Ιστορία Γ΄ Γυμνασίουgym-egkomi-lef.schools.ac.cy/data/uploads/... · Η ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΑ ΚΑΤΑ ΤΟΝ 19ο ΑΙΩΝΑ

Ιστορία

Γ΄ Γυμνασίου

ΙστορίαΓ΄ Γυμνασίου 1

Περιεχόμενα

...............................................................................................................................................................

ΕΝΟΤΗΤΑ 1Η : Η ΕΠΟΧΗ ΤΟΥ ΔΙΑΦΩΤΙΣΜΟΥ ................................................................................................. 4

ΕΝΟΤΗΤΑ 2Η: Η ΑΜΕΡΙΚΑΝΙΚΗ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ ..................................................................................................... 8

ΕΝΟΤΗΤΑ 3Η: Η ΕΚΡΗΞΗ ΚΑΙ Η ΕΞΕΛΙΞΗ ΤΗΣ ΓΑΛΛΙΚΗΣ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗΣ ................................................. 11

ΕΝΟΤΗΤΑ 4Η: Η ΤΕΛΕΥΤΑΙΑ ΦΑΣΗ ΤΗΣ ΓΑΛΛΙΚΗΣ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗΣ(1794 – 1799) ΚΑΙ Η ΕΠΟΧΗ ΤΟΥ

ΝΑΠΟΛΕΟΝΤΑ (1799 – 1815) .................................................................................................................................... 15

ΕΝΟΤΗΤΑ 5Η:Ο ΕΛΛΗΝΙΣΜΟΣ ΑΠΟ ΤΑ ΜΕΣΑ ΤΟΥ 18ΟΥ ΑΙ. ΕΩΣ ΤΙΣ ΑΡΧΕΣ ΤΟΥ 19ΟΥ ΑΙ. .............. 18

ΕΝΟΤΗΤΑ 6Η: ΤΑ ΕΠΑΝΑΣΤΑΤΙΚΑ ΚΙΝΗΜΑΤΑ ΤΩΝ ΕΤΩΝ 182– 1821 ΣΤΗΝ ΕΥΡΩΠΗ ........................... 21

ΕΝΟΤΗΤΑ 7Η: Η ΦΙΛΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ ΚΑΙ Η ΚΗΡΥΞΗ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗΣ ΣΤΙΣ

ΠΑΡΑΔΟΥΝΑΒΙΕΣ ΗΓΕΜΟΝΙΕΣ .............................................................................................................................. 23

ΕΝΟΤΗΤΑ 8Η: Η ΕΞΕΛΙΞΗ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗΣ (1821 – 1827) ............................................... 26

ΕΝΟΤΗΤΑ 9Η: ΠΡΩΤΕΣ ΠΡΟΣΠΑΘΕΙΕΣ ΤΩΝ ΕΠΑΝΑΣΤΑΤΗΜΕΝΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ ΓΙΑ ΣΥΓΚΡΟΤΗΣΗ

ΚΡΑΤΟΥΣ........................................................................................................................................................................ 28

ΕΝΟΤΗΤΑ 10Η: ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ ΚΑΙ ΕΥΡΩΠΗ ................................................................................. 30

ΕΝΟΤΗΤΑ 11Η: ΤΑ ΕΠΑΝΑΣΤΑΤΙΚΑ ΚΥΜΑΤΑ ΤΟΥ 1830 ΚΑΙ ΤΟΥ 1848 ΣΤΗΝ ΕΥΡΩΠΗ ......................... 32

ΕΝΟΤΗΤΑ 12Η: Η ΩΡΙΜΑΝΣΗ ΤΗΣ ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΚΗΣ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗΣ ......................................................... 35

ΕΝΟΤΗΤΑ 13Η: ΚΟΙΝΩΝΙΚΕΣ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΚΕΣ ΔΙΑΣΤΑΣΕΙΣ ΤΗΣ ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΚΗΣ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗΣ ..... 37

ΕΝΟΤΗΤΑ 14Η: ΟΙ ΕΝΟΠΟΙΗΣΕΙΣ ΤΗΣ ΙΤΑΛΙΑΣ ΚΑΙ ΤΗΣ ΓΕΡΜΑΝΙΑΣ. ΝΕΑ ΕΘΝΙΚΑ ΚΡΑΤΗ ΣΤΑ

ΒΑΛΚΑΝΙΑ. .................................................................................................................................................................... 40

ΕΝΟΤΗΤΑ 15Η: ΑΠΟΙΚΙΟΚΡΑΤΙΑ ΚΑΙ ΑΠΟΙΚΙΑΚΟΙ ΑΝΤΑΓΩΝΙΣΜΟΙ .......................................................... 42

ΕΝΟΤΗΤΑ 16Η: ΕΞΕΛΙΞΕΙΣ ΣΤΗΝ ΑΜΕΡΙΚΑΝΙΚΗ ΗΠΕΙΡΟ, ΤΗΝ ΚΙΝΑ ΚΑΙ ΤΗΝ ΙΑΠΩΝΙΑ...................... 44

ΕΝΟΤΗΤΑ 18Η. ΑΠΟ ΤΗΝ ΑΦΙΞΗ ΤΟΥ ΟΘΩΝΑ(1833) ΕΩΣ ΤΗΝ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ ΤΗΣ 3ΗΣ

ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΥ 1843 .................................................................................................................................................... 49

ΕΝΟΤΗΤΑ 19Η. ΑΠΟ ΤΗ 3Η ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΥ 1843 ΕΩΣ ΤΗΝ ΕΞΩΣΗ ΤΟΥ ΌΘΩΝΑ ................................ 51

ΕΝΟΤΗΤΑ 20Η. ΑΠΟ ΤΗΝ ΕΞΩΣΗ ΤΟΥ ΌΘΩΝΑ ΕΩΣ ΤΟ ΚΙΝΗΜΑ ΣΤΟ ΓΟΥΔΙ .................................... 53

ΕΝΟΤΗΤΑ 21Η. ΤΟ ΚΡΗΤΙΚΟ ΖΗΤΗΜΑ ( 1821 1905 ) ........................................................................................ 55

ΕΝΟΤΗΤΑ 22ΗΤΑ ΒΑΛΚΑΝΙΑ ΤΩΝ ΑΛΛΗΛΟΣΥΓΚΡΟΥΟΜΕΝΩΝ ΕΘΝΙΚΩΝ ΕΠΙΔΙΩΞΕΩΝ ................. 56


ΕΝΟΤΗΤΑ 23Η . Η ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΑ ΚΑΤΑ ΤΟΝ 19ο ΑΙΩΝΑ .............................. 58

ΕΝΟΤΗΤΑ 24Η. ΕΠΙΣΤΗΜΕΣ, ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΗ ΚΑΙ ΚΑΛΛΙΤΕΧΝΙΚΗ ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑ ΚΑΤΑ ΤΟΝ 19ο ΑΙΩΝΑ

.......................................................................................................................................................................................... 60

ΕΝΟΤΗΤΑ 25Η. ΤΕΧΝΕΣ ΚΑΙ ΓΡΑΜΜΑΤΑ ΣΤΟΝ ΚΟΣΜΟ ΤΟΝ 19ο ΑΙΩΝΑ .............................................. 62

ΕΝΟΤΗΤΑ 26Η. ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΗ ΖΩΗ,ΓΡΑΜΜΑΤΑ ΚΑΙ ΤΕΧΝΕΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ ΤΟΝ 19ο ΑΙΩΝΑ ........ 64

ΕΝΟΤΗΤΑ 27Η. ΤΟ ΚΙΝΗΜΑ ΣΤΟ ΓΟΥΔΙ .......................................................................................................... 66

ΕΝΟΤΗΤΑ 28Η Ο ΕΛΕΥΘΕΡΙΟΣ ΒΕΝΙΖΕΛΟΣ ΠΡΩΘΥΠΟΥΡΓΟΣ .................................................................. 68

ΕΝΟΤΗΤΑ 29Η. ΟΙ ΒΑΛΚΑΝΙΚΟΙ ΠΟΛΕΜΟΙ (1912- 1913) ............................................................................... 70

ΕΝΟΤΗΤΑ 30Η Η ΕΛΛΑΔΑ ΚΑΙ ΤΑ ΒΑΛΚΑΝΙΑ ΑΜΕΣΩΣ ΜΕΤΑ ΤΟΥΣ ΒΑΛΚΑΝΙΚΟΥΣ ΠΟΛΕΜΟΥΣ . 72

ΕΝΟΤΗΤΑ 31Η ΤΑ ΑΙΤΙΑ,Η ΕΚΡΗΞΗ ΚΑΙ ΤΑ ΜΕΤΩΠΑ ΤΟΥ Α΄ ΠΑΓΚΟΣΜΙΟΥ ΠΟΛΕΜΟΥ ................... 73

ΕΝΟΤΗΤΑ 32Η. Η ΕΛΛΑΔΑ ΣΤΟΝ Α΄ ΠΑΓΚΟΣΜΙΟ ΠΟΛΕΜΟΣ ΕΘΝΙΚΟΣ ΔΙΧΑΣΜΟΣ .......................... 75

ΕΝΟΤΗΤΑ 33Η. Η ΡΩΣΙΚΗ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ ........................................................................................................... 77

ΕΝΟΤΗΤΑ 34Η. Η ΛΗΞΗ ΤΟΥ Α΄ ΠΑΓΚΟΣΜΙΟΥ ΠΟΛΕΜΟΥ ΚΑΙ ΟΙ ΜΕΤΑΠΟΛΕΜΙΚΕΣ ΡΥΘΜΙΣΕΙΣ 79

ΕΝΟΤΗΤΑ 35Η. ΟΙ ΔΙΕΚΔΙΚΗΣΕΙΣ ΤΗΣ ΑΝΤΑΝΤ ΚΑΙ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΑΣ ΣΤΗΝ ΟΘΩΜΑΝΙΚΗ

ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΙΑ ............................................................................................................................................................ 81

ΕΝΟΤΗΤΑ 36Η. Ο ΕΛΛΗΝΙΣΜΟΣ ΤΗΣ ΔΥΤΙΚΗΣ ΜΙΚΡΑΣ ΑΣΙΑΣ ΚΑΙ ΤΟΥ ΠΟΝΤΟΥ ............................... 82

ΕΝΟΤΗΤΑ 37Η. ΤΟ ΤΟΥΡΚΙΚΟ ΕΘΝΙΚΟ ΚΙΝΗΜΑ .............................................................................................. 83

ΕΝΟΤΗΤΑ 38Η. Ο ΜΙΚΡΑΣΙΑΤΙΚΟΣ ΠΟΛΕΜΟΣ (1919 – 1922) ....................................................................... 84

ΕΝΟΤΗΤΑ 39Η. ΕΞΕΛΙΞΕΙΣ ΣΕ ΕΛΛΑΔΑ ΚΑΙ ΤΟΥΡΚΙΑ ΜΕΤΑ ΤΟΝ ΜΙΚΡΑΣΙΑΤΙΚΟ ΠΟΛΕΜΟ............... 86

ΕΝΟΤΗΤΑ 40Η ΤΑ ΠΡΩΤΑ ΜΕΤΑΠΟΛΕΜΙΚΑ ΧΡΟΝΙΑ ................................................................................... 88

ΕΝΟΤΗΤΑ 41Η. ΚΟΙΝΩΝΙΚΕΣ ΔΙΑΣΤΑΣΕΙΣ ΤΗΣ ΚΡΙΣΗΣ ΤΟΥ 1929 .............................................................. 90

ΕΝΟΤΗΤΑ 42Η. ΠΟΛΙΤΙΚΕΣ ΔΙΑΣΤΑΣΕΙΣ ΤΗΣ ΚΡΙΣΗΣ ΤΟΥ 1929 .................................................................. 91

ΕΝΟΤΗΤΑ 43Η Η ΕΛΛΑΔΑ ΤΟΥ ΜΕΣΟΠΟΛΕΜΟΥ. Η ΔΙΚΤΑΤΟΡΙΑ ΤΗΣ 4ΗΣ ΑΥΓΟΥΣΤΟΥ 1936 ...... 93

ΕΝΟΤΗΤΑ 44Η ΤΟ ΠΡΟΣΦΥΓΙΚΟ ΖΗΤΗΜΑ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ ΚΑΤΑ ΤΟΝ ΜΕΣΟΠΟΛΕΜΟ ............. 95

ΕΝΟΤΗΤΑ 45Η Ο Β΄ ΠΑΓΚΟΣΜΙΟΣ ΠΟΛΕΜΟΣ ΚΑΙ Η ΕΛΛΑΔΑ ............................................................ 97

ΕΝΟΤΗΤΑ 46Η Ο Β΄ ΠΑΓΚΟΣΜΙΟΣ ΠΟΛΕΜΟΣ ........................................................................................... 98

ΕΝΟΤΗΤΑ 47Η Η ΣΥΜΜΕΤΟΧΗ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΑΣ ΣΤΟΝ Β΄ Π.Π. ................................................................. 100

ΕΝΟΤΗΤΑ 48Η KΑΤOΧΗ, ΑΝΤΙΣΤΑΣΗ ΚΑΙ ΑΠΕΛΕΥΘΕΡΩΣΗ ..................................................................... 101


ΜΑΘΗΜΑ 49Η ΤΑ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ ΤΟΥ Β' ΠΑΓΚΟΣΜΙΟΥ ΠΟΛΕΜΟΥ ΚΑΙ Η ΙΔΡΥΣΗ ΤΟΥ

ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΥ ΗΝΩΜΕΝΩΝ ΕΘΝΩΝ.................................................................................................................. 104

ENOTHTA 50Η Η ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΔΙΑΙΡΕΣΗ ΤΗΣ ΜΕΤΑΠΟΛΕΜΙΚΗΣ ΕΥΡΩΠΗΣ .......................................... 106

ΕΝΟΤΗΤΑ 51Η ΟΙ ΗΠΑ ΚΑΙ Η ΣΟΒΙΕΤΙΚΗ ΈΝΩΣΗ ΓΙΝΟΝΤΑΙ ΥΠΕΡΔΥΝΑΜΕΙΣ .................................... 109

ΕΝΟΤΗΤΑ 52Η ΤΑ ΑΝΤΙΑΠΟΙΚΙΑΚΑ ΚΙΝΗΜΑΤΑ ΑΝΕΞΑΡΤΗΣΙΑΣ .............................................................. 112

ΕΝΟΤΗΤΑ 53Η Η ΚΑΤΑΡΡΕΥΣΗ ΤΩΝ ΛΑΪΚΩΝ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΩΝ ΚΑΙ Η ΜΕΤΑΨΥΧΡΟΠΟΛΕΜΙΚΗ

ΕΥΡΩΠΗ ........................................................................................................................................................................ 114

ΕΝΟΤΗΤΑ 54Η Ο ΕΜΦΥΛΙΟΣ ΠΟΛΕΜΟΣ ΚΑΙ ΤΑ ΚΥΡΙΑ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΤΗΣ ΜΕΤΕΜΦΥΛΙΑΚΗΣ

ΕΛΛΑΔΑΣ (1944 1963). Ο ΚΥΠΡΙΑΚΟΣ ΑΓΩΝΑΣ (1955 1960) ......................................................................... 116

ΕΝΟΤΗΤΑ 55Η ΌΞΥΝΣΗ ΤΗΣ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ ΚΡΙΣΗΣ ΚΑΙ Η ΔΙΚΤΑΤΟΡΙΑ ΤΗΣ 21ΗΣ ΑΠΡΙΛΙΟΥ 1967

(1963-1974 ) .................................................................................................................................................................. 120

ΕΝΟΤΗΤΑ 56Η Η ΕΛΛΑΔΑ ΑΠΟ ΤΗ ΜΕΤΑΠΟΛΙΤΕΥΣΗ ΕΩΣ ΤΙΣ ΑΡΧΕΣ ΤΗΣ ΔΕΚΑΕΤΙΑΣ ΤΟΥ ’80

(1974 1981) ................................................................................................................................................................... 123

ΕΝΟΤΗΤΑ 57Η Η ΕΛΛΑΔΑ ΚΑΤΑ ΤΗ ΔΕΚΑΕΤΙΑ ΤΟΥ ’80 (1981-1989) ........................................................ 125

ΕΝΟΤΗΤΑ 58Η Η ΕΛΛΑΔΑ ΣΤΗ ΜΕΤΑΨΥΧΡΟΠΟΛΕΜΙΚΗ ΕΠΟΧΗ (1989 2001) ...................................... 127

ΕΝΟΤΗΤΑ 59Η ΟΙ ΚΥΡΙΟΤΕΡΟΙ ΣΤΑΘΜΟΙ ΣΤΙΣ ΠΡΟΣΠΑΘΕΙΕΣ ΕΝΟΠΟΙΗΣΗΣ ΤΗΣ ΕΥΡΩΠΗΣ (1951-

2001) ............................................................................................................................................................................... 130


ΕΝΟΤΗΤΑ 1Η : Η ΕΠΟΧΗ ΤΟΥ ΔΙΑΦΩΤΙΣΜΟΥ

1. Τι οικονομικές αλλαγές συντελέστηκαν στην Ευρώπη κατά τον 17ο και 18ο αιώνα;

Οικονομικές αλλαγές:

Αυξήθηκε σημαντικά ο πληθυσμός.

Μεταβολές στην αγροτική οικονομία για να καλυφθούν οι ανάγκες του πληθυσμού

(δημιουργία μεγάλων αγροκτημάτων, εφαρμογή νέων μεθόδων καλλιέργειας,

επέκταση της χρήσης μηχανημάτων). Αυτό το φαινόμενο ονομάζεται αγροτική

επανάσταση.

Αναπτύχθηκε το εμπόριο ανάμεσα στην Ευρώπη, την Αφρική και την Αμερική

(τριγωνικό εμπόριο).

Αναπτύχθηκε το εμπόριο και στο εσωτερικό της Ευρώπης, με αποτέλεσμα τη

συσσώρευση κεφαλαίων στα χέρια Ευρωπαίων επιχειρηματιών.

Μεταβολές στη διαδικασία παραγωγής των μεταποιημένων προϊόντων λόγω

αύξησης της ζήτησης – χρήση νέων μηχανών.

2. Ποιοι παράγοντες οδήγησαν στη γέννηση της βιομηχανίας;

Παράγοντες:

Τα περισσότερα κεφάλαια συσσωρεύτηκαν στα χέρια των επιχειρηματιών.

Χιλιάδες πρώην αγρότες, εξαιτίας των μεταβολών στην αγροτική οικονομία, είχαν

μείνει χωρίς εργασία και κατέφευγαν στις πόλεις για να βρουν δουλειά.

Η παρουσία ισχυρών μηχανών στην παραγωγή προϊόντων.

3. Ποια είναι η πρώτη φάση της βιομηχανικής επανάστασης;

Οι μεταβολές που προαναφέρθηκαν άρχισαν να συντελούνται στη Μ. Βρετανία γύρω

στα 1750 – 1780, και αποτέλεσαν την πρώτη φάση της βιομηχανικής επανάστασης.

4. Τι είδους μεταβολές συντελέστηκαν στην κοινωνία της εποχής εκείνης;

Οι μεταβολές

Η αστική τάξη αποκτούσε όλο και μεγαλύτερη δύναμη.

Οι αριστοκράτες προσπαθούσαν να διαφυλάξουν τα προνόμια τους σε όλες τις

χώρες, εκτός από τη Μ. Βρετανία· οι Βρετανοί αριστοκράτες είχαν αρχίσει να

ασχολούνται με τις νέες οικονομικές δραστηριότητες.

Οι αγρότες, που αποτελούσαν το μεγαλύτερο μέρος του πληθυσμού, και τα

ασθενέστερα κοινωνικά στρώματα των πόλεων ζούσαν σε πολύ άσχημες συνθήκες.

Η πολιτική κατάσταση παρέμενε σταθερή. Σε όλα σχεδόν τα κράτη της Ευρώπης η

εξουσία ήταν συγκεντρωμένη στα χέρια του βασιλιά – απόλυτη μοναρχία. Μόνο

στη Μ. Βρετανία τα μέλη των οικονομικά ισχυρότερων τάξεων απέκτησαν κάποια

πολιτικά δικαιώματα, ύστερα από τις πιέσεις των αστών και τω αριστοκρατών.


5. Ποιες αλλαγές σημειώθηκαν στον επιστημονικό τομέα κατά τον 17ο αιώνα και μετά.;

Άνοιξε ο δρόμος για την απελευθέρωση από τις προλήψεις του Μεσαίωνα. Κάποιοι

διανοούμενοι, στηριγμένοι στη λογική, προσπαθούσαν να ανακαλύψουν φυσικούς

νόμους που πίστευαν ότι διέπουν τη λειτουργία του κόσμου. Έτσι, ο ορθός λόγος

έγινε το όπλο για την αναζήτηση της αλήθειας.

6. Ποιοι είναι οι πρωτοπόροι επιστήμονες της εποχής εκείνης;

Πρωτοπόροι:

Φράνσις Μπέικον ή Βάκων: Υποστήριξε ότι κάθε επιστημονική θέση πρέπει να

επαληθεύεται με πείραμα για να γίνεται αποδεκτή.

Ρενέ Ντεκάρτ ή Καρτέσιος: Τόνισε πως η συστηματική αμφιβολία είναι ο μόνος

δρόμος προς την αληθινή γνώση.

Τζον Λοκ: Διατύπωσε την άποψη ότι οι άνθρωποι έχουν απαραβίαστα φυσικά

δικαιώματα (ζωής, ελευθερίας, περιουσίας).

Ισαάκ Νιούτον ή Νεύτων: Εφαρμόζοντας την επαγωγική μέθοδο διατύπωσε το

νόμο της παγκόσμιας έλξης (νόμος της βαρύτητας) και υποστήριξε ότι το σύμπαν

λειτουργεί με βάση φυσικούς νόμους.

Το κίνημα του Διαφωτισμού

7. Ποιες βασικές ιδέες βοήθησαν στη διαμόρφωση του Διαφωτισμού;

Βασικές ιδέες διαφωτισμού:

Απόρριψη της αυθεντίας.

Κριτική κάθε υφιστάμενης γνώσης.

Αποδοχή της λογικής ως του μόνου ασφαλούς τρόπου ερμηνείας του κόσμου.

Ενίσχυση της πεποίθησης ότι ο άνθρωπος μπορεί να προοδεύει διαρκώς.

8. Πότε εμφανίστηκε το κίνημα του Διαφωτισμού και ποιοι είναι οι εκπρόσωποί του;

Το κίνημα του Διαφωτισμού πρωτοεμφανίστηκε στην Αγγλία στα τέλη του 17ου αι.

Τον 18ο αι. γνώρισε τη μεγαλύτερη κορύφωσηστη Γαλλία και οι ιδέες του κινήματος

εξαπλώθηκαν σε όλη την Ευρώπη, αλλά και έξω από αυτήν. Οι εκπρόσωποι του

Διαφωτισμού ονομάστηκαν φιλόσοφοι ή διαφωτιστές. Κορυφαίες μορφές ανάμεσά

τους αναδείχτηκαν οι Ρούσο, Βολτέρος, Μοντεσκιέ, Ντιντερό, Ντ’Αλαμπέρ.

9. Γιατί ο Διαφωτισμός θεωρείται πολιτικό κίνημα;

Ο Διαφωτισμός υπήρξε κίνημα βαθύτατα πολιτικό, διότι μέσα απ’ αυτόν η αστική

τάξη, που ενισχύονταν όλο και περισσότερο, διαμόρφωσε τα πολιτικά επιχειρήματα

που της ήταν αναγκαία για να διεκδικήσει τη συμμετοχή της στη λήψη αποφάσεων.

10. Τι εννοούμε με τον όρο φυσικά δικαιώματα;


Ο όρος φυσικά δικαιώματα είναι βασική πολιτική έννοια του Διαφωτισμού. Για τους

διαφωτιστές, όλοι οι άνθρωποι, έχουν κάποια δικαιώματα που δεν μπορεί να

καταργήσει καμιά μορφή εξουσίας· πρόκειται για το δικαίωμα της ζωής, της ισότητας

απέναντι στο νόμο, της ιδιοκτησίας, της ελευθερίας της σκέψης και της έκφρασης.

11. Τι γνωρίζετε για τη θεωρία του κοινωνικού συμβολαίου;

Η θεωρία του κοινωνικού συμβολαίου διατυπώθηκε αρχικά από τον Τζον Λοκ.

Σύμφωνα με αυτή, οι άνθρωποι δέχτηκαν να παραχωρήσουν κάποιες από τις

ελευθερίες τους, για να μπορέσουν να συμβιώσουν μεταξύ τους και να

δημιουργηθούν οι κοινωνίες. Το κράτος εγγυήθηκε αυτή τη συμφωνία κι έτσι

δημιουργήθηκε το κοινωνικό συμβόλαιο. Αν το κράτος παραβεί τους όρους του

συμβολαίου, τότε οι άνθρωποι έχουν το δικαίωμα να αντισταθούν.

Ο Ρουσό υποστήριξε την άποψη ότι η πολιτική εξουσία πρέπει να βρίσκεται στα

χέρια του λαού κι όχι κάποιου ηγεμόνα

12. Τι εννοούμε με τον όρο γενική βούληση;

Η γενική βούληση είναι η σύνθεση των ατομικών βουλήσεων και εκφράζει το

δημόσιο συμφέρον. Η γενική βούληση εκφράζεται με τη συμμετοχή του λαού στη

λήψη αποφάσεων. Τον όρο πρότεινε ο Ρουσό.

13. Τι είναι η διάκριση των εξουσιών;

Διάκριση των εξουσιών σημαίνει ότι οι φορείς της κάθε εξουσίας θα πρέπει να

είναι διαφορετικοί. Δηλαδή:

Η εκτελεστική εξουσία θα πρέπει να ασκείται από την κυβέρνηση,

Η νομοθετική εξουσία από η βουλή.

Η δικαστική εξουσία από τους δικαστές,

Με αυτόν τρόπο δεν θα μπορούσαν οι εκάστοτε φορείς να κάνουν κατάχρηση της

εξουσίας.

14. Τι ονομάζουμε φωτισμένη δεσποτεία και ποιοι ήταν οι κύριοι εκπρόσωποί της;

Φωτισμένη δεσποτεία είναι μια παραλλαγή της απόλυτης μοναρχίας, κατά την

οποία ορισμένοι μονάρχες εφάρμοσαν κάποιες από τις αρχές του Διαφωτισμού, για

να κάνουν το κράτος πιο αποτελεσματικό και να ενισχύσουν την εξουσία τους.

Κύριοι εκπρόσωποι της φωτισμένης δεσποτείας υπήρξαν ο Φρειδερίκος Β΄ της

Πρωσίας, η Μαρία Θηρεσία της Αυστρίας, ο γιος της Ιωσήφ και η Αικατερίνη Β΄ της

Ρωσίας.

Η μεγάλη πολιτική δύναμη των ιδεών του Διαφωτισμού θα φανεί έντονα στις δύο

μεγάλες επαναστάσεις της Γαλλίας και της Αμερικής το 18ο αι.

15. Ποια ήταν η σχέση του Διαφωτισμού με τη θρησκεία;


Οι περισσότεροι διαφωτιστές υιοθετούσαν τον ντεϊσμό1, ενώ κάποιοι άλλοι ήταν

άθεοι. Όλοι, όμως ασκούσαν αυστηρή κριτική στην καθολική εκκλησία,

κατηγορώντας την για φανατισμό. Οι διαφωτιστές πίστευαν ότι μόνο η καθιέρωση

της ανεξιθρησκίας θα απάλλασσε τους ανθρώπους από τη μισαλλοδοξία

16. Πώς αντιμετώπιζαν την εκπαίδευση οι οπαδοί του Διαφωτισμού;

Η εκπαίδευση για τους Διαφωτιστές είναι ένα μέσο για τη συνεχή πρόοδο του

ανθρώπου. Ο Ρουσό στο έργο του Αιμίλιος υποστήριξε ότι η εκπαίδευση πρέπει να

βασίζεται στην προσωπική αναζήτηση του διδασκομένου. Ο δάσκαλος δεν πρέπει

να λειτουργεί ως αυθεντία, αλλά ο ρόλος του είναι να θέτει ερωτήματα στο μαθητή

και να τον οδηγεί να ανακαλύψει τις απαντήσεις.

17. Τι εννοούμε με τον όρο φυσιοκρατία;

Ορισμένοι Γάλλοι οικονομολόγοι υποστήριξαν ότι η οικονομία θα έπρεπε να αφεθεί

να λειτουργήσει φυσικά, χωρίς κρατικές παρεμβάσεις. Η αντίληψη αυτή ονομάστηκε

φυσιοκρατία και οι υποστηρικτές της φυσιοκράτες. Αναπτύχθηκε στη Γαλλία και ο

κυριότερος εκπρόσωπος ήταν ο οικονομολόγος Κενέ.

18. Τι είναι ο οικονομικός φιλελευθερισμός;

Ο οικονομικός φιλελευθερισμός είναι μία οικονομική θεωρία που γεννήθηκε στην

Αγγλία. Σύμφωνα με τη θεωρία αυτή, το κράτος δεν πρέπει να επεμβαίνει παρά

ελάχιστα στην οικονομική ζωή. Εισηγητής του οικονομικού φιλελευθερισμού ήταν ο

Νταμ Σμιθ με το έργο Έρευνες για τη φύση και τα αίτια του πλούτου των εθνών.

19. Τι γνωρίζετε για την Εγκυκλοπαίδεια;

Η Εγκυκλοπαίδεια αποτελεί ένα έργο33 τόμων, το οποίο περιέχει τις ιδέες του

Διαφωτισμού. Σ’ αυτό το έργο οι Διαφωτιστές παρουσίασαν όλες τις νέες γνώσεις, τις

νέες ιδέες και αντιλήψεις για διάφορα οικονομικά, κοινωνικά, πολιτικά και άλλα

θέματα. Πρωτεργάτες της Εγκυκλοπαίδειας ήταν οι Γάλλοι Διαφωτιστές Ντιντερό και

Ντ’ Αλαμπέρ.

20. Πώς διαδόθηκαν οι ιδέες του Διαφωτισμού;

Αρχικά οι ιδέες διαδόθηκαν στις ανώτερες μορφωμένες κοινωνικές τάξεις. Πολλές

1 Ντεϊσμός: Θρησκευτική και φιλοσοφική θεωρία που γνώρισε μεγάλη διάδοση

μεταξύ των μορφωμένων της εποχής του Διαφωτισμού. Κατά τον ντεϊσμό, ο θεός είναι ο δημιουργός του κόσμου, αλλά δεν ρυθμίζει την τύχη του και δεν

παρεμβαίνει στις ανθρώπινες υποθέσεις.


ιδέες, επίσης, έγιναν δημοφιλείς μέσα από την κυκλοφορία εκλαϊκευτικών βιβλίων,

που έφεραν σε επαφή και τα ευρύτερα κοινωνικά στρώματα με το Διαφωτισμό.

Σύντομα ο ιδέες διαδόθηκαν σε ολόκληρη τη Ευρώπη, αλλά και στον υπόλοιπο κόσμο.

ΕΝΟΤΗΤΑ 2Η: Η ΑΜΕΡΙΚΑΝΙΚΗ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ

1. Πότε δημιουργήθηκαν οι αγγλικές αποικίες στην Αμερική και από ποιους;

Κατά την περίοδο 1607- 1732 δημιουργήθηκαν στα ανατολικά παράλια της Βόρειας

Αμερικής 13 αποικίες υπό αγγλικό έλεγχο. Οι άποικοι ήταν κυρίως Άγγλοι, αλλά και

Γάλλοι, Γερμανοί και Σουηδοί. Τεχνίτες και κατεστραμμένοι μικροεπιχειρηματίες,

θύματα θρησκευτικών διώξεων αλλά και κατάδικοι ,που όλοι αναζητούσαν μια

καλύτερη τύχη.

2. Τι γνωρίζετε για την οικονομία στις βόρειες αποικίες της Αμερικής;

Οι αποικίες του βορρά είχαν, το 1763, 1.000.000 περίπου κατοίκους, από τους οποίους

40.000 περίπου ήταν μαύροι σκλάβοι. Εκεί είχε αναπτυχθεί η αγροτική οικονομία,

και το εμπόριο. Τα εμπορικά κέντρα ήταν οι μεγάλες πόλεις Βοστόνη, Νέα Υόρκη

και Φιλαδέλφεια. Τα πρώτα πανεπιστήμια (Χάρβαρντ, Γέιλ, Πρίνστον) ήταν χώροι

διάδοσης των ιδεών του Διαφωτισμού.

3. Πού βασιζόταν η οικονομία στις αποικίες του νότου;

Οι αποικίες του νότου είχαν, το 1763, 750.000 περίπου κατοίκους, από τους οποίους

300.000 περίπου ήταν μαύροι σκλάβοι. Η οικονομία βασιζόταν στις μεγάλες φυτείες

καπνού, ρυζιού και βαμβακιού. Ιδιοκτήτες των φυτειών ήταν αποκλειστικά

Ευρωπαίοι άποικοι, ενώ γη καλλιεργούνταν από μαύρους σκλάβους που ζούσαν σε

άθλιες συνθήκες. Οι μεγάλες πόλεις ήταν λίγες.

4. Ποιο ήταν το πολιτικό καθεστώς των αποικιών;

Πολιτικό καθεστώς:

Κάθε πολιτεία διοικούνταν από έναν κυβερνήτη, που διοριζόταν από την Αγγλία.

Παράλληλα, υπήρχε μια συνέλευση αποίκων που είχε λόγο στην ψήφιση νόμων και

στην έγκριση φόρων.

Το δικαίωμα του εκλέγειν και εκλέγεσθαι στη συνέλευση αυτή είχαν μόνο ορισμένοι

από τους πλούσιους αποίκους.

Οι άποικοι δεν εκπροσωπούνταν στο αγγλικό κοινοβούλιο.

Επίσης, το εξωτερικό εμπόριο των αποικιών ελεγχόταν πλήρως από την Αγγλία.

5. Ποιες αιτίες οδήγησαν στην αποικιακή κρίση;

Αιτίες:

Οι άποικοι αντιδρούσαν εξαιτίας της οικονομικής εξάρτησης από την Αγγλία.


η Αγγλία όχι μόνο απαγόρευσε στους Αμερικανούς να εκμεταλλευτούν τον Καναδά

και τη Φλόριντα, που μόλις είχε καταλάβει, αλλά και απαίτησε νέους φόρους από

αυτούς, για να καλύψει ένα μέρος των πολεμικών δαπανών.

6. Ποια ήταν η αντίδραση των αποίκων στους νέους φόρους και πως αντιμετώπισε η

Αγγλία την αποικιακή κρίση;

Οι άποικοι αντέδρασαν σταματώντας να αγοράζουν αγγλικά προϊόντα.

Η Αγγλία κατάργησε τους περισσότερους φόρους, αλλά διατήρησε τον φόρο στο

τσάι.

Οι άποικοι σταμάτησαν να αγοράζουν τσάι από την Αγγλία αλλά και προχώρησαν

στην καταστροφή αγγλικών φορτίων τσαγιού.

Αντιδρώντας, η Αγγλία περιόρισε το εμπόριο στο λιμάνι της Βοστόνης.

7. Πώς ξεκίνησε ο πόλεμος ανάμεσα στους Αμερικανούς και στους Άγγλους;

Οι Αμερικάνοι συγκάλεσαν το Κογκρέσο της Φιλαδέλφειας το Σεπτέμβριο του 1774.

Στη συνέλευση συμμετείχαν αντιπρόσωποι από όλες τις αποικίες.

Η πλειοψηφία του Κογκρέσου ήθελε να προχωρήσουν σε συμβιβασμό με την

Αγγλία, όμως ο βασιλιάς της Αγγλίας, Γεώργιος Γ’ επέλεξε να καταφύγουν στα

όπλα.

Στη μάχη του Λέξιγκτον τον Απρίλιο του 1775 νίκησαν οι Αμερικάνοι, γεγονός που

δείχνει ότι είχε έρθει η οριστική ρήξη ανάμεσα στις δύο πλευρές

8. Ποια ήταν η συμβολή των ιδεών του Διαφωτισμού στην Αμερικανική επανάσταση;

Παράλληλα με τα πολεμικά γεγονότα κυκλοφορούσαν μαχητικά φυλλάδια,

γραμμένα από οπαδούς του Διαφωτισμού, όπως ο Τόμας Πέιν, που υποστήριζαν ότι η

Αγγλία δεν πρέπει να ασκεί εξουσία στις αποικίες. Έτσι, καθώς οι άποικοι

συνειδητοποιούσαν τα κοινά τους στοιχεία, γεννιόταν η αμερικανική εθνική

συνείδηση.

9. Τι είναι η Διακήρυξη της Ανεξαρτησίας;

Στις 4 Ιουλίου 1776 το Κογκρέσο της Φιλαδέλφειας ψήφισε τη Διακήρυξη της

Ανεξαρτησίας, ένα κείμενο επηρεασμένο από τις ιδέες του Διαφωτισμού, που είχαν

συντάξει ο Βενιαμίν Φραγκλίνος και ο Τόμας Τζέφερσον.

10. Πώς εξελίχθηκε η αμερικανική επανάσταση μετά την Διακήρυξη της Ανεξαρτησίας;

Μετά το ψήφισμα της Διακήρυξης της Ανεξαρτησίας ξέσπασε η αμερικανική

επανάσταση ή πόλεμος της ανεξαρτησίας.

Αρχικά, οι Αμερικανοί, με αρχιστράτηγο τον Τζορτζ Ουάσινγκτον, αντιμετώπισαν

πρoβλήματα.

Μετά το 1778, όμως, οι Αμερικάνοι συμμάχησαν με τη Γαλλία, την Ισπανία και την

Ολλανδία, οι οποίες επιδίωκαν τον περιορισμό της Αγγλίας.

Η άφιξη γαλλικών στρατευμάτων στην Αμερική επηρέασε την έκβαση της


σύγκρουσης.

Τον Οκτώβριο του 1871 στη μάχη του Γιόρκταουν οι Άγγλοι ηττήθηκαν και αυτό

σήμανε και το τέλος του πολέμου.

11. Ποιο ήταν το καθεστώς του νέου ανεξάρτητου κράτους;

Με τη συνθήκη των Βερσαλλιών το 1783 η Αγγλία υποχρεώθηκε να αναγνωρίσει

τις 13 αποικίες ως ανεξάρτητο κράτος με το όνoμα Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής

(ΗΠΑ).

Το σύνταγμα των ΗΠΑ (1787), που ισχύει κατά βάση μέχρι σήμερα, ανακήρυξε τη

χώρα ένωση (ομοσπονδία) πολιτειών και βασίστηκε στην αρχή της διάκρισης των

εξουσιών.

12. Με ποιον τρόπο θεσπίστηκε η αρχή της διάκρισης των εξουσιών;

Η κεντρική κυβέρνηση αποφασίζει για την οικονομία, την άμυνα και την εξωτερική

πολιτική.

Οι πολιτείες ρυθμίζουν μόνες τους ζητήματα τοπικής αυτοδιοίκησης, δικαιοσύνης,

εκπαίδευσης και αστυνόμευσης.

Η νομοθετική εξουσία ασκείται από το Κογκρέσο (Γερουσία, Boυλή των

Αντιπροσώπων). Κάθε πολιτεία εκπροσωπείται στη Γερουσία από δύο

γερουσιαστές, ανεξαρτήτως του πληθυσμού της.

Στη Boυλή των Αντιπροσώπων οι πολιτείες εκπροσωπούνται από αριθμό

βουλευτών ανάλογο προς τον πληθυσμό τους.

Η εκτελεστική εξουσία ασκείται από τον Πρόεδρο, που εκλέγεται κάθε τέσσερα

Πρώτος Πρόεδρος των ΗΠΑ εκλέχτηκε, το 1789, ο Τζορτζ Ουάσινγκτον

Τέλος, η δικαστική εξουσία ορίστηκε να είναι ανεξάρτητη.


ΕΝΟΤΗΤΑ 3Η: Η ΕΚΡΗΞΗ ΚΑΙ Η ΕΞΕΛΙΞΗ ΤΗΣ ΓΑΛΛΙΚΗΣ

ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗΣ

1. Ποιες ήταν οι τρεις κοινωνικές τάξεις στη Γαλλία τον 18ο αιώνα;

Η γαλλική κοινωνία του 18ου αιώνα ήταν οργανωμένη σε τρεις τάξεις, στις οποίες οι

άνθρωποι κατατάσσονταν με κριτήριο την καταγωγή τους και τα προνόμια που είχαν:

τον κλήρο (0,5% του πληθυσμού)

τους ευγενείς (1,5% του πληθυσμού)

την τρίτη τάξη (98% του πληθυσμού), που την αποτελούσαν όλοι όσοι δεν ανήκαν

στις δύο προηγούμενες τάξεις, δηλαδή οι αστοί, οι αγρότες και οι εργάτες.

Ο κλήρος και οι ευγενείς είχαν προνόμια, ενώ η τρίτη τάξη είχε μόνο υποχρεώσεις·

πλήρωνε τους φόρους ενώ οι άλλες τάξεις δεν φορολογούνταν.

2. Ποιες αιτίες οδήγησαν στην έκρηξη της Γαλλικής επανάστασης;

Αιτίες:

Το παλαιό καθεστώς, όπως ονομαζόταν ο ταξικός διαχωρισμός με βάση τα

κοινωνικά και οικονομικά κριτήρια ,γεννούσε τη δυσαρέσκεια, ιδίως της αστικής

τάξης.

Η αστική τάξη, που ήταν το ανώτερο από τμήμα της τρίτης τάξης, αν και ήταν πολύ

ανεπτυγμένη οικονομικά, δεν είχε δικαίωμα να πάρει μέρος στη λήψη των

πολιτικών αποφάσεων.

Αλλά και όλη η Τρίτη τάξη ήταν δυσαρεστημένη καθώς, από τα μέσα του 18ου αιώνα,

οι συνθήκες ζωής επιδεινώνονταν διαρκώς.

Η πρώτη φάση της Γαλλικής επανάστασης, Μάιος 1789 – Αύγουστος 1792

3. Πώς προσπάθησε ο βασιλιάς να αντιμετωπίσει την κρίση;

Ο βασιλιάς Λουδοβίκος ΙΣΤ΄ συγκάλεσε συνέλευση των τάξεων στο ανάκτορο των

Βερσαλλιών στις 5 Μαΐου 1789. Εκεί, οι αντιπρόσωποι της τρίτης τάξης απαίτησαν

μεταρρυθμίσεις, αλλά ο βασιλιάς ζήτησε να επιβληθούν νέοι φόροι που θα

πλήρωναν αποκλειστικά τα μέλη της τρίτης τάξης.

4. Πώς αντέδρασε η τρίτη τάξη στις αποφάσεις του Λουδοβίκου;

Οι αντιπρόσωποι της τρίτης τάξης αντέδρασαν και, με το επιχείρημα ότι

εκπροσωπούσαν το 98% των Γάλλων, αυτοανακηρύχθηκαν Εθνική συνέλευση.

Ο βασιλιάς δεν τους αναγνώρισε και διέταξε να κλείσει η αίθουσα όπου συνεδρίαζαν


οι τάξεις.

Τότε, οι αντιπρόσωποι της τρίτης τάξης συγκεντρώθηκαν στην αίθουσα του

σφαιριστηρίου, όπου ορκίστηκαν ότι θα συντάξουν σύνταγμα. Στο πλευρό τους

τάχθηκαν ορισμένοι κληρικοί και ευγενείς.

Ο βασιλιάς αναγκάστηκε να υποχωρήσει και η Εθνοσυνέλευση στις 3 Ιουλίου 1789

ανακηρύχτηκε Συντακτική με σκοπό να ψηφίσει Σύνταγμα.

5. Πώς εξελίχθηκε η Επανάσταση;

Ο Λουδοβίκος συγκέντρωνε κρυφά στρατό για να διαλύσει την Εθνοσυνέλευση.

Όταν έγιναν γνωστές οι κινήσεις του βασιλιά, ο λαός του Παρισιού οργισμένος στις 14

Ιουλίου 1789 κατέλαβε τη Βαστίλη, τόπο φυλάκισης και βασανιστηρίων.

Παράλληλα, όλο και περισσότερες περιοχές της υπαίθρου επαναστατούσαν.

Η 14η Ιουλίου αποτελεί εθνική εορτή των Γάλλων.

6. Τι μέτρα πήρε η Συντακτική συνέλευση;

Ανακοίνωσε την κατάργηση των προνομίων (4 Αυγούστου 1789)

Ψήφισε την Διακήρυξη των δικαιωμάτων του ανθρώπου και του πολίτη (26

Αυγούστου 1789), σύμφωνα με τις αρχές του Διαφωτισμού.

Στις 5 Οκτωβρίου 1789 ο λαός κατέλαβε τα ανάκτορα των Βερσαλλιών και ανάγκασε

το Λουδοβίκο να δεχτεί τις αποφάσεις της Συντακτικής.

7. Ποια είναι τα τρία πολιτικά ρεύματα που διαμορφώθηκαν στη Συντακτική;

Η δεξιά, η οποία δεν επιθυμούσε μεταβολές στο παλαιό καθεστώς

Το κέντρο, που ήθελε να διατηρηθεί η μοναρχία αλλά με την συμμετοχή ευγενών και

μεγαλοαστών στη λήψη των αποφάσεων

Η αριστερά, η οποία ήθελε ένα πολίτευμα σαν το αμερικανικό, δηλαδή

ανεξάρτητο.

Τα τρία πολιτικά ρεύματα πήραν τα ονόματά τους από τις θέσεις στις οποίες

κάθονταν οι υποστηρικτές τους στην αίθουσα συνεδριάσεων.

8. Τι ήταν οι λέσχες;

Οι λέσχες ήταν πολιτικές οργανώσεις που δημιουργήθηκαν από τη συμμετοχή

ευρύτερων κοινωνικών στρωμάτων στις πολιτικές εξελίξεις. Οι πιο γνωστές ήταν η

λέσχη των Ιακωβίνων και η λέσχη των Κορδελιέρων, που είχαν πολλούς

υποστηρικτές.

9. Πότε ψηφίστηκε το πρώτο Σύνταγμα της Γαλλίας και τι προέβλεπε;

Η Συντακτική ψήφισε, το 1791, το πρώτο σύνταγμα της Γαλλίας εγκαθιδρύοντας το

πολίτευμα της συνταγματικής μοναρχίας.

Το έθνος ανακηρύχτηκε κυρίαρχο

Nομοθετικό σώμα ορίστηκε η Νομοθετική συνέλευση (Boυλή),

Δικαίωμα ψήφου είχαν μόνο όσοι κατείχαν περιουσία και πλήρωναν φόρους.


Η εκτελεστική εξουσία ανατέθηκε στο βασιλιά και σε έξι υπουργούς.

Η δικαστική εξουσία κηρύχθηκε ανεξάρτητη.

10. Ποιες άλλες ρυθμίσεις έκανε η Επανάσταση;

Η περιουσία του κλήρου χρησιμοποιήθηκε για την έκδοση χαρτονομίσματος.

Οι κληρικοί ορίστηκαν λειτουργοί του κράτους

Καταργήθηκαν οι συντεχνίες2 και απαγορεύτηκαν οι απεργίες.

11. Πώς προσπάθησε να αντιμετωπίσει ο βασιλιάς την επανάσταση;

Ο βασιλιάς δεν αποδέχτηκε τις ρυθμίσεις τις επανάστασης και προσπάθησε να

διαφύγει, αλλά το ανακάλυψε ο λαός και δεν τα κατάφερε.

Η Νομοθετική συνέλευση, που ελεγχόταν από τους Γιρονδίνους3, είχε να λύσει

σοβαρά προβλήματα.

Ο βασιλιάς, σχεδίαζε μαζί με κάποιους αριστοκράτες να επέμβει στρατιωτικά και να

καταλύσει την επανάσταση, ζητώντας βοήθεια από την Πρωσία και την Αυστρία.

Οι Γιρονδίνοι, όμως, ώθησαν την κήρυξη πολέμου εναντίον της Αυστρίας και της

Πρωσίας, για να μην συσπειρωθεί ο λαός γύρω από το επαναστατικό καθεστώς.

12. Τι ήταν οι sans – culottes (σαν – κιλότ);

Ριζοσπαστικά τμήματα λαϊκών στρωμάτων που απαιτούσαν την έκπτωση του

βασιλιά. Ονομάστηκαν έτσι γιατί δεν φορούσαν εφαρμοστά παντελόνια, όπως οι

αριστοκράτες, αλλά φαρδιά παντελόνια όπως τα σημερινά.

13. Ποιες ήταν οι τελευταίες εξελίξεις της πρώτης φάσης της επανάστασης;

Οι πρώτες αποτυχίες του γαλλικού στρατού, η ύποπτη στάση του βασιλιά και η

πείνα ώθησαν τα λαϊκά στρώματα σε επαναστατική δράση.

