuruşun  yeterli  olması  sebebiyle  19  Zilka’de     1248/8   Nisan   1833   tarihinde   Padişah   II.  Mahmut  naklin  yapılmasını  emretmiştir.  

 

1980’li     yıllarda     Haliç   Kıyılarının   sanayiden  arındırılması    çalışmaları  sırasında    korunması  gerekli    kültür   varlığı   olarak   tescilli   olan   Feshane’nin  

     

   54  

(Sümerbank   Mensucat   Santral   Fabrikası)     tescilli    binalarının   bir   kısmı   da     yıkılmıştır.     Fabrika   içinde  yer   alan     orijinal     fabrika    makinalarıda     günümüze    ulaşmamıştır.  

 

Kullanım,  Yorumlama  ve  Sorunlar  Feshane   memleket   günleri,   fuarlar   gibi   etkinlikler  için   kullanılmaktadır.   Yönetimi   İstanbul   Büyükşehir  Belediyesi’ndedir.   Feshanede   yapılan   memleket  günleri   ve   diğer   etkinliklerin   semte   getirdiği  ziyaretçiler  yerel  ekonomide  canlanma  yarattıysa  da  bir   çok   semt   sakini   için   ulaşımı   kilitlemiştir.   Yapılan  görüşmelerde   Feshane’nin   fonksiyonun  değiştirilemesine   varacak   dilekler   dile   getirilmiştir.  Benzer  işlev  değişikliği  İBB  içinde  de  tartışılmaktadır.  Mekanın  müze  yapılması  yolunda  düşünceler  olduğu  anlaşılmaktadır.  

 

9.      Pierre  Loti  Tepesi  

Tarihi  Önemi  Yakın   dönemin   Fransız   edebiyatının     önemli  adlarından   biri   olan   Pierre   Loti     İstanbul   yakın  tarihinde   de   yer   alan   bir     yazardır.   Hemen   hemen  bütün   Avrupa’nın   Türklere   sırt   çevirdiği   yıllarda    büyük   bir   Türk   dostu   olarak   tanınan     ve   1879’da  Fransız  edebiyatına  Aziyadé    ile  giren  Loti  bir  çok  kez  İstanbul’u   ziyaret   etmiş   ve   kentte   yaşamıştır.  1920’de   Loti,   İstanbul’un   fahri   hemşerisi   yapılır.  Onun   için   törenler  düzenlenir.    Divanyolu  yakınında  bir  caddeye  adı  verilir.   İstiklal  savaşı  yıllarında  gerek    yurt   içinden   ve   gerek   yurtdışından     Türk   davasına  yardımcı   olması   için     kendisinden   ricada   bulunulur.  Loti  10  Haziran  1923’te  vefat  etmiştir.    

Henüz   karakteri     bozulmamış     bu   büyük   Osmanlı    şehrini  en  güzel    göründüğü  yerlerden    biri  olan  Eyüp  sırtlarından   hayranlıkla   seyretmiş   bu   Fransız   yazarı  1870’li   yılların   İstanbul’unun  ahşap  evlerle  dolu  dar  sokakları,  bunların  aralarında  bulunan  yaşlı  ağaçların  gölgelediği   meydancıklar,   Türk   erkeklerinin   başlıca  durak  yerleri  olan  basit  gösterişsiz  mimarili    mahalle  kahvehaneleri   sözleriyle   resmetmiştir.   Piyer   Loti’nin  sık  sık    ziyaret    ettiği      kahve    onun  adıyla    anılmakta    olup,     hala     İstanbul’un   önemli     manzara    noktalarından  birisidir.  

 

Kullanım,  Yorumlama  ve  Sorunlar  Pierre   Loti   olarak   anılan   tepeye   teleferikle   çıkılıp  yürüyerek   Eyüp   Mezarlığı’ndan   meydana   inilebilir.  Teleferikten   çıkınca   ziyaretçinin   karşısında   Eyüp  

meydanında   da   gördüğümüz   yeme   içme   ve   satış  birimleri   belirir.   Bu   satış   birimleri   kalite   standartları  ve   tarihi   çevre   ile   uyumsuzlukları   açısından   ortak  özellikler  gösterirler.  Tarihi  kahve  ve  çevresinin  sakin  ve  sessiz  ruhuna  aykırıdırlar.    

Bunun  dışında  Pierre   Loti   ve  19.   yüzyıl   İstanbul’una  dair  bu   tepeden  bilgi   alınabilecek  bir   kaynak   (pano,  broşür,   müze,   ziyaretçi   bilgilendirme   noktası   vs.)  yoktur.   Terasta   Haliç’i   seyredenlere   Haliç  manzarasını   ve   eserlerini   anlatan   bir   harita   veya  şema  da  bulunmamaktadır.    

Pierre   Loti’nin   arkasındaki   yol   boyunca   uzanan  işyerleri   (bakkal,   fotoğrafçı   ve   hediyelik   eşya   satan  birimler)   dağınık,   iletişim  malzemesi   ve   dili,   hizmet  ve  ürün  kalitesi  açısından  sorunludur.  

10.     Taşınabilir   Somut   Miras   olarak  Koleksiyonlar  Kitap   ve   Neşriyat:   Eyüp’teki     Kütüphanelerden  Hüsrev  Paşa  Kütüphanesinde        yer    alan    714  yazma  ve   445   basma   eserden   oluşan   kütüphane,   1914   de  Sultan   Selim'deki   Medreset'ül-­‐Mütehassinin'e   1918  yılında   da   Süleymaniye   Kütüphanesi'ne  nakledilmiştir.   Daha   sonra   tekrar   Hüsrev   Paşa  Kütüphanesi'ne   gönderilen   kitaplar   1957   senesinde  ikinci   defa   Süleymaniye   Kütüphanesi'ne  gönderilmiştir.    

Bir   diğer     kütüphane   Hasan   Hüsnü     Paşa    Kütüphanesi’ndeki   1052   yazma   ve   416   adet   basma  eser   1957   de   Süleymaniye   Genel     Kütüphanesi'ne  götürülmüştür.     Ayrıca   Hasan   Hüsnü     Paşa’nın  Türbesi’nin     içinde    de    bir   kütüphane     yer   almakta    idi.         Burada,   380   yazma  ve  500  basma  eser   vardı.  Bunlar  da    Süleymaniye'ye  nakledilmiştir.  

Objeler:   Kültür   ve   Turizm   Bakanlığı   Türbeler   ve  Müzeler  Genel  Müdürlüğü’nün  depolarında     Eyüp’e  ait   350   adet   eser   korunmaktadır.   Türk   ve   İslam  Eserleri   Müzesi   ve   Topkapı   Sarayı   Müzesi’nde  Eyüp’ten  gitme  eserler  bulunmaktadır.  

"İstanbul   Büyükşehir   Belediyesi   Eyüp   Oyuncakları  Koleksiyonu"   28   parçadan   oluşan   eserler   1939  yılından   itibaren   Beyazıt’taki     İnkılap   Müzesinde  sergilenmiş,   1945   yılında   Müzenin   taşınmasından    sonra,   eser   sayısının   artması   ve   mekan  imkansızlıkları   nedeni   ile   sergiden   kaldırılmış,  1991’de   de   geçici   bir   sergilemeden   sonra   tekrar    depodaki  yerlerine    kaldırılmışlardır.  Müze    Envanter  Defterindeki   kayıtlarda,   örnekler   hakkındaki   bilgiler  kısıtlı  olmakla  beraber,  bir  çoğunun  harap  durumda  oldukları  yazılıdır.  

     

    55  

Bunların  dışında  Vakıf  Hat    Sanatları    Müzesi’nde    de    Eyüp’teki     Türbe     ve     Camilerden     götürülmüş    eserler     yer   almaktadır.     Bunlar   arasında   Kuran-­‐  Kerimler,     Hat     levhaları,     Kuran-­‐ı   Kerim   cüzleri   yer  almaktadır.  

Eyyüb  Sultan  Türbesi’ndeki    328  adet  envanterli  eser  ve  157  adet  demirbaş    eşya  olmak    üzere  toplam  485  adet   eseri     vardır.   Daha   önceki   müzecilerin     çok  yıpranmış   eserleri     saklamaya,     muhafaza   etmeye  değerli   olarak   görmediklerinden   dolayı   208   adet    eser  ve  demirbaşın  kaydını  silerek   imha  edildiklerini    de   Envanter   defterinde   yapılan   incelemelerden  anlamaktayız.  

Bu   eserler   Eyyüb   Sultan   Türbesi   depolarında   ve  Müzenin   deposunun   bulunduğu     Sultan   I.Ahmed  Türbesi  dolaplarında  durmaktadır10.  

Resimler:   Eyüp’ü    betimleyen    Türk     ressamlara     ait    tabloların     büyük     kısmı     özel     koleksiyonlarda     yer  almaktadır.     Bu     tablolardan   bazıları   banka  koleksiyonlarında    ve  İstanbul,    Ankara,    İzmir    Resim  Heykel     Müzeleri     Koleksiyonlarında   yer  almaktadır.11          

11.   Kayıp   miras   (saraylar,   tekkeler,  sanayii  alanları  vs.)    

19.   yüzyılda   rekreasyon   ve   prestijli   yerleşim   alanı  kimliğinin   Beyoğlu   ve   Boğaz   yönüne   kayması    nedeniyle     Eyüp’teki     sahil     sarayları     boşalmaya    başlamış    yıkılan  sarayların    yerini    fabrikalar    almıştır  (Feshane,     İplikhane).     Bu     sanayi     tesislerinden    sonra       sahiller     saraylılar,     hanım   sultanlar  tarafından   tamamen   terkedilmiş,     sanayi     ile    bağlantılı     üretim     tesisleri     ve     daha     çok     halk    kitlelerine     hizmet     sunan     kahvehaneler,     sahil      gazinoları    ve    küçük    ölçekli    konutlar    bu    sahillerde    boy  göstermeye    başlamıştır.  

Cumhuriyet     döneminde     planla     Haliç   kıyılarının  sanayiye     açılması     ile     sahiller     sanayiye     teslim  edilmiştir.   1980’li     yıllarda   ise     Haliç   kıyılarının  

                                                                                                                                       

 

10  Erman  Güven,Eyyüb  Sultan  Türbesi    Envanterine    Kayıtlı  eserler,    Tarihi  Kültürü  ve  sanatıyla  Eyüp  Sultan  Sempozyumu  VII.  11  A.Kamil  GÖREN,  Türk  Resim  Sanatında  Eyüp  Sultan’ı  Betimleyen  Ressamlar,    Tarihi  Kültürü  ve  sanatıyla  Eyüp  Sultan  Sempozyumu  II.  Gül  Sarıdikmen  Ahraz.  Ressam  Halit  Naci  Tarihi  Kültürü  ve  sanatıyla  Eyüp  Sultan  Sempozyumu  IV.  

sanayiden   arındırılması     çalışmalarının     özensiz     bir    şekilde    yapılması    nedeniyle    buradaki       korunması    gerekli     sivil   mimarlık   örneği     niteliğine     sahip    yapılar,     çeşmeler,     kahvehaneler       vb.     yok    edilmiştir.  

Kayıp     miras       olarak     tespit     edebileceğimiz    tekkelerin     ise     Tekkelerin     Kapatılması     Kanunu    sonucunda     terkedilmiş     olması     nedeniyle     hızla    harap   olmuşlar.     Bunların   bir   kısmı   bizzat     kamu    eliyle    yok    edilmiştir.  (Örn.  Özbekler    Tekkesi).  

Kayıp     sivil   mimarlık   örneklerini     irdelendiğinde    bunların     bir     kısmının     projelendirildiği,     hatta    projelerinin     Kurul     tarafından     onaylandığı,   ancak    restore     ettirilmediği   görülmektedir.   Yerinde  olmayan  binaların  21.  yüzyılda  bir   tarihi  bina  olarak  yeniden   inşa   edilmesi   yerine   boş   arazilerin   Eyüp  Sultan   ziyaretçileri   ve   Eyüplülerin   yeşil   alan,   bahçe,  bostan  gibi  açık  ve  kamusal  alan   ihtiyaçlarına  cevap  verecek   şekilde   yeniden   düşünülmesi   yerinde   olur.  Bu   arsaların   çoğu   bugün     otopark     olarak    kullanılmaktadır.   Bununla   beraber   yerin   hafızasını  tutmak   üzere   buralara   geçmiş   kullanımları  hatırlatmak   amacıyla   bilgi   panoları   ve   çizimler  yerleştirilebilir,   yeni   verilmiş   sokak   isimleri   bu  bağlamda   gözden   geçirilebilir.   Böylece   geçmişin  izleri   günümüzde   görülebilir,   aynı   zamanda   bu   tür  düzenlemelerle   bugünkü   yaşamın   ihtiyaçlarına   da  cevap  verebilir.  

                       Kayıp   eserler       arasında     yer   alan     bazı    çeşmelerin     aslında     yol   yapımı     sırasında     başka  yerlere     nakledildikleri     görülmektedir.     Tunuslu  Hayrettin   Paşa     çeşmesi   Bostan   İskelesi’nde   iken    iskelenin   yok   edilmesi     üzerine     Mihrişah   Sultan  İmareti     avlusuna   nakledilmiştir.   Ayrıca     yapılan  altyapı   çalışmaları   sırasında     bazı     kültür     mirası    yapılar     yok     edilmiştir.     Örn.   Kollektör     çalışması    sırasında,    52    ada    61  parselde  yer  alan  su    terazisi      yok   edilmiştir.     (Kurul   kararı     ile     19.2.1988     tarih,      260    sayılı    karar).  

Kayıp     miras   arasında     Bostan   İskelesi’ni     de  sayabiliriz.     Bu     iskele     kayıkların   yanaştığı     bir    iskeleydi.     Burası     Padişahların   cülus     töreni     için    Eyüp  Sultan’a    geldiklerinde      karaya    ayak    bastıkları    noktaydı.     O     günlerin     anısını     hala     yaşatan   binek  taşı    Cülus    Yolu  üzerinde    İmaretin  önündedir.  Ancak  Cülus  Yolu’nun  Haliç’le  bağlantısı  kesilmiştir.    

12.     Müzisyenler   Kahvesi,   Şah   Sultan  Tekkesi  ve  Bahariye  Mevlevihanesi    

Türk   Musıkisi   Konya’da,   Mevlevi   Tarikatı   içindeki  yerini   bularak   Mevlevihanelerde   baş     unsurlardan  

     

   56  

biri  olmuştur.   İşte  böylesine  Türk  Musıkisine  mekan  olan  mevlevîhanelerin  bir  uzantısı   da  Eyüpsultan’da  başta   Bahariye   Mevlevihanesi   olmak   üzere   cami,  dergâh,  tekke  ve  medreselerde  Türk  Musiki’sine  yer  verildiğini   görüyoruz.   Tarih   kaynakları   Haliç’te  Baharîye   sahillerindeki   yalılarda   muiski   çalındığını  yazmaktadır.   Bunların   arasında   başta   Bahariye    Mevlevîhanesi’nin   ve   Şahsultan   Tekkesi’nin  olduğunu   görüyoruz.   Burası   mevlevîhanelerin     ve  zaviyelerin   kapatılmasına   kadar   Türk   Musıkisine  diğerleri   gibi   konservatuar     niteliğinde   hizmet  vermiştir.     Kendi   evleri   de  dahil   olmak  üzere  bütün  bu   mekânlarda   devrin   hocaları   dersler   veriyor,  musıki   geçiyorlardı.   Bu   dönemin   önemli     bir   ders    verme    mekanı    da    Müzisyenler  Kahvesidir.  

 

Bugün   Eyüp’te   bu   müzisyenlerin   tanıtıldığı,  bestelerinin   dinleyicileriyle   buluşabildiği   sadece  Eyüp   Musiki   Derneği   bulunmamaktadır12.  Müzisyenler   Kahvesi   bir   süre   bu   amaç   için  işlevlendirildiyse   de   bu   sürekli   olmamıştı.   Bahariye  Mevlevihanesi   restore   edildikten   sonra   bir   STKya  tahsis   edilmiş   ve   halkın   erişebileceği   bir  programlama   sunmamaktadır.   Şah   Sultan   Tekkesi    Camii’nde     tesis     edilmiş   olan   tekke   de     günümüze    ulaşamayan   kültürel   varlıklardandır.       İstanbul’da,  Halvetiliğin   Sünbüli   koluna   bağlı   en   eski   tesislerden    olan   bu   cami-­‐tekke   I.   Selim’in   (Yavuz)   kızlarından    Şah   Sultan   tarafından   16.   yy’ın   ikinci   ceyreğinde  (1533’ten    veya  1537’den  az  sonra)  inşa  ettirilmiştir.  Şah   Sultan,     H.963/M.1555-­‐56’da   bu   yapılar  topluluğuna,   aynı   zamanda     tevhidhane   olarak  kullanılmak   üzere   bir   cami   ekletmiştir.   Söz   konusu  yapının   mimarı   kaynaklara   göre   Mimar   Sinan’dır    (Tanman   1994:   125).   Külliyeyi   oluşturan   diğer  yapıların     büyük   bölümü   bu   süreçte   iz   bırakmadan  ortadan   kalkmıştır.   Cami   yanında   yer   alan     Şah  Sultan   Türbesi’de     yıkılarak       açık   hazire   haline    gelmiştir.   Cami,   2013   yılında   Vakıflar   Genel  Müdürlüğü   tarafından   projelendirilerek     restore  edilmektedir.    

                                                                                                                                       

 

12  Zekai    Dede,  Buhurizade  Mustafa  Itri,    Eyyubi    Mehmet    Bey,    Eyyubi    Ebubekir    Ağa,    Hüseyin  Fahri  Dede,    Şakir  Ağa,      Rahmi  Bey    Mehmet,    Hacı  Arif    Bey,    Nuri  Bey  (Bolahenk),    Memiş  Efendi,      Memduh  Bey    (Kemani),    Mehmet  Rıza  Efendi,    Kömürcüzade  Mehmet  Efendi,    Kökten,    Mehmet  Münir,    Hafız  Kemal  Bey,    İsmail  Hakkı  Efendi,    Zekai-­‐z,    ade  Hafız  Ahmed  Irsoy,    Eyyubi    Hüseyin    Dede,    Sadeddin  Heper,    Süleyman    Erguner,      Edhem  Efendi    Eyüplü    bestekarlardan  bir  kaçıdır.      

13.     Eyüp   Çarşısı,   Sokakta   Yemek   ve  Kahvehaneler  Eyüp  Çarşı   Eyüp  Sultan   türbe  ve   camiinin   inşaasıyle  birlikte   oluşturulmuş,   Eyüp’te   kurulan   yaşamın  candamarını   meydana   getirmiştir.   Bu   çarşının   izleri  bugün  hala   Tülbentçi  Muhittin   Sokak   ve   çevresinde  sürülebilir.   Eyüp’teki     yeme     içme     kültüründen    günümüze     kebapçılar     ulaşmamış,     kaymakçılara    gelince   Eyüp     Meydanını     genişletme     sırasında    kaldırılan    dükkanlar    arasında    yer  alan  kaymakçılar    Eyüp’ü    terketmişler.  Günümüzde    sadece    Defterdar    Camii    yanında    bir   tek    dükkan    yaklaşık    60    yıldır,    kaymakçılığı    sürdürmektedir.  

 

Bir    diğer    Eyüp’e    ait    ürün    Eyüp  Halkasıdır.  1980’li    yılların   ortalarına     kadar   Oyuncakçı     dükkanları    arasında       üretime     devam   eden     fırın   üretimini    sonlandırınca,    Akmanoğlu     fırının   sahipleri         fırıncı  Rıza’dan     izin   alarak       Eyüp   Halkalarının     üretimini    devam     ettirmektedir.   Akmanoğlu   ailesi    Safranboluludur.     1800’lü     yıllardan     bu   güne    Eyüp’te    üretime    devam  etmektedir.  

 

Bunun   dışında   Eyüp   Kahvehaneleri’nin   de   Eyüp  kültürü   içinde   önemli   bir   yeri   olduğu  anlaşılmaktadır.   Kahve   kültürü   kent   yaşamının   bir  parçası,   bir   kamusal   alan   olarak   gelişmiştir.   Bu  kahvehaneleri   din   alimleri,   edebiyatçılar,   ressamlar  zanaatkarlar   ve   sanatçılar   ziyaret   etmiş   olmalıdır.  Bugün   Eyüp   kahvehane   kültürünü   ve   oradan  geçmişlerin   izini   öğrenebileceğimiz,   görebileceğimiz  bir   mekan   mevcut   değildir.   Günümüz   de   halen  Eyüp’te   kahvehaneler   kent   yaşamında   önemli   bir  unsurdur.  Ancak  bu  kahvelerin  hiçbiri     tarihi     kahve    kültürü     vasıflarına   sahip   değildir.   Yahya   Kemal   10  Mayıs  1922  yılında  Tevhid-­‐i  Efkar  gazetesinde  yazdığı  bir   yazıda     bahsettiği     Defterdar     İskelesi’ne     giden  bir    meydan  da     yer  alan   semai  kahvesi  de   ,       Eyüp    İskelesi    civarında    yer  alan    Büyük  İskele  kahvesi    vb.  gibi    kahveler  de  1980’li  yıllardaki    Haliç’i    sanayiden  arındırma    çalışmaları    kapsamında    yok  edilmiştir.      

