رلاەك یراشەل ییەدامائ یراكرێف ییرا 4وگتەم 5خ ...jgu.garmian.edu.krd/article_91515_3e0ce00f7e9a990fbb...JUG Special Issue, 2019 رلاەك یراشەل

JUG Special Issue, 2019

ەالرك ەشاری ل ەییئاماد ێركاری ف ەتگوزارییخسم ەڵسەنگاندنیه

ئامانج فواد احمد یم,كر یمحمد مهد

ەرمیانگ زاهيۆی ,ەروەردەپ ۆلێجیو,یاحىگراف ەش یب

پوختە

یادبىونو ز ڕووبەر یفراواهبىوو ڕووی ەل یيیىە,ب ەخۆیەوەب ەرچاوی ب ێغىەوجيێيیپ ەوە,ز(2003) ڵیصا یدوا ەل ێژیىەوەجى هاوچەی

ێروارییف ەجگىزاری خسم ەواهەچىون, ل ێػپ ەرەو ب یانژ ەواویبىار ەمىو ێغىەوجىاهەپ ەمئ یعاو ەعان ب یغخىاهذا,داه ەیژمار ەل

ەصخاهذارد و ێىەرپ ەب ۆخیانبارود ەراوردهردویب و ێنیعى ەعبىوویداب ڕووی ەل ەجگىزارییەخسم ەمئ ەوەعذائ ەگەڵ. لەییئاماد

ێيیەواویعى یبەجمەهذییەجا ۆزیىەوەید ەل یخییەبر ێژیىەوەهەجى یئاماهج ۆیە. بییەه ێىیضخذاپ یئاصت ەل ۆییەوانو هاوخ یهاویح

دواجر ۆییەوان,هاوخ و یهاویح ێىەرەپ ەب ەراوردب ەب ەڵضەهگاهذهیان اوواث ەعبىوهیان,داب ێىازەواویو ع ەییەوانئاماد ێىذهگەخى

Arc Gis) ەرهامەیب ەب ەپغدبەصتنب ێژیىەوەدا,جى ەیهاوچ ەل ۆیانگىهجاو ب ێنیعى یاریىردوید ەڕێگەیل ێىذهگەوانخى ۆ پالهذاهان ب

.(Landsat 8) ییئاصماه ێىەیو و (10.3

(Arc Gis) ەرهامەیب ەالر,ه ی عار ەیی,ئاماد ێرواری ف ەجگىزاریی: خسمەوانووع ولیلی

پێشەكی

ێيیئامراز ێرهردنف یخىد ەوپێیەیب ۆمەڵگە,و ەرەپێذاویپ ەعەو گ ەب ەیغتنگ ەرەهییص ەروازەید ەل یدیەبر ێرهردنف

ەرحەمص ێغیىەیپ ەل ێرهردنف ەرحیه ەمەئ ەبەر ل ەر ۆڤە,مر ەرەپێذاویپ و ێغىەوجپ ەرەصخەیه ەروەا ەرەپێذاهە,پ یگرهگ

ەوى و ەرجەه ەمئ ەرەوپێغبردویب ۆ ب ڕدەهەهەوەچ ەوڵەواهیان ەواوی ج ەوڵەجاند زۆریىەی ۆیەب ۆییذایە,مر ەرەپێذاویپ ی جر ەرجەواویه

ێری چاود ەڕێگەیل ێذبذر ێىذنخى ۆهاػەیك ەمب یگرهگ ێىیضخەپ ۆیە. باڵثو یىەید ەواویبىار ەصەرحەمب ەرەدانپ ۆ ب ەمایەنبى

ەمئ ەصەر . لۆیانگىهجاو ب ەصەری چار ۆزیىەوەید رەو بىا ەمئ ێغەواویه ەواوی ج ەصەر ل ڕاوەصخانث اووا ەوە,و پالهذاهاه هردن