Στις 10 Αυγούστου 1792ο λαός του Παρισιού κατέλαβε τα ανάκτορα του Κεραμικού.

Ο βασιλιάς κατέφυγε στη Νομοθετική, η οποία, όμως, τον έθεσε υπό περιορισμό και

ανέθεσε την εκτελεστική εξουσία σε συμβούλιο με επικεφαλής τον Δαντόν, στέλεχος

της λέσχης των Κορδελιέρων.

Η νίκη των Πρώσων στο Βαλμί έσωσε την επανάσταση την τελευταία στιγμή.

14. Ποια μέτρα πήρε η νομοθετική μετά τον περιορισμό του βασιλιά;

Η Νομοθετική αναγνώρισε σε όλους τους άνδρες πολιτικά δικαιώματα

Δήμευσε τις περιουσίες των αριστοκρατών που είχαν διαφύγει στο εξωτερικό.

Χώρισε την εκκλησία από το κράτος και

κήρυξε την πατρίδα σε κίνδυνο.

Η δεύτερη φάση της Γαλλικής επανάστασης, Σεπτέμβριος 1792 – Ιούλιος 1794

2 Συντεχνία: Ένωση τεχνιτών ή εμπόρων με σκοπό την προάσπιση των επαγγελματικών τους συμφερόντων και την αλληβοήθειά τους.

3 Πολιτική ομάδα στη Γαλλία κατά την περίοδο της επανάστασης με μετριοπαθείς πολιτικές θέσεις.


15. Ποιες ήταν οι αλλαγές που έκανε η Συμβατική συνέλευση;

Μετά από εκλογές, αναδείχτηκε η Συμβατική συνέλευση και θέσπισε τα παρακάτω:

Κατάργησε τη μοναρχία (21 Σεπτεμβρίου 1792) και εγκαθίδρυσε, για πρώτη φορά

στην Ευρώπη, το πολίτευμα της αβασίλευτης δημοκρατίας.

Υιοθετήθηκε νέο ημερολόγιο. Έτσι άρχισε το έτος Ι της Δημοκρατίας (1793).

Ο βασιλιάς και η βασίλισσα καταδικάστηκαν και αποκεφαλίστηκαν (1793).

16. Ποιες ενέργειες έκανε η Συμβατική για να αντιμετωπίσει τις αντεπαναστατικές

εξεγέρσεις που είχαν ξεσπάσει;

Η Συμβατική, μετά από πίεση των Ορεινών4 και των Ιακωβίνων, σύστησε την

Επιτροπή Δημόσιας Σωτηρίας, την Επιτροπή Γενικής Ασφάλειας και επαναστατικά

δικαστήρια με στόχο την καταστολή αντεπαναστατικών ενεργειών.

Οι Γιρονδίνοι αντέδρασαν, αλλά αυτό είχε σαν αποτέλεσμα τη σύλληψη των ηγετών

τους.

17. Ποια μέτρα πήρε η επαναστατική κυβέρνηση του Ροβεσπιέρου και των Ορεινών για

την καταστολή των αντεπαναστατικών εξεγέρσεων;

Αναδιοργάνωσαν το στρατό και τον έκαναν ισχυρό.

Στο όνομα της προστασίας της επανάστασης εκτελέστηκαν με συνοπτικές διαδικασίες

40.000 άνθρωποι που θεωρήθηκαν ύποπτοι για επαναστατική δράση(περίοδος της

τρομοκρατίας).

Η χριστιανική θρησκεία αντικαταστάθηκε από τη λατρεία του Ανώτατου Όντος.

Δόθηκαν καινούρια ονόματα στους μήνες.

18. Ποιο ήταν το αποτέλεσμα της διακυβέρνησης των Ορεινών;

Παρά την κάποια βελτίωση που σημειώθηκε στο βιοτικό επίπεδο κυρίως των

κατώτερων κοινωνικών στρωμάτων, τα ακραία μέτρα προκάλεσαν αντιδράσεις. Ο

Ροβεσπιέρος βρέθηκε στο στόχαστρο και τελικά η Συμβατική αποφάσισε να τον

εκτελέσει μαζί με 20 συνεργάτες του (28 Ιουλίου 1794)

4 Ορεινοί: Πολιτική ομάδα στα χρόνια της γαλλικής επανάστασης. Τα μέλη της προέρχονταν από τη λέσχη των Ιακωβίνων και των

Κορδελιέρων. Υιοθετούσε αντιμοναρχικές ιδέες και υποστήριζε τη λήψη μέτρων υπέρ ασθενέστερων στρωμάτων. Ηγέτες της ήταν ο Ροβεσπιέρος, ο Μαρά και ο Δαντόν.


ΕΝΟΤΗΤΑ 4Η: Η ΤΕΛΕΥΤΑΙΑ ΦΑΣΗ ΤΗΣ ΓΑΛΛΙΚΗΣ

ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗΣ(1794 – 1799) ΚΑΙ Η ΕΠΟΧΗ ΤΟΥ ΝΑΠΟΛΕΟΝΤΑ

(1799 – 1815)

Η τρίτη και τελευταία φάση της επανάστασης

1. Ποια γεγονότα συνέβησαν μετά το θάνατο του Ροβεσπιέρου;

Ο έλεγχος της Συμβατικής πέρασε στα χέρια των μετριοπαθών, των

Θερμιδοριανών.

Τα περισσότερα από τα ριζοσπαστικά μέτρα των Ορεινών καταργήθηκαν και η

επανάσταση επέστρεψε στις αρχικές της θέσεις.

Ψήφισαν νέο Σύνταγμα το 1795.

2. Τι προέβλεπε το νέο Σύνταγμα;

Η άσκηση της εξουσίας περνούσε σε ένα πενταμελές συμβούλιο, το Διευθυντήριο. Τα

μέλη του Διευθυντηρίου, για να αντιμετωπίσουν τη δύσκολη κατάσταση της χώρας,

ζήτησαν τη βοήθεια του στρατηγού.

Η εποχή του Ναπολέοντα, 1799 – 1815

3. Γιατί το Διευθυντήριο εμπιστεύτηκε την εξουσία στο Ναπολέοντα Βοναπάρτη;

Στις 9 Νοεμβρίου 1799 ο Ναπολέων Βοναπάρτης κατέλαβε την εξουσία, με τη

συγκατάθεση του Διευθυντηρίου. Η μετριοπαθής αστική τάξη εμπιστεύτηκε έναν ηγέτη

που έδειχνε ικανός να δημιουργήσει ένα σταθερό εσωτερικό καθεστώς και να πολεμήσει

για να εδραιώσει την γαλλική κυριαρχία στην Ευρώπη. Αρχικά, ο Ναπολέων

ανακηρύχθηκε Πρώτος Ύπατος και αργότερα Αυτοκράτορας (1804-1815). Αν και το

πολίτευμα τυπικά δεν άλλαξε, ο Ναπολέων κυβερνούσε ως απόλυτος μονάρχης.

4. Τι γνωρίζετε για το Ναπολεόντειο κώδικα;

Ο Ναπολέων έκανε κάποιες μεταρρυθμίσεις στη διοίκηση, στην εκπαίδευση και στην

οικονομία. Το 1804 θεσπίστηκε ο Ναπολεόντειος Κώδικας, στον οποίο διατηρούνταν, με

τη μορφή νόμων, ορισμένες από τις αρχές της γαλλικής επανάστασης. Ο

Ναπολεόντειος Κώδικας διαδόθηκε σε όλη την Ευρώπη και παραμένει μέχρι σήμερα η

βάση του νομικού συστήματος στη Γαλλία και σε άλλα κράτη.

5. Ποια εξωτερική πολιτική εφάρμοσε ο Ναπολέων;


Η Γαλλία του Ναπολέοντα κατόρθωσε να θέσει υπό τον έλεγχό της ένα μεγάλο μέρος της

Ευρώπης. Ο Ναπολέων, εκτιμώντας ότι ο κύριος αντίπαλος ήταν η Αγγλία, εφάρμοσε,

από το 1806, τον ηπειρωτικό αποκλεισμό, εμποδίζοντας τη διακίνηση αγγλικών

εμπορευμάτων σε όλα τα ευρωπαϊκά λιμάνια. Σε αντίποινα, η Αγγλία εφάρμοσε

θαλάσσιο αποκλεισμό σε βάρος της Γαλλίας, εμποδίζοντας πλοία τρίτων χωρών να

πλησιάζουν τις γαλλικές ακτές.

6. Πώς αντιμετώπισαν οι νέες κτήσεις τη γαλλική κυριαρχία;

Ο Ναπολέων δημιούργησε βασίλεια-δορυφόρους της Γαλλίας, σε πολλές περιοχές της

Ευρώπης. Η Γαλλία απαιτούσε φόρους για να καλύπτει τα τεράστια έξοδα των πολέμων,

κι αυτό είχε σαν αποτέλεσμα την αντίδραση των ευγενών και του ανώτερου κλήρου,

που επιδίωκαν την επαναφορά της μοναρχίας και την αποκατάσταση των προνομίων

τους. Επίσης, σημαντικό μέρος των λαϊκών στρωμάτων ένιωσε να επιβαρύνεται

οικονομικά και να βρίσκεται υπό ξένη κυριαρχία.

7. Πότε και πώς τελείωσε η κυριαρχία του Ναπολέοντα στη Γαλλία αλλά και στην

υπόλοιπη Ευρώπη;

Το 1812 ο Ναπολέων αποφάσισε να επιτεθεί στη Ρωσία, με τη δικαιολογία ότι η

τελευταία δεν εφάρμοζε αυστηρά τον ηπειρωτικό αποκλεισμό. Ο γαλλικός στρατός

κατόρθωσε να φτάσει μέχρι τη Μόσχα, όμως λόγω του χειμώνα, των ασθενειών και

των επιθέσεων, οι δυνάμεις του Ναπολέοντα άρχισαν να υποχωρούν.

Μάχη της Λειψίας, 1813: Κατά την υποχώρηση, ένας νέος συνασπισμός

ευρωπαϊκών κρατών (Αγγλία, Αυστρία, Πρωσία, Ρωσία, Ισπανία, Σουηδία, βασίλειο της

Νεάπολης) κατάφερε καίριο πλήγμα στις γαλλικές δυνάμεις

Η ήττα των Γάλλων στο Βέλγιο, στη μάχη του Βατερλό(1815), σήμανε και το τέλος

της κυριαρχίας του Ναπολέοντα.

8. Για ποιους λόγους η Γαλλική επανάσταση και η εποχή του Ναπολέοντα αποτελούν

τομή στην ευρωπαϊκά και στην παγκόσμια ιστορία;

Η αστική τάξη της Γαλλίας κατέλαβε την εξουσία

Τα συμφέροντα της αστικής τάξης προωθήθηκαν και η φιλελεύθερη οικονομία

κέρδισε έδαφος.

Οι αρχές του Διαφωτισμού έγιναν πολιτικά αιτήματα

Η απολυταρχία γκρεμίστηκε στη Γαλλία και κλονίστηκε στην υπόλοιπη Ευρώπη.

Αναπτύχθηκε η ιδέα ότι τα όρια του έθνους και του κράτους πρέπει να

συμπίπτουν.

Η εκκλησία διαχωρίστηκε από το κράτος.

Τα προνόμια των ευγενών και του κλήρου καταργήθηκαν

επικράτησε η άποψη ότι όλοι οι άνθρωποι έχουν ίσα δικαιώματα.

Ο λαός αναδείχτηκε σε αποκλειστική πηγή εξουσίας

Αναπτύχθηκαν ιδέες και κινήματα που σφράγισαν την παγκόσμια ιστορία, όπως ο

φιλελευθερισμός, ο εθνικισμός, ο κοινωνικός ριζοσπαστισμός, ο σοσιαλισμός.


9. Τι γνωρίζετε για το συνέδριο της Βιέννης;

Οι νικητές του Ναπολέοντα συγκάλεσαν το συνέδριο της Βιέννης. Κυρίως τους

απασχόλησαν:

η επαναχάραξη των συνόρων,

η ανασυγκρότηση της απολυταρχίας και

η καταστολή των επαναστατικών ιδεών.

Στη Γαλλία εγκαθιδρύθηκε ξανά το πολίτευμα της βασιλείας και τα γαλλικά σύνορα

επανήλθαν εκεί που ήταν το 1789.

10. Τι είναι η Ιερή Συμμαχία;

Το Νοέμβριο του 1815 η Ρωσία, η Αυστρία και η Πρωσία ίδρυσαν την Ιερή Συμμαχία

με στόχο την προστασία της απολυταρχίας και την αντεπανάσταση. Παλινόρθωσαν

όλους τους εκθρονισμένους ηγεμόνες στους, γι’ αυτό και τα χρόνια που ακολούθησαν

ονομάστηκαν εποχή της Παλινόρθωσης ή Παλινόρθωση (1815 – 1830).


ΕΝΟΤΗΤΑ 5Η:Ο ΕΛΛΗΝΙΣΜΟΣ ΑΠΟ ΤΑ ΜΕΣΑ ΤΟΥ 18ΟΥ ΑΙ. ΕΩΣ

ΤΙΣ ΑΡΧΕΣ ΤΟΥ 19ΟΥ ΑΙ.

1. Πώς διαμορφώνονται οι οικονομικές συνθήκες στην οθωμανική αυτοκρατορία το

18ο αι.;

Ενισχύθηκαν οι εμπορικές συναλλαγές της δυτικής Ευρώπης με την Οθωμανική

αυτοκρατορία.

Έλληνες, Εβραίοι και Αρμένιοι διακρίθηκαν στο εμπόριο και στη ναυτιλία, ειδικά

μετά τη ρωσοτουρκική συνθήκη του Κιουτσούκ Καϊναρτζή (1774), που επέτρεπε την

ελεύθερη κίνηση πλοίων με ρωσική σημαία στα Στενά του Βοσπόρου

Η περιορισμένη παρουσία αγγλικών και γαλλικών πλοίων στη Μεσόγειο, εξαιτίας

των ναπολεόντειων πολέμων βοήθησε τους Έλληνες να αποκτήσουν τον Έλεγχο

του εμπορίου στη Μεσόγειο.

Η Θεσσαλονίκη, τα Ιωάννινα, η Σμύρνη και η Χίος έγιναν σημαντικά εμπορικά

κέντρα

Ενισχύθηκαν και οι ελληνικές παροικίες5.

2. Τι είδους κοινωνικούς σχηματισμούς έχουμε τον 18ο αι. στην περιοχή;

Ορθόδοξη εκκλησία: Αναγνωριζόταν από την οθωμανική διοίκηση ως η ηγεσία όλων

των υπόδουλων χριστιανών. Ήταν αντίθετη στη διάδοση των ιδεών του

διαφωτισμού, επειδή θεωρούσε ότι μια επανάσταση έθετε σε κίνδυνο την ίδια, αλλά

και τον ελληνισμό. Ωστόσο υπήρχαν και φωτισμένοι κληρικοί που εναντιώθηκαν

στην οθωμανική κυριαρχία.

Φαναριώτες: Έλληνες από παλιές αρχοντικές οικογένειες που κατοικούσαν στο

Φανάρι της Κωνσταντινούπολης. Μάθαιναν ξένες γλώσσες, σπούδαζαν στη Δύση και

πολλοί καταλάμβαναν υψηλές θέσεις στην οθωμανική διοίκηση. Από τον 18ο αι.

διορίζονταν ηγεμόνες στις παραδουνάβιες ηγεμονίες.

Προεστοί: Διοικούσαν τις ελληνορθόδοξες κοινότητες, συγκέντρωναν τους

φόρους από τους Έλληνες και τους απέδιδαν στην οθωμανική διοίκηση. Είχαν

αποκτήσει πολιτική εμπειρία και μεγάλες περιουσίες. Αρκετοί διέθεταν και κάποια

πολιτική επιρροή στους τοπικούς Τούρκους αξιωματούχους.

Έμποροι και καραβοκύρηδες: Μάλιστα αρκετοί από τους Έλληνες εμπόρους των

παροικιών ίδρυαν σχολεία στις πατρίδες τους, τύπωναν βιβλία, περιοδικά,

εφημερίδες και χορηγούσαν υποτροφίες. Βοηθούσαν έτσι τους νέους να έρθουν σε

επαφή με τις νέες ιδέες

Κλέφτες: Αγρότες που αναγκάζονταν να καταφύγουν στα βουνά, όπου για να

5 Παροικία: κοινότητα ομοεθνών που κατοικεί σε πόλη ξένης χώρας.


επιβιώσουν επιδίδονταν στη ληστεία. Υμνήθηκαν για την τόλμη τους ή θρηνήθηκαν

για τον θάνατό τους στα κλέφτικα τραγούδια.

Αρματολοί: Ανήκαν σε ένοπλα σώματα οργανωμένα από την οθωμανική διοίκηση

για την τήρηση της τάξης. Συχνά, κλέφτες γίνονταν αρματολοί και το αντίστροφο.

Αγρότες: Ξεπερνούσαν το 80% του πληθυσμού. Καλλιεργούσαν κτήματα κρατικά ή

ιδιωτικά (τσιφλίκια) που ανήκαν, συνήθως, σε Τούρκους . Η ζωή τους ήταν δύσκολη

και στερημένη.

Απασχολούμενοι στο εμπόριο και οι ναύτες: Γίνονταν περισσότεροι στον βαθμό που

αναπτύσσονταν το εμπόριο και η ναυτιλία.

3. Ποια απελευθερωτικά κινήματα είχαμε πριν την επανάσταση του 1821;

Ορλοφικά: Με την υποκίνηση της Ρωσίας το 1770 έγινε ελληνική επανάσταση με κέ-

ντρο την Πελοπόννησο. Η κινητοποίηση, ωστόσο, των Eλλήνων δεν ήταν η

απαιτούμενη, ενώ και ο μικρός αριθμός ρωσικών πολεμικών πλοίων που

συμμετείχαν, με επικεφαλείς τους αδερφούς Ορλόφ, αποδείχτηκε ανεπαρκής. Έτσι η

επανάσταση καταπνίγηκε,

.Το κίνημα του Λάμπρου Κατσώνη: Παρόμοια τύχη με τα Ορλοφικά είχε η

προσπάθεια του Έλληνα απεσταλμένου της Ρωσίας Λάμπρου Κατσώνη να ξεσηκώσει

τους κατοίκους των νησιών του Αιγαίου.

Το κίνημα των Σουλιωτών: Οι κάτοικοι του Σουλίου, αυτόνομης περιοχής στην

Ήπειρο, συγκρούστηκαν με τον Aλή πασά των Ιωαννίνων, αλλά, παρά τον αγώνα

που έκαναν, υποχρεώθηκαν το 1803 να εγκαταλείψουν την περιοχή.

4. Τι ονομάζουμε Νεοελληνικό Διαφωτισμό;

Νεοελληνικός Διαφωτισμός ονομάστηκε το κίνημα το οποίο επεδίωκε τη διάδοση

των ιδεών του διαφωτισμού και είχε στόχο την προετοιμασία των Ελλήνων για τον

απελευθερωτικό αγώνα. Το κίνημα αυτό αναπτύχθηκε κυρίως στις παροικίες και σε

κάποια μεγάλα εμπορικά κέντρα.

5. Ποιες ήταν οι βασικές θέσεις των υποστηρικτών του Διαφωτισμού;

Οι Έλληνες υποστηρικτές του Διαφωτισμού:

Θαύμαζαν τον αρχαίο ελληνικό πολιτισμό και τον συνέδεαν με την ελευθερία.

Πίστευαν ότι η εκπαίδευση θα έπρεπε να βασίζεται κυρίως στην ενασχόληση με τις

θετικές επιστήμες.

Θεωρούσαν ότι η εκπαίδευση θα έπρεπε να γίνεται στη λαϊκή γλώσσα.

Υποστήριζαν ότι η παιδεία έπρεπε να υπηρετεί τον αγώνα για ελευθερία.

6. Ποιοι ήταν αντίθετοι με τις θέσεις του Διαφωτισμού;

Ορισμένοι Έλληνες λόγιοι, που συνήθως είχαν σχέση με την εκκλησία απέρριπταν τις

ιδέες του διαφωτισμού. Πίστευαν ότι η εκπαίδευση:

πρέπει να βασίζεται σε εκκλησιαστικά κείμενα και

πρέπει να γίνεται σε αρχαΐζουσα γλώσσα.


7. Τι γνωρίζετε για το Ρήγα Βελεστινλή;

Ο Ρήγας Βελεστινλής (1757-1798) πρότεινε, στη Νέα Πολιτική Διοίκηση, τη

δημιουργία μιας «Ελληνικής Δημοκρατίας» που θα απλωνόταν σε όλη τη Βαλκανική

εξασφαλίζοντας ισονομία στους κατοίκους της. Ο Ρήγας δοκίμασε να εφαρμόσει τα

σχέδιά του, αλλά προδόθηκε και πλήρωσε με τη ζωή του το όραμά του.

8. Τι είναι η Ελληνική Νομαρχία;

Το 1806, ο Ανώνυμος συγγραφέας του έργου Ελληνική Νομαρχία υποστήριξε με

πάθος ότι οι Έλληνες πρέπει να αγωνιστούν μόνοι τους για την ελευθερία τους.

9. Τι γνωρίζετε για τον Αδαμάντιο Κοραή;

Ο Αδαμάντιος Κοραής (1748-1833) θεωρούσε ότι οι Έλληνες, για να κερδίσουν την

ελευθερία τους, θα έπρεπε πρώτα να μορφωθούν. Αν και διαφωνούσε με τον

εξαρχαϊσμό της γλώσσας, δεν δεχόταν αυτούσια τη δημοτική, από την οποία,

όπως πίστευε, έπρεπε να αφαιρεθούν κάποιες λαϊκές και ξένες λέξεις.

10. Ποιους άλλους διαφωτιστές γνωρίζετε;

Ιώσηπος Μοισιόδακας και Δημήτριος Καταρτζής, ήταν υπερασπιστές της λαϊκής

γλώσσας

Κωνσταντίνος Κούμας, υποστήριζε την εισαγωγή νέων μεθόδων διδασκαλίας

Θεόφιλος Καΐρης, οπαδός των φιλελεύθερων ιδεών της γαλλικής επανάστασης.


ΕΝΟΤΗΤΑ 6Η: ΤΑ ΕΠΑΝΑΣΤΑΤΙΚΑ ΚΙΝΗΜΑΤΑ ΤΩΝ ΕΤΩΝ 182–

1821 ΣΤΗΝ ΕΥΡΩΠΗ

1. Ποια ήταν τα πολιτικά αιτήματα των ευρωπαϊκών λαών μετά το συνέδριο της

Βιέννης(1815);

Σε πολιτικό επίπεδο ο ευρωπαϊκοί λαοί διεκδικούσαν:

Παραχώρηση συντάγματος

Θέσπιση κοινοβουλευτικών θεσμών

Αναγνώριση ατομικών ελευθεριών και πολιτικών δικαιωμάτων.

2. Ποια πολιτικά ρεύματα μορφοποιήθηκαν με βάση τις πολιτικές διεκδικήσεις της

εποχής;

Τα πολιτικά ρεύματα που διαμορφώθηκαν είναι:

Μετριοπαθείς φιλελεύθεροι: Επιδίωκαν την συνταγματική μοναρχία, στις οποίες

εκλογικό δικαίωμα θα είχαν μόνο όσοι διέθεταν κάποια περιουσία (Αγγλία).

Ριζοσπάστες δημοκρατικοί: επιδίωκαν την αβασίλευτη δημοκρατία που θα

αναγνώριζαν πολιτικά δικαιώματα σε όλους τους ενήλικους άνδρες και θα

προστάτευαν τις αδύναμες κοινωνικές ομάδες.

Σοσιαλιστές: Εμφανίστηκαν μετά το 1850. Θεωρούσαν ότι καταλληλότερη μορφή

πολιτικής οργάνωσης θα ήταν ένα καθεστώς οικονομικής και κοινωνικής ισότητας.

3. Για ποιους λόγους λαοί που θεωρούσαν τον εαυτό τους έθνος δεν διέθεταν κράτος

το 1815;

Οι λαοί της Ευρώπης δεν διέθεταν κράτη:

είτε γιατί ζούσαν σε μεγάλες πολυεθνικές αυτοκρατορίες (οθωμανική)

είτε γιατί ζούσαν διάσπαρτοι σε διάφορα κράτη (γερμανικό, ιταλικό έθνος).

4. Τι εννοούμε με τον όρο αρχή των εθνοτήτων;

Σύμφωνα με την αρχή των εθνοτήτων:

πληθυσμοί που ανήκουν στο ίδιο έθνος έχουν το δικαίωμα να ιδρύσουν κράτος.

Επίσης, πληθυσμοί έθνους διαφορετικού από εκείνο που αποτελεί την πλειονότητα

των κατοίκων ενός κράτους έχουν το δικαίωμα να αποσχιστούν.

Τα όρια του κράτους πρέπει να συμπίπτουν με τα όρια του έθνους.

5. Από ποιες πηγές αντλούνται οι νέες εθνικές θέσεις που διαμορφώθηκαν στην

Ευρώπη του 1815;


Οι θέσεις αυτές αντλούνται κυρίως από δύο πηγές:

Η γαλλική επανάσταση, που αναγνώρισε το έθνος ως πηγή όλων των εξουσιών

Η άρνηση της γαλλικής κυριαρχίας ενισχυμένη από μια ισχυρή τάση επιστροφής

στις παραδόσεις.

6. Τι είναι το έθνος σύμφωνα με το εθνικό αίσθημα εκείνης της εποχής;

Το έθνος είναι μια κοινότητα βασισμένη σε τρία, κυρίως, στοιχεία:

Την ιστορία, η οποία επιβεβαιώνει την κοινή προέλευση των μελών του έθνους,

Την γλώσσα, Κάποιες φορές το εθνικό αίσθημα διαμορφώθηκε μέσα από τους

αγώνες εναντίον του κατακτητή για να μπορούν να τη χρησιμοποιούν.

Τη θρησκεία, όταν ο κυρίαρχος ήταν αλλόθρησκος, όπως στα Βαλκάνια, όπου

χριστιανοί ήταν υποταγμένοι στους Οθωμανούς, που ήταν μουσουλμάνοι.

7. Τι γνωρίζετε για το επαναστατικό κίνημα στην Ισπανία;

Η επανάσταση στην Ισπανία(1820) ξεκίνησε από κάποια τμήματα του στρατού

που εξεγέρθηκαν κατά του βασιλιά Φερδινάνδου Ζ΄ απαιτώντας την επαναφορά του

συντάγματος του 1812 που είχε επιβληθεί από τον Ναπολέοντα.

Ακολούθησε εμφύλιος πόλεμος μέχρι το 1823, όπου μετά από εντολή της Ιερής

Συμμαχία, ο γαλλικός στρατός κατέπνιξε την επανάσταση.

Η επανάσταση στην Ισπανία πυροδότησε επαναστάσεις στη Λατινική Αμερική.

8. Ποιες επαναστάσεις έγιναν στην Ιταλία το 1820 – 1821;

Οι επαναστάσεις στην Ιταλία, που τότε ήταν χωρισμένη σε πολλά μικρά κράτη,

οργανώθηκαν από καρμπονάρους.

Ξεκίνησαν από το βασίλειο της Νεάπολης και της Σικελίας το 1820, στρέφονταν

κατά της αυστριακής κυριαρχίας και διεκδικούσαν εθνική ελευθερία και

συνταγματικές μεταρρυθμίσεις.

η επέμβαση αυστριακού στρατού, που ενεργούσε με εντολή της Ιερής Συμμαχίας,

είχε ως αποτέλεσμα την καταστολή της επανάστασης.

Σχεδόν ταυτόχρονα, στο βασίλειο του Πεδεμοντίου ξέσπασε επανάσταση με τα ίδια

αιτήματα, που είχε, όμως, και την ίδια τύχη.

9. Ποια ήταν η διαφορά της ελληνικής επανάστασης του 1821 σε σχέση με τα άλλα

κινήματα στην Ευρώπη εκείνη την εποχή;

Η επανάσταση στην Ελλάδα (1821) ήταν το πρώτο εθνικό κίνημα του 19ου αιώνα

που πέτυχε και δημιουργήθηκε ανεξάρτητο κράτος, σε αντίθεση με τις επαναστάσεις

σε Ιταλία και Ισπανία, που καταπνίγηκαν


ΕΝΟΤΗΤΑ 7Η: Η ΦΙΛΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ ΚΑΙ Η ΚΗΡΥΞΗ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ

ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗΣ ΣΤΙΣ ΠΑΡΑΔΟΥΝΑΒΙΕΣ ΗΓΕΜΟΝΙΕΣ

1. Τι γνωρίζετε για την ίδρυση της Φιλικής Εταιρείας;

Η Φιλική Εταιρεία ήταν μια μυστική οργάνωση που δημιουργήθηκε το 1814 στην

Οδησσό της Ρωσίας με σκοπό την προετοιμασία του ένοπλου αγώνα των Eλλήνων

για ανεξαρτησία. Πρωτεργάτες της Φιλικής Εταιρείας υπήρξαν οι Νικόλαος Σκουφάς,

Αθανάσιος Τσακάλωφ, Εμμανουήλ Ξάνθος και Παναγιώτης Αναγνωστόπουλος.

2. Ποιες ήταν οι δυσκολίες που είχαν να αντιμετωπίσουν οι Φιλικοί στο έργο τους;

Θα έπρεπε να κάνουν τεράστιες οργανωτικές προσπάθειες καθώς ο ελληνισμός

ήταν διάσπαρτος σ’ έναν ευρύ γεωγραφικό χώρο.

Έπρεπε να δράσουν με μεγάλη μυστικότητα ώστε να μη γίνουν αντιληπτοί από την

οθωμανική διοίκηση αλλά και από τα ευρωπαϊκά απολυταρχικά κράτη.

Ακόμη, θα έπρεπε να υπερνικήσουν τους δισταγμούς εκείνων των Ελλήνων που

είδαν προγενέστερα επαναστατικά κινήματα να αποτυγχάνουν.

Επιπλέον, να κινητοποιήσουν ανθρώπους από διαφορετικές κοινωνικές ομάδες και

με διαφορετικά οικονομικά- κοινωνικά συμφέροντα.

3. Ποιες συνθήκες ευνοούσαν το έργο των Φιλικών;

Το έργο των Φιλικών ευνοούνταν από τα εξής:

Η Οθωμανική αυτοκρατορία αντιμετώπιζε σοβαρά εσωτερικά προβλήματα

Οι ιδέες της γαλλικής επανάστασης είχαν διαδοθεί μεταξύ των Ελλήνων

Για σημαντικό μέρος του πληθυσμού ήταν ώριμο αίτημα η δημιουργία ανεξάρτητου

ελληνικού κράτους.

4. Τι γνωρίζετε για την οργάνωση της Φιλικής Εταιρείας;

Η Φιλική Εταιρεία υιοθέτησε το οργανωτικό πρότυπο των μυστικών εταιρειών

Τα υποψήφια μέλη δοκιμάζονταν για ένα διάστημα και στη συνέχεια εντάσσονταν

στην οργάνωση, αφού ορκίζονταν πίστη και αφοσίωση σ’ αυτή.

Για τους παραβάτες η προβλεπόμενη τιμωρία ήταν ο θάνατος.

Οι Φιλικοί χρησιμοποιούσαν ψευδώνυμα και επικοινωνούσαν με κρυπτογραφικό

αλφάβητο.

5. Σε ποιους κυρίως απευθύνονταν η Φιλική Εταιρεία;:

Μέχρι τα 1817 – 1818 η Εταιρεία απευθυνόταν, κυρίως, σε πλούσιους Έλληνες

εμπόρους, προκειμένου να εξασφαλιστούν τα οικονομικά μέσα για την ανάπτυξή της.

Ωστόσο, οι περισσότεροι από αυτούς ήταν αρνητικοί.

Αργότερα άρχισε να απευθύνεται σε όλες τις κοινωνικές ομάδες του ελληνισμού,


ιδίως σε μικρέμπορους και διανοούμενους, έτσι αναπτύχθηκε γρήγορα.

Γυναίκες γίνονταν δεκτές μόνο κατ’ εξαίρεση.

6. Ποια ήταν η ηγεσία της Φιλικής Εταιρείας;

Η ηγεσία της Φιλικής Εταιρείας, η Αόρατη Αρχή, παρέμενε μυστική και αφηνόταν,

σκόπιμα, να εννοηθεί ότι αποτελούνταν από ισχυρά πρόσωπα. Αργότερα, οι ιδρυτές

της Φιλικής Εταιρείας αποφάσισαν να αναθέσουν την ηγεσία σε έναν γνωστό Έλληνα.

Αρχικά, απευθύνθηκαν στον Ιωάννη Καποδίστρια, τον υπουργό εξωτερικών της

Ρωσίας, ο οποίος αρνήθηκε, γιατί πίστευε ότι δεν ήταν κατάλληλος ο καιρός ακόμη

για επανάσταση. Τελικά, η αρχηγία ανατέθηκε στον Αλέξανδρο Υψηλάντη, ανώτερο

αξιωματικό του ρωσικού στρατού, που ανακηρύχθηκε Γενικός Επίτροπος της Αρχής.

7. Από πού αποφασίστηκε να ξεκινήσει η ελληνική επανάσταση και γιατί;

Η επανάσταση αποφασίστηκε να ξεκινήσει από τις παραδουνάβιες ηγεμονίες γιατί:

εκεί δεν υπήρχε τουρκικός στρατός (σύμφωνα με ρωσοτουρκικές συνθήκες),

αλλά και γιατί λίγο βορειότερα βρισκόταν ρωσικός στρατός, που υπήρχε ελπίδα ότι

θα βοηθούσε.

8. Ποιο άλλοι ηγέτες προσπάθησαν να βοηθήσουν την επανάσταση;

Ο Σέρβος ηγέτης Καραγεώργεβιτς έγινε μέλος της Φιλικής Εταιρείας οι οθωμανικές

αρχές, ωστόσο, τον συνέλαβαν και τον εκτέλεσαν.

Ο Βλαντιμηρέσκου, τοπικός ηγέτης στις ηγεμονίες, συμμετείχε, αλλά μόνο στην αρχή.

9. Πότε κήρυξε την επανάσταση ο Υψηλάντης;

Ο Αλέξανδρος Υψηλάντης, ξεκινώντας από ρωσικό έδαφος, πέρασε τον ποταμό

Προύθο, μπήκε στις ηγεμονίες και στις 24 Φεβρουαρίου 1821 κήρυξε την

επανάσταση στο Ιάσιο της Βλαχίας. Κυκλοφόρησε προκηρύξεις με τις οποίες κήρυττε

την επανάσταση, αφήνοντας να εννοηθεί ότι πίσω απ’ αυτή βρισκόταν η Ρωσία.

Παράλληλα, συγκροτούσε το στρατό του.

10. Ποια ήταν η πρώτη αντιμετώπιση της κήρυξης της επανάστασης;

Προέκυψαν σοβαρά προβλήματα:

Οι πλούσιοι Έλληνες των ηγεμονιών δεν ανταποκρίθηκαν υλικά και η

στρατολόγηση δεν προχωρούσε.

Ο τσάρος αποκήρυξε την επανάσταση και επέτρεψε την είσοδο τουρκικού

στρατού στις ηγεμονίες για την καταστολή της.

Ο πατριάρχης Γρnγόριος Ε΄ πιεζόμενος από τον σουλτάνο αφόρισε όσους συμμε-

τείχαν στο κίνημα.

Επιπλέον, ο Βλαντιμηρέσκου θεωρήθηκε προδότης και με εντoλή της Φιλικής

Εταιρείας εκτελέστηκε

11. Ποιο ήταν το τέλος αυτής της πρώτης επαναστατικής προσπάθειας;


Η κρίσιμη μάχη δόθηκε στο Δραγατσάνι (7 Ιουνίου 1821), όπου και διακρίθηκε, ο

Ιερός Λόχος, μια μονάδα από εθελοντές σπουδαστές. Δυστυχώς όμως ο ελληνικός

στρατός ηττήθηκε.

Ο Υψηλάντης πέρασε στην Αυστρία όπου οι αρχές τον συνέλαβαν.

Ένα τελευταίο τμήμα αγωνιστών με επικεφαλείς τους οπλαρχηγούς Γιωργάκη

Ολύμπιο και Ιωάννη Φαρμάκη εγκλωβίστηκε στη μονή Σέκκου.

Τότε, ο Ολύμπιος αποφάσισε να ανατιναχθεί μαζί με τους συμπολεμιστές του, ενώ ο

Φαρμάκης, μετά από σκληρή αντίσταση δύο εβδομάδων, πιάστηκε αιχμάλωτος και

αποκεφαλίστηκε.


ΕΝΟΤΗΤΑ 8Η: Η ΕΞΕΛΙΞΗ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗΣ (1821 –

1827)

1. Για ποιους λόγους ήταν πιο ευνοϊκές οι συνθήκες για την έναρξη της επανάστασης

στη νότια Ελλάδα;

Οι συνθήκες για την επιτυχία της ελληνικής επανάστασης ήταν καλύτερες στη νότια

Ελλάδα γιατί:

Οι ελληνικοί πληθυσμοί ήταν πυκνότεροι.

Δεν υπήρχε ισχυρός οθωμανικός στρατός εκεί τη δεδομένη στιγμή διότι μεγάλο

μέρος των οθωμανικών δυνάμεων ήταν απασχολημένο στον πόλεμο εναντίον του

Aλή πασά της Ηπείρου.

Ακόμη, εδώ πολυάριθμοι Φιλικοί προετοίμαζαν τον ξεσηκωμό.

Υπήρχαν ένοπλα σώματα Eλλήνων (κλέφτες) και εμπορικά σκάφη με κανόνια.

Πολλοί Έλληνες είχαν εμπειρία ένοπλων συγκρούσεων στην ξηρά και στη θάλασσα.

τα ορεινά εδάφη της Πελοποννήσου και της Στερεάς διευκόλυναν τον

κλεφτοπόλεμο.

2. Σε ποια σημεία της αυτοκρατορίας ξέσπασαν επαναστατικές εστίες;

Επαναστάσεις ξέσπασαν το Μάρτιο του 1821 στην Πελοπόννησο, έπειτα στη Στερεά

Ελλάδα, στην Κρήτη, σε νησιά του Αιγαίου, στη Θεσσαλία, στην Ήπειρο, στη

Μακεδονία και στη Θράκη. Επίσης, εξεγέρθηκαν και κάποιες περιοχές της Μ. Ασίας,

καθώς και της Κύπρου. Στις περιοχές, όπου ήταν εύκολο να φτάσει τουρκικός

στρατός οι επαναστάσεις καταπνίγηκαν. Η επανάσταση όμως άντεξε στην

Πελοπόννησο, τη Στερεά Ελλάδα και σε ορισμένα νησιά του Αιγαίου.

3. Ποιοι οπλαρχηγοί ξεχώρισαν για τις στρατιωτικές του ικανότητες;

Από τους χιλιάδες Έλληνες που συμμετείχαν στην επανάσταση ξεχώρισαν κυρίως:

Θεόδωρος Κολοκοτρώνης, Γεώργιος Καραϊσκάκης, Μάρκος Μπότσαρης στη στεριά

Κωνσταντίνος Κανάρης και Ανδρέας Μιαούλης στη θάλασσα.

4. Να περιγράψετε τα στρατιωτικά γεγονότα της περιόδου 1821 – 1824 στη στεριά.

Οι επαναστάτες περιόρισαν τους Τούρκους στα κατά τόπους φρούρια.

Παράλληλα, καταλήφθηκαν από τους Έλληνες πόλεις της Πελοποννήσου

(Καλαμάτα, Πάτρα).

Οι οθωμανικές αρχές απάντησαν με σκληρά αντίποινα σε βάρος Ελλήνων αμάχων

(Κωνσταντινούπολη, Σμύρνη, Θράκη, Κύπρο - απαγχονισμός πατριάρχη Γρηγορίου

Ε΄,10 Απριλίου 1821).

Τουρκικά στρατεύματα που μετέβαιναν στην Πελοπόννησο για να καταπνίξουν την

επανάσταση συνάντησαν γενναία αντίσταση σε διάφορα σημεία της Στερεάς


Ελλάδας (Αλαμάνα, Γραβιά, Βασιλικά) από τις δυνάμεις οπλαρχηγών όπως ο

Αθανάσιος Διάκος και ο Οδυσσέας Ανδρούτσος (μάχες στην Αλαμάνα, στη Γραβιά, στα

Βασιλικά – πέθανε στη μάχη ο επίσκοπος Σαλώνων Ησαΐας)

Γεγονός-σταθμός υπήρξε η άλωση της Τριπολιτσάς (23 Σεπτεμβρίου 1821) από

δυνάμεις με επικεφαλή τον Θ. Κολοκοτρώνη.

Ελληνικές δυνάμεις με επικεφαλή τον Κολοκοτρώνη διέλυσαν τη στρατιά του

Δράμαλη στα Δερβενάκια(25 – 28 Ιουλίου 1822), που είχε φτάσει στην Πελοπόννησο

για την ανακατάληψη της Τριπολιτσάς.

1823: σκοτώθηκεο Μάρκος Μπότσαρης λίγο έξω από το Καρπενήσι.

5. Να αναφέρετε τα σημαντικότερα πολεμικά γεγονότα της περιόδου 1821 – 1824 στη

θάλασσα.

Οι ελληνικές δυνάμεις παρεμπόδιζαν τον τουρκικό στόλο, και συμμετείχαν σε

πολιορκίες παραλιακών φρουρίων.

Πάσχα του 1822: οι Τούρκοι κατέλαβαν τη Χίο και κατέσφαξαν τον ελληνικό

πληθυσμό. Σε απάντηση ο Κωνσταντίνος Κανάρης και οι άνδρες του ανατίναξαν την

τουρκική ναυαρχίδα στο λιμάνι της Χίου.

1824: Ο σουλτάνος συμφώνησε με τον ηγεμόνα της Αιγύπτου Μοχάμετ Άλη να τον

βοηθήσει στην καταστολή της επανάστασης με αντάλλαγμα την Κρήτη και την

Πελοπόννησο.

Αιγυπτιακός στρατός κατέπνιξε την επανάσταση στην Κρήτη, κατέστρεψε την

Κάσο, ενώ οι Τούρκοι τα Ψαρά.

29 Αυγούστου 1824: Στη ναυμαχία του Γέροντα ελληνικές δυνάμεις με επικεφαλή τον

Ανδρέα Μιαούλη, κατάφεραν ισχυρό πλήγμα στον τουρκοαιγυπτιακό στόλο.

6. Να περιγράψετε τα γεγονότα της περιόδου 1825 – 1827

1825 : ο Ιμπραήμ αποβιβάστηκε στην Πελοπόννησο και κατέλαβε μεγάλο μέρος της

περιοχής, αφού οι Έλληνες ήταν καταπονημένοι από τον εμφύλιο.

20 Μαΐου 1825:Μάχη στο Μανιάκι. Η ηρωική προσπάθεια του Παπαφλέσσα δεν είχε

αποτέλεσμα.

13 Ιουνίου 1825: Ο Δημήτριος Υψηλάντης, ο Κωνσταντίνος Μαυρομιχάλης και ο

Μακρυγιάννης νίκησαν τις δυνάμεις του Ιμπραήμ στους Μύλους.

Απρίλιος1825– Απρίλιος 1826: Οι τουρκοαιγυπτιακές δυνάμεις πολιορκούν το

Μεσολόγγι.

10 – 11 Απριλίου 1826: Η ηρωική έξοδος των πολιορκημένων του Μεσολογγίου

κατέληξε σε σφαγή.

Στη Στερεά Ελλάδα οι Έλληνες μάχονταν με επικεφαλή τον Γ. Καραϊσκάκη κατά των

τουρκικών δυνάμεων που πολιορκούσαν την Ακρόπολη. Ο Γ. Καραϊσκάκης

σκοτώθηκε στις 23 Απριλίου 1827.

6 Ιουλίου 1827:Συνθήκη του Λονδίνου, οι Δυνάμεις( Αγγλία, Γαλλία, Ρωσία)

αποφασίζουν την ειρήνευση και τη δημιουργία ελληνικού κράτους.


ΕΝΟΤΗΤΑ 9Η: ΠΡΩΤΕΣ ΠΡΟΣΠΑΘΕΙΕΣ ΤΩΝ ΕΠΑΝΑΣΤΑΤΗΜΕΝΩΝ

ΕΛΛΗΝΩΝ ΓΙΑ ΣΥΓΚΡΟΤΗΣΗ ΚΡΑΤΟΥΣ

1. Ποια ήταν τα δύο βασικότερα ζητήματα οργάνωσης που απασχολούσαν τους

επαναστάτες;

Για να εδραιωθεί η επανάσταση χρειαζόταν:

Ανεφοδιασμός των ελληνικών στρατευμάτων.

Πολιτική οργάνωση των περιοχών που απελευθερώνονταν.

Διαχείριση των εθνικών γαιών ή εθνικών κτημάτων, δηλαδή των ακινήτων

οθωμανικών περιουσιών που είχαν περάσει στον έλεγχο των Ελλήνων.

2. Ποιοι ανέλαβαν να καλύψουν αυτές τις ανάγκες;

Αυτές τις ανάγκες ανέλαβαν να καλύψουν οι τοπικοί οργαvισμοί, δηλαδή πολιτικοί

σχηματισμοί τοπικού χαρακτήρα, ένα είδος τοπικών κυβερνήσεων. Οι περισσότεροι

ελέγχονταν από προεστούς, Φαναριώτες και ιεράρχες.

3. Ποια ήταν τα σημαντικότερα πολιτικά σώματα που ιδρύθηκαν;

Πελοποννησιακή Γερουσία: Συστάθηκε με πρωτοβουλία Πελοποννήσιων προεστών

Γερουσία της Δυτικής Χέρσου Ελλάδας (Δ. Στερεάς Ελλάδας): Είχε επικεφαλή τον

έμπειρο Φαναριώτη πολιτικό Αλέξανδρο Μαυροκορδάτο.

Άρειος Πάγος: Διοικούσε την Ανατολική Στερεά Ελλάδα και είχε επικεφαλή τον

Φαναριώτη Θεόδωρο Νέγρη.

4. Ποιος ήταν ο ρόλος του Δημήτριου Υψηλάντη στις διαμάχες ανάμεσα στους

Έλληνες;

Το καλοκαίρι του 1821, έφτασε στην Πελοπόννησο ο ΔημήτριοςYψηλάvτης, αδερφός

του Αλ. Yψηλάvτη, ως εκπρόσωπός του, για να αναλάβει την ηγεσία του Αγώνα.

Ορισμένοι οπλαρχηγοί και Φιλικοί, πήγαν με το μέρος του. Οι προεστοί της

Πελοποννήσου αρνήθηκαν να συνεργαστούν με τον Υψηλάντη και απειλήθηκαν από

εξοργισμένους αγωνιστές με σφαγή.

5. Τι γνωρίζετε για την Α΄ Εθνοσυνέλευση;

Η Α΄ Εθνοσυνέλευση (Δεκέμβριος 1821 – Ιανουάριος 1822) έγινε κοντά στην

Επίδαυρο και ψήφισε το πρώτο ελληνικό σύvταγμα, γνωστό ως σύνταγμα της

Επιδαύρου.

Κείμενο έντονα επηρεασμένο από τα συντάγματα της γαλλικής επανάστασης

Ανακηρυσσόταν η ελληνική ανεξαρτησία

Θεσπιζόταν το πολίτευμα της αβασίλευτης δημοκρατίας.

Η διοίκηση ορίστηκε ότι θα αποτελούνταν από δύο σώματα με ετήσια θητεία, το

Εκτελεστικό, με πέντε μέλη, και το Βουλευτικό, με 70 μέλη. Πρόεδρος του


εκτελεστικού ορίστηκε ο Αλέξανδρος Μαυροκορδάτος και του Βουλευτικού ο

Δημήτριος Υψηλάντης.

6. Τι γνωρίζετε για τη Β΄ Εθνοσυνέλευση;

Η Β΄ Εθνοσυνέλευση έγινε στο Άστρος της Κυνουρίας (Μάρτιος-Απρίλιος 1823).

Εγκρίθηκε ο νόμος της Επιδαύρου σύμφωνα με τον οποίο

Καταργήθηκαν οι τοπικοί οργανισμοί

Καταργήθηκε το αξίωμα του αρχιστράτηγου, που έφερε έως τότε ο Κολοκοτρώνης.

Πρόεδρος του Εκτελεστικού ορίστηκε ο Πετρόμπεης Μαυρομιχάλης και πρόεδρος

του Βουλευτικού ο Α. Μαυροκορδάτος.