 

Tarihi   kaynaklardan   öğrendiğimize   göre   Eyüp’te  mutfak   kültürü   çarşıda   (kaymakçı,   yoğurtçu,   aktar  vs.)   ve   sokak   satıcılarının   tezgahlarında   kebap   ile  deneyimlenebilirdi.   Geçmişten   bu   yana,   amacı  ziyaret   olan   insanların   dua   edip   karınlarını   doyurup  ayrıldıkları   bir   yer   olduğu   düşünüldüğünde,   Eyüp’te  sokakta  yemek  yemek,  veya  satın  alıp  devam  etmek  bir  gelenektir.  Bugün  meydan  çevresindeki  oturmalı  büyük   lokantalar     sonradan   artan   kalabalıkları  

     

    57  

karşılayabilmek  için  mekanlarını  gittikçe  genişleterek  büyümektedirler.   Bu   lokantaların   bir   ihtiyacı  karşıladığının   bilincinde   olmakla   birlikte   sayılarının  ve   ebatlarının   büyümesi   Eyüp’ün   tarihi   kimliği   ve  yeme-­‐içme   kültürü  düşünüldüğünde   kontrol   altında  bulundurulmalıdır.   Bununla   birlikte   meydandaki  “seyyar”   görünümlü   kulübe   biçimli   yeme   içme  birimleri   bu   tarihi   bilgiyle   yeniden   düşünülüp  tasarlanabilir.   Eyüp’e   has   ürünler   satan   dükkanlar  işaretlenerek  Eyüp  kimliğiyle  kaynaştırılabilir.    

 

Genel  Değerlendirme  Yukarıdaki  çalışma  bize  Eyüp  Sultan  Tarihi  Merkez’de  yer  alan  kültürel  miras  değerlerinin  akademik  açıdan  araştırılmış   ve   bu   bilginin   çeşitli   sempozyum   ve  yayınlarla   araştırmacılara   ve   uzmanlara   erişilebilir  hale   getirilmiş   olduğunu   göstermektedir.   Eyüp  Sultan  ve  çevresi  araştırmacıların  odağında  olmuş  ve  tarihi,   coğrafyası,   mimarisi,   sanatı   ve   yaşayan  değerleri   üzerine   gerek   Eyüp   Belediyesi   gerekse  üniversite   ve   sivil   toplum   kuruluşlarınca   yayınlar  yapılmıştır.   Belediye   bu   açıdan   yeterli   ve   sevindirici  bir  birikime  sahiptir.  

Tarihi  merkezde  ve  çevresinde,  kentsel  sit  alanında,  Koruma   Kurul’una   projeler   sunularak,   onaylar  alınmış   ve   bir   çok   yapının   restorasyonu   başarıyla  tamamlanmıştır.   Kentsel  mekanın   iyileştirilmesi   için  bir   çok   çalışma   yaptırılmış,   bunların   bazıları   kısmen  de   olsa,   Nezih   Eldem   tasarımlarında   olduğu   gibi,  uygulanabilmiştir.  Bütün  bu  çalışmalarla   çok  önemli  bir  bilgi,  belge  kaynağı  oluşmuştur.  Bununla  beraber  bu  birikimin  sistematik  bir  şekilde  arşivlenmediği  ve  bir  çok  kaynağa  ilişkin  bilginin  sadece  belediye  içinde  ya   da   bir   zamanlar   belediye   çalışanı   olmuş   kişilerin  hafızalarında   varolduğunu   görmekteyiz.   Bu   bilgi  birikimi   kurumsal   bir   yapıya   oturmamış,   belli   bir  politika   çerçevesinde   geliştirilerek   çoğaltıldığı   ve  paylaşıldığı   bir   arşiv   formatına   kavuşmamıştır.  Değişen   yönetimlerle   eksilip   kaybolma   tehlikesi  yaşamaktadır.    

Diğer   yandan   bu   birikim   akademik   çevreler   ve  belediye   hafızasında   tutulmakla   beraber   mekanı  ziyarete   gelen   ziyaretçiler   tarafından   çoğu   zaman  bilinmemektedir.   Yayınlarda   yer   alan   bilgi   fiziksel  mekanda   yer   alan   değerlerle   buluşamamaktadır.  Yukarıda   değerler   bazında   yapılan   çalışmadan  aşağıdaki  genel  sonuçlara  varmaktayız:  

1. İletişim  ve  Yönlendirme  Etkinliğinin  İncelenmesi:  

a) Basılı  Malzeme  ile:    

Bilginin   paylaşımı   yayınlar   kadar   basit   iletişim  malzemesiyle   de   yapılabilir.   Çalışma   sırasında   Eyüp  mirası   üzerine   bilginin   aktarıldığı   broşür,   kitapçık,  afiş,   katlanır   haritaların   kamuya   açık   yerlerde  dağıtılmadığı,   ücretli   veya   ücretsiz   alınabileceği   bir  dağıtım   noktası   olmadığı   tespit   edilmiştir   (Burada  tek   istisna   Eyüp   Sultan   Camii   içindeki   bağış  kulübesinden   dağıtılan   broşür   ve   haritadır,   ancak  bunların   da   içeriği   “listeleme”   şeklindedir,   bir  “hikaye”  sunmaz).    

 

b) Yapıların  Üzerinde:    

 Proje   alanı   içinde   yer   alan   değerlerin   çoğunun   eser  adı  ve  yapım  tarihi  yapıların  üstünde  tabela/plaka  ile  yer   almaktadır.   Ancak,   bu   tabelaların   fiziksel  özellikleri  ve  bilgi  miktarı  birbirini  tutmamaktadır.  Bu  malzeme   farklı   dönemlerde   yapılmış,   yenilenmiştir.  Bu   yönlendirmeler   için   bir   kurumsal   kimlik  çalışmasının   yapılmamış,   belli   tasarım   ilkelerinin  belirlenmemiş   olduğu   anlaşılmaktadır.   Bazı  yapılarınsa  tabelaları  yoktur.    

Özellikle   semtin   ve   ziyaretin   merkezinde   bulunan  Eyüp   Sultan   türbe   ve   camii   çevresinde,  meydan   ve  avlusunda   bir   tabela   karmaşası   mevcuttur.   Bu  tabelalar   form   ve   bilgi   miktarı   açısından   farklılıklar  gösterir.   Tabelalar   ağırlıkla   Türkçe’dir.   Ayrıca,   camii  ve   türbeye   giriş   çıkışlar   (A   ve   B   kapısı   ibarelerinin  fonksiyonu   net   değildir)   ziyaret   rotası   ve   yönetimi  verimli   değildir.   Özellikle   kalabalık   günlerde  yığılmalara  sebep  olmaktadır.  

 

c) Kamusal  Alanda:    

 Eyüp  tarihi  merkezi  ve  değerlerini  gösteren  bir  harita  kamusal   alanda   bulunmamaktadır.   Mekana  yerleşmiş   odaklara   nasıl   ulaşılacağı   bilgisi  yönlendirme  tabelaları  eksiktir.  

İBB   tarafından   Eyüp   Sultan   Camii   girişine   dikilmiş  olan   bilgi   panosu   yeterli,   bilgiye   sahip   olmakla  beraber   bir   mekânla   bir   bütünlüğü   yoktur   (dikilitaş  formunda  ışıklı  pano).    

Cülus   Yolunda   (veya   yakınlarında)   harita,  yönlendirme  ve  bilgi  panosu  yoktur.    

İSKA’dan  destek  alınarak  yapılan  enteraktif  ekranlar  çalışmamaktadır.    

Bunun   dışında   belediyenin   faaliyetlerini   duyurmak  için   asılan   bez   afişler   zamanla   görüntü   kirliliği  yaratmaktadırlar.   Bu   afişlerin   bir   tasarım   çizgisi  

     

   58  

olduğu   ve   belli   bir   formatta   üretildikleri  gözlenmiştir.   Ancak   özellikle   sahil   şeridinde   sayıları  artan  bu  iletişim  araçları  kalabalık  olmaları  sebebiyle  algı   karmaşası   yaratmakta,   mekanı   kamufle  etmektedirler.  

d) Websitesi,   dijital   teknolojiler   ve   sosyal  medya:    

Eyüp  Sultan’ın  tarihi  ve  kültürel  kimliğinin  anlatıldığı  bir   çok   site   mevcuttur.   Belediyenin   kendi   sitesinde  Eyüp   Sultan’la   ilgili   temel   bilgiler   ve   tanımlar  verilmektedir.   Bunlar   da   bahsettiğimiz   yorumlama  çerçevesinde   yetersizdir.   Eyüp   Belediyesi’nin  yönettiği   www.eypukultursanat.com   belediye  kültür   merkezlerinin   programını   paylaşmaktadır.  Burada  Eyüp  Kimliği’ni  tanıtan  bir  içerik  yoktur.  

 

2. Sunum  ve  Yorumlama  Etkinliklerinin  İncelenmesi:    

Yorumlama   kültür   mirasının   farklı   hedef   kitlelere  anlatımı   olarak   tanımlayabiliriz.   Kültür  Mirası   kendi  başına  temsil  ettiği  tarih  ve  kimliği  anlatamaz.  Bunu  yapmak   için   “arayüzlere”   “tercümanlara”   ihtiyaç  vardır.   Bu   araçlar   bir   yer   hakkında   üretilmiş   bilgiyi  hikayeleştirerek   aktarırılar.   Bu   salt   bir   iletişim  etkinliği   değildir.   Varolan   bilgi   mekanla,   mekanlar  birbiriyle   ve   kişilerle   ilişkilendirilerek   bir   örüntü  yaratılır.  Bu  ister  metin,  ister  bir  sergi  veya  dijital  bir  uygulamayla   ziyaretçiye   aktarılır.   Böylece   mirasın  değerine  bir  “kullanım  değeri”  eklenmiş  olur.    

Bugün   dünyada   iyi   örneklere   bakıldığında,   kültür  mirası   değerlerine   ilişkin   bilginin   (i)   iletişim  çalışmaları  (basılı  ve  dijital  broşürler,  rehber  kitaplar,  haritalar,   web   sitesi,   blog   gibi   kaynaklar   ve  yönlendirme   ve   işaretlendirme   levha   ve   teknikleri);  (ii)     rehberlik  hizmetleri,   (iii)   rotalama  gibi   çalışılmış  ve   hazırlanmış   güzergahlar,   (iv)   müze   gibi  yorumlama   mecraları   vasıtasıyla,   ziyaretçi   ile  buluşturulduğu  görülür.      

Çalışma  kapsamında  fiziksel  izleri  görünür  olan  Eyüp  değerlerinin  tarihi,  anlamı,  ismini  taşıdıkları  kişiler  ve  temsil  ettikleri  değerler  metinle,  görselle,  sesle  veya  canlı   olarak   yeterince   aktarılamamaktadır.   Bilgi  tarihin   izlerini   taşıyan  kentsel  mekanda,  ziyaretçi  ve  mekanların   kullanıcılarıyla   buluşamamaktadır.  Eyüp’ü   ve   değerlerini   anlatan   bilgi   kiosku,   Eyüp  kitapçısı,   Eyüp’e   özgü   ürünler   satan   hediyelik   eşya  dükkanı,  ziyaretçi  merkezi,  müze,  kent  müzesi,  sergi  salonu,   rehberli   turlar,   bireysel   elektronik  işitsel/görsel   turlar,   mekanda   işaretlenmiş   yürüme  rotaları,   gibi   uygulamalar   yoktur.   Bu   tür  mekanlar/olanaklar   ziyaretçinin   yer   hakkında   farklı  

derecelerde   bilgi   almasını,   yerle   farklı   boyutlarda  ilişki  kurmasını  sağlar.    

Eyüp’e   ilişkin   tur   rotaları   çalışmaları   incelendiğinde  Eyüp   Belediyesi’nin   Eyüp   Mobil   projesiyle  belediyeden   alınan   tabletlerdeki   uygulama  aracılığıyla  4,  8  ve  12  saatlik  tur  rotaları  ile  rehbersiz  gezilebildiği  anlaşılmaktadır.     Bu  proje  sahadaki  kioskların   teknik   sorunlarından   dolayı   şu   an  uygulanamamaktadır,   bu   sebeple  değerlendirilememiştir.   İstanbul   Rehberler   Odası  tarafından   İSTKA   desteği   ile   yapılan   ‘Alternatif   Tur  Rotaları’   çalışmasında,   örneğin   Osmanlı   İstanbul’u  rotasında   Eyüp’ün   haritada   yer   almadığı  görülmektedir.  Buna  karşılık  Eyüp,   İstanbul’da   İslam  başlığında   toplam   14   yer   içinde   3   yer   ile  geçmektedir.  Bu  yerler  Eyüp  Sultan  Camii,  Feshane,    ve   Ya   Vedud   Sultan   Türbesi.   Başka   da   bir   başlıkta  Eyüp   geçmemektedir.   TURİNG   tarafından   3   farklı  güzergahta   Eyüp   turu   başlıklı   bir   tur   yapılmaktadır.  İstanbul’un   Resmi   Rehberi   diye   tanıtılan   Valilik   ve  Istanbul   Kalkınma  Ajansı   katkılarıyla   gerçekleştirilen  How   to   Istanbul   başlıklı   websitesinde   Romantik  Istanbul   Turu,   Tüm   gün   Tarihi   Yarımada   Turu,   2  günlük   Tarihi   Yarımada   Turu   başlıkları   geçmekte,  ancak  özel  olarak  Eyüp  Sultan  bahsi  geçmemektedir.  Özel  Temalı  Turlar  arasında  Genç  Klasikçiler  Festivali  İstanbul'un   Müzikal   Keşfi   Rotası   Beyoğlu,   Kurtuluş,  Eyüp  semtlerini  kapsamına  almaktadır.  Kültür  Turları  yapanlar   arasında   Festtravel-­‐   Eyüp   ve   Çevresinin  Öyküsü;   Folklorik.com-­‐     Ayvanvansaray   Eyüp   Pier  Loti   Turu;   Antonina   Turizm   -­‐   Eyüp   Pier   Loti   Kültür  Turu;  Mim85  Kültür  Sanat  Platformu-­‐  Eyüp  Pier  Loti  Kültür  Turu,   görülmüştür.  Kültür   turları  paketlerinin  ortak  özelliği  Eyüpsultan’a  geliş  ardından  Piyerloti’ye  çıkış  şeklinde  bir  rotanın  izleniyor  olmasıdır.  

 

3. Eyüp’te   Proje   alanı   ve   çevresinde  halka  açık  kültür  alanlarındeki  arzın  incelenmesi:  

 

Proje   alanı   içinde   halka   açık   etkinlikler   düzenleyen  merkezler   şunlardır:   İBBye   bağlı   Feshane,   Eyüp  Belediyesi'ne  bağlı  Afife  Hatun  Kültür  Evi,  Cafer  Paşa  Kültür  Merkezi,  Sertarikzade  Kültür  ve  Sanat  Merkezi  ve   Eyüp   Kültür   Sanat   Merkezi.   Bu   kurumların  programlanmış,  kamusal  alanda,  internetten  etkinlik  duyuruları   yapılmaktadır.   Bunun   yanında   özel  vakıflara   ait   mekanlarda   da   etkinlikler   yapıldığı  paydaş   toplantılarında  dile   getirilmiştir.   Burada  öne  çıkan   kurumlar:   Bahariye   Mevelevihanesini   mekan  olarak   kullanan   çeşitli   dernek   ve   vakıflar,   Siyer  Araştırmaları  Merkezi,  Eyüp  Musiki  Vakfı  sayılabilir.    

     

    59  

Feshane’de   memleket   günleri   fuarlar   ve   benzer  etkinlikler   düzenlenmektedir.   Bu   programın  doğrudan   Eyüp   Kimliği   ve   Kültürü’yle   bir   bağlantısı  yoktur.   Yukarıda   buradaki   işlevin   doğurduğu  sonuçlar  ve  yorumlara  yer  vermiştik.  

Cafer   Paşa   Kültür   Merkezi'nde   sezon   boyunca  söyleşiler   ve   dinletiler   düzenlenmektedir.   Özellikle  şiir,   tasavvuf  müziği   ile   ilgili  söyleşi  ve  dinletiler  öne  çıkmaktadır.   Cafer   Paşa’da   bir   Eyüp   Çini   Atölyesi  mevcuttur.   Dar   bir   alanda   üretim   ve   satış  yapılmaktadır.   Cafer   Paşa   Medresesi   yanındaki  çadırlı   alan   boş   durmaktadır.   Cafer   Paşa  Medresesi  içinde   yer   alan   kahve   minimum   standartta  çalışmakta,   buna   rağmen   ziyaretçi   çekmektedir.  Kahvesindeki   demir   ayaklı   masalar   yakın   zamanda  değiştirilmiş   ve   mekanın   ruhuyla   uyumsuz  mobilyalar   kullanılmaya   başlamıştır.   Merkezin  altyapı  sorunları  mevcuttur.  Bulunduğu  yer  itibariyle  tanıtım   ve   iletişim   faaliyetleri   için   potansiyel  oluşturmaktadır.  

Sertarikzade   Kültür   ve   Sanat   Merkezi'nde;   alanının  önde   gelen   sanatçıları   ile   konserler   ve   musiki  sohbetleri  düzenlenmekte,  eğitimler  verilmektedir.      

Eyüp  Kültür  Sanat  Merkezi'nde  söyleşiler,   tiyatrolar,  çocuk   tiyatroları,   konser   ve   seminerler  düzenlenmektedir.   Ek   olarak   özel   günlerde  düzenlenen   anma   törenleri,   çeşitli   eğitim  seminerleri   ve   belgesel   gösterimleri   de   etkinlik  programında   yer   almaktadır.   Ayrıca   İstanbul  Büyükşehir   Belediyesi'nin   organize   ettiği   tiyatro,  seminer   gibi   bazı   etkinlikler   de   Eyüp   Kültür  Merkezi'nde   düzenlenmektedir.   Ancak   genelde   bu  büyük   yapı   boş   görünmektedir.   Yapının   altına  yapılmış   dükkanlardan   bir   kaçı   kullanılmaktadır.  Birinde   Eyüp   Belediyesi   Kültür   Dairesinin   tanıtım  ofisi   bulunmaktadır,   ancak   çoğu   zaman   kapalıdır.  Kültür   merkezinin   kahvesi   işletilmemektedir.   Bu  potansiyeli   yüksek   yapının   program   olmayan  günlerde  ve  saatlerde  boş  olduğu  tespit  edilmiştir.  

Afife  Hatun  Kültür  Evi'nde  özellikle  kadınlara  yönelik  etkinlikler   düzenlenmektedir.   Bu   kapsamda   çeşitli  eğitim   seminerleri,   söyleşiler   ve   konserler   etkinlik  programını   oluşturmaktadır.   Etkinlikler   gündelik  hayata  yönelik  eğitimlerin  yanı  sıra  dini  bilgilendirme  eğitimlerini  de  kapsamaktadır.    

Geçmişte   her   cuma   günü   Eyüp   Sultan   Cami'nde  konser   veren   Mehteran-­‐ı   Eyüp   Sultan   ekibinin   faal  olmadığı  anlaşılmaktadır.  

Bunların   yanı   sıra   etkinlik   programı   incelendiğinde  çocuklar  ve  kadınlar  için  özel  etkinlikler  düzenlendiği  gözlenmiştir.   EKARNIP   raporunda   nüfusun   büyük  çoğunluğunun   gençlerden   oluştuğu   (5-­‐34   yaş   arası)  

ifade   edilmektedir,   buna   karşılık   kültür   sanat  etkinlikleri   programları   incelendiğinde   genç   nüfusa  yönelik   kültürel   faaliyetlerin   sınırlı   olduğu  gözlenmiştir.   Etkinliklere   katılım   oranları  değerlendirildiğinde  en  yoğun  katılımın  çocuklar  için  düzenlenen   etkinliklerde   ve   özel   günlerde   olduğu  (Anma   programları,   yıldönümleri   vb.)  gözlemlenmiştir.    

Eyüp   Belediyesi'nin   düzenlediği   bu   etkinlikler  Eyüp’ün   kimliği   ile   çok   bağlantı   kuran   tür  etkinliklerden   ziyade   her   hangi   bir   ilçede  düzenlenebilecek   nitelikte   etkinliklerdir.   Bu  kapsamda  Eyüp  ilçesinin  gelenekleri  ve  tarihi  dokusu  da   göz   önünde   bulundurulduğunda   özellikle   somut  olmayan  kültürel  mirasın  yeniden  üretimi  anlamında  yeterli   değildir.   Burada  musıki   etkinlikleri   bir   istisna  olabilir.  Konser  ve  söyleşi  programları  incelendiğinde  ağırlıklı  olarak  Klasik  Türk  Müziği  ve  tasavvuf  müziği  ile   ilgili   konser   ve   söyleşiler   düzenlendiği  görülmüştür.  Belediyenin  zaman  zaman  Eyüp  Musiki  Vakfı   ile   işbirliğine   gittiği   anlaşılmaktadır.   Öte  yandan,   programda   yer   alan   müzik   grubunun  popülaritesine  göre  seyirci  sayısının  değiştiği  tahmin  edilebilir   (İncesaz   Konseri   örneği).     Etkinliklere  katılım   sayısının   ve   profilinin,   özellikle   ilçenin   genç  nüfusu   dikkate   alınarak   irdelenmesi   yerine   olur.   Bu  tür   bir   araştırma   elde   edilememiştir.   Musikinin  Eyüp’ün   tarihinden   gelen   geleneksel   mekanları  (örneğin   Bahariye   Mevlevihanesi)   ile   ne   kadar  bütünleştiği,   ya   da   bu   mekanlarda   yapılan   bu   tür  etkinliklerin   İstanbul’un  kültür  hayatına  dahil  olarak  Eyüp  kültür  mirasına  dair  bir  şeyler  söyleyebildiği  ile  ilgili  verilerimiz  yeterli  değildir.  

