8/7/2019 Ezize Ceferzde

1/7

Ezize Ceferzde(Baku,29 Ekim 1921)

Nesir yazan, edebiyat, Prof. Dr. Ezize Ca-ferzde Bak'de dodu. Orta renimini ta-mamladktan sonra, Mehmet Emin Resulzadeadna Baku Devlet niversitesinin Filoloji Fa-kltesini bilirdi. (1945-46) Aksu, aparl Ky Oku-lunda retmen oldu. (1942-44) Cafer Cabbarlstdyosunda senaryo ubesi bakan (1944-46), Ti-yatro lisesinin mdr (1947-49), Gyabi Pedagoji

Enstitsnde retim yesi, blm bakan (1950-56), Kamatka Pedagoji Enstitsnde retimyesi (1956-57) 1970'de doktora yapt ve 1974'deprofesr oldu. Azerbaycan limler Akademisi ElYazmalar blmnde ba uzman ve ube mdrolarak alt (1957-74) 1970 ylndan beri, Azer-baycan Devlet niversitesinin Azerbaycan Ede-biyat Tarihi ve Folklor krslerinde almaktadr.

Edebiyat hayal, 1937 ylnda, Edebiyat Ga-zetesinde yaymlanan 'ezrayl' hikyesi ile balad.Ayni zamanlarda, basn hayatnda hikyeler, sos-yal ve siyasi makalelerle grnmtr. FatmaXanm Kemine1 (1971), 'Knl rpntlar' (1972),Azerbaycan k ve air Oadmlar' (1974), 'ir-van'n airi' (1976), 'Mcrim Kerim Vardam'(1978), AbduIIa Padarl'nn Seilmie'rleri' (1979),'XIX. Asrda Halq e'ri slubu' (1981), 'Her Bu-dacdan Bir yarpaq' (1983) kitaplarn ilk kere ter-

tip, tetkik ve yaymlayarak girilerini yazmtr.Azize Caferzde'nin ilk bedii kitab, aire Hur-

itbnu Natevan'n hayatndan alnm 'NatevanHakknda Hikyeler' kitabdr (1963). Sonralaryine tarih konularda yazlan ve 'irvan' genel adaltnda bir arada toplanan roman-lsnde (Ve-tene Qayt-AlemJe Sesim Var Menim-Yad EtMeni) (1972-1980), Byk air Yeyid Azim ir-

vani'nin tarz ortaya konulmutur. 'Bak-1501'(1983), 'Anamn Nallan' (1982), 'Celaliyye' (1983)'Sensen midim' (1984), 'Seilmi Eserleri' (1987),'ieklerim' (1988), Sabr' (1989), 'Elden Ele' (1986)isimli eserlerindeki konularn da ou tarihdir.

S.Simirnov'un 'Brest Galas', A.Lxanov'un,Menim Generalim, povestler kitaplarn rusada,.Reidov'un, Gl Dalga romann zbek Trk-esinden, Sevin okum'un Bizim Diyar, AhmetKabakl'nn Ejderha Ba isimli kitaplarn TrkiyeTrkesinden evirmitir,

Kitaplar Rusa ve dier Trkivelerinde ya-ymlanmtr.

nemli Eserleri:Ntevan Hakknda Hekyeler, Bak-1963,

Bak-1501, Bak-1981, Celaliyye, Bak-1983, Se-ilmi Eserleri, Bak-1987, Sabir, Bak-1989.

8/7/2019 Ezize Ceferzde

2/7

ZEMANENN KNC LEYLS("Alemde sesim var menim" romanndan para)

Dayan ay dost, dayan, derdim var... Ax mensene demeyi unutmamam, amma demeye dedilim varnur... Bilmirem bu hadiseye sevinimmi?Sevinimmi ki, mrmn yar yana az qalm a-irim yeniden sevmeye balayb, qorxram "qo-calqda yoralq1" deyenlerin te'sirile sen de onairad tu tasan2, men ise tuta bilmirem, dilim var-mr... ax bu eqin3, bu gecikmi mehebbetin kiikfarieli tarixesini bilsen... men her halda inanram

