ОНЦЛОХ

Бүх эрх хуулиар хамгаалагдана ©0 0 7 6 3

ЦАГ АГААРЫН ДЭЛГЭРЭНГYЙ МЭДЭЭЛЛИЙГ 8 ДУГААР НҮҮРЭЭС УНШИНА УУ.

УЛААНБААТАР2017.11.13

ҮҮЛШИНЭ

-14° -17°

АМ.ДОЛЛАР ЮАНЬ РУБЛЬ

2452.82 369.13 41.34

ЗЭС 5-ЧИНГИС БОНД

100.220.05%99.040

0.02%

АЛТMSE ALL 10-ЧИНГИС БОНД

1275.070.78%

УЛС ТӨРУИХ ирэх оны төсвийн төслийн гурав дахь хэлэлцүүлгийг хийлээ. БНХАУ-ын дарга Ши Жиньпин төрийн гурван өндөрлөгт захидал ирүүлжээ. Гадаад харилцааны дэд сайд Б.Батцэцэг Прагвай улсад айлчлал хийв. Монголд Мэдээллийн тех-но логийн аутсорсингийн төв байгуулах төсөл хэрэгжинэ.Засгийн газар энэ онд гамшигтай тэмцэхэд 9.6 тэрбум төгрөг зарцуулжээ.

ЭДИЙН ЗАСАГЦахим талбараар нийт 227 сая ам.доллартай тэнцэх арилжаа хийжээ. Монголын хөрөнгийн зах зээлийн үнэлгээ 2.2 их наяд төгрөгтэй тэнцэв.“Айтүүлс”-ийн арил жааны захиалга нийлүү лэл тээсээ гурав дахин давлаа.БНХАУ-ын төмрийн хүдрийн импорт 2016 оноос хойших доод цэгт хүрлээ. Евро бүсийн эдийн засаг сүүлийн 10 жилийн дээд хурдаар тэлнэ гэв.

НИЙГЭМ“Чингис хаан” одон хүртэх эрхмийг энэ долоо хоногт тодруулна. Өдөрт 108 дугаарт хүүх дийн хүчирхийл лийн 2-4 дуудлага тогтмол ирдэг аж. Улсын хэмжээнд өвөл жил-тийн бэлтгэл 82.1 хувьтай хангагдаж байна. Монгол Улс агаарын бохирд лоос болж өв лийн жуулчлалыг алдаж байна гэв.Мэргэшсэн жолоочийн үнэмлэхийг хуурамчаар хэвлэсэн зөрчил илэрчээ.

ДЭЛХИЙАНУ-ын Ерөнхийлөгч Д.Трамп Ким Жон Унтай най рам дах боломжийг зөв шөөрөв. Туркад секс боолчлолыг зөвшөөрсөн 4000 настай гэр-лэлтийн гэрээ олджээ. Польш: Украин улс өнгөр сөн гэмт хэргийн ха риуц лагыг хүлээх ёстой. Британийн Консерватив намын 40 депутат Тереза Мэйг огцруулах саналыг дэмжлээ. Каталонийн тусгаар тогтно-лын удирдагчдыг суллахыг шаардаж жагсав.

67860.32%

1151.810.02%

2017.11.13, ДАВАА ~ №217 (763) YНЭ: 1000₮~ СОЁЛТ ХҮНИЙ ӨГЛӨӨ СОНИН УНШИХААС ЭХЭЛДЭГ ~

ЗГМ

Төсвийн "анд" ба аюул

1.5 их наяд төгрөгийг зөвхөн зэс, нүүрсний орлогоос олно. > 7

Утааг бууруулахад зоригтой шийдвэр хэрэгтэйАгаарын бохирдлын улмаас 100 мянган хүн тутмын 132 нь амь насаа алддаг. > 2

Номхон далайн орнууд худалдааны шинэ гэрээ байгуулна

Шинэ Делийн утаа Бээжингийнхээс дор

Ubinfo.mn сайт шилдэгт багтлааGogo.mnXopom.comIkon.mnCaak.mnUbinfo.mn

“Засгийн газрын мэдээ” сонины цахим хуудас Ubinfo.mn нь Монголын мэдээллийн шилдэг сайтуудын тавдугаарт бичигдлээ.

Zaluu.comNews.mnMedee.mnZindaa.mnView.mn

Эх сурвалж: Alexa.com©

ubinfo.mnБҮРЭЛДЭХҮҮНКОМПАНИ

THE OFFICIAL GAZETTE

Улстөрч гэдэг бол албан тушаал биш гэдгийг ойлгох хэрэгтэйН.Жанцанноров

уул уурхайг дагасан иргэдийн амьдрал гангар шаазан шиг хэврэг болов. Уг нь мон голчууд үр хүүхэд, гэр бүлээ гэсээр насыг бардаг тун гэр бүлсэг хүмүүс. Хэрэв тэд нутаг орондоо цалингаараа хангалуун амьдарч чаддаг бол ийнхүү хүнд хүчир ажлын төлөө гэр бүлээ золиослохгүй байсан. 3

Б.Ганбаяр / ЗГМ©

ЦАГ АГААР

ЭДИЙН ЗАСАГ

Монголоо “зарах” шинэ суваг

Дэлхийн аялал жуулчлалын чиг хандлага Монгол орон руу тэмүүлэх бүхэл бүтэн давхаргыг бий болгож байна. XVIII зууны дунд үеэс бий болсон адал явдалт аялал салбарынхаа хамгийн өсөлттэй төрөл болж хувирчээ. Дэлхийн аялал жуулчлалын байгууллагаас гаргасан мэдээгээр 2015-2016 онд жуулчдын тоо 4.4 хувиар өссөн бол адал явдалт аяллын төрөл 2009-2012 онд 65 хувиар нэмэгджээ.

2016 онд 1.18 тэрбумд хүрсэн 12

дэлхийн жуулчдын 30 арай хүрэхгүй хувийг эзэлж буй адал явдалт аяллын зах зээлийн өсөлт ирэх дөрвөн жилд 46 хувь болно хэмээн Дэлхийн аялал жуулчлалын байгууллага тодорхойлов. Өөрөөр хэлбэл, Монгол орон дэлхийн аялал жуулчлалын салбарт нөлөөгөө тэлэх их инерц айсуй.

Тиймээс ч нүүдэлчин соёл ахуй, онгон зэрлэг байгалиар нэрийн хуудсаа хийсэн Монголд адал явдал эрэлхийлэгчдийг татахад нэн даруй анхаарах шаардлагатай болох нь.

З.Цэлмэг@tselmegZGM

Явуул нөхөр, тавиул хүүхдийн тоог бүү нэмээч

ЗГМ: СЭДЭВ

Ажил хэрэг болгох "албан шаардлага"

Машин ачилтын “бизнес” хөг-жөөд багагүй хугацаа өнгөрч байна. Уг нь замын хөдөлгөөний аюулгүй байдлыг хангах үүднээс нэгдүгээр эгнээнд зам хааж зогссон автомашиныг ачихаар 5

болж, үүнтэй холбогдох тогтоол шийдвэр гаргасан. Гэтэл цаасан дээрх тогтоолын хэрэгжилт бодит байдал дээр хэдхэн компанийн мөнгө угаах арга болчихоод байна. Гэхдээ өндөр торгуультай ч болхи аргатай машин ачилтын үйлчилгээ авто замын ачааллыг багасгахад зөв хөшүүрэг болж чадахгүй байгаа тул бид дахин энэ асуудлыг хөндөж байна.

Манай сонин өнгөрсөн сард “Арван саяын ашигтай ачилтын бизнес” сэдвийг хөндөж, хувийн компаниуд иргэдийн машиныг хэрхэн ачдаг, торгуулийн хураамж юунд зарцуулагддаг

Б.Бямбасүрэн@byambaab_ZGM

талаар хөндсөн билээ. Гэтэл уг асуудалд өнөөдрийг хүртэл хотын удирдлагууд анхаарахгүй байна. Яагаад вэ?

Өнөөдрийн байдлаар нийс-лэлд 17 компанийн нийт 96 ачигч машин байна. Багахан тоо цоо-лол хийе. 96 ачигч машин өдөрт хамгийн багадаа хоёр автома-шин ач даг. Нэг машин ачуулсны торгууль 60 мянган төгрөг гэж тооцвол нийт 11 сая 520 мянган төгрөгийн орлого олж байна. Энэ бол зөвхөн нэг өдрийн торгуулийн төлбөр гэдгийг ан -хаа раарай.

Хувийн компаниуд орлогоо 100 хувь өөрсдөө авдаг

хандуулж амжсангүй. Өнгөрсөн хугацаанд Үйлдвэрчний нэгдсэн байгууллага болон багш нарт л хамаг анхаарлаа хандуулж ажиллалаа. Тэднийг улсын хэм-жээнд ажил хаялтад орохгүй байх тал дээр л анхаарч ажиллаж байна гэхэд болно. Нөгөөтэйгүүр, Монгол Улс төр засагтай орон. Тиймээс гудамжинд биш ширээний ард багш нартай суугаад хэл амаа ололцох, ойлголцох шаардлагатай байна.

-Таны хэлснээр ажлаа ав-сан эхний өдрөөсөө шахуу

2 ЗАСГИЙН ГАЗРЫН МЭДЭЭ СОНИН 2017.11.13, ДАВАА ~ №217 (763)

Улс төр

Агаарын бохирдлын улмаас 100 мянган хүн тутмын 132 нь амь насаа алддаг

Багш нартай гудамжинд биш ширээний ард ойлголцох шаардлагатай

ПАРЛАМЕНТ

Б.Энхжаргал @enkhjrglZGM

Т.ДөлгөөнЗГМ

Б.СэлэнгэЗГМ

УИХ-ын баасан гарагийн нэгдсэн чуулганаар С.Эрдэнэ гишүүний тавьсан асуулгын хүрээнд нийслэлийн агаарын бохирдлыг бууруулах хүрээнд авч буй арга хэмжээний талаар Засгийн газар мэдээлэл өгсөн юм.

Нийслэлийн агаарын бохирдол гамшгийн хэмжээнд хүрч ДЭМБ-ын тогтоосон стандартаас 2-7 дахин их болоод буй. Агаарын бохирдлын уршгаар иргэдийн дундаж наслалт багасахаас гадна уушгины хорт хавдар үүсэх шалтгааны 36 хувь нь утаанаас болж байна. Мөн цус харвалтын 34, зүрхний шигдээсийн 27 хувийн шалтгаан нь мөн л утаанаас үүдэлтэй байгаа аж. Түүгээр зогсохгүй нийслэлийн агаарын бохирдол 0-5 насны хүүхэд, жирэмсэн эхчүүдэд маш сөргөөр нөлөөлж байгаа юм. Агаарын бохирдлын эх үүсвэрийн талаарх судалгаанаас үзвэл 80 хувийг нь Улаанбаатарын гэр хорооллын айлуудын яндангаас гарч буй утаа эзэлдэг байна. Харин үйл ажиллагаа явуулж буй дулааны цахилгаан станцууд 5-6 хувь, авто замын хөдөлгөөнд оролцож буй 400 гаруй мянган тээврийн хэрэгсэл 10 хувийг нь бүрдүүлдэг байна.

Дэлхий дээр агаарын бохирд-лын шалтгааны улмаас жилд гурван сая орчим хүн нас бардаг гэж АНУ-ын Корнелийн их сургуулийн хийсэн судалгаа тогтоосон аж. Түүнчлэн ДЭМБ-аас 103 орны 3000 орчим томоохон хотыг хамруулсан судалгааны тайлангаар Монгол Улсын агаарын бохирдлын төвшин аюултай хэмжээнээс давсан үзүүлэлттэй гарсан аж. Мөн Монгол Улсад агаарын бохирдлын улмаас 100 мянган

Утааг бууруулахад зоригтой шийдвэр хэрэгтэй

хүн тутмын 132 нь амь насаа алдаж байгааг тус судалгаа харуулжээ. Үүний цаана эдгэшгүй хүнд өвчтэй болон үлдэж буй олон мянган хүн байгаа гэдгийг УИХ-ын гишүүн С.Эрдэнэ хэлж байв.

Ерөнхий сайд асан Ж.Эрдэнэ-батын захирамжаар өнгөрсөн гуравдугаар сард Орчны бохирд-лыг бууруулах үндэсний хороог шинэчлэн байгуулсан. Энэ хороог Ерөнхий сайд ахлан ажиллах аж. Харин асуулгын хариуг Байгаль орчин, аялал жуулчлалын сайд Н.Цэрэнбат өгсөн бөгөөд тэрбээр гэр хорооллын шөнийн цахилгааныг тэглэх, нийслэлийн зургаан дүүрэгт 63 агаарын дэд станц шинээр барьж

суурилуулах, холбогдох дүрэм журмыг шинэчлэн боловсруулах зэрэг арга хэмжээ авч буйгаа хэлж байв. Мөн дулааны насос, уян цахилгаан халаагч зэрэг 15 нэр төрлийн тоног төхөөрөмж, сэлбэг хэрэгслийг Гаалийн албан татвараас чөлөөлсөн байна.

Тэгвэл Улаанбаатарын оршин суугчдаас хотын татвар авч байх хэрэгтэйг УИХ дахь Ардчилсан намын бүлгийн дарга Д.Эрдэнэбат хэллээ. Тэрбээр “Утаатай тэмцэх асуудлаар хэд хэдэн онцгой чухал хууль, эрх зүйн орчин бүрдүүлж байж үр дүн гарна. Энэ тайлан дээр бичсэн шиг баахан төлөвлөгөө гаргаж, мөнгө зараад явахгүй. Английн туршлага байдаг. Нэг өдөр шийдвэр гаргаад бүх зуухны янданг бөглөсөн. Үүн шиг зоригтой шийдвэр гаргаж байж агаарын бохирдлоос сална” гэв.

Мөн хотын А, Б бүсэд янданг хориглох шийдвэр гаргах эсэхийг тодруулж байв. Харин Ерөнхий сайд У.Хүрэлсүх “Улаанбаатар хотын А, Б бүсэд янданг хориглох талаар Засгийн газар судалж үзсэн. Ажилгүй иргэд, орлогогүй

ЗГМ ТОВЧХОН

ТОДРУУЛГА & ЗАЛРУУЛГА

Уншигч та манай сонины мэдээ, нийтлэл, сурвалжилгатай холбоотой тодруулж, залруулах шаардлагатай

санал, хүсэлт байвал

› INFO@ZASAG.CO

Утас: 99903584 хаягаар бидэнтэй холбогдоно уу.

ЗГМ: ТОДРУУЛГА ХАРИЛЦАА

ЭШЛЭЛ

С.Чинзориг: Багш нар ажил хаях эрх зүйн орчин үүсээгүй

» ТӨСӨВ УИХ-ын баасан гарагийн хуралдаанаар Монгол Улсын ирэх жилийн төсвийн төслийн гурав дахь хэлэлцүүлгийг хийлээ.

» ЗАСГИЙН ГАЗАР Ерөнхий сайд У.Хүрэлсүх ирэх баасан гарагийн нэгдсэн чуулганы хуралдаан дээр Монгол Улсын гадаад бодлого, түүний хэрэгжилтийн талаар мэдээлэл хийхээр болжээ. » ТОМИЛГОО Тагнуулын ерөнхий газрын дарга асан Б.Хурцыг БНСУ-д суух Элчин сайдаар томилох асуудлыг УИХ энэ долоо хоногт хэлэлцэж шийдвэр гаргах гэж байна.Тодруулбал, Ерөнхийлөгч Х.Баттулга Монгол Улсаас БНСУ-д суух Элчин сайдаар Б.Хурцыг томилох Засгийн газрын саналыг хүлээн авсан юм.

» ШАГНАЛ Их эзэн Чингис хааны мэндэлсэн өдөр, Монгол бахархлын өдрөөр Монгол Улсын төрийн дээд шагнал-тэргүүн зэргийн одон “Чингис хаан” одон хүртэх эрхмийг энэ долоо хоногт тодруулна.

» АЛБАН ТООТ БСШУС-ын сайд Ц.Цогзолмаа төрийн болон орон нутгийн өмчийн цэцэрлэгийн эрхлэгч, сургуулийн захирал нарт албан тоот хүргүүлсэн байна. Уг тоотод "Ажил хаялт зарлах нь цалин нэмэх хөрөнгө бий болгохгүй. Иймд төрийн өмчит сургууль, цэцэрлэгүүд суралцагчдын эрх ашгийг дээдэлж, сургалтын хэвийн үйл ажиллагааг хангаж ажиллахыг хүсье" гэжээ.

» ШИЙДВЭР Их эзэн Чингис хааны мэндэлсэн өвлийн тэргүүн сарын шинийн нэгэн энэ сарын 19 буюу ирэх ням гарагт тохиож байна.

Англи улс нэг өдөр шийдвэр

гаргаад бүх зуухны янданг

бөглөсөн

хүрэх байх гэж бодож байна. Мөн ажил хаях нь хуулийн дагуу зохицуулагддаг гэдгийг санах хэрэгтэй. Багш нар хоёр тохиолдолд ажил хаяж болдог.

-Тэр нь ямар тохиолдол юм бол. Одоо багш нарын ажил хаяж буй шалтгаан хуулийн дагуу хийж буй үйлдэл мөн үү?

-Гурван талт хэлэлцээр бие-лэхгүй бол ажил хаяж болно. Гэтэл бид гурван талт хэлэл-цээрийнхээ дагуу л явж байна. Мөн хэлэлцээрт тус гасан гэрээгээ Засгийн газар биелүүлэхгүй бол мөн ажил хаяж болдог. Энэ тохиолдолд хөдөлмөрийн хамтын маргаан үүсгэдэг. Гэвч одоогоор ямар нэгэн маргаан алга. Тиймээс ажил хаях эрх зүйн орчин үүсээгүй байна гэсэн үг. Багш нарыг энэ хуулийн хүрээнд ажлаа хийх байх гэж найдаж байгаа.

Гадаад харилцааны сайд Д.Цогтбаатар Бүгд Найрамдах Чех Улсаас Монгол Улсад суугаа Элчин сайд И.Бродскийг хүлээн авч уулзсан байна.

Энэ үеэр Монголын жижиг, дунд үйлдвэрлэл эрхлэгч-дийн бараа бүтээгдэхүү нийг Евро пын холбооны зах зээлд нэвтрүүлэхэд дэмжлэг авах талаар санал солилцжээ. Мөн хоёр орны аж ахуйн нэг-жүүдийг холбох төслүү дийг тодорхойлох, Чехийн хөрөнгө оруулалтыг нэмэгдүүлэх тодор-хой зорилт дэвшүүлж, хамтран ажиллахыг хүсэлт болгосон юм.

Харин Элчин сайд И.Бродс-кий Монгол Улсад эрчим хүч, дэд бүтэц, иргэний нисэх, хөдөө аж ахуйн салбарт хэрэг жүүлж буй хоёр талын хамтын ажиллагааны талаар танил цуулсан байна. Мөн монгол иргэд Чех улсад зорчих виз мэдүүлэх системийг найдвартай, түргэн шуурхай болгох, ая тухтай нөхцөлд хүлээн авах чиглэлээр авч буй ар га хэмжээний талаар дурдлаа.

Б.Ганбаяр / ЗГМ©

Өнөөдрөөс эхлэн ерөнхий боловсролын сургууль, цэцэр­лэгийн багш нар ажил хаялт зарлаад буй. Тэд ирэх оны 1­нээс цалингаа 50 хувиар нэмүүлэх шаардлага тавиад буй. Монголын Боловсрол, шинжлэх ухааны үйлдвэрчний эвлэлийн холбооноос энэ талаар мэдээлсэн бөгөөд, шаардлагыг нь хүлээн автал ажил хаялтаа үргэлжлүүлнэ гэж мэдэгдсэн. Энэ талаар Нийгмийн хам гаа лал, хөдөлмөрийн сайд С.Чинзоригоос тод рууллаа.

-Багш нар хугацаагүй ажил хаяхаар болсон байна. Сал-барын сайдын хувьд ямар байр суурьтай байна?

Би ажлаа хүлээж авснаас хойш яамныхаа дотоод ажилд анхаарал

өрх олон байгаа бөгөөд хатуу хууль журам гарган хэрэгжүүлвэл олон сөрөг үр дагавар гарах эрсдэлтэй, түүнийг зохицуулах боломж хязгаарлагдмал гэж тооцсон” гэв. Харин зах зээл дээр борлуулагдаагүй байгаа 30 мянга гаруй орон сууцыг эдийн

засгийн эргэлтэд оруулах буюу гэр хорооллыг барилгажуулах, хэрэглэгчдийг цахилгаанаар хангах, хийн шугам сүлжээтэй болох гэсэн гурван арга зам нь агаарын бохирдлыг бууруулах гарц хэмээн харж байгаагаа Ерөнхий сайд хэлсэн юм.

-Эрүүл мэндийн даатгалын санг бие даалгахын эсрэг бодол-той нэг ч гишүүн байхгүй. Зөв болгохыг хүсэж байна. Худалдан авагч, нийлүүлэгч хоёр хэзээ ч нэг халаасанд орж болохгүй. Эрүүл мэндийн даатгалын хууль нь даатгуулагчаа эрүүл мэнд, санхүүгийн эрсдэлээс хамгаалах зорилготой. Гэтэл даатгуулагч аль ч эрсдэлээс хамгаалагдаж чадахгүй байна.

Иргэд хорт хавдраа эмч-лүүлэхийн тулд байр, хашаа байшингаа зараад эрүүл мэн-дийн эрсдэлд орж байгаа. Даатгал хөгжсөн оронд иргэн 100 мянган төгрөгийн санхүүгийн үйлчилгээ авах боллоо гэхэд 20 мянга нь халааснаас, 80 мянга нь даатгалаас гардаг. Гэтэл Монголд эрүүл мэндийн даатгал төлсөн байтал 80 мянган төгрөг халааснаасаа гаргаж байна шүү дээ.