7. Πότε άρχισε ο εμφύλιος πόλεμος; Ποια ήταν αίτια της διαμάχης;

Ο εμφύλιος πόλεμος εκδηλώθηκε το φθινόπωρο του 1823, αρχικά ως πολιτική

σύγκρουση και λίγο αργότερα ως ένοπλη αναμέτρηση. Τα αίτια της εμφύλιας

διαμάχης ήταν τα εξής:

Αντιθέσεις ανάμεσα στους προκρίτους, τους ιεράρχες και τους Φαναριώτες, που

επιδίωκαν να διατηρήσουν την εξουσία που είχαν και πριν την επανάσταση και στους

οπλαρχηγούς και τους Φιλικούς, που αναδείχτηκαν στα πεδία των μαχών και

θεωρούσαν δικαίωμά τους να συμμετέχουν στα κοινά.

Οι διαφωνίες για τη διαχείριση των χρημάτων του δανείου που είχε συναφθεί στην

Αγγλία.

Οι προσωπικές αντιπαλότητες και φιλοδοξίες.

8. Ποιες είναι οι δύο φάσεις της εμφύλιας διαμάχης;

Φθινόπωρο 1823-καλοκαίρι 1824: Συγκρούστηκαν δύο παρατάξεις με επικεφαλείς

τους Θεόδωρο Κολοκοτρώνη, αντιπρόεδρο του Εκτελεστικού, και Αλέξανδρο

Μαυροκορδάτο, πρόεδρο του Βουλευτικού. Ο Μαυροκορδάτος εξασφάλισε την

υποστήριξη των ισχυρότερων προκρίτων της Πελοποννήσου και της Ύδρας κι έτσι

ο Κολοκοτρώνης αναγκαστικά υποχώρησε.

Ιούλιος 1824-Ιανουάριος 1825:Ο Μαυροκορδάτος και οι Υδραίοι συμμάχησαν με

τον Ιωάννη Κωλέττη, που επηρέαζε πολλούς οπλαρχηγούς της Στερεάς Ελλάδας, και

απέκλεισαν τους Πελοποννήσιους από την εξουσία. Όταν οι τελευταίοι

συνασπίστηκαν, στρατεύματα από τη Στερεά λεηλάτησαν τη βόρεια Πελοπόννησο

αναγκάζοντας τους Πελοποννήσιους να συνθηκολογήσουν. Οι νικητές φυλάκισαν

τον Κολοκοτρώνη και τον Οδυσσέα Ανδρούτσο, που λίγο αργότερα δολοφονήθηκε.

9. Τι γνωρίζετε για τη Γ΄ Εθνοσυνέλευση;

Η Γ΄ Εθνοσυνέλευση συγκλήθηκε το 1826 στην Επίδαυρο, αλλά, διαλύθηκε αμέσως

όταν έγινε γνωστή η έξοδος του Μεσολογγίου. Συγκλήθηκε ξανά την άνοιξη του

1827, όπου:

Εξέλεξε Κυβερνήτη της Ελλάδος τον Ιωάννη Καποδίστρια

Ψήφισε το Πολιτικό Σύνταγματης Ελλάδος, το οποίο βασιζόταν στην αρχή της


διάκρισης των εξουσιών και ήταν το πιο δημοκρατικό της εποχής του.

ΕΝΟΤΗΤΑ 10Η: ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ ΚΑΙ ΕΥΡΩΠΗ

1. Ποια ήταν η κατάσταση στην Ευρώπη όταν ξεκίνησε η επανάσταση;

Κατά τα δύο πρώτα χρόνια της επανάστασης η Αγγλία, η Γαλλία και η Ρωσία

κράτησαν αρνητική στάση απέναντι στην επανάσταση. Γιατί :

o Μόλις είχαν νικήσει το Ναπολέοντα,

o οι Δυνάμεις προσπαθούσαν να αποτρέψουν μεγάλους πολέμους στην Ευρώπη.

Οι Δυνάμεις δεν ήθελαν να διαλυθεί η οθωμανική αυτοκρατορία, γιατί φοβούνταν

ότι κάτι τέτοιο θα έφερνε νέες διαμάχες μεταξύ τους.

Γι’ αυτό, όταν ο Αλ. Υψηλάντης κήρυξε την επανάσταση, η Ρωσία την καταδίκασε

και χρειάστηκε μεγάλη προσπάθεια από τον Καποδίστρια, για να αλλάξει το δυσμενές

κλίμα απέναντι στην Ελλάδα.

2. Πότε και γιατί άλλαξε το διπλωματικό κλίμα για τους επαναστατημένους Έλληνες;

Το 1823 ο Άγγλος υπουργός εξωτερικών ΤζορτζΚάνιγκ, επειδή θεωρούσε ότι ένα

ελληνικό κράτος θα ήταν χρήσιμο για τα συμφέροντα της Αγγλίας στη νοτιοανατολική

Μεσόγειο, αναγνώρισε τους Έλληνες ως εμπόλεμη δύναμη.

Στις αρχές του 1824 η Ρωσία, για να μη χάσει την επιρροή της απέναντι στους

Έλληνες, δημιούργησε το σχέδιο των τριών τμημάτων, που προέβλεπε τη

δημιουργία τριών αυτόνομων ελληνικών ηγεμονιών. Το σχέδιο απορρίφθηκε και

από το Σουλτάνο αλλά και από τους Έλληνες.

3. Πώς ενίσχυσε η Αγγλία την επιρροή της στους Έλληνες;

Η κυβέρνηση Κουντουριώτη προώθησε στη σύναψη δύο δανείων με αγγλικές

τράπεζες ( 1824, 1825).

Το 1825 οι αγγλόφιλοι, εξαιτίας της επέμβασης του αιγυπτιακού στρατού, έπεισαν

τους περισσότερους Έλληνες ηγεμόνες να υπογράψουν την πράξη προστασίας, με

την οποία ζητούσαν να αναλάβει η Αγγλία την προστασία της Ελλάδας.

4. Ποιες πολιτικές ομάδες-κόμματα δημιουργήθηκαν στην Ελλάδα;

Κατά την περίοδο 1823 – 1825 δημιουργήθηκαν πολιτικές ομάδες – κόμματα που

συνδέονταν με τις Δυνάμεις. Αυτά ήταν:

Αγγλικό, με επικεφαλή τον Αλέξανδρο Μαυροκορδάτο

Γαλλικό, με τον Ιωάννη Κωλέττη

Ρωσικό, με αρχηγούς τον Ανδρέα Μεταξά και το Θεόδωρο Κολοκοτρώνη.

Τα κόμματα ονομάστηκα έτσι ανάλογα με τηχώρα από την οποία πίστευαν ότι θα

δοθεί η λύση στην Ελλάδα.

5. Τι είναι ο φιλελληνισμός; Ποιοι παράγοντες γέννησαν και ευνόησαν το φιλελληνισμό;


Ο φιλελληνισμός ήταν ένα κίνημα συμπαράστασης στους Έλληνες. Παράλληλα

στρεφόταν εναντίον της Οθωμανικής αυτοκρατορίας και της Ιερής Συμμαχίας.

Κύριοι παράγοντες που γέννησαν και ευνόησαν τον φιλελληνισμό ήταν:

Ο θαυμασμός των Ευρωπαίων για τον αρχαίο ελληνικό πολιτισμό

Ο αποτροπιασμός για τις βιαιότητες των Τούρκων σε βάρος άμαχων Ελλήνων,

Η συγκίνηση που είχαν προκαλέσει οι ελληνικές επιτυχίες.

Βεβαίως, υπήρχαν και κάποιοι που, ενώ παρουσιάζονταν ως φιλέλληνες,

συμπεριφέρονταν τυχοδιωκτικά ενδιαφερόμενοι μόνο για χρήματα και αξιώματα.

6. Ποια ήταν η προσφορά του φιλελληνισμού προς τους Έλληνες;

Ο φιλελληνισμός πρόσφερε ενίσχυση τόσο οικονομική (χρήματα, εφόδια) όσο και

ηθική (ποικίλες εκδηλώσεις συμπαράστασης). Ιδιαίτερη αναφορά αξίζει στους

φιλέλληνες που συμμετείχαν προσωπικά στον αγώνα. Πολλοί από αυτούς

σκοτώθηκαν πολεμώντας για την ελευθερία των Ελλήνων. Ιδιαίτερη αναφορά αξίζει

στον Άγγλο λόρδο Μπάιρον που πέθανε στο πολιορκημένο Μεσολόγγι (1824).

7. Ποια γεγονότα οδήγησαν στην ανεξαρτησίας;

Ιουλιανή συνθήκη του Λονδίνου (6 Ιουλίου 1827): Αγγλία, Ρωσία, Γαλλία): Προ-

έβλεπε την ίδρυση αυτόνομου ελληνικού κράτους.

Ναυμαχία του Ναβαρίνου (8 Οκτωβρίου 1827): Ο Σουλτάνος αρνήθηκε την

ίδρυση αυτόνομου κράτους και προτίμησε την ένοπλη επέμβαση. Οι στόλοι της

Αγγλίας, της Ρωσίας και της Γαλλίας σύντριψαν τον τουρκοαιγυπτιακό στόλο.

Συνθήκη της Αδριανούπολης, 14 Σεπτεμβρίου 1829: Η τουρκική ήττα στον

ρωσοτουρκικό πόλεμο που ακολούθησε (1828-1829) υποχρέωσε τον σουλτάνο να

αποδεχτεί όλες τις μέχρι τότε αποφάσεις των Δυνάμεων σχετικά με το ελληνικό

ζήτημα.

8. Τι γνωρίζετε για τον Πρωτόκολλο της ανεξαρτησίας;

Πρωτόκολλο της Ανεξαρτησίας (22 Ιανουαρίου / 3 Φεβρουαρίου 1830):

Υπογράφτηκε από την Αγγλία, τη Ρωσία και τη Γαλλία και αναγνώρισε την Ελλάδα

ως κράτος ανεξάρτητο.

Το ελληνικό κράτος συμφωνήθηκε ότι θα εκτεινόταν νότια της συνοριακής γραμμής

που ορίζεται από τους ποταμούς Αχελώο και Σπερχειό.

Παράλληλα, οι Δυνάμεις επέλεξαν τον πρίγκιπα Λεοπόλδο του Σαξ Κόμπουργκ ως

ηγεμόνα της Ελλάδας. Αυτός, όμως, δεν αποδέχτηκε την εκλογή του.


ΕΝΟΤΗΤΑ 11Η: ΤΑ ΕΠΑΝΑΣΤΑΤΙΚΑ ΚΥΜΑΤΑ ΤΟΥ 1830 ΚΑΙ ΤΟΥ

1848 ΣΤΗΝ ΕΥΡΩΠΗ

1. Ποια γεγονότα οδήγησαν στα επαναστατικά κινήματα του 1830 και 1848

στη Ευρώπη;

Η επανάσταση στη Γαλλία στρεφόταν εναντίον του βασιλιά Καρόλου Ι’, που

επιχείρησε να αποδώσει στους αριστοκράτες και στην εκκλησία κάποια από τα

προνόμια που είχαν πριν από το 1789.

Η μεγαλοαστική τάξη και τα λαϊκά στρώματα αντέδρασαν έντονα. Η κρίση

κορυφώθηκε όταν ο αυταρχικός Κάρολος Ι’ διέλυσε τη Βουλή (Μάρτιος 1830),

περιόρισε δραστικά τα εκλογικά δικαιώματα των αστών και επέβαλε αυστηρή

λογοκρισία.

Αμέσως, πλήθη λαού, με επικεφαλής ριζοσπάστες δημοκρατικούς, έστησαν

οδοφράγματα στους δρόμους του Παρισιού εξαναγκάζοντας τον Κάρολο Ι’ σε

παραίτηση και αξιώνοντας την εγκαθίδρυση αβασίλευτης δημοκρατίας.

Οι φιλελεύθεροι αστοί, όμως, που έλεγχαν την κατάσταση, ευνόησαν την άνοδο στον

θρόνο του μετριοπαθούς βασιλιά Λουδοβίκου-Φιλίππου.

2. Tι γνωρίζεις για την επανάσταση στο Βέλγιο;

Η επανάσταση στο Βέλγιο, που ήταν τμήμα του Βασιλείου των Κάτω Χωρών,

προκλήθηκε κυρίως από το ότι ο βασιλιάς Γουλιέλμος Α’ της Οράγγης ευνοούσε τα

ολλανδικά οικονομικά συμφέροντα σε βάρος των βελγικών.

Ενισχύθηκε, επίσης, από τις θρησκευτικές διαφορές που υπήρχαν ανάμεσα στους

προτεστάντες Ολλανδούς και τους καθολικούς Βέλγους

Έτσι, οι Βέλγοι επαναστάτησαν και ίδρυσαν το ανεξάρτητο βασίλειο του Βελγίου το

1830.

3. Tι γνωρίζεις για την επανάσταση στην Πολωνία;

Η επανάσταση στην Πολωνία ξεκίνησε με κύριο αίτημα την ανεξαρτησία από τη

Ρωσία, τμήμα της οποίας ήταν έως τότε τα πολωνικά εδάφη.

Η επέμβαση, ωστόσο, ισχυρών ρωσικών δυνάμεων και οι διαφωνίες μεταξύ των

επαναστατών οδήγησαν τελικά στην αποτυχία της επανάστασης και στην επιβολή

ενός ιδιαίτερα αυταρχικού καθεστώτος.

4. Tι γνωρίζεις για τις επαναστάσεις του 1848;

Οι επαναστάσεις του 1848. Λίγα χρόνια αργότερα, στα 1848, ξέσπασαν νέες

επαναστάσεις. Τα αίτιά τους ήταν ποικίλα.

Τα οικονομικά και κοινωνικά αίτια σχετίζονταν με τη σταθερή πτώση του βιοτικού

επιπέδου των λαϊκών στρωμάτων σε πολλές περιοχές της Ευρώπης, ήδη από τη


δεκαετία του 1820, με αποτέλεσμα την ανάπτυξη μιας γενικευμένης κοινωνικής

δυσαρέσκειας.

Τα εθνικά αίτια συνδέονταν με την ανάδυση των εθνικών ιδεών στην Ευρώπη και

την επιδίωξη πολλών ευρωπαϊκών εθνών να δημιουργήσουν ανεξάρτητα κράτη.

Τα πολιτικά αίτια προέκυπταν από τις διαρκώς αυξανόμενες απαιτήσεις των

ευρωπαϊκών κρατών από τους υπηκόους τους (αύξηση της φορολογίας, καθιέρωση

της υποχρεωτικής στράτευσης κ.ά.), αλλά και από την ενίσχυση εκείνων των

πολιτικών δυνάμεων που επιδίωκαν την ανατροπή των αποφάσεων του συνεδρίου

της Βιέννης.

5. Tι γνωρίζεις για την επανάσταση στην Γαλλία;

Η επανάσταση στη Γαλλία πυροδοτήθηκε από ριζοσπάστες δημοκρατικούς που

απαιτούσαν κοινωνικές και πολιτικές μεταρρυθμίσεις και εξανάγκασε τον βασιλιά

σε παραίτηση.

Σχηματίστηκε δημοκρατική κυβέρνηση, με τη συμμετοχή τόσο μετριοπαθών όσο και

ριζοσπαστών, που παραχώρησε πολιτικά δικαιώματα σε όλους τους άνδρες και

πήρε μέτρα οικονομικής ανακούφισης των λαϊκών τάξεων.

Ωστόσο, οι εκλογές που έγιναν τον Απρίλιο του 1848 έδωσαν την πλειοψηφία στους

μετριοπαθείς φιλελεύθερους, που συνέλαβαν τους ηγέτες των ριζοσπαστών και

κατάργησαν τα κοινωνικά μέτρα της προηγούμενης κυβέρνησης.

Το αποτέλεσμα ήταν να ξεσπάσει, το καλοκαίρι του 1848, ένας αληθινός κοινωνικός

πόλεμος που τελείωσε με τη συντριβή των ριζοσπαστικών δυνάμεων. Η κυριαρχία

των μετριοπαθών φιλελεύθερων επιβεβαιώθηκε με την εκλογή ως προέδρου της

Γαλλίας του πρίγκιπα Λουδοβίκου-Ναπολέοντα Βοναπάρτη, την αφαίρεση των

πολιτικών δικαιωμάτων από τους εργάτες και τον περιορισμό της ελευθεροτυπίας.

6. Tι γνωρίζεις για την επανάσταση στην Αυστρία;

Η επανάσταση στην Αυστρία προκάλεσε αρχικά την παραίτηση και τη φυγή από τη

Βιέννη του αυταρχικού πρωθυπουργού Μέτερνιχ καθώς και την παραίτηση του

αυτοκράτορα Φερδινάνδου.

Ωστόσο, οι αντιθέσεις ανάμεσα στους μετριοπαθείς φιλελεύθερους, που συμμετείχαν

στην κυβέρνηση, και τους ριζοσπάστες δημοκρατικούς, που αξίωναν μεταρρυθμίσεις,

οδήγησαν σε νέα επανάσταση (Οκτώβριος 1848), η οποία καταπνίγηκε.

7. Tι γνωρίζεις για την επανάσταση των Ούγγρων;

Η επανάσταση των Ούγγρων ήταν η σημαντικότερη μιας σειράς επαναστάσεων

(Βοημία, Ιταλία) που εκδηλώθηκαν στην επικράτεια της Αυστρίας, ευνοημένες από

τον γενικότερο επαναστατικό αναβρασμό.

Με επικεφαλής τον Λάγιος Κόσουτ, οι επαναστάτες κήρυξαν την ανεξαρτησία της

Ουγγαρίας, σχημάτισαν κυβέρνηση και θέσπισαν νόμους. Τελικά, όμως, και αυτή η

επανάσταση καταπνίγηκε.

8. Tι γνωρίζεις για την επανάσταση στην Πρωσία;


Η επανάσταση στην Πρωσία άρχισε με εξέγερση στο Βερολίνο. Αμέσως, ο βασιλιάς

Φρειδερίκος Γουλιέλμος Γ’ υποσχέθηκε παραχώρηση συντάγματος.

Παράλληλα, και καθώς δυνάμωναν οι φωνές που υποστήριζαν την ενοποίηση του

γερμανικού χώρου, συγκροτήθηκε η συνέλευση της Φρανκφούρτης. Σε αυτή

διαμορφώθηκαν δύο ρεύματα:

το ένα υποστήριζε τη δημιουργία μιας Μεγάλης Γερμανίας με τη συμμετοχή και της

Αυστρίας και

το άλλο τη συγκρότηση μιας Μικρής Γερμανίας υπό την καθοδήγηση της Πρωσίας.

Αν και η πλειοψηφία της συνέλευσης τάχθηκεμε τη δεύτερη άποψη, η αντίδραση

της Αυστρίας εμπόδισε τη δημιουργία ενός ενιαίου γερμανικού κράτους

9. Πως τα επαναστατικά κινήματα του 1848 επηρέασαν το πολιτικό τοπίο;

Μια αποτίμηση Τα επαναστατικά κινήματα του 1848, η άνοιξη των λαών όπως

ονομάστηκαν, επηρέασαν ουσιαστικά το πολιτικό τοπίο.

Η μεγαλοαστική τάξη, ο αληθινός κερδισμένος, αύξησε, στα περισσότερα κράτη, τον

βαθμό συμμετοχής της στη διαχείριση της πολιτικής εξουσίας.

Τέλος, το κύριο μέτωπο κοινωνικής αντιπαράθεσης μετατοπίστηκε: από εδώ και

πέρα οι κύριοι κοινωνικοί αντίπαλοι δεν θα είναι οι ευγενείς και οι αστοί αλλά οι

αστοί και οι εργάτες.


ΕΝΟΤΗΤΑ 12Η: Η ΩΡΙΜΑΝΣΗ ΤΗΣ ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΚΗΣ

ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗΣ

1. Σε ποιες περιοχές εξαπλώθηκε η εκβιομηχάνιση;

Στα μέσα του 19ου αι. η εκβιομηχάνιση περιοριζόταν στη Μ. Βρετανία, στη βόρεια και

ανατολική Γαλλία, στο Βέλγιο, στις Κάτω Χώρες, σε περιοχές γύρω από το Ρήνο,

και σε ορισμένα κέντρα στη βόρεια Ιταλία.

Από τα μέσα του 19ου αιώνα εξαπλώθηκε σε νέες περιοχές της Ευρώπης και στις

ΗΠΑ.

2. Ποια ήταν η συμβολή της επιστημονικής έρευνας στην εκβιομηχάνιση;

Μετά το 1880 πρωτοπόροι έγιναν βιομηχανικοί κλάδοι που σχετίζονταν με την

επιστημονική έρευνα:

Η χημεία πέρασε στη μαζική παραγωγή.

επιστημονικές ανακαλύψεις γέννησαν την οργανική χημεία και επέτρεψαν την

παραγωγή συνθετικών βαφών, λιπασμάτων, πλαστικών υλών και εκρηκτικών.

Χάρη στη χημεία αναπτύχθηκαν, ακόμη, οι βιομηχανίες φαρμάκων, ψυγείων,

φωτογραφικών και κινηματογραφικών ειδών. Πρωτοπόρος αναδείχτηκε η

Γερμανία.

3. Ποια ήταν η κυριότερη καινοτομία εκείνης της περιόδου;

Ο ηλεκτρισμός αποτέλεσε την κυριότερη καινοτομία του δεύτερου μισού του 19ου

αιώνα και χρησιμοποιήθηκε τόσο ως πηγή ενέργειας για τους ηλεκτρικούς

κινητήρες όσο και ως μέσο φωτισμού. Αυτή την εποχή επινοήθηκαν ο ηλεκτρικός

λαμπτήρας πυρακτώσεως, καθώς και μέθοδοι μετατροπής της ενέργειας των

υδάτων σε ηλεκτρική ενέργεια και μεταφοράς της σε μεγάλες αποστάσεις.

4. Ποια επαναστατικά επιτεύγματα σημειώθηκαν στο χώρο των

συγκοινωνιών;

Η πιο σημαντική πρόοδος έγινε με το σιδηρόδρομο. Το 1825 ο Άγγλος μηχανικός

Στίβενσον κίνησε την πρώτη ατμάμαξα στη σιδηροδρομική γραμμή Λίβερπουλ-

Μάντσεστερ.

Στα τέλη του 19ου αιώνα κατασκευάστηκαν τα ηλεκτροκίνητα τραμ και υπόγειοι

ηλεκτρικοί σιδηρόδρομοι (μετρό).

Η χρησιμοποίηση ατμομηχανής για την κίνηση στη θάλασσα οδήγησε στο σιδερένιο

ατμόπλοιο, που αντικατέστησε το ξύλινο ιστιοφόρο πλοίο. Έτσι ο χρόνος και το

κόστος του ταξιδιού μειώθηκαν θεαματικά.

Στο δεύτερο μισό του 19ου αιώνα, η εξέλιξη των κινητήρων είχε ως αποτέλεσμα τη

δημιουργία του αυτοκινήτου, αλλά και τον πειραματισμό στη δημιουργία ιπτάμενων

μηχανών, των πρώτων αεροπλάνων. Παράλληλα, το καύσιμο των κινητήρων, το


πετρέλαιο, άρχιζε να αποκτά μεγάλη σημασία.

5. Ποια είναι τα καινούρια επιτεύγματα στο χώρο των επικοινωνιών;

Η επανάσταση συνεχίστηκε και στα μέσα μετάδοσης ήχου σε μεγάλες αποστάσεις

(ηλεκτρικός τηλέγραφος, τηλέφωνο, ασύρματος τηλέγραφος), που είχε ξεκινήσει

από το πρώτο μισό του 19ου αιώνα, συνεχιζόταν κάνοντας ευκολότερη την

επικοινωνία.

6. Τι εννοούμε με τον όρο «καπιταλισμό»;

Σύμφωνα με την οικονομία της ελεύθερης αγοράς ή καπιταλισμό ή

κεφαλαιοκρατία, οι επιχειρηματίες είχαν το δικαίωμα να πράττουν ό,τι εκείνοι

έκριναν αναγκαίο για να κερδίζουν. Το ατομικό συμφέρον θεωρούνταν

σημαντικότερο του κοινωνικού.

7. Πώς λειτουργούσε το σύστημα του καπιταλισμού;

Η ανάγκη συγκέντρωσης τεράστιων κεφαλαίων για να ιδρυθούν μεγάλες

βιομηχανίες οδήγησε στη δημιουργία εταιρειών με τη συμμετοχή πολλών

κεφαλαιούχων. Το κεφάλαιο αυτών των επιχειρήσεων εκφραζόταν σε μετοχές.

Την ίδια εποχή δημιουργήθηκαν μεγάλες τράπεζες που συγκέντρωναν κεφάλαια, τα

οποία δάνειζαν σε επιχειρηματίες με τόκο.

Η ανάγκη μείωσης του κόστους παραγωγής προκάλεσε συγχωνεύσεις και οδήγησε

στη δημιουργία ολιγοπωλίων και μονοπωλίων, δηλαδή τεράστιων επιχειρήσεων που

κατόρθωναν να επικρατήσουν μόνο αυτές στην αγορά.

Άρχισαν, όμως, να ξεσπούν οικονομικές κρίσεις κι έτσι άρχισε να αμφισβητείται ο

απόλυτος οικονομικός φιλελευθερισμός και σκέφτονται να επιστρέψουν στον

κρατικό παρεμβατισμό.


ΕΝΟΤΗΤΑ 13Η: ΚΟΙΝΩΝΙΚΕΣ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΚΕΣ ΔΙΑΣΤΑΣΕΙΣ ΤΗΣ

ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΚΗΣ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗΣ

1. Τι είδους πληθυσμιακές μεταβολές συνέβησαν μετά το 1850;

Η βελτίωση του βιοτικού επιπέδου προκάλεσε στην Ευρώπη πληθυσμιακή αύξηση,

ένα μέρος της οποίας διοχετεύτηκε στη μετανάστευση.

Η εσωτερική μετανάστευση προς τις βιομηχανικές πόλεις πύκνωσε τις στρατιές των

εργατών. Τότε, άρχισαν να δημιουργούνται εργατικά προάστια, κοντά ή και

ανάμεσα στα εργοστάσια.

Η εξωτερική μετανάστευση κατευθύνθηκε στις ΗΠΑ, στον Καναδά και στην

Αυστραλία.

2. Πώς επηρέασαν οι αλλαγές τις κοινωνικές ομάδες;

Τα κοινωνικά δεδομένα άλλαξαν:

Αριστοκράτες – μεγαλογαιοκτήμονες: Παρέμεναν πανίσχυροι στην ανατολική και

μεσογειακή Ευρώπη, καθώς η περιορισμένη διάδοση της βιομηχανίας στις περιοχές

αυτές δεν επηρέαζε το προηγούμενο καθεστώς. Στην Αγγλία έπαιζαν σημαντικό

ρόλο. Αντιθέτως, στη Γαλλία, όπου η αριστοκρατία δεν έδειξε ιδιαίτερο ενδιαφέρον

για νέου τύπου οικονομικές δραστηριότητες, η επιρροή της περιοριζόταν διαρκώς.

Αστοί: Ήταν η κυρίαρχη κοινωνική τάξη. Διακρίνονταν σε μεγαλοαστούς

(βιομήχανοι, μεγαλέμποροι, τραπεζίτες), μεσοαστούς(βιοτέχνες, ελεύθεροι

επαγγελματίες) και μικροαστούς(δημόσιοι και ιδιωτικοί υπάλληλοι). Οι μεγαλοαστοί

διέθεταν πλούτο, κύρος και πολιτική επιρροή.

Αγρότες: Αποτελούσαν την πλειονότητα των Ευρωπαίων κατά τον 19ο αιώνα και

ζούσαν υπό εξαιρετικά ασταθείς συνθήκες, εκτεθειμένοι στις διαθέσεις των

μεγαλοκτηματιών και στις διακυμάνσεις των τιμών. Πολλοί μετανάστευαν

αναζητώντας καλύτερη τύχη.

Εργάτες: Άνδρες, γυναίκες και παιδιά, αυξάνονταν όσο αναπτυσσόταν η

βιομηχανία. Εργάζονταν 12-16 ώρες καθημερινά, δίχως ούτε μια μέρα ανάπαυσης,

και έπαιρναν μισθούς πείνας. Ζούσαν, στριμωγμένοι πολλοί μαζί, σε μικρά και

ανθυγιεινά σπίτια και πέθαιναν νέοι.

3. Τι εννοούμε με τον όρο σοσιαλισμό;

Οι θεωρίες οι οποίες τονίζουν την προτεραιότητα του κοινωνικού συμφέροντος

(social) έναντι του ατομικού έγιναν γνωστές με το γενικό όρο σοσιαλισμός.

4. Τι είναι ο ουτοπικός σοσιαλισμός;

Οι πρώτοι σοσιαλιστές (Σαιν Σιμόν, Φουριέ, Όουεν, Μπλαν, Προυντόν) μιλούσαν για

μια εξιδανικευμένη μορφή κοινωνίας που θα έπρεπε, κατά τη γνώμη τους, να

επικρατήσει. Γι' αυτό και οι απόψεις τους ονομάστηκαν ουτοπικός σοσιαλισμός.


5. Τι γνωρίζετε για το μαρξισμό;

Το 1848 οι Γερμανοί Καρλ Μαρξ και Φρίντριχ Ένγκελς δημοσίευσαν το

Κομμουνιστικό Μανιφέστο. Αργότερα ο Μαρξ δημοσίευσε ένα τρίτομο έργο,Το

Κεφάλαιο. Σε αυτό υποστήριζε την άποψη ότι κύρια αιτία της κοινωνικής αδικίας

ήταν το γεγονός ότι οι ολιγάριθμοι αστοί ήταν ιδιοκτήτες των μέσων παραγωγής.

Κατά τον Μαρξ η εργατική τάξη θα έπρεπε να οργανωθεί σ’ ένα δικό της πολιτικό

κόμμα, να ανατρέψει τον καπιταλισμό και να πάρει στα χέρια της τα μέσα

παραγωγής. Έτσι, θα δημιουργούνταν μια νέα κοινωνία δίχως τάξεις (αταξική

κοινωνία), όπου δεν θα υπήρχε εκμετάλλευση ανθρώπου από άνθρωπο. Οι θέσεις

αυτές έγιναν γνωστές ως μαρξισμός.

6. Τι γνωρίζετε για την ανάπτυξη του συνδικαλισμού;

Μετά το 1830,οι εργάτες άρχισαν να διεκδικούν οργανωμένα τα αιτήματα τους, π.χ

οκτάωρη εργασία.

Το 1838 η αγγλική Ένωση Εργατών δημοσίευσε τη Χάρτα του Λαού με την οποία

οι χαρτιστές διατύπωναν πολιτικά αιτήματα (καθολική ψηφοφορία για τους άνδρες

κ.α)

.Κύριος τρόπος διεκδίκησης ήταν οι απεργίες, που συχνά καταστέλλονταν βίαια.

Η Πρωτομαγιά από το 1890 καθιερώθηκε ως η παγκόσμια των εργατών, επειδή

την 1η Μαΐου 1886 μια εργατική απεργία στο Σικάγο των ΗΠΑ με αίτημα την

καθιέρωση οκτάωρης εργασίας πνίγηκε στο αίμα.

7. Τι πέτυχε το εργατικό κίνημα μέχρι τα τέλη του 19ου αιώνα;

Το εργατικό κίνημα είχε πετύχει:

Τη μείωση των ωρών εργασίας σε δέκα,

Τη δημιουργία ταμείων ασφάλισης που στήριζαν οικονομικά τους εργάτες σε

περίπτωση εργατικού ατυχήματος, ασθένειας ή απόλυσης

την υπογραφή συμβάσεων εργασίας με τους εργοδότες που όριζαν τις κατώτερες

αμοιβές.

8. Τι γνωρίζετε για την πολιτική οργάνωση των εργατών;

1864: Ιδρύθηκε στο Λονδίνο η πρώτη Διεθνής Ένωση Εργατών(πρώτη

Διεθνής),που διαλύθηκε το 1876 εξαιτίας διαφωνιών μεταξύ των σοσιαλιστών.

1889: Στο Παρίσι, ιδρύθηκε η δεύτερη Διεθνής, με τη συμμετοχή μόνο πολιτικών

κομμάτων που δέχονταν τον μαρξισμό.

Τα επόμενα χρόνια δημιουργήθηκαν σε ευρωπαϊκές χώρες σοσιαλιστικά και

εργατικά κόμματα. Πολλά από αυτά επιδίωκαν να ανέλθουν στην κυβέρνηση μέσα

από εκλογές.

Με την τακτική αυτή διαφωνούσαν οι Καρλ Λίμπκvεχτ και Ρόζα Λούξεμπουργκ

στη Γερμανία, ο Λένιν στη Ρωσία και άλλοι σοσιαλιστές που πίστευαν ότι έπρεπε να

επιδιώκεται η ανατροπή του καπιταλισμού με επανάσταση και η εγκαθίδρυση νέου

σοσιαλιστικού καθεστώτος.


9. Πώς ξεκίνησε το κίνημα για τη χειραφέτηση της γυναίκας;

Στη διάρκεια του 19ου αιώνα πολλές γυναίκες άρχισαν να εργάζονται σε

εργοστάσια και άλλες επιχειρήσεις. Απέκτησαν, έτσι, οικονομική ανεξαρτησία και

άρχισαν να διεκδικούν τη νομική και πολιτική τους χειραφέτηση. Το 1903 η Αγγλίδα

Έμελιν Πάνκχορστ ίδρυσε την Κοινωνική και Πολιτική Ένωση Γυναικών, που

μαχόταν για την παραχώρηση πολιτικών δικαιωμάτων στις γυναίκες, πράγμα που

επιτεύχθηκε, στη διάρκεια του 20ου αιώνα, σε πολλές ευρωπαϊκές χώρες.


ΕΝΟΤΗΤΑ 14Η: ΟΙ ΕΝΟΠΟΙΗΣΕΙΣ ΤΗΣ ΙΤΑΛΙΑΣ ΚΑΙ ΤΗΣ

ΓΕΡΜΑΝΙΑΣ. ΝΕΑ ΕΘΝΙΚΑ ΚΡΑΤΗ ΣΤΑ ΒΑΛΚΑΝΙΑ.

1. Με ποιον τρόπο έγινε η ενοποίηση της Ιταλίας;

Το μοναδικό βασίλειο της Ιταλίας στο οποίο βασίλευε Ιταλός μονάρχης ήταν το

βασίλειο του Πεδεμοντίου και της Σαρδηνίας. Σε αυτό βασίστηκε, σε μεγάλο βαθμό,

και η προσπάθεια ενοποίησης.

Πρωτεργάτες υπήρξαν ο βασιλιάς Βίκτωρ Εμμανουήλ Β΄ και ο μετριοπαθής

φιλελεύθερος πρωθυπουργός Καμίλο Καβούρ.

Παράλληλα, ο πολιτικός Τζουζέπε Ματσίνι ίδρυσε το κίνημα Νέα Ιταλίαμε στόχο τη

δημιουργία ενός ενιαίου και δημοκρατικού ιταλικού κράτους.

Στα 1859-1860 το Πεδεμόντιο απέσπασε από την Αυστρία περιοχές της βόρειας

Ιταλίας, ενώ ο Ιταλός επαναστάτης Τζουζέπε Γκαριμπάλντι κήρυξε την επανάσταση

στη νότια Ιταλία και την ένωση αυτών των περιοχών με το Πεδεμόντιο.

Έτσι, το 1861 σχηματίστηκε το ενιαίο βασίλειο της Ιταλίας, που ως το 1870 είχε

λάβει την εδαφική μορφή που έχει σήμερα η Ιταλία.

2. Ποιες ήταν οι πρώτες κινήσεις για την ενοποίηση της Γερμανίας;

Ιδρύθηκε η Γερμανική Συνομοσπονδία, με τη μορφή χαλαρής ένωσης.

1834: Με πρωτοβουλία τη Πρωσίας, έγινε η γερμανική τελωνειακή ένωση, που

ενοποίησε οικονομικά ένα μεγάλο τμήμα του γερμανικού χώρου, αποκλείοντας,

ωστόσο, την Αυστρία, τον μεγάλο ανταγωνιστή της Πρωσίας. Δημιουργήθηκε, έτσι,

μια ισχυρή οικονομική βάση στην οποία θα μπορούσε να θεμελιωθεί η ενοποίηση.

3. Ποιος ήταν ο ρόλος του Όπο φον Μπίσμαρκ στο ζήτημα της ενοποίησης;

Ο Όπο φον Μπίσμαρκ, καγκελάριος της Πρωσίας, θέτοντας ως άμεση προτεραιότητα

τη γερμανική ενοποίηση υπό πρωσική ηγεμονία, επιδίωξε τη σύγκρουση με την

Αυστρία.

1866: Τα πρωσικά στρατεύματα συνέτριψαν τους Αυστριακούς. Τότε ιδρύθηκε η

Βόρεια Γερμανική Συνομοσπονδία, στην οποία δέσποζε η Πρωσία.

Τα ανεξάρτητα γερμανικά κρατίδια συμφώνησαν ότι, σε περίπτωση πολέμου, οι

στρατοί τους θα διοικούνταν από τον βασιλιά της Πρωσίας.

1870: Εκτιμώντας ότι ένας πόλεμος στον οποίο θα συμμετείχαν όλοι οι Γερμανοί θα

σφυρηλατούσε την εθνική τους ενότητα, ο Μπίσμαρκ προκάλεσε σύγκρουση με τη

Γαλλία.

1871: Ενώ οι γερμανικές δυνάμεις πολιορκούσαν το Παρίσι, οι Γερμανοί ηγεμόνες

ανακήρυξαν αυτοκράτορα της Γερμανίας τον βασιλιά της Πρωσίας, γεγονός που

σήμανε τη δημιουργία ενός ενιαίου γερμανικού κράτους και επισφραγίστηκε με την

επικράτηση επί της Γαλλίας.


4. Ποιοι ήταν οι λόγοι που οδήγησαν και άλλους βαλκανικούς λαούς σε

εθνικές διεκδικήσεις;

Κύριο ρόλο στις διεκδικήσεις των βαλκανικών λαών έπαιξαν οι εξής παράγοντες:

Η όλο και μεγαλύτερη οικονομική και πολιτισμική σύνδεση των Βαλκανίων με τη

δυτική Ευρώπη, που είχε ως αποτέλεσμα

o την εμφάνιση νέων αστικών στρωμάτων

o τη διάδοση των ιδεών του Διαφωτισμού

o τη διαμόρφωση των εθνικών συνειδήσεων.

Τα εσωτερικά προβλήματα της Οθωμανικής αυτοκρατορίας

Οι ανταγωνισμοί των ευρωπαϊκών Δυνάμεων στην περιοχή

Η γενικότερη ανάδυση των εθνικών ιδεών στον ευρωπαϊκό χώρο.

5. Με ποιον τρόπο ανεξαρτητοποιήθηκε η Σερβία:

Οι Σέρβοι είχαν στενή επαφή με τη Δύση. Στις αρχές του 19ου αιώνα οι Σέρβοιμε

επικεφαλής τον Μίλος Ομπρένοβιτς, εξεγέρθηκαν εναντίον του σουλτάνου και

εξασφάλισαν περιορισμένη αυτονομία (1812-1815). Στα χρόνια που ακολούθησαν, το

σερβικό κράτος οργανώθηκε, απέκτησε σύνταγμα, διοικητικούς θεσμούς και

εκπαιδευτικό σύστημα. Τελικά, η σερβική ανεξαρτησία αναγνωρίστηκε από το

συνέδριο του Βερολίνου (1878).

6. Ποιες προσπάθειες έκανε η Βουλγαρία για την ανεξαρτητοποίησή της;

1870: Πέτυχαν την αναγνώριση από την οθωμανική διοίκηση της αυτόνομης

βουλγαρικής εκκλησίας, της Εξαρχίας.

Οι ρυθμίσεις αυτές δεν αναγνωρίστηκαν από το Πατριαρχείο και προκάλεσαν

ένταση στις ελληνοβουλγαρικές σχέσεις.

Μετά τον ρωσοτουρκικό πόλεμο των ετών 1877-1878 η νικήτρια Ρωσία επιχείρησε να

δημιουργήσει μια Μεγάλη Βουλγαρία με τη συνθήκη του Αγίου Στεφάνου, 1878. Οι

αντιδράσεις, ωστόσο, της Αγγλίας και της Γερμανίας οδήγησαν στη δημιουργία ενός

εδαφικά περιορισμένου αυτόνομου βουλγαρικού κράτους (συνέδριο του Βερολίνου,

1878). Η Βουλγαρία απέκτησε την ανεξαρτησία της το 1908.

7. Τι γνωρίζετε για την ανεξαρτησία της Ρουμανίας και του Μαυροβουνίου;

Οι Ρουμάνοι κατοικούσαν στη Μολδαβία και τη Βλαχία και διεκδικούσαν από τα

μέσα του 19ου αιώνα, την εθνική τους ανεξαρτησία. Στα 1858-1859, οι δύο ηγεμονίες

απέκτησαν κοινούς νόμους και ένοπλες δυνάμεις και εξέλεξαν τον ίδιο ηγεμόνα, τον

Αλέξανδρο Κούζα. Αργότερα, ο Κούζα ανατράπηκε και αντικαταστάθηκε από τον

Κάρολο Α', ο οποίος συμμάχησε με τη Ρωσία και κήρυξε την ανεξαρτησία της

Ρουμανίας, που αναγνωρίστηκε επίσημα από το συνέδριο του Βερολίνου (1878).

οι Μαυροβούνιοι ίδρυσαν ανεξάρτητο κράτος το 1878, στο συνέδριο του Βερολίνου.


ΕΝΟΤΗΤΑ 15Η: ΑΠΟΙΚΙΟΚΡΑΤΙΑ ΚΑΙ ΑΠΟΙΚΙΑΚΟΙ ΑΝΤΑΓΩΝΙΣΜΟΙ

1. Τι εννοούμε με τους όρους «ιμπεριαλισμό» και «αποικιοκρατία»;

Ορισμένα από τα ευρωπαϊκά κράτη, που αναπτύχθηκαν πολύ με τον καπιταλισμό,

άρχισαν να αναζητούν, περιοχές και εκτός Ευρώπης για να τις εκμεταλλευτούν. Το

φαινόμενο ονομάστηκε ιμπεριαλισμός και εκφράστηκε με την απόκτηση αποικιών,

την αποικιοκρατία, η οποία εκδηλώθηκε την περίοδο 1870-1914.

2. Ποια είναι τα κύρια αίτια της αποικιοκρατίας;

Τα κύρια αίτια του φαινομένου είναι:

Η ανάγκη των εκβιομηχανισμένων κρατών της Ευρώπης να βρουν νέες αγορές για

τα βιομηχανικά προϊόντα τους,

νέες πηγές πρώτων υλών(μεταλλεύματα, μαλλί, βαμβάκι) και καυσίμων (πετρέλαιο),

νέες περιοχές επένδυσης των κεφαλαίων τους.

Η απόκτηση αποικιών εξασφάλιζε στα ευρωπαϊκά κράτη τον έλεγχο των θαλασσών

και τον εφοδιασμό των πολεμικών τους πλοίων.

Αποτελούσε και παράγοντα ενίσχυσης του εθνικού γοήτρου.

3. Ποια κοινωνικά στρώματα προωθούσαν την αποικιακή πολιτική και

γιατί;

Η αποικιοκρατία ενδιέφερε τόσο την αστική τάξη όσο και ευρύτερα κοινωνικά

στρώματα. Παράλληλα, η κατάκτηση αποικιών επιβεβαίωνε την «ανωτερότητα» των

κατακτητών ενισχύοντας την εθνική τους αυταρέσκεια.

4. Ποιοι ήταν οι πρωτοπόροι της αποικιοκρατίας;

: Οι πρωτοπόροι της αποικιακής επέκτασης υπήρξαν:

Οι εξερευνητές, οι οποίοι, ανακάλυπταν νέες περιοχές και τις καταλάμβαναν στο

όνομα της χώρας τους,

Οι ιεραπόστολοι που διέδιδαν τον χριστιανισμό κι έτσι προετοίμαζαν το έδαφος για

μια μονιμότερη ευρωπαϊκή παρουσία.

Οι έμποροι που αναζητούσαν νέες αγορές

5. Ποιες μεθόδους χρησιμοποιούσε η αποικιακή πολιτική;

Οι μέθοδοι της αποικιακής πρακτικής ήταν:

Η κατάκτηση εδαφών και η καθυπόταξη των κατοίκων τους

Η οικονομική διείσδυσησε ανεξάρτητα κράτη και η μετατροπή τους σε ημιαποικίες,

τακτική που εφαρμόστηκε όπου ήταν αδύνατη η κατάκτηση.΄

6. Σε ποιες περιοχές εξαπλώθηκαν τα ευρωπαϊκά κράτη;

Μ. Βρετανία: Ήταν η πιο ισχυρή αποικιακή δύναμη. Κατείχε


o αποικίες λευκών ( Καναδάς, Νέα Ζηλανδία, Αυστραλία)

o αποικίες ντόπιων ( Ινδία, Πακιστάν, Αφγανιστάν, Νότια Αφρική)

o στρατηγικά σημεία (Γιβραλτάρ, Μάλτα, Κύπρος)

Γαλλία: Διέθετε αποικίες σε

o Αφρική (Τυνησία, Αλγερία, Μαρόκο, Σενεγάλη, Μαυριτανία)

o Άπω Ανατολή ( Ινδοκίνα: Βιετνάμ, Λάος, Καμπότζη)

Αγγλία και Γαλλία άρχισαν να διεισδύουν και στην Κίνα.

Βέλγιο, Ολλανδία, Ιταλία, Ισπανία, Πορτογαλία, Γερμανία: Διέθεταν ένα μικρό

αριθμό αποικιών.

Ρωσία: Εποίκισε όλη τη Βόρεια Ασία και επεκτάθηκε ως τις ακτές του ειρηνικού

ωκεανού.

7. Ποιες ήταν οι συνέπειες της αποικιοκρατίας για τις αποικίες;

Οι κυριότερες συνέπειες για τις αποικίες ήταν:

Ο πλούτος τους λεηλατήθηκε.

Οι λαοί τους αντιμετωπίστηκαν σαν να ήταν κατώτεροι και μετατράπηκαν, σχεδόν,

σε δούλους.

Οι πολιτισμοί τους υποτιμήθηκαν.

Οι αποικιοκράτες έφεραν στις αποικίες τη δική τους γλώσσα, τα δικά τους

τεχνολογικά επιτεύγματα (σιδηρόδρομος, ατμόπλοιο), τη δική τους θρησκεία, και

γενικά τον δικό τους τρόπο ζωής.

8. Ποια ήταν τα αποτελέσματα της αποικιακής εξάπλωσης για τους

αποικιοκράτες;

Τα αποτελέσματα για τους αποικιοκράτες ήταν ιδιαίτερα θετικά:

Τα αποικιοκρατικά κράτη είδαν τη θέση τους να ενισχύεται

Η Ευρώπη έγινε το κέντρο του κόσμου.

Ο ευρωπαϊκός πολιτισμός θεωρήθηκε ανώτερος.

Δημιουργήθηκε όμως ανταγωνισμός ανάμεσα στους αποικιοκράτες: η Γερμανία,

θεωρούσε ότι είχε αδικηθεί στην αποικιακή διανομή και γι’ αυτό στράφηκε εναντίον

της Αγγλίας και της Γαλλίας.


ΕΝΟΤΗΤΑ 16Η: ΕΞΕΛΙΞΕΙΣ ΣΤΗΝ ΑΜΕΡΙΚΑΝΙΚΗ ΗΠΕΙΡΟ, ΤΗΝ ΚΙΝΑ

ΚΑΙ ΤΗΝ ΙΑΠΩΝΙΑ

1. Τι γνωρίζετε για τις επαναστάσεις στη Λατινική Αμερική;

Η διάδοση του φιλελευθερισμού και η ανάδυση των εθνικών ιδεών στη Λατινική

Αμερική οδήγησαν στις αρχές του 19ου αιώνα, σε επαναστάσεις κατά της Ισπανικής

και πορτογαλικής αποικιακής κυριαρχίας και στην ίδρυση ανεξάρτητων κρατών.

Ηγετικές φυσιογνωμίες της επανάστασης ήταν ο Σιμόν Μπολιβάρ που απελευθέρωσε

μεγάλο τμήμα της Λατινικής Αμερικής και προσπάθησε να δημιουργήσει

συνομοσπονδία λατινοαμερικανικών κρατών, και ο Αργεντινός Χοσέ ντε Σαν

Μαρτίν.

2. Ποια ήταν η οικονομική και πολιτική κατάσταση των κρατών της

Λατινικής Αμερικής μετά την ανεξαρτησία τους;

Οικονομία: Παρέμεινε για πολλά χρόνια αγροτική. Οι μεγάλοι γαιοκτήμονες είχαν τη

γη και τη πολιτική εξουσία, ενώ οι αγρότες ζούσαν σε άθλιες συνθήκες.