ki, sen ona beraet qazandrmasan da, derin iradtulmayacacjsan... o bu eqin dalnca1* gedende "Heriekden bir etir ahb e'rimi5 bezeyirem6 deyenairler kimi hereket etmeyib... Onun ilham,iste'dad bu "teri iekler" olmadan da ssl birgelin kimi bezekli olub, reye yatan olub... o bueqin dalnca gedende amalim da unutmayb, ba-lalarn da... o bu mehebbet arna cavab ve-rende Ceyrana xeyanet etmeyib, Seman yaddan -xarmayb, "bir rekde mehebbet ola bilmez"deyeceksen. Amma bu kiik tarixeni eidende buinsanlarn air cjelbinde her birinin z yeri, z mv-qeyi olduunu, birinin o birine esla mane7 ol-madn goreceksen... Meer Sona yadndan xb?Meer mr uzunu, iller boyu Sonann "perilersoltan" adn qelbinde dayan, qelemine onun il-hamyla rvneq8 veren air, balalarnn anasna,mr yolda Ceyrana xeyanet elmidi? ... Mence,menim fikrimce indi de ele...

Eziz dost, men senin elinden tutub kemieqaytmaq, amaxda ba vermi 1872-ci ilde ikincizelzelenin tretdiyi9 felaketleri xatrlatmaq is-temirem. Onsuz da birinci zelzeleninyaralan helelazmnca saalmamd, bu zelzele yaran yara s-tnden vurdu irvana... Dost ellerden - Bakdan,

Sekiden el tuta bilenler el tutdu... irvan ar gn-ler keirirdi... lenleri torpaq altndan xarmaqn btn sa qalan kii ve qadnlar kelere t-klmd. Dostum, men sene yalnz bu fe-laketlerden birini gstermek isteyirem, nki yal-nz onun bilavasite hekayetimize dexli var. Buhadise de mektebde, Seyid Ezintin mektebinde veonun yaxnlnda, varl-halh bir tacir kimi ta-nnm Hac Nurulla kiinin evinde ba vermidi.

Hemin gn Aa dersi bir az vaxtmdan gecbalamd. O, mektebe gelen tan ziyallar - ma-lakani11 mektebdarlarn cjarlayb yola salandansonra sinfe girib yaz yazdirmaq n hazrhqgrd. Uaqlara defter, qelem payladn, bu gn

keen dersde ezberletdirdiyi bir nezmi hafizedenuaqlarayazdracaq idi.

- He, uaqlar, qelemleri...Mellimin sz yarmq qald. Qefilden12

sinif otana kesif bir qaranhq kd. Seyid "gntutuldu, nedir?" deve dnmeye macal tap-mam, onu artrmadan hayladlar:

- Aa, ay Aa...Bu irinin - Abdullann sesi idi.

- Nedi, ay irin? - deye o celd13

qapdan xd. Bayrda ne ise qeribe bir heyecan var idi, hele he kes neolduunu anlamaa macal tapmam, yer ter-penmeye balad. Seyid zn geri, sinfe teref atd,lakin irinin elleri Aann eteklerinden ele yapmdki, onu terpenmeye qoymurdu. Her ikisi tekanadavam getirmeyib14 yere yuvarland. Aa yenidenqalxdi, indi o ne ba verdiyim bilirdi, yegane derdisinifdi, evi, uaqlar, anas ve arvad da bu an n,demek olar ki, yadndan xmd, indi onu yalnzsinif dndrrd, "gresen orada ne oldu?"

Orada ise uaqlar xelfeni!5 dinleyirdiler. Qay-daya16 gre mellim le xan kimi xelfe onun ye-rini tutmu ve agirdlere mellimin sediyi e'rioxumaa balamd.

Birden gd bir tekan onun szn yarmqkesdi. agirdler ne olduunu anlaya bilmediler.Onlar mrlerinde zelzele grmemidiler. Xelfe isederhal hereyi baa ddi?. Bu zelzele idi...

- Uaqlar, tez olun bayra...Onun szleri aznda qald. Uaqlar xelfenin

sesindeki heyecan duyub onunla birlikde qapdanle tklmeye baladlar.

Sinfin ierisi daha da qaranlqlad... bayrda iseitlerin ulamas, heyvanlarn byrmesi eidildi.

- Bu nedi?- Ne oldu gresen?-Vay!..Ne ise atrdad. Ne ise udu.Seyyid zn ieri atanacan i iden ke-

midi... Uaqlarn bir neesi le qaa bilmemidi.Heyete ylb he birey anlamadan alaan ve yahqran uaqlar gz yalarn balaca yumrut[larile zlerine yaya-yaya uulan^18eve baxrdlar.Ele bil bu onlarn mektebxanas deyildi... Tavanuulmu, ieriden xa bilmeyenler altndanqalmd. Etrafda da herey hereketde, uulmaqdaidi... Ele bil ki, torpaq uzun iller bereketsizqalmaqdan tenge gelib19, tyana20 balamd. Elebil ki, da-