УИХ­ын дэд дарга Л.Энх-Амгалан

хэлэлцээний ширээний ард үйлд вэрчний эвлэл, ажил олгог чидтой суусан. Яагаад учраа олохгүй байна?

-Уг нь ойлголцоод л бай-гаа шүү дээ. Гурван талт хэлэл цээ үргэлжилж байна. Төлөө лөгчдийн бүрэлдэхүүнийг томилж, удир дамжийг нь баталж өгсөн. Мөн гурван талт хэлэлцээрт нь өөрч лөлт оруулж өгсөн гээд олон ажил хийж байна. Багш нарын нэмэгдэл хөлсийг хэд, хэдэн жур маар зохицуулах зэрэг ажлыг өр нүүлж байгаа. Мөн НХХ, БСШУС болон ЭМ-ийн сайд нарын хамтарсан тушаал гарч, Ажлын хэсэг ажиллаж байна. Тодорхой хэмжээнд дэвшил гарч байгаа. Тиймээс багш нар юу, юугүй ажил хаяхгүй байх гэж найдаж байгаа.

-Гэхдээ даваа гарагаас эх-лэн хугацаагүй ажил хаяж буйгаа мэдэг дэж, сургуулиудын захир гаа ны зүгээс сурагчдын эцэг эхэд мэдэгдэл хүргүүлсэн байна. Өнөөдрөөс сураг чид хичээлдээ явахгүй нь?

-Мэдээлэл авсан. Багш нарын цалинг нэмэх түр хорооноос мэдэгдэл хийсэн байна билээ. Гэхдээ би өнөөдөр багш нарын үйлдвэрчний холбоотой уулзалт хийнэ. Нэгдсэн ойлголтод

Тэднийг улсын хэм жээнд ажил

хаялтанд орохгүй байхад анхаарч ажиллаж байна

Чехийн визийг шуурхай болгоно

Гэр хорооллын яндан

Дулааны цахилгаан станц

Тээврийн хэрэгсэл

Бусад эх үүсвэр

НИЙСЛЭЛИЙН УТААНЫ ЭХ ҮҮСВЭР

80%

5-6%

10%

4%

Орчны бохирдлыг бууруулах үндэсний хороо©

Нийтлэлчийн булан

2017.11.13, ДАВАА ~ №217 (763) 3ЗАСГИЙН ГАЗРЫН МЭДЭЭ СОНИН

амьдралаас залхаж, цалин багатай ч гэр бүлийнхээ дэргэд байхыг илүүд үзсэн. Харин түүнээс ондоо, гэр бүлээ цааш түлхэж, мөнгө төгрөг, хоёр дахь амьдралыг сонгосон хүн цөөнгүй биз.

Уг нь хүүхдийн сургууль, цэ цэрлэгээс эхлээд нийгмийн асуудал нь цэгцэрсэн хөгжилтэй оронд олон хоногоор явдаг ажил бэрхшээл биш болсон. Авдаг цалин нь өндөр, нийгэм нь төлөвшсөн учраас толгой өвтгөх зүйл бага. Жишээлбэл, канад нөхөр нь Оюутолгойн уурхайд ажилладаг байсан монгол эмэгтэй өөрийнхөө гэр бүлийг бат бөх хэмээн бардам хэлж байна. Тэрбээр одоо Кана-дад амьдардаг бөгөөд нөхөр нь 14 хоног ажиллаад, 14 хоногт нь гэртээ байдаг. Нөхрийнх нь цалин амьдралд нь хангалттай хүрдэг, нийгэм нь төлөвшсөн, стресс багатай учраас ажлаас нь шалтгаалсан ан цав гэр бүлийнх нь харилцаанд огт гардаггүй аж. Хэрэв монголчуудын амьдралын “чанар” сайн, цалин хангалттай бол заавал салалттай нүүр тулах албагүйг энэ жишээ харуулна. Гад-нынхан ийнхүү монголоос “саасан” мөнгөөрөө сайхан амьдарч бай-хад түүнтэй яг ижилхэн ажил хийдэг монгол хүн яагаад ийнхүү өөдлөхгүй байгаагийн шалтгааныг эрх мэдэлтнүүд хариулах ёстой.

Гэр бүлсэг монголчуудын хувьд явуулын хүн шиг амьдрал зохи доггүй. Орой ажлаасаа ирээд гэргийнхээ халуун хоолыг идэж, хүүхдийнхээ инээдэнд ядаргаагаа тайлахыг хүсдэггүй хүн гэж үгүй. Хос хоёрыг хагацааж буй энэ

зорьж байсан үе. Яагаад уул уурхайг дагасан

иргэдийн амьдрал гангар шаазан шиг хэврэг болов. Уг нь мон-голчууд үр хүүхэд, гэр бүлээ гэсээр насыг бардаг тун гэр бүлсэг хүмүүс. Хэрэв тэд нутаг орондоо цалингаараа хангалуун амьдарч чаддаг бол ийнхүү хүнд хүчир ажлын төлөө гэр бүлээ золиослохгүй байсан. Тэгдэг юм гэхэд авч буй цалин нь хангалттай байсан бол гэр бүлийнх нь харилцаанд ан цав бага суух байв.

Оффист ажилладаг дээгүүр албан тушаалтнуудын ихэнх нь олон сая төгрөгийн цалинтай. Гэтэл яг газрын гүнд өдөржин бөхөлздөг, эсвэл өдрийн ихэнхийг машин, техник дотор өнгөрүүлдэг уурхайчдын хувьд өөр. Тухайлбал, нэгэн алтны компанид жолооч хийдэг танил маань 1.2 сая төг-рөгийн цалинтай. Хагас сар ажиллаад гэртээ ирэхэд авчирсан цалин нь өр, зээл, хоол унд гээд дуусдаг. Ар гэрийнхээ амьдралд түүртсэн эхнэр нь түмэн зовлон тоочсоор угтдаг аж. Эхнэр нь амьдралынхаа бүхий л асуудлыг нуруун дээрээ үүрч буй тул мань хүн өрхийн тэргүүн биш, явуулын хүн шиг болжээ. Сүүлдээ ийм

Уурхайчин болно гэдэг гэр бүлээ золиослох ёстой гэсэн үг биш

Б.Баярмаа@bayarmaaZGM

Байгаль дэлхийн буян хишгийг эдэлж, уул уурхайг даган амьдрал ахуйгаа залгуулдаг 40 мянга гаруй хүн Монголд бий. Улсын эдийн засгийн ихэнх хувийг бүрдүүлж, өөд нь татаж яваа тэдний олонх нь “нисдэг уурхайчид”. Орон гэрээ-сээ олон хоногоор хол ажилладаг уурхайчдыг ийнхүү нэрлэдэг юм билээ. Сарын хагаст нь ажил лаж, үлдсэн хагаст нь гэртээ ирдэг тэдний амьдралын хэв маяг бусдынхаас тэс ондоо. Шороо чулуутай хутгалдаж, бор хоног, шар өдрүүдийг хүнд хөдөлмөрт нухчуулан чадан ядан өнгөрөөсний эцэст цалингаа өвөртлөн харьдаг тэднийг аавыгаа бүлтийтлээ санасан үрс, амьдралдаа түүртсэн эхнэрүүд нь хүлээнэ. Нэг л их өндөр цалин, мөнгөтэй гэгддэг тэдний амьдралын гүн рүү өнгийж харвал манай нийгмийн хамгийн хөнөөлт дайсан тэнд аль хэдийнэ “соёолж”, бараан уршиг тарьж байна. Уйтай, гаслантай энэ үзэгдэл бол гэр бүл салалт, бяцхан үрсийн өнчрөл.

Сүүлийн арван жилийн тоон мэдээллийг сөхвөл манай улсад гэр бүл салалт бүр гурав дахин нэмэгджээ. 2006 онд 1448 гэр бүл салсан бол өнгөрсөн жил энэ тоо 4003-т хүрчээ. Хэдийгээр уул уурхайн салбарт ажиллаж буй иргэдийн салалт өссөн эсэх талаар тоон мэдээлэл байхгүй ч бодит амьдралд хэн бүхний мэддэг, ярьдаг үзэгдэл болчихлоо. Гэр бүлийн харилцаа нь тартагтаа тулж, салаагүй юм гэхэд нэгнээ хардаж, сэрдсэн, хуурсан зэргээс харил цаа нь хэврэг болсон тухай уурхайн шороон дотор амьдралынхаа тэн хагасыг өнгөрүүлэхээр сэт-гэл шулуудсан эрчүүд маань ярьдаг. Мэдээж үүнд цөөн тооны эмэгтэйчүүд ч бас багтана.

Уурхайчдын “нууц” амьдрал руу өнгийсөн нэгэн судалгаа бий. 2012 онд Эрүүл мэндийг дэмжих сангийн санхүүжилтээр хийсэн уул уурхайн салбарт ажиллагсдын ХДХВ, ДОХ-ын талаарх судалгаанд эдгээр иргэнийг дээрх өвчин тусах эрсдэлтэй хэмээн дүгнэжээ. Яагаад ийм дүгнэлтэд хүрснийг дэлгэрүүлж тайлбарлах нь илүүц биз гэж бодоход бүр балагтай тоог дээрх судалгаанаас олж уншлаа. Уул уурхайн олборлолт, бүтээн байгуулалт ид идэвхжсэн 2010-2012 онд Өмнөговь аймагт бэлгийн замын халдварт өвчин нэмэгдэж, аюулын харанга дэлдэж байсныг онцолжээ. Энэ бол уул уурхайн олборлолт идэвхжиж, мөнгө олох гэсэн залуус тус аймгийг олноороо

Төр, засгийнхаа арчаагүй байдлын төлөөсөнд БНСУ руу явж, гэр бүл салалтын тоог үр жүү лэхийн хүрдээр нэмж буй иргэдийн араас уурхайчид орчихоод байгааг нүдээ нээгээд анзаараач.

Явуул нөхөр, тавиул хүүхдийн тоог бүү нэмээч

Гэр бүл цуцлалт(тоогоор)

2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016

Үндэсний статистикийн хороо ©

14481757 1901

2399

30543222

2467

3522 3750 3873 4003

Эцэг эх, үр хүүхэдУХААРАЛ ХАЙРЛАХ УРАН ШОГ

Херлуф Бидструп Уран шог

Рено удахгүй Монголд

дутуу гацууг шийдэх гарц уг нь бий. Олон жилийн нөөцтэй том ордуудыг түшиглэн хот байгуулдаг жишиг аль ч улсад байдаг. Хамгийн ойрын жишээ гэвэл, Эрдэнэт хот. Анх Оюутолгойн ордын бүтээн

байгуулалт эхэлж байхад Ханбогд сумыг хот болгохоор төлөвлөж байсан түүхтэй. Гэтэл өдгөө энэ бүхэн цаасан дээрх зураг төдий шарлан үлдэж, сайхан амлалт нь утаа мэт замхарчээ. Уул уурхайг

Ханбогдод хот босгох “амттай” амлалт утаа мэт

замхрав

түшиглэсэн Эрдэнэтийн дайтай том хот босгох амлалтын оронд ажилчдын зөөврийн мэт хотхон л бий болгосон. Хэрэв дээрх “амттай” амлалт ажил хэрэг болсон бол Улаанбаатарын “бөөгнөрөл”-ийг бага ч гэсэн шингэлэх байсан биз. Зэвүүцмээр нь тэр мөнгийг манай хэдхэн улстөрч халаасалсан гэдэг. Улаанбаатарт шилжин ирэгсдийн олонх нь ажлын байр бараадан нийслэлийг зорьдог. Хэрэв Ханбогдод хот босговол түүнийг дагасан ажлын байр нэмэгдэх нь гарцаагүй.

Манай орны уул уурхайн нөөц арвин, салбарын ирээдүй ч өөдрөг. Тиймээс нэгэнт л эрдэс баялаг олборлож, хүн ажиллаж л байгаа учраас тэдний нийгмийн асуудалд ч гэсэн анхаарах нэн шаард-лагатай байна. Гаднын томоохон уурхайнуудад ажилчдынхаа гэр бүл, нийгмийн асуудалд зөвлөгөө өгдөг сэтгэл зүйчид байдаг нь манайд өдрийн од шиг цөөн. Уурхайчдын хөдөлмөрийг аль болох хөнгөвчилснөөр тэдний ажлын ачааллыг ч эрс багасгах боломжтой. Харин манайд уул уурхайн ашиг орлого, олон тэр-бумаар хэмжигдэх мөнгө ярихаас биш тэр их баялгийг бүтээж буй хүнээ хөсөр хаячихаад байна. Уурхайчин болно гэдэг үнэт зүйл болсон гэр бүлээ заавал золиослох ёстой гэсэн үг биш байлтай.

Монголчууд бие холдвол сэтгэл холдоно гэж ярьдаг. Сарын хагаст гэр бүлийнхнээ харалгүй хар ажилд нухлагдаж буй тэднийг буруут гах гэсэнгүй. Тэд бүгд л орон гэрээ тэжээх гэж, өрнөөс өрний хоорондох борог амьдралаа дээшлүүлэхийг хичээж буй манай залуу үе. Харин тэнд “соёолж” буй гэр бүл салалтын үр, үндсийг тасдахын тулд хуруугаа ч хөдөлгөхгүй байгаа төр засаг үүнд яах аргагүй буруутай.

Төр, засгийнхаа арчаагүй байдлын төлөөсөнд БНСУ руу явж, гэр бүл салалтын тоог үр жүү-лэхийн хүрдээр нэмж буй иргэдийн араас уурхайчид орчихоод байгааг нүдээ нээгээд анзаараач. Явуул нөхөр, тавиул хүүхдийн тоог бүү нэмээч.

Б.Ганбаяр / ЗГМ©

Европын зүрхний эмч нарын холбооны эрдэмтэд санхүүгийн хүндрэлийн улмаас хүмүүс асар их бухимдалд орж, зүрхний шигдээс тусах магадлал 13 дахин нэмэгддэг гэсэн дүнг танилцуулжээ. Судалгааны тайланг Иоханнесбург хо тод Өмнөд Африкийн Кар дио-логийн холбоо ны их хурал дээр танилцуулсныг Eurekalert эш татсан байна. Судлаачид Иоханнесбург хотын нэг эмнэлэгт миокардын хурц инфаркттай 106 өвчтөний дунд асуулга явуулжээ. Тэдэнд өвчин тусахаас сарын өмнө ажил буюу санхүүгийн хүндрэлтэй холбоотой бухимдал үүссэн эсэх талаар асуулт тавьсан аж. Үүний зэрэгцээ инфаркт тусаагүй эрүүл хүмүүсийн бүлэгт ижил асуулт тавьж хариулт авсан байна.

Судалгааны үр дүнд эрдэм-тэд ажил буюу санхүүгээс үүдэлтэй стресс миокардын инфарктын магадлалыг эрс дээшлүүлдэг гэсэн дүгнэлтэд хүрсэн юм. Ажил дээрээ ноцтой буюу дундаж стресс амсдаг

хүмүүсийн хувьд ийм нөхцөл байдалд орж үзээгүй хүмүүстэй харьцуулахад өвчлөлийн эрсдэл 5.6 дахин нэмэгддэг байна. Харин санхүүгийн хүндрэлд

орж, байнга мөнгөний асуудал тулгардаг хүмүүс энэ төрлийн өвчин тусах эрсдэл 13 дахин нэмэгддэг гэсэн дүгнэлтэд хүрчээ. Эрдэмтэд миокардын

инфаркт өвчинд сэтгэл зүй, нийгмийн хүчин зүйл ноцтой нөлөөлдгийг тогтоосны дээр энэ асуудалд онц анхаарахгүй байгааг сэрэмжлүүллээ.

4 ЗАСГИЙН ГАЗРЫН МЭДЭЭ СОНИН 2017.11.13, ДАВАА ~ №217 (763)

Шинжлэх ухаан

0 0 7 6 3

ТУЗ-ийн даргаЭрдэнэбаатарын ДОЛГИОН

Ерөнхий эрхлэгч Баатарын ДУЛАМХОРЛОО

ЗөвлөхШатарбалын ДАВААДОРЖ

Орлогч эрхлэгчЛхагважавын СУГАРМАА

Утас: 99903584

Улс төр, нийгэм, эрэн сурвалжлах мэдээллийн албаЭдитор Б.Даваатогтох

Утас: 99901637

Эдийн засаг, уул уурхайн мэдээллийн албаЭдитор Б.Баяртогтох

Утас: 99901532

Цахим контент, бүтээлч үйлдвэрлэлийн албаЭдитор Г.Баярсайхан

Утас: 99903574

Э.ЭнхбаатарУтас: 99903578

Улаанбаатар хот, Сүхбаатар дүүрэг, I хороо, Энхтайваны өргөн чөлөө,

“Блю Скай тауэр” 407 тоотУлсын бүртгэлийн дугаар. 1024

Утас: 70103131, Факс: 70106065

ubinfo.mn

Дугаарын удирдагчБ.Даваатогтох

“Засгийн газрын мэдээ” сонин нь ардчилсан, шударга ёс, хүний эрхийг дээдэлж, чөлөөт

сэтгүүл зүйн хэм хэмжээг бүрнээ сахин, олон ургальч үзлийг илэрхийлэх мэдээллийн

индэр байж, нийт Монгол үндэстний ойлголцол, эв нэгдлийг бэхжүүлэхийг эрхэм

зорилгоо болгоно.

РЕДАКЦИ

ЗАР СУРТАЛЧИЛГАА

ХАЯГ

ЦАХИМ ХУВИЛБАР

АНУ-ын Пенсильванийн их сургуулийн судлаачид олон нийтийн газар эмэгтэйчүүд зүрх, уушигны нөхөн сэргээх тусламж авах боломж эрчүү дийнхээс доогуур байгааг тодорхойлов.

Эрэгтэй, эмэгтэйчүүдийн “үхлийн” ялгааЦ.Улам-Ундрах@ulamundrakhZGM

ВВМ©

Тухайлбал, зүрх зогсох үед эрэг-тэйчүүдийн 45, эмэгтэй чүү дийн 39 хувь анх ны тусламж авч чаддаг аж. Ийм ялгаа нь юуны өмнө биеийн болон сэтгэл зүйн саад тотгороос үүсэлтэй гэнэ. Танихгүй хүмүүс хиймэл амьсгал буюу зүрхний массажийг эмэгтэйгээс илүү эрэгтэй хүнд хийхэд хялбар байдаг бололтой. Түүнчлэн тухайн

хүний нас болон биеийн жин анхны тусламж авахад нөлөөлдөг байна. Гэхдээ ийм тохиолдолд хүний хүйс амь насны үнэтэй хүчин зүйл болж магадгүй юм.

Эрдэмтэд Resuscitation Out-comes Consortium сүлжээнд бүртгэгдсэн зүрх зогссон 19331 тохиол долд шинжилгээ хийсэн байна. Уг сүлжээ АНУ, Канадын

орон нутгийн эмнэл гүүдийг нэгтгэдэг бөгөөд эм нэл гээс га-дуурх анхан шат ны туслам жийг судалдаг. Шинжилгээний дүнгээс үзэхэд эрэгтэйчүүд зүрх, уушгийг сэр гээх тусламж авах магадлал 1.23 дахин илүү агаад зарчмын хувьд зүрх зогссоны дараа амьд гарах бо ломж нь хоёр дахин их байдаг аж. Пенсильванийн их

сургуулийн судлаачид хүйсээс үл шалтгаалан хүмүүст анхан шатны тусламж үзүүлэхийн чухлыг сурталчилах ёстой хэ мээн зөвлөжээ. Энд бичсэнээр “Хэдийд, юуны тулд хүний амийг аврахын төлөө зүрх, уушгийг сэргээх тусламж үзүү лэх тухай мэдлэгийг ард иргэдэд хүргэх шаардлага тай” юм.

АНУ-ын Техасын их сур-гуулийн судлаачид архи тархины эд эсийг төлжүүлдэг үүдэл эсийг хөнөөдөг болохыг нээсэн байна. Эрдэмтэд хулганы төв мэдрэлийн системд архи хэрхэн нөлөөлдгийг судлаад ийм дүгнэлтэд хүрлээ. Энэ тухай өгүүлэл Stem Cell сэтгүүлд нийтлэгджээ. Төв мэдрэлийн сис-темд байрладаг нейроны үүдэл эсүүд хувирч, тусгай мэдрэлийн эс болдог нь тогтоогдсон зүйл. Үүнээс өмнө эрдэмтэд хүний тархинд тогтсон тооны нейрон байдаг агаад алдагдвал нөхөх аргагүй гэж үздэг байсан юм. Иймээс тархийг архины гэмтлээс хамгаалах хамгийн сайн арга нь хөндөгдөөгүй нейронуудыг хамгаалах явдал гэж тооцож байв.

Гэвч судлаачдын тайлбар-лас наар спиртийн ундаа ней-роны үүдэл эсүүдэд хэрхэн нө лөөлд гийг нарийвчлан судлах ёстой гэнэ. Улмаар үүдэл эсийг идэвхжүүлэхэд суурилсан тархийг гэмтлээс хамгаалах эмчилгээний арга боловсруулах шаардлагатай аж. Нейробиологичид нейроны үүдэл эсийг тэмдэглэж, хөгжил хөдөлгөөн болон тусгай мэд-рэлийн эс болон хувирах үйл яв-цыг ажиллах арга нээсэн билээ. Согтууруулах ундааны нөлөөг эр, эм хулганууд дээр удаан хугацаанд туршиж үзсэн байна. Гэтэл архи үүдэл эсийн ихэнх хэсгийг устгаж, шинэ нейрон үүсэх үйл явцыг удаашруул-жээ. Нейрон гэмтэх үзэгдэл эм хулгануудад илүү ажиглагдсан байна.