Πολιτική: Μετά την ανεξαρτησία ακολούθησε μια περίοδος μεγάλης αστάθειας. Σε

κάποια κράτη εγκαθιδρύθηκαν δικτατορίες, που όξυναν, με την πολιτική τους, τα

προβλήματα, οι οποίες ανατράπηκαν από τη μεξικανική επανάσταση των ετών

1910-1911 με επικεφαλείς τους Εμιλιάνο Ζαπάτα και Πάντσο Βίγια.

3. Ποιοι παράγοντες βοήθησαν την οικονομική ανάπτυξη των ΗΠΑ και πώς

εκφράστηκε αυτή;

Στις ΗΠΑ, η ανάπτυξη ήταν ραγδαία επειδή υπήρχαν:

πλούσιοι φυσικοί πόροι

άφθονα εργατικά χέρια

σχετικά υψηλό μορφωτικό επίπεδο

σταθερότητα και ριψοκίνδυνη επιχειρηματική νοοτροπία

οι ΗΠΑ κατάφεραν, στα μέσα του 190υ αιώνα, να εκτείνονται από τον Ατλαντικό

έως τον Ειρηνικό ωκεανό.

4. Ποιοι λόγοι οδήγησαν στη σύγκρουση Βορείων και Νοτίων;

Γύρω στα μέσα του 19ου αιώνα οι σχέσεις μεταξύ βόρειων και νότιων πολιτειών

οξύνθηκαν. Στο νότο, οι μεγάλοι γαιοκτήμονες διατηρούσαν φυτείες στις οποίες

εργάζονταν μαύροι δούλοι. Στο βορρά, οι αστοί θεωρούσαν ότι η δουλεία εμπόδιζε

τη βιομηχανική ανάπτυξη, ήταν ηθικά απαράδεκτη και έπρεπε να καταργηθεί.

5. Πότε έγινε ο πόλεμος Βορείων και Νοτίων;

Μετά την εκλογή του πολέμιου της δουλείας Αβραάμ Λίνκολν ως προέδρου των


ΗΠΑ (1860), οι νότιες πολιτείες αποσχίστηκαν και συγκρότησαν νέο κράτος. Η

κρίση οδηγήθηκε σε σκληρό εμφύλιο πόλεμο που έληξε με νίκη των Βορείων

(1865). Η ενότητα των ΗΠΑ αποκαταστάθηκε και θεσμοθετήθηκε η κατάργηση της

δουλείας, αν και χρειάστηκε να περάσουν πολλά χρόνια μέχρι την εφαρμογή αυτής

της απόφασης.

6. Πώς εξελίχθηκε η ανάπτυξη των ΗΠΑ μετά τον εμφύλιο πόλεμο;

Άρχισε η συστηματική διείσδυση των ΗΠΑ στη Λατινική Αμερικήμε τη μορφή,

αρχικά, επένδυσης κεφαλαίων.

Επίσης, φρόντιζαν να ελέγχουν και τα πολιτικά καθεστώτα της περιοχής. Έτσι, στις

παραμονές του Α' Παγκόσμιου πολέμου (1914) οι ΗΠΑ είχαν τον οικονομικό έλεγχο

ολόκληρης της αμερικανικής ηπείρου.

Κορμός της αμερικανικής οικονομίας υπήρξε η βιομηχανία, που επεκτάθηκε αυτή

την εποχή και στον αγροτικό νότο.

Η άφιξη νέων μεταναστών και η ανάπτυξη του σιδηροδρόμου

Την ίδια εποχή άρχισε και ο εποικισμός της αμερικανικής ενδοχώρας, η γνωστή

«κατάκτηση της Δύσης», που συνοδεύτηκε από τον αφανισμό των ντόπιων

Ινδιάνων. Στα τέλη του 19ου αιώνα οι ΗΠΑ ανταγωνίζονταν τις οικονομικά

αναπτυγμένες ευρωπαϊκές χώρες.

7. Ποια ήταν τα στάδια της δυτικής διείσδυσης στην Κίνα;

Κατά το19ο αιώνα η Κίνα δέχτηκε τις επιθέσεις ισχυρών αποικιακών δυνάμεων

(Αγγλία, Γαλλία, Ιαπωνία),

Μια σειρά από στρατιωτικές ήττες την υποχρέωσαν να ανοίξει τις αγορές της στους

δυτικούς εμπόρους.

Οι Κινέζοι έχασαν, από τους Γάλλους, τον έλεγχο της Ινδοκίνας (1885) και, από τους

Ιάπωνες, τον έλεγχο της Ταϊβάν (1895).

η Ρωσία, η Γερμανία, η Μ. Βρετανία και η Γαλλία χώρισαν την Κίνα σε ζώνες

επιρροής.

8. Ποια ήταν η αντίδραση της Κίνας στη δυτική επέκταση;

Μορφές αντίδρασης σ’ αυτή την κατάσταση υπήρξαν το κίνημα των Τάιπινγκ και η

επανάσταση του 1911, με την οποία καταργήθηκε η μοναρχία και καθιερώθηκε η

προεδρική δημοκρατία. Η κατάσταση δεν άλλαξε ουσιαστικά. Η Κίνα παρέμεινε εύκολο

θήραμα των αποικιοκρατών.

9. Τι αλλαγές σημειώθηκαν στην Ιαπωνία κατά τα μέσα του 19ου αιώνα;

Λίγο μετά τα μέσα του 19ου αιώνα άρχισαν να συντελούνται στην Ιαπωνία σημαντικές

μεταρρυθμίσεις.

Το παλαιό καθεστώς που στηριζόταν στους ισχυρούς ευγενείς κυβερνήτες

γαιοκτήμονες ανατράπηκε,

δόθηκε έμφαση στη βιομηχανία και υιοθετήθηκαν δυτικοί θεσμοί

Ταυτόχρονα, η εκβιομηχάνιση γέννησε και τον ιμπεριαλισμό.


Εκτός από τον πόλεμο εναντίον της Κίνας (1895),

η Ιαπωνία εκτόπισε τη Ρωσία από τη Μαντζουρία (βόρεια Κίνα) και κατέλαβε την

Κορέα.


ΕΝΟΤΗΤΑ 17Η . Ο ΙΩΑΝΝΗΣ ΚΑΠΟΔΙΣΤΡΙΑΣ ΩΣ ΚΥΒΕΡΝΗΤΗΣ

ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΑΣ

1. Τι γνωρίζετε για την άφιξη του Καποδίστρια στην Ελλάδα. Ποια η

κατάσταση της Ελλάδας;

Ο Καποδίστριας εκλέχτηκε κυβερνήτης της Ελλάδας από την Εθνοσυνέλευση της

Τροιζήνας το 1827 και ήρθε στο Ναύπλιο το 1828. Η κατάσταση της Ελλάδας ήταν

τραγική

Ο λαός ήταν εξαθλιωμένος

Ληστές και πειρατές έλεγχαν μεγάλες περιοχές της χώρας

Ο αιγυπτιακός στρατός κατείχε τη ΝΔ Πελοπόννησο

Ο τουρκικός μστρατός κατείχε εδάφη της Στερεάς Ελλάδας

2. Ποια μέτρα πήρε ο Καποδίστριας στη διοίκηση;

Ο Καποδίστριας συγκέντρωσε όλες τις εξουσίες για να αντιμετωπίσει τα

προβλήματα της χώρας

3. Ποια μέτρα πήρε ο Καποδίστριας στις ένοπλες δυνάμεις;

Οργάνωσε τον τακτικό στρατό για να εκκαθαρίσει την Στερεά Ελλάδα από τον

οθωμανικό στρατό και να αντιμετωπίσει τη ληστεία και την πειρατεία

δημιούργησε τον Λόχο των Ευελπίδων

οργάνωσε το πολεμικό ναυτικό και καταπολεμήθηκε η πειρατεία χάρη στη δράση

του Μιαούλη.

4. Ποια μέτρα πήρε ο Καποδίστριας στην οικονομία;

Ο Καποδίστριας ίδρυσε ένα κρατικό ταμείο με εισφορές Ελλήνων του εξωτερικού και

φιλελλήνων

Ίδρυσε τράπεζα

Έκοψε νόμισμα, τον φοίνικα

Εφάρμοσε λιτότητα στις δαπάνες

Εκσυγχρόνισε την γεωργία με νέες καλλιέργειες (πατάτα) και μεθόδους

5. Ποια μέτρα πήρε ο Καποδίστριας στην εκπαίδευση;

Ίδρυσε το ορφανοτροφείο της Αίγινας στο οποίο λειτούργησαν

Τρία αλληλοδιδακτικά σχολεία, αντίστοιχα σημερινών δημοτικών τετραετούς

φοίτησης

Τρία ελληνικά, αντίστοιχα σημερινών γυμνασίων τριετούς φοίτησης

Χειροτεχνεία, επαγγελματικές σχολές και

Το πρότυπο σχολείο, που σπούδαζαν όσοι ήθελαν να γίνουν δάσκαλοι στα

αλληλοδιδακτικά σχολεία

Το Κεντρικόν Σχολείον, που φοιτούσαν όσοι θα σπούδαζαν σε πανεπιστήμια του


εξωτερικού

Ίδρυσε στην Τίρυνθα το πρότυπο αγροκήπιο, γεωργική σχολή

Ο Καποδίστριας δεν ίδρυσε πανεπιστήμιο, γιατί πίστευε ότι η εκπαίδευση θα έπρεπε

να παρέχει τις βασικές γνώσεις και επαγγελματική κατάρτιση.

6. Τι γνωρίζετε για την ολοκλήρωση της επανάστασης το 1829;

Στην Ελλάδα εκκρεμούσαν σοβαρά ζητήματα:

Ο βαθμός ανεξαρτησίας του κράτους

Ο καθορισμός των συνόρων

και οι πολεμικές επιχειρήσεις που συνεχίζονταν

Η τελευταία μάχη δόθηκε στη Πέτρα της Βοιωτίας στις 12 Σεπτεμβρίου, όπου οι

ελληνικές δυνάμεις επικράτησαν με επικεφαλής τον Δ. Υψηλάντη.

7. Τι γνωρίζετε για το Πρωτόκολλο της Ανεξαρτησίας;

Λίγο αργότερα με το Πρωτόκολλο της Ανεξαρτησίας

Η Ελλάδα έγινε ανεξάρτητο κράτος

Τα σύνορα στο βορρά ήταν η γραμμή Παγασητικού- Αμβρακικού

Έτσι το ελληνικό κράτος περιελάμβανε την Πελοπόννησο, τη Στερεά Ελλάδα, τις

Κυκλάδες, τα νησιά του Αργοσαρωνικού, την Εύβοια και τις Σποράδες.

8. Τι γνωρίζετε για την αντιπολίτευση κατά του Καποδίστρια και το τέλος

του Κυβερνήτη;

Ο Ιωάννης Καποδίστριας ήθελε να δημιουργήσει ένα συγκεντρωτικό κράτος.

Στη πολιτική αυτή αντέδρασαν οι Πρόκριτοι, οι πλοιοκτήτες και οι Φαναριώτες

Η Αγγλία και η Γαλλία ήταν αντίθετοι με τον Καποδίστρια επειδή τον θεωρούσαν

όργανο της Ρωσίας

Το 1831 έγιναν εξεγέρσεις και ο Μιαούλης ανατίναξε στον Πόρο τα δύο μεγαλύτερα

πολεμικά πλοία

Στην Ύδρα η εφημερίδα ¨ Απόλλων¨ δημοσίευε άρθρα εναντίον του Κυβερνήτη

Η ένταση κορυφώθηκε όταν ο Καποδίστριας φυλάκισε τον Πετρόμπεη

Μαυρομιχάλη. Στις 27 Σεπτεμβρίου ο αδερφός και ο γιός του Πετρόμπεη

δολοφόνησαν τον Καποδίστρια.


ΕΝΟΤΗΤΑ 18Η. ΑΠΟ ΤΗΝ ΑΦΙΞΗ ΤΟΥ ΟΘΩΝΑ(1833) ΕΩΣ ΤΗΝ

ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ ΤΗΣ 3ΗΣ

ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΥ 1843

1. Τι γνωρίζετε για την εκλογή και την άφιξη του Όθωνα στην Ελλάδα;

Μετά την δολοφονία του Καποδίστρια ξέσπασε εμφύλιος πόλεμος στην Ελλάδα. Αυτό

έκανε τις Δυνάμεις να επέμβουν και με τη συνθήκη του Λονδίνου

να ορίσουν Βασιλιά της Ελλάδας τον 17 χρόνο Όθωνα

ορίστηκε το πολίτευμα να είναι μοναρχία

ακόμη οι Δυνάμεις έδωσαν δάνειο 60.000.000 φράγκων στην Ελλάδα.

2. Ποιος ασκούσε την εξουσία μέχρι την ενηλικίωση του Όθωνα;

Επειδή ο Όθωνας ήταν ανήλικος την εξουσία θα την ασκούσε, μέχρι την ενηλικίωσή

του, η Αντιβασιλεία. Η Αντιβασιλεία είχε τρία μέλη:

Τον Άρμανσμπέργκ που ήταν πρωθυπουργός και υπουργός εξωτερικών

Τον Μάουερ που ήταν αρμόδιος για την εκπαίδευση, την εκκλησία και τη

δικαιοσύνη και

Τον Χάιντεκπου ήταν υπεύθυνος για τις ένοπλες δυνάμεις.

3. Ποιοι ήταν οι στόχοι της Αντιβασιλείας;

Οι επιδιώξεις της Αντιβασιλείας ήταν

Η εθνική ανεξαρτησία.

Η βασιλική απολυταρχία και

Το συγκεντρωτικό σύστημα διακυβέρνησης.

4. Ποιο ήταν το έργο της Αντιβασιλείας στη διοίκηση και στο στρατό;

Στη διοίκηση η αντιβασιλεία χώρισε την Ελλάδα σε 10 νομούς και μετέφερε το 1834

την πρωτεύουσα από το Ναύπλιο στην Αθήνα. Ο στρατός στηρίχθηκε στους

3.500Βαυαρούς που είχαν έρθει στην Ελλάδα μαζί με τον Όθωνα. Οι Έλληνες

αγωνιστές δεν έγιναν δεκτοί στις ένοπλες δυνάμεις και πολλοί στράφηκαν στη

ληστεία.

5. Ποια ήταν η πολιτική της Αντιβασιλείας στη δικαιοσύνη και στην

εκπαίδευση;

Στη δικαιοσύνη ιδρύθηκαν δικαστήρια και συντάχθηκαν νέοι νόμοι

Στην εκπαίδευση ιδρύθηκαν:

ΑλληλοδιδακτικάΔημοτικά σχολεία

Ελληνικά τριτάξια σχολεία

Και τετρατάξια Γυμνάσια

Το 1837 ιδρύθηκε Πανεπιστήμιο στην Αθήνα και το Πολυτεχνικό σχολείο.

6. Ποια ήταν η πολιτική της Αντιβασιλείας απέναντι στην Εκκλησία;


Η εκκλησία ορίστηκε αυτοκέφαλη, δηλαδή χωρίστηκε διοικητικά από το

Οικουμενικό Πατριαρχείο και έκλεισαν τα μοναστήρια με μικρό αριθμό μοναχών.

7. Ποια ήταν η στάση των Ελλήνων απέναντι στην Αντιβασιλεία;

Η στάση των Ελλήνων απέναντι στην Αντιβασιλεία αρχικά ήταν δύσπιστη και στη

συνέχεια ήταν εχθρική.

8. Ποια ήταν τα αίτια, τα γεγονότα και το αποτέλεσμα της 3ης

Σεπτεμβρίου1843;

Τα αίτια της 3ης Σεπτεμβρίου 1843 είναι ότι

Η οικονομική κατάσταση των αγροτών χειροτέρευε

Στην ύπαιθρο αναπτυσσόταν η ληστεία

Η Ελλάδα δεν μπορούσε να ξεπληρώσει τα δάνειά της και

Οι Δυνάμεις επέβαλλαν περικοπή των δαπανών. τα πρώτα θύματα των περικοπών

ήταν οι στρατιωτικοί, οι οποίοι στράφηκαν εναντίον του Όθωνα

Οι πολιτικοί όλων των κομμάτων ζητούσαν την παραχώρηση συντάγματος

Έτσι τη νύχτα της 2ης προς 3η Σεπτεμβρίου 1843 δυνάμεις της φρουράς της Αθήνας

και πολλοί πολίτες με επικεφαλής τον Δημήτριο Καλλέργη και τον Μακρυγιάννη

συγκεντρώθηκαν έξω από τα ανάκτορα και απαίτησαν από τον Όθωνα σύνταγμα.

Ο βασιλιάς στην αρχή αρνήθηκε αλλά στη συνέχεια προκήρυξε εκλογές για

Εθνοσυνέλευση, που θα ψήφιζε σύνταγμα.

http://el.wikipedia.org/wiki/%CE%95%CE%B9%CE%BA%CF%8C%CE%BD%CE%B1:3%CE%B7_%CE%A3%CE%B5%CF%80%CF%84%CE%B5%CE%BC%CE%B2%CF%81%CE%AF%CE%BF%CF%85.jpg


ΕΝΟΤΗΤΑ 19Η. ΑΠΟ ΤΗ 3

Η ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΥ 1843 ΕΩΣ ΤΗΝ ΕΞΩΣΗ

ΤΟΥ ΌΘΩΝΑ

1. Τι γνωρίζετε για το σύνταγμα του 1844;

Η Εθνοσυνέλευση ψήφισε το 1844 σύνταγμα σύμφωνα με το οποίο

Θεσπίστηκε το πολίτευμα της απόλυτης μοναρχίας

Την νομοθετική εξουσία ασκούσαν ο βασιλιάς, η Γερουσία και η Βουλή

Η εκτελεστική εξουσία ασκούνταν από τον Βασιλιά μέσω των υπουργών

Η δικαστική εξουσία από τους δικαστές που διόριζε ο Βασιλιάς.

2. Ποια διαμάχη προκλήθηκε κατά την διάρκεια της Εθνοσυνέλευσης;

Στη διάρκεια της Εθνοσυνέλευσης προκλήθηκε μια διαμάχη μεταξύ των αυτοχθόνων

(Ελλήνων γεννημένων σε περιοχές που εντάχθηκαν στο ελληνικό κράτος ) και των

ετεροχθόνων. Οι αυτόχθονες διαμαρτύρονταν επειδή οι ετερόχθονες είχαν καταλάβει

πολλές θέσεις της δημόσιας διοίκησης. Μετά από πιέσεις των αυτοχθόνων, που

αποτελούσαν και την πλειοψηφία της Εθνοσυνέλευσης αποφασίστηκε:

οι ετερόχθονες να μην διορίζονται σε θέσεις της διοίκησης.

οι ετερόχθονες μπορούν να εκλέγουν βουλευτές μόνο σε οικισμούς ετεροχθόνων

3. Ποια ήταν η λειτουργία του πολιτεύματος;

Το θετικό ήταν η καθιέρωση των κοινοβουλευτικών θεσμών

Τα αρνητικά ήταν

οι υπερεξουσίες του βασιλιά που νόθευαν τον δημοκρατικό χαρακτήρα του

πολιτεύματος

τα κόμματα συνέχιζαν τη δράση τους χωρίς να είναι επίσημα αναγνωρισμένα

στις εκλογές χρησιμοποιήθηκαν αθέμιτα μέσα για να επηρεαστούν οι ψηφοφόροι.

Τέτοια μέσα χρησιμοποίησε κυρίως το Γαλλικό κόμμα με τον Ιωάννη Κωλέττη, που

ήταν και νικητής των εκλογών.

4. Τι ήταν η Μεγάλη Ιδέα;

Μεγάλη ιδέα ήταν η άποψη ότι για να αναπτυχθεί η χώρα θα έπρεπε πρώτα να

μεγαλώσουν τα σύνορα της. Αν και η ιδέα αυτή κυκλοφορούσε σχεδόν από την

ίδρυση του ελληνικού κράτους ο Κωλέττης ήταν ο πρώτος που χρησιμοποίησε τον

όρο Μεγάλη ιδέα σε ομιλία του στην Εθνοσυνέλευση του 1844

5. Ποιοι ονομάστηκαν αλύτρωτοι και τι ήταν ο αλυτρωτισμός;

Αλύτρωτοι ονομάστηκαν όσοι ζούσαν στην Οθωμανική αυτοκρατορία και δεν

είχαν ακόμη ελευθερωθεί

Αλυτρωτισμός ήταν η πολιτική, που είχε στόχο την ένταξη των αλύτρωτων και

των εδαφών τους στο ελληνικό κράτος


6. Τι γνωρίζετε για τον Κριμαϊκό πόλεμο και τι συνέπειες είχε για τους

Έλληνες;

Το 1854ξέσπασε ρωσοτουρκικός πόλεμος. Η Αγγλία και η Γαλλία τάχθηκαν με το

μέρος του σουλτάνου και ο πόλεμος μεταφέρθηκε στη χερσόνησο της Κριμαίας.

Οι Έλληνες θεώρησαν ότι ήταν μια καλή ευκαιρία να μεγαλώσουν τα σύνορα της

χώρας γι’ αυτό οργάνωσαν εξεγέρσεις στη Θεσσαλία, την Ήπειρο και τη

Μακεδονία. Αμέσως, όμως τα αγγλικά και γαλλικά στρατεύματα κατέλαβαν τον

Πειραιά και ζήτησαν από τον Όθωνα να τηρήσει η Ελλάδα ουδετερότητα.

Τελικά η Ρωσία έχασε. Ό σουλτάνος όμως ύστερα από πιέσεις των Δυνάμεων

προχώρησε σε μεταρρυθμίσεις γνωστές ως Χάττι Χουμαγιούν με στόχο την

ισότητα όλων των υπηκόων ανεξάρτητα από φυλή ή θρήσκευμα.

7. Ποια ήταν τα αίτια της έξωσης του Όθωνα από την Ελλάδα;

Οι νέοι πολιτικοί θεωρούσαν ότι ο Όθωνας δεν είχε τίποτα να προσφέρει στην

Ελλάδα

Την 1ηΦεβρουαρίουξέσπασε μία επανάσταση που, αν και δεν πέτυχε, έδειξε την

φθορά του καθεστώτος

Τον Οκτώβριο του 1862 στασίασε η φρουρά της Αθήνας

Ο Όθωνας κηρύχθηκε έκπτωτος και έφυγε για το Μόναχο, όπου και πέθανε το

1867


ΕΝΟΤΗΤΑ 20Η. ΑΠΟ ΤΗΝ ΕΞΩΣΗ ΤΟΥ ΌΘΩΝΑ ΕΩΣ ΤΟ ΚΙΝΗΜΑ

ΣΤΟ ΓΟΥΔΙ

1. Ποιος έγινε βασιλιάς της Ελλάδας μετά την έξωση του Όθωνα;

Μετά την έξωση του Όθωνα, οι Δυνάμεις όρισαν βασιλιά της Ελλάδας τον 18 χρόνο

Δανό πρίγκιπα Γεώργιο Γκλύξμπουργκ. Παράλληλα η Αγγλία πρόσφερε στο νέο

βασιλιά τα Επτάνησα(1863) που ενσωματώθηκαν επίσημα στο ελληνικό κράτος το

1864.

2. Τι γνωρίζετε για το σύνταγμα του 1864;

Αναγνώριζε το λαό ως κυρίαρχο παράγοντα του πολιτεύματος

Ο βασιλιάς αναγνωριζόταν ως ανώτατος άρχοντας

Θεσπιζόταν το πολίτευμα της βασιλευόμενης δημοκρατίας

Η γερουσία καταργήθηκε

Δικαίωμα ψήφου είχαν όλοι οι άνδρες που είχαν συμπληρώσει το 20ο έτος

Η νομοθετική εξουσία ασκούνταν από τον βασιλιά και την Βουλή

Η εκτελεστική εξουσία ασκούνταν από τον βασιλιά και τους υπουργούς

Η δικαστική εξουσία κηρύχθηκε ανεξάρτητη.

3. Τι γνωρίζετε για την πολιτική του Αλέξανδρου Κουμουνδούρου;

Ο Αλέξανδρος Κουμουνδούρος ως πρωθυπουργός προχώρησε

Στη διανομή των εθνικών κτημάτων

Προσπάθησε να μεγαλώσει τα σύνορα της χώρας

Ο βασιλιάς Γεώργιος, όμως, τον απομάκρυνε, όταν έστειλε στρατό για να ενισχύσει

την επανάσταση της Κρήτης.

4. Ποια προβλήματα παρουσιάστηκαν στον κοινοβουλευτισμό;

Οι πολίτες πίεζαν τους βουλευτές για να εξασφαλίσουν μια θέση στο δημόσιο

Οι βουλευτές στήριζαν στη βουλή εκείνον τον πολιτικό αρχηγό που θα διόριζε τους

οπαδούς τους

Ο βασιλιάς, όταν δεν συμφωνούσε με τις ενέργειες της κυβέρνησης μπορούσε να τις

ανατρέψει

5. Τι ήταν η αρχή της δεδηλωμένης;

Ο Χαρίλαος Τρικούπης διαφωνούσε με τις παρεμβάσεις του βασιλιά και εξέφρασε

τις αντιρρήσεις του στο άρθρο του «Τις πταίει».

Ο Χαρίλαος Τρικούπης πίστευε ότι ο βασιλιάς θα έπρεπε να διορίζει πρωθυπουργό

μόνο εκείνον που έχει τους περισσότερους βουλευτές στη βουλή. Αυτή η άποψη

ονομάστηκε «Αρχή της δεδηλωμένης».

6. Πως προήλθε ο δικομματισμός;


Η καθιέρωση της αρχής της δεδηλωμένης είχε ως αποτέλεσμα τα μικρά κόμματα ή

να διαλυθούν ή να ενωθούν με άλλα μεγαλύτερα. Έτσι την δεκαετία 1885-1895

υπήρχαν μόνο δύο κόμματα. Στο ένα ήταν επικεφαλής ο Τρικούπης και στο άλλο ο

Δηλιγιάννης. Το σύστημα αυτό ονομάστηκε δικομματισμός.

7. Ποιο ήταν το πολιτικό πρόγραμμα του Χαρίλαου Τρικούπη;

Οι στόχοι του Χαρίλαου Τρικούπη ήταν:

Η κατασκευή μεγάλων έργων

Η ανασυγκρότηση των ένοπλων δυνάμεων

Η εξυγίανση της δημόσιας διοίκησης

Η ειρηνική συμβίωση με την Οθωμανική αυτοκρατορία

Για να τα πετύχει όλα αυτά ο Τρικούπης:

επέβαλε βαριά φορολογία,

πήρε δάνεια από τράπεζες του εξωτερικού και

πρόσφερε ευνοϊκούς όρους στους Έλληνες του εξωτερικού ,που ήθελαν να

επενδύσουν στην Ελλάδα.

8. Ποιες ήταν οι απόψεις του Θεόδωρου Δηλιγιάννη;

Ο Θεόδωρος Δηλιγιάννης υποστήριζε ότι

Η φορολόγηση θα έπρεπε να είναι μικρότερη

Κατηγορούσε τον Τρικούπη ότι ευνοεί τους οικονομικά ισχυρούς ενώ

Όταν έγινε πρωθυπουργός κατάργησε το νόμο του Τρικούπη.

9. Τι γνωρίζετε για την οικονομική και εθνική κρίση στην Ελλάδα;

Η Ελλάδα δεν μπορούσε να ανταποκριθεί στις οικονομικές της υποχρεώσεις και γι’

αυτό ο Τρικούπης αποφάσισε, το 1893, να κηρύξει τη χώρα υπό πτώχευση.

Στις εκλογές του 1895ο Τρικούπης δεν εκλέχτηκε ούτε βουλευτής. Ο νέος

πρωθυπουργός Θ. Δηλιγιάννης ήρθε αντιμέτωπος με πολλά προβλήματα.

Το 1896 ξέσπασε και η επανάσταση στην Κρήτη και πιεζόμενος από την κοινή

γνώμη, έστειλε στρατό στη Κρήτη.

Το 1897 άρχισε στη Θεσσαλία ελληνοτουρκικός πόλεμος

Οι Οθωμανικές δυνάμεις έφτασαν μέχρι τη Λαμία. Ο σουλτάνος σταμάτησε τις

επιχειρήσεις όταν οι Δυνάμεις τον διαβεβαίωσαν ότι η Ελλάδα θα πλήρωνε πολεμική

αποζημίωση

Η Ελλάδα για να πληρώσει την αποζημίωση αναγκάστηκε να πάρει νέο δάνειο

Ο βασιλιάς συνέχισε να παρεμβαίνει στην εσωτερική και εξωτερική πολιτική και

αυτό είχε ως αποτέλεσμα το στρατιωτικό κίνημα στο Γουδί το 1909.


ΕΝΟΤΗΤΑ 21Η. ΤΟ ΚΡΗΤΙΚΟ ΖΗΤΗΜΑ ( 1821 1905 )

1. Τι ονομάζουμε Κρητικό ζήτημα;

Κρητικό ζήτημα ονομάστηκαν οι προσπάθειες των Ελλήνων της Κρήτης, των

ελεύθερων Ελλήνων και του ελληνικού κράτους για να ενωθεί η Κρήτη με την

Ελλάδα.

2. Τι γνωρίζετε για την μεγάλη Κρητική επανάσταση του 1866- 1869;

Στα 1866-1869 ξέσπασε η μεγάλη κρητική επανάσταση που όμως τελικά

καταπνίγηκε. Ιδιαίτερη στιγμή ήταν η ανατίναξη μιας ομάδας επαναστατών στη

μονή Αρκαδίου, που προκάλεσε συγκίνηση τόσο στην Ελλάδα όσο και στο εξωτερικό.

3. Τι γνωρίζετε για τον οργανικό νόμο;

Ο Οργανικός Νόμος ήταν ένα είδος τοπικού συντάγματος, που το παραχώρησε ο

σουλτάνος. Ο Οργανικός Νόμος προέβλεπε:

Την πρόσληψη χριστιανών υπαλλήλων στη διοίκηση

Τη συμμετοχή χριστιανών αντιπροσώπων στη Γενική διοίκηση

Την ισοτιμία τουρκικής και ελληνικής γλώσσας και

Μεικτά δικαστήρια.

4. Τι όριζε η Σύμβαση της Χαλέπας και γιατί καταργήθηκε;

Η Σύμβαση της Χαλέπας όριζε ότι:

Ο Γενικός Διοικητής μπορούσε να είναι και χριστιανός

Στη Γενική Διοίκηση θα πλειοψηφούσαν οι χριστιανοί

Έτσι στη Κρήτη θα υπήρχε ένα καθεστώς ημιαυτονομίας

Όμως μια αποτυχημένη επανάσταση ήταν η αφορμή για να καταργηθεί.

5. Ποιο ήταν το αποτέλεσμα της επανάστασης του 1896-1897;

Η νέα επανάσταση εξελίχθηκε σε ελληνοτουρκικό πόλεμο, στον οποίο η Ελλάδα

ηττήθηκε. Μετά από παρέμβαση των Δυνάμεων ο σουλτάνος

Αναγνώρισε τη δημιουργία αυτόνομης Κρητικής πολιτείας

Γενικός Διοικητής ήταν ο πρίγκιπας Γεώργιος

Υπουργός δικαιοσύνης ο Ελευθέριος Βενιζέλος.

6. Για ποιο λόγο έγινε η επανάσταση στο Θέρισο και ποιο το αποτέλεσμα;

Η καθυστέρηση του Γεώργιου στο ζήτημα της ένωσης της Κρήτης με την Ελλάδα

προκάλεσε το 1905 την επανάσταση στο Θέρισο των Χανίων με επικεφαλής τους Ελ.

Βενιζέλο, Κων. Φούμη και Κων. Μάνο, οι οποίοι κήρυξαν την ένωση της Κρήτης με

την Ελλάδα. Οι Δυνάμεις όμως, δεν επέτρεψαν να γίνει η ένωση.


ΕΝΟΤΗΤΑ 22ΗΤΑ ΒΑΛΚΑΝΙΑ ΤΩΝ ΑΛΛΗΛΟΣΥΓΚΡΟΥΟΜΕΝΩΝ

ΕΘΝΙΚΩΝ ΕΠΙΔΙΩΞΕΩΝ

1. Τι προέβλεπε η Συνθήκη του Αγίου Στεφάνου του 1878;

Η Συνθήκη του Αγίου Στεφάνου είχε ως κύριο όρο τη δημιουργία της αυτόνομης

Βουλγαρίας δηλ. της «Μεγάλης Βουλγαρίας», που περιελάμβανε περιοχές με

ελληνικούς πληθυσμούς. Η συνθήκη αυτή έθιγε τα ελληνικά και αγγλικά συμφέροντα.

2. Ποιες ήταν οι αποφάσεις του Συνεδρίου του Βερολίνου;

Με πρωτοβουλία της Μ. Βρετανίας και της Γερμανίας συγκλήθηκε το Συνέδριο του

Βερολίνου το 1878.

Οι δύο Δυνάμεις αντέδρασαν στην ίδρυση της «Μεγάλης Βουλγαρίας»

Δημιουργήθηκε μια πολύ μικρότερη αυτόνομη Βουλγαρία

Έγινε αυτόνομη η Ρωμυλία

Η Σερβία, η Ρουμανία και το Μαυροβούνιο κηρύχθηκαν ανεξάρτητες

Η Μακεδονία,η Θράκη και η Ήπειρος παρέμειναν στην Οθωμανική αυτοκρατορία

Η Κύπρος παραχωρήθηκε στην Αγγλία.

3. Ποια σημαντικά γεγονότα για την Ελλάδα έγινα το 1881 και 1885;

Το 1881 η Θεσσαλία και η Άρτα ενώθηκαν με το ελληνικό κράτος.

Το 1885 η Βουλγαρία παραβιάζοντας τις αποφάσεις της Συνθήκης του Βερολίνου

προσάρτησε την Ανατολική Ρωμυλία, που είχε και ελληνικούς πληθυσμούς. Η Σερβία

αντέδρασε και κήρυξε πόλεμο στη Βουλγαρία, ενώ η Ελλάδα πιεζόμενη από τις

Δυνάμεις έμεινε ουδέτερη.

4. Τι ονομάζουμε Μακεδονικό ζήτημα;

Μακεδονικό ζήτημα ονομάζουμε τους αγώνες για τον έλεγχο της Μακεδονίας, που

τότε ήταν τμήμα της Οθωμανικής αυτοκρατορίας και την διεκδικούσαν οι Έλληνες, οι

Βούλγαροι και οι Σέρβοι.

5. Ποιες προσπάθειες έκαναν οι Βούλγαροι για να προσαρτήσουν την

Μακεδονία;

Οι Βούλγαροι ίδρυσαν στη Θεσσαλονίκη 1893 την Εσωτερική Μακεδονική

Επαναστατική Οργάνωση (ΕΜΕΟ) με σκοπό την ένωση των πληθυσμών της

Μακεδονίας και της Θράκης για την αποτίναξη του Οθωμανικού ζυγού και την

αυτονόμηση της Μακεδονίας.

Το 1893 ιδρύθηκε στη Σόφια η Ανώτατη Μακεδονική Επιτροπή με στόχο τον

ξεσηκωμό των κατοίκων της Μακεδονίας για την δημιουργία αυτόνομης Μακεδονίας

που θα ενωνόταν με την Βουλγαρία

Το 1898 οργανώθηκαν στη Μακεδονία ένοπλες ομάδες Βουλγάρων, οι


«κομιτατζήδες»

Το 1903η ΕΜΕΟ οργάνωσε στη Μακεδονία την εξέγερση στο Ίλιντεν που

καταπνίγηκε από τον Οθωμανικό στρατό.

6. Ποιες ενέργειες έγιναν από την ελληνική πλευρά για την προσάρτηση της

Μακεδονίας;

Στα 1896-1897 έφτασαν στη Μακεδονία οι πρώτες ένοπλες δυνάμεις που

συγκρούστηκαν με τους κομιτατζήδες

Το 1904 άρχισαν να φτάνουν στη Μακεδονία Έλληνες αξιωματικοί που

συγκρούστηκαν και με τουρκικά στρατεύματα. Από τους Έλληνες που πήραν

μέρος στον Μακεδονικό αγώνα, ξεχωριστή μορφή υπήρξε ο Παύλος Μελάς.

7. Τι ήταν το κίνημα των Νεότουρκων;

Τούρκοι αξιωματικοί, αστοί και διανοούμενοι ίδρυσαν την οργάνωση Ένωση και

πρόοδος. Τα μέλη της οργάνωσης ονομάστηκαν Νεότουρκοι. Το 1908 ξέσπασε στη

Θεσσαλονίκη το κίνημα των Νεότουρκων. Ο σουλτάνος αναγκάστηκε να

παραχωρήσει σύνταγμα και να δώσει αμνηστία στους ένοπλους Έλληνες και

Βούλγαρους. Έτσι τελείωσε ο Μακεδονικός αγώνας.


ΕΝΟΤΗΤΑ 23Η . Η ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΑ ΚΑΤΑ

ΤΟΝ 19ο ΑΙΩΝΑ

1. Ποια ήταν η έκταση και ο πληθυσμός της Ελλάδας τον 19ο αιώνα;

Η έκταση της Ελλάδας ήταν μικρή παρόλο που μεγάλωσαν δυο φορές τα σύνορά της

το 1864 περιλαμβάνοντας τα Επτάνησα και το 1881 περιλαμβάνοντας τη Θεσσαλία

και την Άρτα.

Ο πληθυσμός ήταν περίπου 750.000 το 1830 αλλά αυξήθηκε κατά την διάρκεια του

19ου αιώνα. Παράλληλα διπλάσιοι Έλληνες ζούσαν έξω από τα σύνορα.

2. Ποια ήταν η κατάσταση στον αγροτικό τομέα;

Ένα μεγάλο μέρος της καλλιεργήσιμης γης αποτελούσαν οι εθνικές γαίες, δηλαδή τα

κτήματα που πριν την επανάσταση ήταν οθωμανικές ιδιοκτησίες. Το ελληνικό

κράτος δεν τόλμησε ούτε να τις μοιράσει δωρεάν στους αγρότες, ούτε να τις

πουλήσει. Έτσι ένα μεγάλο μέρος τους καταπατήθηκε. Το 1871 ο πρωθυπουργός

Αλέξανδρος Κουμουνδούρος μοίρασε όσες εθνικές γαίες είχαν απομείνει

Μετά την ενσωμάτωση της Θεσσαλίας στο ελληνικό κράτος δημιουργήθηκε το

πρόβλημα των τσιφλικιών, δηλ. των κτημάτων που άνηκαν σε Τούρκους και τα

καλλιεργούσαν οι κολίγοι (ακτήμονες Έλληνες ). Οι κολίγοι πίστευαν ότι θα

μοιραστούς σ’ αυτούς. Όμως η Ελλάδα είχε δεσμευτεί με διεθνή συνθήκη και οι

Τούρκοι πούλησαν τα τσιφλίκια σε Έλληνες κεφαλαιούχους

Τα κυριότερα προϊόντα που παράγονταν ήταν η σταφίδα, οι ελιές, τα καπνά και τα

σιτηρά.

3. Ποια ήταν η κατάσταση στο εμπόριο;

Μεγάλη βαρύτητα είχε το εξωτερικό εμπόριο

Εξάγονταν σταφίδες, λάδι και άλλα αγροτικά προϊόντα

Εισάγονταν σιτάρι, υφάσματα, και νήματα

4. Τι γνωρίζετε για την ναυτιλία στην Ελλάδα;

Η Πάτρα ήταν το κύριο λιμάνι εξαγωγής σταφίδας. Η Σύρος ήταν σημαντικό

εμπορικό κέντρο, ενώ στα τέλη του 19ου αιώνα άρχισε και η γρήγορη ανάπτυξη

του Πειραιά

5. Τι γνωρίζετε για το τραπεζικό σύστημα;

Το 1841 ιδρύθηκε η Εθνική Τράπεζα της Ελλάδος με πρωτοβουλία του κράτους και

της δόθηκε το δικαίωμα να εκδίδει χαρτονομίσματα

6. Τι γνωρίζετε για την βιομηχανία;


Η βιομηχανία αναπτύχθηκε με αργούς ρυθμούς λόγω έλλειψης κεφαλαίων, πρώτων

υλών, καυσίμων και εργατικών χεριών

7. Ποιος ήταν ο ρόλος του κράτους στην ανάπτυξη της ελληνικής

οικονομίας;

Το ελληνικό κράτος προσπάθησε να αναπτύξει την οικονομία:

Με έργα υποδομής και

Δημιουργώντας ευνοϊκό θεσμικό πλαίσιο για τους επενδυτές

οι ρυθμοί ανάπτυξης ήταν χαμηλότεροι από εκείνους της δυτικής Ευρώπης, αλλά

υψηλότεροι από την περιοχή των Βαλκανίων

Το εξωελλαδικό ελληνικό κεφάλαιο στράφηκε στην Ελλάδα μετά το 1870.

8. Τι γνωρίζετε για την ελληνική κοινωνία;

Οι αγρότες αποτελούσαν τη συντριπτική πλειονότητα. Οι περισσότεροι ήταν

μικροϊδιοκτήτες. Ιδιαίτερη περίπτωση ήταν οι κολίγοι της Θεσσαλίας που οι Έλληνες

τσιφλικούχοι μπορούσαν να τους διώξουν ανά πάσα στιγμή

Τα αστικά στρώματα ήταν οι επιχειρηματίες που ασχολούνταν με το εμπόριο, τη

ναυτιλία, τις τραπεζικές εργασίες, τη βιομηχανία και οι δημόσιοι υπάλληλοι.

Οι εργάτες εμφανίστηκαν στην ελληνική κοινωνία αργά λόγω της καθυστερημένης

εκβιομηχάνισης και ζούσαν σε άθλιες συνθήκες.

9. Ποιοι ήταν οι σημαντικότεροι κοινωνικοί μετασχηματισμοί;

Η μετανάστευση εντάθηκε τον 19ο αιώνα με προορισμό τις παροικίες του εξωτερικού

κυρίως την Αίγυπτο. Στα τέλη του 19ου αιώνα οι άσχημες σοδιές σταφίδας

δημιούργησαν ένα έντονο μεταναστευτικό ρεύμα κυρίως από την Πελοπόννησο προς

της ΗΠΑ.

Οι αγώνες των κολίγων που έφτασαν μέχρι την ένοπλη σύγκρουση με το κράτος στο

Κιλελέρ

Το εργατικό κίνημα. Κατά την δεκαετία του 1870 έγιναν οι πρώτες εργατικές απεργίες

και κυκλοφορήσαν εφημερίδες που υπερασπίζονταν τα αιτήματα των εργατών.

Το γυναικείο ζήτημα με κύριο αίτημα την εκπαίδευση των γυναικών.


ΕΝΟΤΗΤΑ 24Η. ΕΠΙΣΤΗΜΕΣ, ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΗ ΚΑΙ ΚΑΛΛΙΤΕΧΝΙΚΗ

ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑ ΚΑΤΑ ΤΟΝ 19ο ΑΙΩΝΑ

1. Ποιος ήταν ο χαρακτήρας της επιστημονικής εξέλιξης τον 19ο αιώνα;

Τον 19ο αιώνα έχουμε πολλά νέα επιστημονικά επιτεύγματα, τα οποία συνδέονταν με

την οικονομία. Δεν είναι, λοιπόν, τυχαίο το ότι η χημεία κυριάρχησε αυτή την εποχή

καθώς πολλές από τις εφαρμογές της εξυπηρετούσαν:

τη σπουδαιότερη βιομηχανία της εποχής την υφαντουργία

τα λιπάσματα διευκόλυναν τη γεωργία

τα εμβόλια και τα φάρμακα καταπολέμησαν τις ασθένειες

Έτσι περισσότεροι από τους μισούς επαγγελματίες επιστήμονες του 19ου αιώνα ήταν

χημικοί.

2. Ποια ήταν τα σημαντικότερα επιστημονικά επιτεύγματα;

Ο Φαραντέι ανακάλυψε τη σχέση ηλεκτρισμού-μαγνητισμού,

Ο Μάξγουελ, διαμόρφωσε τη βάση εφαρμογών όπως ο ηλεκτροφωτισμός, το

τηλέφωνο και ο κινηματογράφος

Ο Μπελ κατασκεύασε το τηλέφωνο,

Ο Έvτισoν επινόησε τον λαμπτήρα και δημιούργησε τον πρώτο ηλεκτροπαραγωγικό

σταθμό στη Νέα Υόρκη,

Ο Μορς εγκατέστησε το πρώτο τηλεγραφικό δίκτυο στις Η ΠΑ,

Ο Παστέρ και ο συνεργάτης του Κοχ επινόησαν εμβόλιο για τη λύσσα και μεθόδους

παστερίωσης των τροφίμων.

3. Τι γνωρίζετε για τον Δαρβίνο και τη θεωρία της εξέλιξης;

Ο Δαρβίνος στο έργο του «Η καταγωγή των ειδών» υποστήριξε ότι τα ζώα και τα

φυτά προήλθαν από απλούστερα είδη. Αυτά τα είδη μεταλλάχθηκαν πολλές φορές

και τελικά επικράτησαν εκείνα που μπορούσαν να προσαρμοστούν καλύτερα στις

εκάστοτε συνθήκες. Το έργο του προκάλεσε έντονες αντιδράσεις, ιδίως από την

εκκλησία, καθώς αμφισβητούσε τη δημιουργία του ανθρώπου από τον Θεό. Η

μεταφορά, από ορισμένους της δαρβινικής θεωρίας στο κοινωνικό επίπεδο γέννησε

τον κοινωνικό δαρβινισμό, που προσπαθούσε να εξηγήσει την κυριαρχία των

πλουσίων στους φτωχούς, των λευκών στους μαύρους κ.α

4. Τι γνωρίζετε για τον νόμο των τριών σταδίων;

Ο Αύγουστος Κοντ υιοθέτησε τον νόμο των τριών σταδίων, σύμφωνα με τον οποίο η

ανθρώπινη γνώση περνά από τρία στάδια θεολογικό - μεταφυσικό - επιστημονικό

ή θετικό. Ο Κοντ εφάρμοσε τον νόμο αυτό στην ιστορία, όπου κατά το πρώτο στάδιο

ο άνθρωπος θεωρούσε τα πάντα εξαρτημένα από υπερφυσικά όντα. Κατά το

δεύτερο στάδιο ερμήνευε τα πάντα με βάση αφηρημένες ιδέες Στο τρίτο στάδιο, το


θετικό, ο άνθρωπος ερμηνεύει τα πάντα επιστημονικά,. Η αντίληψη αυτή

ονομάστηκε θετικισμός.

5. Ποιες ήταν οι απόψεις του Φρίντριχ Χέγκελ;

Ο φιλόσοφος Φρίντριχ Χέγκελ πίστευε ότι το σύμπαν διακρίνεται σε τρεις σφαίρες

τον Λόγο, τη Φύση και το Πνεύμα. Ο Χέγκελ εισηγήθηκε τη διαλεκτική μέθοδο.

Σύμφωνα με αυτή, υπάρχουν τρεις αρχές η θέσn, η αντίθεση και η σύνθεση, μέσω

των οποίων μπορούν να ερμηνευθούν τα ιστορικά φαινόμενα. Με βάση αυτή την

αφετηρία, ο Χέγκελ ερμήνευσε τον κόσμο θεωρώντας ότι βρίσκεται σε συνεχή

μεταβολή.

6. Τι γνωρίζετε για τον Μαρξ και τον Ένγκελς;

Ο Καρλ Μαρξ και ο Φρίντριχ Ένγκελς πίστευαν ότι η κινητήρια δύναμη της ιστορίας

είναι n πάλη των τάξεων, δηλαδή η αδιάκοπη σύγκρουση ανάμεσα στην κοινωνική

τάξη που έχει την εξουσία και την τάξη που επιχειρεί να της την αφαιρέσει.

Θεωρούσαν, λοιπόν, ότι σύγκρουση ανάμεσα στην αστική τάξη και την εργατική τάξη

θα είχε ως αποτέλεσμα την επανάστασή, που θα οδηγούσε στον κομμουνισμό.

7. Τι γνωρίζετε για τον Νίτσε;

Ο Φρίντριχ Νίτσε υποστήριζε πως ο άνθρωπος δεν μπορεί να συλλάβει την απόλυτη

αλήθεια και ότι η αξία του ανθρώπου δεν βρίσκεται σ' αυτό που είναι αλλά σ' αυτό

που μπορεί να γίνει, δηλαδή στον υπεράνθρωπο.


ΕΝΟΤΗΤΑ 25Η. ΤΕΧΝΕΣ ΚΑΙ ΓΡΑΜΜΑΤΑ ΣΤΟΝ ΚΟΣΜΟ ΤΟΝ 19

ο

ΑΙΩΝΑ

1. Τι γνωρίζετε για τον κλασικισμό;

Ο κλασικισμός θαύμαζε την τάξη και την πειθαρχία της κλασικής τέχνης των

αρχαίων Ελλήνων και των Ρωμαίων. Κύριοι εκπρόσωποι ήταν οι ζωγράφοι Νταβίντ

και Ενγκρ.