Vakıfların   İnternet   sitelerinden   derlenen   etkinlik  profilleri  şu  şekilde  belirmektedir:  

İslami  İlimler  Kültür  ve  Edebiyat  Vakfı  3   ayda   bir   İslami   Edebiyat   dergisi   çıkarılıyor,   ayrıca  İslam   edebiyatıyla   ilgili   kitap,   dergi   gibi   başka  yayınlar  da  yapılıyor.  Ayrıca  belirli  periyodlarda  yazar  ve  şairlerle  sohbetler  düzenleniyor.  

 

Ünalan  Merkez  Camii  Vakfı    Bünyesindeki   gençlik   kulüpleri   ve   Kur'an   Kurslarıyla  gençlere  kültür  ve  eğitim  hizmeti  vermektedir.    

 

Türkiye  Gönüllü  Teşekküler  Vakfı  Türkiye   gündemindeki   çeşitli   konularda   (politika,  sivil   toplum,   kadınlar   vs.)   eğitici   ve   bilgilendirici  toplantılar,  söyleşiler  düzenlenmekte.    

 

     

   60  

Türkiye  Milli  Kültür  Vakfı  Eyüp'te  kendi  restore  ettirdikleri  kültürevinde  çeşitli  konularda   konferans   ve   sergiler   düzenlenmekte.  Ayrıca  bünyesinde  bir  de  kütüphane  bulunmaktadır.    

Suffa   Vakfı   (Mahtum   Mustafa   Paşa  Külliyesi,  Eyüp)  

Dini   konularda   seminer   ve   sohbetler,   tarihi   öneme  sahip   yerlere   geziler,   özel   dini   günlerde   etkinlikler  düzenlenmektedir.   Ayrıca   çeşitli   kitap   fuarlarına  geziler  düzenlenmektedir.  

İlim  Kültür  ve  Sanat  Vakfı  Özel   dini   günlerde   çeşitli   etkinlikler  düzenlenmektedir.      

Aziz  Mahmut  Hüdayi  Vakfı  Dini   konularda   eğitimler   verilmekte   ve   akademik  araştırmalar   için   İlmi   Araştırmalar   Merkezi'nde  araştırmalar  yapılmaktadır.    

 

İnsan   ve   Medeniyet   Hareketi   (Bahariye  Mevlevihanesi,  Eyüp)  Eyüp   Belediyesi   ve   İlim   Tarih   Sanat   ve   Edebiyat  Vakfı'nın   birlikte   düzenledikleri   sema   gösterileri  etkinlik  programında  yer  almaktadır.  Ayrıca  İstanbul  Medya   Sanat   Derneği     ‘Sinema   Akademisi’  adlı,  medya   sanat   ve   sinemayı   konu   alan   eğitimlerini   de  burada   vermektedir.     Mevlevihane'de   ayrıca   özel  günlerde   anma   programları   ve   çeşitli   konularda  seminer  ve  sempozyumlar  da  düzenlenmektedir.    

 

İstanbul   Musiki   Vakfı   (Tülbentçi   Muhittin  Sokak  )  Eyüp   merkezde   yer   alan   vakıf,   bünyesinde   Koro  çalışmaları   ve  müzik   enstrümanı   kursları   gibi   çeşitli  eğitim   programları   düzenlemektedir.   Ayrıca   hem  koroların   hem   de   davetli   müzisyenlerin   yer   aldığı  konserler  düzenlemektedir.  

 

Siyer  Vakfı  (Zekai  Dede  Sokağı,  tarihi  yapı)  Nişanca   Mahallesi'nde   yer   alan   Siyer   Vakfı,  bünyesindeki   Siyer   Araştırma   Merkezi   kapsamında  dini   konularda   araştırmalar   yapmakta   ve  yayınlamaktadır.   Ayrıca   vakıf   yine   bünyesindeki  Samed  Medresesi,  Siyer  Mektebi  gibi  etkinlikler  dini  konularda   çeşitli   eğitim   programları  düzenlemektedir.   Yanı   sıra   özel   gün   ve   gecelerde  anma  etkinlikleri  düzenlemektedir.  

 

Kültürlerarası   Diyalog   Vakfı   (Kara  Süleyman  Tekke  Sokak)  Gazeteci   ve   Yazarlar  Vakfı'nın  Kültürlerarası  Diyalog  Merkezi   Eyüp   Kara   Süleyman   Tekke   Sokak'ta  bulunmaktadır.   Özel   gün   ve   gecelerde   anma  etkinleri  düzenlenmektedir.  

 

Eyüp  Sultan  Gönüllüleri,  İlim  Yayma  Cemiyeti  Eyüp  Sultan  Şubesi    (Mihrişah  Sultan  Sıbyan  Mektebi,  Eyüp)  Eğitimler,   seminer   konferans   ve   yaz   kursları  düzenlenmektedir.   Faaliyetleri   arasında   klasik  sanatların   öğretilmesi,   mezar   taşlarının   okunması  gibi   Eyüp   mirasına   yönelik   çalışmalar   göze  çarpmaktadır.      

Alandaki   kamu   kurumları   dışında,   birçok   mülkü  bulunan   vakıfların   ve   tahsis   almış   vakıfların   kültür  alanında   ne   tür   faaliyetler   yaptıklarına   ilişkin  internet   kaynaklarından   yapılan   araştırma  etkinliklerin   ağırlıkla   dini   konulu   ve   eğitim   odaklı  olduğunu  göstermektedir.  Sohbet,  dinleti,  atölye  gibi  eğitimsel   ve   kültürel   etkinlikler   öne   çıkmaktadır.  Paydaş   toplantılarından   ve   sahada   yapılan  gözlemlerden   çıkardığımız   sonuç   vakıflarca  yürütülen   bu   etkinliklerin   mevcut   bir   takipçi   gruba  yönelik   olduğu   ve   bu   kurumların   Eyüp’ün   kültürel  mirasını   farklı   boyutlarıyla   ele   alan   daha   kapsamlı  etkinlikler   düzenleyip   yeni   izleyici   çekmek   yönünde  bir  program  oluşturmayı  tercih  etmedikleridir.  

 

4. Eyüp  Belediyesi  Tarafından  Kullanılan  İletişim  Araçları  ve  İletişim  Dili  Analizi  

 

Bu   ön   tespitte,   Eyüp   Belediyesi’nin,   ilçenin  sahip  olduğu  kültürel  mirasa  dair  yaklaşımı,  bu   anlamda   yürüttüğü   faaliyetler   ve   söz  konusu   faaliyetlerin   iletişiminde   kullandığı  yöntemler  incelenmiştir.  Bu  bağlamda  basın  haberleri  (televizyon  ve  gazete),  çeşitli  basılı  materyaller   (broşür,   etkinlik   ajandası,   dizin  vb.)   ve   ilgili   çevrimiçi   mecralar   (belediye  web-­‐sitesi,   kültür   sanat   web-­‐sitesi,   vb.)  analiz   edilmiş   olup   var   olan   uygulamalara  yönelik  aşağıdaki  tespitler  yapılmıştır.  

     

    61  

• Eyüp   Belediyesi   2015-­‐2019   Stratejik   Planı’nda,  Eyüp   ilçesinin   sahip   olduğu   tarihi   ve   kültürel  miras   güçlü   bir   yön   olarak   kaydedilmekle  birlikte,   bu   mirasa   sahip   çıkılması   yönündeki  eksiklikler  zayıf  bir  yön  olarak  belirlenmiştir.  Bu  doğrultuda,   Planın   ana   temalarından   biri   de  tarihi,   doğal   ve   kültürel   korunması   ve   bunlarla  ilgili  farkındalığın  artırılmasıdır.  

• Eyüp   Belediyesi,   ilçenin   tarihi   ve   kültürel  mirasının   iletişimini   kendi   mecralarından  yapmanın   yanı   sıra,   medya   iletişiminde   de   bu  mirasa   ve   bununla   ilişkili   koruma,   etkinlik   ve  benzeri  temalara  yer  vermektedir.    

• Aylık   Eyüp   Kültür   Sanat   Ajandası,     özel   etkinlik  broşürleri,   tarihsel   mekânlarla   ilgili   bilgiler  içeren   haritalar,   internet   ve   mobilde   belediye  web-­‐sitesi   (www.eyup.bel.tr),   kültür   ve   sanat  etkinlikleri   web-­‐sitesi  (www.eyupkultursanat.com),   Eyüp   Postası   adlı  aylık   bülten,   Eyübüm   adlı   üç   aylık   dergi,  açıkhavada  ise  ilçe  içi  bez  afişler,  ilçenin  tarihi  –  kültürel  mirasının  ve  bu  bağlamdaki  etkinliklerin  iletişiminde  öne  çıkan  araç  ve  mecralardır.  

• Eyüp   Belediyesi’ne   ait   bu   araç   ve   mecralarda,  Eyüp’ün   tarihsel   ve  kültürel   kimliğinin  önemine  değinilmekte,   ilçenin   karakter   ve   dokusunun  korunması   adına   örf   ve   geleneklerle   ilgili  farkındalığın  önemine  vurgu  yapılmaktadır.    

• Eyüp  Belediyesi  web-­‐sitesinde   “Eyüp'te  Yaşam”  sekmesi  altında  ilçedeki  en  önemli  tarihi  yapılar  ve   merkezlerle   ilgili   detaylı   bilgiye  ulaşılmaktadır.   “Kültür   Sanat”   sekmesi   altında  ise   hem   etkinlikler,   hem   de   etkinliklerin  düzenlendiği   tarihi   mekânlarla   ilgili   bilgiye  ulaşılmaktadır.    

• Eyüp   Kültür   Sanat   web-­‐sitesinde   “Etkinlikler”  sekmesinde  etkinlik  takvimi  ve  etkinliklerle   ilgili  detaylı   bilgi,   “Haberler”   sekmesi   altında   ise  etkinliklerle   ilgili   haberler   paylaşılmıştır.  “Videolar”   ve   “Fotoğraflar”   sekmelerinde   ise  etkinliklerle   ilgili   görsel   ve   görsel-­‐işitsel  materyale   ulaşılabilmektedir.   Her   iki   web-­‐sitesinde   de   sosyal   medya   hesaplarına  yönlendirmeler  mevcuttur.  

• Eyüp   Belediyesi’nin   düzenlediği   etkinlik   türleri  incelendiğinde   tiyatro,   konser,   sergi,   sinema  gösterimi,   atölye   çalışmaları,   söyleşi   (musiki  sohbetleri,  film  söyleşileri,    tarih  söyleşileri,  dini  söyleşiler,   edebiyat   söyleşileri,   vb.),   seminerler  (kişisel   gelişim,   sağlık,   psikoloji,   vb.),   hanımlara  özel   etkinlikler   (İslam   ahlakı,   çeyiz,   okuma  günleri,   vb.)   ve   çocuklara  özel   gösteriler   (çocuk  tiyatrosu,   çocuk   sineması,   müzikal   çocuk  

tiyatrosu,   vb.)   gibi   etkinliklerin   düzenlendiği  görülmüştür.    

• Kültür   ve   sanat   etkinlikleri   Eyüp   Kültür   Sanat  Merkezi,   Göktürk   Kültür   Sanat   Merkezi,  Caferpaşa   Kültür   Sanat   Merkezi,   Sertarikzade  Kültür   Sanat  Merkezi   ve   Afife   Hatun   Kültür   Evi  olmak   üzere   beş   farklı   merkezde  gerçekleştirilmektedir.    

• Eyüp   Belediyesi’yle   ilgili   yazılı   basın   TV  haberlerine   bakıldığında,   çeşitli   kültür   ve   sanat  etkinliklerinin   bu   haberlere   yansıdığı  görülmektedir.   Ayrıca,   İlber   Ortaylı   ile   Tarih  Dersleri,  Tarihten  Miraslar,  İstanbul'da  1  Yer  gibi  televizyon   programlarında   da   Eyüp’e   yer  verilerek,   ilçenin   tarihsel  ve  kültürel  önemi  dile  getirilmiştir.     Benzer   biçimde,   Sümbül   Sinan  Tekkesi’nin   restore   edilmesi,   Haliç'teki   bazı  merkezlere   kayık   yanaşma   alanı   oluşturulması,  Mevlevihane’de   sema   gösterisi   düzenlenmesi,  ilçede   günlük   kültür   turları   düzenlenmesi,  geleneksel   Ramazan   eğlenceleri   düzenlenmesi  gibi  etkinlikler  basına  yansımıştır.  

 Gelişim  Noktaları  

• Tarihi   ve   kültürel   miras   iletişimi   stratejik   bir  bakış  açısıyla  planlanmadığı  takdirde,  bu  mirasın  farklı   öğeleri   sadece   bir   külliyat   olarak   kalma  tehdidiyle   karşılaşır.   Tarihi,   kültürel   ve   doğal  mirasa  dair  farklı  öğelerin  birer  ilgi  odağı  olması,  geniş   bir   paydaşlar   kitlesi   nezdinde   bilinirlik  kazanması,   korunması   ve   gelecek   kuşaklara  taşınması   tek   başlarına   ve   kendi   özellikleri   ile  mümkün  değildir.    

• Eyüp   ilçesinin   sahip   olduğu   tarihi,   kültürel   ve  doğal   miras,     bu   mirası   geçmişten   bugüne  evrensel   ve   yerel   değerleri   harmanlayarak  aktaran   ve   farklı   paydaşların   kendi   güncel  varoluşları   ile   ilişkilendirebilecekleri   algılar  oluşturmaya   yönelik   bir   iletişim   yaklaşımı   ile  değer  kazanabilir.  

• İlçenin   tarihi,   kültürel   ve   doğal   miras   iletişimi  genel  olarak  değerlendirildiğinde:  

-­‐ Yerel  yönetimin  bu  mirasa  ait  geniş  bir  bilgi  ve  belge  dağarcığına  sahip  olduğu,  

-­‐ İletişimde  ağırlıkla  bu  bilgi  ve  belgelerin  düz  ve  dolaysız  aktarımına  ağırlık  verildiği,  

-­‐ İletişim  dilinde  yerel/yöresel  değerlerin  evrensel  değerlerle  yeterince  harmanlanamadığı,  

-­‐ Çeşitli  etkinliklere  ev  sahipliği  yapan  tarihi  mekânların  özgün  karakterleri  ile  bu  

     

   62  

etkinlikler  arasında  yorumlanmış  kurguların  bulunmadığı,    

-­‐ İlçenin  tarihi  ve  kültürel  mirasının  sunumunda  vatandaşların  ve  ziyaretçilerin  ağırlıkla  birer  izleyici  olarak  konumlandıkları,    

-­‐ Eyüp  ilçesinin  ve  sahip  olduğu  tarihi,  kültürel  ve  doğal  mirasın  iletişiminde  ağırlıkla  yerel/yöresel  ve  içe  dönük  bir  bakış  açısının  hâkim  olduğu,    

-­‐ Tarihi,  kültürel  ve  doğal  mirasa  ilişkin  iletişimin,  ağırlıkla  standart  yerel  yönetim  iletişim  araçları  ve  bakış  açısıyla  yürütüldüğü  ve  Eyüp’ün  özgünlüğünü  ortaya  çıkartmakta  yetersiz  kaldığı,  tespit  edilmektedir.  

 

• Eyüp   ilçesinin  tarihi,  kültürel  ve  doğal  mirasının  iletişiminin   ve   iletişim   araçlarının,   aşağıdaki  temel   yönelimlerle   bütünsel   ve   stratejik   bir  bakış   açısıyla   yeniden   kurgulanması  önerilmektedir:    

-­‐ İlçede  yaşayan  ve  ilçeye  turist  olarak  gelen  ziyaretçilerin  gündelik  yaşamlarıyla  ilçenin  mirası  arasında  ilişki  kurmak,  

-­‐ Mirasa  dair  mesajları  daha  özgün  ve  daha  ilgi  çekici  biçimde  kurgulamak,  

-­‐ Farklı  paydaş  gruplarına  yönelik  özel  iletişim  araçları  ve  özel  iletişim  dili  geliştirmek,  

-­‐ Özellikle  de  çocuklar  ve  gençler  gibi  hedef  gruplara  yönelik  kültürel  miras  iletişiminde  eğlenceyi  ve  bilgiyi  ilham  verici  biçimde  kullanmak,  

-­‐ Tarihi,  kültürel  ve  doğal  miras  öğelerinin  her  birinin,  kendi  özgünlükleri  ile  vatandaş  ve  ziyaretçi,  ilçe,  ülke  ve  insanlık  için  neden  önemli  olduğunu  hissettirmeye  yönelik  güçlü  iletişim  taktikleri  geliştirmek,  

-­‐ İlham  vererek,  mirasla  ilgili  bireysel  ve  toplumsal  gurur  duyulmasını  sağlamak,  

-­‐ Ziyaretçiler  için  ilçeyi  bir  cazibe  merkezi  haline  getirecek  ve  ilçenin  mirasını  bizzat  deneyimletebilecek  “yaşayan  tarih”,  temalı  sergiler,  uzman  rehberler  eşliğinde  turlar  ve  benzeri  yorumlayıcı  etkinlikler  kurgulamak,  

-­‐ İlçenin  mirasıyla  ilgili  farklı  hikâyeler  oluşturarak,  vatandaşları  ve  turistleri  bu  hikâyelerin  etkin  katılımcısı  haline  getirmek,  

-­‐ Vatandaşlara  ve  ziyaretçilere  farklı  deneyimler  yaşatabilecek  etkinlik  ve  rota  çeşitliliği  geliştirmek,  

-­‐ İletişim  materyallerinin  tümünde  yalın,  dolaysız,  anlaşılır,  okuyanı/izleyeni  konuya  daha  fazla  dâhil  eden  bir  dil  politikası  benimsemek,  

-­‐ İletişim  mecralarında  kullanılan  logo,  görsel  malzemeler  ve  yazı  karakteri  kullanımında  tutarlılık  sağlamak,  

-­‐ Eyüp  Belediyesi’nin  marka  adı  ve  logosunun,    bağlantılı  tüm  mecra,  kanal  ve  yönlendirme  sistemlerinde  kullanım  standartlarını  içeren  bir  Kurumsal  Kimlik  Rehberi  oluşturmak,  

-­‐ Eyüp  Kültür-­‐Sanat  platformunu  Eyüp  Belediyesi’nin  bir  alt  markası  olarak  konumlandırmak,    bu  doğrultuda  Eyüp  Belediyesi  iletişim  mecraları  ile  bu  platform  ve  ilgili  mecraları  arasında  görsel  kimlik  ve  iletişim  dili/tonu  bakımından  uyumlaştırma  çalışmaları  yapmak,  

-­‐ Eyüp  Kültür  Sanat  alt  markasının  adı  ve  logosunun,  bağlantılı  tüm  mecra,  kanal,  yayın  ve  yönlendirme  sistemlerinde  kullanım  standartlarını  belirlemek;  mevcut  platformları  bu  yönde  gözden  geçirmek,  oluşturulacak  yeni  platformlarda  da  bu  standartların  kullanımı  gözetmek,  

-­‐ Eyüp  Belediyesi’nin  dijital  iletişim  platformları  ve  bunların  performansı  ile  ilgili  bir  dijital  check-­‐up  yaptırmak,  bu  raporun  sonuçlarına  göre,  genel  iletişim  stratejisi  ile  bütünleşen  bir  dijital  iletişim  stratejisi  geliştirmek,  

-­‐ Dijital  platformları  kullanıcı  dostu  uygulamalarla  zenginleştirerek,  vatandaşların  ve  ziyaretçilerin  ilçeyle  ilgili  deneyimlerini  zenginleştirmek,  

-­‐ Eyüp  Belediyesi  ve  Eyüp  Kültür  Sanat  web  sitelerindeki  kategorizasyon  sorunlarını  gidermek,  her  iki  web  sitesinde  yer  alan  tarihi,  kültürel  ve  doğal  miras  bilgi  ve  belgelerini  uyumlaştırmak,  gerekirse  sekme  adlarında  ve  içeriklerinde  değişiklikler  yapmak,  

-­‐ Dijital  iletişim  platformlarını  tarihi,  kültürel  ve  doğal  mirasın  iletişiminde  etkin  olarak  kullanmak,  

-­‐  Özellikle  de  dijital  iletişim  platformlarında  İngilizce  dil  seçeneklerini  oluşturmak.

     

    63  

7.    Eyüp  Sultan  Tarihi  Merkez’de  Saha  Araştırması    

1.Eyüp  Sultan  Tarihi  Merkez  be  Pierre  Loti’de  Anket  Çalışmaları    

Eyüp   Sultan   ve   Pierre   Loti   Ziyaretçi   Profili   ve   Alışkanlıkları   Araştırması   anketi   araştırmacı   Umut   Zeylan  danışmanlığında  Akademetre  araştırma  şirketine  yaptırılmıştır.  