1. yal adama yakmayan hareket 2. aybm sylersin 3. akn 4. ardnca 5. iirimi 6. siislyorm 7. mani 8. gzellik 9. meydana getirdii 10. malakantarkatna mensup kimse 11. bltrd 12. aniden 13. sratle 14. zaklamayp 15. yardmc hocay 16. kaideye 17. anlad 18. harap olan 19. sklp 20.kabarmaya

8/7/2019 Ezize Ceferzde

3/7

lar uulub dereleri doldurmaq, dereler ucalb da-larn zirvelerine qovumaq isteyirdi... Ele bil ki,aalar ktkleri stnde durmaqdan yorulub,

dincelmek n byr stne yatrd. Evlerdentek-tek tst dalnca alov grnd ve yangn ba-lad. Yer ise hele de nenni kimi terpenmekde1, yr-alamacjda2 idi. stnden he bir ay kememiyetim Hseyn mehz bu yralanmaqlar xalrlaybmzildayacaqd3:

Zelzele dyl nennidi...Ders otanda da yangn balamd. Bu, uaq-

larn sinifde zleri n qaladqlar* manqallardandalan kmrlerin tretdiyi yangn idi. Seyyidqalxb zn sinif otann qapsma yetirende,uaqlarn oxu artq xb, heyetin ortasna cem

olmu, qorxudan a

zlar

a

la qalm

d

. En x

r-dacalar5 indi hetta alaya da bilmirdi. Seyyid qu-zusuna canavar daram6 oban kimi alacalanmgzlerile uaqlar yoxlamaa balad. Kim var, kimxa bilmeyib? Yerin aramsz tekanlar ara vermeyebalad, nisbi sakitlik ken kimi bart ve -rtlar, alama baland. Bunlarn oxu arvad veuaqlarn sesi idi. Kiiler, cavan olanlar ve qzlarise uuqlarn7 altnda qalanlan xarmaa se'y8gsterirdi. Bir-birini, itenlerini, gze g-rnmeyenlerini axtaranlarn9/ havlayanlarn 0' sesialemi brmd:

-AyeSaday, hey...-Ana, ay ana...-Selme neneni grmedin?-Ay bala, ay Semerrux?-Urhan, ay Urhan?Bazardan qaan kiilerden bir oxu zlerini

rnekteb ve mollaxanalara yetirmidi.- Aa kmek lazmd?Aann gzlerindeki ya onun d menlerini

de qorxudurdu: Alayan Seyid idi: Kiiler gelib a-tanacan, irin, iri uaqlarla ve qonudan el ye-tirenlerle birlikde tavan direklerinin altnda qalbezilmi uaqlarn bir neesini eib ixara bil-

midiler, onlar telesirdiler

11

. Mekteb binas

n

art

qtst bryrd, bina alb tamamile yansayd,artq he kei xilas12 etmek mmkn olmayacaqd.Odur ki, bunu anlayan uaqlarn hamisi, dinmez-sylemez, sakil bir qezeb ve inadla yeri emekde,byklere kmek13 elmekde idiler. Yaralanan oxdeyildi. Lakin mektebe byk musibet z ver-midi, uaqlarn iinde en zeki, hazrcavab hesabolunan, on yada olmasna baxmayaraq, byka-girdlerin bele hrmet ve mehebbetini qazanm,mellimin xsusi midle sevdiyi Salah lmd.Direklerden biri uan gicgahna14 deymidi. Sa-

lahn atas da burdayd. (.), evden palaz getirilmesinigzleyirdi ki, ua qapsma aparsn ve ara sayxaolan kimi yudurtdurub13 defn elesin. Bu anda ki-

inin gz evvelce grmediyi, belke de oul fa-riesinin grmeye qoymadi bir menzereye saladi.Seyyid, agirdi Salahn ba stnde km, dn-yan unutmu, balasna matem saxlayan ana kimi,olunun cenazesi nnde diz km ata kimi, is-tekli, mid beslediyi dys helak olmu ser-kerde16-- kimi me'lul-mkl durmudu. Onun gz-lerinden sessiz szlen iri-iri gz ya deneleri qaraxettinden szlb boynunu, ebasnni? yaxalm is-ladrd. Seyyidin iyinleri terpenmir, hqrmr, bo-az tutulmurdu. Onun gzlerinden axan bu yalaryaz buludundan szlen neysan!S kimi aram-aram,

kleksiz-f

rtmas

z ax

rd

, Atan

dehet brd:Nece? Seyid peyember vlad, ali-eba nesli a-layr! Bele de i olar? Gyden niye da yamr,ilahi? Kiini ele bir qorxu brd ki,., oul felaketi debu dehet qarsnda ona ox xrdai9 grnd...zn mellimin yannda yere rpd, feryad eledi:

- Aa, ceddine qurban olum, alama, menduran yerde! Aa, sene sadaa gedim, sen alama!Seherimiz bedbext onsuz da virana olub, alama,ceddve qurban olum, alama! Alama, tufanqopar, Nuh tufan... Zelzele qalan-qulan da kn-feye-kun20 eler, alama! Salah balan sene qurbanolub, aas cenab Eliekbere qurban gedib, sen a-

lama, bauva donm/ Aa!..Seyyid kiinin az qala atladn, qorxudan

bym gzlerini, tutulan sesini grnce evvelceteeccb, sonra da anlaynca teessf hissile yerindenqalxd: "Ay yazq, bedbext ata!"... Salahn atas qo-humlar21 ile birlikde cenazeni apardlar; qalan va-lideynler de sa qalm iri uaqlarla birlikde ev-eiklerin allndan ilkinlerini22 axtaranlara qo-uldular23. Az qala aln itirmekde olan bir qadm"Ya baba Senger, itiyimi gnder" deyib deli kimizn gah o, gah da bu uuna vururdu...

... Btn te'kidlere baxmayaraq Seyyid mekteb

qabamdaki meydanadan gelmedi. Adamlaruaqlann lamamile yer altndan xarldma eminolandan sonra qon evlere daldlar. Seyyid deirinle birlikde Nurulla kiinin evini eenlere qo-uldu. Nurulla kiinin evi mektebxanaya en yaxnev idi. Evin taxtapuu24 ele yatmd ki, kmeyegelenler onun altndan he kesin diri xacanamid elmemidiler. Odur ki, Nurulla kiinin, oluEsedin ve arvadi Nurcahan xanmn cenazesinilaxta-torpaq ve kerpi altndan xarandan sonragetmidiler. Burada zeifliyinden gle ayaq s-tnde duran Aa ve onu eve aparmaa se'y gs-

1 titremekte 2. saa sola hareket etmekte 3. homurdanacakt 4. odun koyup yaktklar 5. zayflar 6. hcum etmi 7. ykntlarn 8. aba 0.arayanlarn 10. seslenenleri 11. acele ettiler 12. kurtarmak 13. yardm 14. sakana 15. ykattrp 16. ordu komutan 17. abasnn 1$.nisan yamuru d. nemsiz 20. altst 21. akrabalaryla 22. kaybolmularn 23. katldlar 24. kiremit ats

8/7/2019 Ezize Ceferzde

4/7

eren vefalirin Abdulla qalmd. O, airin qo-una girib yalvarrd:

- Gedek. Aa, ceddve qurban olum. Allahkomek eler, qalan-qulan da xardarlar, sen lap

elden dmsen,-Allah kmek eler, irin!.. Eler!.. Eleseydi, bir

birinin dalycan iki zelzele gnderib gzel ve-enimizi knfeyekun elemezdi...

-Esefer de, Aa, bauva dnm, derdndenbeden deyirsen... Gnahd.. Minasoltan da, uaqlarda sen sandan1 nigarandlar2...

-Yox... irin, gel bir az da kmek eleyek,.,-Day b/urda adam qalmayb, Aa!..Onun qula bayaqdan3 beri gle eitdiyi bir

esde idi, ele bil kim ise zaryrdrl.. Evvel ona elegeldi ki, ses ox uzaqdan - baqa evlerde da al-

nda qalanlardan gelir... diqqetle qulaq verdi:-irin, bir quaq ver... Deyesen zanlt5 gelir ax...irin elrafa baxmd, birey grb-eitmedi.-Yox, qubamn olum, qulana gelir...-Abdulla, sene devireni evde qalan var...-Axkim?.,-Ne bilim...irin birden dikeldi:-He, Aa, bauva dnm, dz deyirsen! Ba

qanqda lap yaddan xb Nurla kiinin gelini,Sara beyim...

-Di tez ol...Onlar yemden evin km seqfine6 doru

atldlar. Zarlt, kiminse felaketde olmas, kmekdilemesi Seyid Ezimin qvvesini zne qaytard.O, otuz be-otuz yeddi yal kiinin btn salamgc ile dalar, kesekleri'' gtrb8 atmaa ba-ad. Abdulla iledike ona baxr ve qelbinde d-nrd: "Bax/ bax... masalla, ceddi nece kmek

oldu ey... bayaqdan gcnen ayaq ste dururdu...Amma br de, hele cavandi da ax!.. Ne ya var ki,menebaxanda...".