2. Ποια ήταν τα κύρια γνωρίσματα του ρομαντισμού;

Τα κύρια γνωρίσματα του ρομαντισμού ήταν:

η κυριαρχία του συναισθήματος

η αγάπη για το μυστηριώδες

το ενδιαφέρον για το εθνικό παρελθόν

η θρησκευτική αναζήτηση

η στροφή στη φύση

η προτεραιότητα του φανταστικού έναντι του πραγματικού και

του χρώματος έναντι της μορφής.

3. Ποιοι ήταν οι κυριότεροι εκπρόσωποι του ρομαντισμού στη μουσική;

Οι κυριότεροι εκπρόσωποι του ρομαντισμού στη μουσική ήταν ο Μπετόβεν, ο

Σούμαν, ο Μπραμς, ο Βάγκνερ, ο Πολωνός Σοπέν που εξέφρασε τη νοσταλγία για

την πατρίδα του, που την εγκατέλειψε μετά την αποτυχημένη πολωνική επανάσταση

του 1830.

4. Ποιοι ήταν οι κυριότεροι εκπρόσωποι του ρομαντισμού στη ποίηση;

Στην ποίηση ο ρομαντισμός εκφράστηκε αρχικά με τα έργα των μεγάλων Άγγλων

ποιητών Kιτς, Σέλεϊ και Μπάιρον και στη συνέχεια με τους Γάλλους Λαμαρτέν, Βινί,

Μισέ και Ουγκό

5. Ποιοι ήταν οι κυριότεροι εκπρόσωποι του ρομαντισμού στη πεζογραφία;

Οι κυριότεροι εκπρόσωποι του ρομαντισμού στη πεζογραφία ήταν Ο Γάλλος

Σατoμπριάν, που εμπνεύστηκε από τον χριστιανισμό Άγγλο Σκοτ που έγραψε

ρομαντικά μυθιστορήματα. Οι Γάλλοι Μπαλζάκ, Σταντάλ και Ουγκό που

περιγράφουν την κοινωνική αδικία.

6. Ποιοι ήταν οι κυριότεροι εκπρόσωποι του ρομαντισμού στη ζωγραφική;

Στη ζωγραφική ο ρομαντισμός εκφράστηκε στα έργα του Άγγλου Κόνσταμπλ και των

Γάλλων Ζερικό και Ντελακρουά.


7. Τι γνωρίζετε για το κίνημα του ρεαλισμού;

Γύρω στα 1850, οι οικονομικές και κοινωνικές μεταβολές που έφερνε n βιομηχανική

Επανάσταση προκάλεσαν την δημιουργία ενός νέου καλλιτεχνικού κινήματος, του

ρεαλισμού.Κύρια γνωρίσματα του ήταν

η προσπάθεια πιστής απόδοσης της πραγματικότητας

το ενδιαφέρον για την καθημερινότητα των απλών ανθρώπων,

το ενδιαφέρον για το αληθινό και όχι για το ωραίο.

8. Ποιοι ήταν οι κύριοι εκπρόσωποι του ρεαλισμού στη ζωγραφική και την

πεζογραφία;

`Στη ζωγραφική ήταν ο Κουρμπέ, ο Κορό, ο Ντομιέ και ο Μιγέ. Στη πεζογραφία

ήταν ο Ντίκενς, ο Φλομπέρ, ο Ζολά, ο Ντοστογιέφσκι, ο Τολστόι.

9. Τι γνωρίζετε για το κίνημα του ιμπρεσιονισμού στη ποίηση;

Στη ποίηση εμφανίστηκε το κίνημα του συμβολισμού, που αρνούνταν κάθε κανόνα

και προσπάθησε να εκφράσει την φαντασία. Πρόδρομος του συμβολισμού ήταν ο

Μποντλέρ.

10. Τι γνωρίζετε για το κίνημα του ιμπρεσιονισμού στη δραματουργία;

Η δραματουργία τόνισε την ανάγκη κοινωνικής χειραφέτησης μέσα από τα έργα

του Ίψεν, του Στρίνμπεργκ και του Τσέχοφ.

11. Τι γνωρίζετε για το κίνημα του ιμπρεσιονισμού στη ζωγραφική;

Το κύριο γνώρισμα του ιμπρεσιονισμού στη ζωγραφική ήταν η προσπάθεια να

αποδοθεί η φευγαλέα εντύπωσή(impression). Όλο το βάρος έπεφτε στις

αποτυπώσεις του φωτός. Κύριοι εκπρόσωποί του ήταν οι Μονέ, Πισαρό, Ρενουάρ

και Ντεγκά.

12. Τι γνωρίζετε για το κίνημα του ιμπρεσιονισμού στη γλυπτική;

Στη γλυπτική ο Ροντέν επιδίωκε την απόδοση βαθύτερων συναισθημάτων και

πανανθρώπινων αξιών.


ΕΝΟΤΗΤΑ 26Η. ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΗ ΖΩΗ,ΓΡΑΜΜΑΤΑ ΚΑΙ ΤΕΧΝΕΣ ΣΤΗΝ

ΕΛΛΑΔΑ ΤΟΝ 19ο ΑΙΩΝΑ

1. Ποιες προσπάθειες έγιναν για την ανοικοδόμηση της εθνικής ταυτότητας

των Ελλήνων;

Tον 19ο γινόταν μια προσπάθεια οικοδόμησης μιας εθνικής ταυτότητας κοινής για

ολόκληρο τον ελληνισμό.

Έτσι, ιδιαίτερη σημασία δόθηκε στην ιστορία και στη λαογραφία. Ο Γερμανός

ιστορικός Φαλμεράιερ υποστήριξε ότι οι Έλληνες του 19ου αιώνα ελάχιστη σχέση

είχαν με τους αρχαίους Έλληνες. Οι Σπυρίδων Ζαμπέλιος και Κωνσταντίνος

Παπαρρnγόπουλος υποστήριξαν ότι η συνέχεια του ελληνισμού από την αρχαιότητα

υπήρξε αδιάκοπη. Έτσι, διαμορφώθηκε το τριμερές σχήμα της ελληνικής ιστορίας:

αρχαία, βυζαντινή, νεότερη.

Ακόμη άρχισε η μελέτη της σύγχρονης λαϊκής ζωής και των λαϊκών εθίμων.

Πρωτεργάτής υπήρξε ο Νικ6λαος Πολίτης, θεμελιωτής της λαογραφίας στην Ελλάδα.

Έτσι το πανεπιστήμιο, που ιδρύθηκε το 1837, είχε ως στόχο να διδάξει στους

«αλύτρωτους» φοιτητές του τις εθνικές αξίες, ώστε αυτοί να τις μεταδώσουν στις

πατρίδες τους ως εκπαιδευτικοί ή κληρικοί.

Βεβαίως, έπρεπε να υπάρχει μια ενιαία γλώσσα. Γι’ αυτό αναπτύχθηκε το κίνημα

του δημοτικισμού. Πρωτεργάτης υπήρξε ο γλωσσολόγο ς Γιάννης Ψυχάρnς, που με

το βιβλίο Το ταξίδι μου(1888) υποστήριξε την ανάγκη γενίκευσης της χρήσης της

δημοτικής γλώσσας. Δεν ήταν όλοι, όμως, σύμφωνοι. Μάλιστα σημειώθηκαν

επεισόδια με νεκρούς και τραυματίες το 1901, λόγω της μετάφρασης του

Ευαγγελίου στη δημοτική, και το 1903, όταν υπερσυντηρητικοί διαμαρτυρήθηκαν

βίαια για τη μετάφραση της Ορέστειας του Αισχύλου σε απλή καθαρεύουσα.

2. Τι γνωρίζετε για το Διονύσιο Σολωμό;

Ο Διονύσιος Σολωμός εμπνεύστηκε από την επανάσταση του 1821 το ποίημα

Ύμνος εις την Ελευθερίαν, που οι δύο πρώτες στροφές του μελοποιημένες από τον

Νικόλαο Mάvτζαρo αποτελούν τον εθνικό ύμνο των Ελλήνων. ο Σολωμός

ενδιαφέρθηκε ιδιαίτερα για την ελληνική λαϊκή γλώσσα. Γύρω του σχηματίστηκε

ένας κύκλος διανοουμένων που συμφωνούσαν με τις απόψεις του και έμειναν

γνωστοί ως Επτανησιακή σχολή.

3. Τι γνωρίζετε για την Παλαιά Αθηναϊκή Σχολή (1830-1880);

Η λογοτεχνία του ελεύθερου κράτους αντιπροσωπεύεται, κατά την περίοδο 1830-

1880, από το έργο Φαναριωτών λογίων, όπως οι Αλέξανδρος και Παναγιώτης

Σούτσος και ο Αλέξανδρος Ραγκαβής, που γράφουν στην καθαρεύουσα..

Παράλληλα, αναπτύχθηκε και η πεζογραφία. Ο Εμμανουήλ Ροίδης, και ο Δημήτριος


Βικέλας υπήρξαν οι σημαντικότεροι εκπρόσωποί της.

4. Τι γνωρίζετε για τη Νέα Αθηναϊκή Σχολή;

Στις αρχές της δεκαετίας του 1870 ορισμένοι νέοι λογοτέχνες άρχισαν να

απορρίπτουν τον ρομαντισμό και να στρέφονται προς την απλότητα. Η

χρονολογία 1880 θεωρήθηκε ορόσημο, γιατί εκείνη τη χρονιά εκδόθηκαν δύο

ποιητικές συλλογές που εξέφραζαν το πνεύμα της αλλαγής. Στην ποίηση, κύριος

εκφραστής της γενιάς του 1880 ήταν ο Κωστής Παλαμάς

5. Τι γνωρίζετε για την ελληνική ζωγραφική και γλυπτική του 19ου αιώνα;

Η ελληνική ζωγραφική και n γλυπτική του 190υ αιώνα ήταν επηρεασμένες από

δυτικά πρότυπα

Οι Ανδρέας Κριεζής, Διονύσιος Τσ6κοςκαι Θε6δωρος Βρυζάκnς εμπνεύστηκαν από

τον Αγώνα.

Νικηφόρος Λύτρας ασχολήθηκε αρχικά με ιστορικά θέματα αλλά στην πορεία

στράφηκε προς την απεικόνιση της καθημερινής ζωής.

Ο Κ. Βολανάκης εμπνεύστηκε από τη θάλασσα και τη ναυτική ζωή

Ο Ν. Γύζης διακρίθηκε για μια διάθεση εξιδανίκευσης των θεμάτων.

Επίσης σημαντικότερος γλύπτης της εποχής υπήρξε ο Γιαννούλης Χαλεπάς

6. Τι γνωρίζετε για την αρχιτεκτονική;

Κατά την οθωνική περίοδο, τα μεγάλα κτίρια σχεδιάστηκαν με βάση τον κλασικισμό

από ξένους αρχιτέκτονες.

Παράλληλα, έδρασαν και Έλληνες αρχιτέκτονες.

Ο Σταμάτης Κλεάνθης συνέταξε μαζί με τον Γερμανό συνάδελφό του Εδουάρδο

Σάουμπερτ ένα πολεοδομικό σχέδιο της Αθήνας (που μικρό μέρος του εφαρμόστηκε)

και τα σχέδια του Πειραιά.

Ο Λύσανδρος Καυταντζόγλου έκτισε το Πολυτεχνείο, το Οφθαλμιατρείο και άλλα

κτίρια.

Γύρω στα τέλη του 19ου αιώνα διαμορφώθηκε το νεοκλασικό σπίτι. Πολλά

νεοκλασικά σπίτια σώζονται μέχρι τις μέρες μας. Τα σημαντικότερα από αυτά έχουν

κηρυχθεί διατηρητέα από το ελληνικό κράτος.


ΕΝΟΤΗΤΑ 27Η. ΤΟ ΚΙΝΗΜΑ ΣΤΟ ΓΟΥΔΙ

1. Ποια ήταν τα αίτια που οδήγησαν στο κίνημα στο Γουδί;

Κατά την τελευταία δεκαετία του 19ου αιώνα η Ελλάδα

Αντιμετώπιζε σοβαρά οικονομικά προβλήματα.

Η πολιτική ηγεσία δεν μπορούσε να διαχειριστεί αποτελεσματικά τις εθνικές

διεκδικήσεις,

Επικρατούσε πολιτική αστάθεια, καθώς οι κυβερνήσεις διαδέχονταν η μία την άλλη

χωρίς καμιά να μπορεί να αντιμετωπίσει τα προβλήματα της χώρας.

Υπήρχε δυσαρέσκεια στην ελληνική κοινωνία.

Η μοναρχία κατηγορούνταν για συνεχείς παρεμβάσεις στις ένοπλες δυνάμεις και για

τη στάση του ύπατου αρμοστή της Κρήτης πρίγκιπα Γεώργιου, που θεωρήθηκε

υπεύθυνος για τη ρήξη με τον Βενιζέλο και την επανάσταση του Θέρισου.

2. Τι ήταν ο Στρατιωτικός Σύνδεσμος;

Τον Μάιο του 1909, ιδρύθηκε ο Στρατιωτικός Σύνδεσμος, μια οργάνωση

κατώτερων αξιωματικών. Τα μέλη του Συνδέσμου αντιδρούσαν, γιατί η βασιλική

οικογένεια προωθούσε τους ευνοούμενους της στο στράτευμα αλλά και για την κακή

κατάσταση των ενόπλων δυνάμεων.

3. Ποια ήταν η αφορμή για να εκδηλωθεί το κίνημα στο Γουδί;

Η πολιτική ηγεσία επιχείρησε, αρχικά, να διαπραγματευτεί με τον Σύνδεσμο. Όταν,

όμως, προσπάθησε, στις 12 Αυγούστου 1909, να συλλάβει την ηγεσία του, ο

Σύνδεσμος με αρχηγό τον Νικόλαο Ζορμπά, προχώρησε, στις 15 Αυγούστου 1909,

στην εκδήλωση του κινήματος με κέντρο το στρατόπεδο στο Γουδί Καθώς η

κυβέρνηση δεν διέθετε δυνάμεις για να τους αντιμετωπίσει δέχτηκε τους όρους τους.

Τότε αυτοί επέστρεψαν στις θέσεις τους, διατηρώντας την οργάνωσή τους.

Ποια ήταν τα αιτήματα του Συνδέσμου;

Ο Σύνδεσμος ζητούσε:

1.Την αναδιοργάνωση των ενόπλων δυνάμεων. Αυτό σήμαινε την απομάκρυνση από

το στράτευμα των πριγκίπων, δηλαδή του Κωνσταντίνου και των άλλων γιων του

βασιλιά, αίτημα που ικανοποιήθηκε αμέσως.

2.Μεταρρυθμίσεις στη διοίκηση του κράτους, στην οικονομία, στη δικαιοσύνη και

στην εκπαίδευση.

4. Πως αντιμετωπίστηκε το κίνημα από την ελληνική κοινωνία;

Η ελληνική κοινωνία ανταποκρίθηκε θετικά και διατυπώθηκαν και άλλα αιτήματα

με στόχο την «Ανόρθωση» του κράτους. Μάλιστα στις 14 Σεπτεμβρίου 1909 ο λαός


της Αθήνας, μ' ένα εντυπωσιακό συλλαλητήριο, που οργανώθηκε από τον Σύνδεσμο

και διάφορες επαγγελματικές οργανώσεις, εξέφρασε την υποστήριξή του προς το

κίνημα.

5. Ποιες ενέργειες έγιναν για την υλοποίηση των αιτημάτων;

Αρχικά, ο Σύνδεσμος δοκίμασε να υλοποιήσει τις επιδιώξεις του μέσω της κυβέρνησης

Μαυρομιχάλη χωρίς κάποιο ουσιαστικό αποτέλεσμα. Έτσι, ο Σύνδεσμος κάλεσε

στην Αθήνα τον Ελευθέριο Βενιζέλο.


ΕΝΟΤΗΤΑ 28Η Ο ΕΛΕΥΘΕΡΙΟΣ ΒΕΝΙΖΕΛΟΣ ΠΡΩΘΥΠΟΥΡΓΟΣ

1. Τι γνωρίζετε για την άνοδο του κόμματος των φιλελευθέρων στην

εξουσία;

Μετά το κίνημα του 1909, ο Σύνδεσμος κάλεσε τον Ελευθέριο Βενιζέλο στην Αθήνα και

του πρότεινε την πρωθυπουργία. Ο Βενιζέλος όμως αρνήθηκε. Επίσης, δεν

συμφώνησε με εκείνους που ζητούσαν την κατάργηση της μοναρχίας. Έτσι,

συμφωνήθηκε ανάμεσα στον Σύνδεσμο, τον βασιλιά, τα παλαιά κόμματα και τον

Βενιζέλο να γίνουν εκλογές για την ανάδειξη αναθεωρητικής Βουλής. Τελικά, μετά

από δύο εκλογικές αναμετρήσεις τις εκλογές κέρδισε το Κόμμα των Φιλελευθέρων,

που μόλις είχε ιδρυθεί από τον Βενιζέλο.

2. Τι προέβλεπε το σύνταγμα του 1911 που ψηφίστηκε από την

αναθεωρητική βουλή;

ΣΤ' σύνταγμα του 1911:

προστάτευε τις ατομικές ελευθερίες,

επέτρεπε στο κράτος να αφαιρεί από τους ιδιοκτήτες τους, με αποζημίωση μεγάλες

εκτάσεις γης για να μοιραστούν σε ακτήμονες,

θέσπιζε τη μονιμότητα των δημοσίων υπαλλήλων,

απαγόρευε στους στρατιωτικούς και στους δημοσίους υπαλλήλους να εκλέγονται

βουλευτές και

καθιέρωνε την υποχρεωτική, δωρεάν εκπαίδευση.

3. Ποιες ήταν οι ενέργειες του Βενιζέλου για την αναδιοργάνωση του

στρατού;

Ο Βενιζέλος ασχολήθηκε με την αναδιοργάνωση των ενόπλων δυνάμεων 1.Φρόντισε

να αποκτήσει ισχυρή επιρροή στο στράτευμα.

2.Επιδίωξε την αξιοποίηση όλων των αξιωματικών.

3.Επανέφερεστην ηγεσία του στρατού τον διάδοχο Κωνσταντίνο.

4. Πως ερμηνεύετε τις πολιτικές πρωτοβουλίες του Βενιζέλου;

Οι πολιτικές πρωτοβουλίες του Βενιζέλου συνδέονταν με την εκτίμηση του ότι η

Ελλάδα σύντομα θα έπρεπε να πάρει μέρος σε πόλεμο για να επιτύχει τους

εθνικούς της στόχους. Έτσι εξηγείται η συμβιβαστική στάση του απέναντι στη

μοναρχία, τα μέτρα που προώθησε υπέρ των ασθενέστερων κοινωνικών τάξεων και η

στρατιωτική ανασυγκρότηση της χώρας.

5. Τι γνωρίζετε για τις εκλογές του 1912;

Οι εκλογές του Μαρτίου 1912 εξελίχθηκαν σε θρίαμβο των Φιλελευθέρων. Εκλέχτηκε

μεγάλος αριθμός νέων βουλευτών και φάνηκε ότι μεγάλο μέρος της ελληνικής

κοινωνίας πίστευε ότι ο Βενιζέλος μπορούσε να λύσει τα μεγάλα κοινωνικά και εθνικά


ζητήματα.


ΕΝΟΤΗΤΑ 29Η. ΟΙ ΒΑΛΚΑΝΙΚΟΙ ΠΟΛΕΜΟΙ (1912- 1913)

1. Ποια ήταν τα αίτια των Βαλκανικών πολέμων;

Τα αίτια των Βαλκανικών πολέμων ήταν:

1.Οι Νεότουρκοι άρχισαν διώξεις σε βάρος των αλλοεθνών πληθυσμών της

Οθωμανικής αυτοκρατορίας.

2.Οι βαλκανικοί λαοί (Έλληνες, Βούλγαροι, Σέρβοι) επιδίωκαν την προστασία των

ομοεθνών τους που διέμεναν στο οθωμανικό κράτος αλλά και την ενσωμάτωση των

εδαφών τους στα δικά τους κράτη.

3.Η Γερμανία είχε διεισδύσει οικονομικά στην Οθωμανική αυτοκρατορία.

4.Η Ιταλία, επιτέθηκε εναντίον της Λιβύης (οθωμανική κτήση), και κατέλαβε τα

Δωδεκάνησα που ήταν υπό οθωμανική διοίκηση.

5. Η Αυστροουγγαρία προσάρτησε την Βοσνίας-Ερζεγοβίνης.

2. Ποια ήταν η πολιτική του Βενιζέλου;

Ο Βενιζέλος, αρχικά, δεν αντέδρασε στις νεοτουρκικές προκλήσεις, εκτιμώντας ότι η

Ελλάδα δεν ήταν προετοιμασμένη για πόλεμο. Καθώς, όμως, έκρινε ότι μια πολεμική

σύγκρουση δεν ήταν μακριά, υιοθέτησε την τακτική της βαλκανικής συνένωσης.

Έτσι υπογράφτηκαν, την άνοιξη του 1912, συνθήκες συμμαχίας ανάμεσα στη Σερβία,

τη Βουλγαρία, την Ελλάδα και το Μαυροβούνιο.

3. Ποια ήταν η αφορμή για να ξεκινήσει ο Α΄ βαλκανικός πόλεμος;

Οι σύμμαχοι απαίτησαν από τον σουλτάνο να σέβεται τα δικαιώματα των

χριστιανών που ζούσαν στην Οθωμανική αυτοκρατορία και να προχωρήσει σε

μεταρρυθμίσεις προς όφελός τους. Η απροθυμία του σουλτάνου να συζητήσει

τέτοιου είδους ζητήματα στάθηκε η αφορμή του πολέμου που ονομάστηκε Α'

βαλκανικός πόλεμος.

4. Ποια ήταν τα στρατιωτικά γεγονότα;

Ο ελληνικός στρατός κατέλαβε πολλές περιοχές της Μακεδονίας

Τα σερβικά στρατεύματα κατέλαβαν τα Σκόπια και το Μοναστήρι και έφτασαν

μέχρι το Δυρράχιο.

Οι βουλγαρικές δυνάμεις έφτασαν κοντά στην Κωνσταντινούπολη και, αφού κατέ-

λαβαν τη Δ. Θράκη και την Α. Μακεδονία, κατευθύνονταν στη Θεσσαλονίκη. Ο

Βενιζέλος για να μην καταλάβουν οι Βούλγαροι τη Θεσσαλονίκη διέταξε τον

διάδοχο Κωνσταντίνο να κινηθεί προς τη Θεσσαλονίκη. Πράγματι, στις 26

Οκτωβρίου 1912ελληνικός στρατός έμπαινε στην πόλη. Στη συνέχεια

καταλήφθηκαν τα Ιωάννινα και εξασφαλίστηκε ο έλεγχος της Ηπείρου. Παράλληλα ο

ελληνικός στόλος πήρε τα νησιά του Β και Α Αιγαίου.

5. Με ποια συνθήκη τελείωσε ο Α΄ βαλκανικός πόλεμος;


Ο Α' βαλκανικός πόλεμος τερματίστηκε με την συνθήκη του Λονδίνου, με την οποία

η Οθωμανική αυτοκρατορία υποχρεώθηκε να εγκαταλείψει σχεδόν όλα τα

ευρωπαϊκά και βαλκανικά εδάφη της. Οι Δυνάμεις θα καθόριζαν το μέλλον των

νησιών του Β. και Α. Αιγαίου, της χερσονήσου του Αγίου Όρους και το καθεστώς της

Αλβανίας, Τα Δωδεκάνησα παρέμειναν υπό ιταλική κατοχή

6. Τι γνωρίζετε για τη δολοφονία του βασιλιά Γεώργιου;

Ο βασιλιάς Γεώργιος δολοφονήθηκε στη Θεσσαλονίκη. Υποστηρίχτηκε ότι πίσω

από αυτή βρισκόταν η Γερμανία, που ήθελε την άνοδο στον θρόνο του

γερμανόφιλου διαδόχου Κωνσταντίνου, ο οποίος λίγο αργότερα έγινε βασιλιάς.

7. Πως ξεκίνησε ο Β΄ Βαλκανικός πόλεμος;

Η συνθήκη του Λονδίνου άφησε πολλές εκκρεμότητες που αφορούσαν κυρίως τη

Μακεδονία που κάποια τμήματά της τα διεκδικούσαν η Βουλγαρία και η Σερβία. Η

Ελλάδα και η Σερβία συμμάχησαν, για να αντιμετωπίσουν τις απαιτήσεις της

Βουλγαρίας. Πράγματι, στα μέσαΙουνίου1913, ο βουλγαρικός στρατός επιτέθηκε

ταυτόχρονα εναντίον της Ελλάδας και της Σερβίας. Έτσι ξεκίνησε ο Β' βαλκανικός

πόλεμος. Ο ελληνικός στρατός κατέλαβε την Α. Μακεδονία και τη Δ. Θράκη. Επιτυχίες

σημείωσαν οι Σέρβοι στη Δυτική Μακεδονία. οι Ρουμάνοι εισέβαλαν στη Βουλγαρία,


ΕΝΟΤΗΤΑ 30Η Η ΕΛΛΑΔΑ ΚΑΙ ΤΑ ΒΑΛΚΑΝΙΑ ΑΜΕΣΩΣ ΜΕΤΑ

ΤΟΥΣ ΒΑΛΚΑΝΙΚΟΥΣ ΠΟΛΕΜΟΥΣ

1. Τι γνωρίζετε για τη συνθήκη του Βουκουρεστίου;

Με τη συνθήκη του Βουκουρεστίου (28 lουλίου 1913) τερματίστηκαν οι βαλκανικοί

πόλεμοι..

Η Ελλάδα πήρε το μεγαλύτερο μέρος της Μακεδονίας, τη νότια Ήπειρο, σημαντικά

νησιά στο Β. και Α. Αιγαίο και την Κρήτη. Τα εδάφη αυτά ονομάστηκαν Νέες Χώρες

Έτσι η Ελλάδα διπλασίασε σχεδόν τα εδάφη της και τον πληθυσμό της

Η Σερβία κέρδισε ένα σημαντικό τμήμα της ΒΔ. Μακεδονίας.

Στη Βουλγαρία αποδόθηκε το μεγαλύτερο μέρος της Δ. Θράκης.

Η Οθωμανική αυτοκρατορία ανέκτησε τηvΑ. Θράκη.

Τα Δωδεκάνησα παρέμειναν υπό ιταλικό έλεγχο.

Λίγους μήνες αργότερα (πρωτόκολλο τnς Φλωρεvτίας, 4 Δεκεμβρίου 1913), η Β.

Ήπειρος παραχωρήθηκε στην Αλβανία.

2. Ποιες ήταν οι συνέπειες των βαλκανικών πολέμων για την Ελλάδα;

Πόλεις όπως η Θεσσαλονίκη, τα Ιωάννινα, η Καβάλα, ήταν ακμαία οικονομικά

Κέντρα.

Οι μουσουλμανικοί και σλαβικοί πληθυσμοί, που κατείχαν τις περισσότερες

καλλιεργήσιμες γαίες, και η εβραϊκή κοινότητα της Θεσσαλονίκης, αντιμετώπισαν

τις ελληνικές αρχές με κάποια δυσπιστία.

αναγνωρίστηκαν τα εργατικά σωματεία,

θεσπίστηκαν μέτρα για την ασφάλιση των εργαζομένων

καθιερώθηκε η οκτάωρη εργασίας και

Ιδρύθηκαν αγροτικοί συνεταιρισμοί.


ΕΝΟΤΗΤΑ 31Η ΤΑ ΑΙΤΙΑ,Η ΕΚΡΗΞΗ ΚΑΙ ΤΑ ΜΕΤΩΠΑ ΤΟΥ Α΄

ΠΑΓΚΟΣΜΙΟΥ ΠΟΛΕΜΟΥ

1. Ποια ήταν τα αίτια του Α΄ Παγκοσμίου πολέμου;

Ο ιμπεριαλισμός ήταν η κυριότερη αιτία του πολέμου. Η Γερμανία ήθελε να καλύψει

τις ανάγκες της σε πρώτες ύλες, καύσιμα και αγορές. Έτσι ήρθε αντιμέτωπη με τη

Βρετανία και τη Γαλλία, που έλεγχαν τότε τις πλουσιότερες αποικίες.

Ο εθνικισμός. Οι λαοί της Ευρώπης δεν επιθυμούσαν τον πόλεμο. Δεν ήταν ωστόσο,

και διατεθειμένοι να καταπνίξουν τα εθνικά τους αισθήματα για να διατηρηθεί η

ειρήνη.

Ο μιλιταρισμός (ο υπερτονισμός των στρατιωτικών αξιών). Η ανάπτυξη της

γερμανικής πολεμικής βιομηχανίας ώθησαν και τις άλλες ευρωπαϊκές Δυνάμεις στην

απόκτηση στρατιωτικών εξοπλισμών.

2. Ποιες ήταν οι αντίπαλες δυνάμεις;

Τα αντίπαλα στρατόπεδα στην Ευρώπη ήταν:

οι Κεντρικές Δυνάμεις ή Τριπλή Συμμαχία -Γερμανία, Αυστροουγγαρία, Ιταλία και

η Εγκάρδια ή Τριπλή Συνεννόηση ( Αντάντ) Αγγλία, Γαλλία, Ρωσία.

3. Ποια ήταν η αφορμή για την κήρυξη του Α΄ Παγκοσμίου πολέμου;

Η αφορμή για την κήρυξη του πολέμου δόθηκε, όταν στο Σεράγεβο της Βοσνίας

δολοφονήθηκε ο διάδοχος του αυστριακού θρόνου Φραγκίσκος Φερδινάνδος από

ένα νεαρό Σέρβο (Ιούνιος 1914). Σχεδόν αμέσως η Αυστροουγγαρία κήρυξε τον

πόλεμο στη Σερβία. Η Ρωσία και η Γαλλία εκδήλωσαν τη συμπαράστασή τους στη

Σερβία, ενώ η Γερμανία τάχθηκε στο πλευρό της Αυστροουγγαρίας.

4. Ποια ήταν τα κύρια μέτωπα του πολέμου;

Το δυτικό μέτωπο. Οι Γερμανοί εισέβαλαν στο Βέλγιο και κινήθηκαν προς το Παρίσι,

η Βρετανία κήρυξε τον πόλεμο στη Γερμανία.

Το ανατολικό μέτωπο. Παράλληλα, η ρωσική προέλαση στην Α. Πρωσία ανακόπηκε

από γερμανικές δυνάμεις. Τον Οκτώβριο του 1914 μπήκε στον πόλεμο και η

Οθωμανική αυτοκρατορία στο πλευρό των Κεντρικών Δυνάμεων.

5. Ποιες συμμαχίες έγιναν στον Α΄ Παγκόσμιο πόλεμο;

Η Βουλγαρία συμμάχησε με τις Κεντρικές Δυνάμεις, οι οποίες, έχοντας και τη

συνεργασία του σουλτάνου, σχεδόν κυριάρχησαν στα Βαλκάνια.

Η Avτάvτ, για να ανοίξει τα Στενά και να βοηθήσει τη Ρωσία, οργάνωσε μεγάλη

επιχείρηση κατάληψης των Δαρδανελίων. Τότε η Αντάντ αποβίβασε στρατεύματά

της στη Θεσσαλονίκη (Οκτώβριος 1915) και μετέφερε τον πόλεμο στην Ελλάδα.. Η

Ιταλία συμμάχησε με την Avτάvτ, αφού έλαβε υποσχέσεις ότι μετά το τέλος του πο-

λέμου θα της παραχωρηθούν εδάφη.


6. Τι γνωρίζετε για τις επιχειρήσεις του 1916;

Τον Φεβρουάριο του 1916 οι Γερμανοί έκαναν μεγάλη επίθεση στο Βερντέν, η οποία

κόστισε χιλιάδες νεκρούς ενώ η γαλλοβρετανική επίθεση στο Σομ επανέφερε το

δυτικό μέτωπο στην αρχική θέση του.

7. Τι γνωρίζετε για την καμπή του 1917;

Στη Γαλλία, είχε αναπτυχθεί ένα ισχυρό αντιπολεμικό κίνημα

Η Ρωσία σύναψε συνθήκη ειρήνης με τη Γερμανία

Η ΗΠΑ συμμάχησαν με την Αντάντ που με τους 1.000.000 περίπου στρατιώτες και

τα άφθονα υλικά μέσα που διέθεσαν επηρέασαν την έκβαση του πολέμου.

Τον Ιούνιο του 1917 εισήλθε στον πόλεμο και η Ελλάδα ως σύμμαχος της Αντάντ.

8. Ποιες ήταν οι συνέπειες του Α΄ Παγκοσμίου πολέμου;

Ο πόλεμος άφησε πίσω του περίπου 8.000.000 νεκρούς, περίπου 20.000.000

τραυματίες και τεράστιες υλικές καταστροφές. Η Ευρώπη έβγαινε από αυτόν

αλλαγμένη.


ΕΝΟΤΗΤΑ 32Η. Η ΕΛΛΑΔΑ ΣΤΟΝ Α΄ ΠΑΓΚΟΣΜΙΟ ΠΟΛΕΜΟΣ

ΕΘΝΙΚΟΣ ΔΙΧΑΣΜΟΣ

1. Ποια ήταν η θέση του Βενιζέλου για τον Α΄ Παγκόσμιο πόλεμο;

Ο πρωθυπουργός Ελευθέριος Βενιζέλος, που θεωρούσε ότι οι Αγγλογάλλοι θα

επικρατούσαν, έκρινε ότι η Ελλάδα θα έπρεπε να συμμαχήσει με την Αντάντ για να

διαφυλάξει τα κέρδη της από τους βαλκανικούς πολέμους αλλά και να διευρύνει τα

σύνορά της.

2. Ποια ήταν η θέση του βασιλιά Κωνσταντίνου για τον Α΄ Παγκόσμιο

πόλεμο;

Ο βασιλιάς Κωνσταντίνος ήθελε την Ελλάδα σύμμαχο των Κεντρικών Δυνάμεων.

Επειδή, όμως, η Οθωμανική αυτοκρατορία και η Βουλγαρία είχαν ήδη ταχθεί στο

πλευρό της Γερμανίας, ο βασιλιάς υποστήριζε, σε συνεννόηση με τον Γερμανό

αυτοκράτορα, τη «διαρκή ουδετερότητα» με το επιχείρημα ότι έτσι η Ελλάδα θα

προστατευόταν από τον πόλεμο.

3. Τι γνωρίζετε για τη σύγκρουση Βενιζέλου-Κωνσταντίνου;

Όταν η Αντάντ επιχείρησε να καταλάβει τα Δαρδανέλια, ο Βενιζέλος έκρινε ότι η

Ελλάδα θα έπρεπε να πάρει μέρος στην προσπάθειά της. Η άρνηση του βασιλιά

οδήγησε τον Βενιζέλο σε παραίτηση. Στις εκλογές που ακολούθησαν ο Βενιζέλος

αναδείχτηκε νικητής. Όταν, όμως, κήρυξε την Ελλάδα σε επιστράτευση, ο βασιλιάς

διαφώνησε και πάλι και τότε ο Βενιζέλος παραιτήθηκε για δεύτερη φορά.

Ακολούθησαν νέες εκλογές από τις οποίες οι Φιλελεύθεροι απείχαν. Έτσι, η νέα

κυβέρνηση που προέκυψε ήταν απολύτως πιστή στα Ανάκτορα.

4. Τι γνωρίζετε για την εμπλοκή της Ελλάδας στον Α' παγκόσμιο πόλεμο;

Η Αντάντ, για να αντιμετωπίσει τη γερμανική επιρροή στα Βαλκάνια, αποβίβασε

στρατεύματα στη Θεσσαλονίκη. Η Σερβία δέχτηκε βουλγαρική επίθεση,

κατέρρευσε και τα σερβικά στρατεύματα μεταφέρθηκαν στη Μακεδονία. Λίγο

αργότερα, γερμανικά και βουλγαρικά στρατεύματα εισέβαλαν στην Α. Μακεδονία.

Οι ελληνικές δυνάμεις δεν αντέδρασαν, καθώς εφάρμοζαν τις εντολές του

Κωνσταντίνου περί «ουδετερότητας». Έτσι, το Δ' Σώμα Στρατού διατάχτηκε να

παραδοθεί δίχως να αντισταθεί, αιχμαλωτίστηκε και μεταφέρθηκε στη Γερμανία.

5. Τι ήταν οι επίστρατοι;

Η Αντάντ απαίτησε από τον βασιλιά τον αφοπλισμό των ελληνικών ενόπλων

δυνάμεων. Εκείνος αποδέχτηκε το αίτημα, αλλά, έδωσε εντολή οι έφεδροι που

απολύονταν να οργανώνονται σε συνδέσμους. Έτσι δημιουργήθηκαν οι Επίστρατοι,

μια φιλοβασιλική παραστρατιωτική οργάνωση με περίπου 200.000 μέλη.


6. Τι ήταν η Εθνική Άμυνα;

Οι Βενιζελικοί δημιούργησαν στη Μακεδονία μια οργάνωση, την Εθνική Άμυνα, και

πραγματοποίησαν κίνημα στη Θεσσαλονίκη ζητώντας τη συμμετοχή της Ελλάδας

στον πόλεμο στο πλευρό της Αντάντ.

7. Τι γνωρίζετε για την προσωρινή κυβέρνηση της Θεσσαλονίκης;

Ο Βενιζέλος εγκατέστησε Προσωρινή Κυβέρνηση στη Θεσσαλονίκη και διέταξε

Επιστράτευση, ώστε Ελληνικά στρατεύματα να πολεμήσουν στο πλευρό της Αντάντ.

8. Τι γνωρίζετε για τον Εθνικό Διχασμό;

Το καλοκαίρι του 1916 διαμορφώθηκαν στην Ελλάδα δύο αντίπαλα κέντρα

εξουσίας. Το φαινόμενο αυτό ονομάστηκε Εθνικός Διχασμός. Έτσι υπήρχε το «κράτος

των Αθηνών» υπό τον Κωνσταντίνο και το «κράτος της Θεσσαλονίκης» υπό τον

Βενιζέλο

9. Τι γνωρίζετε για την έξωση του Κωνσταντίνου;

Η Αντάντ επιδίωξε να καταλάβει την Αθήνα, αλλά τα συμμαχικά στρατεύματα

αποκρούστηκαν από δυνάμεις πιστές στον βασιλιά. Τον Νοέμβριο του 1916, το

«κράτος των Αθηνών» εξαπέλυσε διώξεις σε βάρος βενιζελικών με τουλάχιστον 35

νεκρούς (Νοεμβριανά). Παράλληλα, η Αντάντ κατέλαβε τον Πειραιά, και ζήτησε την

απομάκρυνση του Κωνσταντίνου, ο οποίος εξαναγκάστηκε να εγκαταλείψει τη

χώρα. Στον θρόνο άφησε τον γιο του Αλέξανδρο, δίχως, ωστόσο, ο ίδιος να

παραιτηθεί.

10. Τι γνωρίζετε για την ανάληψη της εξουσίας από τον Βενιζέλο;

Ο Βενιζέλος ήρθε στην Αθήνα, σχημάτισε νέα κυβέρνηση και κήρυξε τον πόλεμο στις

Κεντρικές Δυνάμεις. Ο Βενιζέλος επανέφερε τη Βουλή που είχε εκλεγεί τον Μάιο του

1915.Απολύθηκαν χιλιάδες δημόσιοι υπάλληλοι και στρατιωτικοί που θεωρήθηκαν

φιλοβασιλικοί και αρκετά στελέχη της βασιλικής παράταξης εξορίστηκαν σ' ένα

γαλλικό νησί, την Κορσική.


ΕΝΟΤΗΤΑ 33Η. Η ΡΩΣΙΚΗ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ

1. Ποια ήταν η κατάσταση στη Ρωσία στα τέλη του 19ου αιώνα;

Τα μεγαλύτερα και πιο εύφορα κτήματα ανήκαν σε μεγάλους γαιοκτήμονες, ενώ οι

καλλιεργητές ζούσαν σε άθλιες συνθήκες. Οι εξεγέρσεις ήταν συχνές και το αίτημα

για αναδασμό της γης είχε πολλούς υποστηρικτές. Οι εργάτες ζούσαν εξίσου άθλια με

τους αγρότες. Έτσι, ήταν συχνές και οι εργατικές εξεγέρσεις, που συνήθως

καταστέλλονταν με αιματηρό τρόπο. Ο Α' Παγκόσμιος πόλεμος επιδείνωσε την

κατάσταση. Η επιστράτευση εκατομμυρίων Ρώσων παρέλυσε την οικονομία,

κάνοντας τις συνθήκες ζωής των λαϊκών τάξεων αληθινά τραγικές. Την ίδια στιγμή, ο

ρωσικός στρατός αντιμετώπιζε σοβαρά προβλήματα στα πεδία των μαχών.

2. Τι γνωρίζετε για την αστική επανάσταση τον Φεβρουάριο του 1917;

Τον Φεβρουάριο του 1917 ξέσπασε νέα επανάσταση. Τη διακυβέρνηση του κράτους

ανέλαβε μια προσωρινή κυβέρνηση. Παράλληλα οργανώθηκαν τα σοβιέτ,

συμβούλια εργατών και στρατιωτών που ανέλαβαν την εξουσία στην πρωτεύουσα

Πετρούπολη, στη Μόσχα και σε άλλες μεγάλες πόλεις. Έτσι, η εξουσία μοιραζόταν

ανάμεσα στην προσωρινή κυβέρνηση και τα σοβιέτ. Η προσωρινή κυβέρνηση

αναγνώρισε κάποια ατομικά δικαιώματα, νομιμοποίησε τα σοβιέτ, αλλά αρνήθηκε να

ικανοποιήσει τα λαϊκά αιτήματα για απόσυρση της Ρωσίας από τον πόλεμο και

αναδασμό της γης.

3. Τι ζητούσαν οι μπολσεβίκοι;

Οι Ρώσοι κομμουνιστές, οι μπολσεβίκοι με επικεφαλής τον Λένιν, υποστήριζαν ότι

έπρεπε να καταργηθεί η φιλελεύθερη προσωρινή κυβέρνηση, όλη η εξουσία να

περάσει στα σοβιέτ, η γη να μοιραστεί στους αγρότες και η Ρωσία να αποσυρθεί

αμέσως από τον πόλεμο.

4. Τι γνωρίζετε για την οκτωβριανή επανάσταση του 1917;

Οι μπολσεβίκοι οργάνωσαν επανάσταση στην Πετρούπολη 25 προς 26 Οκτωβρίου

1917, που επικράτησε και έμεινε γνωστή ως οκτωβριανή επανάσταση. Η νέα

κυβέρνηση, με πρόεδρο τον Λένιν, αφαίρεσε από τους ιδιοκτήτες τους όλες τις

μεγάλες οικονομικές μονάδες (μεγάλα αγροκτήματα, εργοστάσια, τράπεζες,

μεταφορικά μέσα κ.ά.),ανέθεσε τη διοίκηση των εργοστασίων στα σοβιέτ των

εργατών και των μεγάλων αγροκτημάτων στα σοβιέτ των αγροτών. Η νέα κυβέρνηση

υπέγραψε με τη Γερμανία τη συνθήκη ειρήνης του Μπρεστ-Λιτόφσκ (3 Μαρτίου

1918), με την οποία σταματούσε ο γερμανορωσικός πόλεμος, αλλά η Ρωσία

υποχρεωνόταν να παραχωρήσει πολλά εδάφη της στη Γερμανία.

5. Τι γνωρίζετε για τον εμφύλιο πόλεμο στη Ρωσία;

Στη Ρωσία ξέσπασε εμφύλιος πόλεμος ανάμεσα στους οπαδούς του τσάρου και τους


υποστηρικτές της επανάστασης. Οι χώρες της Αντάντ, ανάμεσά τους και η Ελλάδα,

συμμετείχαν στον πόλεμο υποστηρίζοντας τους τσαρικούς. Οι συγκρούσεις έληξαν

το 1921, με την επικράτηση των μπολσεβίκων. Λίγο αργότερα το κράτος πήρε τη

μορφή ομοσπονδίας και ονομάστηκε Σοβιετική Ένωση,. Αυτό ήταν το πρώτο

σοσιαλιστικό κράτος του κόσμου.

6. Ποια ήταν η επίδραση της οκτωβριανής επανάστασης στην Ευρώπη;

Στη Μόσχα ιδρύθηκε το 1919 η Γ΄ Διεθνής, μια οργάνωση στην οποία εντάχθηκαν

όλα τα κομμουνιστικά κόμματα με σκοπό την αποτελεσματικότερη οργάνωση της

δράσης τους.

Στη Γερμανία ριζοσπάστες σοσιαλιστές, οργάνωσαν επανάσταση (Οκτώβριος 1918),

αλλά τελικά ηττήθηκαν

Στην Ουγγαρία εκδηλώθηκε επανάσταση και επικράτησε για λίγο σοβιετικό καθε-

στώς, που, όμως, ανατράπηκε.

Στις νικήτριες χώρες της Αντάντ (Βρετανία, Γαλλία, Ιταλία) εκδηλώθηκαν μεγάλες

απεργίες. Τότε άρχισαν να δημιουργούνται στην Ευρώπη τα πρώτα κομμουνιστικά

κόμματα. Τα κόμματα αυτά μάχονταν για την αναμόρφωση της κοινωνίας όχι μέσα

από μεταρρυθμίσεις αλλά με επανάσταση. Ένα από αυτά ήταν και το Σοσιαλιστικό

Εργατικό Κόμμα Ελλάδας (ΣΕΚΕ), που ιδρύθηκε το 1918 και μετονομάστηκε αρ-

γότερα σε Κομμουνιστικό Κόμμα Ελλάδας.


ΕΝΟΤΗΤΑ 34Η. Η ΛΗΞΗ ΤΟΥ Α΄ ΠΑΓΚΟΣΜΙΟΥ ΠΟΛΕΜΟΥ ΚΑΙ ΟΙ

ΜΕΤΑΠΟΛΕΜΙΚΕΣ ΡΥΘΜΙΣΕΙΣ

1. Τι γνωρίζετε για το συνέδριο της ειρήνης στο Παρίσι;

Οι εκπρόσωποι των νικητών του Α΄ Παγκοσμίου πολέμου συγκεντρώθηκαν στο

Παρίσι (συνέδριο της Ειρήνης 1919- 1920) για να συζητήσουν τους όρους των

συνθηκών ειρήνης. Οι αποφάσεις καθορίστηκαν από:

την ανάγκη αναδιαμόρφωσης του πολιτικού χάρτη της Ευρώπης,

την επιδίωξη της Γαλλίας να εξουθενώσει τη Γερμανία

την επιθυμία των Δυνάμεων να εγκλωβίσουν το νέο σοβιετικό καθεστώς της

Ρωσίας.

σημαντικό ρόλο έπαιξε η αρχή της αυτοδιάθεσης των λαών, σύμφωνα με την οποία

κάθε λαός είχε το δικαίωμα να αποφασίζει μόνος του για το μέλλον του.

2. Τι γνωρίζετε για τη συνθήκη των Βερσαλιών;

Η συνθήκη των Βερσαλιών (Ιούνιος 1919)υποχρέωνε τη Γερμανία:

να παραχωρήσει εδάφη της στη Γαλλία, στο Βέλγιο, στη Δανία, στη Πολωνία, στη

Τσεχοσλοβακία και στη Λιθουανία,

να αναγνωρίσει τη Ρηνανία και το Σάαρ ως αποστρατιωτικοποιημένη ζώνη,

να πληρώσει βαριές πολεμικές αποζημιώσεις,

να εγκαταλείψει τα εδάφη που είχε κερδίσει από τη Ρωσία και

να περιορίσει στο ελάχιστο τις ένοπλες δυνάμεις της.

3. Τι γνωρίζετε για τη συνθήκη του Αγίου Γερμανού;

Η συνθήκη του Αγίου Γερμανού (1919) εξανάγκαζε την Αυστροουγγαρία να

αναγνωρίσει την ανεξαρτησία της Ουγγαρίας, της Τσεχοσλοβακίας, της

Γιουγκοσλαβίας και της Πολωνίας και να παραχωρήσει σε αυτές πολλά εδάφη. Έτσι,

η Αυστροουγγρική αυτοκρατορία διαλυόταν.

4. Τι γνωρίζετε για τη συνθήκη του Νειγύ;

Η συνθήκη του Νεϊγύ (Νοέμβριος 1919) υποχρέωνε τη Βουλγαρία:

να παραιτηθεί από τις διεκδικήσεις της στην Α. Μακεδονία και τη Δ. Θράκη (τα

εδάφη αυτά δόθηκαν στην Ελλάδα)

να παραχωρήσει εδάφη της στη Ρουμανία και στη Σερβία.