ەجایبەحیب ێژیىەوەدا,جى ەیهاوچ ەل ێذبىر ەییئاماد ێرواری ف ەجگىزاری خسم ۆ ب ەڵضەهگاهذن ەوڵذراوە, ێژیىەوەهەداجى ەل ەمایەبى

ەعبىوویداب ەڵضەهگاهذوی(, دواجر ێراقع اڵحی)و ۆییەوانهاوخ ێىەرەپ ەگەڵل ێىذنخى ۆهاػەیك ەمئ ۆخیبارود ەراوردهردویب ەب

ێىاویب ەب ێيیانعى .(Gis) ەرهامەیب ەهىیىەواویج ەوار

:ێژیىەوەجى هێغەی

یەهەال و, ەڵبژێرێذ ەجێباب ێژەر جى ەپێىصخەه یذا,زاوضد ێژیىەوەیەویجى ەەمىول ەهگاوە یەهەم ێژیىەوەجى ێغەیه

ەمب ێژیىەوەیەجى ەمئ ێغەواویه ۆیە(, ب1)ێژیىەوەجى و ەرباشب ەبخاج ێغەواویجر ه ەواجایەویب یانئاعىرا بياث, ۆراوحۆرەواویح

:ەجەڕووخراو ێىەیەع

ەهەعار ەداویئاو ەعەیگ یاوعاو ەهگاوص ەعێىەیب ێژیىەوەداجى ەیهاوچ ەل ەییئاماد ێرواری ف ەجگىزاری خسم یائا-1

ێغىەوجىوە؟پ

و یهاویح یپالهذاهاو ێىەرەواویپ ەگەڵل ەگىهجاو ێژیىەوەدا,جى ەیهاوچ ەل ەییئاماد ێرواری ف ەجگىزاری خسم ێنیعى ەعبىوویداب یائا-2

ۆیذا؟هاوخ

ە؟هردوو ێژیىەوەیجى ەیهاوچ یغخىواویداه ێىیضدیەواویپ ەش یب ەجگىزارییە,خسم ەمئ یائا-3

:ێژیىەوەجى یماهەیگر

5th Conference for the language and Human Sciences (Special Issue), 2019

Page 345

(. 2)ێغەوانه ەرەجاییص ەچارەصەری ب ەیغتنگ ۆ ب ێژیىەوە,جى ێغەواویه ێغىەختیپ ەوەاڵمذاهەوەیەویل یدیەبر ێژیىەوەجى یماویگر

:ڕێژراون دا ەوەخىار یال ێىەیەیع ەمب ێژیىەوەیەجى ەمئ یماهەواویگر ۆیەب

عاردا ەداویئاو یفراواهبىوو ەعاویعان ب ێىیضذپ ەنو ێژیىەوەدا,جى ەیهاوچ ەل ەییئاماد ێرواری ف ەجگىزاری خسم 1

.ەهردووەه ەعەیگ

ڕەچاوی ێىیضذپ ێرەیگى ەب ێژیىەوەدا,جى ەیهاوچ ەل ەییئاماد ێرواری ف ەجگىزاری خسم ێغىەعىردویپ و ەزراهذندام ەل 2

.ەهراوەه ۆییەوانهاوخ و یهاویح ێىەرەپ

یچ ەهردووە,ه ێژیىەوەیجى ەیهاوچ یغخىواویداه یخىاصت ەش یگىهجاو ب ەعێىەیەویب ەییئاماد ێرواری ف ەجگىزاری خسم 3

.ەییەواهەوەژمار ێىەرەپ ەڕووی ل یچ ێىییەواهەوە,عى ێىەرەپ ەڕووی ل

:ێژیىەوەجى میخۆدی

ێىاویب ەنو ێذەهرێذ,ل ەیڕەوییانپ یاداحىگراف ەزاوضتیل ەه ەصتراوە,ب یخۆدێم ەچەهذپغذ ب ێژیىەوەهەداجى ەل ەوار