Taxla ve perdiler, iy kerpi ve dalar qalaq-qalaq^ atlrd, Abdulla ve air durmadan el-eirdiler. Toz nefeslerini, gzlerini tuturdu, ses

getdikce yovuqla

rd

:- Aa, deyesen burdad...Onlar ses gelen semte eyildiler. Toz-torpan

allndan iri bir taxta qaldrdlar. Sandn dibindedm gelini de ele bu xilas elemindi.

Gelinin solgun, on be gecelik ay kimi doluhresi, lakin bu solgun zde daha da qara g-nen atma qalar derhal nezere arpd. Gzleri

qapah idi. Bir az sonra gzlerini ad, sx qara kir-piklerana kimi araland, bir ct ya dolu qara gzairin zne zillendi, tand: dodaqlarn islatd,

hqrqla dillendi:

- Sa ol, Aa... yesirin olum... Allah...O, bana hele de ne gekliyini, stnn ne ve-

ziyyetde olduunu bilmirdi, syrlm ellerilezn tutub qalxmaq istedi. air onun cenazeleri

grmesini islemirdi, qarisma kedi...Gelin bir az ezilmidi, yaralar o qeder de

byk deyildi, qolu-q syrlmdi, belke ele xesteimi, hedden ziyade solgun idi. Ayandaki dizlik'1

qan-qeysan olmudu, airin eti rperd ve anlad ki,gelin uaq ziyan eleyib. Herey yadndan xd, ba-qalarna kmek edeceyini de unutdu. Bedbext geliniceld evlerine yollamaq n binagzarhqi2 eledi:

- irin, kmekle, yaz evimize aparaq...irin, salar perian, cismindeki ezabdan

gle ayaq ste duran gelinin qoltuuna girdi veAagilin evlerine srkledi.

Sarabeyim bir nece gn onlarda qald

, air ara sa-kitleene kimi gelini evlerinden buraxmad, he-kimba Mirzememmedden getirdiyi dava-dermamanas ve Ceyraran kmeyi ile geline yedirtdi. Saracavan idi. Gene ve salam beden z iini grd, der-manlarn kmeyi ile tez zne gelib gl kimi almaabalad. ndi o, irvan debi ile Aadan yanrdi^amma heyet-bacada i-gc grdy vaxllarda tez-tezrastlar, gzalt aire nezer yetirir, dik zne bax-maa heya eleyirdi. Sarabeyim getdikce z xilaskanhesab elediyi seyid-peyember vladna - Aaya ba-landn, qeyri-ixtiyari bir hissinqjelbinde ba qal-drdm duyurdu, o, cavan olsa da uaq deyildi. Bu

hiss onun varlna hakim kesilirdi...... air bu hissi ox tez anlad, znden qov-

maa, uzaqladrmaa cehd eledi... Amma bacarabilmedi, eziz dost, irad tutsan da, tutmasan da,arem yoxdur. Bir az evvel sene danmaq is-tediyim macera mehz bu idi, men onun stndenkee, senden gizleye bilmezdim. Ax Seyyid zonu "gyden yere enmi ayeyi-rehmet" ad-landrm, Sarabeyimle macerasn Necefde banagelen bir ehvalatia qarladrb, onun dodaqlarn"Misr nabatna" benzetmi, ekinmemi, isminigizletmemi, geline hediyye verdiyi qezellerden bi-

rinde ad

n

bele yazm

d

:Saradr adn, iki san enberi-sara,San kimi alemde senin mki-ter olmaz. Dostum,men bunun Sonaya olan eq kimi ilahi birmehebbet olduunu da deye bilmerem; nkiSeyid Ezim irvani ne qeder mqeddes xeyallarlayaam bir insan ve air olsayd da, otuz yeddiyanda esil kiilik heddine qedem qoymu bir eridi. Heyaldan, heyatn insana bex etdiyine'metlerden zvq14 ala bilirdi, bunun n onunqedersiz inkiaf etmi alemi-ruhaniyyesi var idi. Sa-rabeyim ise mehebbeti redd edilecek qadnlardan de-

. ynnden 2. zdrapldrlar 3. eskiden, evvelden 4. inliyordu 5. inilti 6. tavan na 7. toprak paralarn 8. kaldrp 9. kme kme 10.aknlayordu 11. etek 12. k yolu 13. yzn kapard 14. zevk

8/7/2019 Ezize Ceferzde

5/7

yildi. Ona gre de qulaq ver, arabir' esil!2 he-kayetimizle yana3 Seyyidin bana gelmi bu qe-ziyyeni de sene nal eleyim. Daha dorusu, her-

denbir, zemane mstebidlerinin atdqlar te'nedalarndan qelbi qana dnen airi Sarabeyimin ateliplerle nece ovundurduunu4 da bilsen ne olar k...