Архины санаандгүй хөнөөлийг илрүүлжээ

Санхүүгийн асуудал эрүүл мэндэд хортой

Британийн Портсмутын их сургуулийн профессор Стив Суит ман тэргүүтэй палеон толо-ги чид хүний холын төрөл сүүн тэжээлтний хамгийн эртний чулуужсан үлдэгдлийг олжээ. Хархыг санагдуулам хэлбэртэй амьтан 145 сая жилийн өмнө ди но заврын эрин үед амь-дарч бай жээ. Английн өмнөд нутгийн Дорсет хотын орчим Юрийн га ла вын олдвороос уг амьтны яс илэрсэн аж. Эрдэмтэд цэрдийн эхэн үеийн хөрсний дээжийг шиг-шиж байтал жижгэвтэр сүүн тэжээлт нийх бололтой сайн хадга лагдсан хоёр шүд гарч иржээ. Эрдэмтэд уг амьтан өвс бо лон шавжаар хооллодог байс ныг тог тоожээ. Араа нь хүн сийг жижиглэх, бутлах үүрэг тэй байсан бололтой.

Олд сон шүднүүд нэлээд элэгд сэн байс наас үзэхэд уг амьтан жижиг динозаврууд тай амжилттай өрсөлдөж, нэлээд урт насалсныг харуулж байгаа юм.

iPhone X гар утас эзэмшигчид дэлгэц дээр нь босоо ногоон зураас үзэгдэх боллоо хэмээн гомдоллож эхлэв. Унтрааж асаасан ч хэвээр байгаа бөгөөд эзэмшигчид утсаа унагах буюу цохиогүй хэмээн нотолж буй. Нэг хэрэглэгч твиттерт бичихдээ уг асуудлыг хэлж, утсаа солиулснаа мэдээлсэн байна. Mashable сайт энэ талаар Apple компанид хандаж асуусан боловч хариу өгөөгүй аж. Энэ сарын 10-нд тус компани iPhone X-ын сенсор нь хүйтэнд ажилладаггүйг хүлээн зөвшөөрсөн. Эднийх дараагийн багцаас эхлэн энэ алдааг засахаа амлаад байгаа. Өмнө нь дэлгэц дээр тод, хурц гэрэл удаан үзэгдвэл шатаж болзошгүйг анхааруулсан билээ. iPhone X-ыг наймдугаар сард нийтэд танилцуулж, энэ сарын 3-наас худалдаанд гар-сан. аравдугаар сараас захиал га авсан энэ утас 999 ам.дол ларын үнэтэй байна.

iPhone X-ын бас нэг дутагдал

Хүний хамгийн эртний өвгийг олжээ

“Өгий нуур иргэдийн төгөл”-ийн хаалтын ёслолын арга хэмжээнд оролцохоор энэ сарын 1-нд “Ногоон Ази” төрийн бус байгууллагын хамт олонтой Архангай аймгийн Өгий нуур сумыг зорилоо. Улаанбаатар хотоос ойролцоогоор 360 км явсны эцэст Өгий нуур сумын Соёлын төвд хүрэв. Хаалтын ёслолын арга хэмжээнд орон нутгийн засаг захиргааны албан хаагчид, нутгийн сайн малчид, ойжуулалтын талбайн ажилчид, Самсунг компаний төлөөлөгч, “Ногоон Ази”-ын хамт олон гээд 100 гаруй хүн оролцсон юм. Энэ үеэр хүн бүр баяр хөөртэй сайхан уур амьсгалтай байхын зэрэгцээ бие биедээ талархаж, урмын үг хайрлаж байв. Түүнчлэн өнгөрсөн гурван жилийн түүхээ дэлгэцээр үзэж, үйл ажиллагааны тайлан тавьж, Өгий нуур сумын зүгээс талархалын бичиг гар-дуулж хамтдаа оройн зоог барьсан халуун баяраар дүүрэн арга хэмжээ болж өнгөрлөө.

Өнгөрсөн жилийн өдийд Самсунг компаний 30 гаруй ажилчид Өгий нуур суманд “Өгий нуур иргэдийн төгөл”-ийн нээлтийн ажиллагаа хийх тухай миний бие бичиж байсан удаатай билээ. Гэтэл өдгөө гурван жилийн нүүр үзэж хэдийнэ хаалтын ажиллагаа хийгж байгаа нь хачирхалтай санагдаж магадгүй юм. Тэгвэл түүхийг эргэн харцгаая.

Монгол дахь “Ногоон хэрэм” төслийн баруун зурвас болох Архангай аймгийн Өгий нуур сумын цэнгэг усны нөөц 40 хувиар буурч, ургамлын төрөл зүйл 60-70 хувь нь хорог-дож, улмаар элсний нүүдлийн хор нөлөөнд автаж буй тул даруй салхины хамгаалалтын ойн зурвас байгуулах мөн ядуурлыг бууруулах хэрэгцээ байгаатай холбогдуулан олон улсын гэх тодотголтой “Ногоон

Ази” төрийн бус байгууллага цөлжилтийг бууруулах төсөлд тус орон нутгаас анх 2014 онд саналаа ирүүлсэн юм. Улмаар “Самсунг компани”-иас хөрөнгийн дэмжлэг авч, “Ногоон Ази”-ийнхан төслийг гардан гүйцэтгэхээр болсон бөгөөд “Хайрын үр жимс нийгэмлэгтэй” хамтран гурван жилийн гэрээт ажлыг эхлүүлсэн түүхтэй. “Самсунг компани” нь урт хугацааны олон төрлийн нийгэмд чиглэсэн сайн дурын үйл ажиллагааг явуулдаг бөгөөд тэр дундаа цөлжилтийг бууруулах төсөл нь засгийн газрын төсөл бус албан хаагчдын дэмжлэгээр хийгдэж буй гэдгээрээ онцлог, өргөн утга учиртай төсөл гэж хэлж болно.

Цөлжилтийг бууруулах төс-лийн зорилго нь уур амьсгалын өөрчлөлтөөс үүдэж буй шар шороон шуурга, цөлжилт эрчимтэй явагдаж байгаа орон нутгийг сонгон тухайн орон

нутгийн иргэдийн оролцоо болон бие даах чадварын суу-рийг тавьж, үүгээр дамжуулан ойжуулалтын талбайн тогтвортой үйл ажиллагааны системийг бий болгох. Энэхүү төсөл нь 2015 оны дөрөвдүгээр сараас гараагаа эхэлсэн бөгөөд иргэдийн төгөл байгуулахаар сонгосон газар нь анх харганаас өөр харагдах зүйлгүй элсэрхэг газар байсан аж. Гэтэл өдгөө гурван жилийн нүүр үзсэн Өгий нуурийн иргэдийн төглийн дүр төрх мэдэгдэхүйц өөрчлөгдөж залуу модод найган байхыг харахад “одоо ч алзахгүй дээ” гэсэн бодол төрөх шиг. Олон хүмүүсийн хүч хөдөлмөрөөр мөдхөн өтгөн сайхан ой болох нь дамжиггүй биз ээ. Үүгээр ч зогсохгүй Самсунг компанийхан цөлжилтийг бууруулах ойн зурвас байгуулахаас гадна иргэдийн амьжиргааг сайжруулахын тулд тус орон нутагт ундны усны худаг гаргаж, олон үйлдэлт усны машиныг хандивлаж, Соёлын төв

болон цэцэрлэгийн дотоод засал тохижилтыг хийж өгсөн ачтай хүмүүс.

Гэвч юу юунаас илүүтэй чухал зүйл нь гурван жилийн ойжуулалтын төслийн хуга-цаанд гар бие оролцож бай сан иргэдиийн ажлын гэрээ дуус гавар болсон ч цаашид тогт вортой жимс жимсгэний мод бутаа тарих, мод үржүүлэх, газар тариалангаа эрхлэх замаар хамтын сангаа арвижуулах,

мөн ашиг орлогоо нэмэгдүүлэх боломжтой юм. Өөрөөр хэлбэ, Самсунг компаний гэрээний хугацаа дууссан хэдий ч иргэдийн оролцоог нэмэгдүүлж бүлгийн зохион байгуулалтаар цаашдын ойжуулалтын үйл ажиллагааг тогтвортой авч явах арга замыг хэлж байна. Тус хаалтын ёслолын арга хэмжээнд оролцсон Самсунг компанийн төлөөлөгч Хо Ын Гуан “Өнгөрсөн хугацаанд “Иргэдийн төгөл”-ийг бий болгохын төлөө

хүч хөдөлмөрөө зориулсан та бүхэнд баярлалаа. Одооноос хоёр дахь чухал эхлэл эхэлж байна. Цаашид итгэлийн гал болох модоо сайн арчилж хамгаалж 10 жил, 20 жилийн дараа үр ачийнхаа гараас хөтлөн, энэхүү төгөлдөө цуглан модныхоо сүүдэрт тойрон сууж инээж хөөрөн сайхан цагаа дурсах үе ирнэ гэж итгэж байна” хэмээн ярилаа. Цөлжилтийг бууруулах төслийг гардан гүйцэтгэж буй “Ногоон Ази” төрийн бус байгууллагын зүгээс хэлэхдээ төслийн хугацаа дууссан ч гэсэн цаашид Өгий нуурийн иргэд хамт олонтой хүч ухаанаа нэгтгэн Самсунг компаниас байгуулж өгсөн төглөө бэлэг гэж бодон эрхэмлэж өтгөн сагалгар ой болох хүртэл нь туслаж дэмжих арга замыг эрэлхийлж ажиллах тухайгаа хэллээ. Мөн энэ төрлийн төслөөр дамжуулан дэлхий нийтээр байгаль орчныг нөхөн сэргээх жишиг загварыг бий болгох цаашид иргэдийн хамтын оролцоотой Монгол Улсын хэмжээнд өргөжүүлж орон нутгийн эдийн засгийг сэргээх, ядуурлыг бууруулах замаар хүмүүсийн амьжиргааг сайжруулахад хувь нэмэр оруу-лахыг хүсч байна хэмээв.

Уур амьсгалын өөрчлөлтийн ноцтой байдлын тухай хүн бүр мэддэг хэдий ч шууд арга хэмжээ авж чадахгүй байгаа Монгол Улсыг бодит байдлыг харгалзан үзэж, Самсунг компани болон “Ногоон Ази”-аас “Өгий нуур иргэдийн төгөл" байгуулагдсан явдал нь Монгол Улсын засгийн газраас ихээхэн талархал хүлээл-сэн ажил болсон нь лавтай. Өгий нуур сумынхан маань үүнийг ойлгож цаашид энэхүү төглөө сайтар арчилан хамгаалж Рамсарын конвенцид бүртгэлтэй байдаг Өгий нуураа, сумаа “Эко-сум” болгох зорилго нь биелэлээ олно гэдэгт бид итгэж байна.

зөөж, шилжүүлэх төлбөрийн хэмжээг тогтоосноос бус хувийн компаниудын олсон ор ло гоос улсын төсөвт тэдэн хувийг нь суутгана гэж заасан зохицуулалт байдаггүй. Тий-мээс хувийн ком паниуд орлогоо 100 хувь өөрсдөө авдаг гэсэн үг” гэлээ.

Ийм л ашигтай болохоор ачилтын компаниуд борооны дараах мөөг шиг олширч, ир-гэдийн өмч, цаашлаад халаасанд бү дүүлгээр халдаж байгаа хэрэг. Бүр тодруулбал, ачилтын компаниуд нийслэлийн замын хөдөлгөөний дүрмийг сахиулах гэхээсээ илүү торгуулийн мөнгө

ЗГМ: Сэдэв

2017.11.13, ДАВАА ~ №217 (763) 5ЗАСГИЙН ГАЗРЫН МЭДЭЭ СОНИН

Машин ачилтын бизнес эрхэлдэг нийт 17 компанийн ердөө нэг нь төрийн мэдлийнх

1Тэгвэл эдгээр 17 компанийн

хэд нь төрийн мэдэлд байдаг, хэдэн сая төгрөгийг нийслэлийн төсөвт суулгадаг талаар со-нир хож, Замын хөдөл гөөний удирдлагын төвийн Ачиж жу рамлах албаны ахлах Б.Баттай холбогдлоо. Тэрбээр “Нийт 17 компанийн нэг нь төрийн өмчийнх. Үлдсэн 16 нь хувийнх гэсэн үг. Манайх төрийн мэдлийнх бөгөөд 12 ачигч машинтай. Нэг машин өдөрт 1-2 автомашин ачиж, зөөвөрлөдөг. Хамгийн ихээр тооцвол өдөрт 24 машин ачдаг гэсэн үг. Ачилтаас суутгасан төлбөр, хураамж Тө рийн санд төвлөрдөг” гэв. ЗХУТ өдөрт 24 машин ачдаг гэхээр Төрийн санд өдөрт 1.4 сая, сард 43, жилд 518 сая төгрөг төвлөрдөг байх нь.

Тэгвэл үлдсэн 16 компанийн орлого хэний халаасанд ордог вэ гэсэн асуулт эндээс ургаж байна. Энэ талаар бид нийслэлийн Авто замын хөгжлийн газрын Захиргаа, санхүүгийн хэлтсийн дотоод хяналтын мэргэжил-тэн Ө.Төрбатаас тодруулахад “Нийс лэлийн ИТХ-ын 2015 оны арванхоёрдугаар сарын 24-нд гаргасан 33/35 дугаар тоот тогтоолд автомашиныг

ЗХУТ нийт 12 ачигч машинтай бөгөөд өдөрт хамгийн ихдээ 24 машин ачиж, журамладаг. Ингэснээр Төрийн санд жилд ердөө л 518 сая төгрөг төвлөрүүлдэг.

илүү олохын тулд ачих машины тооны хойноос хөөцөлдөж байна гэвэл үнэнд нийцнэ. Мэдээж нэгдүгээр эгнээнд машин тавих нь за мын хөдөлгөөний дүрэм, журам зөрч сөн үйлдэл мөн. Жолооч нар ч үүнийхээ төлөө хариуцлага хүлээх ёстой. Хамгийн гол нь, автомашин ачих журам хэрэгжээд хоёр жилийн нүүр үзэж байхад нийс лэ лийн удирд лагууд иргэдийнхээ төлөө нэг ширхэг зогсоол нэмж байгуулсан уу.

Уг нь хөгжингүй улсад эхлээд торгуулийн хуудсыг цонхон дээр нь нааж үлдээх, дахин ийм үйлдэл гаргавал дугуйг

Ажил хэрэг болгох "албан шаардлага"

нь түгжих, давтан үйлд вэл автомашиныг нь ачих зэргээр шат дараатай арга хэмжээ авдаг. Гэтэл манайд дотор нь нялх хүүхэд байсан ч хамаагүй ачаад явчихдаг, ачилтын машинууд байнгын эргэлддэг цэгтэй болчихсон, боломж олдвол сэмээрхэн гарч ирээд хулгайлах шахам ачаад явчихдаг байдал хэрээс хэтэрлээ.

Нийслэлд зогсоол олж, маши-наа тавина гэдэг толгойны өвчин болчихсон. Зам дагуу үйл ажиллагаа явуулдаг зогсоолгүй байгууллагад орж үйлчилгээ авахын тулд түр зогсохоос өөр аргагүй байдаг. Гэтэл ганцхан

минут болоод л гараад ирэх хооронд машиныг нь ачаад явчихсан байх жишээтэй. Энэ бол хүний эрхэнд бүдүүлгээр халдаж байгаа үйлдэл мөн. Ачилтын компаниуд ийн иргэдийг “айл гадаг” бол тө-рийн бай гуул лагууд нь гаднах зогсоолоо төлбөртэй болго-чихсон нь үнэ хээр гайхмаар.

Товчхондоо, түр зогслоо гээд 60 мянгаар торгоно. Зогсоол хайгаад ява хаар олдохгүй. Арай хийж оло хоор өөдөөс мөнгө нэхчих дэг ийм л дүр зураг ажиглагдаж байна. Машинтай гээд үргэлж халаа сандаа мөн-гө тэй явах гүй. Тиймээс хотын удирдлагууд ядах даа хашаа-ныхаа булан тохой бүрийг төл бөртэй зог соол болгочихсон төрийн болон хувийн хэвшлийн байгуул лагууддаа шаардах бичиг хүр гүүлээд төлбөргүй болгоод өгчих хэрэгтэй.

Бид гарц байгааг хэлж бас сануулж байна. Хувийн хэвш лийн машин ачилтын 16 ком панийн орлогоос тодорхой хэм жээний татвар авч, нийс-лэлийн төсөвтөө төвлөрүүлэх шаардлагатай бай гааг удаа дараа хөндөж байна. Төсөвт төвлөрсөн хө рөнгөөр туслах замуудын сүл жээг сайжруулж, давхар зогсоолуудаа байгуулчихвал асуудал бага ч гэсэн арилна. Жолооч нар ч зогсоол хайж цаг заваа үрэхгүй, ачилтын компаниуд ингэтлээ даврахгүй шүү дээ. Арга чаргыг нь бэ лээ-хэн хэлж өгөөд байхад өлгөж аваад ажил хэрэг болгочих эрх мэдэлтэн байна уу. Машин ачилтын бизнесийг зогсоогооч, хотын удирдлагууд аа.

• Хувийн компаниудаас татвар авч, зогсоол барих боломж байна. Гэхдээ...

• Хашааныхаа булан тохой бүрийг төлбөртэй болгочихсон төрийн байгууллагуудын зогсоолыг үнэгүй болгох хэрэгтэй.

• Хөгжингүй улсад эхлээд торгуулийн хуудсыг цонхон дээр нь нааж, дахин ийм үйлдэл гаргавал дугуйг нь түгждэг.

Б.Ганбаяр / ЗГМ©

Samsung Corp-ийн дэмжлэгтэй байгуулсан “Өгий нуур иргэдийн төгөл”-ийн хаалт болов

6 ЗАСГИЙН ГАЗРЫН МЭДЭЭ СОНИН 2017.11.13, ДАВАА ~ №217 (763)

Урлаг

Монгол дуу дэлхийд хүлээн зөвшөөрөгдөх хандлага бий болжээ

Б.ЭнхжинЗГМ

“Севилийн үсчин” дуурийн

Фигарогийн аригаар сэтгэл хөдлөлийг

дээд цэгт нь хүргэв

Г.Ариунбаатарын амжилтад хүрсэн зам дардан байгаагүй. Сургалтын төлбөрөө төлж чадахгүйн улмаас аргагүйн эрхэнд чөлөө авч, ажил хийсэн, дуулахын хажуугаар жил гаруйн хугацаанд таксинд явсан, гавьяат болсон хойноо ч жимс зардаг байсан гээд олон хэцүү давааг тэр туулжээ. Зарим нэг нь бэрхшээлийн өмнө сөхөрч, илүү амар хялбар аргаар мөнгө олох замыг сонгох байсан биз. Харин Г.Ариунбаатарт зорьж, тэмүүлсэн хүсэл зорилго байсан тул жижиг саадыг үл тоон, илүү том үйлсийн төлөө зориглон зүтгэсэн юм. Үүндээ ч хүрч чадсан нь дуурийн дуулаачдын ихэнх гол тэмцээнд дараалан түрүүлж, эх орныхоо нэрийг дэлхийн сонгодог урлагийн талбарт тодоор цуурайтуулснаас харагдаж байна.

Анх тэрбээр 2011 онд М.И.Глин кийн нэрэмжит Олон улсын дуурийн дуулаачдын XXIV уралдааны тэргүүн байрын шагналыг нь авчирсан бол хамгийн сүүлд ВВС телевизийн “Дэлхийн дуучин” уралдаанд өнгөлж, элэг нэгтнүүдээ дахин нэг баярлуулаад буй. Сүүлийн уралдаанд түрүү-лэхдээ Н.Жанцанноровын “Чиний минь нулимс”, Б.Шаравын “Монголын тал нутаг” дууг сонго сон нь тун зоримог хийгээд эрсдэлтэй алхам байв. Гэхдээ

Бахархал, бардамнал, омогшил

энэ сонголт зөв байсан нь манай хөгжмийн зохиолчдын гайхалтай аялгууг сонсоод нулимс унагаж буй үзэгчдийн царайнаас тод харагдсан. Тиймдээ ч дэлхийн хэмжээний том уралдааны гранприг нь авчирсан биз ээ.

Тэгвэл дэлхийд хүлээн зөвшөө-рөгдсөн чадалтай дуучин маань Монголынхоо үзэгчдэд зориулсан

“Монгол сонгодог 3” тоглолтоо өнгөрсөн баасан, бямба гарагт зохион байгуулав. Тасалбарын үнэ суудлаасаа хамаараад 60, 80, 100 мянган төгрөгийн үнэтэй байсан ч “Corporate and Convention center”-ийн заал битүү дүүрсэн байв. Манайхан сонгодог урлагийг ойлгож, мэдэрдэг, сайн уран бүтээлийн төлөө энэ хэмжээний мөнгө зарцуулж чаддаг болсон нь сайшаалтай.

Хөгжмийн зохиолч Н.Жанцан-норов тоглолтыг нээж үг хэлэхдээ “Сонгодог бол зөвхөн Европынх бус дэлхийн хөгжим. Өөрийн үндэстний хязгаарыг давж, бусад үндэстэнд хүлээн зөвшөөрөгдсөн тийм бүтээлийг сонгодог гэж хэлж суръя гэсэн уриалгыг би 1985 онд олон улсын судлаачдын чуулганд

1.”Усан спорт сургалтын төв” НӨҮГ

тавьж байлаа. Харин одоо монгол дуу дэлхийд хүлээн зөвшөөрөгдөх хандлага бий болсон.

Дуурийн дуучдаа бид Италийн хөгжмийн зохиолчийн сайхан дууг, сонгодгийг дууллаа гэж алга ташдаг. Бид тав, арван жилийн дараа манай нэртэй хөгжмийн

зохиолчдын томоохон дууг дэлхий дуулахад сонгодгийг дууллаа гэж хэлүүлэх хүсэлтэй байна. Энэ эхлэлийг дэлхийн хэмжээний уралдаанд амжилттай оролцсон энэ дуучин санаачлан эхлүүлж, үүнийг хүлээн зөвшөөрүүлж чадсан” гэсэн юм.