ێىاویب ەروەا. ێژیىەوەداجى ەیهاوچ ەل ەجگىزارییەخسم ەمئ ێغىەوجنیپ ێژووی م ەڕووی خضدى ەل ێژووی م یخۆدیم یخۆدیم ەوار

. اوواث ەواهەوەخغخ ەخغەو ه ەڕێگەیل ییان,حىگراف ەعبىوویو داب ێىذهگاوانخى ەب یبەثجا ۆڕاوەواویگ یاریىردوید ەل ەصفیو

ێىاویب ییەوەئامار و ەهذێتیچ ەڕووی خضدى ەرێگەیل ێژیىەوەهەداجى یارییەواویداجا و زاه یياری ع ەل ەهذێتیچ یياری ع یخۆدیم ەوار

.(Arc Gis 10.3) ەرهاهەیب ەب ەصتنپغذ ب ەب

:ێژیىەوەجى ئاماهجی

و ەمىوىرحیه ەصدىیغاهىردوید ەپێىاو ل ەیی,ئاماد ێرواری ف ەجگىزاری خسم ەڵضەهگاهذوی ەل یخییەبر ێژیىەوەهەجى یئاماهج

بخىاه ۆئەوەیب ەرەوان,پالهذاه و ەیىەهذیذارپ یەهەال ێشچاوی پ ێخەبخر ێىیضذپ یاری زاه ەوى جاو ەجگىزارییە,خسم ەمئ ێغەواویه

.ۆزرێخەوەبذ یروگرفخاهەو گ ێغەه ەو ئ ۆ گىهجاو ب ەصەری چار ەڕێگەیاهەوەل

:ێنیعى ی: صىىرێژیىەوەجى صىىری

ەاڵحی یباعىر و ەالره ەزایك یباعىر ەهەوێخەد ێژیىەوەجى ەیهاوچ ەاڵجەوە ەل ەوە,وىردصخاه ەرێمی ڕۆژ ڕۆژ

ەردەصىور ب یگىهذ ەگەڵل ەاوصىىر یەوەباوىر ەل ڕزگاری, یەیهاخ ڕۆژئاواوە ەبەش یل یرواهذا,ص ڕووباری ەگەڵل ەاوصىىر

(, 34° 36' 08)" ییپاه ەواویبازه ێىانه ەهەوێخەد یەوە( ەصترۆهۆمی) ئ ەردووویگ ێگەیپ ەڕووی , لەگۆزیىەگرد یگىهذ ەباعىرەوەل

ەاڵحی ی(45° 21' 50(, )"45° 17' 15)" ێژییدر ێڵەواوی ێىانه و ەوی ز یباوىر ی(°34 39' 24)" ڕوبەری یگغت ۆی . وەوییەوەز ڕۆژ

(.1) ەژمار ەخغەیه ڕواهە( ب2هم17.5) ەگاجەد ێژیىەوەجى ەیهاوچ

:یواح صىىری

ێذاج ێژیىەوەهەیجى ەهذێدیەواویچ و ێنیعى یارییەزاه ەاوی (, ج2018-2017) ێىذویخى ڵیصا ەل یدیەبر ێژیىەوەهەجى ییواج صىىری

.ەرگیراوەو

:ەحیباب صىىری

ەجگىزاریذاخسم ۆرەواویح ەرحەمص ەهێى ل یەوە,(ەجگىوزاری خسم یای)حىگراف ێىەیچىارچ ەچێخەد ێژیىەوەهەجى ەجییباب صىىوری

)ەییئاماد ێىذوی)خى ۆهاغیك ێرواریذاف ەجگىزارییخسم ەهێى ل ەگرێخەوە,د ێرواری ف ەجگىزارییخسم