 

Amaç  

Eyüp   Sultan   ve   çevresi   ile   Pierre   Loti’yi   ziyaret   eden   kişilerin   demografik   profillerini   belirlemek;   söz   konusu  bölgelere   ve   bölgelerdeki   tarihi   eserlere   yönelik   bilgi   düzeyini   ölçmek   ve   ziyaret   alışkanlıklarını   belirlemek;  yanısıra   bu   alanlara   yönelik   ziyaretçi   beklenti   ve   isteklerini   sorgulamak   suretiyle   Bilgi   Üniversitesi   Kültür  Politikaları  Yönetimi  bölümü’nün   ‘Eyüp  Sultan  Tarihi  Merkez  ve  Yakın  Çevresi  Yönetim  Planı’   çalışmasına  veri  oluşturmaktır.  

Metodoloji  

Araştırma  Kantitatif  Araştırma  Teknikleri’nden  “yüzyüze  anket”  yöntemi  ile  gerçekleştirilmiştir.  

Örneklem  

Araştırma   kapsamında   Eyüp   Sultan   ve   çevresinde   300,   Pierre   Loti’de   ise   100   olmak   üzere,   Eyüp   Sultan   ve  civarının   yoğunlaştığı   günler   olan   Cuma,   Cumartesi   ve   Pazar   günlerinde,   18   yaş   üzeri   toplam   400   kişi   anket  gerçekleştirilmiştir13.  

Her   iki   araştırmada   da   hiçbir   demografik   değişken   için   (cinsiyet,   yaş,   sosyo   ekonomik   sınıf)   kota   kontrolü  uygulanmamış   ve   tamamen   tesadüfi   dağılmaları   beklenmiş,   sadece   şehir   dışından   gelenlerle   de   yeteri   kadar  anket  yapılabilmiş  olması  için  şehir  içi  ve  şehir  dışı  anketler  bazında  bir  kota  uygulanmıştır.  Toplam  hedeflenen  300  Eyüp  Sultan  anketinin,  100  tanesinin  şehir  dışından  gelenlerle,  kalan  200’ün  ise  İstanbul  içinden  gelenlerle  yapılması   planlanmıştır.   Aynı   şekilde   hedeflenen   100   adet   Pierre   Loti   anketi   için   de   benzer   bir   dağılım  hedeflenmiş   (%66’ya   %34),   ancak   şehir   dışından   gelenlerin   beklendiği   kadar   yoğun   olmaması   sebebi   saha  sırasında  bu  oran  %71  şehir  içi  %29  şehir  dışı  şeklinde  revize  edilmiştir.    

Yanısıra   anketin   yapıldığı   gün   bazında   sonuçların   ne   düzeyde   farklılaştığını   görebilmek   için   de   bir   kontrol  uygulanmıştır.  Anketlerin  uygulandığı  her  3  gün  için  de  (Cuma,  Cumartesi  ve  Pazar)  eşit  sayıda  anket  yapılmış,  yani  Eyüp  Sultan  çalışması  için  gün  başına  100’  er  adet,  Pierre  Loti  çalışması  için  de  gün  başına  33’er  adet  anket  gerçekleştirilmiştir.  

 

 

 

 

 

                                                                                                                                       

 

1. 13  300  örneklemin  %95  güven  aralığında  hata  payı  yaklaşık  +/-­‐  %5’tir.  100  örneklemin  %95  güven  aralığında  hata  payı  yaklaşık  +/-­‐  %9’dur.  

     

   64  

Saha/Alan  Çalışması  

Çalışma  kapsamında  alan  çalışmasını  yürütmek  üzere  Akademetre  araştırma  firması  ile  işbirliği  yapılmıştır.  Eyüp  Sultan  ve  civarında  toplam  5  (beş),  Pierre  Loti’de  ise  2  (iki)  anketör  aşağıda  belirtilen  noktalarda  görev  almış  ve  üç  gün  boyunca  (Cuma-­‐Cumartesi-­‐Pazar)  saat  10.00  ile  19.00  arasında  anketleri  gerçekleştirmişlerdir.    

 

Çalışmanın  büyük  kısmı  15-­‐17  Kasım  2014  tarihleri  arasında  uygulanmış,  eksik  kalan  az  sayıda  anket  ise  22-­‐24  Kasım  2014    tarihlerinde  tamamlanmıştır.  

 

EYUP  SULTAN   Anketör  sayısı  Eyüp  Meydanı   2  Oyuncakçılar  Sokağı   1  Eyüp  Meydanı'ndan  Alışveriş  sokağına  giden  yolun  başında   1  Cami  kenarında   1  Toplam   5  

 

PIERRE  LOTI   Anketör  sayısı  Teleferik  çıkışında   1  Pierre  Loti  Kahvesinde   1  Toplam   2  

 

Soru  formu  

 

Soru   formları   çalışma   öncesi   Bilgi   KPY   tarafından,   Akademetre   araştırma   ile   birlikte   hazırlanmış   ve   Eyüp  Belediyesi  yetkililerinin  görüş  ve  onayına  sunulmuştur.    

 

Yaklaşık  15-­‐20  dakika  uzunluğunda  olan  soru  formlarının  görsel   tasarımı  ve   işlerliği  ana  saha  çalışması  öncesi  pilot   çalışmalar   yapılarak   biçimlendirilmiştir.   Bu   doğrultuda,   veri   toplama   araçlarının   bilgi   alma   potansiyeli,  akıcılığı  ve  anlaşılırlığı  test  edilmiştir.  

 

Soru  formlarının  içeriğinde  aşağıdaki  başlıklar  yer  almıştır:

 

 

 

 

 

 

 

 

     

    65  

EYÜP  SULTAN  SORU  FORMU  1)  Eyüp  Sultan  ziyaret  alışkanlıkları    

• ziyaret  sebepleri      

• gelme  kararında  etkili  olan  unsurlar,    

• kiminle  gelindiği,    

• ulaşım  araçları,    

• yapılan  harcamalar,    

• geçirilen  zaman,    

• etkilenilen  unsurlar,  

• daha  önceden  ziyaret  etmiş  olma  durumu,  yıllık  ortalama  ziyaret  sıklığı,  düzenli  ziyaret  sıklığı,    

• ziyaret   öncesi/sonrası   benzer   amaçla   başka   yere   gitme,   son   3   ayda   benzer   amaçla   başka   yere  gitme  

 

2)  Eyüp  Sultan  ve  çevresindeki  Tarihi  ve  Dini  mekanlara  ilişkin  bilinirlik  ve  ziyaret  

• Sunulan   listeden   bilinen/daha   önce   ziyaret   edilmiş   olan/anket   günü   ziyaret   edilmiş   olan   tarihi  mekanlar,    

 

 

3)  Eyüp  Semti  Algısı  ve  Eyüp  Sultan  Değerlendirmesi  

• Eyüp/Eyüp  Sultan’a  yönelik  algı  ifadelerine  katılım  oranları,  

• Eyüp  Sultan’da  sunulan  hizmetlerin  yeterlilik  dereceleri  

o Manevi   huzur   ortamı,   Güvenlik,   Oturma   alanı/Banklar,   Yeme/içme   mekanlarının   sayısı,  Otopark   alanı,   Tuvaletlerin   temizliği,   Ulaşımın   kolay   olması,   Tarihi   ve   kültürel   alanların  bakımı,  vb.  

 

4)  Eyüp  Sultan’a  Yönelik  Hizmet  ve  Bilgi  Beklentileri  

• Eyüp  Sultan’a  yönelik  hizmetler  arasında  en  önemli  ilk  5  beklenti  (liste  içinden),  

• Eyüp  Sultan’la  ilgili  bilgiler  arasında  en  fazla  talep  edilen  ilk  3  bilgi  turu  (liste  üzerinden),  

• İstenen  bilgiler  için  tercih  edilen  iletişim  kanalları  

• Eyüp’e  özel  olası  bir  yiyecek,  hediye  veya  ürünün  ilgi  çekme  potansiyeli,  

o Olası  alternatif  ürünler  

o Eyüp’e  özel  tanıtım  kitaplarının  ilgi  çekme  potansiyeli,    

5)  Eyüp  Sultan  Özel  (özel  günler:Ramazan  ve  Kadir  Geceleri  &  Kültür  ve  Sanat)  Etkinliklerinin  Değerlendirmesi  

• Özel  gün  etkinliklerinin  bilinme  durumu  

• Düzenlenen  etkinliklere  katılma  durumu  

o Katılınan  etkinlikler  

o Hangi  dönemde  katılındığı  

     

   66  

o Memnuniyet  düzeyi  ve  sebepleri  

o Geleceğe  yönelik  istek  ve  talepler  

o Özel  günler  dışında  ziyaret  yaratabilecek  etkinliklerin  önem  düzeyleri    

• Belediye  Kültür  ve  Sanat  Etkinliklerinin  bilinme  durumu  

• Düzenlenen  etkinliklere  katılma  durumu  

o Katılınan  etkinlikler  

o Memnuniyet  düzeyi    

6)  Demografik  Özellikler  

• Yaş  • Cinsiyet  • Sosyo  ekonomik  statü   (doğrudan  sorulmamıştır  –  meslek  ve  eğitime  göre  Araştırmacılar  Derneği’nin  

uyguladığı  matrise  göre  berlirlenir)  • Meslek  • Eğitim  • Medeni  durum  • Gelinen  il  (İstanbul  dışı  ziyaretçiler)  • Gelinen  ilçe  (İstanbul  içi  ziyaretçiler)  

     

    67  

 

PİERRE  LOTİ  SORU  FORMU    

1)  Pierre  Loti  ziyaret  alışkanlıkları    

• ziyaret  sebepleri      • gelme  kararında  etkili  olan  unsurlar,    • kiminle  gelindiği,    • ulaşım  araçları,    • yapılan  harcamalar,    • geçirilen  zaman,    • etkilenilen  unsurlar,  • daha  önceden  ziyaret  etmiş  olma  durumu,  yıllık  ortalama  ziyaret  sıklığı,  düzenli  ziyaret  sıklığı,    • ziyaret  öncesi/sonrası  benzer  amaçla  başka  yere  gitme,  son  3  ayda  benzer  amaçla  başka  yere  gitme  • ziyaret  öncesi/sonrası  Eyüp  Sultan’a  (meydana)  gitme,  mezarlık  yolunun  kullanımı    

2)  Pierre  Loti’ye  özel  ihtiyaçlar  ve  deneyimler  

• Teleferik  ulaşımını  bilme,  • Mezarlık  yolunu  bilme,  • Haliç  manzarasında  gözüken  yerleri  bilme,  tanıtıcı  tabelalar  konusunda  beklenti,  • Pierre  Loti  ve  yaşadığı  dönem  hakkında  bilgi  beklentisi,  bu  konuda  bir  müze  beklentisi  • Bugüne  kadar  herhangi  bir  kafeye  gidilip  gidilmediği,  • Alınan  hizmetin  değerlendirilmesi  (menü  çeşitliliği,  ürün  lezzeti,  ambiyans/ortam  vb)  • Bugüne  kadar  Tarihi  kahve’ye  gidilip  gidilmediği,  • Alınan  hizmetin  değerlendirilmesi  (menü  çeşitliliği,  ürün  lezzeti,  ambiyans/ortam  vb)  • Tarihi  kahve’nin  tadilat  ihtiyacı  • Pierre  Loti’de  sunulan  hizmetlerin  yeterlilik  dereceleri  • Teleferikle   ulaşım   kolaylığı,   Manevi   huzur   ortamı,   Güvenlik,   Oturma   alanı/Banklar,   Yeme/içme  

mekanlarının  sayısı,  Otopark  alanı,  Tuvaletlerin  temizliği,  Ulaşımın  kolay  olması,  Tarihi  ve  kültürel  alanların  bakımı,  vb.  

 

3)  Eyüp  Sultan  ve  çevresindeki  Tarihi  ve  Dini  mekanlara  ilişkin  bilinirlik  ve  ziyaret  

• Sunulan  listeden  bilinen/daha  önce  ziyaret  edilmiş  olan/anket  günü  ziyaret  edilmiş  olan  tarihi  mekanlar,    

     

   68  

 

4)  Eyüp  ilçesi  algısı  ve  Eyüp  Sultan’a  yönelik  beklentiler    

• Eyüp  ve  Eyüp  Sultan’a  yönelik  algı  ifadelerine  katılım  oranları,  • Daha  önce  Eyüp  Sultan’a  gidilip  gidilmediği,  • Eyüp  Sultan’la  ilgili  bilgiler  arasında  en  fazla  talep  edilen  ilk  3  bilgi  turu  (liste  üzerinden),  • İstenen  bilgiler  için  tercih  edilen  iletişim  kanalları  • Eyüp’e  özel  olası  bir  yiyecek,  hediye  veya  ürünün  ilgi  çekme  potansiyeli,  • Olası  alternatif  ürünler  • Eyüp’e  özel  tanıtım  kitaplarının  ilgi  çekme  potansiyeli,      

5)  Eyüp  Sultan  Özel  (özel  günler:  Ramazan  ve  Kadir  Geceleri  &  Kültür  ve  Sanat)  Etkinliklerinin  Değerlendirmesi  

• Özel  gün  etkinliklerin  bilinme  durumu  • Düzenlenen  etkinliklere  katılma  durumu  • Katılınan  etkinlikler  • Hangi  dönemde  katılındığı  • Memnuniyet  düzeyi  ve  sebepleri  • Geleceğe  yönelik  istek  ve  talepler  • Özel  günler  dışında  ziyaret  yaratabilecek  etkinliklerin  önem  düzeyleri  • Belediye  Kültür  ve  Sanat  Etkinliklerinin  bilinme  durumu  • Düzenlenen  etkinliklere  katılma  durumu  • Katılınan  etkinlikler  • Memnuniyet  düzeyi    

6)  Demografik  Özellikler  

• Yaş  • Cinsiyet  • Sosyo   ekonomik   statü   (doğrudan   sorulmamıştır   –   meslek   ve   eğitime   göre   Araştırmacılar   Derneği’nin  

uyguladığı  matrise  göre  berlirlenir)  • Meslek  • Eğitim  • Medeni  durum  • Gelinen  il  (İstanbul  dışı  ziyaretçiler)  • Gelinen  ilçe  (İstanbul  içi  ziyaretçiler)    

 

 

 

 

 

     

    69  

Eyüp  Sultan  Araştırması  Özet  Bulguları  

EYÜP  SULTAN  ZİYARET  ALIŞKANLIKLARI    

o Görüşülen   kişilerin   Eyüp   Sultan’a   gelmelerinin   ana   nedeni   gelinen   gün   bazında   anlamlı   olarak  farklılaşmaktadır.    

§ Cuma  günü  gelenlerin  %54’ü  “ibadet  amaçlı”  geldiğini  ifade  ederken,  Cumartesi  (%62)  ve  Pazar  (%68)  günü  ziyaretçilerinin  çoğu  “turizm/gezmek  amaçlı”  geldiklerini  söylemektedir.  

 

o Detaylı  bazda  gelme  motivasyonları  incelendiğinde  “Eyüp  Sultan  camisini  ziyaret  etmek”  %92’lik  bir  oranla  ilk  sırada  yer  almıştır.  Takiben  “Eyüp  Sultan  türbesini  ziyaret  etmek”  (%60),  “Dua  etmek”  (%48)  ve  “Eyüp  Sultan  ve  civarını  gezmek”  (%47)  dile  getirilmiştir.  

§ Şehir  dışından  gelenler  ve  ibadet  amaçlı  geldiğini  söyleyenler  nezdinde,  namaz  kılmak,  dilek  tutmak  ve  manevi  duygular  yaşamak  anlamlı  olarak  görece  daha  fazla  söylenmiştir.  

 

o Eyüp   Sultan’a   gelme   kararında   %47   için   “aile”   etkili   olmuştur.   %31   “arkadaşlar”ından   etkilenerek  geldiklerini,  %17  ise  kendi  isteği  ile  bu  ziyareti  gerçekleştirdiğini  ifade  etmiştir.  

§ Aile  etkisi  şehir  dışından  gelenlerde  anlamlı  olarak  daha  yüksektir.    

o Görüşülen  kitlenin  yaklaşık  üçte  biri  Eyüp  Sultan’a  arkadaşı/  arkadaşları  ile  geldiğini  söylemiştir.  %23  yalnız  olduğunu,  %21  işe  eşi  ile  olduğunu  belirtmiştir.  

§ Yalnız  gelme  oranı  Cuma  gününde,  erkeklerde  ve  DE  sosyo  ekonomik  sınıfa  ait  kişilerde;    

§ Arkadaşlar  ile  gelme  oranı  kadınlarda  ve  gençlerde  ;  

§ Eş  ve  çocuklarla  gelme  oranı  Pazar  gününde,  45  yaş  üzeri  ve  C1  sosyo  ekonomik  grupta;    

§ Aile   ile   (anne,   baba,   kardeşler)   ziyaret   oranı   ise   Pazar   gününde,   kadınlarda,   gençlerde   ve   AB   sosyo  ekonomik  statüdeki  ziyaretçilerde  anlamlı  olarak  daha  yüksektir.  

 

o Otobüs,  Eyüp  Sultan’a  ulaşım  için  en  çok  kullanılan  araçtır  (%43).  Yaklaşık  dörtte  birlik  kitle  özel  otomobil  ile,  %15  işe  metrobüs  kullanarak  ulaşım  sağladığını  belirtmiştir.  

§ Şehir  içinden  gelenlerde  metrobüs  ve  dolmuş/minibüs  kullanımı,  şehir  dışından  gelenlerde  ise  otobüs  kullanımı  anlamlı  olarak  farklılaşmaktadır.  

§ Özel  otomobil  kullanımının  Pazar  günündeki  yükselişi  (%48)  dikkat  çekicidir.    

o Eyüp   Sultan’a   otomobili   ile   gelen  %24   (73   kişi)   içinden   dörtte   üçlük   bir   kesim   ücretli   bir   otopark   tercih  etmiştir.  Yine  bu  kitlenin  içinden  aynı  oranda  bir  kitle,  aracını  rahat  park  ettiğini  ifade  etmiştir.  

§ Ücretsiz  otopark  tercihi  Pazar  günü  anlamlı  şekilde  yükselmektedir.    

o Eyüp  Sultan’da  ortalama  geçirilen  süre  2  saat  34  dakika  olarak  belirlenmiştir.  

§ Şehir  dışından  gelenlerde  bu  süre  artmaktadır.    

o Eyüp   Sultan’da   en   çok   yapılan   harcama   “yeme/içme”   harcamalarıdır   (%74).   Takiben   %47’lik   oran   ile  “hediyelik  eşya”  söylenmiştir.  %13’lük  bir  kitle  ise  hiçbir  harcama  yapmadığını  ifade  etmiştir.  

§ Kadınlar  hediyelik  eşya  ve  giyime  erkekler  ise  dini  kitaplara  daha  fazla  harcama  yapmaktadırlar.  

     

   70  

§ AB  sosyo  ekonomik  statüdeki  ziyaretçilerde  alışveriş  yapmama  oranı  gorece  daha  yüksektir.      

o Çalışmanın   yapıldığı   gün   Eyüp   Sultan’da   yapılan   harcamalar   arasında   da   en   fazla   (%58)   yeme/içme  harcamaları  ifade  edilmiştir.  Harcama  yapmama  oranı  ise  %27’ye  yükselmiştir.  

 

o Yaklaşık  yapılan  ortalama  harcama  40,8  TL  civarında  olmuştur.    

o Görüşülen  kitlenin  %44’u  anket  günü  yaptıkları  Eyüp  Sultan  ziyareti  kapsamında  özellikle  etkilendikleri  bir  unsur  olduğunu  söylemiştir.  

§ Bu  oran  erkekler  ve  şehir  dışından  gelenler  nezdinde  daha  fazla  olarak  gözlenmiştir.  

§ En  önemli  etki  bırakan  unsur  %40  oran  ile  “maneviyat”  olmuştur.      

o Eyüp  Sultan’dan  önce  turistik  veya  ibadet  amaçlı  bir  yere  gitmiş  olma  oranı  sadece  %13’tür.    

§ Bu  oran  şehir  dışından  gelenlerde  %19’a  yükselmektedir.    

o Eyüp  Sultan’dan  sonra  turistik  veya  ibadet  amaçlı  bir  yere  gidecek  olma  oranı  ise  %17’dir.    

§ Yine   bu   oran   şehir   dışından   gelenler   nezdinde   %29’a,   Cumartesi   günü   gelenlerde   ise   %24’e  yükselmektedir.  

 

o Hem   Eyüp   Sultan   öncesi   hem   de   Eyüp   Sultan   ziyareti   sonrası   gidilmiş/gidilecek   olan   ilk   sıradaki   yer  Sultanahmet’tir.      

§ Takiben  Fatih  ve  Eminönü  başta  olmak  üzere,  Pierre  Loti,  Ayasofya,  Süleymaniye  camii,  Yuşa   tepesi,  Feshane,   Karacaahmet,   Fatih   camii   ve   Aziz   Mahmut   Hüdayi   bahsedilen   diğer   ziyaret   mekanları  olmuştur.  