“Монгол контент” ХХК-ийн зохион байгуулсан энэхүү тоглол-тын эхний хэсэгт Г.Ариун баатар урлагийн гавьяат зүтгэлтэн Н.Буянбаатараар удирдуулсан Үндэсний урлагийн их театрын Үндэсний хөгжмийн их найралтай хамтран Монголын хөгжмийн зохиолчдын бүтээлүүдээс дууллаа. “Би хаана төрөө вэ”, “Ус мөрөн олон чиг”, “Би монгол хүн”, “Монголын тал нутаг”, “Ээжийн-хээ ачийг яалаа даа” зэрэг дуу зөвхөн түүнд зориулан бүтээсэн мэт гайхалтай зохицож байв.

Тоглолтын хоёрдугаар хэсэгт дэлхийн томоохон театруудад эгшиглэдэг алдартай сонгодог бүтээлийг Улаан-Үдийн Дуу-рийн театрын удирдаач Виталий Сергеевич Шевелевийн удирд ла-гаар Монгол Улсын Филармонийн симфони найрал хөгжимтэй хамтран үзэгчдэд толилуулсан юм.

Хоёр цаг гаруй үргэлжилсэн энэхүү тоглолт хэн бүхэнд омог шил, бардамнал, бахархал төрүүлж байсан нь гарцаагүй. “Хүүхдүүд дуурийн тоглолтын тасалбар аваад ирэхээр нь эхэндээ дурамжхан л байлаа. Тоглолтын турш унтах байх даа гэж бодсон чинь уйлсаар байгаад гарч ирлээ” гэсэн нэгэн эмээгийн сэтгэгдэл олон үзэгчийн сэтгэл хөдлөлийн илэрхийлэл болох биз ээ.

Түүний тоглолт явах тусам чангарсаар эцэст нь Ж.Росси ни-гийн “Севилийн үсчин” дуурийн Фигарогийн аригаар үзэгчдийн сэтгэл хөдлөлийг дээд цэгт нь хүргэж, тоглолтоо өндөрлүүлэв. Эцэст нь үзэгчид бүгд суудлаасаа босож, удтал алга ташин гүн хүндэтгэл үзүүлсэн нь энэ үдшийн хамгийн оргил мөч байлаа.

Сонгодог урлагийн гайхамш-гийг мэдрүүлж, үзэгчдэд нэгэн өдрийн баяр, бахдал бэлэглэсэн Г.Ариунбаатартаа баярлалаа.

Тасалбарын үнэ суудлаасаа хамаараад 60, 80, 100 мянган төгрөгийн үнэтэй байсан ч “Corporate and Convention center”-ийн заал битүү дүүрсэн байв.

ЗГМ©

Нийслэлийн өмч хувьчлал-2017Нээлттэй дуудлагын худалдаанд урьж байна

Нийслэлийн Иргэдийн Төлөөлөгчдийн Хурлын 2015 оны 32/29 дүгээр тогтоолоор “Усан спорт сургалтын төв” нийслэлийн өмчит үйлдвэрийн газрыг нээлттэй дуудлагын худалдаагаар хувьчлахаар шийдвэрлэсэн.

“Усан спорт сургалтын төв” нь 1986 онд байгуулагдсан ба өнөөдрийн байдлаар 4 алба, 28 ажилтан ажиллагсадтайгаар усан спортын сэлэлтийн үндсэн 4 төрлөөр сургалт явуулж, жилд давхардсан тоогоор 80,0-120,0 мянган хүнд үйлчилгээ үзүүлж, суралцагчдад анхан, давтан, дунд, дээд шатны, өндрөөс болон бусад төрлөөр усанд үсрэх сургалтын үйл ажиллагаа явуулж байна.

“Усан спорт сургалтын төв” НӨҮГ-ын барилга нь цутгамал төмөр бетон суурьтай, тоосгон ханатай, цутгамал бетон хучилттай, хавтгайлжин дээвэртэй, зоорийн давхрын хамт 3 давхар, барилгын нийт талбай 4201,3 мкв, үүнээс нэгдүгээр давхар нь 1981,7 мкв, хоёрдугаар давхар нь 670,2 мкв, зоорийн давхар нь 1549,4 мкв. Барилга нь дотроо усан спортын улс, олон улсын уралдаан тэмцээн явуулах стандартын шаардлага хангасан 240 үзэгчийн суудал бүхий 3-5 метрийн өндөртэй үсрэлтийн 3 тавцантай нэг ээлжиндээ 40-50 хүн хичээллэх 25мх16м харьцаатай, 1,7м-5,0м гүн, 1200м3 эзэлхүүнтэй, 6 замтай том усан сан, нэг ээлжиндээ 12-15 хүн хичээллэх 10мх6м харьцаатай 0,6м-0,8м гүн, 600м3 эзэлхүүнтэй жижиг усан сан, сургалт дасгалжуулалт, спорт тоглоом, бэлтгэлийн зориулалттай 20х10 метрийн хэмжээтэй спорт танхим, 12-20 хүний суудалтай цайны газар, усны шинжилгээний лаборатори, эмнэлгийн хяналт, үзлэг сургалт арга зүйн кабинетүүд, чийрэгжүүлэх, эрүүлжүүлэх зориулалтын нэг ээлжинд 3-6 хүнд үйлчлэх саун, ус халаах, цэвэрлэх, ариутгах, шахах байгууламж, сантехник, агааржуулалтын тоног төхөөрөмжтэй юм.

Усан спорт сургалтын төв нь нийслэлийн Засаг даргын 2005.06.24-ний өдрийн 243 дугаар захирамжаар спорт сургалтын зориулалтаар 7180 мкв газрыг эзэмшдэг.

Нээлттэй дуудлагын худалдааны доод үнэ: 10 871 620 000 төгрөг Дэнчингийн хэмжээ: 1 087 162 000 төгрөг

Нийслэлийн Өмч хувьчлах комиссын 2017 оны 09 дүгээр тогтоолоор “Хишиг-Уул” хувьцаат компанийн нийслэлийн мэдлийн 34 хувь буюу 295 206 /хоёр зуун ерэн таван мянга хоёр зуун зургаан/ ширхэг хувьцааг нэг багц болгон нээлттэй дуудлагын худалдаагаар хувьчлахаар шийдвэрлэсэн.

щ“Хишиг-Уул” ХК нь Багануур

Нээлттэй дуудлагын худалдааны доод үнэ: 807 000 000 төгрөг Дэнчингийн хэмжээ: 80 700 000 төгрөгДуудлагын худалдаанд оролцох хүсэлт ирүүлэх:1. Дуудлагын худалдаанд оролцох хүсэлт, холбогдох бичиг баримтыг 2017 оны 11 дүгээр

сарын 22-ны 10:30 цагаас 2017 оны 11 дүгээр сарын 27-ны 10:30 хүртэл ажлын цагаар нийслэлийн Өмчийн харилцааны газрын Өмчийн бүртгэл, хувьчлалын хэлтсийн өрөөнд хүлээн авна. Хугацаа хоцорсон хүсэлтийг хүлээн авах боломжгүйг анхаарна уу!

2. Дуудлагын худалдаанд оролцох хүсэлтийн маягтыг www.umch.ub.gov.mn вэб хуудаснаас эсвэл Нийслэлийн өмчийн харилцааны газрын Өмчийн бүртгэл, хувьчлалын хэлтсийн өрөөнд ирж авна уу!

3. Дуудлагын худалдаанд оролцохыг хүсэгчид нь дараах бичиг баримтыг бүрдүүлнэ. Үүнд:• Дуудлагын худалдаанд оролцох хүсэлт • Хувь хүн бол иргэний үнэмлэх, хуулбарын хамт, хөрөнгийн тодорхойлолт• Хуулийн этгээд бол улсын бүртгэлийн гэрчилгээний хуулбар (нотариатаар баталгаажуулсан)

итгэмжлэгдсэн төлөөлөгч томилсон шийдвэр, итгэмжлэгдсэн төлөөлөгчийн ажлын үнэмлэх, санхүүгийн тайлан баланс

• Дэнчин тушаасан баримтДээрх баримтуудыг бүрдүүлж битүүмжлэн, дугтуйны гадна талд оролцох обьектын нэрийг бичиж,

Нийслэлийн өмчийн харилцааны газрын Өмчийн бүртгэл, хувьчлалын хэлтсийн өрөөнд байрлах САНАЛЫН ХАЙРЦАГ-т хийнэ.

4. Худалдах, худалдан авах гэрээний ерөнхий нөхцөл: Худалдан авагч нь дуудлагын худалдаагаар худалдан авсан эд хөрөнгийн үнийг 14 хоногийн дотор төлнө.

5. Дэнчинг байршуулах данс: Нийслэлийн төрийн сан 100200000961 тоот данс Хүлээн авагч: УБ.Өмч хувьчлалын орлого

6. Дуудлагын худалдаа 2017 оны 11 дүгээр сарын 27-ны өдрийн 11 цагт нийслэлийн Төр захиргааны 5 дугаар байрны Иргэний танхимд болно.

Лавлах утас: 330256,96655962,88110253 НИЙСЛЭЛИЙН ӨМЧИЙН ХАРИЛЦААНЫ ГАЗАР

Сүүлийн 3 жилийн санхүүгийн үндсэн үзүүлэлтийг харуулбал: /мян.төг/

2. “Хишиг-Уул” хувьцаат компанийн нийслэлийн мэдлийн 34 хувь

Тус төвийн эхний хагас жилийн санхүүгийн тайлангийн Орлого, үр дүнгийн тайлангаас зардлын задаргааг дэлгэрэнгүй үзүүлбэл:

/мян.төг/

дүүргийн 1 дүгээр хороонд байрладаг бөгөөд бөөний болон жижиглэнгийн худалдаа, зоогийн газар ажиллуулах зэрэг үйл ажиллагаа явуулж байна.

Нийт хувьцааны тоо: 862 252 ширхэг Нийслэлийн мэдлийн хувьцааны тоо: 295 206 ширхэг

“Хишиг-Уул” ХК-ийн балансын үндсэн үзүүлэлт: /мян.төг/

Уул уурхай

2017.11.13, ДАВАА ~ №217 (763) 7ЗАСГИЙН ГАЗРЫН МЭДЭЭ СОНИН

Төсвийн "анд" ба аюулУул уурхайн орлого төсвийн гуравны нэгийг бүрдүүлнэ

Төсвийн орлогын гуравны нэгийг уул уурхайгаас олно хэмээн Сангийн яамныхан нэлээд нэрэлхүү дүнг төсөлдөө зоочихож. Уг нь уул уурхайгаас төсөв рүү урсах мөнгө улсын орлогын 30 гаруй хувиар хязгаарлагдахгүй. Импортоос эхлээд архи, тамхины албан татвар хүртэл ямар нэг сэж-мээр уул уурхайн салбартай хол богддог. Тиймээс ч жил жилийн өнгө өнгийн төсвийн суурь будаг нь яах аргагүй уул уур хайн салбар. Энэ жил ч уг сал бар улсын төсвийн орлого бүрдүүлэх их ажлын хүндийг нуруун дээрээ үүрэх нь.

УИХ-аар хэлэлцэж буй 2018 оны төсвийн төслийг сөхвөл уул уурхайгаас төсвийг чиглэх татвар, хураамжийн нийлбэр дүн 1.7 их наяд төгрөгийг давж байна. Үүний 1.5 их наяд төгрөг буюу 90 хувь нь зөвхөн зэс, нүүрсний орлого аж.

Аж ахуйн нэгжийн орлогын албан татвар (ААНОАТ), Ашигт малтмалын нөөц ашигласны төлбөр (АМНАТ) болон бусад татвараар дамжуулан улсын төсөв уул уурхайн салбараас “хаялга” хүртдэг. Тэгвэл төсөвт төвлөрүүлэх татварын орло гоороо зэс, нүүрс бусад түүхий эдээ хошуучилж байна. Тухайлбал, “Эрдэнэт”, “Оюутолгой”-гоор хүчээ зузаатгасан зэсийн салбар гэхэд улсын төсөвт нэг их наяд төгрөгийн орлого оруулна. Үүний бараг 70 орчим хувийг

Г.Байгал@baigalZGM

ВВМ©

нь ААНОАТ болон АМНАТ-аас авахаар байгаа аж. Ялангуяа, Монголын зэсийн салбарын хос багана болох “Оюутолгой” 406, “Эрдэнэт” үйлдвэр 538.4 тэрбум төгрөгийг төсөвт төвлөрүүлэхээр тооцжээ. Мөн зэсийн үүсмэл ордод үйл ажиллагаа явуулдаг бусад компаниас 62.6 тэрбум төгрөгийн татвар авахаар тусгасан байна.

Зэстэй нүүрс хүч хавсарна. Нүүрсний салбараас улсын төсөвт хагас их наяд төгрөгийн орлого олох төлөвтэй. Нүүрсний салбарын АМНАТ-ын орлого 212 тэрбум төгрөгөөр хэмжиг дэж байна. Ийнхүү зэс, нүүрс төсөвт эзлэх уул уурхайн орлогын дийлэнхийг бүрдүүлэх бол үлдсэн 10 гаруй хувь нь алт, цайрын баяжмал, төмрийн хүдэр болон бусад түүхий эдээс хамаарна. Ирэх онд Монгол бан кинд тушаах алтны хэмжээг 21 тонн байхаар төсөөлсөн. Ингэснээр шаргал металлаас улсын төсөвт 80.4 тэрбум төгрөгийн орлого төвлөрөх аж. Мөн 8.1 сая баррель газрын тос экспортлохоор тооцсон. Ингэхдээ нэг баррелийг 50 ам.доллараас доошгүй үнээр борлуулж, төсөвт нийт 223.4 тэрбум төгрөг төвлөрүүлэхээр төсөөлжээ.

Хэдийгээр уул уурхай нь төсвийн орлогын итгэл найдвар болдог ч энэ хэрээр өндөр эрсдэл дагуулдаг. Монголын эдийн засгийн тулгуур болсон нэг түүхий эдийн үнэ унахад л төсвийг тэтгэгч олон татварын орлого тасрах аюул нуугдаж байдаг. Тухайлбал, коксжих

Ирэх оны төсөвт эзлэх уул уурхайн салбарын хувьТөсвийн төсөлд тусгаснаар

24%

Төсвийн нийт орлого

24% Уул уурхай

0.21% Бусад0.32% Төмрийн хүдэр0.24% Цайрын баяжмал59% Зэсийн баяжмал

29% Нүүрс0.47% Алт

7.2 их наяд

ЗГМ ТОВЧХОН» НӨӨЦ

1.3Сая. Centerra Gold компани аравдугаар сард Гацууртын төслийн ТЭЗҮ-ийг шинэчлэн танилцууллаа. Тус баримт бичигт дурдсанаар төслийн ил уурхайд 1.3 сая унци алтны нөөц байгаа гэж тооцжээ. Нийт бүтээн байгуулалтын капиталын өртөг нь 245 сая ам.доллар болно гэж тооцоолсон байна.

» ХӨРӨНГӨ ОРУУЛАЛТ

40.25Хармагтай талбайд хайгуул хийж буй Xanadu Mines-ийн хувьцааны 6.84 хувийг эзэмших саналыг Канадын Bank of Nova Scotia гаргажээ. Ингэснээр Xanadu Mines-ийн 40.25 сая ширхэг хувьцааг эзэмшиж, хоёр дахь том хувь-цаа эзэмшигч нь болох юм.

» ХАНШ

63 Ам.доллар. Brent төрлийн газрын тосны ханш 0.64 хувиар буурч, баррель нь 63 ам.доллартай тэнцлээ.

» АЛТ

0.78 Хувь. Олон улсын зах зээлд алтны ханш 0.78 хувиар буурч, унци нь 1275.07 ам.долларт хүрлээ. » ҮЙЛДВЭРЛЭЛИЙН МЕТАЛЛ

0.3Хувь. Зэсийн ханш 0.3 хувиар буурч 6786 ам.долларт хүрсэн бол цайрын ханш 1.35 хувиар чангарч, 3219 ам.долларыг давлаа. » ОЛБОРЛОЛТ

6.8Хувь. ОХУ-ын нүүрсний олборлолт оны эхний арван сард 6.8 хувиар өсөж, 336 сая тоннд хүрсэн байна. Зөвхөн аравдугаар сард гэхэд 36.4 сая тонн нүүрс олборложээ.

» ЭКСПОРТ

86Хувь. Нүүрсний салбарын тоглогчдын нэг Колумбын нүүрсний экспорт 86 хувиар өсөж, 12.1 сая тоннд хүрчээ.

» ХӨРШ

24Хувь. БНХАУ-ын нүүрсний импорт аравдугаар сард 24 хувиар буурч, 21.2 сая тоннд хүрчээ.

» ИМПОРТ

79.5 Сая тонн. БНХАУ-ын төмрийн хүдрийн импорт өнгөрсөн сард 2016 оны хоёрдугаар сараас хойших доод цэгт хүрч буурлаа. Тус улсын Засгийн газар өвлийн улиралд ган үйлдвэрлэлийг хязгаарлахаар болсноос төмрийн хүдрийн худалдан авалт нь 79.5 сая тонн болж буурсан байна.

» ХУДАЛДААУул уурхайн салбарын тэргүүлэгчдийн нэг Rio Tinto компани дэлхийн хамгийн том литийн олборлогч Чилийн Chemical and Mining Society-д хувь эзэмшихээр сонирхож байна.

Уул уурхайн салбарын го-вийн бүсийн чуулга уулзалт энэ сарын 11, 12-нд Өмнөговь аймагт боллоо. Шаргал говийн уул уурхайн салбарынхан оролц сон уг чуулганд Уул уур хай, хүнд үйлдвэрлэлийн сайд Д.Сумъяабазар болон х о л б о г д о х с а л б а р ы н мэргэжилтэн, аймаг, орон нутгийн удирдлага зэрэг 300 гаруй төлөөлөгч оролцлоо.

УУХҮ-ийн сайд Д.Сумъяа-базар энэ үеэр Засгийн газ рын бодлого чиглэлийг танил-цуулсан. Тэрбээр уул уурхайн салбарыг урт хугацаанд тогт-

вортой хөгжүүлэх, эдийн засгийн өсөлтийг хан гах, өрсөлдөх чадварыг нэмэг-дүүлж, түүхий эд бэлтгэгч ор ноос нэмүү өртөг шингэсэн бү тээгдэхүүн үйлдвэрлэгч улс болгохоор зорьж буйг дуулгав.

Энэ оны эхний өсөн сарын байдлаар уул уурхай, олборлох аж үйлдвэрлэлийн орлого 6.9 их наяд төгрөгт хүрчээ. Үүнд нүүрсний олборлолтын орлого 2.1 их наяд төгрөг, металлын хүдрийн олборлолтын орлого 802.6 тэрбум төгрөг болж өссөн нь гол нөлөөлсөн байна. Мөн есдүгээр сарын байдлаар уул уурхайн салбар улсын төсөвт 1.07 их наяд төгрөгийг татвар, хураамж хэлбэрээр төвлөрүүлжээ.

Дэлхийн алтны эрэлт өнгөрсөн улиралд найман жилийн доод цэгт хүрснийг Дэлхийн алтны зөвлөлөөс мэдээллээ. Үнэт эдлэлийн эрэлт буурч, алтны арилжаанд оролцох сангийн идэвх буурсан нь эрэлтэд нөлөөлжээ. Дэлхийн алтны эрэлт гуравдугаар улиралд гэхэд есөн хувиар буурч, 915 тоннд хүрсэн байна. Тус зөвлөлийн тайланд дурдсанаар үнэт эдлэлийн алтны эрэлт жилийн дүнгээр гурван хувиар буурсан байна. Алтны зах зээлийн томоохон хэрэглэгчдийн нэг Энэтхэг улс алтны худалдаа, татварын журмаа чангатгасан нь үүнд нөлөөлжээ. Мөн Зүүн

ЧУУЛГАН ЗАХ ЗЭЭЛ

Уул уурхайнхан говьд чуулав Алтны эрэлт найман жилийн доод цэгт хүрлээГ.ГалЗГМ

Г.ИлчЗГМ

нүүрсний үнэ тонн тутамдаа төлөвлөснөөс таван ам.доллараар буурахад АМНАТ-ын орлого 4.9 тэрбум төгрөгөөр буурахаар байна. Мөн зэсийн үнэ 100 ам.доллараар буурахад АМНАТ-ын орлого 7.9 тэрбум төгрөгөөр тасарна гэсэн тооцоо гарчээ.

Тэгвэл төсвийн орлогод жин-

тэй нөлөөлдөг ханшийн төлөв ямар байгааг харцгаая.

Сангийн яам ирэх онд тонн зэсийн үнийг 6430 ам.доллараар тооцжээ. Дэлхийн зах зээлд зэсийн ханш дээрх үнэд хүрвэл Монгол Улс шаргал металлын 1.3 сая тонн баяжмал экспортолж, төсөвтөө нэг их наяд төгрөг

олохоор тооцож сууна. Тэгвэл олон улсын шинжээчид ирэх оны зэсийн ханш 6000-6118 ам.доллар хэмээн таамаглажээ. Харин нүүрсний тухайд 28 сая тонныг хилийн чанадад нийлүүлнэ. Ингэхдээ баяжуулсан коксжих нүүрсний үнийг тонн тутам 100, боловсруулаагүйг нь 60 ам.доллараар тооцжээ. Сүүлийн саруудад баяжуулсан коксжих нүүрсний үнэ тонн тутамд 142.7 ам.долларт хэлбэлзэж байгаа. Бас есдүгээр сарын байдлаар нийт 25 сая тонн нүүрс экспортолчихоод буйгаас үзвэл нүүрсний экспортын үнэ хийгээд хэмжээ харьцангуй хөрсөндөө буусан гэж үзэж болно. Мөн алтны ханшийг 2018 онд 1291.0 ам.доллар байхаар тусгасан. Харин Дэлхийн банк алтны ханш ирэх онд 1206 ам.долларт хэлбэлзэнэ гэж таамагласан юм.