Page 346

ەالره ەزایوىردصخان و ك ەرێمیو ێراقع ەگىێرەیب ەالر ه ی عار ێنی(: عى 1) هەخغەی

:ەب ەصتنب ەپغذب ێژەرانجى ی / وار صەرچاوە

, ێىىشج ۆمپاهیایو یەهەم, یچاپ یهان,و ح ێراقع ێراق,ع یوىردصخاو ەرێمی ەجڵەس یجر, ئ ەواویو ئ یناعم ؽالح خمذ ام .1

.39, 2009 ەولێر,

و ێماویصل ێسگایپار ێڕی وارگ ەخغەیه ێماوی,صل ی ئامار ەڕێىبەرایەحیپالهذاهان, ب ەزارەحیوىردصخان, و ەرێمی ەحیخيىم .2

.GIS ,2015 ەش یب ەرمیان,گ یذارەیئ

.ێژیىەوەهەجى ەجییباب ی صىىور دەبێخە

ەالرداه ەعاری ل ەییەوانئاماد ێىذهگەخى ییحىگراف ەعبىوویداب و ێژووییم ڕەەهذی: یەهەم جەوەری


Page 347

:ێژیىەوەداجى ەیهاوچ ەل ەییئاماد ێرواری ف ەجگىزاری خسم ێغىەوجنیپ ێژووی : میەهەم

ەدیاریىراوی ب یضخەم,ب ەدەیص یەهەمی یىەیه ۆ ب ەگەڕێخەوەد ێژیىەوەداجى ەیهاوچ ەل ێرواری ف ەجگىزارییخسم ێژووی م

ێىذهگایخى ەجاه ەب ێىذهگەیەخى ەم(, ئ3)ەهرێخەوەد ەالرداه یگىهذ ەل ەرەجاییص ێىذهگایخى یەهەم ەوەیز(, پاظ ئ1931) ڵیصا

ەاڵم(. ب4) ەزاك ەهذیهاو ەهرێخەز(دا د1970) ەصاڵیواجذا ل ەەمانو ل عار ەب ەبێذر دەال ه ەوى جاو ەمێىێخەوەد ێژیىەوەجى ەیهاوچ

ەالری )ه ەڕەویگ ەل ەهذیهاو ێىذهگەیخى یەهەمز( 1971) ڵیصا ەل ەهە,عار یغخىواویداه ەیژمار یادبىوویعار و ز ەب یپاظ بىوو

ێىذهگەهەخى ەهذی( هاو 2) ۆلیپ ەوەیهرده ەگەڵل دواجر ڵیصا ۆ ب ەاڵمب ەبىوە, ێىذواری ( خى 8) ەهیاج ەه ەهرێخەوە,( دۆن و

ەل ەوى جاو ەهەداعار ەل ێرواری ف ەجگىزاری خسم ێغىەوجنیپ ۆ ب ەڕەجێبى ەبێخەد ەمەظ(. ئ5()ەرماهبەران)ف ەڕەویگ ۆ ب ەگىێسرێخەوەد

ێىذهگەیخى یەهەم ێخەبەد ەمەظب ەهرێـخەوە,د ەالر ه ێىذهگەیخى ەل ەییئاماد ی(ەم)چىار ۆلیز( پ1980-1979) ێىذویخى ڵیصا

ەه ەهرێخەوە,د ەهەداعار ەل ەییئاماد ێىذهگایخى ەمز( دوو1981-1980) ێىذویخى ڵیصا ەل یػدواجر ەالردا,ه ی عار ەل ەییئاماد

ەییئاماد ەویػئ ەهرێخەوەهچان د ەییئاماد ێىذهگایخى یەهەمز( 1989) ڵیصا ە(. ل6)یغىوەپ یئارام )ثىرة( ەیذع ەییئاماد

و یغخىوانداه ەیژمار ۆربىوویز و ەرێم ەحیخيىم یدروصدبىوو ەگەڵز(, ل1991) ڵیصا یدوا ە. لە( بىوانهچ ەوعتی)ر