... Gnler gelib kedi, Sarabeyim evlerinin ye-rinde yeni bir ev tikdirdi^ bu evvelki teki mektebeyaxn, tacir Hac Nurullann evi kimi debdebeli, ya-rac[li6 olmasa da, yer znde kimsiz-kimsesiz qal-m Sarabeyim n yararl idi. Gelin tezlikle znele alb evine kd, seliqe-sahman7 yaratd. Bugnden sona Minasoltangilden ayan da ekmedi.Arabir gelib onlarla grr, uaqlara bayrambqalr, biirdiyi eziz tikeden8 pay getirmeyi de unut-murdu. Kimsesizlere znemexsus bir nevazile isi-nien9 Minasoltan, Sarabeyimi de doma qz kimisevmeye balamd. C'eyran da ona yaxn olmudu.Sarabeyim her gelende onu xala adlandran uaq-larla xeyli evlenir, xb gedirdi. Her defe onunuaqlar nece bir mehribanlqla pdyn grenMinasoltann gzleri yaarrd: "Bedbextin balasqalsaydi, bir para reyi10 var, baxt alayd, yaxadama irastn olayd. lahi, neyse sen yaxi adamlarhemie qara gnl eleyirsen? Neynemek'2 olar, birterefden de tek onun bana gelmeyib ki!.. Elnengelen qara gn toy-bay ramdr deyerler... kr xu-daya, gene ne eceb ki, Aa sesini eidib, yoxsa yazq

diri gzl qebre batbm...".Gelin z de Aaya evvel elde ele xilaskarkimi baxr, burda qald gnlerde can dildenevin btn ilerinde Ceyrana yardm edirdi; lakinoxszllerin "yeqin Aaya gedecek" szn uy-durmamalar n Sarabeyim Ceyrann gznnde ox qala bilmedi. Evi hazr ola-olmaya m-veqqe snacam, ona doma klfet, ana ne-vazii gstermi aileni terk edib getdi. Aa birincignlerden, ele gelini torpaqdan ixard de-qiqeden heyatn kimi olmudu. Sarann ana kir-pikleri altndaki yal qara gzleri onun iliklerineilemidi. Odur ki, gelinin evinin tez hasile gelmesin elinden geleni etmi, "tez xb getse yax-idr" demidi... lakin herey eksine oldu...

Sarabeyim onun bandan ixmrd, gelinin na-zende grkemi gzlerini terk etmirdi. Ax niye deelesin?.. Sara bu behaneleri, frsetleri hardan13 ta-prd14, bunu bir z, bir de allah bilir... O her gnhe olmasa bir defe, iki defe Aaya grnrd...air be'zen bu ani grlerin xeyalm, heqiqetmi ol-duunu da unudur, be'zen hansnn15 xeyal, han-snn arzu ve ya hanginin heqiqet olduunu ayrdeleye de bilmirdi. Arzular onun da qelbini qo-

vurur, yandrb yaxrd:Bu pir knl taze bir ehli-nezer ister,Evvelki keibdir, bunu ondan beler ister,

-deyib durur, gah periler soltamndan, gah Cey-ramn mehebbetinden imdad isteyirdi, ammaha-rayna gelen yox idi:

Gz yam dil, enlere dnderdi qeminden,Me'Ium olur nexli-murade semer ister. Onunarzular behre-semer isleyir, bu semer gene birgelinin dodaqlarndan qopub gelen mehebbetar idi, airi yandrrd. reyi eq nuunurdu16. ndi o, mebebbetin qulu, klesi idi,ona bir anlq ele gelirdi ki, eer mehebbet onu terketse, heyati da sner, bu kemekde olan mrnn,ebedi elinden kemi olan gencliyin son hediyyesi,ona thfesidir17. Eer itirse, bu eqi redd etse, gz-leri ferden, qelbi ilhamdan qalar.,. reyinin alei deebedilik sner, kle evriler... Bilmeden znsamn na rpan pervane kimi bu eqden ziyaalmaq, bu mehebbetin odunda yanmaq hevesi gel-dike onun btn varlna hakim kesilirdi...