Энэ онд геополитикийн хориг, байгалийн гамшиг гээд тоо цоо лоогүй хүчин зүйлийн нө лөөгөөр таваарын зах зээлийн ханш өссөн. Харин ирэх онд гэнэтийн гэмээр эдгээр хүчин зүйл дахин тохиолдоно гэсэн баталгаа байхгүй. Дээрээс нь гол түүхий эдүүд дэх урд хөршийн эрэлт буурч байгаа. Мөн БНХАУ хилийн боомт дээрх нүүрсний хяналт шалгалт, стандартаа дээшлүүлж байгаа нь ирэх онд төсвийн орлогод эрсдэл дагуулж байна.

ТӨСӨВ

1.5 их наяд төгрөгийг зөвхөн

зэс, нүүрсний орлогоос олно

ЗГМ: ИНФОГРАФИК

2018 оны төсөөлөл (тэрбум төгрөгөөр)

155.3

212.0

14.0

51.8

ААНОАТ

АМНАТ

192.3

469.0

Алт Зэс Нүүрс

2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 20170

500

1000

1500

Дэлхийн алтны эрэлт(тонн/гуравдугаар улиралд)

2018 оны төсвийн төсөл©

хойд Азийн үнэт эдлэлийн эрэлт хэрэгцээ нь 25 тонноос буурсан. Харин 2017 онд АНУ-ын үнэт эдлэлийн эрэлт хэрэгцээ долоон жилийн дээд түвшинд хүрсэн байна. Хэдийгээр эрэлтэд жин

дардаггүй ч технологийн салбарын алтны хэмжээ дөрвөн улирал дараалан өслөө. 2016 он гэхэд алтны эрэлт хоёр хувиар өсөж гурван жилийн дээд цэг болох 4308.7 тоннд хүрлээ.

WGC©

8 ЗАСГИЙН ГАЗРЫН МЭДЭЭ СОНИН 2017.11.13, ДАВАА ~ №217 (763)

Лавлах

Билгийн тооллын 25Намрын адаг цагаан нохой сарын есөн улаан мэнгэтэй хөх луу өдөр.Үс засуулбал: Нүд бүрэлзэн улцайнаНаран ургах, шингэх: 08.03-17.20Барилдлага: Үл зохилдохШүтэн барилдлага: Хуран үйлдэхүйСуудал: Гал

(Өмнөх дугаарын хариу)

4 6

7 8 5

3 2 1 8

7 5 9

9 3

1 2 9

6 2

7 4

2 4 1 3

7 5 1 9 6 8 3 2 4

5 4 7 3 9 2 8 6 1

4 9 8 7 2 3 1 5 6

8 3 9 5 1 6 4 7 2

3 6 2 1 5 4 7 8 9

2 1 6 4 8 7 5 9 3

1 8 3 2 7 9 6 4 5

9 7 4 6 3 5 2 1 8

6 2 5 8 4 1 9 3 7

ЗГМ: СҮДОКҮ

08.00

12.00

14.00

18.00

20.00

22.00

09.00 “Марсупиламигийн эрэлд” Францын уран сайхны кино

11.00 “Монголын мэдээ” мэдээллийн хөтөлбөр

14.00 “Хойд нутгийнхан” Японы уран сайхны кино

18.15 “Хүрээлэн” амьд ертөнцийн цуврал

20.00 “Цагийн хүрд” мэдээллийн хөтөлбөр

21.40 “Эрх зүйн хөтөч”

08.00 “Монголчууд XX зууны эхэнд” нэвтрүүлэг

12.00 “4 өнгө” цаг агаарын хөтөлбөр

14.10 Үүнийг хэрхэн хийдэг вэ? /Бөхийн өмсгөл/

19.00 “Бидний хүүхдүүд” ОАК 13 дугаар анги

20.55 “Аугаа уран зургууд” нэвтрүүлэг

21.50 Дэлхийн санхүүгийн түүхүүд

06.30 Өнөө өглөө

12.00 Хөтөч мэдээллийн хөтөлбөр

14.30 “Төрөх өрөөний тоглоом” долдугаар хэсэг

18.25 Цаг агаарын хөтөлбөр

20.00 Оргил цаг мэдээллийн хөтөлбөр

21.00 “Лусын хааны сүйт бүсгүй” СОАК 14 дүгээр анги

12.00 Бизнесийн хэмнэл

14.20 Блумберг форум

18.00 Бизнесийн төв цэг

20.00 Бизнес аялал

22.00 Чарли Роузын ярилцлага

MNB Bloomberg Боловсрол Монгол ТВ08.00 Bloomberg Daybreak Asia

ТВ ХӨТӨЛБӨР

ЗУРХАЙ

ҮЗВЭР

ЦАГ АГААР

УЛААНБААТАР

УВС -7o

-17o

ХОВД -3o

-18o

ЗАВХАН -12o

-24o

БАЯНХОНГОР -10o

-21o

ГОВЬ-АЛТАЙ -10o

-24o

ӨВӨРХАНГАЙ -11o

-20o

АРХАНГАЙ -11o -21o

ХӨВСГӨЛ -12o

-21o

БУЛГАН -13o

-22o

ТӨВ -16o

-19o

ДУНДГОВЬ -10o -17o

ӨМНӨГОВЬ-8o

-15o

ГОВЬ-СҮМБЭР -11o

-17o

ДОРНОГОВЬ-5o

-12o

СҮХБААТАР -10o

-16o

ХЭНТИЙ -15o

-20o

СЭЛЭНГЭ -9o

-14o

ОРХОН -13o

-18o

ДАРХАН-УУЛ -10o

-13o

ДОРНОД -8o

-14o

БАЯН-ӨЛГИЙ -5o

-18o

ОНЦЛОХ ҮЗВЭР

XI.15 -11o

-20o 9 м/с

6 м/с

Бага зэргийн цастай

XI.14 -14o

-22o 8 м/с

5 м/с

Багавтар үүлтэй

XI.13 -14o

-17o 8 м/с

6 м/с

Үүлшинэ

XI.17 -17o

-25o 8 м/с

6 м/с

Багавтар үүлтэй

XI.16 -12o

-18o 12 м/с

9 м/с

Бага зэргийн цастай

ЗГМ: ҮГИЙН СҮЛЖЭЭ

Өмнөх дугаарын хариу / 11.10

ЗГМ: КОМИКС

ХӨТӨЧ

ХӨДӨӨ АЖ АХУЙ

Зурвас илгээн тусламж авах боломжтой болно

Өвөлжилтийн бэлтгэл 82.1 хувьтай байна

Хүүхдийн тусламжийн утас 108 үйл ажиллагаагаа явуулж эхлээд гурван жил болжээ. Энэ хугацаанд тус утсанд 730 гаруй мянган дуудлага ирсэн байна. Үүний 45800 нь хүчирхийллийн дуудлага байсан бол энэ онд бэлгийн хүчирхийлэлд өртсөн гэх 157 дуудлага иржээ. Үүний 122 нь цагдаагийн байгууллагад шалгагдаж байгаа аж. Түүнчлэн ирсэн дуудлагын 80 хувийг эмэгтэй хүүхэд эзэлж байна. Тэд ихэвчлэн сургуулийн орчны дарамт, нөхөн үржихүйн сэдвээр тусламж хүсэж ханджээ. Хүүхэд нэг бус удаа залгавал тухайн дугаарыг онцгойлон тэмдэглэж, хэн болох, хаана амьдардаг зэргийг нь тогтоож, хороо, дүүргийн нийгмийн ажилтнууд гэрт нь очиж нөхцөл байдалтай нь танилцаж, эцэг, эхийг хянадаг аж.

Харин ирэх жил “Хүүхдийн тусламжийн утас 108” техно-ло гийн шинэчлэл хийж, зур вас илгээн, тусламж хүсэх боломжтой болох аж. Тухайл-бал, хүчирхийлэлд өртөн тусламж авахыг хүсдэг ч гэр бүлийнхнийхээ дэргэд холбог-дож чаддаггүй хүүхдүүд 108 дугаар руу зурвас бичиж, тусламж хүсэх боломжтой болох гэнэ.

Энэ жил улсын хэмжээнд нийт 160.9 мянган малчин өрхөд 66.6 сая мал өвөлжинө. Тэгвэл өнөөдрийн байдлаар өвөл жилтийн бэлтгэл ажил улсын хэмжээнд 82.1 хувьтай байгаа аж. Үүнээс Архангай, Баянхонгор, Булган, Говь-Алтай, Дархан-Уул, Дорнод, Орхон, Өмнөговь, Төв, Увс, Ховд, Хөвсгөл, Хэнтий айм гууд 80-86, бусад аймаг 80-аас доош хувьтай байна.

Хадлан, тэжээлийн бэлтгэлийн хувьд аймаг, нийслэл, сум, дүүр-гийн өвс, тэжээлийн аюул гүйн нөөцөд 23 мянган тонн өвс, 5.3 мянган тонн тэжээл бэлтгэсэн нь аймгийн түвшинд 88.5 хувийн биелэлттэй байгааг Хүнс, хөдөө аж ахуй, хөнгөн үйлд вэрийн яамнаас онцоллоо.

Б.ТогтохЗГМ

ЭРҮҮЛ МЭНД

Томуу, томуу төст өвчний гаралт нэмэгджээ

“Меццо” тоглолтыг толилуулна

БОСООГООР:1. 2018 оны өвлийн олимпийн наадам болох хот2. Оросын түүхэн дэх томоохон

бослогын удирдагч3. Их Британийн арал дахь тусгаар улс4. Монголд төлбөрийн

УДБЭТСимфони оркестр, ардын язгуур урлаг, хип хоп, рок поп, сонгодог опера чиглэлээр Монголд анх удаа гэх тодотголтой Аnkhaa"s symphony orchestra musical vip concert өнөөдөр ганцхан удаа болно. Тасалбарын үнэ 99 мянган төгрөг.

Төгөлдөр хуурч С.Саянцэцэгийн Хөгжим бүжгийн коллежийн 80 жилийн ойд зориулсан концерт маргааш болно. Тоглолтод урилгаар ОХУ-ийн төгөлдөр хуурч Дмитрий Людков, БНСУ-ийн төгөлдөр хуурч Пак Сун Хва нар оролцон тоглоно. Тасалбарын үнэ 20-50 мянган төгрөг.

СОЁЛЫН ТӨВ ӨРГӨӨ“Сэрсэн тал” удиртгалыг одоогоос 33 жилийн тэртээ туурга тусгаар орноо тунхаглан зарлаж, анхны Үндсэн хуулиа баталсны 60 жилийн ойгоор 150 хүний бүрэлдэхүүнтэй оркестр МУАЖ, Төрийн шагналт Ж.Чулууны удирдлагаар эгшиглүүлж байжээ. Тэгвэл УГЗ, Төрийн шагналт Б.Шаравын уран бүтээлийн “Сэрсэн тал-33” тоглолтыг өнөөдөр эгшиглүүлнэ. Тасалбарын үнэ 25 мянган төгрөг.

THE CORPORATE HOTEL & CONVENTION CENTRE

Дэлхийн топ DJ Bassjackers Монголд тоглоно. Энэ сарын 15-нд 22.00-04.00 хүртэл болох бөгөөд ерөнхий зохион байгуулагчаар On Ad Agency ажиллаж байна. Тасалбарын үнэ 19900 төгрөг.

Энэ сарын 6-ны байдлаар нийс лэлийн хэмжээнд амбула-торийн 86173 үзлэг хийгдсэнээс томуу, томуу төст өвчтэй 3100 тохиолдол оношлогджээ. Энэ нь нийт үзлэгийн 3.6 хувийг эзэлж байгаа нь өнгөрсөн долоо хоногийн дунд жаас 0.5 хувиар нэмэгдсэн байна. Нийт өвчлөгсдийн 86.1 хувийг 0-9 насны хүүхдүүд эзэлж байгаа юм. Хүүхдийн түргэн туслам-жийн 944 дуудлага ирснээс 33.1 хувь нь томуу, томуу төст өвчний тусламж, үйл чилгээ авчээ.

Тандалтын мэдээллээр томуу, томуу төст өвчин Багануур дүү-рэгт 6.2 хувийг эзэлж байгаа нь хамгийн өндөр байна. Нийс-лэлийн эмнэлгүүдийн хувьд нийт батлагдсан 1969 орон дээр 1923 хүн хэвтэн эмчлүүлж буй бөгөөд орны ачаалал хэтрээгүй байна. Шинээр хэвт сэн өвчтөний 82 нь буюу 25.7 хувь нь томуу, томуу төст өвч ний улмаас ирсэн байна.

Аргын тооллын арваннэгдүгээр сарын 13, Сумъяа гараг. Бил гийн тооллын 25, Харцага одтой, хөх луу өдөр.

Өдрийн наран 08.03 цагт мандан, 17.20 цагт жаргана. Тухайн өдөр хулгана, бич жилтнээ аливаа үйлийг хийхэд эерэг сайн. Эл өдөр архи уух, тамхи татах, сэтгэл муутантай нөхөрлөх зэргийг цээрлэх хэрэгтэй ба хишиг даллага дуудуулах, насан бүтээл хийлгэх, зэтгэрийг номхотгох, хөгжмийн зэмсэг урлахад сайн. Гүүр тавих, газар ухах, эрдэнийг гадагш өгөхөд муу. Өдрийн сайн цаг нь бар, луу, могой, бич, тахиа, гахай болой. Хол газар яваар одогсод зүүн урагш мөрөө гаргавал зохистой. Үс шинээр үргээлгэх буюу засуулахад тохиромжгүй.

УДБЭТ-ын хамт олон түүхт 55 жилийнхээ ойг тохиолдуулан сар бүр сонгодог урлагийн аль нэг мэргэжлийг сурталчлах олон талт ажил зохион байгуулж байна. Ингэснээр үзэгч олон сонгодог урлагийн төлөө хөдөлмөр, амьдрал, зүрх сэтгэлээ зориулж байдаг уран бүтээлчдийнхээ ажлын тухай илүү ихийг ойлгож, мэдэж авах юм. Тэгвэл энэ сарын 18-нд УДБЭТ-т харьяалагддаг гоцлол дуучдаас хамгийн олон жил ажилласан, эмэгтэй хүний хамгийн өтгөн, өвөр мөц хоолойтой дуучин Р.Доржхоролын бие даасан “Меццо” тог лолтыг толилуулна. Үзэсгэлэнт цыган бүсгүй Кармены ихэмсэг атлаа уянгалаг дуу, Амнерис гүнжийн атаат сэтгэлийн шаналал дуу, Өэлүн ээжийн ухаалаг, зөөлөн дууг та монгол бүсгүй Р.Доржхоролын хоолойгоор сонсох болно. Тасалбарын үнэ 20 мянган төгрөг.

УБ-Бээжин 06.10 08.25Бээжин-УБ 09.30 12.00Сөүл-УБ 01.25 03.55Сөүл-УБ 18.15 20.45УБ-Сөүл 13.00 17.05Токио-УБ 14.40 19.10УБ-Токио 07.55 13.40Ханбумбат-УБ 09.30 12.00УБ-Ханбумбат 07.30 08.40

НИСЛЭГИЙН ЦАГИЙН ХУВААРЬ

ГАЛТ ТЭРЭГНИЙ ЦАГИЙН ХУВААРЬ

Эрээн-УБ 18.00 11.15Хөх хот-УБ 22.50 11.15УБ-Хөх хот 20.00 20.49УБ-Эрхүү 21.10 02.40Эрхүү-УБ 15.35 06.20Замын-Үүд-УБ 21.35 09.55УБ-Эрдэнэт 20.30 07.45 Эрдэнэт-УБ 19.10 05.48 УБ-Сүхбаатар 10.55 19.52Сүхбаатар-УБ 06.30 15.35Зүүнхараа-УБ 04.25 08.40

1 хэлбэрээр хэрэглэгдэж байсан зүйл (металл)6. Ангар мөрний эрэг дээрх хот12. Урд зүг13. Улс орны бэлгэ тэмдэг14. Хэмжээ16. Жинтүү18. Тооны нэр19. Чанарлаг20. Ондоо

ХӨНДЛӨНГӨӨР:1. Брэнд ундаа5. Муу үйл7. Хүн дүрст амьтан8. Газар хэмжих нэгж9. Үндэсний хөгжмийн зэмсэг10. Үслэг мэрэгч

амьтан11. Насаар бага хүн12. Ургамал14. Арван мянган тооны монгол нэр15. Хаалга17. Өдөр тутмын

сонин21. Зэрлэг ямаа

ТАШУУГААР1. Хөлбөмбөгийн хаан гэгдэх хүн3. Эмэгчин тэмээ

2 3

4 5

Н

ЖИ

Р

ҮН Х

Н МЭ А

О

В

А

К

А

Т

Р

З

Л

Н

О

Ү

З З

С

О

Д

Э М

АР

Б

ГОГ

А

Н

Ү?А

А

Э

И

ДБ

К Ч О ? НД

ГҮ

6

7 8

9

10

12

11

14

13

15 16

17 18 19 20

21

Бямбаагийн Амарсайханы 1993 онд Москвагийн хүнсний технологийн дээд сургууль төгссөн баклавр, магистрын диплом 2002 онд галд шатсан тул хүчингүйд тооцов.

ХҮЧИНГҮЙ БОЛГОХ

Mr. Баагийгийн ПАЯН....

Алим идэх үү?

Заа даа болих уу даа хө...

ШИНЭ ЖИЛИЙН ҮДЭШЛЭГИЙН УРАМШУУЛЛУУД• Улаан хивс• LED дэлгэц• Угталтын улаан дарс• 4 цагийн заалны

түрээс• Хувцас солих нэмэлт

өрөө• Шинэ жилийн заалны

чимэглэл• Хөгжим аппаратур,• гэрэлтүүлэг, дэлгэц,

проектр, техникийн цогц шийдэл

150 ХҮРТЭЛХ ХҮНИЙ ШИНЭ ЖИЛИЙНҮДЭШЛЭГИЙН ЗАХИАЛГА АВЧ БАЙНА.

Багц 1: 89’000 төгрөг

Багц 2: 99’000 төгрөг

Багц 3: 127’000 төгрөг

Үнийн дүнд 10% НӨАТ, 1% хотын татвар болон 5% үйлчилгээний хөлс орсон болно.

Захиалга авах утас:+976 9905 0074+976 9905 2015

Манай Орос тогоочийн бэлдсэн амтат зоогтанай хамт олны баярыг илүү амттай болгоно.

Кемпински Хаан Палас Зочид буудалУ +976 11 463 463и sales.uln@kempinski.comkempinski.com/ulaanbaatar

ШИНЭ ЖИЛИЙН ҮДЭШЛЭГИЙН УРАМШУУЛЛУУД• Улаан хивс• LED дэлгэц• Угталтын улаан дарс• 4 цагийн заалны

түрээс• Хувцас солих нэмэлт

өрөө• Шинэ жилийн заалны

чимэглэл• Хөгжим аппаратур,• гэрэлтүүлэг, дэлгэц,

проектр, техникийн цогц шийдэл

150 ХҮРТЭЛХ ХҮНИЙ ШИНЭ ЖИЛИЙНҮДЭШЛЭГИЙН ЗАХИАЛГА АВЧ БАЙНА.

Багц 1: 89’000 төгрөг

Багц 2: 99’000 төгрөг

Багц 3: 127’000 төгрөг

Үнийн дүнд 10% НӨАТ, 1% хотын татвар болон 5% үйлчилгээний хөлс орсон болно.

Захиалга авах утас:+976 9905 0074+976 9905 2015

Манай Орос тогоочийн бэлдсэн амтат зоогтанай хамт олны баярыг илүү амттай болгоно.

Кемпински Хаан Палас Зочид буудалУ +976 11 463 463и sales.uln@kempinski.comkempinski.com/ulaanbaatar

Шон ДоннанНомхон далайн бүсийн 11 улс

худалдааны гэрээний гол эле-ментүүдийг авч үлдсэний үндсэн дээр АНУ-гүйгээр шинэ гэрээ байгуулах тохиролцоонд хүрлээ. Үүнд оюуны өмчийг хамгаалах зэрэг өмнө нь Вашингтоны санал болгож байсан асуудлууд багтжээ. Японы болон бусад 10 орны сайд нар Вьетнамд болсон Ази, Номхон далайн эдийн засгийн чуулга уулзалтын үеэр гэрээнд шинэ нэр өгөхөөр зөвшилцлөө. ТРР гэдэг нэртэй байсныг СРТРР хэмээн бүх нийтийг хамарсан, дэвшилт хоёр үг нэмж шинээр нэрлэсэн байна. Ерөнхийлөгч Дональд Трамп худалдааны хандлагаа өөрчлөх үүднээс нэгдүгээр сард уг гэрээнээс татгалзсан билээ.Вьетнамын Үйлдвэр худалдааны сайд Тран Туан Ан хэлэхдээ шинэ гэрээг ТРР-ын үргэлжлэл хэмээн онцлов.

Тэрбээр “12 гишүүнтэй ТРР-ээс нэг улс гарсан учир үлд сэн орнууд энэ чиглэлээр замнахаа илэрхийллээ” гэжээ. Гэвч бусад 11 орон гол зарчмуудыг тохиролцоход цаг

хугацаа шаардлагатайг хүлээн зөвшөөрөв. АНУ-ын өмнөх засаг захиргаа гэрээг хэлэлцэхэд олон жилийг зарцуулсан атал ноён Трамп бүхнийг орхи-сон тул гадна үлдлээ. Японы Эдийн засгийн сайд Тошимицу Мотеги шинэ гэрээ ТРР-ын 20 зүйлийг авс үлдэж буйгаас 11 нь оюуны өмчтэй холбоотой хэмээн тайлбарласан байна. Тэрбээр “Үүнийг нийт 11 орон зөвшөөрөх ёстой. Энэ санаачилга АНУ болон Ази, Номхон далайн улсуудад хүчтэй мессеж хүргэх болно” гэсэн юм.