 

o Görüşülen  kitlenin  %87’si  daha  önceden  Eyüp  Sultan’ı  ziyaret  etmiştir.  

§ Bu  oran  şehir  içinden  gelenlerde  ve  Cuma  ile  Pazar  ziyaretçilerinde  yükselmektedir.    

• Daha   önceden   gelmiş   olduğunu   belirten   kitlenin   (261   kişi),   senede   ortalama   9,7   kez   Eyüp   Sultan’a   geldiği  belirlenmiştir.  Ağırlıklı  olarak  (%75)  bu  ziyaretler  belirli  bir  düzen  içinde  yapılmamaktadır.  

§ Senelik   ortalama   ziyaret   sıklığı   şehir   içinden   gelenlerde,   Pazar   ziyaretçilerinde   ve   C1   /C2   sosyo  ekonomik  statü  mensuplarında  artmaktadır.  

§ Erkekler,   şehir   içi   ziyaretçileri   ve   Pazar   ziyaretçileri   nezdinde   Eyüp   Sultan   ziyaretleri   anlamlı   olarak  daha  düzenlidir.  

 

o Görüşülen  kitlenin  sadece  beşte  biri  son  3  ay  içinde  Eyüp  Sultan’ı  ziyaret  etme  sebebi  ile  örtüşen  bir  sebep  ile  benzer  bir  yere  ziyaret  yaptığını  ifade  etmiştir.  

§ Cuma  ziyaretçileri  için  bu  oran  %28’e  cikmaktadır.  

§ Bu  tip  yerler  arasında  ilk  sırada  Sultanahmet  gelmektedir.  Aziz  Mahmud  Hüdayi  ve  Süleymaniye  camii  diğer  öne  çıkan  cevaplardır.  

     

    71  

TARİHİ  VE  DİNİ  MEKANLARA  İLİŞKİN  BİLİNİRLİK  VE  ZİYARET    

• Görüşmecilere   sunulan   listelerden  belirlenen  bilinirlik  oranlarına  göre  Eyüp  Sultan  Camii   ve  Türbesi  %99  tarafından,  Pierre  Loti  %74  tarafından  ve  Feshane  %65  tarafından  bilinmektedir.  

o Kadınlarda  Pierre  Loti  ve  Feshane’nin  bilinme  oranları  görece  daha  yüksektir.    

• Bilinirliği   en   düşük   olan   tarihi   mekanlar   Cezr-­‐i   Kasım   camii,   Hüsrev   Paşa   Kütüphanesi,   Bahariye  Mevlevihanesi  ve  Serterikzade  Tekkesi  olmuştur.  

 

• %94  bugüne  kadar  Eyüp  Sultan  camii  ve  türbesine  gittiğini,  %56  Pierre  Loti’yi,  yine  %56  Feshane’yi  daha  önceden  ziyaret  ettiğini  söylemiştir.  

o Kadınlar   nezdinde   Pierre   Loti   ve   Feshane’nin   ziyaret   oranları   görece   artmakta,   yine   şehir   içi  ziyaretçilerinde  tüm  noktaları  ziyaret  oranı  yükselmektedir.  

o Pazar  ziyaretçilerinin  Pierre  Loti’yi  daha  önceden  ziyaret  etmiş  olma  oranları  görece  daha  yüksektir.    

• Pierre   Loti   için   “dönüştürme   oranı”nın   (conversion   rate),   yani   bilenlerin   ziyarete   gelmesinin   oranının,  görece  azlığı  dikkat  çekicidir.  

 

• Görüşülen   kişilerin   %95’i   ise   anket   çalışması   günü   yaptıkları   ziyaret   esnasından   Eyüp   Sultan   camii   ve  türbesi’ne  gittiklerini  belirtmiştir.  Pierre  Loti’yi  aynı  gün  ziyaret  oranı  %15  ve  Feshane’yi  ziyaret  oranı   ise  %14  olmuştur.  

 

 

EYÜP  SULTAN  ALGISI    

• Eyüp   Sultan’ın   nasil   algılandığını   belirlemeye   yönelik   üç   adet   ifadeden   en   yüksek   katılım   (kesinlikle  katılıyorum+katılıyorum   diyenlerin   oranı)   %97   ile   “Eyüp,   İslam   aleminin   en   önemli   dini   ve   manevi  merkezlerinden  birisidir”  ifadesine  olmuştur.  

o Bu  ifadeye  katılım  oranı  sosyo  ekonomik  statü  düştükçe  yükselmektedir.  Cuma  ziyaretçileri  de  bu  konuya  daha  kuvvetli  katılım  göstermişlerdir.  

 

• Yine  bir  diğer  ifade  olan  “Eyüp,  tarihi  ve  kültürel  miras  açısından  zengin  bir  ilçedir”  ifadesine  de  toplamda  %96  katılım  göstermiştir.  

o Bu  ifadeye  “kesinlikle”  katılım  oranı  Cuma  ziyaretçileri  nezdinde  görece  yüksektir.    

• Görüşülen  kişilere  sunulan  listedeki  kriterler  içinde  Eyüp  Sultan’ın  en  yeterli  bulunduğu  unsur  5  üzerinden  (5=Kesinlikle  katılıyorum,  1=  Kesinlikle  katılmıyorum)  4,3  katılım  oranı  ile  “Manevi  huzur  ortamı”  olmuştur.  Takiben   4,2   ortalama   ile   “Yeme/içme   mekanlarının   sayısı”   ve   4,1   ortalama   ile   “Ziyaretçi   özelliklerinin  beklentileri  karşılaması”  ile  “Genel  temizlik”  yüksek  yeterlilik  skorları  elde  eden  konular  olmuştur.  

 

• En  düşük  yeterlilik  oranı  ise  3,3  ortalama  ile  “Otopark  alanı”  için  kaydedilmiştir.  Takiben  yine  3,3  ortalama  ile  “Tuvaletlerin  sayısı”  ve  3,5  ortalama  ile  “Tuvaletlerin  temizliği”  yetersizlik  yaratan  unsurlar  olmuştur.  

o Kadınlar,   AB   ses   grubu   mensupları,   Pazar   ziyaretçileri   ve   şehir   içi   ziyaretçileri   bir   çok   unsur  değerlendirmesinde  görece  daha  olumsuz  görüş  bildirmişlerdir.  

     

   72  

 

 

ÖZEL  GÜNLERDE  EYÜP  SULTAN  ZİYARETİ    

• Görüşülen   kitlenin   yaklaşık   üçte   ikisi   Ramazan   ve   Kandil   gecelerinde   Eyüp   Sultan’da   düzenlenen  etkinliklerden  haberdardır.  

o Erkekler,  şehir  içinden  gelenler  ve  Cuma  günü  ziyaretçileri  nezdinde  bu  bilinirlik  artmaktadır.    

• Etkinliklerden  haberdar  olan  kitlenin  %58’i  bu  etkinliklere  katılmışlardır.  

o Cuma  ve  Pazar  ziyaretçilerinde  katılım  oranı  yükselmektedir.    

• En  çok  katılınan  etkinlik  %63  ile  “sokak  iftarları”dır.  Yine  “dini  sohbet”  (%47)  ve  “cami/meydan  etkinlikleri”  de    belirtilen  diğer  unsurlar  olmuştur.  

o Etkinliklere  katılan  kişilerin  yarıdan   fazlası   (%53)  “hem  Ramazan  hem  de  Kandil  geceleri”nde  bu  etkinliklere  katıldıklarını  ifade  etmiştir.  

o Katılım  göstermiş  olan  kitlenin  %92’sı  bu  etkinliklerden  memnun  kalmıştır.  

o Gençlerde  ve  kadınlarda  memnuniyet  oranları  görece  düşüş  göstermektedir.  

o Memnun   kalan   kitle   daha   çok   “sunulan   maneviyat   ve   huzur   ortamı”ndan   etkilendiklerini  belirtmiştir.  

o Eyüp   Sultan   özel   gün   etkinliklerine   katılanların   %47’sı   başka   tür   bir   etkinlik   talebinde  bulunmamıştır.  

o Eyüp  Sultan  özel  gün  etkinliklerinin  devamını  talep  eden  kitle  %96  olmuştur.    

• Eyüp  Sultan’a  Ramazan  ve  Kandil  geceleri  dışında  da  gelinmesini  sağlayacak  unsurların  önem  sıralamasında  “Eyüp’ün  tarihi  mirası   ile   ilgili  bilgilendirici  konuşmalar”  %66  tarafından  ilk  3  önemli  unsur  arasında   ifade  edilmiştir.  

 

• Takiben   “Kültür   Sanat   faaliyetleri”   (%35)   ve   “Sergiler”   (%31)   ilgi   yaratmada   etkin   olabilecek   aktiviteler  arasında  söylenmiştir.  

 

• Eyüp   Sultan’da   Eyüp   Belediyesi   tarafından   gerçekleştirilen   kültür   ve   sanat   etkinliklerinin   bilinirliği   ise  sadece  %20  olmuştur.  

o Şehir  dışından  gelenlerde  bilinirlik  anlamlı  olarak  düşmektedir.    

• Bilenlerin  arasından  katılım  gösterenlerin  oranı  %36’dir.  

o Cuma  ziyaretçilerinin  katılım  oranları  görece  daha  yüksektir.    

 

 

 

     

    73  

EYÜP  SULTAN’A  YÖNELİK  BEKLENTİ  VE  İSTEKLER    

• Görüşülen   ziyaretçilere   sunulan   liste   içinden   yapılan   seçim   sonucu   en   önemli   beklentinin   “Alışveriş  yapılacak  dükkanlar”   olduğu  belirlenmiştir.   Bunu  en  önemli   beklenti   olarak   ifade   etme  oranı  %28,     ilk   5  beklenti  içinde  listeleme  oranı  ise  %53  olmuştur.  

• İkinci   en   önemli   beklenti   ise   %20   ile   “Dini   konularda   bilgilendirme   merkezi”   olarak   sıralanmıştır.   İlk   5  beklentide  listelenme  oranı  bu  konu  için  %59’a  yükselmiştir.  

• “Eyüp   Sultan   Bilgi   Danışma  Merkezi”,   “Yeme/İçme  mekanları”   ve   “Abdesthane   ve   duş  mekanları”   diğer  önemli  beklentilerdir.  

• En  az  önem  teşkil  eden  beklentiler  ise  “Kuaför”,  “Ayakkabı  Boyama”  ve  “Çocuk  yuvası”  olmuştur.  

• Yine  ziyaretçilere  verilen   liste  aracılığı   ile  toplanan  cevaplara  göre  Eyüp  Sultan’da  en  fazla  bilgi  beklentisi  olan  konunun  %74  ile  “Eyüp  Ensari  ve  diğer  sahabelerin  hayatı”  olduğu  belirlenmiştir.  

• Takiben   %70   ile   “Eyüp’ün   tarihi”   ve   %38   ile   “Eyüp   mezarlığında   yatan   önemli   kişiler”   bilgi   beklenen  konulara  olarak  ifade  edilmiştir.  

• En  az  bilgi  beklentisi  olan  konular  “Eyüp’te  hamam  kültürü”,  “Eyüp  zanaatları  ve  zanaatkarları”  ile  “Haliç’in  tarihçesi”  olmuştur.  

o Kadınlar   “Eyüp   mezarlığında   yatan   önemli   kişiler”,   “Mezar   taşları   üzerindeki   süslemeler   ve  anlamları”   ve   “Pierre   Loti’nin   evi   ve   yaşamı”   hakkında   daha   fazla   bilgi   beklerken;   erkekler  “Eyüp’ün  tarihi”  ve  “Eyüp’teki  tasavvuf  müziği  ve  enstrümanlar”a  daha  fazla  ilgi  göstermişlerdir.  

o Yine   mezarlık   konusundaki   bilgi   beklentiler   Pazar   ziyaretçileri   arasında   artmaktadır.   Cuma  ziyaretçileri   de   daha   fazla   “Eyüp’teki   tasavvuf   müziği   ve   enstrümanlar”a   yönelik   bilgi  beklemektedirler.  

 

• Beklenen  bilgilerin  en  fazla  “Canlı  rehberler”  (%59)  tarafından  sunulması  beklenmektedir.  

• Takiben  %36  ile  “Bilgi  panoları”  ve  %30’ar  ile  “Müze  veya  Tanıtım  merkezi”  ile  “Broşürler”  gelmektedir.  

• Eyüp’e  özel  bir  yiyecek,  hediye  veya  ürün  olması  durumunda  ilgi  duyacağını  belirten  kitle  %80  olmuştur.  

o Bu  ilgi  oranı  Cuma  ziyaretçileri  arasında  anlamlı  olarak  yükselmiştir.  

o  

• Sunulan  listeden  en  fazla  ilgi  gören  %32  ile  “Eyüp  halkası”  olarak  belirlenmiştir.  “Simit”in  ilgisini  çekeceğini  söyleyen  kitle  %26,  “Koku”  diyenler  ise  %22’dir.    

• Eyüp’ü  anlatan  tanıtım  kitaplarının  olası  ilgi  çekme  düzeyi  %85  olarak  belirlenmiştir.  

o Bu  konuda  erkekler  ve  Cuma  ziyaretçilerinin  ilgi  düzeyleri  anlamlı  olarak  daha  yüksektir.  

     

   74  

 

DEMOGRAFİK  ÖZELLİKLER    

• Eyüp  Sultan’ı  şehir  içinden  ziyaret  eden  kitlenin  %44’ü  kadın,  %56’sı  erkektir14.    

o Şehir  dışı  ziyaretçilerde  bu  oran  %34  kadın,  %66  erkek  şeklinde  gerçekleşmiştir.  Dış  illerden  Eyüp  Sultan  ve  çevresine  ziyaret  gerçekleştiren  gruplar  ağırlıklı  erkektir.  

 

• Eyüp  Sultan  ziyaretçilerinin  yaş  ortalaması  36,5’tur15.  

o Cuma  günleri  45  yaş  üzeri  kitle  görece  yoğunlaşırken,  Cumartesi  günleri  18-­‐24,  Pazar  günleri  de  25-­‐45  yaş  arası  kitlede  artış  görülmektedir.  

 

• Eyüp  Sultan’ı  ziyaret  eden  kitlenin  %21’e  yakını  AB  sosyo-­‐ekonomik  statüye,  %63’ü  orta  sosyo-­‐  ekonomik  sınıfa  (C1C2),  %  17’si  ise  en  düşük  sosyo-­‐ekonomik  sınıf  olan  DE’ye  mensuptur.  

o AB  sınıfının  oranı  İstanbul  geneli  AB  oranından  (%13)  yüksektir.  

o Cuma  günleri  DE  mensupları   ile   karşılaşma  oranı   artarken,   Pazar   günleri   AB  mensuplarının  payı  anlamlı  olarak  yükselmektedir.  

o Şehir  dışı  ziyaretçilerinin   içinde  orta  sınıf   (C1C2)  oranı  görece  düşmekte  ve  de  özellikle  DE  oranı  görece  artmaktadır.  

 

• Eyüp  Sultan  ziyaretçilerinin  yarısı  evlidir.      

• Şehir  içi  ve  şehir  dışı  ziyaretçilerinin  dağılımı  kota  ile  kontrol  edilmiştir  (%66  vs  %34).  Ancak  bu  iki  kitlenin  demografik  dağılımları  karşılaştırıldığında  bazı  anlamlı  farklılıklar  görülmüştür:  

o Şehir  dışı  ziyaretçileri  ortalamadan  daha  ağırlıklı  olarak  erkek,  45  yaş  üzeri  ve  DE  sosyo  ekonomik  statü  mensubu  kişilerdir.  Cumartesi  ziyaretçileri  arasında  yine  oranları  yükselmektedir.  

 

• Şehir  dışı  ziyaretçilerinin  geldikleri  il  incelendiğinde  farklı  bir  çok  il  karşımıza  çıkmaktadır.  En  fazla  söylenen  iller  Ankara  (%10),  ve  %8’er  ile  Adana,  Kocaeli  ve  Tekirdağ  olmuştur.  

• Şehir  içi  ziyaretçilerinin  de  ikamet  ettikleri  ilçe  dağılımı  çeşitlidir.  Ancak  ağırlıklı  Avrupa  yakasındaki  ilçeler  olmak   üzere   en   fazla   Gaziosmanpaşa’dan   gelenler   olduğu   (%10,5),   takiben   Eyüp   (%9),   Fatih   (%6,5)   ve  Kağıthane’nin  (%5,5)  öne  çıktığı  belirlenmiştir.      

                                                                                                                                       

 

2. 14  Türkiye  geneli  cinsiyet  dağılımı:  Kadın  %49,8,  Erkek  %50,2  –  Kaynak:TÜİK  15  Türkiye  geneli  yaş  ortalaması  30,4’tür  -­‐  Kaynak:  TÜİK  

     

    75  

Pierre  Loti  Araştırması  Özet  Bulguları  

PİERRE  LOTİ  ZİYARET  ALIŞKANLIKLARI    

• Görüşülen  kişilerin  neredeyse  tamamının  (%98)  Pierre  Loti’ye  gelme  ana  nedenleri  “turistik”tir.  

• Detaylı  bazda  gelme  motivasyonları   incelendiğinde  “Pierre  Loti  ve  civarını  gezmek  için”  %81’lik  bir  oranla  ilk  sırada  yer  almıştır.  Takiben  “Tarihi  kahvede  oturmak  için”  (%47),  “Teras  cafe’de  oturmak  için”  (%17)  ve  “Mezarlık  ziyareti”  (%15)  dile  getirilmiştir.  

• Pierre   Loti’ye   gelme   kararında   %67   için   “arkadaşlar”   etkili   olmuştur.   %25   “aile”sinden   etkilenerek  geldiklerini,   %16   işe   internet   üzerinden   yaptığı   araştırma   sonucu   bu   ziyareti   gerçekleştirdiğini   ifade  etmiştir.  

• Görüşülen  kitlenin  yaklaşık  üçte  ikisi  Pierre  Loti’ye  arkadaşı/  arkadaşları  ile  geldiğini  söylemiştir.  %15  yalnız  olduğunu,  %7  ise  eşi  ile  olduğunu  belirtmiştir.  

o Eyüp   Sultan   çalışması   sonuçları   ile   karşılaştırıldığında,   “arkadaşlar”ın   Pierre   Loti’ye   gelme   kararında  çok  daha  etkin  ve  eşlik  etmede  sayıca  çok  daha  fazla  oldukları  görülmektedir.  

 

• Otobüs,  Pierre  Loti’ye  ulaşım   için  en  çok  kullanılan  araçtır   (%42).  Yaklaşık  beşte  birlik  kitle  özel  otomobil  ile,  %15  metrobüs,  %14  işe  teleferik  kullanarak  ulaşım  sağladığını  belirtmiştir.  

• Teleferik  hariç  araç  türü  kullanım  oranları  Eyüp  Sultan  çalışması  ile  benzerlik  göstermektedir.  

• Pierre  Loti’de  ortalama  geçirilen  süre  1  saat  52  dakika  olarak  belirlenmiştir.  

o Gençlerde  bu  süre  uzamaktadır.  

o Bu  süre  Eyüp  Sultan’da  geçirilen  sürenin  altındadır.    

• Pierre   Loti’de   en   çok   yapılan   harcama   “yeme/içme”   harcamalarıdır   (%86).   Takiben   %22’lik   oran   ile  “hediyelik  eşya”  söylenmiştir.  %6’lik  bir  kitle  ise  hiçbir  harcama  yapmadığını  ifade  etmiştir.  

• Çalışmanın   yapıldığı   gün   Pierre   Loti’de   yapılan   harcamalar   arasında   da   en   fazla   (%61)   yeme/içme  harcamaları  ifade  edilmiştir.  Harcama  yapmama  oranı  ise  %30’a  yükselmiştir.  

• Yaklaşık   yapılan   ortalama   harcama   22,8   TL   civarında   olmuştur.   Bu   rakam   Eyüp   Sultan   ortalamasının  altında  kalmaktadır.  

• Görüşülen  kitlenin  %44’u  anket  günü  yaptıkları  Pierre   Loti   ziyareti   kapsamında  özellikle  etkilendikleri  bir  unsur  olduğunu  söylemiştir.  

o Etkilenme  oranı  Eyüp  Sultan  ile  yaklaşık  aynıdır.  

o Kadınlar  ve  şehir  dışından  gelenler  görece  daha  fazla  etkilenmişlerdir.  

o En  önemli  etki  bırakan  unsur  %57  oran  ile  “manzara”  olmuştur.  

• Pierre  Loti’den  önce  turistik  amaçlı  bir  yere  gitmiş  olma  oranı  %30’dur.    

• Pierre  Loti’den  sonra  turistik  amaçlı  bir  yere  gidecek  olma  oranı  ise  %34’tür.    

o Her  iki  oran  da  Eyüp  Sultan  araştırmasında  çıkan  sonuçlara  göre  daha  yüksektir.  

o Cuma   ziyaretçileri   ve   şehir   dışından   gelenlerin   Pierre   Loti   sonrası   turistik   amaçla   başka   yere   gitme  oranları  görece  daha  yüksektir.  

 

• Hem  Pierre  Loti  öncesi  hem  de  Pierre  Loti  ziyareti  sonrası  turistik  amaçlı  gidilmiş/gidilecek  olan  ilk  sıradaki  yer  Eyüp  Sultan’dır.      