... O, Sonan grb sevmidi, lakin qovua bil-memidi... Ceyram grmeden, tanmadan ev-lennidi, amma ele isinmidi, ele uyumudu ki, buadetkerdeliki8 derin, heyati, ailevi bir balla,ebedi bir qadn - ana mehebbetine evrilmidi... Sa-rabeyim ise onun hele sevmeden grdy, xisletinebeled olub19 coun bir ehtirasla arzulad insan

idi... Sarabeyim onun ox gecikmi, mrnn ar il-lerinde20 ruhuna qida vermek n yolunun stne- qismetine xm bir iek, gneli bir gn, iqlbir seher idi... O ne mqeddes bildiyi amalna, nevladlarmn anas kimi derin ehtiram beslediyi Cey-rana xeyanet elmirdi. Amma istediyinden dne debilmir, bu he bir ey teleb etmeyen, temennasz21eqi redd etmek n znde iqtidar grmrd. Sa-rabeyim onu he bir ey istemeden, he bir fe-dakarlq teleb elemeden,' qurban gzlemeden de-licesine sevirdi... Sadece bir insan kimi, birair kimionun n lrd, onu bir ba yolda kimi deyil,bir arvadn eri kimi deyil, melz bir me'uqun aiqikimi, Mecnunun Leylas kimi sevir, arzulayrd... Sa-rabeyim onun saqqalnda, gicgahlarnda gmIeki22 parlayan a tkleri23 de grmrd,.. Sa-rabeyim onun sesini, oxuduu qezellerin ahenginisevirdi... Sarabeyim onun lgnlemeye, bu-lanmaa balayan gzlerine fereh getirmek, bu gz-lerde fereh ra yandrmaq, sonra da bu ran i-na isinmek, heraretinden nur almaq isteyirdi.,.Sarabeyim onu her gn olmasa arabir, zaman-zaman grmek, e'rlerini dinlemek, mehriban el-lerinin yumaq temasn salarnda duymaq nuunurdu... Ondan rek, pallar teleb etmirdi, ede

1. bazen 2. .sl 3. birlikte 4 sakinletirdiini 5. yaptrd6. alml 7. intizam S. yiyecekten 0. balanan 10. ekmei 11. rast 12. ne yapmak 13.nereden 14. bulurdu15. hangisinin 16. rpnrd 17. armaandr 18. alkanlk edinme 10. aina olup 20. yllarnda 21. agk 22. gibi 23. salar

8/7/2019 Ezize Ceferzde

6/7

de bilmezdi. O, airin evinde bir nece gn ya-amd... tavanasz2 olduunu da yax bilirdi...

-Birem, hamisini bilirem, zmnk zmeatar, mrm-gnm! Evi tezeden? tikende olub-qalanmz da-torpan altndan xarb irin qar-dag zme qaytarb. Baqalar kimi debbelemeyib4,bir canm var, besimdi,..

-Hemie bir cann qalmayacaq ki...-Qalacaq, gzmn ... Teki sen sa ol...- Yeri der, baqasna gedersen... ax ea-

vansan hele..,- Allah elemesin, sene gelen mene gelsin, ele

deme, Aa!.. Min mrm olsa, bir gnve qurbanverrem, uf da demerem!..

O, yumru ellerinin totq5 barmaqlar ile ke-

leaysnn6

heyesini sallayir7

, gzlerini de buheyeye dikib airin suallarna cavab verir, qelbindednrd: "Evini de grmem, eiyini de, ta-vanna da beledem8... Mene senden he ne gerekdeyil... yaa!., mrn uzun olsun!.. Sene dnyadaqezadan he bir sedeme deymesin... yaa... teke,herdenbir9 gel, ezizim, gzmn i! Arabir gel,amma gel... sli'0 nefesinden isinim, irin qezellerinieidim, o gl qollarnn slisini duyum...".

-Men hamisini bilirem, Aa, men bilirem ki,sen meni almazsan, Ceyran kimi cann stne evlenmezsen...

-Bes onda...- Ne isteyirsen? Teke mehebbetini, gizlin-

gizlin olsa da, orun-orun11 olsa da... Herden-herden seni grmek isleyirem, grmesem llem...Senden ne gedir ki, Aa... ne gedir menim gedir.

-Ele deme...-Bes nece deyim?., demircin ki, baqa kab-

laylar kimi, qrmzsaqqal baqqallar kimi, mollalarkimi meni sie ele'12, ikimci arvad kimi al; yox,Allah elemesin, men senin yne narazlq sal-maqdansa lmeyime razyam, ancaq... ancaq her-denbir gel, bundan Ceyran bacma ne ziyan var?