Түүний хэлснээр наад зах нь зургаан улс нэгдэх журмыг гүйцэтгэснээс хойш 60 хоногийг дотор уг гэрээ хэрэгжиж эхлэх аж. Хэлэлцээнд ойр албаны нэг хүн ярихдаа удирдагчид ирэх оны нэгдүгээр улиралд гарын үсэг зурж, аль болох түргэн хэрэгжүүлж эхлэх зорилт та-вьсныг мэдээлэв. Ноён Тран Туан Ан “Хүнд замыг ардаа орхилоо. Одоо СРТРР рүү шулуун алхаж байна. Бид ирээдүйдээ үнэ-хээр итгэлтэй байгаа” хэмээн онцолжээ.

АНУ ТРР-ээс гарсан боловч

Япон гэрээн дэх хамгийн том эдийн засаг болох ба нийтдээ 500 сая хүн амыг хамарч, дэлхийн эдийн засгийн 13 хувь буюу 10 их наяд ам.долларын бүтээгдэхүүн гаргана. Түүнчлэн Өмнөд Солонгос, Ин донези зэрэг улс ирээдүйд элсэх сонирхлоо илэрхийллээ. Гэрээний нэрийг

өөрчилсөн нь Канадын Ерөнхий сайд Жастин Трюдогийн саналд тулгуурласан бөгөөд тэрбээр энэхүү гэрээ худал дааны дэв-шилтэт зарчмыг агуулсан гэж үзэж байгаа аж. Ноён Трюдо “Канад улс гадаад, дотоодод нээлттэй, дэвшилт худалдааны зарчмыг миний ажиллах хугацаа

эхэлснээс хойш гуйвалтгүй мөрдөж байгаа” хэмээн мэдэгдэв.

Гол хэлэлцээ хүлээгдэж буй хэдий ч шинжээчид үндсэн асууд лыг шийдвэрлэх боломжгүй биш учир хэдхэн сарын дотор гарын үсэг зурж, ирэх оноос хэрэгжүүлж эхлэх болов уу хэмээн дүгнэсэн байна. Сингапур

Оффшор болгон буруугүй Болгоомж төрүүлж буй уулзалт

“Оффшор сан ажиллуулагсад эх орондоо татвараа төлөхгүй байгаа нь зөвшөөрч боломгүй зүйл. > 10

АНУ-ын 71 настай тэргүүн, Филиппиний 72 настай удирдагч хоёрт төстэй тал мундахгүй. > 10

Номхон далайн орнууд худалдааны шинэ гэрээ байгуулна

Шинэ Делийн утаа Бээжингийнхээс дор

Alibaba ганц бие хүмүүсийн өдөр шинэ амжилт тогтоовТус компани энэ жил олон улсын зах зээл, дотоодын хөдөө нутагт илүү анхаарал хандуулж байна. > 10

Киран СтейсиЭнэ долоо хоногт Энэтхэгийн

хойд нутгийг нөмөрсөн өтгөн утаанд хэн нэгнийг буруутган улстөрчид нь маргалдах завсар ард иргэд агаар нь жил ирэх тутам цэвэршиж буй Хятадыг атаархан харж байна. Улс төрийн тэмцлийн намагт шигдээгүй тул Бээжин агаарын бохирдлын асуудлыг илүү амжилттай шийдэж байна гэж үзэх хүн олон. Тэд тус ул-сын хурц мөртөө үр дүнгүй ардчиллыг үүнд буруутгадаг. Гэвч шинжээчдийн дүгнэлтээр Хятад сүүлийн хэдэн жил агаарын чанар сайжирсан боловч бохирдол дахин нэмэгдсэн нь улс төрөөс гадна эдийн засгийн хүчин зүйл чухал болохыг харуулж байна.

Энэтхэгийн гол мөрөн, агаарын бохирдлын түвшин нэлээд дээ-гүүр тул жилд бохирдлоос шалт гаалсан үхэл есөн саяд хүрс нийг Analysis Environment бай гуул лага мэ дээлжээ. Энэ до-лоо хоногт Шинэ Делид агаарын бохирдол хэрээс хэтэрч, АНУ-ын ЭСЯ-ны агаарын чанарын индексээр 999 гэсэн тоо заасан байна. Энэ индексээр 100-аас дээш гарахад эрүүл бус гэж үздэг. Гэтэл өнгөрсөн лхагва гарагт Делид РМ2.5 хэмээх хорт бөөм саяд 833 гэж бүртгэгдсэн бол Бээжинд 76 байв. Энэ үзүүлэлт 50-аас гарахад эрүүл бус, 300-аас дээшилбэл аюултай гэж тооцдог.

Сүүлийн жилүүдэд Дели дэл-хийн хамгийн бохирдолтой мега хот гэдэг нэрийг Бээжингээс авснаас хойш ийм ялгаа улам

нэмэгдлээ. Бээжингийн их сур-гуулийн судалгаанаас үзэхэд 2013-2016 оны хооронд энд РМ2.5-ын түвшин 27 хувь буур-сан байна. Делигийн хувьд уг үзүүлэлтийн судалгаа байхгүй. Гэхдээ манай сонин бэлэн мэдээллийг харьцуулж үзээд мөн хугацаанд Делид РМ2.5 12 хувь өссөн гэсэн дүгнэлт хүрсэн юм. Энэ дүгнэлт хотын түүхэнд хамгийн өндөр бохирдолтой гэж тооцогдсон өнгөрсөн өвөл багтаагүй юм. Үүний зэрэгцээ хүхрийн давхар ислийн хэмжээ ч нэмэгдсэн байна.ScientificReportsсэтгүүлийн

сүүлийн дугаарт нийтлэгдсэн 2007 оноос хойших судалгаанаас үзэхэд Хятадад SO2-ын ялга-руулалт 75 хувь буурсан бол Энэтхэгт 50 хувиар дээшилсэн аж. Энэ байдал хотын иргэ-дийн уур бухимдлыг төрүүлж, асууд лыг шийдэж чадаагүй улс-төрчдийг буруутгаж байгаа юм. Observer Research Foundation-ы ахлах судлаач Викром Матур “Энэтхэг, Хятад хоёрын ялгаа нь энд улс төрөөс давсан асуудал болоод байна. Ямар нэг зүйлийг хийхийн өмнө улстөрчид, намууд, мужууд хоорондоо хэлэл цэн то-хирох хэрэгтэй болдог” хэ мээн шүүмжлэв. Хотын ерөн хий сайд Арвинд Кежривал сур гуу лийн хичээлийг зогсоож, машиныг дугаараар явуулах шийд вэр гар-гахын өмнө агаарын бо хирд лыг газын камертай зүйр лэсэн билээ. Тэрбээр утааны гол үүсвэрийн нэг болох будааны ишийг шатаадаг

дахь Азийн худалдааны төвийн захирал Дебора Элмс “Энэ гэрээ ТРР ч батлагдахын дохио боллоо. Тэд ганц долоо хоно гийн дотор тохиролцоонд хүрч чадсан нь байр суурь нь ямар ойртсоныг харууллаа” хэмээн тайлбарлажээ. Харин Канад улс францаар ярьдаг Квебек муждаа онцгой нөхцөл олгох хүсэлт гар гасан байна. Малайз, Бруней улсын хувьд улсын хөрөнгө оруулалттай том компаниудад нөлөөлөх журмыг хойшлуулах санал тавилаа.

Ноён Трюдо “Хийх ажил их байгаа. Би долоо хоногийн турш гэрээг яаравчлах хэрэггүй гэд гийг сануулсан” гэв. Нарийн түвэгтэй гэрээг 11 улс дахин хэлэлцэж, АНУ-ын саналаар оруул сан боловч бусад орон эсэргүүцсэн өгүүл бэрийг хүртэл шинээр томъёо лох шаард-лага үүссэн байна. Тухайлбал, биологийн эмийн патентийг хамгаалах, зохиогч нь нас барс-наас хойш 70 жилийн турш оюуны өмчийн эрхийг хадгалах гэх мэт маргаантай асуудал шийдлээ хүлээж байгаа юм байна.

явдлыг хэрхэн зогсоох талаар Конгресс намын хууль тогтоогч Амариндер Сингхтэй твиттерээр маргалдаад авсан байна.

Харин Хятадын хувьд али ваа асуудлын талаар улс төрийн бод логыг маш хялбар зөв-шилц дөг агаад ган ба нүүрс ний үйлд вэр лэлийг танах буюу зог соо ход санамж бичиг хүр-гүү лээд шийдчих жишээтэй. Тухайлбал, тус улс энэ өвөл ган үйлдвэрлэгчдэд гарцаа 50 хувиар бууруулах тушаал өгсөн. Түүнчлэн саяхан байгаль орчны хяналт явуулж, химийн бүтээгдэхүүн, цемент, резиний гэх мэт хэдэн арван мянган үйлдвэрийг хаалаа. Гэхдээ Бээ-жингийн агаарыг цэвэр байлгах хүчин чармайлт хөрш бүсүүдийн эдийн засагт хүндээр тусдаг аж.

Сүүлийн арван жилд Бээ -жин гийн хамгийн бохир үйлд вэ рүү дийг хотоос гаргаж, хөрш Хэ бей муж руу шил-жүүл сэн нь тэнд хийн агаа рын чана рыг муут гажээ. Грин писийн ажилтан Лори Мил ливирта “Энэ жил агаарын чанар сайжирсан нь зөвхөн Бээжинд ажиглагдаж буй нь харам салтай” хэмээв. Түүнчлэн Хятадын зарим бүсэд эдийн засгийн өсөлт саарсан нь агаарын чанар дээшлэхэд нөлөөлжээ. Гэвч энэ жилээс өсөлт дээшилсний улмаас Хятадын хотуудын гурав ны нэгд агаарын бохирдол дээшилснийг Гринпис мэдээлсэн байна.

Шинэ Делид насандаа үзээгүй утаа тортог дунд амьдарч буй хүмүүст агаар түр ч атугай сайжрахад амсхийлт болдог гэнэ. Дели дэх Мэргэжлийн ба орчны эрүүл мэндийн төвийн захирал ноён Жоши “Энэтхэ-гийн улстөрчид хөгжсөн хойноо агаарын бохирдлыг шийднэ гэх шиг хачин юм ярьдаг. Гэвч нийтийн эрүүл мэндэд хөрөнгө оруулахгүй бол хөгжинө гэдэг үлгэр” гэжээ. Тэрбээр цааш нь “Бээжин ийм асуудлаа маш сайн шийдсэн. Гэхдээ захир-гаадалтын дэглэмд юмыг хянах нь ардчиллаас хавьгүй хялбар. Ялангуяа асуудлын талаар хүн амын тал хувь нь ямар ч ойл-голтгүй Энэтхэг шиг улсад бүр ч хүнд” хэмээн өгүүлсэн юм.

BBМ©

BBМ©

Тус компани энэ жил олон улсын зах зээл, дотоодын хөдөө нутагт илүү анхаарал хандуулж байна. Жишээ нь, Шаньдун мужийн фермер 400 мянган ширхэг нугасны өндөг борлуулсан нь Nike, Uniqlo, Nes-tle зэрэг брэндтэй өрсөлдөхөөр байгаа юм.

Жилийн өмнөх 18 тэрбум ам.долларын амжилтыг энэ жил 25.4 тэрбум болгон эвдлээ. Өсөн нэмэгдсээр байгаа борлуулалтын эрчийг Alibaba ганцаараа дөнгөж хүчрэх үү гэсэн асуултыг шинжээч нар тавих боллоо. Бараа бүтээгдэхүүний борлуулалтын нийт орлогоор үнэлдэг аргаас татгалзах тухай тус компанийг үндэслэгч, ерөнхий захирал Жэк Ма цухуйлгаж байв.

“Бараа бүтээгдэхүүний борлуулалтын нийт орлогоор хэмждэг аргаас өөр аргад шилжиж буйн нэг илрэл нь энтертэйнмент” хэмээн Хонконг дахь PwC консалтинг компанийн захирал Том Бертвисл

Оффшор болгон буруугүй

Alibaba ганц бие хүмүүсийн өдөр шинэ амжилт тогтоов

Болгоомж төрүүлж буй уулзалт

Аливаа тэтгэврийн санд татвар ногдуулдаггүй учраас дээрх шиг сангууд татвараас бултах нь ховор үзэгдэл. Их Британийн хөрөнгө оруулагч нар тус улсаас гадна байрладаг дээрх төрлийн сангуудад хөрөнгө оруулсныхаа төлөө хөнгөлөлт эдэлдэггүй. Зарим хөрөнгө оруулагч бага татвар төлөхийн тулд татварын хөнгөлөлттэй бүс ашиглаад байгаа нь өнөөгийн энэ олон хэрүүл маргааны шалтгаан. Гэтэл та бид оффшор санг ний тэд нь муу муухайгаар нь дуудацгааж байна.

Оффшор сан байх ёстой хууль зүйн учир шалтгаан бий. Хөрөнгийн сангийн удирдлагууд хөрөнгөө ашиглахад зориулан дэлхийн хэд хэдэн газарт суурь бааз байгуулдаг. Европын холбоогоор жишээ авья. Хөрөнгийн сангийн удирдлага сангуудаа Люксембург, Ирландад байрлуулж, Европын холбооны хууль зүйн дагуу Их Британийг оролцуулаад нийт Европ тивд хөрөнгө борлуулна. Энэ нь арилжаа хийхийн төлөө гишүүн улс болгонд сан байгуулах нүсэр зардлыг хэмнэж буй хэрэг. Учир нь ийм зардлыг эргээд хөрөнгө оруулагч нар л төлнө.

Хөрөнгө оруулагчдын хувьд оффшор сангийн гол давуу тал нь хөрөнгөө оновчтой зарцуулахын тулд хамтрагчдын илүү өргөн хүрээ хамрах, зардал хэмнэх явдал. Улс болгонд тусад нь хөрөнгө оруулах нь үнэтэй,

хугацаа шаардсан ажил. Харин бусад хөрөнгө оруулагч нартай хөрөнгөө нэгтгэж нэг сан үүсгэвэл нийт зардал үлэмж буурдаг.

Хөрөнгө оруулалтын сан-гууд татвар багатай газар ажил лах замаар багийг төлөөд байгаа учраас энэ тогтолцоо төгөлдөр бус гэдэг нь мэдээж. Гэхдээ татвар бага төлдгөөс нь болоод Google, Starbucks зэрэг компаниас зугтаадаг хүн ер нь хэр олон бол?

Оффшор сангуудад тулгадаг бас нэг “нүгэл” бол татварын хөнгөлөлт эдэлдэг, эс бөгөөс төлдөг татвар нь тодорхойгүй гэсэн шүүмж. Энэ нь хэрэг дээрээ сангууд төлөхгүй ч, хөрөнгө оруулагч нар тус тусынхаа улсын хууль зүйд нийцүүлж татвар төлөх ёстой гэсэн хэрэг.

Өөрөөр хэлбэл, нэг юмны төлөө хөрөнгө оруулагч давхар татвар төлөх ёсгүй. Юутай ч энэ арга нь татвараа шударга мэдүүлж, төлөх ёстойгоо шударга төлчихдөг хүмүүст тохирсон арга гэдгийг компани өрнүүлэгч Tax Justice Network группийн захирал Жон Кристенсен анхаарууллаа.

Голдуу баян чинээлэг, нэр алдартай хүмүүс оффшор траст үүсгэж, түүнийгээ сангуудад хөрөнгө оруулахад ашиглаж байгааг тэрбээр онцлон дурдав. Ийм трастыг ихэвчлэн бага юм уу огт татваргүй улсуудад компанийн бүтэцтэй байгуулдаг. Ийм учраас санд төвлөрсөн

аливаа орлогод маш бага татвар төлөх юм уу эсвэл огт татвар төлөхгүй.

“Оффшор сан бол татварын тогтолцооны талаасаа төвийг сахисан бүс. Тэгэхлээр ийм сан ажиллуулж буй хүмүүс эх орон-доо татвараа төлөхгүй байгаа нь л бидний хувьд зөв шөөрч боломгүй зүйл” хэмээн ноён Кристенсен тайлбарлав.

Татвараас чөлөөлөх нь байж болшгүй зүйл. Ийм хөнгөлөлт нь татвараас бултах явдлыг л өөгшүүлэхээс цаашгүй хэмээн татварын тогтолцоог ил тод болгохын төлөө кампани өрнүү-лэгч дээрх байгууллага үзэж байна.

Бэрхшээлийн гол нь өнөө гийн маргаан энгийн хадгалагч дыг мартчихаад байгаа явдал. Ийм сан байдаггүй сэн бол маш олон хүн тэтгэврийн сан бо-лоод хөрөнгө оруулсан бусад байгууллагаараа дамжуулан давхар татвар төлж явна. Учир нь энгийн хүмүүс татвараас бултаж мэдэхгүй. Харин жинхэнэ бултаачид хэзээд аргаа олно.

Дэлхийн тэтгэврийн тогтолцоо суларч, хүмүүс хуучнаасаа илүүг хэмнэх шаардлагатай тулгарч буй үед та бид хадгалагчдаа нэмж дарамтлаад байж болохгүй. Иймд баячуудыг татвараас бултахад нь туслаад байгаа тогтолцоог хууль ёсны хадгаламжийн байгуул-лагуудын ашигладаг сангаас тусад нь ялгаж салгамаар байна.

Жон РийдЭнэ долоо хоногт Дональд

Трамп Родриго Дутертетэй уулзах үеэр АНУ-ын Ерөнхийлөгч Филиппиний маргаантай удир-дагчид найрсаг хандах нь уу гэдгийг Зүүн өмнөд Азийн ул-сын иргэд мэдэх сэн хэмээн яарч байна.

Зангидсан нударга бол ноён Дутертег тодорхойлдог дохио зангаа. Тэрбээр 2016 оны зур-гадугаар сард засгийн эрхэнд гарснаасаа хойш өрнүүлсэн мансууруулах бодисын эсрэг кампанит ажил олон мянган хүний аминд хүрээд байгааг хүмүүс ширүүн шүүмжилдэг. Ноён Дутерте өсвөр насандаа хүн хутгалан хороож байснаа баасан гарагт сайрхаж орхилоо.

АНУ-д тахал мэт тархсан хар тамхины эсрэг тэмцлийг гол бодлогынхоо нэгээр тодор-хойлсон ноён Трамп зангидсан нударга харуулах аваас Ерөн-хийлөгчийнх нь өрнүүлж буй мансууруулах бодисын эсрэг дайныг тус улсын ойрын хол-боотон асуудал болгохгүй гэж филиппинчүүдэд ойлгуулсан хэрэг болно.

АНУ-Филиппиний харилцаа нь Ази тивд чухал үүрэгтэй.

Францын Нормандын ойролцоо байрладаг Жерси зэрэг оффшор бүсэд Их Британийн тэтгэврийн сан тогтмол хөрөнгө оруулдаг.

ВВМ©

Луис ЛукасAlibaba групп ганц бие

хүмүүсийн өдрөөр худалдааны аварга амжилт тогтоож, 25.4 тэрбум ам.долларын наймаа хийв. Энэ нь Хятадын худалдан авагч нар цаг тутамд нэг тэрбум ам.доллараар хэмжигдэх ухаалаг утас, гутал, уруулын будаг зэргийг худалдан авч байсан хэрэг юм.

Дэлхийн жижиглэн худал-дааны түүхэнд агуу үйл явдал болж хувирсан мөн өдөр 777 сая ширхэг баглаа боодол тээвэрлэжээ. “Хятадын хэрэглээг шинээр тодорхойлох цаг ирлээ” хэмээн Хятадын технологийн группийн гүйцэтгэх захирал Дэниель Жан өгүүлэв.

Ганц бие хүмүүсийн өдөр нь нь Хятадад хэрэглээ “дэлбэ үсэрсэн”-ий хэмжүүр болж байна. Alibaba компани 11.11 гэж бичигддэг ганц бие хүмүүсийн өдрийг АНУ-ын худалдааны хямдралын ямар ч өдрөөс хэд дахин аварга үйл явдал болгон хувиргасан юм. Тус компани

Гэхдээ Ерөнхийлөгчөөр сонгогд-соноосоо хойш ноён Дутерте хоёр улсын хамтарсан цэргийн сургуулалтын цар хүрээг хумьж, БНХАУ, ОХУ-тай дотносох замаар уламжлалт холбоотноосоо “хөндийрөх”-өө зарласан юм.

Гэвч ноён Трамп сонгуульд ялснаар “Хоёр тал зарим талаар төстэй болчих шиг санагдав. Ерөнхийлөгч Дутертегийн үг яриа хүртэл АНУ-д тал зассан аяс тай болж ирлээ” хэмээн Филип пи ний их сургуулийн улс төрийн ухаа ны эрдэмтэн, профессор Херман Крафт өгүүллээ.

Филиппиний Ерөнхийлөгч Манила дахь Trump Tow-er-ыг босгосон Century Properties компа нийн захирал Хосе Антониог ноён Трампыг сон гуульд ялахаас хэдэн долоо хоногийн өмнө АНУ-д тусгай үүрэг гүйцэтгэх элчээр томилсон. “Трамптай хувийн харилцаатай энэ хүн ноён Дутертед хэрэг болсон үед хоёр талыг холбож өгнө” хэмээн Филиппиний шинжээч, тоймч Боб Чанко тайлбарлаж байна.

АНУ-ын 71 настай тэргүүн, Филиппиний 72 настай удирдагч хоёрт төстэй тал мундахгүй.

Аттракт МүүниДолоохон хоногийн өмнө

миний бие өөрийгөө Британийн хаант ёсыг хамгаалах чинээ бодсон ч үгүй явлаа. Paradise Papers-тэй холбогдуулан Хатан хаан Элизабетын татварын хэрэг хэвлэлийн тэргүүн нүүрэнд гарч байгаа нь шударга бус шүүмж гэдгийг хэлэхгүй байж тэвчсэнгүй.