     

   76  

o Takiben   Kız   Kulesi,   Sultanahmet,   Eminönü,   Taksim,   Miniatürk   bahsedilen   diğer   ziyaret   mekanları  olmuştur.  

 

• Eyüp  Sultan’a  Pierre  Loti  öncesi  gitme  oranı  %54,  sonrası  gidecek  olma  oranı  ise  %59’dur.  

• Gitmiş  olanların  %65’i,  gidecek  olanların  ise  %76’sı  mezarlık  yolunu  kullanmış/kullanacaktır.  

• Görüşülen  kitlenin  %65’i  daha  önceden  Pierre  Loti’yi  ziyaret  etmiştir.  

o Bu  oran  şehir  içinden  gelenlerde  ve  kadınlarda  yükselmektedir.  

o Bu  oran  Eyüp  Sultan  için  belirlenen  orana  göre  daha  düşüktür.    

• Daha  önceden  gelmiş  olduğunu  belirten  kitlenin   (65  kişi),  senede  ortalama  6.4  kez  Pierre  Loti’ye  geldiği  belirlenmiştir.  Ağırlıklı  olarak  (%82)  bu  ziyaretler  belirli  bir  düzen  içinde  yapılmamaktadır.  

• Görüşülen  kitlenin  sadece  %28’i  son  3  ay  içinde  Pierre  Loti’yi  ziyaret  etme  sebebi  ile  örtüşen  bir  sebep  ile  benzer  bir  yere  ziyaret  yaptığını  ifade  etmiştir.  

o Cuma  ziyaretçileri  için  bu  oran  düşmektedir.  

o Bu  tip  yerler  arasında  ilk  sırada  Sultanahmet  gelmektedir.      

 

PİERRE  LOTİ’YE  ÖZEL  İHTİYAÇLAR  VE  DENEYİMLER    

• Görüşülen  kişilerin  neredeyse  tamamı  (%96)  Pierre  Loti’ye  teleferik  ile  ulaşım  olduğunu  bilmektedir.  

• Mezarlık  yolu  üzerinden  Pierre  Loti’ye  ulaşılabildiğini  bilenlerin  oranı  ise  %90’dır.  

• Pierre   Loti   ziyaretçilerinin   dörtte   üçünden   fazlası   (%77)   ,   terastan   baktıklarında   önlerindeki   Haliç  manzarasında  gözüken  yerlerin  neresi  olduğunu  bildiklerini  söylemiştir.  

• Buna  rağmen,  bu  konuda  tanıtıcı  tabelalar  olmasını  isteyenlerin  oranı  %95  olmuştur.  

• %87’lik  bir  kitle  Pierre  Loti’nin  yaşadığı  dönem  ve  yaşamına  dair  bilgi  edinmek  istediğini  ifade  etmiştir.  

o Bu  kitle  nezdinde  konuya  yönelik  bir  müzenin  ilgi  çekme  potansiyeli  ise  %89’dur.    

• Görüşülen   kişilerin   yaklaşık   dörtte   üçü   (%74)   bugüne   kadar   Pierre   Loti’de   bir   yeme/içme   mekanına  gittiklerini  söylemiştir.  

o Bu  oran  Cumartesi  ziyaretçileri  nezdinde  anlamlı  olarak  artmaktadır.  

• Yeme/İçme   mekanları   ile   ilgili   tecrübesi   olanların   en   yeterli   buldukları   unsurlar   “Ferahlık”   (%90)   ve  “Ambiyans/Ortam”  (%89)  olmuştur.  

• En  sorunlu  unsurlar  ise  “Menü  çeşitliliği”  (%59),  “Ürün  lezzeti”  (%71)    ve  “Yeme/içme  mekanlarının  sayısı”  (%77)  olarak  ifade  edilmiştir.  

o Genel  olarak  Cumartesi  ziyaretçilerinin  memnuniyeti  görece  daha  düşüktür.    

• Görüşülen   kişilerin   yarısından   fazlası   (%53)   bugüne   kadar   Pierre   Loti’de   Tarihi   Kahve’ye   gittiklerini  söylemiştir.  

• Tarihi  Kahve  tecrübesi  olanların  en  yeterli  buldukları  unsurlar  yine  “Ferahlık”  (%98)  ve  “Ambiyans/Ortam”  (%96)  olmuştur.  

     

    77  

• Görece   daha   az   yeterli   bulunan   unsurlar   ise   “Menü   çeşitliliği”   (%71),   “Ürün   lezzeti”   (%82)     ve   “Hizmet  kalitesi”  (%83)  olarak  ifade  edilmiştir.  

• %28’lik  bir  kitle  Tarihi  Kahve’nin  tadilata  ihtiyacı  olduğunu  söylemektedir.  

• Görüşülen  kişilere  sunulan  listedeki  kriterler  içinde  Pierre  Loti’nin  en  yeterli  bulunduğu  unsur  %86  toplam  katılım   ile   “Genel   Temizlik”   olmuştur.   Takiben   cok   yakin   puanlarla   “Ziyaretçi   özelliklerinin   beklentileri  karşılaması”,  “Hizmetlilerin  ziyaretçilerle  iletişimi”  ve  “Yeşil  alanların  ve  ağaçların  miktarı”  yüksek  yeterlilik  skorları  elde  etmişlerdir.  

• En  düşük  yeterlilik  oranı  %48  ile  “Otopark  alanı”  için  kaydedilmiştir.  Takiben  “Tuvaletlerin  sayısı”  (%53)  ve  “Tuvaletlerin  temizliği”  (%63)  görece  düşük  yeterlilik  algısı  yaratan  unsurlar  olmuştur.  

 

TARİHİ  VE  DİNİ  MEKANLARA  İLİŞKİN  BİLİNİRLİK  VE  ZİYARET  • Görüşmecilere   sunulan   listelerden  belirlenen  bilinirlik  oranlarına  göre  Eyüp  Sultan  Camii   ve  Türbesi  %96  

tarafından,  Feshane  %74  tarafından  ve  Sokullu  Mehmet  Paşa  Türbesi,  Medresesi,  Haziresi  %30  tarafından  bilinmektedir.  

• Bilinirliği   en   düşük   olan   tarihi   mekanlar   Caferpaşa   Medresesi,   Hüsrev   Paşa   Kütüphanesi,   Bahariye  Mevlevihanesi  ,  Zal  Mahmut  Paşa  Camii  ve  Serterikzade  Tekkesi  olmuştur.  

• Bilenlerin  %85’i  bugüne  kadar  Eyüp  Sultan  camii  ve  türbesine  gittiğini,  %60’i  da  Feshane’yi  daha  önceden  ziyaret  ettiğini  söylemiştir.  

• Görüşülen   kişilerin   %66’sı   ise   anket   çalışması   günü   yaptıkları   ziyaret   esnasında   Eyüp   Sultan   camii   ve  türbesi’ne  gittiklerini  belirtmiştir.  Feshane’yi  aynı  gün  ziyaret  oranı  ise  %21  olmuştur.  

 

EYUP  SULTAN  ALGISI  VE  BİLGİ  BEKLENTİLERİ  • Eyüp   Sultan’a   yönelik   üç   adet   ifadeden   en   yüksek   katılım   (kesinlikle   katılıyorum+katılıyorum   diyenlerin  

oranı)  %96  ile  “Eyüp,  tarihi  ve  kültürel  miras  açısından  zengin  bir  ilçedir”  ifadesine  olmuştur.  

• Yine  bir  diğer  ifade  olan  “Eyüp,  İslam  aleminin  en  önemli  dini  ve  manevi  merkezlerinden  birisidir”  ifadesine  de  toplamda  %96  katılım  göstermiştir.  

o Bu  ifadeye  “kesinlikle”  katılım  oranı  Cuma  ve  şehir  dışı  ziyaretçileri  nezdinde  görece  yüksektir.    

• Yine  ziyaretçilere  verilen  liste  aracılığı   ile  toplanan  cevaplara  göre  Pierre  Loti’de  de  Eyüp  Sultan’a  yönelik  en   fazla   bilgi   beklentisi   olan   konunun   %76   ile   “Eyüp   Ensari   ve   diğer   sahabelerin   hayatı”   olduğu  belirlenmiştir.  

• Takiben   %59   ile   “Eyüp’ün   tarihi”   ve   %35   ile   “Eyüp   mezarlığında   yatan   önemli   kişiler”   bilgi   beklenen  konulara  olarak  ifade  edilmiştir.  

• En   az   bilgi   beklentisi   olan   konular   “Eyüp’teki   tekke   ve   dergahlar”,   “Eyüp’te   hamam   kültürü”   ile   “Eyüp  zanaatları  ve  zanaatkarları”  olmuştur.  

• Beklenen  bilgilerin  en  fazla  “Canlı  rehberler”  (%38)  tarafından  sunulması  beklenmektedir.  

• Takiben  %35  ile  “Broşürler”  ve  %30’ar  ile  “Bilgi  panoları”  ile  “Müze  veya  Tanıtım  merkezi”  gelmektedir.  

• Eyüp’e  özel  bir  yiyecek,  hediye  veya  ürün  olması  durumunda  ilgi  duyacağını  belirten  kitle  %86  olmuştur.  

o Sunulan  listeden  en  fazla  ilgi  gören  %48  ile  “Eyüp  halkası”  olarak  belirlenmiştir.    

• Eyüp”ü  anlatan  tanıtım  kitaplarının  olası  ilgi  çekme  düzeyi  %88  olarak  belirlenmiştir.    

     

   78  

ÖZEL  GÜNLERDE  EYÜP  SULTAN  ZİYARETİ    

• Görüşülen   kitlenin   %54’u   Ramazan   ve   Kandil   gecelerinde   Eyüp   Sultan’da   düzenlenen   etkinliklerden  haberdardır.  

o Bu  oran  Eyüp  Sultan  çalışmasındaki  oranın  altındadır.    

• Etkinliklerden  haberdar  olan  kitlenin  %44’ü  (24  kişi)  bu  etkinliklere  katılmışlardır.  

• Eyüp  Sultan’a  Ramazan  ve  Kandil  geceleri  dışında  da  gelinmesini  sağlayacak  unsurların  önem  sıralamasında  “Eyüp’ün  tarihi  mirası   ile   ilgili  bilgilendirici  konuşmalar”  %76  tarafından  ilk  3  önemli  unsur  arasında   ifade  edilmiştir.  

• Takiben   “Turistik   geziler”   (%33)   ve   “Sergiler”   (%31)   ilgi   yaratmada   etkin   olabilecek   aktiviteler   arasında  söylenmiştir.  

• Eyüp   Sultan’da   Eyüp   Belediyesi   tarafından   gerçekleştirilen   kültür   ve   sanat   etkinliklerinin   bilinirliği   ise  sadece  %21  olmuştur.  

o Cuma  ziyaretçilerinde  bu  oran  anlamlı  olarak  yükselmektedir.  

o Bilenlerin  arasından  katılım  gösterenlerin  oranı  %24’tür.    

DEMOGRAFİK  ÖZELLİKLER    

• Pierre  Loti’yi  ziyaret  eden  kitlenin  %55’i  kadın,  %45’i  erkektir16.    

• Pierre  Loti  ziyaretçileri  Eyüp  Sultan  ziyaretçilerine  göre  daha  ağırlıklı  olarak  kadındır.  

• Pierre  Loti  ziyaretçilerinin  yaş  ortalaması  29,3’tür17.  

• Eyüp  Sultan  ziyaretçileri  Pierre  Loti  ziyaretçilerine  göre  daha  yaşlıdır.  

• Pierre  Loti’yi  ziyaret  eden  kitlenin  %47’si  AB  sosyo  ekonomik  statüye  mensuptur.    

• Bu  oran  İstanbul  geneli  AB  oranından  (%13)  ve  Eyüp  Sultan  araştırması  AB  oranından  (%21)  anlamlı  olarak  daha  yüksektir.  

• Pierre  Loti   ziyaretçilerinin   sadece  %30’u  evlidir.  Bu  durum  kitlenin  yaşının  görece  genç  olması  ve  yüksek  sosyo  ekonomik  sınıfa  mensup  olmaları  ile  ilintilidir.  

• Şehir  içi  ve  şehir  dışı  ziyaretçilerinin  dağılımı  kota  ile  kontrol  edilmesi  hedeflenmiştir.  Ancak  sonuçlar  şehir  dışından  gelen  kişilerle  karşılaşma  oranının  az  olması  nedeni  ile  hedeften  biraz  sapmış  ve  %71  şehir  içinden  gelen,  %29  şehir  dışından  gelenler  şeklinde  sonuçlanmıştır.  

• Şehir  dışı  ziyaretçilerinin  geldikleri  il  incelendiğinde  farklı  bir  çok  il  karşımıza  çıkmaktadır.  En  fazla  söylenen  iller  Kocaeli  (%17),  ve  %10’ar  ile  Ankara  ve  Diyarbakır  olmuştur.  

• Şehir  içi  ziyaretçilerinin  de  ikamet  ettikleri  ilçe  dağılımı  çeşitlidir.  Ancak  ağırlıklı  Avrupa  yakasındaki  ilçeler  olmak   üzere   en   fazla   Şişli’den   gelenler   olduğu   (%11),   takiben   Gaziosmanpaşa   (%10),   Bağcılar   (%7),  Kağıthane  (%7)  ve  Üsküdar’ın  (%7)  öne  çıktığı  belirlenmiştir.  

                                                                                                                                       

 

16  Türkiye  geneli  cinsiyet  dağılımı:  Kadın  %49,8,  Erkek  %50,2  –  Kaynak:  TUIK  17  Türkiye  geneli  yaş  ortalaması  30,4’tür  –  Kaynak:  TUIK  

 

     

    79  

 

2.Eyüp  Sultan  Esnafları  Görüş  ve  Öneriler    

Amaç  Eyüp  Sultan  Meydanı   ve   çevresinde  uzun   süredir   faaliyet  gösteren   farklı   sektörlerdeki  esnaflar   ile  görüşerek,  bölgeye   yönelik   sorunların   yanısıra   beklenti,   istek   ve   önerilerin   tesbitini   sağlayarak   Bilgi   Üniversitesi   Kültür  Politikaları  Yönetimi  Bölümü’nün   ‘Eyüp  Sultan  Tarihi  Merkez  ve  Yakın  Çevresi  Yönetim  Planı’   çalışmasına  veri  oluşturmaktır.  

Metodoloji  Araştırma  Kalitatif  Araştırma  Teknikleri’nden  “derinlemesine  görüşme”  yöntemi  ile  gerçekleştirilmiştir.  

Örneklem  Araştırma  kapsamında  Eyüp  Sultan  ve  çevresinde  faaliyet  gösteren  11  tane  esnaf  ile  görüşülmüştür.    

 Sektör   2. Görüşme  sayısı  Yiyecek/İçecek   3. 4  Perakende  satış     4. 3  Oyuncakçılar  Çarşısı   5. 2  Kültür/Sanat   6. 2  

7. Toplam   8. 11  

Çalışma  Kasım  ve  Aralık  2014  ayları  içerisinde  yürütülmüştür.  

 

Tartışma  rehberi    

Araştırma   kapsamında   kullanılan   tartışma   rehberi   Bilgi   Üniversitesi   KPY   bölümü   tarafından   hazırlanmıştır.  Tartışmalar  yaklaşık  30  ila  45  dakika  sürmüştür.  

 

İşletmenin  profilini  çıkarmakla  (hangi  alanda  faaliyet  gösteriyor,  ne  zamandır  Eyüp  Sultan’da,  yanında  kaç  kişi  çalışıyor,   vb)   başlayan   tartışma   akışı,   esnafların   Eyüp   Sultan   ve   çevresinin   ziyaretçileri   hakkındaki   görüşleri,  kendi  işletme  ziyaretçileri  hakkındaki  görüşleri  ve  Eyüp  Sultan  Meydanı  ve  çevresinin  ihtiyaçları,  eksikleri  ve  bu  konulara  yönelik  esnafın  önerileri  üzerinden  ilerlemiştir.  

     

   80  

BULGULAR    

• Eyüp  Sultan  esnafına  göre  meydan  ve  çevresi  daha  çok  cuma  ve  hafta  sonları   ile  Ramazan  ve  kandil  gibi  özel   gecelerde   dolmaktadır.   Öğlen   saatleri   akşama   göre,   yazları   da   kışlara   göre   çok   daha   kalabalık  geçmektedir.   Sünnet   mevsimleri,   düğünler,   sınavlar   öncesi   gelen   gençler,   anneler,   babalar   önemli  ziyaretçilerdendir.  Son  yıllarda  Ramazan  ayının  yaz  dönemine  denk  gelmiş  olması  işlerin  görece  azalmasına  neden  olmuştur.  

• Esnaf’a   göre   Eyüp   Sultan’a   gelmenin   ana   motivasyonu   Eyüp   Sultan   hazretlerini   ziyaret   etmek   ve/veya  namaz  kılmaktır.  

• Eyüp  Sultan  Meydanı  ve  çevresinin  ziyaretçileri  bir  çok  esnafa  göre  çok  çeşitlidir.      

o Cumaları   erkekler   yoğunlukta,   hafta   sonları   da   aileler   ve   gençlerle   karşılaşılmaktadır.   Hafta   içi  günlerinde  daha  çok  kadınlar  görülmektedir.    

o Bu  kitleyi  ağırlıklı  olarak  düşük  sosyo  ekonomik  sınıfa  mensup  kişilerin  oluşturduğu  görüşü  vardır.  

o Yüksek  sosyo  ekonomik  statüye  ait  kişilerin  de  ziyaretçi  olarak  az  olmadıkları  ve  daha  çok  namaz  veya  özel  günlerde  türbe  ziyareti  sebebi  ile  geldikleri  ifade  edilmiştir.  Ancak  bu  kitlenin  kendilerine  yönelik  marka/  dükkan/  satış  noktası  bulamamaları  ve  varolan  ürünlerin  kalitesinin  düşüklüğü  sebebi  ile  Eyüp  Sultan’da  geçirdikleri  zaman  ve  harcadıkları  paranın  yetersiz  olduğu  düşüncesi  hakimdir.  

o Pierre   Loti’de   görüşülen   esnaf   ise   kendilerine   gelen  müşteri   kalitesinin   ağırlıklı   üst   düzey   olduğunu  ifade  etmiştir.  

• Eyüp  Sultan  esnafı  gelenlerin  en  çok  parayı  yeme  ve  içme  konusunda  harcadığını  düşünmektedir.    Takiben  hediyelik  eşya  satın  alındığı  fikri  vardır.  

• Eyüp  Sultan  esnafı,  Eyüp  Sultan  Meydanı  ve  çevresine  yönelik  en  önemli  sorun  olarak    tuvalet,  ulaşım  ve  otopark  konularını  ifade  etmektedir.    

 

o Otopark   konusunda   bazı   esnaf   alan   yetersizliğini   söylerken,   bazıları   da   fiyat   probleminden   dem  vurmuştur.    

o Özellikle  Feshane  il  günlerinde  ulaşımın  durma  noktasına  geldiği  ve  bu  konuda  bir  girişim  bekledikleri  görülmektedir.    

o Deniz  ulaşımının  yeterince  ve  etkin  kullanılmadığını,  özel  araçla  ulaşımın  da  hem  yolların  darlığı/azlığı  hem  de  park  sorunu  sebebi  ile  olması  gereken  seviyede  olmadığı  düşünülmektedir.  

• Yine   bir   diğer   ifade   edilen   nokta,   Eyüp   Sultan   ve   çevresinde   (Nişanca   gibi)   ikamet   açısından   nezih  mekanların   olmamasıdır.   Bu   sebeple   daha   fazla   para   harcayabilecek   bir   kitlenin   Eyüp   Sultan   taraflarına  çekilmesinin  de  zorlaştığına  inanan  az  sayıda  esnaf  vardır.  

• Genel  olarak  Eyüp  Sultan’da  sunulan  ürün  ve  hizmetlerin  yetersiz  ve  problemli  olduğu  düşünülmektedir.    Özellikle  çalışan  personelin  hizmet  kalitesi  ve  satılan  hediyelik  eşyaların  ürün  kalitesinin  düşüklüğü  sıklıkla  ifade  edilmiştir.  

• Ramazan   ve   kandil   gecelerinin   yoğunluğu   tüm   esnaf   tarafından   dile   getirilmiştir.   Her   ne   kadar   bu   gibi  dönemler   esnaf   için   satışlarının   tavan   yaptığı,   ve   hatta   belki   de   bütün   yıl   çalışmaya   gerek   duymayacak  kadar  yoğun  ciro  yaptıkları  dönemler  de  olsa,  meydan  trafiğinin  (yaya  ve  araç)  iyi  yönetilemiyor  olmasının  geleceğe   yönelik   sorun   teşkil   edebileceği   endişesi   vardır.   Ayrıca   bu   gibi   dönemlerde   ‘ibadet   için   değil  panayır  için’  gelindiği,  bunun  da  kavramsal  çerçeve  ve  algı  açısından  problem  yarattığı  söylenmiştir.  