-He ne ziyan...-Qoy o he bilmesin de... men ele elerem ki...-Bir ersin bez alb dnyann azn balarsan?-Ne deyerler mene deyerler... Sene ki, bir pey-

am yoxdu. Aa, men arvad leeyimle13 seni tu-turam, sen kii papanla meni tutmayacaqsanm?

"Bu ne danr, ilahi, bele de i olarn?"Sarann gzlerinde ele bir yalvar, ele bir nale,

feryad var idi ki, air bu gzlerden kee bilmirdi...Bu gzleri bir gyerin14 ovlamaa15 xm iki ov-benzedirdi:

Qesdi-can eyler o fettan gzlerin, bidaddir,

Bir kebuter17 qesdine gya iki seyyaddr...Kmeye18 gel, periler soltan! Bu qz, bu gelin

ne devir, kime qesd edir, senin mehebbetine, Cey-rana sedaqetime, ya z cavanlna? Ax men heonun tay-tuu'i1-1 da deyilem... Men handa, ohanda?" Anma airin reyi durmur, bu fettan gz-ler onu ekib aparr, derin, ebiyolda 1 (1 lin enuzun ve qaranhq gecesi - 21 dekabr20) kimi qarasalar onu ahu kimi tora salr21, reyim' ovlayr,imann elinden alrd...

ndi Sarann mehebbeli evvel elde ona Nevalnani, tez yanb, tez de snen eqinin ehtirasn xa-trlatmd. Lakin az sonra air bu mehebbetin de-rinliyine, qzn qelbinde derin-derin bir yara a-dna inand, inand kimi de dehete geldi... Bu

mehebbet Sarann qelbinden silinmeyecekdi, bu ne-hebbet Sarann felaketi idi, exsi felakeli... Sa-rabeyim, bu eqi dnyada he bir eye de-yimeyecek, ebedi ere getmeyecek, he kese knlvermeyecekdi... O, diri gzl, bile-bile zn lmemeliklim edirdi... Bu airin xeyalnda beleydi... Hemde lme niye? Sara z ise bu eqi analq me-hebbetinden de stn tutmu, zn ebedi ten-hala meliktim etmidi. Sarabeyim onun xeyal,e'rlerinin hreti ile yaayrd... Yox, ona ele gelirdiki, o z n he ne istemir, Iekee22 onun n ya-ayr, o bu dnyaya gelib ki, Aaya birce para se-adet versin, onun ferehsiz gnlerini bezesin, reyimcavanladrsn, zn gldrsn... Ona daha ne la-zmdr ki?.. Bundan hyk seadeli Sara tesevvrede bilmirdi... air arabir ehtirasn qarsalayan23alovlarndan24 ayrlr, Sarabeyimi qorumaa, er dil-lere dmekden sandrmaa cehd gsterir, neyesese'y eleyirdi... Lakin artq Sarabeyim onu eitmeyeqadir deyildi, seadetinden mest idi, Sara...

Hele lenlerin ili olmamd... Sarabeyim heleqaradan xmamd. Eynindeki25 qara paltar onudaha da gzel gsterse de irvan xanmlarnn sev-mediyi bu reng, airin de xeyalnda mehz nehs birey idi, Hseyni qara idi, o bu qara rengi he sev-

mezdi... Sarann qara libasda daha da a grnensimasn qem1i bir keder brmd. O, arabirhezin-hezin ah ekir, kim bilir belke de fitnekarqelbinde zn airin con auunda grr,belke de bu qara matemin onu sevdiyi airin qucabilmek26 imkanndan mehrum etdiyi n ahekir, nifret edirdi.

Sarann qelbini duysa-duysa bir air duya bi-lerdi, lakin o da nedense bu gn qara rengli ky-nek27 altndan qabarq sinenin iinde gizlenmireyin rpntlarn ele bil ki, duymurdu, ahlar

1. giyim 2. parasz 3. yeniden 4. sznden dnmemi 5. tombul 6. renkli ba rtsn n 7. okuyor 8. ainaym ". zaman zaman 10. scak,samimi 11. gizli gizli 12. imam nikahyla evlen 13. kadn halimle 14. gvercin 15. avlamaya 16. avcya 17. gvercin18. yardma 19. akran

20. aralk 21. tuzaa drr 22. sadece 23. yakan 24. alevlerinden 25. srtndaki 26. kucaklayabilmek 27. gmlek

8/7/2019 Ezize Ceferzde

7/7