Παράλληλα, προβλεπόταν η δυνατότητα αμοιβαίας ανταλλαγής πληθυσμών

ανάμεσα σε Ελλάδα και Βουλγαρία.

5. Τι γνωρίζετε για τη συνθήκη του Τριανόν;

Η συνθήκη του Τριανόν (Ιούνιος 1920)υπαγόρευσε στην ανεξάρτη τη Ουγγαρία να

παραχωρήσει εδάφη στην Τσεχοσλοβακία, στη Ρουμανία και στη Γιουγκοσλαβία.


6. Τι γνωρίζετε για τη συνθήκη των Σεβρών;

Η συνθήκη των Σεβρών (28 lουλίου/10 Αυγούστου 1920)επιβλήθηκε στην

Οθωμανική αυτοκρατορία.

Ο σουλτάνος παραχωρούσε την Μεσοποταμία, την Παλαιστίνη και την

Υπεριορδανία στη Βρετανία, ενώ τη Συρία και τον Λίβανο στη Γαλλία.

Το Κουρδιστάν και η Αρμενία θα γίνονταν ανεξάρτητα κράτη.

Τα νησιά Ίμβρος, Τένεδος και η Θράκη παραχωρούνταν στην Ελλάδα.

Η Ιταλία παραχωρούσε στην Ελλάδα τα Δωδεκάνησα, εκτός από τη Ρόδο.

Η Αντάντ ανέθεσε στην Ελλάδα τη διοίκηση της Σμύρνης για πέντε χρόνια. Στη

συνέχεια, οι κάτοικοι της περιοχής θα αποφάσιζαν με δημοψήφισμα για την τύχη της.

Τα Στενά τέθηκαν υπό διεθνή έλεγχο.

7. Τι ήταν η Κοινωνία των Εθνών;

Η Κοινωνία των Εθνών ήταν ένας διεθνής οργανισμός όπου θα μπορούσαν να

απευθύνονται τα κράτη για να επιλύουν ειρηνικά τις μεταξύ τους διαφορές.

Ωστόσο, κάθε κράτος-μέλος της Κοινωνίας των Εθνών είχε δικαίωμα να ασκήσει βέτο

εμποδίζοντας τη λήψη μιας απόφασης, αλλά και να μη συμμορφωθεί προς τις

υποδείξεις που θα του γίνονταν. Τα δύο αυτά στοιχεία έμελλε να λειτουργήσουν δια-

λυτικά για την Κοινωνία των Εθνών.


ΕΝΟΤΗΤΑ 35Η. ΟΙ ΔΙΕΚΔΙΚΗΣΕΙΣ ΤΗΣ ΑΝΤΑΝΤ ΚΑΙ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΑΣ

ΣΤΗΝ ΟΘΩΜΑΝΙΚΗ ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΙΑ

1. Ποιες ήταν οι διεκδικήσεις της Ελλάδας στην Οθωμανική αυτοκρατορία;

Ο Βενιζέλος με υπόμνημα που έστειλε στο συνέδριο του Παρισιού ζητούσε:

Εδάφη στη Μικρά Ασία με κέντρο τη Σμύρνη

Την ανατολική Θράκη

Τα νησιά Ίμβρο και Τένεδο

Μάλιστα ο Βενιζέλος, για να κερδίσει την εύνοια των Συμμάχων, έστειλε δυνάμεις, για

να βοηθήσει την Αντάντ στην εκστρατεία της εναντίον των Μπολσεβίκων στη νότια

Ρωσία

2. Ποια συμφέροντα εξυπηρετούσε η στρατιωτική παρουσία της Ελλάδας

στη Μ. Ασία;

Ο ελληνικός στρατός στη Μ. Ασία θα περιόριζε τις ιταλικές επιδιώξεις στην περιοχή

και θα στήριζε τις βρετανικές δυνάμεις που βρίσκονταν στα Στενά.

3. Τι γνωρίζετε για την απόβαση του ελληνικού στρατού στη Σμύρνη και τις

αντιδράσεις που προκάλεσε;

Μετά από απόφαση του συμβουλίου του Παρισιού ο ελληνικός στρατός αποβιβάστηκε

στη Σμύρνη στις 2 Μάιου 1919 και κατέλαβε τη Σμύρνη και μια περιοχή 17.000

τετραγωνικών χιλιομέτρων

Οι Έλληνες της Μ. Ασίας δέχτηκαν με ενθουσιασμό το γεγονός

Οι Τούρκοι αντέδρασαν αρνητικά

Έγιναν επεισόδια με νεκρούς και τραυματίες

Οι Ιταλοί, που διεκδικούσαν τη Σμύρνη, δυσαρεστήθηκαν και ενίσχυαν τις τουρκικές

επιθέσεις εναντίον των Ελλήνων


ΕΝΟΤΗΤΑ 36Η. Ο ΕΛΛΗΝΙΣΜΟΣ ΤΗΣ ΔΥΤΙΚΗΣ ΜΙΚΡΑΣ ΑΣΙΑΣ ΚΑΙ

ΤΟΥ ΠΟΝΤΟΥ

1. Τι γνωρίζετε για τον Ελληνισμό της δυτικής Μικράς Ασίας;

Από τα μέσα του 19ου αιώνα πολλοί Έλληνες είχαν μεταναστεύσει στη Μ. Ασία λόγω

των ευνοϊκών συνθηκών που είχαν δημιουργηθεί στη περιοχή από τις μεταρρυθμίσεις

του Χάτι Χουμαγιούν. Στη Σμύρνη οι περισσότεροι κάτοικοι ήταν Έλληνες, ενώ οι

Έλληνες είχαν σημαντική παρουσία και σε άλλες πόλεις. Οι Έλληνες ασχολούνταν

με το εμπόριο και στη περιοχή λειτουργούσαν πολλά σχολεία και τυπογραφεία

2. Τι γνωρίζετε για τον ελληνισμό του Πόντου;

Οι Έλληνες του Πόντου ασχολούνταν με το εμπόριο και την γεωργία. Σημαντικά

εμπορικά κέντρα ήταν η Τραπεζούντα, η Σαμψούντα και η Κερασούντα, ενώ

κέντρο της ελληνικής παιδείας υπήρξε το «φροντιστήριον της Τραπεζούντας» που

είχε ιδρυθεί τον 17ο αιώνα

3. Τι γνωρίζετε για τους διωγμούς του μικρασιατικού ελληνισμού;

Οι ελληνορθόδοξοι πληθυσμοί εκδιώχθηκαν συστηματικά από το 1913. Έτσι στα

χρόνια των Βαλκανικών κι του Α’ Παγκόσμιου πολέμου

150.000 Έλληνες εκτοπίστηκαν στην ενδοχώρα

οι άνδρες άνω των 45 χρόνων κατατάσσονταν σε τάγματα εργασίας και

οδηγούνταν για αγγαρείες σε λατομεία ή δημόσια έργα στην ενδοχώρα

εξοντώθηκαν εκατοντάδες χιλιάδες Έλληνες της Μικράς Ασίας και του Πόντου. Την

ίδια τύχη είχαν και οι Αρμένιοι

4. Τι γνωρίζετε για την προσπάθεια αυτονόμησης του Πόντου;

Στα τέλη του Α’ Παγκόσμιου πολέμου, έγινε μια κίνηση αυτονόμησης των Ελλήνων

του Πόντου. Τον Ιανουάριο του 1920 ιδρύθηκε ένα ποντοαρμενικό κράτος, που

όμως η ζωή του ήταν σύντομη.


ΕΝΟΤΗΤΑ 37Η. ΤΟ ΤΟΥΡΚΙΚΟ ΕΘΝΙΚΟ ΚΙΝΗΜΑ

1. Πως άρχισε η οργάνωση του τουρκικού εθνικού κινήματος και ποιοι ήταν

οι στόχοι του;

Η ήττα της Οθωμανικής αυτοκρατορίας γέννησε αισθήματα ταπείνωσης στους

Τούρκους, οι οποίοι αντέδρασαν με διαδηλώσεις. Ένας αξιωματικός ο Μουσταφά

Κεμάλ άρχισε να οργανώνει στην Ανατολή ένα κίνημα αντίστασης με στόχο την

δημιουργία ενός νέου τουρκικού κράτους

2. Τι γνωρίζετε για τα δύο συνέδρια του κινήματος αντίστασης;

Το καλοκαίρι και το φθινόπωρο του 1919 έγιναν δύο συνέδρια στο Ερζερούμ και

στη Σεβάστεια. Στα συνέδρια συμμετείχαν αντιπρόσωποι τουρκικών οργανώσεων

αντίστασης από όλη τη χώρα και στα οποία

Ηγέτης αναδείχθηκε ο Κεμάλ

Συντάχθηκε η εθνική διακήρυξη, δηλαδή ένα πολιτικό πρόγραμμα για την

ανεξαρτησία τους

3. Ποιο ήταν το αποτέλεσμα των εκλογών για την οθωμανική Βουλή;

Στις εκλογές κέρδισαν οι κεμαλικοί και η νέα βουλή αποδέχτηκε την εθνική

διακήρυξη η οποία ονομάστηκε «Εθνικό συμβόλαιο». Οι Βρετανοί αντέδρασαν και

διέλυσαν τη Βουλή, τότε ο Κεμάλ συγκάλεσε την Α’ Μεγάλη Εθνοσυνέλευση της

Τουρκίας

4. Ποιες ήταν οι αποφάσεις της Α΄ Μεγάλης Εθνοσυνέλευσης της Τουρκίας;

Η Α’ Μεγάλη εθνοσυνέλευση της Τουρκίας έγινε στην Άγκυρα, όπου ψηφίστηκε το

νέο σύνταγμα που όριζε ότι

Η χώρα θα ονομαζόταν Τουρκία

Το κράτος θα είχε κοσμικό χαρακτήρα και όχι θρησκευτικό

Την Εκτελεστική εξουσία θα ασκούσε η Μεγάλη Εθνοσυνέλευση

Ο Κεμάλ αναδείχθηκε αρχηγός του κράτους και πρωθυπουργός

5. Τι γνωρίζετε για τη δράση των κεμαλικών στη Μικρά Ασία;

Οι Κεμαλικοί, αφού διέλυσαν το Ποντοαρμενικό κράτος, στράφηκαν στη Μικρά Ασία

που εξελίχθηκε σε σύγκρουση δύο αντίπαλων πληθυσμών, του ελληνικού και του

τουρκικού


ΕΝΟΤΗΤΑ 38Η. Ο ΜΙΚΡΑΣΙΑΤΙΚΟΣ ΠΟΛΕΜΟΣ (1919 – 1922)

1. Τι γνωρίζετε για την ελληνική διοίκηση της Μικράς Ασίας;

Στη Σμύρνη εγκαταστάθηκε η ελληνική διοίκηση με ύπατο αρμοστή τον Αριστείδη

Στεργιάδη, που είχε εντολή να αντιμετωπίζει ισότιμα όλους τους κατοίκους. Με την

πολιτική του διαφωνούσε πολλές φορές η ελληνική στρατιωτική ηγεσία, ο

μητροπολίτης Σμύρνης Χρυσόστομος και κάποιοι Έλληνες. Γι’ αυτό το λόγο αλλά

και επειδή ο Στεργιάδης είχε αυταρχικό χαρακτήρα, ήταν αντιπαθής σε πολλούς

Έλληνες. Όμως οι ελληνικές αρχές επιτέλεσαν σημαντικό έργο στην οικονομία στην

εκπαίδευση, στην υγεία και στην επανεγκατάσταση των Ελλήνων προσφύγων.

2. Ποιες ήταν οι επιχειρήσεις του ελληνικού στρατού έως το 1920;

Ο ελληνικός στρατός κατέλαβε αρχικά τα εδάφη της Μ. Ασίας. Αργότερα, ο

Βενιζέλος πήρε εντολή από το συνέδριο του Παρισιού να επεκτείνει την ελληνική

ζώνη κατοχής. Έτσι κατέλαβε την Α. Θράκη και στη συνέχεια μια ζώνη εδαφών στη

Μ. Ασία, που ήταν πολύ μεγαλύτερη από αυτή που όριζε η συνθήκη των Σεβρών.

3. Ποιες ήταν οι εξελίξεις στην Ελλάδα μετά την υπογραφή της συνθήκης

των Σεβρών;

Λίγες μέρες μετά την υπογραφή της συνθήκης των Σεβρών, ο Βενιζέλος δέχτηκε

δολοφονική επίθεση στο Παρίσι από Έλληνες φιλοβασιλικούς, αλλά σώθηκε. Στην

Αθήνα ξέσπασαν ταραχές και δολοφονήθηκε ο αντιβενιζελικός Ίων Δραγούμης. Ο

Βενιζέλος, όταν επέστρεψε στην Ελλάδα προκήρυξε εκλογές. Ο αντίπαλος του

Βενιζέλου, Δημήτριος Γούναρης υποσχόταν να σταματήσει τον πόλεμο και να

απαλλάξει την Ελλάδα από την «Βενιζελική τυραννία». Στις εκλογές οι Φιλελεύθεροι

ηττήθηκαν. Η νέα κυβέρνηση έκανε δημοψήφισμα για την επιστροφή ή όχι του

Κωνσταντίνου. Το υψηλό ποσοστό υπέρ του Κωνσταντίνου δημιούργησε υποψίες για

νοθεία. Ο Κωνσταντίνος έτσι επέστρεψε στην Ελλάδα τον Δεκέμβριο του 1920.

4. Ποιες ήταν οι διπλωματικές επιτυχίες του τουρκικού κινήματος

αντίστασης;

Οι Δυνάμεις της Αντάντ άρχισαν να πιστεύουν ότι οι δυνάμεις του Κεμάλ θα νικήσουν

και με αφορμή την επιστροφή του Κωνσταντίνου στην Ελλάδα, που ήταν πολέμιος της

Αντάντ στον Α’ Παγκόσμιο πόλεμο, άλλαξαν την στάση τους απέναντι στην

Ελλάδα. Έτσι ο Κεμάλ υπέγραψε συμφωνία συνεργασίας με τη Ρωσία, τη Γαλλία

και την Ιταλία. Μετά από αυτά ,η Ελλάδα είχε μόνο τη στήριξη της Αγγλίας.

5. Ποιες ήταν οι εξελίξεις έως τον Αύγουστο του 1922;

Η νέα κυβέρνηση δεν τήρησε την υπόσχεσή της και συνέχισε τον πόλεμο. Το

καλοκαίρι του 1921 ο ελληνικός στρατός έφτασε μέχρι το ποταμό Σαγγάριο, λίγα

χιλιόμετρα πριν την Άγκυρα, όμως συνάντησαν ισχυρή αντίσταση και υποχώρησαν


στη γραμμή που ορίζονταν από τις πόλεις Εσκί Σεχίρ- Κιουτάχεια- Αφιόν Καραχισάρ.

Στις 13 Αυγούστου οι Τούρκοι έκαναν μια ισχυρή επίθεση και η ελληνική άμυνα

κατέρρευσε. 27 Αυγούστου 1922 οι Τούρκοι μπήκαν στη Σμύρνη και η πόλη

παραδόθηκε στις φλόγες και οι Έλληνες στη σφαγή. Όσοι σώθηκαν έγιναν πρόσφυγες.

Η ήττα του ελληνικού στρατού σήμανε και το τέλος του πολέμου.


ΕΝΟΤΗΤΑ 39Η. ΕΞΕΛΙΞΕΙΣ ΣΕ ΕΛΛΑΔΑ ΚΑΙ ΤΟΥΡΚΙΑ ΜΕΤΑ ΤΟΝ

ΜΙΚΡΑΣΙΑΤΙΚΟ ΠΟΛΕΜΟ

1. Τι γνωρίζετε για το κίνημα του 1922;

Στις αρχές Σεπτεμβρίου 1922 έγινε ένα κίνημα που ζητούσε την παραίτηση του

βασιλιά Κωνσταντίνου, το σχηματισμό νέας κυβέρνησης που θα είχε την

εμπιστοσύνη της Αντάντ και την ενίσχυση του μετώπου της Θράκης για να μην

χαθούν και άλλα εδάφη. Επικεφαλής του κινήματος ήταν ο Νικόλαος Πλαστήρας

και ο Στυλιανός Γονατάς που με 12.000 αξιωματικούς και στρατιώτες αποβιβάστηκαν

στο Λαύριο και κινήθηκαν προς την Αθήνα. Ο βασιλιάς δεν μπορούσε να τους

αντιμετωπίσει, εγκατέλειψε τη χώρα και στο θρόνο ανέβηκε ο γιός του Γεώργιος Β,’

ενώ οι κινηματίες εγκατέστησαν επαναστατική κυβέρνηση.

2. Τι γνωρίζετε για την ανακωχή των Μουδανιών;

Η Ελλάδα για να διατηρήσει την ανατολική Θράκη αναδιοργάνωσε τον ελληνικό

στρατό στη Θράκη. Όμως μετά από τις απειλές των κεμαλικών για νέο πόλεμο

αναγκάστηκε να δεχτεί την ανακωχή των Μουδανιών σύμφωνα με την οποία την

ανατολική Θράκη την έπαιρνε η Τουρκία.

3. Τι γνωρίζετε για τη δίκη των έξι;

Η επαναστατική κυβέρνηση σύστησε στρατοδικείο για να δικαστούν οι υπεύθυνοι την

ήττα στη Μ. Ασία. Δικάστηκαν οχτώ αλλά καταδικάστηκαν σε θάνατο έξι κορυφαία

στελέχη της βασιλικής παράταξης, ο Δ. Γούναρης, ο Ν. Στράτος, ο Π.

Πρωτοπαπαδάκης, ο Γ. Μπαλτατζής, ο Ν. Θεοτόκης και ο Γ. Χατζηανέστης

4. Τι γνωρίζετε για τη συνθήκη της Λοζάνης;

Η συνθήκη της Λοζάνης (1923) όριζε ότι η Τουρκία θα έπαιρνε την Α. Θράκη, τη Μ.

Ασία και τα νησιά Ίμβρο και Τένεδο. Επίσης οι ορθόδοξοι χριστιανοί της Τουρκίας

θα έπρεπε να μετοικήσουν στην Ελλάδα και οι μουσουλμάνοι της Ελλάδας να

μετοικήσουν στη Τουρκία. Εξαιρέθηκαν το Οικουμενικό πατριαρχείο, οι Έλληνες

της Κωνσταντινούπολης, της Ίμβρου και της Τενέδου καθώς και οι

μουσουλμάνοι της Δ. Θράκης.

5. Ποιες ήταν οι κοινωνικές και πολιτικές εξελίξεις στην Ελλάδα;

Κοινωνικές. Η ελληνική επαναστατική κυβέρνηση είχε να αντιμετωπίσει πολλά και

σοβαρά προβλήματα. Όπως η πτώση των μισθών, η απoκατάσταση των παλαιών

πολεμιστών και των προσφύγων και η ανάγκη αύξησης της αγροτικής

παραγωγής. Για να λύσει αυτά τα προβλήματα η επαναστατική κυβέρνηση άρχισε

αμέσως την διανομή γαιών σε πρόσφυγες και ακτήμονες. Παράλληλα, οι εργάτες

ζητούσαν αυξήσεις και οδηγήθηκαν στο μεγαλύτερο κύμα απεργιών που είχε


γνωρίσει η Ελλάδα από την ίδρυσή της. Ακόμη η επαναστατική κυβέρνηση υιοθέτησε

το γρηγοριανό ημερολόγιο που ίσχυε στις περισσότερες ευρωπαϊκές χώρες.

Πολιτικές. Στις εκλογές του Δεκεμβρίου του 1923τα φιλοβασιλικά κόμματα

απείχαν. Έτσι στη βουλή συμμετείχε μόνο το κόμμα των Φιλελευθέρων του Ελ.

Βενιζέλου και η Δημοκρατική Ένωση του Αλ. Παπαναστασίου. Ο Γεώργιος Β'

εξαναγκάστηκε να φύγει στο εξωτερικό. Προσωρινός αντιβασιλέας ορίστηκε ο

ναύαρχος Παύλος Κουντουριώτης.

6. Ποιες ήταν οι κοινωνικές και πολιτικές εξελίξεις στην Τουρκία;

Μετά τον μικρασιατικό πόλεμο ο Μουσταφά Κεμάλ ο οποίος έγινε πρόεδρος της

Τουρκικής Δημοκρατίας υποχρέωσε τον σουλτάνο να φύγει από τη χώρα,

εδραίωσε τον κοσμικολαϊκό (και όχι θρησκευτικό) χαρακτήρα του πολιτεύματος και

στη συνέχεια θέλησε να μετατρέψει την Τουρκία σε σύγχρονο κράτος δυτικού

τύπου:

προσπάθησε να οργανώσει συστήματα υγείας και εκπαίδευσης,

αντικατέστησε το οθωμανικό αλφάβητο με το λατινικό,

κατάργησε την πολυγαμία,

παραχώρησε δικαίωμα ψήφου στις γυναίκες,

απαγόρευσε στους άνδρες να φορούν φέσι και στις γυναίκες φερετζέ και

επέβαλε τη χρήση οικογενειακών επιθέτων (ο ίδιος υιοθέτησε το Ατατούρκ,

πατέρας των Τούρκων), όμως παρά τις κεμαλικές μεταρρυθμίσεις, οι φτωχότερες

τάξεις δηλαδή η πλειονότητα του τουρκικού λαού, συνέχισαν να ζουν, όπως και πριν

από την «κεμαλική επανάσταση».


ΕΝΟΤΗΤΑ 40Η ΤΑ ΠΡΩΤΑ ΜΕΤΑΠΟΛΕΜΙΚΑ ΧΡΟΝΙΑ

1. Ποια ήταν τα αποτελέσματα του Α΄ Παγκόσμιου πολέμου;

Η Ευρώπη βγήκε από τον Α' Παγκόσμιο πόλεμο υλικά και ηθικά καταρρακωμένη: 8

εκατομμύρια νεκροί, 6 εκατομμύρια ανάπηροι και τεράστιες υλικές ζημιές ήταν τα

ορατά αποτελέσματα.

Σε οικονομικό επίπεδο, η Μ. Βρετανία και η Γαλλία, προκειμένου να βρουν τους

οικονομικούς πόρους που ήταν απαραίτητοι για τον πόλεμο, δανείστηκαν από τις

ΗΠΑ.

Σε κοινωνικό επίπεδο, τα μεσαία στρώματα καταστράφηκαν οικονομικά, ο

πόλεμος ευνόησε την είσοδο των γυναικών στην αγορά εργασίας. Σε χώρες όπως η

Σοβιετική Ένωση, η Γερμανία και η Βρετανία οι γυναίκες απέκτησαν αυτή την εποχή

δικαίωμα ψήφου.

Σε πολιτικό επίπεδο,

Τα οικονομικά προβλήματα της Μ. Βρετανίας και της Γαλλίας αποδυνάμωσαν τον

διεθνή τους ρόλο.

Ακόμη αυτές οι δύο χώρες άρχισαν να έχουν προβλήματα με τις αποικίες τους,

γιατί οι στρατιώτες των αποικιών που συμμετείχαν στον Α΄ Παγκόσμιο πόλεμο

γύρισαν στις πατρίδες τους φέρνοντας μαζί τους ιδέες που γνώρισαν στην Ευρώπη,

όπως το «δικαίωμα της αυτοδιάθεσης των λαών» και οι αντιιμπεριαλιστικές θέσεις

των σοσιαλιστών και των κομμουνιστών, οι ιδέες αυτές ενίσχυσαν κινήματα

ανεξαρτητοποίησης στις αποικίες κατά τον Μεσοπόλεμο.

Επίσης δημιουργήθηκε το πρώτο σοσιαλιστικό κράτος. Αν και η νεαρή Σοβιετική

Ένωση ήταν ακόμη αδύναμη είχε πολλούς οπαδούς

Τέλος, το αστικό κράτος δεχόταν σφοδρή κριτική τόσο από τους κουμουνιστές,

όσο και από τους εθνικιστές

2. Ποια ήταν η κατάσταση στην Ευρώπη κατά τη δεκαετία του 1920;

Τα πρώτα μεταπολεμικά χρόνια υπήρχε καχυποψία και ανταγωνισμός μεταξύ της

Γαλλίας και της Γερμανίας. Η βελτίωση, όμως, της οικονομίας είχε ως αποτέλεσμα να

γίνουν δύο συμφωνίες. Έτσι, το 1925 υπογράφηκαν, με πρωτεργάτες τους

υπουργούς Εξωτερικών της Γαλλίας Μπριάν και της Γερμανίας Στρέζεμαν, οι

συνθήκες του Λοκόρνο (1925), για τον σεβασμό των συνόρων. Λίγο αργότερα, το

1928, υπογράφτηκε το σύμφωνο Κέλογκ-Μπριάν (υπουργοί Εξωτερικών των Η ΠΑ

και της Γαλλίας αντίστοιχα), με το οποίο καταδικαζόταν ο πόλεμος.

3. Ποια ήταν τα αίτια της οικονομικής κρίσης του 1929;

Στη δύση υπήρχε οικονομική ευημερία. Κέντρο αυτής της ευημερίας ήταν οι Η ΠΑ,

όπου την περίοδο 1921-1929 η βιομηχανική παραγωγή και το μέσο εισόδημα

διπλασιάστηκαν. Επίσης σημειώθηκε άνοδος των τιμών των μετοχών στο

χρηματιστήριο της Νέας Υόρκης. Το φθινόπωρο του 1929, ωστόσο, μεγάλοι


επενδυτές, άρχισαν να πουλούν μετοχές. Γρήγορα επικράτησε πανικός, κυρίως

στους μικροεπενδυτές, που έσπευσαν να πoυλήσoυν τις μετοχές τους. Αποτέλεσμα

ήταν η γενική κατάρρευση των τιμών στο χρηματιστήριο, η οποία ξεκίνησε στις 24

Οκτωβρίου του 1929, τη «Μαύρη Πέμπτη». Το φαινόμενο ονομάστηκε κραχ και ήταν

η αρχή μιας οικονομικής κρίσης που εξαπλώθηκε ραγδαία σχεδόν σε ολόκληρο τον

κόσμο.

4. Ποιο ήταν το αποτέλεσμα της κρίσης;

Σε διάστημα λίγων εβδομάδων είχαν χαθεί πολλές περιουσίες.

Επιχειρήσεις έκλεισαν,

χιλιάδες επιχειρηματίες καταστράφηκαν

εκατομμύρια εργαζόμενοι έμειναν άνεργοι.

Οι μεγάλες επιχειρήσεις, που άντεξαν στην κρίση, εξαγόραζαν μικρότερες

επιχειρήσεις σχηματίζοντας πανίσχυρα οικονομικά συγκροτήματα.

5. Τι γνωρίζετε για την επέκταση της κρίσης – Μεγάλη Ύφεση;

Η κρίση επεκτάθηκε γρήγορα και στην Ευρώπη, όπου είχαν επενδυθεί αμερικανικά

κεφάλαια με τη μορφή δανείων. Η απόφαση των αμερικανικών τραπεζών να

αποσύρουν τα δάνεια αυτά κλόνισε την ευρωπαϊκή οικονομία. Το πλήγμα ήταν

ισχυρό, ιδίως για τη Γερμανία και τη Βρετανία. Η οικονομική κρίση ονομάστηκε

Μεγάλn Ύφεση και αργότερα έπληξε και την Ελλάδα.


ΕΝΟΤΗΤΑ 41Η. ΚΟΙΝΩΝΙΚΕΣ ΔΙΑΣΤΑΣΕΙΣ ΤΗΣ ΚΡΙΣΗΣ ΤΟΥ 1929

1. Ποιες ήταν οι κοινωνικές επιπτώσεις της κρίσης;

Η κρίση του 1929 επηρέασε όλες τις κοινωνίες του δυτικού κόσμου.

Οι πλούσιοι έγιναν πιο ισχυροί εξαγοράζοντας χρεοκοπημένες επιχειρήσεις

Οι αγρότες δεν μπορούσαν να πουλήσουν τα προϊόντα τους

Οι εργάτες και οι εμποροϋπάλληλοι βρέθηκαν αντιμέτωποι με μειώσεις των μισθών

τους, περιορισμό των ωρών εργασίας και απολύσεις.

Οι μικρομεσαίοι επιχειρηματίες πούλησαν ή έκλεισαν τις επιχειρήσεις τους

Μειώθηκαν οι μισθοί των δημοσίων υπαλλήλων

Ένα κύμα εξαθλίωσης κάλυψε τις ΗΠΑ, την Ευρώπη και πολλές άλλες χώρες του

δυτικού κόσμου προκαλώντας έντονες διαμαρτυρίες ειδικά στις Η.ΠΑ, καθώς

12.000.000 άνθρωποι έμειναν άνεργοι, πάνω από 1.600 τράπεζες πτώχευσαν, 20.000

μικρομεσαίες επιχειρήσεις έκλεισαν, 1 στους 20 γεωργούς έχασε την περιουσία του και

-το πιο τραγικό απ' όλα- 23.000 άνθρωποι αυτοκτόνησαν.

2. Τι γνωρίζετε για την πολιτική του new deal;

Ο Φραγκλίνος Ρούζβελτ, πρόεδρος των ΗΠΑ από το 1933 έλαβε μια σειρά μέτρων για

την ανακούφιση από την κρίση που έγιναν γνωστά ως newdeal (νιου ντιλ). Ο

Ρούζβελτ πίστευε ότι το κράτος θα έπρεπε να παρεμβαίνει στην οικονομία κάνοντας

μεγάλες επενδύσεις. Πράγματι, αυτή η πολιτίκη, έφερε αποτελέσματα και η

οικονομική κατάσταση στις ΗΠΑ άρχισε να βελτιώνεται. Σύντομα η πολιτική του

newdeal βρήκε υποστηρικτές και στην Ευρώπη. Ιδιαίτερες περιπτώσεις, υπήρξαν η

Ιταλία και η Γερμανία που ακολούθησαν πολιτική αυτάρκειας προκειμένου να

αντιμετωπίσουν την κρίση.


ΕΝΟΤΗΤΑ 42Η. ΠΟΛΙΤΙΚΕΣ ΔΙΑΣΤΑΣΕΙΣ ΤΗΣ ΚΡΙΣΗΣ ΤΟΥ 1929

Η κρίση του Μεσοπολέμου, εκτός από οικονομική, ήταν και πολιτική-ιδεολογική. Στο

πλαίσιο αυτό, απέκτησαν πολλούς οπαδούς: ο κομμουνισμός και ο φασισμός.

1. Η Σοβιετική Ένωση την εποχή του Στάλιν.

Μετά τον θάνατο του Λένιν, ηγέτης της Σοβιετικής Ένωσης έγινε ο Στάλιν.

Εφαρμόζοντας μια αυστηρά ελεγχόμενη οικονομική πολιτική, η Σοβιετική Ένωσή

μετατράπηκε σε αναπτυγμένη βιομηχανικά χώρα αλλά για να επιτευχθεί αυτό,

χρησιμοποιήθηκαν συχνά βίαιες μέθοδοι

Συγκέντρωσε όλες τις εξουσίες

εκτελέστηκαν οι περισσότεροι από τους μπολσεβίκους ηγέτες που είχαν πάρει μέρος

στην επανάσταση του 1917.

Έτσι, το κομμουνιστικό κόμμα μετατράπηκε σ' ένα συγκεντρωτικό μηχανισμό που

απλώς υλοποιούσε τις αποφάσεις και λάτρευε τον ηγέτη του (προσωπολατρία). Τα

φαινόμενα αυτά, έγιναν γνωστά αργότερα ως σταλινισμός.

2. Ο φασισμός στην Ιταλία

το Εθνικό Φασιστικό Κόμμα του Μπενίτο Μουσολίνι, ιδρύθηκε το 1921 στην Ιταλία

Παράλληλα, ένοπλες ομάδες φασιστών, άρχισαν να τρομοκρατούν και να

δολοφονούν κομμουνιστές, σοσιαλιστές και συνδικαλιστές,

Στα τέλη Οκτωβρίου του 1922, ο Μουσολίνι και μερικές χιλιάδες οπαδοί του

πραγματοποίησαν τη λεγόμενη «πορεία προς τη Ρώμη», μια παρωδία λαϊκής

επανάστασης και ο βασιλιάς Βίκτωρ Εμμανουήλ Γ΄ όρισε πρωθυπουργό τον

Μουσολίνι,

Το φασιστικό κράτος επιδίωκε τον απόλυτο έλεγχο. Eπικεφαλής ήταν ο ντούτσε

(ηγέτης), όπως ονομάστηκε ο Μουσολίνι.

οι πιο επικίνδυνοι πολιτικοί φυλακίστηκαν ή δολοφονήθηκαν.

Ιδιαίτερη έμφαση δόθηκε στη χειραγώγηση της νεολαίας τόσο με τον έλεγχο της

εκπαίδευσης όσο και με την υποχρεωτική ένταξη στη φασιστική νεολαία.

Οι επαγγελματικές ενώσεις και τα εργατικό συνδικάτα αντικαταστάθηκαν από

συντεχνίες ελεγχόμενες από το φασιστικό κόμμα.

3. Ο ναζισμός στη Γερμανία.

Στη Γερμανία, διάφορες οργανώσεις υποστήριζαν την «Νέα Τάξη», όπου οι Γερμανοί

θα είχαν την πιο σεβαστή θέση. Μια από αυτές ήταν και το Εθνικοσοσιαλιστικό

Γερμανικό Εργατικό Κόμμα (ναζιστικό κόμμα), που είχε ιδρυθεί το 1919. Ένα από τα

πρώτα μέλη του ήταν και ο Αδόλφος Χίτλερ. Το κόμμα αυτό κέρδισε οπαδούς από

τα κοινωνικά στρώματα που είχαν πληγεί περισσότερο (αγρότες, μικροαστοί, άνεργοι).

Στις εκλογές του 1932οι ναζί συγκέντρωσαν το 37,4% των ψήφων και τον lανουάριο

του 1933 ο Χίτλερ έγινε καγκελάριος (πρωθυπουργός) της Γερμανίας.

Λίγο αργότερα οι ναζί πυρπόλησαν τη γερμανική Boυλή αποδίδοντας το γεγονός


στους κομμουνιστές. Αμέσως προχώρησαν σε συλλήψεις χιλιάδων κομμουνιστών και

σοσιαλιστών. Λίγο αργότερα, ο Χίτλερ ανέλαβε και τη θέση του αρχηγού του κράτους

και ονομάστηκε φύρερ(οδηγός, ηγέτης).

οι ναζί διέλυσαν όλα τα πολιτικά κόμματα, εκτός από το ναζιστικό.

Τα βιβλία που δεν ήταν αρεστά καίγονταν δημοσίως

πολλοί διανοούμενοι υποχρεώθηκαν να εγκαταλείψουν τη Γερμανία (π.χ. Αϊνστάιν,

Μπρεχτ κ.ά.).

οι ναζί περιόρισαν ή εξόντωσαν όλους όσοι ήταν διαφορετικοί (πολιτικοί αντίπαλοι,

τσιγγάνοι, ομοφυλόφιλοι). Με ιδιαίτερη επιθετικότητα αντιμετωπίστηκαν οι Εβραίοι,

οι οποίοι υποχρεώθηκαν να κυκλοφορούν φορώντας ένα κίτρινο άστρο.

4. Φασισμός και δημοκρατία στην υπόλοιπη Ευρώπη.

Μέχρι τα τέλη του Μεσοπολέμου επιβλήθηκαν καθεστώτα φασιστικού τύπου σε

lσπανία, Πορτογαλία, Αυστρία, Γιουγκοσλαβία, Ελλάδα, Βουλγαρία, Ρουμανία, Πολωνία

και Λιθουανία.

Ως αντίδραση δημιουργήθηκαν συμμαχίες φιλελεύθερων και αριστερών κομμάτων,

τα λαϊκά μέτωπα. Κυβερνήσεις λαϊκών μετώπων επικράτησαν για λίγο στη Γαλλία και

στην lσπανία, αλλά έχασαν γρήγορα την εξουσία.


ΕΝΟΤΗΤΑ 43Η Η ΕΛΛΑΔΑ ΤΟΥ ΜΕΣΟΠΟΛΕΜΟΥ. Η ΔΙΚΤΑΤΟΡΙΑ

ΤΗΣ 4ΗΣ ΑΥΓΟΥΣΤΟΥ 1936

1. Τι γνωρίζετε για τη Β' Ελληνική Δημοκρατία;

Μετά τον μικρασιατικό πόλεμο τέθηκε ξανά το ζήτημα του πολιτεύματος. Ο

πρωθυπουργός Αλέξανδρος Παπαναστασίου, πρότεινε την ανακήρυξη αβασίλευτης

δημοκρατίας. Πράγματι, στις 25 Μαρτίου 1924, η Boυλή με ψήφισμα ανακήρυξε τη

Δημοκρατία, που επικυρώθηκε με δημοψήφισμα. Έτσι, ανακηρύχθηκε η Β' Ελληνική

Δημοκρατία (1828-1832: πρώτη περίοδος αβασίλευτου πολιτεύματος στην Ελλάδα).

2. Ποια ήταν η κατάσταση την περίοδο 1924 – 1928;

Για μεγάλο διάστημα επικρατούσε πολιτική αστάθεια

Διάφοροι στρατιωτικοί προτιμούσαν τις δικτατορικές λύσεις

Το 1918 ιδρύθηκε μια πανελλαδική εργατική οργάνωση, η Γενική Συνομοσπονδία

Εργατών Ελλάδος

Επίσης ιδρύθηκε το Σοσιαλιστικό Κόμμα Ελλάδος, που αργότερα το 1924

ονομάστηκε Κομμουνιστικό Κόμμα Ελλάδος.

Σε αυτές τις συνθήκες ένας αξιωματικός ο Θεόδωρος Πάγκαλος επέβαλε το 1825

δικτατορία. Όμως ανατράπηκε από έναν άλλο στρατιωτικό, τον Γεώργιο Κονδύλη.

Ο Κονδύλης, προκήρυξε εκλογές και σχηματίστηκε οικουμενικής κυβέρνησης όλων

των κομμάτων, εκτός του ΚΚΕ. Η κυβέρνηση αυτή εισηγήθηκε την ψήφιση του

δημοκρατικού συντάγματος του 1927.

3. Τι γνωρίζετε για τη βενιζελική τετραετία 1928-1932;

Στις εκλογές του 1928 νίκησε το κόμμα των Φιλελευθέρων με επικεφαλής τον

Ελευθέριο Βενιζέλο.

Ο Βενιζέλος επεδίωξε την οικονομική ανάπτυξη και την εδραίωση της δημοκρατίας.

ενίσχυσε την πρωτοβάθμια εκπαίδευση, την εισαγωγή της δημοτικής γλώσσας στα

γυμνάσια και την κατασκευή πολλών νέων σχολείων.

Στην εξωτερική πολιτική επιδιώχθηκε η προσέγγιση με τις γειτονικές χώρες και το

1930 υπογράφτηκε ελληνοτουρκικό σύμφωνο φιλίας.

Το 1929 ψηφίστηκε ένας νόμος γνωστός ως «ιδιώνυμο», που χρησιμοποιήθηκε για

τις διώξεις εναντίον των κομμουνιστών.

Όμως, η οικονομική κρίση υποχρέωσε τον Βενιζέλο να κηρύξει, το 1932, την Ελλάδα

σε πτώχευση και να προκηρύξει εκλογές.


4. Το Λαϊκό κόμμα στην εξουσία (1933).

Στις εκλογές που έγιναν στις 5 Μαρτίου 1933 επικράτησαν τα αντιβενιζελικά

κόμματα. Αμέσως μετά την ανάληψη της εξουσίας από τον ηγέτη του Λαϊκού

κόμματος Παναγή Τσαλδάρη, η πολιτική κρίση κλιμακώθηκε, με αποκορύφωμα την

δολοφονική επίθεση κατά του Βενιζέλου.

5. Τι γνωρίζετε για το κίνημα του 1935 και την παλινόρθωση της βασιλείας;

Την 1ηΜαρτίου 1935 εκδηλώθηκε από βενιζελικούς αξιωματικούς νέο κίνημα, το

οποίο κατέστειλε ο υπουργός Στρατιωτικών Γ. Κονδύλnς. Ακολούθησαν διώξεις και

εκτελέσεις βενιζελικών. Τελικά ο Κονδύλης ανέτρεψε τον Τσαλδάρη, επέβαλε

δικτατορία και προχώρησε στην παλινόρθωση της μοναρχίας (Νοέμβριος 1935).

Μετά την παλινόρθωση.

Μετά την επιστροφή του στην Ελλάδα, ο Γεώργιος Β' παραμέρισε τον Κονδύλη και

χορήγησε αμνηστία στους πολιτικούς που είχαν κατηγορηθεί για το κίνημα του

1935. Τότε ο Γεώργιος Β' διόρισε πρωθυπουργό τον Ιωάννη Μεταξά. Το γεγονός

αυτό αλλά και η οικονομική κρίση προκάλεσαν αντιδράσεις, με αποκορύφωμα τις

αιματηρές διαδηλώσεις της Θεσσαλονίκης τον Μάιο του 1936. Με πρόσχημα τα

γεγονότα αυτά και επικαλούμενοι «κομμουνιστικό κίνδυνο», ο Γεώργιος Β' και ο

Μεταξάς κήρυξαν δικτατορία στις 4 Αυγούστου 1936

Η δικτατορία της 4ης Αυγούστου (1936)

Όνειρο του Ι. Μεταξά ήταν η δημιουργία στην Ελλάδα ενός καθεστώτος κατά

τα πρότυπα της φασιστικής Ιταλίας και της ναζιστικής Γερμανίας. Έτσι

Δημιουργησε την Εθvική Οργάνωση Νεολαίας (ΕΟΝ),

προσπάθησε να προσεταιριστεί τους αγρότες και τους εργάτες τόσο με συστηματική

προπαγάνδα όσο και με τη λήψη ορισμένων κοινωνικών μέτρων.

καταδίωξε τους αντιπάλους του, ιδίως τους κομμουνιστές.

Τέλος, σε ό,τι αφορά τη διεθνή θέση της Ελλάδας, προσανατολίστηκε προς τη Μ.

Βρετανία, εκτιμώντας ότι σε περίπτωση πολέμου αυτή θα ήταν ο νικητής.


ΕΝΟΤΗΤΑ 44Η ΤΟ ΠΡΟΣΦΥΓΙΚΟ ΖΗΤΗΜΑ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ ΚΑΤΑ

ΤΟΝ ΜΕΣΟΠΟΛΕΜΟ

1. Ποιο είναι το σημαντικότερο θέμα που είχε να αντιμετωπίσει η ελληνική

κοινωνία του Μεσοπολέμου;

Ένα από τα σημαντικότερα θέματα που είχε να αντιμετωπίσει η ελληνική κοινωνία του

Μεσοπολέμου ήταν το προσφυγικό ζήτημα, δηλαδή η στέγαση και η

επαγγελματική αποκατάσταση των προσφύγων.

2. Πως επιχειρήθηκε η αποκατάσταση των προσφύγων στην ύπαιθρο;

Το ελληνικό κράτος απευθύνθηκε στην Κοινωνία των Εθνών (ΚτΕ), η οποία βοήθησε

την Ελλάδα να συνάψει δάνειο και ίδρυσε την Eπιτρoπή Αποκαταστάσεως

Προσφύγων (ΕΑΠ). Η ΕΑΠ λειτούργησε από το 1923 έως το 1930 και ασχολήθηκε

κυρίως με τους πρόσφυγες στην ύπαιθρο. Περίπου 750.000 πρόσφυγες οδηγήθηκαν

στη Μακεδονία και στη Θράκη, γιατί εκεί υπήρχαν διαθέσιμες γαίες αλλά και για να

εξασφαλιστεί η αριθμητική υπεροχή του ελληνικού στοιχείου σε αυτές τις περιοχές.

3. Πως επιχειρήθηκε η αποκατάσταση των προσφύγων στις πόλεις;

Η αποκατάσταση των προσφύγων στις πόλεις ήταν κυρίως έργο του ελληνικού

κράτους, που δημιούργησε προσφυγικούς συνοικισμούς. Οι πλούσιοι πρόσφυγες

προτίμησαν περιοχές της αρεσκείας τους (Νέα Σμύρνη, Καλλίπολη του Πειραιά).

Όσοι φτωχοί πρόσφυγες δεν μπόρεσαν να πάρουν κάποια από τις κατοικίες που

έδινε το κράτος συνέχισαν να μένουν σε άθλια σπίτια στους προσφυγικούς

συνοικισμούς.

4. Ποια προβλήματα δημιουργήθηκαν ανάμεσα στους πρόσφυγες και τους

γηγενείς;

Παρά τα κρατικά μέτρα, τα πρoβλήματα δεν έλειπαν, καθώς συχνά η στάση των

γηγενών Ελλήνων απέναντι στους πρόσφυγες ήταν αρνητική.

Οι πρόσφυγες πήραν γη που πολλοί γηγενείς θεωρούσαν δική τους

Οι πρόσφυγες πρόσφεραν την εργασία τους φτηνά πιέζοντας προς τα κάτω τις

αμοιβές και των ντόπιων.

οι πρόσφυγες ήταν στη συντριπτική τους πλειονότητα βενιζελικοί κι αυτό τους

έφερνε σε αντίθεση με την αντιβενιζελική Παλαιά Ελλάδα.

Τέλος, πολλοί γηγενείς θεωρούσαν τους πρόσφυγες παράδοξους, καθώς είχαν

πρωτάκουστα ονόματα, έτρωγαν άγνωστα φαγητά και οι γυναίκες τους εργάζονταν

σε ξένες δουλειές. Το αποτέλεσμα ήταν η λέξη «πρόσφυγας» να είναι για χρόνια

απαξιωτικός χαρακτηρισμός μεταξύ των γηγενών Ελλήνων.


5. Πως η άφιξη των προσφύγων σφράγισε τη νεοελληνική κοινωνία σε

πολιτικό επίπεδο;

Σε πολιτικό επίπεδο:

Η συγκέντρωση της πλειονότητας των Ελλήνων μέσα στα όρια τηςΕλλάδας σήμανε

την εγκατάλειψη της Μεγάλης Ιδέας.

Με την εγκατάσταση των προσφύγων στη Μακεδονία και στη Θράκη ενισχύθηκε η

ελληνική παρουσία σε αυτές τις περιοχές

Πολιτικά, οι πρόσφυγες τάχθηκαν στον χώρο του βενιζελισμού. Αργότερα, αρκετοί

από αυτούς έγιναν σοσιαλιστές και κομμουνιστές και διακρίθηκαν στους κοινωνικούς

αγώνες.


οικονομικό επίπεδο;

Σε οικονομικό επίπεδο

η αγροτική οικονομία αναζωογονήθηκε, καθώς οι πρόσφυγες αξιοποίησαν

ακαλλιέργητες εκτάσεις εφαρμόζοντας και νέες μεθόδους.

Οι περισσότεροι γνώριζαν κάποια τέχνη και, έχοντας μεγάλη ανάγκη από χρήματα,

εργάζονταν ακόμη και με χαμηλές αμοιβές.

Όσοι διέθεταν κεφάλαιο ασχoλήθηκαν με το εμπόριο και τη βιοτεχνία.


κοινωνικό επίπεδο;

Σε κοινωνικό επίπεδο:

οι πρόσφυγες έφεραν στην κοινωνία της Ελλάδας τον τρόπο ζωής τους, τις

συνήθειές τους, τη μουσική τους (ρεμπέτικο τραγούδι), την κουζίνα τους.

Καθώς πολλές από τις γυναίκες πρόσφυγες υποχρεώθηκαν να εργαστούν, αρκετές

από τις γηγενείς έκαναν το ίδιο, αλλάζοντας τα στερεότυπα που ήθελαν τη γυναίκα

κλεισμένη στο σπίτι και υποχείριο του άντρα.