Өнгөрсөн долоо хоногт Paradise Papers нэрээр нийтэд задар сан бичиг баримтад Хатан хааны эзэмшилд багтдаг Ланкас-терын герцогын эзэмшил нь хоёр ч оффшор санд 10 сая фунт стерлингийн хөрөнгө оруулсныг илчилжээ.

Их Британийн Люксембург, Жерсид байрладаг тэтгэврийн санд, Оксфорд, Кембрижийн их сургууль Кайманы арлуудын санд хөрөнгө оруулсныхаа төлөө бүтэн долоо хоногийн турш хэв лэ лийнх ний бай боллоо. Тэтгэврийнхээ сангаар дамжуулан гаднын сангуудад хөрөнгө оруулж явдгаа ингэхэд нэгдсэн вант улсын ажилчдын хэд нь мэддэг юм бол гэсэн бодол надад төрж байв.

Их Британийн тэтгэврийн сангууд нь Ирландад байрладаг биржийн сан, Люксембургийн нээлттэй хөрөнгө оруулалтын сан, Жерсигээр Кайманы арлууд хүртэл тархсан төрөл бүрийн хувийн хөрөнгө оруулалтын сан, хедж сангуудад хөрөнгө оруулж ажилладаг.

эдүгээ дэлхийн хамгийн үнэтэй 10 компанийн нэг.

Бямба гарагт 168 тэрбум юанийн бараа бүтээгдэхүүн борлуулжээ. Инфляц, ханшийн зөрөөг үл тооцох тохиолдолд уг хэмжээ нь Alibaba компани байгуулагдсан 1999 оны дөрөвдүгээр сарын турш борлуулсан нийт хэмжээнд дөхүү байгаа юм. Арван худалдан авалт тутмаас есийг нь гар утаснаас хийжээ.

“Аlibaba-гийн эдийн засагт аварга өдөр тохиолоо” хэмээн компанийн дэд гүйцэтгэх захирал Жо Цай тайлбарлав. Аварга байхаас нэрэлхэж байгаагүй тус компани 2036 он гэхэд хоёр тэрбум хүнд үйлчилж, дэлхийн тав дахь гол эдийн засгаас илүү томрох зорилго тавьжээ. Энэ онд нийт орлого нь 49-53 хувь өснө хэмээн Alibaba тооцоолов.

өгүүлсэн юм. Энэ онд Alibaba компани онлайн худалдааг бодит дэлгүүрүүдтэй нэгтгэх замаар жижиглэн худалдаагаа өргөжүүлж, олон улсын зах зээлд гарахаар төлөвлөжээ.

Энэ жилийн худалдааны шоу арга хэмжээний хүрээнд зохион байгуулсан гала-концертын оролцогч Фаррел Уильямс, Австралийн кино жүжигчин Николь Кидман зэрэг од хятад хэлээр үг хэлэн мэндчилж байлаа. Худал даанд энтертэйнмент хэв загвар ихсэж буйг онцлон өгүүлсэн ноён Жан интернет сүлжээнд 34 тэрбум видео бичлэг тоглуулс ныг эш татсан юм. “Цахим худалдаанд энтертэйнмент, хүмүүсийн харилцаа хоёр улам бүр салшгүй болж байна” хэмээн тэрбээр анхааруулав.

Хоёул өнгөрсөн онд сүржин бодлого тунхагласан сонгуулийн дүнд гарч ирсэн. Аль аль нь бодлогогүй үг яриатай, тэр ч байтугай байсхийгээд бүдүүлэг, хараал хэлчихдэг. Хоёулаа АНУ-ын өмнөх Ерөнхийлөгч Барак Обамад дургүй. Мансууруулах бодисын эсрэг өрнүүлж буй дайныг нь шүүмжилснийх нь хариуд ноён Дутерте түүнийг “янхны хүү” хэмээн дуудаж байсан удаатай.

Уруудан доройтож буй хэмээн өөрсдөө тайлбарладаг улс үндэстнээ аварна гэдгээ энэ хоёр хоёул зарласан. Хоёулаа эдийн засгийн өсөлтийн түлхүүр нь дэд бүтцэд хийх хөрөнгө оруулалт гэсэн бодолтой. Хоёр эрхэм бие биеэ “элэгсэг дулаан ойлголцох” тухай засаг захиргааных нь төлөөлөгч хүртэл мэдэгдсэн.

“Филиппинд Дутерте, Трамп хоёр анд нөхөд болцгоох байх. Популист интернационализм энэ

хоёрыг нэгтгэж өгнө. Аль аль нь өөрсдийгөө либерал үзэлт глобал элитүүдэд бүслүүлчихсэнээр төсөөлдөг” хэмээн The Rise of Duterte номыг зохиогч, шинжээч Ричард Жавад Хэйдерман тайлбарлав.

Дональд Трампад талтай ч ноён Дутерте тус улсаас АНУ-тай тог-тоо сон хэлхээ холбоог багасгаж, БНХАУ-тай нөхөрлөх замаар харилцаагаа тэнцвэржүүлэхээр оролддог. Гэхдээ Манила нь

Өмнөд Хята дын тэнгис дэх зарим нутаг дэвсгэрийг булаацалдагч Бээжин гийн цэргийн оролцоонд түгшсэн хэвээрээ.

Ноён Трамптай бизнесийн хэлхээ холбоотой Антониог элчээр томилсон нь филиппинчүүдийн дунд маргаан дэгдээсэн. Засгийн газрын ажиллагаанд бизнесийн ашиг сонирхол хутгалдаж, хариуцлага тооцох ардчилсан, ил тод байх зарчим алдагдах айдас үүссэн”-ийг ноён Хэйдерман өгүүлж байна.

Ашиг сонирхлын зөрчил байхгүйг Century компани тайл-барласан. Тrump нэрийг ашиглах эрхийг Trump Organization 2011 онд Century-д өгсөн ч барилгаас хувьцаа эзэмшээгүйг тус ком-пани мэдэгдэв. Уг барилгын 94 хувийг ноён Трамп АНУ-ын Ерөн хийлөгчийн сонгуульд өрсөлдсөн үеэс бүр өмнө буюу 2015 оны нэгдүгээр сард заржээ.

Ноён Антонио “Засгийн газрын бус, бодлого үл тодорхойлох түвшинд, цалингүйгээр” эл чийн үүрэг гүйцэтгэж, АНУ, Филип-пиний бизнесийн бүл гийнх ний харилцааг сайжруулахад анхаарч ажиллана гэдгийг Cen-tury-гийн төлөөлөгч тайлбарлав.

Эдийн засаг

2017.11.13, ДАВАА ~ №217 (763) 11ЗАСГИЙН ГАЗРЫН МЭДЭЭ СОНИН

ЗГМ ТОВЧХОН

Ам.доллар 2,452.82

Евро 2,853.49

Япон иен 21.60

ОХУ рубль 41.34

БНХАУ юань 369.13

БНСУ вон 2.19

ВАЛЮТЫН ХАНШ

АЛБАНЫ ХҮНИЙ ҮГ

» БАНК, САНХҮҮ

227 Сая ам.доллар. Банк хоорондын цахим талбарыг нэвтрүүлснээс хойш нийт 227 сая ам.доллартай тэнцэхүйц хэмжээний ам.доллар болон юанийн арилжааг банкууд хоорондоо цахимаар хийжээ. Ингэснээр энэ онд банк хооронд хийгдсэн арилжаа нь өмнөх оны мөн үеийн арилжаатай харьцуулахад 2.3 дахин өссөн үзүүлэлттэй байна.

» АРИЛЖАА

0.02Хувь. Монголын хөрөнгийн биржийн “MSE ALL” индекс 1151.81 нэгж болж, 0.02 хувиар буурав. Ингэснээр зах зээлийн үнэлгээ 2.2 их наяд төгрөгтэй тэнцлээ. Энэ өдөр арилжаанд 30 компани оролцож, үүнээс 26 компанийн хувьцааны ханшид өөрчлөлт орсон байна. Үүнээс “Авто зам” компанийн хувьцааны ханш хамгийн өндөр буюу 14.99 хувиар өссөн бол “Бөөний худалдаа” компанийнх 13.33 хувиар унажээ.

» ИМПОРТ

13 Мянган тонн. Гаалийн ерөнхий газрын мэдээллийн энэ оны эхний арван сарын байдлаар жимс, жимсгэний импортын хэмжээ 13 мянган тонн болж буурсан ч ам.долларын ханшийн өөрчлөлтийн улмаас үнийн дүн өссөн байна. Импортын жимсний 70 хувийг алим, лийр эзлэх аж. Үүний 60 гаруй хувийг Азийн орнуудаас импортолжээ.

» IPO

1072 Хувь хүн, аж ахуйн нэгж. “Айтүүлс” хувьцаат компа нийн анхдагч зах зээлийн арилжааны захиалга нийлүү лэлтээсээ гурав дахин давж хаагдлаа. Тус компанийн анхдагч зах зээлийн захиалгад 1072 хувь хүн, аж ахуйн нэгж оролцож, нийт 39,786,996 ширхэг үнэт цаасны худалдан авах захиалга өгчээ.

» ХАМТЫН АЖИЛЛАГАА Монгол Улсын Засгийн газар, Монголбанкны төлөөлөл энэ сарын 8-9-нд Токио хотноо зохион байгуулагдсан ОУВС-гийн Ази Номхон далайн бүсийн оффисийн 20 жилийн ойд зориулсан олон улсын хуралд оролцлоо. Энэхүү нэгж нь Азийн бүс нутаг дахь ОУВС-гийн гол гүүр бөгөөд судалгаа, шинжилгээ, хамтын ажиллагаа болон бусад сургалт хөгжлийг ажлыг зохион байгуулж ирсэн.

Санхүүгийн зохицуулах хо­рооны дарга, доктор С.Даваа­сү рэнтэй хөрөнгийн зах зээлийн өнөө гийн төлөв, хөгж лийн чиг хандлага, төрийн бод лого, зохицуулалтын талаар ярилцлаа.

-Хөрөнгийн зах зээлээ

хөгжүүлэхээр манай улс олон жил ярьж байна. Гэвч санхүүгийн зах зээлийн дөнгөж тав хүрэхгүй хувийг эзэлсэн хэвээр бараг 20 жил болчихлоо. Үүнд бодлогын дэмжлэг дутсан уу, эсвэл хууль эрх зүйн тааламжтай бус байдал нөлөөлөв үү?

-Монгол Улсад хөрөнгийн зах зээл үүсээд 26 жил өнгөрч байгаа ч хөрвөх чадвар, арилжааны хэмжээ маш бага байна. Энэ нь хувьцааны төвлөрөл өндөр, компаниудын засаглал сул, санхүүгийн тайлагнал, ил тод байдал хангалтгүй, шинэ бүтээгдэхүүн, үйлчилгээний нийлүүлэлт хомс гээд олон хүчин зүйлтэй холбоотой. Мөн хууль, эрх зүйн орчин, бодлогын удирдлага хангалтгүй явж ирсний зэрэгцээ сэтгэл дутсан юм болов уу гэж дүгнэж сууна. Уг нь хөрөнгийн зах зээл нөөцийг эдийн засгийн бусад салбаруудад зохистой хуваарилж, өсөлтөд нөлөөлдөг зах зээл шүү дээ. Тэгэхээр хоцрогдож, хөгжихгүй явж ирсэн нь нийт эдийн засгийн хөгжилд чөдөр тушаа болж байгаа гэдгийг хэлэх хэрэгтэй.

-Арилжаанд идэвхтэй орол цохыг хүсэгчид Засгийн газрын бондоос өөр чанартай, өгөөж авчрах бүтээгдэхүүн алга гэж тайлбарлаж байна. Үүнийг бодлогоор хэрхэн идэвхжүүлэх вэ?

-Өнгөрсөн оны байдлаар үнэт цаасны зах зээл дээр нээлттэй хувьцаат компанийн долоон тэрбум ширхэг хувьцаа байна. Үүний тав хүртэлх хувийг нийт хувьцаа эзэмшигчийн 99.6 хувь нь эзэмшиж байна. Харин 33 хувиас дээш хувьцаатай буюу томоохон хувьцаа эзэмшигчид нийт хувьцаа эзэмшигчдийн ердөө 0.1 хувь нь болдог. Хувьцааны төвлөрөл хэт өндөр байгаа нь хөрвөх чадварыг бууруулж байна. Энэ бол нэг учир шалтгаан нь. Арилжааны идэвх сулрахад хувьцааны төвлөрлөөс гадна оролцдог иргэд, аж ахуйн нэгжийн тоо хэтэрхий цөөн, дотоод, гадаадын хөрөнгө оруулагчдын сонирхол татдаггүй, иргэдийн

Эдийн засгийн сэргэлт хөрөнгийн зах зээлийг идэвхжүүлж байнаЗах зээлийн хоц­рог дол нь нөөцийн хуваа ри лалтын үр ашгийг алдаг­дуулж байна

Б.Баяртогтох @bayartogtokhZGM

мэдлэг, туршлага тааруу, шинэ бүтээгдэхүүн гарч ирэхгүй байгаа зэрэг олон шалтгаан нөлөөлдөг.

-Тэгвэл гарч буй тодотгох эерэг өөрчлөлт байна уу. Хөгж-лийн хөшүүрэг гэдэг ч хан-галтгүй байх шиг санагддаг?

-Эдийн засгийн мөчлөг бүрийг санхүүгийн зах зээл хамгийн мэдрэг хүлээн авч байдаг. Манай эдийн засаг нэг, хоёр жилийн өмнөхөөсөө сайжирч, тодорхой хэмжээнд сэргэх хандлага ажиглагдаж байна. Үүнийг дагаад хөрөнгийн зах зээл ч нэг үеэ бодвол хөдөлж эхэллээ. Энэ онд манай хэд хэдэн компани үнэт цаас, компанийн өрийн хэрэгсэл гаргасан нь маш амжилттай боллоо. Тухайлбал, саяхан шинээр гаргасан хоёр хувьцааны захиалгын нэг нь 180 хувь, нөгөө нь 290 гаруй хувиар давж биеллээ. Энэ нь асар их нөөц байгааг, хөрөнгө оруулагчдын сонирхлыг татах боломж байгааг харуулж байна.

-Хороонд IPO гаргахаар хэчнээн компани хүсэлтээ ирүүлээд байна. Өмнө нь дөрвөн компани хөрөнгө оруулалт татаж чадаагүй, хоёр компанийн хувьцааг танайх бүртгэхээс татгалзаж байсан?

-Энэ жилийнх шиг олон үнэт цаас гаргаж, үнэт цаас бүр амжилттай арилжигдаж байсан түүх байхгүй. Энэ жил шинээр гаргаж байгаа үнэт цааснуудын арилжааны нэг нь ч амжилтгүй болоогүй төдийгүй санаанд оромгүй амжилттай биелж байгаа нь ч бас санамсаргүй хэрэг биш гэдгийг хэлэх хэрэгтэй болов уу. СЗХ өмнөх алдаануудад дүг нэлт хийж, үнэт цаас бүр дээр нарийвчилж ажилласнаар ийм үр дүн гарах нөхцөлийг бүрдүүлсэн. Одоо дахиад нэг үнэт цаас гаргах хүсэлт ирчихсэн байна.

Олон нийтээс санхүүжилт татан төвлөрүүлнэ гэдэг зүгээр нэг хүссэн, хэрэгцээ гарсан хэн бүхний дур зоргоор хийчихдэг ажил биш. Шалгуур хангахгүй байгаа, үр дүнтэй хэрэгжих магадлал муутай төслүүдийг буцаах, зөвшөөрөл өгөхөөс

татгалзах тохиолдол цөөнгүй гардаг. Цаашлаад үнэт цаас гаргахаар ажиллаж байгаа аж ахуйн нэгж, тэдэнд мэргэжлийн үйлчилгээ үзүүлж байгаа андеррайтер компанийн судалгаа тооцоо, арга аргачлал нь буруу, сул байснаас болж арилжаа амжилтгүй болдог.

-Хөрөнгө оруулалтын сан-гийн тухайд?

-2013 онд Хөрөнгө оруулал-тын сангийн тухай хууль бат-лагд санаас хойш СЗХ-ноос нийт 14 компани хөрөнгө оруулалтын менежментийн үйл ажиллагаа эрхлэх тусгай зөвшөөрөл авсан. Хуулиар, тус-гай зөвшөөрлөө авснаас хойш жилийн дотор сангаа байгуулах зохи цуулалттай байдаг. Гэтэл хөрөнгө оруулалтын менеж-ментийн үйл ажиллагаа эрхлэх тусгай зөвшөөрөл авсан ком-паниуд сангаа байгуулахгүй байх явдал хэвийн зүйл мэт болсон байсан. Эдний 50 хувь нь л хувийн хөрөнгө оруу-лалтын сан байгуулах баримт бичгээ бүрдүүлж ирүүлснээс ердөө дөрвөн компани сангаа бүрдүүлээд ажиллаж байна. Бүгд 2017 онд байгуулагдсан. Сан бай гуулсан компаниудын хоёр нь хөрөнгө оруулалтын менеж-ментийн үйл ажиллагаа эрхлэх тусгай зөвшөөрлөө энэ онд авсан компани байна. Энэ жишээ эдийн засаг сэргэж эхэлснийг илтгэхийн зэрэгцээ оролцогчдоо чадавхжуулах, хувийн ком-паниудыг санхүүгийн зах зээлд тогтвортой үйл ажиллагаа эрхлэхэд хорооны бодлого, үйл ажиллагаа чиглэж ажилласныг харуулж чадах байх.

-Манай улс хөгжиж буй зах зээлийн ажиглалтын

жагсаалтаас мултарлаа. Олон улсын индекс тодорхойлогч FTSE Russell компани Fron-tier зах зээлийн ажиглалтын жагсаалтаасаа ийнхүү хассан нь дотоодын хөрөнгийн зах зээлд, уг зах зээлд бүртгэлтэй компаниудад хэрхэн сөргөөр нөлөөлөх вэ. Хорооны зүгээс үүнийг хэрхэн харж байгаа вэ?

-Ажиглалтын жагсаалтаас үндсэн жагсаалтад орох явдал бидний бодлогын зорилт байсан. Харамсалтай нь хасагдлаа. Гол учир шалтгаан нь үнэт цаасны компаниудын чадавх сул, хөрөнгийн нөөц хомс, дэд бүтцийн хөгжил тааруу байгаа явдал. Өдийг хүртэл 30 шахам жил энэ зах зээлд ажилласан мэргэжлийн оролцогчид маань өнөө хэр чадавхжаагүй, хөрөнгө санхүүгийн болон хүний нөөцийн чадвар бий болгоогүй байгаагийн л илрэл юм. Хөрөнгийн зах зээл хөгжсөн орнуудын хувьд зах зээлийн үнэлгээ, оролцогчдын тоо хоёр эерэг хамааралтай байдаг. Гэтэл манай зах зээл тийм биш. Нэг жишээ хэлье. Энэ оны хоёрдугаар улирлын байдлаар бүртгэлтэй хувьцаат компаниудын 10 хүрэхгүй хувь нь ногдол ашиг тараалаа. Хувьцаат компаниудын 60 гаруй хувь нь огт ашиггүй, эсхүл алдагдалтай ажиллаж байна. Хувьцаат компаниуд ногдол ашиг хуваарилах эсэх нь нэгдүгээрт, тухайн компанийн үйл ажиллагаа, үр ашгаас хамаарна. Улс орны эдийн засгийн төлөв байдал, өсөлт уналтаас хамаардаг ч хамгийн гол шалтгаан нь компанийн өөрийн нь үйл ажиллагаа. Бид үнэт цаасны зах зээлийн оролцогчид, аж ахуйн нэгжүүдээ цаашид санхүүгийн, төлбөрийн, мэргэжлийн хувьд улам чадавхжуулах, эрх зүй, зохицуулалтын орч ныг өнөөд-рийн хөөс илүү чамбайруу лах, хууль, дүрэм журмын хэрэг-жил тийг сайжруулах ажлуудыг шат дараатай хийж байна. Зах зээл дээр оролцогчид, аж ахуйн нэгжүүд чадавхжих нь эргээд жагсаалтад орох, улмаар шат

ахих гол хүчин зүйл гэж үзэж бодлого, үйл ажиллагаагаа чиглүүлж байна.

-Үнэт цаасны зах зээлийн нийт үнэлгээнд энэ он гарсаар дорвитой өөрчлөлт гарав уу?

-Энэ оны гуравдугаар улир-лын байдлаар үнэт цаасны зах зээлийн нийт үнэлгээ 2.1 их наяд төгрөг байна. Жилийн өмнөхөөсөө 100 хувиар буюу хоёр дахин өссөн гэсэн үг. Энэ нь манай улсын эдийн засгийн өсөлт 17.5 хувьд хүрч байсан 2011 оны түвшинд дөхөж очсон үнэлгээ. Гэтэл эдийн засгийн өсөлт өнөөдөр ямар байгааг бид мэдэж байгаа шүү дээ. Тухайн үед уул уурхайн өсөлттэй холбоотойгоор гадаадын шууд хөрөнгө оруулалт нэмэгдэж, хөрөнгийн зах зээлийн нийт үнэлгээ өндөр гарч байсан бол одоогийн энэ өсөлт бол цэвэр дотоодын хөрөнгө оруулагчдын идэвх, оролцоо, сонирхол нэ-мэгд сэнтэй холбоотой. Өөрөөр хэл бэл, харьцангуй тогтвортой өсөлт юм.