• Yabancı   turist   sayısının,   özellikle   Sultanahmet   gibi   tarihi   mekanlara   göre   azlığı   bir   sorun   olarak   ifade  edimiştir.     Türsab   ile   yapılan   anlaşma   ile   tarihi   yarımada   turlarına   Eyüp’ün   dahil   olmasının   bir   ilk   adım  olduğu  ancak  daha  fazla  çalışmalar  yapılması  gerektiği  ifade  edilmiştir.  

     

    81  

• Genel   olarak   hem  kültürel   ve   tarihi   farkındalığı   hem  de  harcama  potansiyeli   daha   yüksek  bir   yerli   turist  kitlesini   çekebilmek,   düzenli   bir   ziyaretçi   kitlesi   yaratabilmek   ve   yanısıra   yabancı   turist   sayısını   da  arttırabilmek  için  yapılan  tesbitler  ve  öneriler  şunlardır:    

 

o Eyüp   Sultan   Meydanı   ve   çevresindeki   tarihi   ve   kültürel   mirasın   tanıtımı   konusundaki   çalışmalar  yetersizdir.   Eyüp  Sultan   camii   ve   türbesi   ile  Pierre   Loti   dışında  bilinirlik   çok  düşüktür.  Özellikle   Eyüp  Sultan   mezarlığında   yatan   önemli   şahısların   çoğu   bilinmemektedir;   yanısıra   mezarlığın   ve   mezar  taşlarının   bakımsızlığı   da   dikkat   çekicidir.   Bu   konuda   farklılık   yaratılması   ve   acil   özel   tanıtım   ve  restorasyon  çalışmalarına  ağırlık  verilmesi  önerilmektedir.  

o Yine   meydanı   ziyarete   gelen   kişiler   için   tanıtıcı/bilgilendirici   panolar   yetersiz/eksiktir.   Yabancı   dilde  açıklamalı  panolar,  ve  hatta  yerli  turistleri  de  hedef  alacak  şekilde  canlı  rehberlerin  kullanımına  ihtiyaç  vardır.  

o Meydanın  beyaz  mermer  taşları  problemlidir.  Yazın  güneş  gözlüğü  olmadan  yürünememekte,  kışın  da  kaymamaya   çok   dikkat   etmek   gerekmektedir.   Buna   yönelik   serilen   halılarla   birlikte   ağırlıklı   görüş  estetik  açıdan  da  sorunlar  olduğu  yönündedir.  

o Meydan   kalabalıkların   yönetimi   ve   alan   kullanımı   açısından   yetersiz   kalmaktadır.   Çevredeki   tarihi  dokuya  zarar  vermeden  meydanın  genişletilmesi  öneriler  arasındadır.  

o Perakende  satış  yapılan  yerlerde,  özellikle  de  yeme/içme  mekanlarında,  çalışan  personele  özel  eğitim  verilmelidir.  

o Alışveriş   caddesinde   daha   kaliteli   markaların   dükkan   açması   sağlanmalı,   belediye’nin   bu   konuda  teşviklerde  bulunması  gerekmektedir.  

o Oyuncakçılar   çarşısı   gibi   hediyelik   eşya   satan   yerlerdeki   ürün   kalitesi   yükseltilmelidir.   Tahtakale’den  gelen  Çin  malları  ile  dolu  olan  ve  satıcının  değil  de  üreticinin  kazandığı  bu  standlarda,  Eyüp  Sultan  ve  Eyüp’ü   diğer   benzer   malların   satıldığı   yerlerden   ayrıştıracak   bir   ‘markalaştırma’   çalışmasına   ihtiyaç  vardır.  

o Tuvalet  eksikliğine  yönelik  muhakkak  bir  çalışma  yapılmalıdır.    

o Otopark   konusunda,   park   alanı   eksikliğine   yönelik   (merkezden   uzak)   bir   yer   altı   otoparkı   ve   fiyat  revizyonu  (indirim)  gerekliliği  vardır.  

o Bütün  bu   çalışmalarda   Eyüp  Belediyesi’nin   önce   kendi   inancını   ve   desteğini   net   olarak   ifade   ederek  öncülük   etmesi,   ve   STK’lar,   İBB   gibi   diğer   paydaşları   da   dahil   ederek   projelerin   hayata   geçirilişini  hızlandırması  önemlidir.  

     

     

   82  

8.Eyüp  Sultan  Tarihi  Merkez  Yönetim  Planı  Hazırlıkları  

Yönetim  Alanı  Ve  Yönetim  Planı  Kavramlarının  Ulusal  Mevzuatta  Yer  Alması    2863  sayılı  Kültür  ve  Tabiat  Varlıklarını  Koruma  Kanunu’na  5226  sayılı  Kanunla  2004  yılında  ilave  edilen  Ek-­‐2a  maddesi   ve  3.  maddeye   ilave  edilen   tanımlar   ile   “yönetim  alanı”  ve  “yönetim  planı”  kavramları  ulusal  hukuk  mevzuatının   içinde   ilk  kez  yer  almışlardır.  Bu  kapsamda  Türkiye’de  yönetim  planlarının   sadece  “Dünya  Miras  Alanları”   için  değil,   tüm   sit   alanları   için   hazırlanması   beklenir   hale   gelmiştir.   Kanun’da   Yönetim  Alanlarındaki  Alan   Başkanlarının   belirlenmesi   ve   yetkileri;   yönetim   planı   onayını   gerçekleştirecek   ve   uygulamayı  denetlemeden   sorumlu   olacak   “Eşgüdüm   ve   Denetleme   Kurulu”nun   üyelerinin   kimlerden   oluşturulacağı  tanımlanmaktadır.   Yönetim   Planı’nın   hazırlanması   ve   karara   bağlanması   sürecinde   alanda   mülkiyet   hakkı  bulunanlar,  meslek  odaları   ve   sivil   toplum  örgütleri   ile   üniversitelerin   ilgili   bölüm   temsilcilerinden  oluşan  bir  Danışma  Kurulunun  kurulması  da  ilgili  Kanun  ve  Yönetmeliğin  öngördüğü  bir  husustur.      

Kanun  Yönetim  Alanı’nı;  “…sit  alanları,  ören  yerleri  ve  etkileşim  sahalarının  doğal  bütünlüğü  içerisinde  etkin  bir  şekilde   korunması,   yaşatılması,   değerlendirilmesi,   belli   bir   vizyon   ve   tema   etrafında   geliştirilmesi,   toplumun  kültürel   ve   eğitsel   ihtiyaçlarıyla   buluşturulması   amacıyla,   planlama   ve   koruma   konusunda   yetkili  merkezi   ve  yerel  idareler  ile  sivil  toplum  kuruluşları  arasında  eşgüdümü  sağlamak  için  oluşturulan  ve  sınırları  ilgili  idarelerin  görüşleri  alınarak  Bakanlıkça  belirlenen  yerler…”  olarak  tanımlanmaktadır.  Kanun’un  ardından  çıkarılan,   ‘Alan  Yönetimi  ile  Anıt  Eser  Kurulunun  Kuruluş  ve  Görevleri  ile  Yönetim  Alanları  Belirlenmesine  ilişkin  Usul  ve  Esaslar  Hakkında   Yönetmelik’(Resmi   Gazete   Tarihi:27.11.2005   Sayı:26006)     başlığını   taşıyan   Yönetmeliğin   6.  Maddesinde   ‘Yönetim   Alanları   Yetkili   İdarelerce   Belirlenir’   denilerek,   yerel   yönetimlerin   de   yönetim   alan  sınırlarını  saptamak  ve  Bakanlığa  sunmak  konusunda  insiyatif  alabilecekleri  ortaya  çıkmaktadır.    

“Yönetim   Planı”   ise   “…Yönetim   Alanı’nın   korunmasını,   yaşatılmasını,   değerlendirilmesini   sağlamak   amacıyla,  işletme   projesini,   kazı   planı   ve   çevre   düzenleme   projesi   veya   koruma   amaçlı   imar   planı   dikkate   alınarak  oluşturulan  koruma  ve  gelişme  projesinin,  yıllık  ve  beş  yıllık  uygulama  etaplarını  ve  bütçesini  de  gösteren,  her  beş   yılda   bir   gözden   geçirilen   planlar…”   olarak   Kanun’da   yer   almaktadır.   Yukarda   adı   geçen   Yönetmelikte  yönetim   plan   taslağının,   eğer   söz   konusu   alan   kentsel   sit   ise   ilgili   belediyelerce   yapılacağı   belirtilmektedir.  Yönetim  Planı’nın  uygulama  sürecine  ilişkin  olarak  Kanun  “…Kamu  kurum  ve  kuruluşları,  belediyeler  ile  gerçek  ve   tüzel   kişiler,   eşgüdüm   ve   denetleme   kurulunca   onaylanan   yönetim   plânına   uymak,   ilgili   idareler,   plân  kapsamındaki   hizmetlere   öncelik   vermek   ve   bu   amaçla   bütçelerine   gerekli   ödenekleri   ayırmak   zorundadır…”  hükmünü  getirmektedir.      

Ülkemizin  de,  UNESCO’nun  “Dünya  Kültürel  ve  Doğal  Mirasını  Koruma  Sözleşmesi”ne  taraf  devlet  olarak  katılmasından  sonra  geçen  süreçte  yapılan  yasal  düzenlemeler  neticesinde  2863  sayılı  “Kültür  ve  Tabiat  Varlıklarını  Koruma  Kanunu’nun”  Ek-­‐2a  maddesine  dayanılarak  hazırlanan    “Alan  Yönetimi  ile  Anıt  Eser  Kurulunun  Kuruluş  ve  Görevleri  ile  Yönetim  Alanlarının  Belirlenmesine  İlişkin  Usul  ve  Esaslar  Hakkında  Yönetmelik”  kapsamında  alınan  İstanbul  Büyükşehir  Belediye  Meclisi'nin  kararı  ile  Tarihi  Yarımada  (Fatih)  ve  etkileşim  sahasında  bulunan,  Zeytinburnu,  Eyüp,  Beyoğlu,  Kağıthane,  Sarıyer,  Beşiktaş,  Beykoz,  Üsküdar  ilçelerinde  yer  alan  ve  birbirleri  ile  etkileşim  halinde  olan,  bir  bütünlük  gösteren,  kentsel  sit  ve  diğer  sit  alanlarını  kapsayan  ve  daha  sonra  sınırlan  kesinleşecek  olan  bölgenin  öneri  yönetim  alanı  olarak  belirlenmesi  ve  bu  bölgenin  oluşturduğu  yönetim  alanında,  İstanbul  Sit  Alanları  Alan  Yönetimi  Başkanlığı  görevi  başlatılmıştır.  

     

    83  

 

Kaynak:  Mehmet  Gürkan,  Kültür  ve  Turizm  Bakanlığı  

 

Yönetim  alanının  belirlenmesi    

Sit   alanlarının,   ören   yerlerinin   değerlendirilmesi   amacıyla   etütler   yapılır,   sonuçlara   göre   öneri   yönetim   alanı  sınırı  belirlenir.  Öneri  ilgili  kuruluşlardan  görüş  alındıktan  sonra  yetkili  idareye  iletilir.  Alanın  planlanması  ile  ilgili  yerel   idareler   ve   sivil   toplum   kuruluşları   arasında   eşgüdüm   sağlamak   amacıyla   bir   toplantı   düzenlenir.   Bu  çalışmalar  sonucunda  nihai  yönetim  alanı  sınırları  ilgili  kurum  ve  kuruluşlara  iletilir.    

 

1. Yönetim  planı  taslağı  atanan  alan  başkanının  eşgüdümünde  alanın  niteliğine  bağlı  olarak  farklı  meslek   gruplarından  oluşan  bir   ekip   tarafından  hazırlanır.   Plan   taslağının   hazırlanması   öncesinde   ve  sürecinde,   ilgili   kurum   ve   kuruluşların,   yerel   halkın,   sivil   toplum   örgütlerinin,   meslek   odalarının,  üniversitelerin   ve   gerekli   özel   sektör   temsilcilerinin   katıldığı   bilgilendirme   ve   yönetim   planına   veri  oluşturacak  konuların  belirlenmesi  amacıyla  asgari  iki  toplantı  düzenlenir.      

 

2. Yönetim  planı  aşağıdaki  bölümlerden  oluşur;    

• Mevcut  Durum  Tespiti  

• Alan  Analizi  

• Alanın  vizyonun  belirlenmesi  ve  esas  politikalarının  oluşumu  

• Çalışma  programı,  zamanlama  ve  projelerinin  belirlenmesi  

• İzleme,  değerlendirme  ve  eğitim  süreçlerinin  tanımlanması    

 

     

   84  

3. Yönetim  planının  değerlendirilmesi    

Hazırlanan   yönetim   planı   taslağı   alan   başkanının   da   hazır   bulunduğu   danışma   kurulu   toplantısında  değerlendirilir   ve   alınan   kararlar   doğrultusunda   yönetim   planı   taslağına   yetkili  mahkemece   son   hali  verilir.  

 

4. Yönetim  Planının  Onaylanması    

Yönetim   planı   tasarısı   yetkili   idarece   onaylanmak   üzere   eşgüdüm   ve   denetlme   kuruluna   iletilir.  Gerekirse  gerekli  düzeltmeler  yapılır  ve  katılan  kurul  üyelerinin  dörtte  üçünün  olumlu  oyuyla  en  geç  altı  ay  içinde  onaylanır.  

 

5. Yönetim  planının  uygulanması  ve  denetlenmesi  

6.  Kamu   kurum   ve   kuruluşları,   belediyeler   ile   gerçek   ve   tüzel   kişiler   yönetim   planına   uymak   zorundadır.  Görevlernin  gerçekleştirilmesi  sürecinde  alan  başkanı  ve  uygulamadan  sorumlu  kurumlar  birlikte  çalışır.  Yıl  sonunda  performans  değerlendirmeleri  ve  bütçe  çalışmaları  yapılır.  

 

 

 

Yönetim  Planlaması  süreci:  Paydaş  Toplantılarının  Önemi  Eyüp  Sultan  Tarihi  Merkez  ve  Yakın  Çevresi  Alan  Yönetim  Planı  Çalışması  1.  Paydaşlar  Toplantısı,  3  Aralık  Çarşamba  günü  Eyüp  Kültür  Sanat  Merkezi’nde  yapıldı.    

İstanbul  Bilgi  Üniversitesi  akademisyenlerinin  moderatörlüğünü  üstlendiği  toplantıya,  Eyüp  Belediye  Başkan  Yardımcı  Ahmet  Turan  Koçer,  Bilgi  Üniversitesi  akademisyenleri,  İstanbul  Türbeler  Müze  Müdürlüğü,  İBB  Ulaşım-­‐Planlama  Müdürlüğü,  İBB  Kültür  Müdürlüğü,  Vakıflar  İstanbul  1.  Bölge  Müdürlüğü,  İBB  Mezarlıklar  Müdürlüğü,  İBB  Kültürel  Mirası  Koruma  Müdürlüğü,  Eyüp  Kaymakamlığı,  İstanbul  SİT  Alanları  Alan  Yönetimi  Başkanlığı  ,  Eyüp    Belediyesi    Kültür  ve  Sosyal  İşler,  Emlak  ve  İstimlak,  Plan  ve  Proje,  Zabıta,  Park  ve  Bahçeler  Müdürlüklerinden  yetkililer  katıldı.    

Toplantıda,  Eyüp  Sultan  temaları  mercek  altına  alınarak  somut  ve  somut  olmayan  değerler  yorumlandı.  Toplantıya  katılan  kurumların  yetkilileri  Eyüp  Sultan  Tarihi  Merkezi’nin    önemli  sorunları  ve  bu  konudaki    çözüm  önerilerini    dile  getirerek,    kurumları  tarafından    bu  alanda    yaptırılan  projeler    hakkında    bilgi    paylaşımında    bulundu.  

     

    85  

 

 

 

Eyüp   Sultan   Tarihi  Merkez   ve   Yakın   Çevresi   Alan   Yönetim   Planı   Çalışması   Paydaşlar   Toplantısı’nın   ikincisi   11  Aralık  Perşembe  günü  Eyüp  Belediyesi      Sertarikzade  Kültür  Merkezi’nde  yapıldı.  

Bilgi  Üniversitesi  akademisyenlerinin  moderatörlüğünü  üstlendiği   toplantıya,  Eyüp  Belediyesi  Kültür  ve  Sosyal  İşler  Müdürlüğü,  T.C  Vakıflar  Genel  Müdürlüğü   I.  Bölge  Müdürlüğü,   İBB  Tarihi  Çevre  Koruma  Müdürlüğü,   İBB  Ulaşım   Planlama   Müdürlüğü,   İBB   Altyapı   Projeler   Müdürlüğü,   İBB   Üstyapı   Projeler   Müdürlüğü,   İBB   Şehir  Planlama  Müdürlüğü,   İBB  Avrupa  Yakası   Park   ve  Bahçeler  Müdürlüğü,   İBB  Kentsel   Tasarım  Müdürlüğü,   Eyüp  Müftülüğü  yetkilileri  katıldı.  

Eyüp  Sultan  Tarihi  Merkez  ve  Yakın  Çevresi  Alan  Yönetim  Planı  Çalışması  ikinci    Paydaşlar  Toplantısı’nda  yapılan  sunumda,  “Eyüp  Sultan  Denilince  Akla  Gelen  Temalar”,  “Eyüp  Kentsel  Sit  Alanı  1/5000  Ölçekli  Koruma  Amaçlı  Revizyon  Nazım  İmar  Planı  Raporu”,  “Eyüp  Belediyesi  Stratejik  Planı  (2015-­‐2019)”,  “Çalıştayların  Özet  Raporu”  ele  alındı.  İstanbul  Büyükşehir  Belediyesi    tarafından    yaptırılan    projelerin  sunumları  yapıldı.    

     

   86  

 

Eyüp  Sultan  Tarihi  Merkez  ve  Yakın  Çevresi  Alan  Yönetim  Planı  Çalışması  Paydaşlar  Toplantısı’nın  üçüncüsü,  Sivil  Toplum  Kuruluşları  ile  13  Aralık  Cumartesi  günü  Eyüp  Kültür  ve  Sanat  Merkezi’nde  gerçekleşti.    

Kültür   ve   Sosyal   İşler   Müdürü   İrfan   Çalışan’ın   yönetiminde,   Bilgi   Üniversitesi   akademisyenlerinin  moderatörlüğünü   üstlendiği   toplantıya,   Türkiye  Milli   Kültür   Vakfı,   İnsan   ve  Medeniyet   Hareketi,   Girişimci   İş  Adamları   Vakfı,   İnsan   Hak   ve   Hürriyetleri   ve   İnsani   Yardım   Vakfı   Eyüp   Şubesi,   Özkevser   Vakfı,   Eyüp   Çocuk  Yuvası,  Eyüp  Spor,  Kızılay  Eyüp,  Akabe  Vakfı,  Suffa  Vakfı  ve    Bem-­‐Birsen  katıldı.    

Toplantıya   katılan   STK’lar       Eyüp     Sultan   Tarihi    Merkezi   ile   ilgili     tespit   ettikleri     problemleri     dile   getirerek,      yaptıkları    çalışmalar  hakkında    bilgi    vermişlerdir.    STK’ların    önemli    bir  kısmı    restore    edilmiş    Vakıf    Mülklerini    merkez    olarak    kullandıkları    için    önemli    birer    paydaş    olarak  öne    çıkmaktadırlar.    Bu    toplantıdaki    en    önemli    sonuç    STK’ların    bu    projeye    destek  vermek    isteği  olmuştur.  

     

    87  

 

 

Ziyaretçi  Yönetimi    

Ziyaretçi   yönetimi,   ziyaretçi   kabul   eden,   ağırlayan   tüm   turizm   ve   kültür   mirası,   ören   yeri   alanlarında   ve  merkezinde   ibadet  etmek  olan  mekanlarda,   ziyaretçilerin  güvenliğini,  mekana  erişilebilirliği   sağlamak  ve  aynı  zamanda  mekanın  miras  değerini  ve  otontikliğini  korumak  amacıyla  yapılır.  Ziyaretçi  yönetimi  Kentsel  Sit  Alanı  Yönetim  Planı’nın  bir  parçasını  oluşturur.    

Ziyaretçi  yönetim  planı,  ziyaret  edenlerin  trafiğini  ve  güvenliğini,  eserlerin  ve  alanın  güvenliğini,  temizliğini  ve  kültürel  bütünlüğünü  (saygınlık,  bütünlük,  itibar,  anlam  gibi),  ziyaretçinin  eserlere  ve  alanlara  erişimini  sağlayan  altyapı   ve   iletişim   kararlarının   alınması   ve   uygulanmasına   dair   yapılan   plandır.   Ziyaretçi   yönetim   planı  ziyaretçinin   alandan   maksimum   memnuniyetle   ayrılmasını,   alana   ilişkin   bilgilenmesini,   miras   değerleri   ile  buluşmasını  ve  aynı  zamanda  kültür  mirası  ve  tarihi  dokunun  tahribatının  önlenmesini  hedefler.  

Ziyaretçi   yönetimi   özellikle   yoğun   ziyaret   yaşanan   yerlerde   veya   çeşitlilik   gösteren   faaliyetlere   ziyaretçinin  fiziksel  erişimini  sağlamak  için  yapılır.  Bu  yönetimin  bir  ayağı  fiziksel  koşulların  güvenlik,  ulaşım,  fiziki  hareket,  dolaşım  ve   sağlık   açısından  uygun  olmasıysa  diğer  bir   ayağı   da   ziyaretçinin  bilgilenmesini   ve   farklı   hizmet   ve  ürünlerin  farkına  varmasını  sağlayacak  iletişim  faaliyetleridir.    