8. Πως η άφιξη των προσφύγων σφράγισε τη νεοελληνική κοινωνία στα

γράμματα και στις τέχνες;

Οι πρόσφυγες έδωσαν νέα πνοή στα Γράμματα και στις Τέχνες. Σημαντικοί

λογοτέχνες, όπως ο Γιώργος Σεφέρης (Νόμπελ Λογοτεχνίας 1963), ο Ηλίας Βενέζης, ο

Κοσμάς Πολίτης, ο Στρατής Δούκας και n Διδώ Σωτηρίου, ήταν Μικρασιάτες


ΕΝΟΤΗΤΑ 45Η Ο Β΄ ΠΑΓΚΟΣΜΙΟΣ ΠΟΛΕΜΟΣ ΚΑΙ Η ΕΛΛΑΔΑ

1. Ποια ήταν τα προμηνύματα του β΄ παγκόσμιου πολέμου;

Η Ιαπωνία κατέλαβε την κινεζική επαρχία της Μαντζουρίας

Η Γερμανία εγκατέλειψε την Κοινωνία των Εθνών

Η Ιταλία, αφού κατέλαβε την Αιθιοπία, εγκατέλειψε και αυτή την Κοινωνία των

Εθνών

Η Γερμανία και η Ιταλία συμμετείχαν στον εμφύλιο πόλεμο της Ισπανίας, βοηθώντας

τον στρατηγό Φράνκο να νικήσει την νόμιμη κυβέρνηση

Ο Χίτλερ και ο Μουσολίνι σύναψαν συμμαχία γνωστή ως Άξονας Ρώμης-

Βερολίνου

Η Γερμανία, η Ιταλία και η Ιαπωνία υπέγραψαν το Αντιδιεθνιστικό Σύμφωνο με

στόχο την καταπολέμηση του κομμουνισμού

Η Γερμανία κατέλαβε την Αυστρία

Οι πρωθυπουργοί της Βρετανίας και της Γαλλίας υπέγραψαν με τους Χίτλερ και

Μουσολίνι τη Συμφωνία του Μονάχου, με την οποία η Βρετανία και η Γαλλία

αποδέχονταν την προσάρτηση της Δ. Τσεχοσλοβακίας στη Γερμανία

Η Ιαπωνία είχε ξεκινήσει πόλεμο εναντίον της Κίνας

Η Ιταλία κατέλαβε την Αλβανία

Ο Χίτλερ ήθελε να εισβάλλει στην Πολωνία, όμως η Βρετανία και η Γαλλία του

ανακοίνωσαν ότι, αν εισβάλλει στην Πολωνία, θα κήρυτταν τον πόλεμο στην

Γερμανία. Το 1939 ο Χίτλερ εκμεταλλευόμενος ότι η Βρετανία, η Γαλλία και η

Σοβιετική Ένωση απέτυχαν να συμφωνήσουν σε μια κοινή στάση απέναντι στη

Γερμανία, υπέγραψε σύμφωνο μη επίθεσης με την Σοβιετική Ένωση και σε

περίπτωση πολέμου εναντίον της Πολωνίας οι δύο χώρες θα μοιράζονταν τα εδάφη

της.

2. Ποια ήταν τα αίτια του Β΄ Παγκόσμιου πολέμου;

Τα αίτια του Β΄ Παγκόσμιου πολέμου είναι:

Οι ταπεινωτικοί όροι που επιβλήθηκαν στα ηττημένα κράτη του Α΄ παγκόσμιου

πολέμου

Οι συνθήκες ειρήνης δεν είχαν ικανοποιήσει πιεστικά αιτήματα διαφόρων χωρών

Η οικονομική κρίση στην Ευρώπη

Ο φόβος των δυτικών δυνάμεων απέναντι στη Σοβιετική Ένωση

Η αδυναμία της Κοινωνίας των Εθνών να αποτρέψει τον πόλεμο.


ΕΝΟΤΗΤΑ 46Η Ο Β΄ ΠΑΓΚΟΣΜΙΟΣ ΠΟΛΕΜΟΣ

1. Ποια ήταν η αφορμή του Β΄ Παγκόσμιου πολέμου;

Την 1ηΣεπτεμβρίου του 1939η Γερμανία εισέβαλε στην Πολωνία και αμέσως η Γαλλία

και η Βρετανία τον πόλεμο στην Γερμανία

2. Ποιες ήταν οι επιχειρήσεις στην Ευρώπη την περίοδο 1939- 1941;

Ο γερμανικός στρατός κατέλαβε την Πολωνία, τη Δανία, την Ολλανδία,

Λουξεμβούργο, Νορβηγία και Βέλγιο

Στη συνέχεια η Γερμανία στράφηκε εναντίον της Γαλλίας. Ο πόλεμος κράτησε μόνο

δέκα ημέρες και τελείωσε με ήττα της Γαλλίας

Επόμενος στόχος ήταν η Βρετανία. Η γερμανική αεροπορία βομβάρδισε μαζικά το

Λονδίνο και άλλες πόλεις αλλά ο βρετανικός λαός με επικεφαλής τον πρωθυπουργό

Τσόρτσιλ δεν κάμφθηκε

Στη συνέχεια η Γερμανία στράφηκε στα Βαλκάνια, όπου με την βοήθεια της

Βουλγαρίας κατέλαβαν την Γιουγκοσλαβία και την Ελλάδα

3. Πως οργανώθηκε η κατεχόμενη Ευρώπη από τους Γερμανούς;

Η κατακτημένη Ευρώπη οργανώθηκε με βάση τα συμφέροντα της Γερμανίας

Οι οικονομικοί πόροι δεσμεύτηκαν

Οι λαοί έπρεπε να αναγνωρίσουν την ανωτερότητα της ναζιστικής Γερμανίας

Οι λαοί που δεν ήταν πρόθυμοι να υποταχθούν αντιμετωπίστηκαν με βασανιστήρια

και μαζικές εκτελέσεις

Τέλος διώχθηκαν συστηματικά οι Εβραίοι και οι Ρομά (τσιγγάνοι)

4. Τι γνωρίζετε για την επίθεση της Γερμανίας στη Σοβιετική Ένωση;

Τον Ιούνιο του 1941, η Γερμανία επιτέθηκε στη Σοβιετική Ένωση. Μέσα σε λίγες

εβδομάδες ο γερμανικός στρατός έφτασε στα περίχωρα του Λένινγκραντ και της

Μόσχας χωρίς όμως να μπορέσουν να τις καταλάβουν. Ο βαρύς χειμώνας ήταν

εξουθενωτικός για τα γερμανικά στρατεύματα και στη μάχη του Στάλινγκραντ οι

Γερμανοί είχαν πάνω από 30.000 νεκρούς, τραυματίες και αιχμαλώτους και τελικά

ηττήθηκαν από τον σοβιετικό στρατό.

5. Τι γνωρίζετε για τις επιχειρήσεις στην Αφρική;

Στην Αφρική οι Ιταλοί με ορμητήριο την Λιβύη, επιτέθηκαν στις αγγλικές δυνάμεις

με στόχο την κατάληψη της διώρυγας του Σουέζ, χωρίς όμως να το καταφέρουν.


Στη βόρεια Αφρική μετά από πολύμηνες μάχες επικράτησαν οι σύμμαχοι.

6. Τι γνωρίζετε για τις επιχειρήσεις στην Άπω Ανατολή;

Οι ΗΠΑ τα δυο πρώτα χρόνια του πολέμου είχαν παραμείνει ουδέτερες. Όταν όμως

ιαπωνικά αεροπλάνα βομβάρδισαν τον αμερικανικό στόλο στο Περλ Χάρμπορ της

Χαβάης, οι ΗΠΑ κήρυξαν πόλεμο στην Ιαπωνία και στις δυνάμεις του Άξονα.

7. Τι γνωρίζετε για το τέλος του πολέμου;

Οι συμμαχικές δυνάμεις υπό την ηγεσία του αμερικανού στρατηγού Αϊζενχάουζερ

πραγματοποίησαν την απόβαση στην Νορμανδία. Οι σύμμαχοι κατάφεραν να

ελευθερώσουν τη Γαλλία, το Βέλγιο, το Λουξεμβούργο και την Ολλανδία. Τα

γερμανικά στρατεύματα στα Βαλκάνια άρχισαν να υποχωρούν. Οι συμμαχικές

δυνάμεις έφτασαν έξω από το Βερολίνο. Ο Χίτλερ αυτοκτονεί και η Γερμανία

συνθηκολογεί. Στην Άπω Ανατολή ο πόλεμος συνεχίζεται και οι ΗΠΑ βομβαρδίζει

με ένα νέο όπλο, την ατομική βόμβα, την Χιροσίμα και το Ναγκασάκι ισοπεδώνοντας

τις δύο πόλεις. Λίγο αργότερα η Ιαπωνία συνθηκολόγησε και ο πόλεμος τελείωσε.


ΕΝΟΤΗΤΑ 47Η Η ΣΥΜΜΕΤΟΧΗ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΑΣ ΣΤΟΝ Β΄ Π.Π.

1. Ποια ήταν τα προμηνύματα της συμμετοχής της Ελλάδας στον πόλεμο;

Οι Ιταλοί κατέλαβαν την Αλβανία το 1939 και κλιμάκωσαν την επιθετικότητά τους

εναντίον της Ελλάδας.

Στις 15 Αυγούστου 1940 ιταλικό υποβρύχιο βύθισε στην Τήνο το ελληνικό πολεμικό

πλοίο «Έλλη».

2. Τι γνωρίζετε για τον ελληνοϊταλικό πόλεμο. Ποια τα κύρια γεγονότα της

εξέλιξής του;

Η Ιταλία απαίτησε, στις 28 Οκτωβρίου 1940, να γίνει δεκτή η είσοδος των

στρατευμάτων της στην Ελλάδα. Ο Μεταξάς έδωσε αρνητική απάντηση στο ιταλικό

τελεσίγραφο.

Οι Ιταλοί εισέβαλαν και οι ελληνικές δυνάμεις υποχρεώθηκαν σε υποχώρηση μέχρι τα

μέσα Νοεμβρίου 1940. Οι Έλληνες όμως αντεπιτέθηκαν και κατέλαβαν τις πόλεις

Κορυτσά, Μοσχόπολη, Πόγραδετς, Αργυρόκαστρο και Άγιοι Σαράντα.

Ο Μεταξάς πέθανε (τέλη Ιανουαρίου 1941) και ο Γεώργιος Β' διόρισε πρωθυπουργό

τον Αλέξανδρο Κορυζή.

Οι Ιταλοί πραγματοποίησαν, στις αρχές Μαρτίου 1941, την «εαρινή επίθεση», αλλά

συνάντησαν ισχυρή ελληνική αντίσταση.

Το ελληνικό πολεμικό ναυτικό σημείωσε σημαντικές επιτυχίες και η ελληνική

αεροπορία υποστήριξε τις χερσαίες επιχειρήσεις.

3. Τι γνωρίζετε για τον ελληνογερμανικό πόλεμο; Ποια τα κύρια γεγονότα

της εξέλιξής του;

Οι Γερμανοί επιτέθηκαν στην Ελλάδα και από το γιουγκοσλαβικό και το βουλγαρικό

έδαφος (6 Απριλίου 1941).

Έτσι τα γερμανικά στρατεύματα, αφού έκαμψαν την ελληνική αντίσταση, άρχισαν να

προωθούνται προς την Αθήνα.

Ο αντιστράτηγoς Τσολάκογλου υπέγραψε, με δική του πρωτοβουλία,

συνθηκολόγηση.

Οι Γερμανοί κατέλαβαν την Αθήνα στις 27 Απριλίου 1941.

Η αντίσταση συνεχίστηκε στην Κρήτη.

Οι Γερμανοί κατέλαβαν την Κρήτη στα τέλη Μαΐου 1941.

Ο βασιλιάς Γεώργιος Β' και η κυβέρνηση κατέφυγαν στoΚάιρο.


ΕΝΟΤΗΤΑ 48Η KΑΤOΧΗ, ΑΝΤΙΣΤΑΣΗ ΚΑΙ ΑΠΕΛΕΥΘΕΡΩΣΗ

1. Ποια είναι η εικόνα στην κατεχόμενη Ελλάδα;

Η κατεχόμενη Ελλάδα χωρίστηκε σε τρεις ζώνες: τη γερμανική, την ιταλική και τη

βουλγαρική.

Οι κατακτητές διόρισαν κυβέρνηση με πρωθυπουργό τον Τσολάκογλου και

πρόσωπα από το καθεστώς Μεταξά, Οι Βούλγαροι εφάρμοσαν πολιτική

εκβουλγαρισμού στην Ανατολική Μακεδονία, η οποία προκάλεσε την εξέγερση

των Ελλήνων. Οι Βούλγαροι απάντησαν με μαζικές εκτελέσεις. Οι Γερμανοί

ξεκλήρισαν τις εβραϊκές κοινότητες της Ελλάδας.

Οι κατακτητές ακόμη δέσμευσαν τους οικονομικούς πόρους της χώρας, με

αποτέλεσμα την έλλειψη ειδών πρώτης ανάγκης και την εμφάνιση φαινομένων

μαύρης αγοράς. Τον χειμώνα του 1941-1942 εξαπλώθηκε η πείνα, προκαλώντας 300

θανάτους την ημέρα μόνο στην Αθήνα.

2. Ποια ήταν η πιο εντυπωσιακή αντιστασιακή ενέργεια των Ελλήνων;

Η αντίσταση ξεκίνησε με μεμονωμένες ενέργειες, με πιο εντυπωσιακή την υποστολή

της χιτλερικής σημαίας από τους φοιτητές Μανόλη Γλέζο και Απόστολο Σάντα

(30 Μαϊου),

Ενώ το φθινόπωρο του 1941 δημιουργήθηκαν οι πρώτες οργανώσεις αντίστασης.

3. Τι γνωρίζετε για το Εθνικό Απελευθερωτικό Μέτωπο (ΕΑΜ);

Ίδρυση: ιδρύθηκε με πρωτοβουλία του Κομμουνιστικού Κόμματος Ελλάδας (ΚΚΕ)

και τη συνεργασία μικρότερων αριστερών κομμάτων.

Σκοποί:

1. Η οργάνωση του αγώνα εναντίον των κατακτητών και

2. Η διασφάλιση της δυνατότητας των Ελλήνων να επιλέξουν μόνοι τους, μετά

την απελευθέρωση, τη μορφή διακυβέρνησης της χώρας.

4. Τι γνωρίζετε για τον Εθνικό Δημοκρατικό Ελληνικό Σύνδεσμο (ΕΔΕΣ);

Ίδρυση: ιδρύθηκε από τον συνταγματάρχη Ναπολέοντα Ζέρβα.

Σκοποί:

1. απελευθέρωση της Ελλάδας και

2.εγκαθίδρυση, μετά τον πόλεμο, αβασίλευτης δημοκρατίας.

5. Τι γνωρίζετε για την Εθνική Και Κοινωνική Απελευθέρωση (ΕΚΚΑ);

Η ΕΚΚΑ ήταν η σημαντικότερη από τις μικρότερες αντιστασιακές οργανώσεις. Ήταν

η μόνη η οποία διέθετε ένοπλο τμήμα με επικεφαλής τον συντ/ρχη Δημήτρη Ψαρρό.


6. Τι γνωρίζετε για τον Εθνικό Λαϊκό Απελευθερωτικό Στρατό (ΕΛΑΣ);

Το ένοπλο τμήμα του ΕΑΜ, ιδρύθηκε τον Φεβρουάριο του 1942με επικεφαλής τον

Άρη Βελουχιώτη, που ήταν το αντιστασιακό ψευδώνυμο του Θανάση Κλάρα,

κομμουνιστή γεωπόνου από τη Λαμία. Στις αρχές Ιουνίου 1942, μαζί με μια ομάδα

ανταρτών ο Άρης Βελουχιώτης καλούσε το χωριό Δομνίστα της Ευρυτανίας σε ένοπλο

αγώνα.

7. Ποια ήταν η σημαντικότερη πράξη αντίστασης;

Η ανατίναξη της γέφυρας του Γοργοπόταμου ήταν η κορυφαία πράξη της

αντίστασης (Νοέμβριος 1942) και η μόνη στην οποία συνεργάστηκαν οι δύο

μεγαλύτερες αντιστασιακές οργανωσεις, το ΕΑΜ και ο ΕΔΕΣ, μαζί με Βρετανούς

καταδρομείς, επιτυγχάνοντας τη διακοπή του εφοδιασμού του γερμανικού στρατού

της Αφρικής για σημαντικό χρονικό διάστημα.

8. Ποιες μορφές αντίστασης παρατηρούνται στις πόλεις;

Η απεργία των υπαλλήλων στις τηλεπικοινωνίες, τον Απρίλιο του 1942, υποχρέωσε

τις αρχές να προβούν σε παροχές.

Η μεγάλη γενική απεργία, τον Ιανουάριο του 1943, εμπόδισε τις αρχές κατοχής να

στείλουν Έλληνες στη Γερμανία για εργασία.

Η κηδεία του Παλαμά έγινε αφορμή για ένα ακόμη συλλαλητήριο κατά των

κατακτητών.

Η νεολαία συμμετείχε στις κινητοποιήσεις, κυρίως μετά την ίδρυση από το ΕΑΜ της

Ενιαίας Πανελλαδικής Οργάνωσης Νέων (ΕΠΟΝ).

Πολλές Ελληνίδες πήραν μέρος στον αγώνα κατά των κατακτητών, αρκετές από τις

οποίες θυσιάστηκαν, ενώ άλλες εντάχθηκαν στα ένοπλα τμήματα του ΕΛΑΣ.

9. Τι γνωρίζετε για τα αντίποινα και τα τάγματα ασφαλείας;

Αντίποινα: Οι κατακτητές έκαναν μαζικές εκτελέσεις αμάχων σε διάφορες περιοχές

της Ελλάδας, με πιο ακραίες εκείνες στα Καλάβρυτα, τον Δεκέμβριο του 1943, όπου

εκτέλεσαν 1.100 κατοίκους.

Τάγματα ασφαλείας: Ένοπλα σώματα Ελλήνων, που οργανώθηκαν από τους

κατακτητές σε συνεργασία με τις κυβερνήσεις δοσίλογων και χρησιμοποιήθηκαν

εναντίον του ΕΑΜ, του ΕΛΑΣ και αμάχων.

10. Ποιες περιοχές είχαν την ονομασία «ελεύθερη Ελλάδα»;

«Ελεύθερη Ελλάδα»: Έτσι ονομάστηκαν οι περιοχές της Ελλάδας που, χάρη στην

Αντίσταση, δεν ελέγχονταν από τους κατακτητές και, με πρωτοβουλία του ΕΑΜ,

οργάνωσαν λαϊκές μορφές αυτοδιοίκησης και πολιτιστικές δράσεις.

11. Τι γνωρίζετε για την κυβέρνηση του βουνού και το Εθνικό Συμβούλιο;

Η Πολιτική Επιτροπή Εθνικής Απελευθέρωσης (ΠΕΕΑ) ή κυβέρνηση του βουνού


ιδρύθηκε από το ΕΑΜ τον Μάρτιο του 1944 για να αναλάβει τη διοίκηση των

απελευθερωμένων περιοχών και να οργανώσει εκλογές για την ανάδειξη Εθνικού

Συμβουλίου.

Το Εθνικό Συμβούλιο συστάθηκε ύστερα από εκλογές στην «ελεύθερη Ελλάδα», στις

οποίες για πρώτη φορά πήραν μέρος και οι γυναίκες, και συνήλθε στο χωριό

Κορυσχάδες της Ευρυτανίας.

12. Τι γνωρίζετε για την απελευθέρωση;

Οι ελληνικές πολιτικές και αντιστασιακές δυνάμεις και η ελληνική κυβέρνηση που

βρισκόταν στην Αίγυπτο υπέγραψαν τη συμφωνία του Λιβάνου, που προέβλεπε το

σχηματισμό, μεταπολεμικά, κυβέρνησης εθνικής ενότητας. Η απελευθέρωση ήρθε

στις 12 Οκτωβρίου 1944 και αμέσως μετά ανέλαβε την εξουσία η κυβέρνηση

εθνικής ενότητας με πρωθυπουργό τον Γεώργιο Παπανδρέου.


ΜΑΘΗΜΑ 49Η ΤΑ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ ΤΟΥ Β' ΠΑΓΚΟΣΜΙΟΥ

ΠΟΛΕΜΟΥ ΚΑΙ Η ΙΔΡΥΣΗ ΤΟΥ ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΥ ΗΝΩΜΕΝΩΝ

ΕΘΝΩΝ.

1. Ποιες ήταν οι συνέπειες του Β’ Παγκοσμίου πολέμου;

οι ανθρώπινες απώλειες Από τα 50.000.000 νεκρών και αγνοουμένων, τα 35.000.000

ήταν Ευρωπαίοι. Τεράστιος ήταν ο αριθμός των άμαχων θυμάτων.

Οι αναγκαστικές μετακινήσεις πληθυσμών Ο πόλεμος προκάλεσε την μετακίνηση

περίπου 30.000.000 ανθρώπων, οι οποίοι στο τέλος του πολέμου δεν είχαν κανένα

μέσο διαβίωσης.

Οι υλικές καταστροφές Στη Σοβιετική Ένωση είχαν καταστραφεί 6.000.000 σπίτια. Στη

Γαλλία είχαν υποστεί σοβαρές ζημιές σχεδόν όλα τα λιμάνια και μεγάλο μέρος του

συγκοινωνιακού και σιδηροδρομικού δικτύου. Στην Ελλάδα είχαν καεί περίπου

160.000 κτίρια και είχαν πυρποληθεί 1.700 χωριά και είχε χάσει σχεδόν το 75% της

εμπορικής της ναυτιλίας. Τα περισσότερα κράτη είχαν δανειστεί για να

προετοιμαστούν για τον πόλεμο και τώρα υποχρεώνονταν να το ξανακάνουν για να

αρχίσουν την ανοικοδόμηση, με το μεγαλύτερο μέρος των δανείων να προέρχεται από

τις ΗΠΑ.

Η κατάρρευση του βιοτικού επιπέδου Το βιοτικό επίπεδο είχε καταρρεύσει. Η

Βρετανία κατάφερε να διασώσει μεγάλο μέρος της βιομηχανίας και του εμπορικού της

στόλου. Η χειρότερη κατάσταση επικράτησε στη Γερμανία και στην Αυστρία, που

μαστίζονταν από την πείνα, τη μαύρη αγορά και τις επιδημίες.

Η ηθική καταρράκωση Οι εμπόλεμοι βομβάρδισαν μαζικά όχι μόνο στρατιωτικούς

στόχους αλλά και μεγάλες πόλεις, για να εξαναγκάσουν τον εχθρό να συνθηκολογήσει.

Ο πόλεμος συνοδεύτηκε από μαζικές εκτελέσεις αμάχων, βιασμούς και λεηλασίες, που

έγιναν από όλες τις πλευρές. Τα στρατόπεδα συγκέντρωσης, οι θάλαμοι αερίων, τα

φρικιαστικά πειράματα των ναζί σε αιχμαλώτους, τα βασανιστήρια και οι μαζικές

εκτελέσεις αμάχων και η γενοκτονία των Εβραίων θα αποτελούν για πάντα σύμβολα

του απόλυτου εγκλήματος σε βάρος του ανθρώπου.

Η εξασθένιση του διεθνούς ρόλου της Ευρώπης Η κατεστραμμένη Ευρώπη του

1945 ήταν αντικείμενο ανταγωνισμού των δύο υπερδυνάμεων, των ΗΠΑ και της

Σοβιετικής Ένωσης. Παράλληλα φούντωνε το κίνημα ανεξαρτητοποίησης των

ευρωπαϊκών αποικιών.

Ο Οργανισμός Ηνωμένων Εθνών (ΟΗΕ) Ο ΟΗΕ ιδρύθηκε το 1945 με τη συμμετοχή

πενήντα κρατών. Έδρα αποφασίστηκε να είναι η Νέα Υόρκη. Το κυριότερο όργανο

αποφάσεων είναι το Συμβούλιο Ασφαλείας, αλλά σημαντικά όργανα είναι η Γενική

Συνέλευση, που συμμετέχουν όλα τα κράτη- μέλη και η Γενική Γραμματεία. Οι σκοποί

του ΟΗΕ είναι:

1. Η διαφύλαξη της ειρήνης,

2. Η προστασία των ανθρώπινων δικαιωμάτων,

3.Η εξασφάλιση ίσων δικαιωμάτων για όλους τους λαούς,

4.Η φροντίδα για τους πρόσφυγες,

5.Η προστασία του περιβάλλοντος.


Ο ΟΗΕ σε ορισμένες περιπτώσεις πέτυχε τους στόχους του. Πολλές φορές όμως

αποδείχτηκε αδύναμος να επιβάλει το διεθνές δίκαιο (1974: τουρκική εισβολή στην

Κύπρο).


ENOTHTA 50Η Η ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΔΙΑΙΡΕΣΗ ΤΗΣ ΜΕΤΑΠΟΛΕΜΙΚΗΣ

ΕΥΡΩΠΗΣ

1. Τι γνωρίζετε για τη διάσκεψη της Γιάλτας;

Χώρος: Γιάλτα της Ουκρανίας.

Χρόνος: Φεβρουάριος του 1945.

Συμμετείχαν: ο πρόεδρος των ΗΠΑ Ρούσβελτ, ο ηγέτης της Σοβιετικής Ένωσης

Στάλιν και ο πρωθυπουργός της Βρετανίας Τσόρτσιλ.

Αποφάσεις: Συμφώνησαν να απαιτήσουν την παράδοση της Γερμανίας και να

ιδρύσουν έναν διεθνή οργανισμό προάσπισης της ειρήνης.

Οι ΗΠΑ και η Βρετανία αναγνώρισαν τις φιλοσοβιετικές κυβερνήσεις που είχαν

αναλάβει την εξουσία στις χώρες της Ανατολικής Ευρώπης, όπου και βρίσκονταν

σοβιετικά στρατεύματα.

2. Τι γνωρίζετε για τη διάσκεψη του Πότσvταμ;

Χώρος: Πότσνταμ, προάστιο του Βερολίνου.

Χρόνος: καλοκαίρι του 1945.

Αποφάσεις: Συμφωνήθηκε η διαίρεση της Γερμανίας σε τέσσερις ζώνες κατοχής

(αγγλική, γαλλική, αμερικανική και σοβιετική). Το Βερολίνο τέθηκε υπό κοινό έλεγχό.

3. Τι ήταν οι λαϊκές δημοκρατίες της Ανατολικής Ευρώπης;

Λαϊκές δημοκρατίες ονομάστηκαν τα καθεστώτα που ήταν παρόμοια μετο

σοβιετικό καθεστώς και που εγκαθιδρύθηκαν μέχρι το 1950 στις χώρες που

βρίσκονταν υπό σοβιετικό έλεγχο (Α. Γερμανία, Πολωνία, Ουγγαρία, Ρουμανία,

Βουλγαρία και Τσεχοσλοβακία). Σ' αυτά τα κομμουνιστικά κόμματα, που κατέλαβαν

την εξουσία, επέβαλαν εκτεταμμένες κρατικοποιήσεις.

4. Σε ποιους τομείς σημείωσαν επιτυχίες οι λαϊκές δημοκρατίες;

Σε αυτές τις δημοκρατίες σημειώθηκαν επιτυχίες:

στον βιομηχανικό τομέα,

στην οργάνωση συστημάτων υγείας και εκπαίδευσης,

στη βελτίωση της θέσης της γυναίκας.

5. Ποια προβλήματα εμφανίστηκαν στις λαϊκές δημοκρατίες;

Εμφανίστηκαν όμως σημαντικά προβλήματα:

Τ α κομμουνιστικά κόμματα διαχειρίζονταν μονοπωλιακά την εξουσία.

Η δυνατότητα ελεύθερης έκφρασης πολιτικών απόψεων ήταν περιορισμένη.

Οι διώξεις αντιφρονούντων αποτελούσαν συχνό φαινόμενο.

Ο στενός έλεγχος της αγοράς από το κράτος προκαλούσε συχνά ελλείψεις σε

καταναλωτικά αγαθά.

Παρά την έντονη κριτική που ασκήθηκε στο καθεστώς μετά τον θάνατο του Στάλιν


(1953), δεν άλλαξε ουσιαστικά η κατάσταση.

Ως αποτέλεσμα της δυσαρέσκειας εκδηλώθηκε σειρά εξεγέρσεων στην Ανατολική

Ευρώπη, ορισμένες από τις οποίες αντιμετωπίστηκαν με την επέμβαση σοβιετικού

στρατού.

6. Τι γνωρίζετε για τις ιδιαίτερες περιπτώσεις της Γιουγκοσλαβίας και της

Αλβανίας;

Γιουγκοσλαβία: Είχε κομμουνιστική κυβέρνηση, αλλά το 1948 ήρθε σε σύγκρουση

με τη Σοβιετική Ένωση και ακολούθησε ένα δικό της σοσιαλιστικό δρόμο.

Αλβανία: Είχε κομμουνιστική κυβέρνηση και, αφού συνδέθηκε με τη Γιουγκοσλαβία,

τη Σοβιετική Ένωση και την Κίνα, επέλεξε, τελικά, την πλήρη απομόνωση.

Η ανοικοδόμηση της Δυτικής Ευρώπης

7. Τι γνωρίζετε για το σχέδιο Μάρσαλ;

Το πρόγραμμα Μάρσαλ ήταν ένα πρόγραμμα οικονομικής ενίσχυσης της Ευρώπης,

με 13 περίπου δισεκατομμύρια δολάρια, που είχε ως στόχο να αποτρέψει το

ενδεχόμενο κατάρρευσης του οικονομικού και κοινωνικού συστήματος της

Ευρώπης, εξαιτίας των τεράστιων απωλειών που προκάλεσε ο Β' Παγκόσμιος

πόλεμος.

8. Ποια ήταν η αντίδραση της Ρωσίας στο σχέδιο Μάρσαλ;

Η Σοβιετική Ένωση κατήγγειλε το σχέδιο Μάρσαλ ως μια μορφή επέμβασης στα

εσωτερικά των ευρωπαϊκών χωρών και πίεσε τις λαϊκές δημοκρατίες να μην το

δεχτούν, όπως και έγινε. Πάντως, στην Ευρώπη τα αποτελέσματα φάνηκαν γρήγορα,

καθώς, από το 1948 ακόμη, η παραγωγή και το εμπόριο είχαν επανέλθει στα

προπολεμικά επίπεδα.

9. Τι είναι το κράτος πρόνοιας;

Το Κράτος Πρόνοιας είναι μια μορφή κράτους που επιδιώκει να εξασφαλίσει

ικανοποιητικό επίπεδο ζωής σε όλους τους πολίτες με την παροχή δωρεάν

υπηρεσιών υγείας, εκπαίδευσης, στέγασης, την εξασφάλιση του δικαιώματος της

εργασίας και τη λήψη μέτρων για την ενίσχuση των ασθενέστερων κοινωνικών

τάξεων, Τα κράτη της Δυτικής Ευρώπης, επηρεασμένα και από την κοινωνική

πολιτική των λαϊκών δημοκρατιών της Ανατολικής Ευρώπης, προχώρησαν

μεταπολεμικά σε παροχές προς τους πολίτες τους, με αποτέλεσμα η

ιατροφαρμακευτική περίθαλψη, η κοινωνική ασφάλιση και η εκπαίδευση να γίνουν

σύντομα κτήμα εκατομμυρίων ανθρώπων.

10. Γιατί εκδηλώθηκαν κινήματα αμφισβήτησης τη δεκαετία του '60;

Η δυτική κοινωνία εξελίχθηκε μεταπολεμικά σε μια κοινωνία έντονα καταναλωτική,


με αποτέλεσμα να εκδηλωθούν, προς το τέλος της δεκαετίας του 1960, κινήματα,

όπως οι χίπις και το κίνημα του Μάη του '68 στη Γαλλία, τα οποία αμφισβήτησαν

τον «αστικό τρόπο ζωής» και αναζήτησαν εναλλακτικούς τρόπους οργάνωσης της

κοινωνίας.


ΕΝΟΤΗΤΑ 51Η ΟΙ ΗΠΑ ΚΑΙ Η ΣΟΒΙΕΤΙΚΗ ΈΝΩΣΗ ΓΙΝΟΝΤΑΙ

ΥΠΕΡΔΥΝΑΜΕΙΣ

1. Γιατί οι ΗΠΑ ήταν εναντίον του κομμουνισμού;

Οι ΗΠΑ είχαν θορυβηθεί από την επέκταση της σοβιετικής επιρροής στην Ανατολική

Ευρώπη και οι ηγέτες τους πίστευαν ότι, για να διασφαλίσουν τα συμφέροντα της

χώρας τους, θα έπρεπε να αγωνιστούν εναντίον του κομμουνισμού.

2. Ποια ήταν τα μέτρα εξωτερικής πολιτικής των ΗΠΑ;

Τα κύρια μέτρα άσκησης της εξωτερικής τους πολιτικής ήταν:

η χορήγηση στρατιωτικής και οικονομικής βοήθειας,

οι επενδύσεις από Αμερικανούς κεφαλαιούχους,

η ανατροπή καθεστώτων που ακολουθούσαν πολιτική αντίθετη προς τα

αμερικανικά συμφέροντα.

3. Ποια ήταν η κατάσταση στο εσωτερικό των ΗΠΑ;

Στο εσωτερικό με επικεφαλής τον γερουσιαστή Μακάρθι εξαπολύθηκαν άγριες

διώξεις εναντίον των πολιτών που ήταν ή θεωρήθηκε ότι ήταν κομμουνιστές.

Καθοριστικό ρόλο στη διαμόρφωση αυτής της πολιτικής έπαιξε ο Χάρι Τρούμαν,

νέος πρόεδρος των ΗΠΑ μετά τον Ρούζβελτ.

4. Τι γνωρίζετε για τη Σοβιετική Ένωση;

Η Σοβιετική ένωση εξελίχθηκε σε υπερδύναμη χάρη:

στη συνεργασία της με τα άλλα κομμουνιστικά καθεστώτα,

στην εξαιρετικά γρήγορη οικονομική της ανάπτυξη,

στην κατασκευή της ατομικής βόμβας.

5. Τι ονομάζουμε ψυχρό πόλεμο;

Ψυχρός Πόλεμος: ονομάστηκε ο ανταγωνισμός ανάμεσα στις δύο υπερδυνάμεις,

που άρχισε στα τέλη του Β' Παγκόσμιου πολέμου και τερματίστηκε στα τέλη της

δεκαετίας του 1980, χωρίς ποτέ να εξελιχθεί σε ένοπλη σύγκρουση μεταξύ τους.

Πρώτη φάση του Ψυχρού Πολέμου (1947-1962 περίπου)

6. Τι είναι το δόγμα του Τρούμαν;

Ο πρόεδρος των ΗΠΑ Τρούμαν διακήρυξε, το δόγμα Τρούμαv, σύμφωνα με το οποίο

η χώρα του θα βοηθούσε εκείνα τα κράτη της Δύσης που δέχονταν πιέσεις από

τον κομμουνισμό.

7. Που εφαρμόστηκε το δόγμα Τρούμαν για πρώτη φορά;


Το δόγμα Τρούμαν εφαρμόστηκε για πρώτη φορά το 1947 στην Ελλάδα, ενισχύοντας

τις κυβερνητικές δυνάμεις εναντίον των κομμουνιστών στον ελληνικό εμφύλιο πόλεμο,

που είχε ξεκινήσει από το 1946.

8. Ποιο σημαντικό γεγονός έγινε στη Γερμανία το 1961;

Το 1961 οι Ανατολικογερμανοί όρθωσαν το Τείχος του Βερολίνου, μια γραμμή που

κατά κάποιον τρόπο χώριζε τον κόσμο στα δύο και, ως εκ τούτου, αναδείχτηκε σε

σύμβολο του Ψυχρού Πολέμου.

9. Ποιες συμμαχίες δημιουργήθηκαν στις ΗΠΑ και στη Σοβιετική Ένωση και

ποιες χώρες συμμετείχαν αρχικά;

Το 1949 οι ΗΠΑ δημιούργησαν το ΝΑΤΟ, μια στρατιωτική συμμαχία στην οποία

αρχικά συμμετείχαν οι ΗΠΑ, ο Καναδάς και οι περισσότερες χώρες της Δυτικής

Ευρώπης, ενώ από το 1952 εντάχθηκαν η Ελλάδα και η Τουρκία.

Το 1955 η Σοβιετική Ένωση ίδρυσε το Σύμφωνο της Βαρσοβίας, στο οποίο

συμμετείχαν η Σοβιετική Ένωση και οι λαϊκές δημοκρατίες της Αν. Ευρώπης.

10. Γιατί έγινε ο πόλεμος της Κορέας και πιο το αποτέλεσμα του πολέμου;

Στην Κίνα επικράτησαν οι κομμουνιστές το 1949, με επικεφαλής τον Μάο Τσε

Tουvγκ,.

Η προσπάθεια των Βορειοκορεατών κομμουνιστών να καταλάβουν τη Νότια

Κορέα προκάλεσε την ένοπλη επέμβαση των ΗΠΑ και των συμμάχων τους, με

αποτέλεσμα τον πόλεμο της Κορέας (1950-1953), που έληξε με τη δημιουργία της υπό

σοβιετική επιρροή της κομμουνιστικής Βόρειας Κορέας και της υπό αμερικανική

επιρροή Νότιας Κορέας.

11. Γιατί το 1962 ξέσπασε κρίση μεταξύ των δυο υπερδυνάμεων;

Το 1962 ξέσπασε κρίση μεταξύ των δύο υπερδυνάμεων, όταν η Σοβιετική Ένωση

αποφάσισε να εγκαταστήσει πυραύλους λίγα χιλιόμετρα από το αμερικανικό

έδαφος, στο, νησιωτικό κράτος της Κούβας. Τελικά επήλθε συμβιβασμός με την

απομάκρυνση των σοβιετικών πυραύλων από την Κούβα και των αμερικανικών

από την Τουρκία.

12. Τι γνωρίζετε για τη δεύτερη φάση του Ψυχρού Πολέμου (1962-1974

περίπου);

Ο κίνδυνος μιας ολοκληρωτικής πυρηνικής καταστροφής οδήγησε τις δύο

υπερδυνάμεις σε συμφωνίες περιορισμού των εξοπλισμών.

Ο πόλεμος στο Βιετνάμ, στον οποίο οι ΗΠΑ πολέμησαν εναντίον του κομμουνιστικού


Βόρειου Βιετνάμ υπερασπιζόμενοι τη δικτατορία του Νότιου Βιετνάμ, άφησε ανεξίτηλα

σημάδια στην αμερικανική κοινωνία λόγω:

των μέσων που χρησιμοποίησαν, ακόμη και εναντίον αμάχων,

των βαριών τους απωλειών,

της τελικής ήττας του αμερικανικού στρατού.

13. Τι γνωρίζετε για τη τρίτη φάση του Ψυχρού Πολέμου (1974-1987

περίπου);

Η Σοβιετική Ένωση εισέβαλε στο Αφγανιστάν (1980-1988), αλλά ηττήθηκε από

τους μουσουλμάνους Αφγανούς αντάρτες. Ο Σοβιετικός ηγέτης Μιχαήλ

Γκορμπατσόφ, βλέποντας ότι ο ανταγωνισμός των εξοπλισμών οδηγούσε τη χώρα

του σε οικονομικό αδιέξοδο, προσπάθησε νασυνδιαλλαγεί με τις ΗΠΑ. Με τις

συνδιασκέψεις του Ρέικιαβικ, το 1986, και της Ουάσιγκτον, το 1987, ήλθε το τέλος του

Ψυχρού Πολέμου.


ΕΝΟΤΗΤΑ 52Η ΤΑ ΑΝΤΙΑΠΟΙΚΙΑΚΑ ΚΙΝΗΜΑΤΑ ΑΝΕΞΑΡΤΗΣΙΑΣ

1. Τι είναι η αποαποικιοποίηση;

Αποαποικιοποίηση: Είναι η μετατροπή αποικιών σε ανεξάρτητα κράτη,

2. Που εκδηλώθηκαν αντιαποικιακά κινήματα;

Αντιαποικιακά κινήματα: Δημιουργήθηκαν κυρίως στην Αφρική και στην Ασία, που

διεκδίκησαν την ανεξαρτησία τους από τους αποικιοκράτες.

3. Ποιοι ήταν οι παράγοντες των αντιαποικιακών κινημάτων;

Στις αποικίες υπήρχαν μορφωμένοι άνθρωποι, οι οποίοι συνειδητοποιούσαν τη

διαφορά ανάμεσα στην αληθινή ελευθερία και το καθεστώς καταπίεσης των

αποικιοκρατών.

Ο Β'Παγκόσμιος πόλεμος:

Η εύκολη κατάληψη κάποιων μητροπόλεων (Γαλλία, Βέλγιο, Ολλανδία) από τους

ναζί έδειξε ότι οι αποικιοκράτες κάθε άλλο παρά ανίκητοι ήταν.

Η κατάταξη των κατοίκων των αποικιών στους στρατούς των μητροπόλεων.

4. Ποιοι ήταν οι κυριότεροι αντιαποικιακοί αγώνες;

Κυριότεροι αντιαποικιακοί αγώνες που άλλαξαν τον πολιτικό χάρτη του κόσμου;

Οι Ινδοί κέρδισαν την ανεξαρτησία τους από τη Βρετανία (1947).

Οι lνδονήσιοι από την Ολλανδία (1947).

Οι Βιετναμέζοι από τη Γαλλία (1954).

Οι Κύπριοι από τη Βρετανία (1960).

Οι Αλγερινοί από τη Γαλλία (1962).

Όλα τα νέα κράτη αποτέλεσαν τον λεγόμενο Τρίτο Κόσμο.

5. Τι είναι το Απαρτχάιντ;

Απαρτχάιντ ονομάστηκε η πολιτική που εφάρμοσαν οι κυβερνώσες μειοψηφίες

λευκών σε ορισμένες χώρες της Αφρικής, διαχωρίζοντας τους ανθρώπους, με

κριτήριο τη φυλή και επιβάλλοντας σε βάρος της πλειονότητας των μαύρων

φυλετικές διακρίσεις. Χαρακτηριστικά παραδείγματα:

Στη Ζιμπάμπουε το ρατσιστικό καθεστώς καταργήθηκε το 1980.

Στη Νότια Αφρική έγιναν για πρώτη φορά εκλογές με συμμετοχή και μαύρων μόλις

το 1994.

6. Τι γνωρίζετε για το κίνημα των Αδεσμεύτων;

Δημιουργήθηκε το 1955 από χώρες του Τρίτου Κόσμου, με σκοπό την οικονομική

τους ανάπτυξη.


7. Ποια είναι τα κύρια προβλήματα του Τρίτου Κόσμου;

Η οικονομική και πολιτική εξάρτηση των χωρών του Τρίτου Κόσμου από τις πρώην

μητροπόλεις, Ο υπερπληθυσμός, η έλλειψη καθαρού νερού, Ο θρησκευτικός

φανaτισμός, Οι συχνοί πόλεμοι μεταξύ φυλών. Το πρόβλημα του AIDS. Όλα τα

παραπάνω αποτελούν τις κύριες αιτίες της μαζικής μετανάστευσης που παρατηρείται

τα τελευταία χρόνια από τον Τρίτο Κόσμο προς τον Πρώτο Κόσμο.


ΕΝΟΤΗΤΑ 53Η Η ΚΑΤΑΡΡΕΥΣΗ ΤΩΝ ΛΑΪΚΩΝ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΩΝ ΚΑΙ

Η ΜΕΤΑΨΥΧΡΟΠΟΛΕΜΙΚΗ ΕΥΡΩΠΗ

1. Ποια προβλήματα παρουσιάστηκαν στις λαϊκές δημοκρατίες;

Κατά τη δεκαετία του '80 υπήρχε ανεπάρκεια καταναλωτικών αγαθών.

Η Σοβιετική Ένωση ξόδευε σε εξοπλισμούς, για να μην υστερήσει από τις ΗΠΑ, ποσά

πολύ μεγαλύτερα από αυτά που άντεχε η οικονομία της.

Το σύστημα λήψης αποφάσεων είχε γίνει τόσο συγκεντρωτικό που οι πολίτες

ένιωθαν ολότελα ξένοι προς αυτό.

2. Ποιες ήταν οι μεταρρυθμίσεις του Γκορμπατσόφ;

Εφάρμοσε την πολιτική της Περεστρόικα, δηλαδή την κατάργηση του αυστηρού

κρατικού ελέγχου της οικονομίας και τον εκδημοκρατισμό των πολιτικών

διαδικασιών.

Προώθησε τη λεγόμενη Γκλάσvoστ, την επίτευξη δηλαδή της διαφάνειας, της

ελεύθερης πληροφόρησης και διατύπωσης γνώμης.

Ενθάρρυνε την κριτική και παραχώρησε κάποιες πολιτικές ελευθερίες.

Χαλάρωσε τους δεσμούς της Μόσχας με τις άλλες σοβιετικές δημοκρατίες αλλά και

με τις λαϊκές δημοκρατίες της Ανατολικής Ευρώπης.

3. Ποιες ήταν οι συνέπειες των μεταρρυθμίσεων του Γκορμπατσόφ;

Ξέσπασε οικονομική κρίση.

Εκδηλώθηκαν αποσχιστικές τάσεις σε περιοχές της Σοβιετικής Ένωσης.

Ο Γκορμπατσόφ βρέθηκε αντιμέτωπος με εκείνους που δεν επιθυμούσαν τις

μεταρρυθμίσεις.

Η κατάρρευση των λαϊκών δημοκρατιών της Α. Ευρώπης

4. Ποιες ήταν οι αιτίες της κατάρρευσης των λαϊκών δημοκρατιών;

Η επιλογή του Γκορμπατσόφ να πάψει η Σοβιετική Ένωση να ασκεί έλεγχο στις

χώρες της Ανατολικής Ευρώπης.

Η πίεση που άσκησε σ' αυτές για μεταρρυθμίσεις.

5. Ποια γεγονότα της κατάρρευσης με τεράστια πολιτική και συμβολική

σημασία γνωρίζετε;

Η κατεδάφιση του Τείχους του Βερολίνου (Νοέμβριος 1989).

Η ένωση της Γερμανίας (3 Οκτωβρίου 1990).

6. Ποιες ήταν οι εξελίξεις που οδήγησαν στην επίσημη διάλυση της

Σοβιετικής Ένωσης;

Αξιωματούχοι του σοβιετικού καθεστώτος οργάνωσαν πραξικόπημα εναντίον του

Γκορμπατσόφ (Αύγουστος 1991), το οποίο, μολονότι απέτυχε, επιτάχυνε την πορεία


προς την κατάρρευση.

Πολλές από τις Δημοκρατίες της Σοβιετικής Ένωσης διακήρυξαν την ανεξαρτησία

τους.

Στις 31 Δεκεμβρίου 1991 έγινε η υποστολή της κόκκινης σημαίας με το

σφυροδρέπανο και η έπαρση της τρίχρωμης ρωσικής σημαίας.

7. Ποιες αλλαγές προκάλεσε στον κόσμο η κατάρρευση των λαϊκών

δημοκρατιών;

Η Γιουγκοσλαβία διαλύθηκε ύστερα από σκληρό πόλεμο (1991-1999) στον οποίο

αναμείχθηκαν, τόσο οι ΗΠΑ όσο και η Ευρωπαϊκή Ένωση.

Η Τσεχοσλοβακία διαλύθηκε ειρηνικά σε δύο νέα ανεξάρτητα κράτη, την Τσεχία και

τη Σλοβακία.

Η Ανατολική Γερμανία ενώθηκε ειρηνικά με τη Δυτική.

Η μεγάλη διαφορά πλούτου δυτικής-ανατολικής Ευρώπης και Ευρώπης Τρίτου

Κόσμου προκάλεσε ένα τεράστιο μεταναστευτικό ρεύμα προς τις αναπτυγμένες χώρες

της Ευρώπης.

Η οικονομική κρίση, επιδεινώθηκε τη δεκαετία του '90,

Η μείωση του εισοδήματος ενός αριθμού Ευρωπαίων και η αύξηση της ανεργίας σε

συνδυασμό με τη μαζική παρουσία μεταναστών αναζωπύρωσαν την ξενοφοβία και το

ρατσισμό.

Οι Ευρωπαίοι ήρθαν πιο κοντά, ανακαλύπτοντας ότι, πέρα από τις διαφορές των

γλωσσών και των εθίμων, είναι φορείς ενός κοινού πολιτισμού


ΕΝΟΤΗΤΑ 54Η Ο ΕΜΦΥΛΙΟΣ ΠΟΛΕΜΟΣ ΚΑΙ ΤΑ ΚΥΡΙΑ

ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΤΗΣ ΜΕΤΕΜΦΥΛΙΑΚΗΣ ΕΛΛΑΔΑΣ (1944 1963). Ο

ΚΥΠΡΙΑΚΟΣ ΑΓΩΝΑΣ (1955 1960)

1. Τι είναι τα Δεκεμβριανά ή Μάχη της Αθήνας;

Δεκεμβριανά ονομάστηκαν τα γεγονότα που ξεκίνησαν στις 3Δεκεμβρίου 1944

στο κέντρο της Αθήνας, ύστερα από συλλαλητήριο που οργάνωσε το ΕΑΜ ως

αντίδραση στην απόφαση της κυβέρνησης εθνικής ενότητας για αφοπλισμό μόνο του

ΕΛΑΣ.

Τα πυρά της αστυνομίας στους συγκεντρωμένους προκάλεσαν 30 θύματα και

οδήγησαν στην έναρξη μαχών σε ολόκληρη την Αθήνα ανάμεσα στον ΕΛΑΣ και τις

κυβερνητικές δυνάμεις. Οι συγκρούσεις κράτησαν περίπου ένα μήνα και έληξαν με

ήττα των δυνάμεων του ΕΑΜ και αποχώρησή τους από την Αθήνα. Τα Δεκεμβριανά

ήταν η πρώτη φάση της εμφύλιας σύγκρουσης.