Өнгөрсөн жил бид ББСБ-уудын хувь нийлүүлсэн хөрөн-гийн хэмжээг нэмэгдүүлэх шийдвэр гаргасан. Бидний энэ алхам тусгай зөвшөөрөлтэй компаниудын тоонд хязгаарлалт болохоос илүүтэй санхүүгийн урсгалыг сайжруулж, нөөцүүд зохистой хуваарилагдахад эерэг нөлөө үзүүлж байна. Үнэт цаасны зах зээлийн үнэл-гээ өсөхөд ч нөлөөлж байгааг дурдах хэрэгтэй. Энэ бодлогын шийд вэрийн нөлөөгөөр зээ-лийн хүү буурна гэдгийг бид тухайн үед тодорхой үндэслэл, судалгаатайгаар танилцуулж байсныг хүмүүс санаж байгаа байх. Өнөөдөр бодлого боловс-руулагчид, банкууд зээлийн хүүг бууруулах хуулийн төсөл, стратеги гэхчлэн ярьж эхлээд байгаа нь хорооны бодлогын алхмын үр дүн гэж хэлж болно.

-Монголын зах зээлд зөв-шөөрөх биржүүдийн түр жаг-саалт гэж баталсан байдаг. Одоогийн байдлаар га даа-дын таван хөрөнгийн биржид бүртгэлтэй нийт 34 Монго-лын компани байна. Дав-хар бүртгэлийн системийг эхлүүлэх боломжтой юу?

-Монгол Улсад үйл ажиллагаа явуулдаг, гадаадын хөрөнгийн биржид бүртгэлтэй 30 орчим компанийн ихэнх нь уул уурхайн салбарынх. Ашигт малтмалын тухай хуулийн дагуу эдгээр компани хувьцааныхаа 10-аас доошгүй хувийг Монголын зах зээлд арилжих ёстой. Тэгэхээр энэ хуулийг хэрэгжүүлэхийн тулд зайлшгүй давхар бүртгэл хийлгэх шаардлагатай болж байгаа юм. Давхар бүртгэл буюу “Dual listing” Монгол Улсын хөрөнгийн зах зээлийг шинэ шатанд гаргах чухал үйл явц. Компани үнэт цаасаа өөр улсын биржид давхар бүртгүүлэх, гадаад улсад хадгаламжийн бичиг гаргах нь үнэт цаасныхаа хөрвөх чадварыг нэмэгдүүлэх, хөрөнгө оруулагчийн бааз сууриа өргөжүүлэх, нэмэлт хөрөнгийн эх үүсвэр татах зэрэг олон талын ач холбогдолтой. Цаашлаад манай үндэсний компаниуд олон улсад үйл ажиллагаагаа таниулж, үнэ цэнээ өсгөх, бүтээгдэхүүнийхээ борлуулалт, ашгийг нэмэгдүүлэх гэх мэт өргөн боломж нээгдэнэ.

Хамгийн гол нь давхар бүртгэ-лийг хэрэгжүүлэхийн тулд бид дотоодын зах зээлийнхээ дэд бүтцийг хөгжүүлэх, арил жаа, төлбөр тооцооны олон улсын нийтлэг стандарт, шаард лагуу-дыг хангах, хөрөнгө оруу лал-тын орчныг тогтвортой болгох шаардлагатай. Энэ аж лын хүрээнд манайхаас дэлхийд тэргүүлэгч 26 биржийн жагсаал-тыг батлан гаргасан. Одоо давхар бүртгэлийн журмыг батлахаар зах зээлийн мэргэжлийн орол-цогчид, хөрөнгө оруулагчид, ир гэд, олон нийтээс санал авч байна.

Давхар бүртгэл нь хөрөнгийн зах

зээлийг шинэ шатанд гаргах

хөшүүрэг

Уул уурхайн салбарын тэргүүлэгчдийн нэг Rio Tinto компани дэлхийн хамгийн том литийн олборлогч Чилийн Chemical and Mining Society-д хувь эзэмшихээр сонирхож байна. Тус компанийн 32 хувийг эзэмшдэг Канадын Potash корпораци өрсөлдөгч Agrium-тай нэгдэн нийлэх хэлэлцээр хийж байгаа аж. Хууль хэрэгжүүлэгч байгууллагаас зөвшөөрөл авахын тулд Chemical and Mining Soci-ety-д эзэмшдэг 32 хувиа худалдах шаардлагатай тулгарсан байна. Чилид байрлах томоохон уурхайн 30 гаруй хувийг өнөөгийн зах зээлийн ханшаар 4.5 тэрбум ам.доллараар үнэлж

ХӨРӨНГӨ ОРУУЛАЛТ

Rio Tinto литийн зах зээлийг сонирхож байна

буй. Үүнээс өмнө БНХАУ-ын Sinochem, Tianqi болон GSR Cap-ital компани ижил төрлийн санал хүргүүлж байжээ. Гэхдээ эх сурвалжийн мэдээлснээр Rio Tin-to илүү өндөр үнэ санал болгож байгаа юм. Үүнийг Rio Tinto-ийн нүүрснээс гарах бодлогын хүрээнд хийж буй алхам гэж шинжээчид дүгнэжээ. Тус компанийн удирдлага "Боловсон хүчин болон санхүүгийн чадамж хязгаарлагдмал тул илүү ашигтай таваарт гол анхаарлаа төвлөрүүлнэ" гэж мэдэгдээд байсан юм. Дашрамд дурдахад, “Chemical and Mining Society” нь өнгөрсөн онд 44 мянган тонн лит олборложээ.

Их Британийн эдийн засгийн өсөлт удаашралтай байгаагаас үл хамааран Евро бүсийн эдийн засаг сүүлийн 10 жилийн дээд хурдаар тэлнэ гэж Европын комисс тооцооллоо. Бүсийн 19 орны эдийн засаг энэ онд 2.2 хувиар өсөх төлөвтэй байгаа бөгөөд үүнд хэрэглээний зарцуулалт гол дэмжлэг болохоор байгаа юм. Харин Их Британийн эдийн засгийн үзүүлэлт суларсаар 2019 онд 1.1 хувьд хүрэхээр байгаа нь 2009 оноос хойших хамгийн тааруу үзүүлэлтэд

ДЭЛХИЙ

Евро бүсийн эдийн засаг энэ онд 2.2 хувиар өсөх төлөвтэйБ.ДөлгөөнзулШинжээч

тооцогдож байна. Сүүлийн жилүүдэд санхүүгийн хямралтай тулаад байсан ч Евро бүсийн эдийн засаг 18 улирал дараалан өсөлттэй гарчээ. Хөдөлмөр эрхлэлт сайжирч, хөрөнгө оруулалт нэмэгдэж байгаа учраас цаашид ч энэ өсөлт үргэлжилнэ гэж шинжээчид үзэж байна. Их Британи Европын Холбоог орхих шийдвэр гаргасны дараа тус улсын цаашдын төлөвт нь тодорхойгүй байдал давамгайлах болсон юм. Мөн эдийн засгийн өсөлтийн хандлага нь бүсийн орнуудаас өөр чиглэлд хөдөлж эхэлснийг статистик үзүүлэлтүүд харуулж байгааг шинжээчид онцолж байна.

12 ЗАСГИЙН ГАЗРЫН МЭДЭЭ СОНИН 2017.11.13, ДАВАА ~ №217 (763)

Эдийн засаг

МОНГОЛЫН ХӨРӨНГИЙН БИРЖ

Тухайн өдөр арилжаалагдсан хувьцаа

НЭР СИМБОЛ ХАНШ (нэгж) ӨӨРЧЛӨЛТ % ОГНООАПУ ХК APU 809.68 1.48% 11/10/2017ГОВЬ ХК GOV 23080 -0.77% 11/10/2017МОНГОЛ ШУУДАН ХК MNP 559.68 1.76% 11/10/2017ДАРХАН НЭХИЙ ХК NEH 22000 -0.27% 11/10/2017СҮҮ ХК SUU 222.31 1.29% 11/10/2017ТАВАНТОЛГОЙ ХК TTL 9315 -1.06% 11/10/2017БАГАНУУР ХК BAN 2795 -3.42% 11/10/2017ДАРХАН ЗОЧИД БУУДАЛ ХК DZG 120 -7.69% 11/10/2017Э-ТРАНС ЛОЖИСТИКС ХК ETR 75.56 0.75% 11/10/2017ХАЙ БИ ОЙЛ ХК HBO 58 -6.45% 11/10/2017ГЕРМЕС ЦЕНТР ХК HRM 144 -5.88% 11/10/2017ЖЕНКО ТУР БЮРА ХК JTB 56 -1.75% 11/10/2017МОНГОЛЫН ЦАХИЛГААН ХОЛБОО ХК MCH 551.07 -4.16% 11/10/2017МОНИНЖБАР ХК MIB 120.1 0.08% 11/10/2017МАТЕРИАЛИМПЕКС ХК MIE 12000 0% 11/10/2017МОНГОЛ НЭХМЭЛ ХК MNH 5990 0% 11/10/2017

▲▼▲▼▲▼▼▼ ▲▼▼▼▼▲

◄►◄►

МОНГОЛД ҮЙЛ АЖИЛЛАГАА ЯВУУЛДАГ ГАДААД КОМПАНИУД

ТҮҮХИЙ ЭД

НЭР СИМБОЛ НЭГЖ ХАНШ ($) ӨӨРЧЛӨЛТ % ОГНОО

АЛТНЫ СПОТ XAU унци 1275.07 -0.78% 11/11/2017

ЦАГААН АЛТ PLA унци 932.1 -0.90% 11/11/2017

МӨНГӨ SIA унци 16.871 -0.61% 11/11/2017

ЗЭС (COMEX) HGA фунт 307.6 -0.32% 11/11/2017

ТӨМРИЙН ХҮДЭР TIOA тонн 61.79 0.62% 11/10/2017

WTI ТОС CLA баррель 56.74 -0.75% 11/11/2017

БРЕНТ COA баррель 63.52 -0.52% 11/11/2017

БЕНЗИН XBA 181.24 -0.40% 11/11/2017

БАЙГАЛИЙН ХИЙ NGA Mmbtu 3.213 0.41% 11/11/2017

НҮҮРС (NYMEX) QZA тонн 336.55 0.21% 11/10/2017

НҮҮРС (NEW CASTLE) XWA тонн 93.35 -0.64% 11/11/2017

ЭЛСЭН ЧИХЭР SBA фунт 0.149 0.60% 11/11/2017

БУДАА RRA центнер 11.42 -0.13% 11/11/2017

БУУДАЙ WA бушель 431.5 0.58% 11/11/2017

КАКАО CCA тонн 2212 1.28% 11/11/2017

КОФЕ KCA фунт 1.275 0.79% 11/11/2017

Энэхүү ханшийн мэдээлэл нь хүснэгтэд заасан өдрийн 15 цагийн байдлаарх дүн тул үүнээс хойш өөрчлөгдсөн байх боломжтой.

▼

▼

▼

▼

▲

▼

▼

▼

▲

▲

▼

▲

▼

▲

▲

▲

RIO TINTO RIO ASX AUD

WOLF PETROLEUM WOF ASX AUD

PETRO MATAD MATD LON GBX

ASPIRE MINING AKM ASX AUD

GUILDFORD COAL GUF ASX AUD

PROPHECY DEVELOPMENT PCY TSX CAD

TURQUOISE HILL RESOURCES TRQ TSX CAD

SOUTHGOBI RESOURCES SGQ TSX CAD

XANADU MINES XAM ASX AUD

ENTREE GOLD ETG TSX CAD

НЭР СИМБОЛ ХАНШ (нэгж) ӨӨРЧЛӨЛТ ӨӨРЧЛӨЛТ % ОГНОО

NASDAQ COMPOSITE CCMP 6750.939 +0.89 +0.01% 11/11/2017DAX INDEX DAX 13127.47 -55.09 -0.42% 11/11/2017TORONTO STOCK EXCHANGE SPTSX 16039.26 -42.83 -0.27% 11/11/2017S&P/ASX 200 AS51 6029.372 -20.05 -0.33% 11/10/2017S&P 500 INX 2582.3 -2.32 -0.09% 11/11/2017SHANGHAI COMPOSITE SHCOMP 3432.673 +4.88 +0.14% 11/10/2017DOW JONES INDUSTRIAL AVERAGE INDU 23422.21 -39.73 -0.17% 11/11/2017TOP 20 MSETOP 21436.46 +25.87 +0.12% 11/10/2017FTSE 100 UKX 7432.99 -51.11 -0.68% 11/11/2017HANG SENG HSI 29120.92 -15.65 -0.05% 11/10/2017NIKKEI 225 NKY 22681.42 -187.29 -0.82% 11/10/2017

▲▼▼ ▼▼▲▼▲ ▼▼▼

ДЭЛХИЙН ГОЛЛОХ ИНДЕКСҮҮД

НЭР СИМБОЛ БИРЖ ВАЛЮТ ХАНШ ӨӨРЧЛӨЛТ % ОГНОО

72.95 -2.26% 11/10/2017

0.019 -5% 11/10/2017

6.875 1.85% 11/11/2017

0.016 6.25% 11/10/2017

0.013 -7.69% 11/10/2017

4.85 9.98% 11/11/2017

3.96 -0.25% 11/11/2017

0.175 -10.26% 11/11/2017

0.72 -4% 11/11/2017

0.285 -1.72% 11/10/2017

▼

▼

▲

▲

▼

▲

▼

▼

▼

▼

АЯЛАЛ ЖУУЛЧЛАЛ

1“Монгол бол адал явдалт

аяллын орон” хэмээн адал явдал эрэлхийлэгчдэд 20 шахам жил үйлчилж буй Mongolia Expe-dition компанийн гүйцэтгэх захирал С.Алдархишиг ярив. Монголд аялал жуулчлалын хөгжил удаан байдаг шалтгаан нь хүн ам сийрэг, дэд бүтэц сул, улирлаас хамааралтай гэж үздэг. Гэхдээ энэ бүх сул тал нь шинэ тутамд бэхжиж буй аялагчдын давхаргыг татах маш том давуу тал болж хувирав.

Байгалийн арвин баялаг тог-тоцтой учраас зургаа хоног Монголд аялах нь Африкийн ширэнгэн ойд төдий хугацаанд аялахаас хавь илүү сэтгэл ханамжийг аялагчдад өгдөг аж. Тиймээс Хөвсгөлийн мөнх сарьдаг, баруун Алтайн сүрлэг уулс, Хангай, Хэнтийн нуруунд явган болон дугуйтай аялагчид, динозаврын өндөг, шувуу со-нирхогчид, нүүдэлчдийн соёлыг өөр өөр өнцгөөр хальсанд мөнх-лөх гэсэн гэрэл зурагчдын их урсгал жилээс жилд нэмэгдэж байна.

Монголыг зорих нийт жуулч-дын есөн хувь нь адал явдалт аялал эрэлхийлэгчид байдаг тухай БОАЖЯ мэдээлэв. Гэх-дээ энэ нь чамлах бус чанга атгах үзүүлэлт юм. Энэ тоог нэмэгдүүлэх хангалттай бо ломж бий. Монголын аялал жуулчлалын сурталчилгааны 90 орчим хувь нь нүүдэлчин, үзэсгэлэнт байгальд чиглэсэн агуулгатай байдаг аж. Харин энэ бүхнээ адал явдалт аялагчдын дүртэй хослуулах зэргээр гадаад сурталчилгаагаа

Монголоо “зарах” шинэ сувагАдал явдал эрэлхийлэгчид аялал жуулчлалын орлогын цөмийг бүрдүүлдэг

сайжруулах боломжтой юм.Манайд жирийн аяллын багц

дунджаар 2-3 мянган ам.доллар байдаг бол үүнээс даруй 20-50 хувь илүү үнэ төлдөг, тогтвортой зах зээл нь адал явдал эрэлхийлэгчид юм. 2016 оны байдлаар Монгол Улсад 274 тур оператор үйл ажил лагаа явуулжээ.

Үүний 10 гаруй хувь нь адал явдалт аялагчдад үйлчилдэг бол жирийн жуулчдад үйлчилдэг компанийн аяллын багцад ч тусгай болон адал явдал эрэлхийлэгчдийг татах бүтээгдэхүүн байдаг аж. С.Алдархишиг “Сүүлийн хэдэн жил энэ чиглэл эрчтэй хөгжиж байна. Таван жилийн өмнө өрсөлдөгчгүй шахуу байсан бол одоо 10 гаруй компани адал явдал

эрэлхийлэгчдийг хүлээж авах боллоо. Тэгсэн атлаа манайхаар үйлчлүүлж буй жуулчдын тоо буурахгүй байгаа” гэв.

Нөгөөтэйгүүр, адал явдал эрэл-хийлэгчид бол биедээ арчаатай, төлөвлөсөн л бол ту хайн газар орон, улсад үймээн самуун, өвчин юу ч болж байсан аяллаа үргэлжлүүлдэг онцлогтой. Тэгээд ч зардал ихтэй аяллын төрөл тул чинээлэг давхарга үйлчлүүлдэг. Тиймээс дундаж давхарга шиг эдийн засгийн хямралын улмаас аяллаа цу цалдаггүй, харин ч “дүлий” зах зээл болдог байна. Монголд ч гэсэн SARS, улаан бурхан гэх мэт халдварт өвчин дэгдсэн үед аяллаа цуцалж байгаагүй, мөн эдийн засгийн уналттай жилүүдэд ч аялал жуулчлалын орлогын гол цөмийг бүрдүүлэгч хэвээр байгаа юм.

Адал явдал эрэлхийлэгчдийг зөвхөн аялагчид гэж хэлэх нь учир дутагдалтай. Харин дэлхийн ард түмэн амьдралын хэв маягаа энэ чиглэл рүү өөр-чилж байгаа хэмээн Дэлхийн аялал жуулчлалын байгууллага онцлоод байна. Тиймээс сал-барын яам энэ давхаргыг татах

хувийг бүрдүүлсэн аялал жуулч-лалын салбарт эрчээ авч буй шинэ хандлагыг төр огт орхиг-дуулчихаагүй. Гэхдээ бод логын тэргүүлэх хэмжээнд авч үзээгүй байна. БОАЖЯ-ны мэргэжилтэн С.Баясгалан “2015 онд тусгай сонирхлын аялал жуулчлалыг аймаг бүрт хөгжүүлэх дэд хөтөлбөр гэж баталсан. Үүний хүрээнд адал явдалт болон тусгай сонирхлын, ангийн гээд олон төрлийн аялал хөгжүүлэхээр заасан” гэв. Мөн аяллын улирлыг уртасгах зорилгоор бүргэдийн баяр, тэмээн поло, талын түмэн адуу гээд хэд хэдэн арга хэмжээ тогтмол явуулах болсон. Гэхдээ л өвлийн арга хэмжээ долоогоос илүү өдөр үргэлжилдэггүй тул дангаараа аяллын бүтээгдэхүүн болоход хангалтгүй юм. Харин энэ бүхнийг адал явдалт төрөл, байгалийн өвөрмөц тогтцуу-даа ашиглан хөгжүүлсэн аялал жуулч лалын бүтээгдэхүүнтэй хавсарвал аяллын улирал уртсах боломжтой аж.

Ер нь Монгол орны бүс ну-таг бүр адал явдалт аяллын нөөц ихтэй. Тухайлбал, өдийд говьд тэмээ унах нь адал явдалт аяллын төрөлд ордог бол зун элсэн манхнаас цанаар гулгаж болно. Энэ мэт байгаа нөөц боломжоо бодитоор үнэлж, бү тээлчээр сэтгэж аяллын бү тээг дэхүүнээ санал болгоход Монголыг үзэс-гэлэнт байгальтай нь, жилийн дөрвөн улиралтай борлуулах боломж өндөр байгаа гэдгийг хувийн хэвшлийнхэн хэлж буй юм.

Үйлдвэрлэлийн хэмжээгээр химийн болон эмийн аж үйлд-вэрийн дараа гуравдугаарт эрэм бэлэгддэг аялал жуулч-лалын орлого 13 салбарт хуваа-рилагддаг, ядуурал, ажил гүйд-лийг бууруулах гол тулгуур гэж дэлхий нийт үзэж байна. Харин бид зөв хөдөлж чадвал энэ салбарт гарч буй их тэсрэлтийг ахиухан хуримтлуулах боломж бидэнд байна.

Монголын хөрөнгийн бир жийн баасан гарагийн арилжаагаар 16 компанийн ханж буурч, 10 компанийнх өсчээ. “Авто зам” ХК-ийн хувьцааны ханш хамгийн өндөр буюу 14.99 хувиар өссөн бол “Бөөний худалдаа” ХК-ийнх 13.33 хувиар багассан нь тус өдрийн арилжааны хамгийн уналттай хувьцаа байлаа. Харин дөрвөн хувьцаат ком панийн ханш тогтвортой байжээ. Долоо

хоногийн сүүлийн өдөр 1-3 дугаар ангиллын 30 хувьцаат компанийн нийт 49,556 ширхэг хувьцаа арилжаалагдсан юм. Энэ өдөр MSE ALL индекс 0.2 хувиар буурч, 1151.81 нэгж бол-сон бол зах зээлийн үнэлгээ 2,2 их наяд төгрөгт хүрчээ. Харин долоо хоногийн хугацаанд нийт 75 үнэт цаас арилжаалагдсан бол индексийн бууралт 0.42 хувь байлаа.

16 компанийн ханш буурчээMSE ALL Индекс(нэгжээр)

1,135

1,155

1,1302017/11/10 1151.81

1,150

1,145

1,140

1,160

ЗГМ: ИНФОГРАФИК

БОАЖЯ ©

Үзэсгэлэнт байгаль, ан, амьтан үзэх

Бусад

36%

30%

13%

9%

12%

Адал явдалт аялал

Монголын түүх

Уламжлалт соёл, зан заншил

МОНГОЛД ЖУУЛЧЛАХ ЗОРИЛГО

Монгол орны бүс ну таг бүр адал явдалт аяллын

нөөц ихтэй

BBМ©

бодлого нэн даруй хэрэгжүүлэх хэрэгтэйг “утаагүй үйлдвэрлэл”-ийн хашир туршлагатай төлөө-

лөгчид анхааруулав.2016 онд ДНБ-ий 5.4 хувь,

нийт хөрөнгө оруулалтын 21.9