Bu  plan  kapsamında  şu  sorunlara  çözüm  önerilir:  

İnsan  trafiği,  otopark  sorunları,  belli  mekânlarda  yığılma,  meydan  ve  sokak  temizliği,  güvenlik  sorunları,  ses  ve  görüntü   kirliliği,   yiyecek   içecek   hizmetlerinin   kümelenmesi,   alışveriş   faaliyetlerinin   kümelenmesi,   tuvaletler,  yeşil  alan  ihtiyacı,  duyuru  ve  pankart  kirliliği  vb.  

Bu   sorunlara   yönelik   çözümlerin   geliştirilmesinde   engelliler,   çocuklar,   yaşlılar,   Türkçe   bilmeyenler,   gibi   farklı  ziyaretçi  profilleri  için  yaklaşımlar  geliştirilir.  

 Ziyaretçi   yönetim   planı   hazırlanma   sürecinde,   güvenlik   güçleri,   ulaşımdan   sorumlu   makamlar,   işyerleri,  belediye  hizmetleri,  semt  sakinleri,  kurumların  yöneticileri  paydaş  olarak  düşünülebilir.    

     

   88  

Ziyaretçi  yönetim  planı  içinde  şu  başlıklar  yer  alır:  

1. Ziyaretçi  profili  ve  ihtiyaçları  (yaşlılar,  çocuklar,  engelliler,  turistler,  ibadet  etmeye  gelenler  vs)  2. Mekânsal  imkânlar  ve  kısıtların  tanımı  3. Ziyaret   güzergâhlarının   belirlenmesi   ve   haritalandırma     (giriş   ve   çıkışlar,   toplanma,   dağılma   ve   boşaltım  

aksları,  bakı  noktaları,  sükûnet  noktaları  vs)  4. Ziyaretçinin   ihtiyacına  cevap  veren  mekânsal  kullanım  önerileri   (yaya  yolları,   tekerlekli   sandalyeye  uygun  

rampalar  vs)  5. Ziyaretçi  hizmetleri  6. Mekânlar   ve  birimler   arası   trafik   akışı   (en   çok   ziyaret   edilenler,   yeni   keşifler,   geçerken  bakılanlar,   içinde  

oturulanlar  arası  ana  ve  yan  yollar  vs)  7. Alternatif  ulaşım  ve  otopark  önerileri  8. Yönlendirme  işaretleri  ve  hizmetleri  9. Rehberlik  hizmetleri  10. Kurumlara   yönelik   ziyaret   koşulları   (ziyaret   gün   ve   saatleri,   online   bilet   alım   imkanları,   önceden  

rezervasyon  imkanları  vs.)  11. Kalite  kontrol  12. Acil  durum  planı  

     

     

    89  

Ziyaretçi  Yönetim  Planında  olması  gerekenler  

Yönlendirme   Kamusal  alan  kullanımı  

• Ziyaret  güzergahını  belirleme  

• Kahverengi  üzerine  beyaz  trafik  işaretleri  

• “...’ye  Hoşgeldiniz”  sınırlama  işaretleri  

• Mahalle  ve  sokak  işaretleri  

• Yol  bulma  haritaları  

• Yaya  yol  işaret  levhası  

• Temalı  yürüyüş  rotaları    

• Çevredeki  sürüş  rotaları    

• Alternatif  ulaşım-­‐park,  bisiklet,  tren  vb.  

• Varış  alanı  levhaları  ve  işaretleri  

• Araba  park  alanı  

• Otobüs  park  ve  durak  alanı  

• Seyir  noktaları  

• Yapı  levhaları  

• Umumi  tuvaletler  

• Sokağa  ait  kamusal  eşyalar  

• Kamusal  sanat  

• Kapalı  devre  TV  

• Esnaf   ve   mahalle   güvenliği-­‐zabıta  

• Sokak  temizliği  Bilgilendirme   Yorumlama  

• Online  bilgi  

• Sokakta  bilgilendirme  

• Bilgilendirme   ofisi   (personel+tanıtım  malzemeleri)  

• Bilgi  toplama  ve  veriler  

• Satılabilir   basılı   malzeme-­‐OS   haritalar,  rehber  kitapçık  vb.  

• Temalar  

• Mekanlar  

• Araçlar  

Ziyaretçiler  ve  Karşılama   Diğer  Konular  

• Ziyaretçi  bilgilendirme  

• Müşteri  memnuniyeti  

• Elçiler-­‐topluluklar  ve  ticaret  yapanlar  

• Bilgi  gözetmenleri  

• Rehberli  turlar  ve  yürüyüşler  

• Sokak  animasyonu  

• Anti-­‐sosyal  davranış  

• Etkinlikler  

• Biletleme  

• Fiziksel   engellilere   yönelik  ihtiyaç  analizi  

• Gönüllü  çalışma  planı  

• Ziyaretçi   feedback-­‐geri  bildirim      

Kaynak:   London   Development   Agency,   2009  (http://www.destinationworld.info/newsletter/feature55.html)  

Günümüzde   kültür   turizminin   giderek   yükselen  bir   turizm   seçimi   olduğunu   göz  önüne   alacak  olursak,   ibadet  mekanlarının   da   kültür   turizminin   yörüngesine   hızla   girmekte   olduğunu   söyleyebiliriz.   Ziyaretçi   yönetimi  açısında  bu  durum  özellikle  üzerinde  çalışılmasını  gerektirir,  zira  ibadet  için  gelenlerle  kültür  turizmi  maksadıyla  gelenleri   birarada   ve   karşılıklı   anlayış   çerçevesinde   tutabilmek,   mekanın   otantikliğini   ve   olağanlığını  koruyabilmek,   aynı   zamanda   mekan   ve   kültürle   ilgili   bilgilendirmeyi   mekanın   ruhunu   bozmayacak   şekilde  yapabilmek,   bunların   hepsi   çözülmesi   gereken   konulardır.     Kültürel   Miras   Turizmi   ya   da   kültür  turizmi,    ‘geçmişe   ve   bugüne   ait   yerel/otantik   hikayeleri   ve   insanları   temsil   eden   yerlerin   ve   etkinliklerin  ziyaretidir’  diye  tanımlanabilir  (http://www.culturalheritagetourism.org/aboutUs.htm).  

Eyüp   Sultan   ziyaretçi   profiline   bakıldığında   ağırlıklı   olarak   inanç   odaklı   ziyaret   özelliğini   görmekteyiz.   Eyüp  Sultan   henüz   kültür   turizmi   destinasyonu   olarak   İstanbul’da   öne   çıkmamaktadır.   Yaptığımız   saha  araştırmasında   kültür   turisti   diye   tanımlayabileceğimiz   profilin   düşük   olduğunu   gördük.   Ancak   bu   kültür  

     

   90  

turizminin   uzun   vadede   Eyüp’te   gelişmeyeceği   anlamına   gelmemelidir.   http://eyupmobil.com/   gibi  uygulamalrın  kamu  ortaklığı  ve  desteği  ile  başlatılmış  olması  semtin  kültür  turizmi  profilini  geliştirmek  üzere  bir  irade  olduğunu  göstermektedir.  Piere  Loti  hali  hazırda  bu  bakımdan  önemli  bir  destinasyondur  ve  Piere  Loti  ile  Eyüp   merkezi   arası   bağlantı   teleferik   ile   güçlendirilmiştir.   Kısacası,   kültür   turizminin   Eyüp’te   gelişmesi  kaçınılmaz  görünmektedir.    

Eyüp   tarihi  merkezi  ve  yakın  çevresi   için   ziyaretçi   yönetimi  konusu  düşünüldüğünde  bugün,  öncelik  kuşkusuz  mevcut  ziyaretçi  profilini  memnun  etmek  olmalıdır.  Eyüp  Sultan  etrafında  ve  özellilke  belirli  günlerde  yaşanan  yoğunluğun  yönetimi  birinci   konudur.   İkinci   konu  bu  mevcut   ziyaretçi  profil   bir   taraftan   iyi   ağırlanırken  öbür  taraftan  kültür  mirasının  ve  mekanların  iyi  korunmaya  devam  edilmesi  ve  kültür  mirası  bilgisinin  ziyaretçilerle  buluşmasının  sağlanmasıdır.  Bunun  için  bu  raporda  iletişim-­‐sunum-­‐yorumlama  başlıklarıyla  açmaya  çalıştığımız  kültürel   programlama   yaklaşımları   gerekecektir.   Kültürel   programlama   ile   ilgili   olarak   yaklaşımlarımız   5.  Bölümde  ele  alınmıştır.    

EKARNIP   Raporu,   planlama   alanının   günden   güne   artan   ziyaretçi   talebine   cevap   verilebilmesinin   mevcut  mekânlarla   söz   konusu   olamayacağını   söylemektedir.   Bu   sebeple,   EKARNIP,     ‘kademeli,   güne   yayılan,   sıralı,  belki   randevulu   ziyaretlerin   yapılması   konuları   gelecekte   gündeme   gelebilir’   demektedir.   ‘Alanla   ilgili   olarak  ziyaretçilere   yer   açılması   ve   yoğunluğun   bu   şekilde   azaltılması   için   bazı   yapı   adalarının   ortadan   kaldırılması  önerileri  bulunmakla  beraber,  mevcut  alanın  çeşitli  tasarım  ve  düzenleme  olanaklarıyla  değerlendirilmesi  ve  bir  alan  yönetimi  kapsamında  aktif  bir  şekilde  idare  edilerek,  alanda  yaşanan  herhangi  bir  sorunun  anında  tespiti  ile  beraber  uygun  çözümlere  kavuşturulması  sağlanabilir.  Ayrıca,  istenmeyen  olaylara  mani  olunması  ve  alanın  daha   verimli   kullanımının   sağlanması   açısından   da   alan   yönetiminden   yararlanılabilir.   Bu   kapsamda;  ibadet/ziyaret   öncelikli   olmak   üzere,   sağlık,   kültür,   sosyal   ve   idarî   hizmetler   koordineli   bir   biçimde   birbirini  destekler  mahiyette  alanda  yer  almalı  ve  alanın  verimli  bir   şekilde,  özellikle  yaşlı,  engelli   ve  küçük  çocukların  ihtiyaçlarına   duyarlı   bir   halde   ele   alınması   amaçlanmalıdır’   denilmektedir.   EKARNIP   önerileri   bu   çalışmanın  ikinci  etabında  alandaki  ziyaretçi  yönetimi  paydaşları  ile  birlikte  değerlendirilecektir.  

   

     

    91  

Sonuç  Eyüp   Tarihi   kent  merkezi   ve   yakın   çevresi   için   yönetim  planı   hazırlık   çalışmamızın   birinci   safhasında   Eyüp'ün  tarihi   merkezi   ve   dolayısıyla   kimliğine   ilişkin   yönetim   planı   konusu   olacak   sorunların   neler   olduğunu   tespit  etmeye   çalıştık.   Sorun   tespiti   çalışması   için   gerek   kamu   sektöründen   gerekse   sivil   toplum   kuruluşları  katılımcılarından   oluşan   paydaş   toplantıları   gerçekleştirdik,   Eyüp   Belediyesi   idarecileri   ile   görüşmeler   yaptık,  yazılı   raporlar,  yayınlar,   internet  sayfalarını,  plan  kararlarını  ve  projeleri   inceledik,  ve  sahada  ziyaretçilerle  bir  anket  çalışması  ve  esnaf  ile  yüz-­‐yüze  derinlemesine  görüşmeler  gerçekleştirdik.    

İncelemelerimiz   ve   görüşmelerimizde   kültür   mirasının   fiziki   koruma   ve   kullanım   durumunu   tespit   etmeye  çalıştık,   karşılaşılan   sorunları   analiz   ettik,   plan   kararlarına   baktık;   kültür  mirası   değerlerinin   ziyaretçi   ile   nasıl  buluşturulduğunu,   nasıl   sunulduğunu   anlamaya   çalıştık   ve   ziyaretçilerin   ziyaret   amaçlarını   ve   alanı   nasıl  bildiklerini  araştırdık.  Bütün  bunları  yaparken  Eyüp  tarihini  bir  kere  daha  okuduk,  farklı  boyutlarını  kavramaya  çalıştık.    

 Yaptığımız   görüşmeler,   incelemelerimiz   ve   saha   araştırması   sonuçları   bize   Eyüp   tarihi   merkezi   ve   yakın  çevresine   ilişkin   temel   sorunsalın   ne   olduğunu   gösterdi.   Sorunsalı   formüle   etmeye   çalışırken   alanda   şimdiye  kadar   yapılmış   olan   koruma,   restorasyon,   sağlıklaştırma   ve   bilgi   toplama,   derleme,   araştırma,   yayınlama  çalışmalarının  boyutlarını  ve  kazanmış  olduğu  derinliği  gördük.  Bütün  bu  planlama,  projelendirme,  koruma  ve  bilgilenme,   bilgilendirme   çabalarının   ve   külliyatının  mutlaka   bir   Eyüp   Araştırmaları  Merkezi   kurumsal   kimliği  altında   ivedilikle   arşivlenmesi   ve   kullanıma   açılması   çalışmasının   başlatılması   gerektiğini   vurgulamak   isteriz.  Eyüp  kentsel   sit  alanı   için  yapılmış  olan  koruma  amaçlı   imar  planı   (EKARNIP)  envanter  bilgilerinin  ve   İstanbul  Valiliğinin  envanter   çalışmalarının  da  bu  arşive  kazandırılması   ve  arşiv  bilgilerinin   rutin  olarak  güncellenmesi,  bundan  sonraki  koruma  ve  yönetim  planlaması  çalışamalarının  temel  giridisi  olarak  büyük  önem  taşımaktadır.  

Eyüp   tarihsel   kimliğine   ilişkin   bunca   araştırma   ve   yayına   karşılık,   bu   bilgi   birikiminin   ziyaretçilerle  buluşturulması   ve   sunulması   konusunda   eksiklik   olduğunu   gördük.   Eserlerin   nesne   olarak   görüldüğünü,  anlamsal   olarak   yerlerinin   tanımlanmadığını   ve   yaşanmışlıklarının   anlatılmadığını   gördük.   Bir   diğer   eksiklik  şimdiye  kadar  Eyüp  Sultan   ziyaretçi  profili   ile   ilgili   saha  araştırmasının  yapılmamış  olması.  Bu   rapor   çalışması  kapsamında   yaptığımız   saha   araştırması   bize   çok   şey   öğretti   ve   gösterdi,   en   önemlisi   de   bu   tür   ampirik  çalışmaların  bir  yerin  kimliğini  anlamak,  iletişimini  yapmak,  bir  yerin  mutlu  ziyaretçileri  olmasını  sağlamak  için  ne  kadar  önemli  olduğu.  Veri  toplama  çalışmalarının,  kültür  etkinlikleri  izleme  profilinden  ziyaretçiye  kadar,  her  alanda  düzenli  yapılması  gerekiyor.  

Çalışmamızın  sonuç  olarak  yaptığı  temel  tespit  şu  oldu:  

Eyüpsultan’a   gelenlerin   çoğunun   ibadet   veya   dua   etmek,   adak   için   geldiği   tespit   edilmiştir.   Gelenler   Eyüp’le  ilgili  başka  ne  bildikleri  sorulduğunda  büyük  çoğunluğu  Feshane,  Eyüp  Sultan  ve  Pierre  Loti’yi  saymıştır.  Halbuki  Eyüp’te   bu   mekanların   dışında   ve   Eyüp   Sultan   camii’ne   çok   daha   yakın   türbe,   medrese   vs.   vardır.   Burada  tespitimiz   ziyaretçilerin   sadece   kullandıkları   mekanları   tanıyor   olmalarıdır   (Feshane   şenliklerine   gitmiş  olabilirler,   gidildiğini   duymuşlardır,   Pierre   Loti   Kahvesine   çıkmışlardır   veya   çıkıldığını   duymuşlardır   ve   Eyüp  Sultan  Camii  ve  türbe  ziyareti  yapmışlardır).  Kullanamadıkları,  kullanımına  dair  bilgi  ve  haber  almadıkları  yerleri  tanımamaktadırlar   (veya   yiyemediği,   satın   alamadığı   somut   olmayan   değerleri   de   merak   etmemektedir).  Öyleyse,   bilinirlik   ve   kullanıma   açık   olma   (use-­‐value)   arasında   bir   ilişki   vardır.   Bir   kültür   mirasının   değeri  kullanıldıkça  (oraya  gitmek,  ziyaret  etmek   için  bir  sebep  oldukça),  bu  yere   ilgi  ve  yer  hakkında  bilgi  artacaktır  (özel   kitleye   hitap   eden   vakıf   tahsislerinde   de   sorun   budur;   genel   kullanıma   ve   bilgilenmeye   açık  görünmemktedirler).   Kulllanımın   farklı   dereceleri   olabilir:   bilgilendirme   (pano,   app.   vs)   veya   ziyaretçinin  deneyim  kazanabileceği  bir  yorum  faaliyeti   (örneğin  müze,  galeri  vs.).  Alanda  birincisinden  kısıtlı,   ikincisinden  hiç  olmadığı  tespit  edilmiştir.  

İkinci   olarak   ziyaretçilerin   ilk   etapta   saymadıkları   yerlerin   ve   değerlerin   çoğu   zaman   kamusal   alan   veya  malzemede   tanıtılmadığı   da   tespit   edilmiştir.   Broşür   basıp   görünür   yere   koymak   da   bilinirliği   ve   ziyareti  artırmayacaktır.  Bu  broşürün  değerleri  listeler  halinde  veriyor  olması  işe  yaramayacaktır.  Hikayeler,  senaryolar,  güzergahlar   olmadıkça   yine   merak   uyandırmayacaktır.   Tabii   bu   araç   tanıtılan   değerin   kullanıma   hazır   hale  gelmiş  olmasıyla  anlamlıdır.  İçine  giremez,  çevresinde  dolaşamazsanız  bilmenin  faydası  yok.  

 Eyüp   Sultan   Tarihi   merkezde   genel   olarak   bakıldığında   arz   restore   edilmiş   ancak     “ham”   bırakılmış,   yani  işlenmemiştir  (Eyüp  Sultan  Camii  ve  çevredeki  diğer  kültürel  miras  yapıları  restore  edilmiş,  temizlenmiş  de  olsa  bu   fiziksel   iyileştirmedir,   çok   gereklidir   ancak   ziyaretin   sebebi   değildir).   Ziyaretçinin   deneyimini   artıracak,   bu  

     

   92  

deneyime   değer   katacak,   ziyareti   tekrarlatacak   bir   arayüz,   ekleme,   yorumlama   aracı   yoktur.   Eyüp   Sultan  külliyesi  içine  pano  vs  koymasanız  da  insanların  geleceği  bir  yerdir.  Bir  manevi  değeri  (aslında  kullanım-­‐değeri)  vardır.  Ziyaretin  sebebi  vardır.  Ancak  çevredeki  diğer  sokaklara  girmenin  (örneğin  Cülus  yolu),  merak  etmenim,  araştırmanın,   eğer   bir   sebep   yoksa,   müze   çağrısı,   bir   etkinlik   çağrısı   ya   da,   yemek   yenmiyorsa,   bir   etkinlik  ziyaret  edilmiyorsa  sebebi  yoktur.  

Çalışmamızın  sonuç  olarak  sorduğu  soru  da  şu  oldu:  

Ağırlıklı   ibadet-­‐odaklı   dini   amaçlı   ziyaret   kültürünün   Eyüp'ün   kültür   mirası   ve   kimliği   ile   buluşması   nasıl  sağlanabilir?   Eyüp’ün   tarihsel   gelişimi   ve   kültürel   tarihinin   tüm   katmanlarını   ve   çeşitliliğini   ziyaretçilere   nasıl  sunabiliriz   ve   böylece   Eyüp   tüm   insanlığa   çok   önemli   hikayeler   anlatabilir?   Eyüp’ün   tarihi   merkezinin  bilinmeyen  değerlerinin  sunum,  iletişim,  yorumlama  yöntemleriylebilinir  kılınması  nasıl  olacaktır?  

Çalışmamızın   birinci   safhasını   yönetim   planının   temel   tespitlerini   yapmış   ve   ana   sorusunu   bulmuş   olarak  kapatıyoruz.   İkinci  safhasında,  bu  temel  soru  ve  etrafında  beliren  diğer  soruların  cevaplarını,  yine  paydaşlarla  birlikte,   mimari,   kentsel   tasarım,   kültürel   planlama   ve   yorumlama,   ziyaretçi   yönetimi   perspektiflerinden  arayacağız.  İşin  sonunda,  Eyüp  Belediyesi’nin  tarihi  merkez  ve  yakın  çevresini  hem  ziyaretçisi  açısından  hem  de  koruma  –  kullanma  pratikleri   ve  uygulamaları  açısından  yönetebileceği,  böylelikle  kimliğini  anlatabileceği,  bir  esin  kaynağı  olarak  sunabileceği,  bu  coğrafyanın  müthiş  kültürel  tarihini,  insanların  ilgisine  daha  iyi  açabileceği  bir  plan  elde  etmiş  olacağız.