2. Ποια ήταν τα κύρια αιτία του εμφύλιου πολέμου;

Οι αντίθετες απόψεις που υπήρχαν σε τμήματα της ελληνικής κοινωνίας σχετικά με

το πολιτικό μέλλον της Ελλάδας και ο ρόλος της Βρετανίας, στη σφαίρα επιρροής

της οποίας είχε ενταχθεί πλέον η Ελλάδα.

3. Τι είναι η Συμφωνία της Βάρκιζας και ποιοι οι όροι της συμφωνίας;

Η Συμφωνία της Βάρκιζας είναι η συμφωνία που υπογράφτηκε, λίγο μετά τα

Δεκεμβριανά, από την κυβέρνηση και το ΕΑΜ στη Βάρκιζα της Αττικής (12

Φεβρουαρίου 1945).

Οι όροι της συμφωνίας της Βάρκιζας ήταν οι εξής:

Παροχή αμνηστίας για ορισμένα από τα αδικήματα που διαπράχθηκαν κατά τα

Δεκεμβριανά.

Διάλυση του ΕΛΑΣ.

Οργάνωση νέου εθνικού στρατού.

Διασφάλιση της ελευθερίας όλων των πολιτών.

Διενέργεια δημοψηφίσματος για να αποφασίσει ο λαός αν θα επιστρέψει ή όχι ο

βασιλιάς.

Απομάκρυνση από τις κρατικές υπηρεσίες όσων συνεργάστηκανμε τη μεταξική

δικτατορία και τους κατακτητές.

4. Ποιες ήταν οι εξελίξεις που οδήγησαν στον Εμφύλιο;

Οι κύριες ρυθμίσεις της συμφωνίας της Βάρκιζας δεν εφαρμόστηκαν.

Έγιναν διώξεις σε βάρος αριστερών πολιτών

Το ΚΚΕ απείχε από τις εκλογές του 1946, θεωρώντας ότι θα ήταν νόθες.

Οι εκλογές, που έγιναν με σοβαρές παρατυπίες, ανέδειξαν νικητή το φιλοβασιλικό

Λαϊκό κόμμα.


Την παραμονή των εκλογών ομάδα ένοπλων κομμουνιστών επιτέθηκε σε

αστυνομικές δυνάμεις στο Λιτόχωρο Πιερίας, ενέργεια που θεωρήθηκε το έναυσμα

του Εμφυλίου.

5. Ποιες ήταν οι πολιτικές συνθήκες κατά τη διάρκεια του Εμφυλίου;

Ένα αμφίβολης γνησιότητας δημοψήφισμα (Σεπτέμβριος 1946) επέτρεψε την

επιστροφή στην Ελλάδα του Γεωργίου Β', τον οποίο διαδέχθηκε, μετά τον θάνατό του

(1947), ο αδερφός του Παύλος.

Στην ύπαιθρο συγκροτούνταν ένοπλες ομάδες της Αριστεράς, που πήραν την

ονομασία Δημοκρατικός Στρατός Ελλάδας

Στις αρχές του 1947, οι ΗΠΑ ανακοίνωσαν ότι θα αναλάβουν ενεργό ρόλο στην

Ελλάδα (δόγμα Τρούμαν),

Οι ΗΠΑ επιδίωκαν να περιορίσουν τη σοβιετική επιρροή, καθώς πίστευαν ότι η

Σοβιετική Ένωση προέτρεπε το ΚΚΕ σε σύγκρουση, αν και οι Σοβιετικοί δεν

αναμείχθηκαν άμεσα στον ελληνικό Εμφύλιο.

Δημιουργήθηκαν στρατόπεδα συγκέντρωσης, στα οποία οδηγήθηκαν χιλιάδες

αριστεροί πολίτες, με μεγαλύτερο από αυτά τη Μακρόνησο, ένα έρημο νησί απέναντι

από το νότιο άκρο της Αττικής.

o Το ΚΚΕ και το ΕΑΜ κηρύχθηκαν παράνομα (τέλη 1947).

6. Ποια ήταν η έκβαση του Εμφυλίου πολέμου;

o Με την αμερικανική υποστήριξη ο κυβερνητικός στρατός, υπό την ηγεσία του

στρατηγού Αλέξανδρου Παπάγου, απώθησε τον Δημοκρατικό Στρατό προς τα

ελληνοαλβανικά σύνορα και τον νίκησε (Αύγουστος 1949).

7. Ποιες ήταν οι συνέπειες του Εμφυλίου;

50.000 νεκροί.

80.000 πολιτικοί πρόσφυγες κατέφυγαν στις χώρες της Ανατολικής Ευρώπης.

700.000 άνθρωποι υποχρεώθηκαν να εγκαταλείψουν τα σπίτια τους.

Τεράστιες υλικές ζημιές.

Άνοιξε ένα βαθύ χάσμα ανάμεσα στους Έλληνες το οποίο σφράγισε την ελληνική

κοινωνία.

8. Ποια ήταν τα χαρακτηριστικά του καθεστώτος της μετεμφυλιακής

Ελλάδας;

Ενώ το πολίτευμα της Ελλάδας ήταν βασιλευόμενη κοινοβουλευτική δημοκρατία, οι

πολίτες που κρίνονταν ύποπτοι αριστερών φρονημάτων στέλνονταν στις φυλακές

και στα στρατόπεδα εξορίας, κάποιοι εκτελούνταν και το κράτος απαιτούσε την

υπογραφή "δηλώσεων νομιμοφροσύνης".

Το Σύνταγμα του 1952, αν και παραχωρούσε πολιτικά δικαιώματα και στις γυναίκες,

ήταν αυταρχικό και κάλυπτε τις αντιδημοκρατικές ενέργειες.


9. Ποια ήταν τα κύρια στηρίγματα του καθεστώτος;

Οι ΗΠΑ, οι οποίες, μετά την ένταξη της Ελλάδας στο ΝΑΤΟ (1952) και την

εγκατάσταση αμερικανικών στρατιωτικών βάσεων στη χώρα (1953), είχαν

πρωτεύοντα ρόλο στα ελληνικά πράγματα.

Η μοναρχία, καθώς οι βασιλείς αναμειγvύoνταν διαρκώς στις πολιτικές εξελίξεις.

Οι παρακρατικοί, που δε δίσταζαν να επιτίθενται εναντίον των πολιτικών αντιπάλων

του καθεστώτος.

10. Ποιες ήταν οι κυβερνήσεις και τα κόμματα της μετεμφυλιακής Ελλάδας;

Την περίοδο 1949-1952 σχηματίστηκαν διάφορες κυβερνήσεις που έμειναν για λίγο

στην εξουσία. Έτσι σχηματίστηκαν

η κυβέρνηση του Νικόλαου Πλαστήρα, η οποία προχώρησε σε αμνηστεύσεις

πολιτικών κρατουμένων

Το 1952 πρωθυπουργός αναδείχτηκε ο στρατάρχης Αλέξανδρος Παπάγος,

επικεφαλής του δεξιού κόμματος Ελληνικός Συναγερμός (1952-1955).

ο Κωνσταντίνος Καραμανλής, που ίδρυσε το κόμμα Εθνική Ριζοσπαστική Ένωσις (ΕΡΕ)

και κυβέρνησε την περίοδο 1955-1963.

Το Κέντρο απέκτησε πολιτική έκφραση μόλις το 1961, με την ίδρυση της Ενώσεως

Κέντρου, που είχε επικεφαλής τον Γεώργιο Παπανδρέου.

Μεγαλύτερο κόμμα της Αριστεράς ήταν η Ενιαία Δημοκρατική Αριστερά (ΕΔΑ), που

ιδρύθηκε το 1951, καθώς το ΚΚΕ ήταν ακόμη εκτός νόμου.

11. Τι γνωρίζετε για την όξυνση της πολιτικής κρίσης;

Η εκλογική νίκη της ΕΡΕ, το 1961, που αμφισβητήθηκε έντονα, όξυνε την πολιτική

κρίση, με χιλιάδες πολίτες να κατεβαίνουν στους δρόμους ζητώντας δημοκρατικές

ελευθερίες, βελτίωση των οικονομικών συνθηκών και αύξηση των δαπανών για την

εκπαίδευση.

Το 1963, οι παρακρατικοί, με τη συνεργασία της αστυνομίας, δολοφόνησαν τον

βουλευτή της Αριστεράς Γρηγόρη Λαμπράκη στη Θεσσαλονίκη.

Ο Καραμανλής, έχοντας προβλήματα στις σχέσεις του με τα ανάκτορα, παραιτήθηκε

(1963) και εγκαταστάθηκε στο Παρίσι (1964).

12. Ποιες ήταν οι οικονομικές εξελίξεις;

Την περίοδο αυτή σημειώθηκαν υψηλοί ρυθμοί οικονομικής ανάπτυξης,

Το 1950 ιδρύθηκε η Δημόσια Επιχείρηση Ηλεκτρισμού (ΔΕΗ).

Κατά την οκταετία Καραμανλή έγιναν σημαντικά έργα υποδομής

Γεγονός-σταθμός υπήρξε η έναρξη, το 1961, της διαδικασίας για την ένταξη της

Ελλάδας στην Ευρωπαϊκή Οικονομική Κοινότητα (ΕΟΚ).

13. Ποια κοινωνικά προβλήματα παρουσιάστηκαν;

Η συγκέντρωση της οικονομικής δραστηριότητας στην Αττική έφεραν χιλιάδες


ανθρώπους στην Αθήνα, που αναπτύχθηκε δίχως σχέδιο.

εκατοντάδες χιλιάδες Έλληνες μετανάστευαν στο εξωτερικό

14. Ποια γεγονότα οδήγησαν στην ένωση της Δωδεκανήσου με το ελληνικό

κράτος;

Η ενσωμάτωση της Δωδεκανήσου στο ελληνικό κράτος, στις 7 Μαρτίου 1948, ήρθε ως

αποτέλεσμα:

των αγώνων των Ελλήνων της Δωδεκανήσου για ένωση με την Ελλάδα,

της ουσιαστικής συμβολής της Ελλάδας στη συμμαχική νίκη,

των αλλαγών στις διεθνείς δυνάμεις.

15. Τι γνωρίζετε για τον Κυπριακό αγώνα (1955-1960);

Ο ένοπλος αγώνας των Κυπρίων από το 1955 εναντίον της αγγλικής κυριαρχίας

και τα συλλαλητήρια στην Ελλάδα οδήγησαν στην υπογραφή των συνθηκών της

Ζυρίχης και του Λονδίνου (1959), που αναγνώρισαν την ανεξαρτησία της Κύπρου

Η ανεξάρτητη Κυπριακή Δημοκρατία ιδρύθηκε το 1960 και πρώτος πρόεδρός της

εκλέχθηκε ο αρχιεπίσκοπος Μακάριος, ένας από τους πρωτεργάτες του

αντιαποικιακού αγώνα των Κυπρίων.


ΕΝΟΤΗΤΑ 55Η ΌΞΥΝΣΗ ΤΗΣ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ ΚΡΙΣΗΣ ΚΑΙ Η

ΔΙΚΤΑΤΟΡΙΑ ΤΗΣ 21ΗΣ ΑΠΡΙΛΙΟΥ 1967 (1963-1974 )

1. Τι γνωρίζετε για την άνοδο του Γ. Παπανδρέου στην εξουσία;

Ο πρόεδρος της Ενώσεως Κέντρου Γεώργιος Παπανδρέου κέρδισε τις εκλογές του

1963 και κυβέρνησε μέχρι το 1965. Ο βασιλιάς Παύλος, για να ξεπεραστεί η πολιτική

ένταση των προηγούμενων ετών, φάνηκε να δέχεται ότι μπορούσε να δοκιμαστεί ως

κυβέρνηση και η Ένωση Κέντρου, με στελέχη της οποίας, διατηρούσε καλές σχέσεις.

2. Ποιο ήταν το κυβερνητικό έργο του Γ. Παπανδρέου;

Έλαβε μέτρα ανακούφισης των ασθενέστερων τάξεων.

Κατάργησε ορισμένα από τα αυταρχικά μέτρα σε βάρος της Αριστεράς.

Προσπάθησε να περιορίσει τις αμερικανικές επεμβάσεις στη χώρα.

Σε συνεργασία με τον παιδαγωγό Ευάγγελο Παπανούτσο, επιχείρησε αλλαγές στα

εκπαιδευτικά πράγματα, όπως τη θέσπιση της δωρεάν παιδείας, την καθιέρωση της

δημοτικής γλώσσας και τον εκσυγχρονισμό της εκπαίδευσης.

3. Τι γνωρίζετε για την πολιτική κρίση του 1965;

Το 1965 ξέσπασε σοβαρή κρίση στις σχέσεις του Γ. Παπανδρέου με τον βασιλιά

Κωνσταντίνο, που είχε ανέβει στον θρόνο το 1964, μετά τον θάνατο του πατέρα του

Παύλου. Ο Κωνσταντίνος και το μετεμφυλιακό κατεστημένο, βλέποντας τις αλλαγές

που προωθούσε ο Γ. Παπανδρέου, φοβήθηκαν μήπως χάσουν τον έλεγχο του

στρατού. Με πρόσχημα καταγγελίες της αντιπολίτευσης ότι δήθεν στον στρατό

δρούσε, με την ανοχή της κυβέρνησης Παπανδρέου, μια υποτιθέμενη αντιβασιλική

οργάνωση αξιωματικών, ο Κωνσταντίνος αξίωσε να επιλέξει ο ίδιος τον υπουργό

Εθνικής Άμυνας, πράγμα αντίθετο με το σύνταγμα. Ο Γ. Παπανδρέου αντέδρασε και

ο Κωνσταντίνος εξανάγκασε, τον lούλιο του 1965, τον πρωθυπουργό σε παραίτηση,

ενώ προχώρησε και σε διάσπαση του κόμματός του, πείθοντας στελέχη του να

εγκαταλείψουν τον αρχηγό τους. Οι πολιτικοί που εγκατέλειψαν τον Γ.

Παπανδρέου ονομάστηκαν «αποστάτες» και η ενέργειά τους «αποστασία».

4. Ποια γεγονότα οδήγησαν στη δικτατορία του 1965-1967;

Ο Γ. Παπανδρέου, για να αντιμετωπίσει τις προκλήσεις του βασιλιά, προσέφυγε στον

λαό, προκαλώντας, το καλοκαίρι του 1965, τεράστιες διαδηλώσεις που έμειναν στην

ιστορία ως «Ιουλιανά».

Με κοινή απόφαση του Γ. Παπανδρέου και του Π. Κανελλόπουλου (που είχε διαδεχθεί

τον Κ. Καραμανλή στην ηγεσία της ΕΡΕ)προκηρύχτηκαν εκλογές για τον Μάιο του

1967.

Παράλληλα μια ομάδα στρατηγών σχεδίαζε να ζητήσει τη συνεργασία του βασιλιά

προκειμένου να εγκαθιδρύσει δικτατορία.

5. Πως επιβλήθηκε τελικά η διδακτορία (1967 – 1974);


Τελικά, η δικτατορία επιβλήθηκε από μια ομάδα αξιωματικών, που, την 21η Απριλίου

1967, κατέλαβε την εξουσία, με επικεφαλής τον συνταγματάρχη Γεώργιο

Παπαδόπουλο. Οι πραξικοπηματίες επικαλέστηκαν, για να δικαιολογήσουν τις

αντιδημοκρατικές πράξεις τους, την ανικανότητα των πολιτικών να αντιμετωπίσουν

τα προβλήματα και τον κίνδυνο επιβολής κομμουνισμού στην Ελλάδα.

6. Ποια ήταν η στάση του βασιλιά Κωνσταντίνου;

Μετά την εκδήλωση του πραξικοπήματος, ο Κωνσταντίνος συνεργάστηκε με τους

πραξικοπηματίες, και μάλιστα ο πρώτος πρωθυπουργός της δικτατορίας διορίστηκε

με υπόδειξή του. Λίγο αργότερα, έδειξε ότι θέλει να ανατρέψει τη δικτατορία, αλλά,

μετά την αποτυχία αυτής της προσπάθειας, αναχώρησε στο εξωτερικό.

7. Ποια ήταν η στάση των ΗΠΑ;

Ενώ η ΕΟΚ ανέστειλε τη διαδικασία σύνδεσης, οι ΗΠΑ συνεργάστηκαν με τους

δικτάτορες, θέτοντας σε δοκιμασία, και μάλιστα μακροχρόνια, τα αισθήματα των

Ελλήνων απέναντί τους.

8. Ποια ήταν τα κατασταλτικά μέτρα των δικτατόρων;

Ανέστειλαν βασικά άρθρα του Συντάγματος.

Διέκοψαν τη λειτουργία του Κοινοβουλίου.

Διέλυσαν τα κόμματα και οργάνωσαν διώξεις πολιτικών και αριστερών πολιτών

Επιδόθηκαν σε φυλακίσεις, βασανιστήρια και καταδίκες μελών αντιστασιακών

οργανώσεων.

9. Ποιες μορφές πήρε ο αντιδικτατορικός αγώνας;

Οι κηδείες του Γ. Παπανδρέου (1968) και του νομπελίστα ποιητή Γ. Σεφέρη (1971)

μετατράπηκαν σε μεγάλες αντιδικτατορικές διαδηλώσεις.

Η απόπειρα δολοφονίας του Γ. Παπαδόπουλου από τον Αλέκο Παναγούλη.

Το κίνημα του Ναυτικού, που έδειξε ότι στις ένοπλες δυνάμεις υπήρχαν πολλοί

αξιωματικοί που δυσφορούσαν για την κατάλυση της δημοκρατίας

Το φοιτητικό κίνημα σε Αθήνα και Θεσσαλονίκη, με τις καταλήψεις από φοιτητές του

κτιρίου της Νομικής σχολής και του Πολυτεχνείου (Νοέμβριος 1973).

10. Τι γνωρίζετε για την κατάληψη του Πολυτεχνείου;

Ειδικά η κατάληψη του Πολυτεχνείου υπήρξε σημείο-σταθμός στον

αντιδικτατορικό αγώνα, καθώς ο μεγάλος αριθμός φοιτητών και άλλων πολιτών

που είχαν συγκεντρωθεί μέσα και γύρω από το Πολυτεχνείο, ανησύχησαν σοβαρά

τους δικτάτορες, οι οποίοι απάντησαν με ωμή βία, ρίχνοντας την κεντρική πύλη

του Πολυτεχνείου τα ξημερώματα της 17ης Νοεμβρίου 1973, ενώ ακολούθησαν

δολοφονίες, συλλήψεις και ξυλοδαρμοί πολιτών.

11. Πως κατέρρευσε η διδακτορία;


Οι δικτάτορες προκάλεσαν πραξικόπημα στην Κύπρο, με το οποίο ανέτρεψαν, τον

πρόεδρό της αρχιεπίσκοπο Μακάριο, που δεν ήταν αρεστός ούτε στους δικτάτορες

ούτε στις ΗΠΑ. Με το πρόσχημα ότι η Τουρκία ήταν μία από τις εγγυήτριες δυνάμεις

της Κυπριακής Δημοκρατίας, τουρκικός στρατός αποβιβάστηκε στην Κύπρο και

κατέλαβε μεγάλο μέρος του νησιού. Η δικτατορική κυβέρνηση αδυνατώντας να

αντιμετωπίσει την κρίση, παρέδωσε, στις 23 Ιουλίου 1974 την εξουσία στους

πολιτικούς.


ΕΝΟΤΗΤΑ 56Η Η ΕΛΛΑΔΑ ΑΠΟ ΤΗ ΜΕΤΑΠΟΛΙΤΕΥΣΗ ΕΩΣ ΤΙΣ

ΑΡΧΕΣ ΤΗΣ ΔΕΚΑΕΤΙΑΣ ΤΟΥ ’80 (1974 1981)

1. Πως σχηματίστηκε η κυβέρνηση εθνικής ενότητας;

Μετά την πτώση της απριλιανής δικτατορίας επέστρεψε από το Παρίσι ο Κ.

Καραμανλής και σχημάτισε κυβέρνηση εθνικής ενότητας.

Στην κυβέρνηση συμμετείχαν πολιτικοί της ΕΡΕ και της Ένωσης Κέντρου.

2. Ποιο ήταν το έργο της κυβέρνησης εθνικής ενότητας;

Απελευθέρωσε αμέσως όλους τους πολιτικούς κρατούμενους.

Φρόντισε να απομακρύνει στελέχη του δικτατορικού καθεστώτος από τη θέση

τους, προκειμένου να αποκτήσει τον έλεγχο του κράτους και του στρατού.

Προσπάθησε να αντιμετωπίσει με διπλωματικά μέσα την κρίση που προκλήθηκε

από την τουρκική προέλαση στην Κύπρο, δίχως όμως αποτέλεσμα, καθώς ο τουρκικός

στρατός κατέλαβε τελικά το 37% του κυπριακού εδάφους.

Αποφάσισε την αποχώρηση της Ελλάδας από το στρατιωτικό σκέλος του ΝΑΤΟ,

αντιδρώντας στην αδράνεια της συμμαχίας έναντι της τουρκικής εισβολής στην

Κύπρο.

Δρομολόγησε την ψήφιση νέου συντάγματος και τη διεξαγωγή εκλογών και

δημοψηφίσματος για τη μορφή του πολιτεύματος, με στόχο την αποκατάσταση της

δημοκρατίας

3. Πως διαμορφώθηκε ο πολιτικός χάρτης της χώρας;

Ίδρυση της Νέας Δημοκρατίας (ΝΔ), με ηγέτη τον Κ. Καραμανλή.

Ίδρυση του Πανελλήνιου Σοσιαλιστικού Κινήματος (ΠΑΣΟΚ), με ηγέτη τον Ανδρέα

Παπανδρέου, γιο του Γ. Παπανδρέου.

Επανεμφάνιση της Ένωσης Κέντρου, με ηγέτη τον Γεώργιο Μαύρο.

Νομιμοποίηση του ΚΚΕ, που ήταν εκτός νόμου από το 1947.

4. Ποιες δεσμεύσεις της κυβέρνησης εθνικής ενότητας πραγματοποιήθηκαν;

Πραγματοποιήθηκαν εκλογές το 1974, που ανέδειξαν νικήτρια τη Νέα Δημοκρατία, με

επικεφαλής τον Κ. Καραμανλή

Στις 8 Δεκεμβρίου 1974 έγινε δημοψήφισμα για τη μορφή του πολιτεύματος και ο

ελληνικός λαός αποφάσισε, με ποσοστό 69,2 %, την κατάργηση της μοναρχίας.

Ψηφίστηκε νέο σύνταγμα (7 lουνίου 1975), με το οποίο θεσπίστηκε το πολίτευμα της

προεδρευόμενης κοινοβουλευτικής δημοκρατίας, που ισχύει και σήμερα στη χώρα

μας.

Οι πρωτεργάτες της δικτατορίας οδηγήθηκαν σε δίκη και οι κορυφαίοι ανάμεσα σ'

αυτούς καταδικάστηκαν σε θάνατο, επειδή, καταλύοντας τη δημοκρατία, διέπραξαν

έγκλημα εσχάτης προδοσίας. Όμως η ποινή τους μετατράπηκε σε ισόβια, καθώς

κρίθηκε ότι δεν ήταν αναγκαία η εκτέλεσή τους.


5. Ποιο ήταν το έργο της κυβέρνησης της Νέας Δημοκρατίας;

Η επίσημη ένταξη της Ελλάδας στην ΕΟΚ.

Η επανένταξη της Ελλάδας στο ΝΑΤΟ (1980).

Η εκπαιδευτική μεταρρύθμιση, η οποία, μεταξύ άλλων, αύξησε τη βασική

υποχρεωτική εκπαίδευση από έξι σε εννιά χρόνια.

Η αναγνώριση της δημοτικής ως επίσημης γλώσσας του κράτους.

Η ανάληψη μέτρων αναδιοργάνωσης της οικονομίας

Πριν ολοκληρωθεί η δεύτερη τετραετία διακυβέρνησής του, ο Κ. Καραμανλής αποφάσισε

να παραιτηθεί και να διεκδικήσει την εκλογή του στη θέση του Προέδρου της

Δημοκρατίας, όπου και εκλέχτηκε (5 Μαΐου 1980).


ΕΝΟΤΗΤΑ 57Η Η ΕΛΛΑΔΑ ΚΑΤΑ ΤΗ ΔΕΚΑΕΤΙΑ ΤΟΥ ’80 (1981-

1989)

1. Ποια ήταν η σημασία της εκλογικής νίκης του ΠΑΣΟΚ το 1981;

Αποτέλεσε μια σημαντική τομή στην ελληνική μεταπολεμική ιστορία, καθώς για

πρώτη φορά ανέλαβε τη διακυβέρνηση της χώρας ένα κόμμα με τόσο ριζοσπαστικό

πρόγραμμα.

Κέρδισε τις εκλογές απευθυνόμενο στην κοινωνική κατηγορία των «μη

προνομιούχων».

2. Ποιες ήταν οι σημαντικές πολιτικές επιλογές του ΠΑΣΟΚ από το 1981-

1985;

Η επίσημη αναγνώριση όλων των αντιστασιακών οργανώσεων, που συνοδεύτηκε

από τιμητικές συνταξιοδοτήσεις και άλλες παροχές (μετάλλια, τιμητικά διπλώματα).

Στο πλαίσιο αυτό, διευκολύνθηκε και η επιστροφή χιλιάδων πολιτικών προσφύγων

από τη Σοβιετική Ένωση και τις άλλες λαϊκές δημοκρατίες της Ανατολικής Ευρώπης.

Μέτρα κοινωνικού χαρακτήρα, όπως ο διπλασιασμός των κατώτατων συντάξεων

και οι σημαντικές αυξήσεις κατώτατων μισθών και ημερομισθίων

Η δημιουργία του Εθνικού Συστήματος Υγείας (ΕΣΥ)

Η καθιέρωση του πολιτικού γάμου και του συναινετικού διαζυγίου

Η θεσμική αναγνώριση της ισότητας των δύο φύλων και η κατάργηση της προίκας

συνέβαλαν στη βελτίωση της θέσης της γυναίκας.

3. Ποιες ήταν οι σημαντικές πολιτικές επιλογές στην εξωτερική πολιτική

(1981-1985);

Σε ό,τι αφορά την εξωτερική πολιτική:

Υπήρξαν σημαντικές πρωτοβουλίες που απέβλεπαν στη βελτίωση των όρων

συμμετοχής της Ελλάδας στην ΕΟΚ, που είχαν ως αποτέλεσμα να αυξηθούν τα

κονδύλια της Κοινότητας στις λιγότερο αναπτυγμένες χώρες του ευρωπαϊκού νότου,

στις οποίες ανήκε και η Ελλάδα.

Έγιναν ανοίγματα προς τις χώρες της Ανατολικής Ευρώπης και προς τον Τρίτο

Κόσμο, ιδίως προς τις αραβικές χώρες.

Απέναντι στην Τουρκία χρησιμοποιήθηκε επανειλημμένα σκληρή γλώσσα, ιδίως μετά

την ίδρυση του τουρκικού ψευδοκράτους στην κατεχόμενη βόρεια Κύπρο ( 1983).

Κατασκευάστηκαν διάφορα δημόσια έργα.

Επιχειρήθηκε εξυγίανση των προβληματικών επιχειρήσεων,

Ακολουθήθηκε πολιτική ενίσχυσης των αγροτών και των μικρομεσαίων

επιχειρήσεων.

4. Ποιες ήταν οι πολιτικές επιλογές του ΠΑΣΟΚ από το 1985- 1989;

Εφαρμόστηκε σταθεροποιητικό οικονομικό πρόγραμμα, με σκοπό τη μείωση των

ελλειμμάτων και του πληθωρισμού.


Στα 1985-1986 έγινε αναθεώρηση του συντάγματος, με την οποία περιορίστηκαν οι

εξουσίες του Προέδρου της Δημοκρατίας και ενισχύθηκαν οι ρόλοι του Κοινοβουλίου

και του πρωθυπουργού.

Στις ελληνοτουρκικές σχέσεις, η ελληνική πλευρά αντέδρασε αποφασιστικά,

υποχρεώνοντας την Τουρκία, υπό την απειλή ενδεχόμενου πολέμου, να υποχωρήσει

στην απόπειρά της να δημιουργήσει «τετελεσμένη» κατάσταση συνεκμετάλλευσης

του πετρελαίου του Αιγαίου.

5. Ποια προβλήματα παρουσιάστηκαν;

Οι καταγγελίες σε βάρος στελεχών της κυβέρνησης για σκάνδαλα, ενώ

Η κατάσταση επιβαρύνθηκε από τα σοβαρά προβλήματα υγείας που αντιμετώπιζε ο

Α. Παπανδρέου.


ΕΝΟΤΗΤΑ 58Η Η ΕΛΛΑΔΑ ΣΤΗ ΜΕΤΑΨΥΧΡΟΠΟΛΕΜΙΚΗ ΕΠΟΧΗ

(1989 2001)

1. Ποιο ήταν το αποτέλεσμα των εκλογών του 1989;

Οι εκλογές του Ιουνίου 1989 δεν έδωσαν αυτοδυναμία σε κανένα κόμμα.

Σχηματίστηκε κυβέρνηση συνεργασίας της Νέας Δημοκρατίας και του

Συνασπισμού της Αριστεράς και της Προόδου, ενός σχηματισμού στον οποίο

συμμετείχαν το ΚΚΕ και άλλα κόμματα της Αριστεράς.

2. Τι γνωρίζετε για τη διακυβέρνηση της Νέας Δημοκρατίας, 1990-1993;

Μετά από δύο εκλογικές αναμετρήσεις (Νοέμβριος 1989 και Απρίλιος 1990)

σχηματίστηκε κυβέρνηση Νέας Δημοκρατίας με πρωθυπουργό τον Kωνσταντίνο

Μητσοτάκη.

Η κυβέρνηση Μητσοτάκη επιδίωξε την ιδιωτικοποίηση δημόσιων επιχειρήσεων, που

κρίθηκε ότι δεν ήταν βιώσιμες.

Σημαντική εξέλιξη υπήρξε, η υπογραφή -και από την Ελλάδα- της συνθήκης του

Μάαστριχ.

Σοβαρές διαφωνίες στο εσωτερικότης κυβέρνησης Μητσοτάκη οδήγησαν στην

παραίτησή της (Σεπτέμβριος 1993).

3. Τι γνωρίζετε για τη διαδοχή του Γ. Παπανδρέου;

Οι εκλογές του· Οκτωβρίου 1993 έφεραν ξανά στην κυβέρνηση το ΠΑΣΟΚ με

πρωθυπουργό τον Α. Παπανδρέου, ο οποίος όμως, τον Ιανουάριο του 1996,

παραιτήθηκε λόγω σημαντικών προβλημάτων υγείας.

Νέος πρωθυπουργός αναδείχτηκε ο Κώστας Σημίτης, που ανέλαβε και την ηγεσία

του ΠΑΣΟΚ μετά τον θάνατο του ιδρυτή του (Ιούνιος 1996). Παρέμεινε πρωθυπουργός

μέχρι το 2004.

4. Ποιες σημαντικές εξελίξεις κατά την περίοδο των κυβερνήσεων Σημίτη:

Με αφορμή τη διεκδίκηση της βραχονησίδας Ίμια, στα Δωδεκάνησα, ξέσπασε κρίση

στις ελληνοτουρκικές σχέσεις, που αποκλιμακώθηκε με αμοιβαίες υποχωρήσεις

(1996),

Δόθηκε ιδιαίτερο βάρος στην κατασκευή μεγάλων δημόσιων έργων που, σε

σημαντικό βαθμό, χρηματοδοτήθηκαν από την Ευρωπαϊκή Ένωση, με πιο σημαντικά

τα ακόλουθα: ο οδικός άξονας Πάτρας - Αθήνας - Θεσσαλονίκης - συνόρων με πρώην

Γ.Δ.Μ., η Εγνατία οδός, το αεροδρόμιο «Ελευθέριος Βενιζέλος», η γέφυρα Ρίου-

Αντιρρίου, το Μετρό της Αθήνας,

η ανάληψη, από την Ελλάδα, των Ολυμπιακών αγώνων,

Κύριος στόχος των κυβερνήσεων Σημίτη υπήρξε η εκπλήρωση των κριτηρίων που

έθετε η ΕΕ, προκειμένου να ενταχθεί η Ελλάδα στην Οικονομική και Νομισματική

Ένωση (ΟΝΕ) και να υιοθετήσει το ευρωπαϊκό νόμισμα, στόχος που επιτεύχθηκε με


την ένταξη της Ελλάδας στην ΟΝΕ, την 1η Ιανουαρίου 2001, και τη χρησιμοποίηση του

ευρώ, αντί της δραχμής, από την 1 η Ιανουαρίου 2002.

5. Ποιες ήταν οι αιτίες άφιξης μεταναστών στην Ελλάδα:

Η πτώση των λαϊκών δημοκρατιών.

Οι αλλαγές στα Βαλκάνια.

6. Ποιες οι συνθήκες υποδοχής και η εξέλιξή των μεταναστών

Τα πρώτα χρόνια εργάζονταν με εξευτελιστικές αμοιβές

Με το πέρασμα των χρόνων, πολλοί μετανάστες ενσωματώθηκαν στην ελληνική

κοινωνία, απέκτησαν μόνιμη εργασία και αξιοπρεπείς αμοιβές.

Αποτελούν το 8-1Ο % του οικονομικά ενεργού πληθυσμού της Ελλάδας.

Την περίοδο 2000-2001, η αύξηση του πληθυσμού της Ελλάδας οφειλόταν

αποκλειστικά σε αυτούς.

Το ελληνικό κράτος επιχείρησε κατά καιρούς την καταγραφή και τη νομιμοποίηση

των μεταναστών υπό όρους.

7. Ποια είναι η εξέλιξη του ζητήματος της Πρώην Γιουγκοσλαβικής

Δημοκρατίας της Μακεδονίας

Μετά τη διάλυση της Γιουγκοσλαβίας προέκυψε ένα κράτος που υιοθέτησε την

ονομασία "Δημοκρατία της Μακεδονίας» (Σεπτέμβριος 1991), διατύπωνε στο

σύνταγμά του διεκδικήσεις κατά της Ελλάδας και χρησιμοποιούσε ως έμβλημα το

λεγόμενο "αστέρι ή ήλιο της Βεργίνας».

Η Ελλάδα απαίτησε, προκειμένου να αναγνωρίσει επίσημα αυτό το κράτος, να

δεσμευτεί ότι δεν έχει διεκδικήσεις έναντι γειτονικών κρατών και δε θα

χρησιμοποιεί το όνομα "Μακεδονία»,

Η Ελλάδα απευθύνθηκε και στην ΕΕ, η οποία αποφάσισε (Σύνοδος Κορυφής της

Λισσαβόνας, lούνιος 1992) να μην αναγνωριστεί το κράτος αυτό με την ονομασία

"Μακεδονία».

Ο ΟΗΕ δέχτηκε ως μέλος του τη νέα χώρα με το προσωρινό όνομα "Πρώην

Γιουγκοσλαβική Δημοκρατία της Μακεδονίας» (ΠΓΔΜ), αλλά δεν της επέτρεψε να

χρησιμοποιεί τη σημαία με το αστέρι της Βεργίνας.

Οι ευρωπαϊκές χώρες και οι ΗΠΑ προχώρησαν σε σύναψη διπλωματικών σχέσεων

με την ΠΓΔΜ (1994), αλλά η Ελλάδα, αντιδρώντας, κήρυξε οικονομικό εμπάργκο σε

βάρος αυτής της χώρας.

Ύστερα από νέες διαπραγματεύσεις υπογράφτηκε η λεγόμενη Μεταβατική

Συμφωνία της Νέας Υόρκης (Σεπτέμβριος 1995), σύμφωνα με την οποία η Ελλάδα

αναγνώρισε τη γείτονα χώρα με το προσωρινό της όνομα και της παρείχε

οικονομικές διευκολύνσεις και η ΠΓΔΜ άλλαξε επίμαχα άρθρα του συντάγματός

της και αφαίρεσε το αστέρι της Βεργίνας από τη σημαία της, ενώ το θέμα του

ονόματος παραπέμφθηκε σε μελλοντικές διαπραγματεύσεις.

8. Ποια ήταν η βαλκανική πολιτική της Ελλάδας


Κατά τη δεκαετία του 1990, οι ελληνικές κυβερνήσεις έθεσαν ως κύριο στόχο τους

τη δημιουργία ισχυρών αμοιβαίων οικονομικών συμφερόντων ανάμεσα στην

Ελλάδα και στις βαλκανικές χώρες, πολιτική που στήριξε τις ελληνικές επενδύσεις στα

Βαλκάνια.

Χάρη στην ελληνική πρωτοβουλία, οργανώθηκε η πρώτη συνάντηση ηγετών

βαλκανικών χωρών στην Κρήτη (Νοέμβριος 1997).

Η ελληνική διπλωματία δραστηριοποιήθηκε με σκοπό την ένταξη των βαλκανικών

χωρών στην ΕΕ, εκτιμώντας ότι αυτό αποτελεί βασική προϋπόθεση για την εδραίωση

της σταθερότητας και της δημοκρατίας στα Βαλκάνια, καθώς και για την οικονομική

ανάπτυξη της περιοχής.

Σημαντική υπήρξε η υπογραφή του συμφώνου σταθερότητας για τη

νοτιοανατολική Ευρώπη (1999) από εκπροσώπους των βαλκανικών χωρών, της ΕΕ

και των οκτώ αναπτυγμένων χωρών του πλανήτη, το οποίο προβλέπει την

παραχώρηση βοήθειας προς τις βαλκανικές χώρες προκειμένου να αναδιοργανώσουν

την οικονομία τους.


ΕΝΟΤΗΤΑ 59Η ΟΙ ΚΥΡΙΟΤΕΡΟΙ ΣΤΑΘΜΟΙ ΣΤΙΣ ΠΡΟΣΠΑΘΕΙΕΣ

ΕΝΟΠΟΙΗΣΗΣ ΤΗΣ ΕΥΡΩΠΗΣ (1951-2001)

1. Ποιοι παράγοντες οδήγησαν στην ευρωπαϊκή ενοποίηση;

Οι καταστροφές που είχαν υποστεί σχεδόν όλες οι ευρωπαϊκές χώρες κατά τον Β'

Παγκόσμιο πόλεμο και κατ' επέκταση η ανάγκη κοινής προσπάθειας.

Η απώλεια των αποικιών που στερούσε την Ευρώπη από σημαντικούς οικονομικούς

πόρους.

Η ανάδυση δύο υπερδυνάμεων, των ΗΠΑ και της Σοβιετικής Ένωσης, που έλεγχαν τις

διεθνείς εξελίξεις.

Η τάση των ΗΠΑ να ενθαρρύνουν την ευρωπαϊκή ενοποίηση, καθώς έβλεπαν σε

μια ισχυρή και ενωμένη Ευρώπη ένα αποτελεσματικό εμπόδιο στην επέκταση της

σοβιετικής επιρροής στην ευρωπαϊκή ήπειρο.

2. Ποια ήταν τα πρώτα βήματα;

Το πρώτο βήμα έγινε το 1949 με την ίδρυση του Συμβουλίου της Ευρώπης.

Η ίδρυση το 1951 της Ευρωπαϊκής Κοινοπραξίας Άνθρακα και Χάλυβα (ΕΚΑΧ), στην

οποία συμμετείχαν οι εξής χώρες: Γαλλία, Ομοσπονδιακή (Δυτική) Γερμανία, Ιταλία,

Βέλγιο, Ολλανδία και Λουξεμβούργο.

Η υπογραφή το 1957 στη Ρώμη από τις χώρες της ΕΚΑΧ της συνθήκης ίδρυσης της

Ευρωπαϊκής Οικονομικής Κοινότητας (ΕΟΚ).

3. Ποιοι ήταν οι παράγοντες που επηρέασαν την ευρωπαϊκή ενοποίηση;

Η ταχύρρυθμη οικονομική ανάπτυξη που σημειώθηκε στη γηραιά ήπειρο, ιδίως κατά

τις δεκαετίες του 1960 και του 1970

Θεαματική οικονομική ανάπτυξη και διαμόρφωση συνθηκών οικονομικής ευημερίας

για μεγάλο αριθμό Ευρωπαίων - βελτίωση του μέσου βιοτικού επιπέδου αύξηση των

αναγκών σταθερή οικονομική ανάπτυξη συνεχής διεύρυνση των αγορών εξασφάλιση

πολιτικής σταθερότητας.

Η παγκόσμια πολιτική ατμόσφαιρα και οι διεθνείς συσχετισμοί δυνάμεων

Σχέσεις της ΕΟΚ με τις άλλες ευρωπαϊκές χώρες και με τις ΗΠΑ

Η ωρίμανση της ευρωπαϊκής ενοποίησης

Υπογραφή της Ενιαίας Ευρωπαϊκής Πράξης (1986):

1.Επιταχύνθηκαν οι διαδικασίες διαμόρφωσης ενιαίας εσωτερικής αγοράς και

ενίσχυσης της οικονομικής συνοχής της Ευρώπης.

2.Καταρτίστηκαν τα Κοινοτικά Πλαίσια Στήριξης (ΚΠΣ), δηλαδή ειδικά προγράμματα

χρηματοδότησης των ασθενέστερων κρατών-μελών.

Υπογραφή της συνθήκης του Mάαστριχτ (Φεβρουάριος 1992):


1.Ιδρύθηκε η Ευρωπαϊκή Ένωση (ΕΕ), η οποία ενσωμάτωσε την ΕΟΚ.

2.Τέθηκε ο στόχος της Οικονομικής και Noμισματικής Ένωσης (ΟΝΕ) έως το 1999.

3.Διευρύνθηκαν οι αρμοδιότητες της Κοινότητας.

4.Θεσπίστηκαν η κοινή εξωτερική πολιτική και η συνεργασία σε θέματα ασφάλειας.

5.Το ευρώ (σε λογιστική, όχι σε φυσική μορφή) υιοθετήθηκε ως νόμισμα έντεκα

κρατών-μελών της ΕΕ από την 1 η lανουαρίου 1999.

Τα κύρια όργανα της Ευρωπαϊκής Ένωσης

1.Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, ένα είδος ευρωπαϊκής υπερκυβέρνησης στην οποία κάθε

χώρα έχει έναν εκπρόσωπο.

2.Το Συμβούλιο Υπουργών, που συγκροτείται κάθε φορά από τους υπουργούς του

ίδιου αντικειμένoυ.

3.Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο, το οποίο συνεδριάζει σε τακτά διαστήματα με τη

συμμετοχή των πρωθυπουργών των κρατών-μελών.

4.Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, το μόνο όργανο που εκλέγεται απευθείας από τους

πολίτες της ΕΕ.

5.Το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο.

Η πορεία ένταξης της Ελλάδας στην Ευρωπαϊκή Οικονομική

Κοινότητα (1961-1981)

1. Η συμμετοχή της Ελλάδας στις διαδικασίες ενοποίησης της Ευρώπης εγκαινιάστηκε

με την υπογραφή το 1961 της συμφωνίας σύνδεσης της χώρας με την Ευρωπαϊκή

Οικονομική Κοινότητα (ΕΟΚ), αλλά η σοβαρή πολιτική αστάθεια που ακολούθησε, με

αποκορύφωμα την επιβολή της απριλιανής δικτατορίας (1967-1974), είχε ως

αποτέλεσμα ένα μακροχρόνιο «πάγωμα» της συμφωνίας.

2. Τον lούνιο του 1975 η πρώτη μεταπολιτευτική κυβέρνηση Καραμανλή υπέβαλε

αίτηση ένταξης της Ελλάδας στην ΕΟΚ, παρακινημένη όχι μόνο από τα οικονομικά

οφέλη που θα είχε, αλλά και από την πολιτική εκτίμηση του Κ. Καραμανλή ότι η ένταξη

στην ΕΟΚ ήταν ένας ακόμη τρόπος για να σταθεροποιηθούν οι δημοκρατικοί θεσμοί

στην Ελλάδα και να εμπεδωθεί μακροπρόθεσμα η ασφάλεια στη χώρα,

3. Την αντίθεσή τους στην ένταξn της Ελλάδας στην ΕΟΚ εξέφρασαν το ΠΑΣΟΚ, το

ΚΚΕ, καθώς και τμήματα της ελληνικής κοινωνίας προσκείμενα στην Αριστερά.

4. Επιφυλάξεις διατυπώθηκαν και από ορισμένα κράτη-μέλη της ΕΟΚ, που θεωρούσαν

ότι η Ελλάδα δεν ήταν ακόμη ώριμη οικονομικά για να ενταχθεί στις Ευρωπαϊκές

Κοινότητες.

5. Στις 28 Μαϊου1979 υπογράφηκε στην Αθήνα η συνθήκη Προσχωρήσεως της

Ελλάδας στην ΕΟΚ.

6. Η επίσημη ένταξη της χώρας στις Ευρωπαϊκές Κοινότητες έγινε την 1 η Ιανουαρίου

1981.

Η πολιτική των κυβερνήσεων του ΠΑΣΟΚ απέναντι στην ΕΟΚ

(1981-1989)

1. Το ΠΑΣΟΚ αντιμετώπιζε τουλάχιστον με σκεπτικισμό την ένταξη της Ελλάδας

στην ΕΟΚ.


2. Κατά την περίοδο 1981-1985 η πολιτική του ΠΑΣΟΚ στηρίχτηκε σε δύο κύριες

εκτιμήσεις:

α. Ότι δεν συνέφερε πλέον την Ελλάδα να αποχωρήσει από την ΕΟΚ, γιατί το

κόστος θα ήταν μεγάλο.

β. Ότι η Ελλάδα έπρεπε μέσα στην ΕΟΚ να προσπαθήσει, διαφοροποιούμενη από

πρακτικές που έκρινε ότι ήταν βλαπτικές για τα συμφέροντά της, να βελτιώσει τη

θέση της. Στο πλαίσιο αυτό η Ελλάδα διεκδίκησε και πέτυχε την εκπόνηση των

Μεσογειακών Ολοκληρωμένων Προγραμμάτων (ΜΟΠ), που αφορούσαν τη

χρηματοδότηση από την ΕΟΚ διαφόρων αναπτυξιακών έργων στα μεσογειακά κράτη-

μέλη της.

3. Κατά την περίοδο 1985-1989 οι κυβερνήσεις του ΠΑΣΟΚ ακολούθησαν μια πολιτική

διαπραγμάτευσης με την ΕΟΚ, που είχε ως κύριο σκοπό την ανάδειξη των

ιδιαιτεροτήτων των λιγότερο αναπτυγμένων χωρών του ευρωπαϊκού Νότου, με

ευνοϊκό αποτέλεσμα τη λήψη μια δέσμης μέτρων από την ΕΟΚ που διπλασίαζαν τους

πόρους που διέθετε στα μεσογειακά κράτη-μέλη της.

Η ευρωπαϊκή πολιτική των ελληνικών κυβερνήσεων κατά την

περίοδο 1989-1996

1. Συμμετείχαν στις διαπραγματεύσεις για την επεξεργασία της συνθήκης του

Μάαστριχτ.

2. Εξασφάλισαν την παραχώρηση από την Ευρωπαϊκή Ένωση και την εφαρμογή στην

Ελλάδα ειδικών προγραμμάτων, με σκοπό την ανάπτυξη της χώρας (Κοινοτικά

Πλαίσια Στήριξης, ΚΠΣ).

3. Προώθησαν τις διαδικασίες ένταξης της Κύπρου στην ΕΕ ως πλήρους μέλους.

4. Έλαβαν μέτρα προετοιμασίας της χώρας για την ένταξή της στην Οικονομική

και Νομισματική Ένωση (ΟΝΕ).

Η ευρωπαϊκή πολιτική της Ελλάδας κατά την περίοδο 1996-

2004

1. Επιτάχυνε τις διαδικασίες εκπλήρωσης όλων των προϋποθέσεων που είχαν τεθεί,

προκειμένου η χώρα να ενταχθεί στην ΟΝΕ και να υιοθετήσει. το κοινό ευρωπαϊκό

νόμισμα, το ευρώ.

2. Κατάφερε να ενταχθεί στον λεγόμενο «σκληρό πυρήνα» της ΕΕ και από 1η

Ιανουαρίου 2001 υιοθέτησε το ευρώ (σε λογιστική μορφή), το οποίο άρχισε να

χρησιμοποιείται σε φυσική μορφή από την 1η Ιανουαρίου 2002.

3.Το 2004 εντάχθηκε στην ΕΕ, χάρη και σε ελληνικές προσπάθειες, η Κύπρος' προς

μαζί με άλλες χώρες.


Documents

Ιστορία Γ΄ Γυμνασίουgym-egkomi-lef.schools.ac.cy/data/uploads/... · Η ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΑ ΚΑΤΑ ΤΟΝ 19ο ΑΙΩΝΑ