ەییز( )ئاماد1993) ڵیصا ەل ێىەداچىارچ ەمهرد, ل یادیز ەییئاماد ێىذویخى ەب یذانگرهگ ەهەدا,عار ی ڕووبەر ەرفراواهبىوویب

ەڕەویگ ە( لەمریخ ەییز(, )ئاماد1999) ڵیصا ەو دواجر ل ەهرێخەوە( دۆن و ەالری )ه ەڕەویگ ەل ێضخائ یبىران( ەیذع

ەیذ)ع ەییەواویئاماد ەواهیػئ ەبىوە, ەهەداعار ەل ەیی( ئاماد4) ەنهاج یضخەمذاب ەصەدەیجر ل یەویواجا ە. بەهرێخەوە(دۆڕظ)ع

و یغخىوانداه ەیژمار یبىوو ۆر ز ۆی ەب یەهەیغذاو یضذب ەدەیص ە. لە( بىوهەمریبىران, خ ەیذهچان, ع ەوعتیئارام, ر

یػپاعاه و ەالره ی عار ۆ ب ێراقع ەڕاصتیخىاروو و هاو ڕاگىێسراوی یوىرداو ۆری ز ەعێيیب ەڕاهەوەیو گ ێراقع یئازاد ۆصەیپر

ەبیىیند ۆیەهرد, ب ێژیىەوەجى ەیهاوچ ەل ڕوویان یغخىوانداه یاجری ز ەیەویژمار ێراقع ەڕاصتیخىار و هاو ەواویهاوچ یئارام ێىچىوویج

ەواهیػئ ەهرێخەوە,د ێيۆڵیىەوەدال ەیهاوچ ەل ەییئاماد ێىذهگای( خى 5) یەهەمذاو یضذب ەدەیص یەهەمی ەیەیید ەل ەنهاج

( 3) ەحۆرێ( بىون, بڕانوى ی مىخخار ەخمەدئ ڕان,وى ەدرخاویهچان, ب یایچ ەردەم,ص , ێ هى ی)وىردصخاو ەییەواویئاماد

ڵیصا ەدیاریىراوی ب یەهەمذاو یضذب ەدەیص ەمیدوو ەیەیید ەرەجاواویص ەل ەاڵم(. ب7)ێىاراهئ ێىذویخى ۆجاییو ێىذهگایخى

ۆهاػەواویك ەمەظب ەدرێذ,د ەهجامئ ێىذهذاخى ڕۆگرامیپ و یضخەمص ەل ۆڕاهياری گ دەوەەروەر پ ەزارەحیو ەالیەنز(, ل2011)

ەمەظ(, بەییئاماد ەڕەحی,)بى ۆهاغیدوو ك ۆ ب ێىەوەر ەمذەهه و ەگۆڕدرێ( دەییئاماد ەهذی,هاو ەرەجایی,)ص ۆهاغیك ێس ەل ێىذنخى

ەری رووب یبىوو ەرفراوانب ەگەڵل یػپاعاه ەیی,ئاماد ێىذهگایخى ەبىەد ێژیىەوەجى ەیهاوچ ەهذییەواویهاو ێىذهگاخى ەل ەیەنژمار

.(8)ەییئاماد ێىذهگای( خى 17) ەگاجەد ەیانز( ژمار 2018) ڵیصا ەل ەوى جاو ەهرێىەوە,د ێ هى ەییئاماد ێىذهگایخى ەیەنژمار ەهەعار

:ەالرداه ی عار ەل ەییەوان,ئاماد ێىذهگەخى ییحىگراف ەعبىووی: دابدووەم

یىاصانحىگراف ەه یذا,حىگراف ییەویپاهخا ەل یاردەواند اڵوبىوهەوەیب ەل یدیەبر یاحىگراف ەعبىوویداب ەل ەبەصذم

ەعبىوهەهەداب ڕاصخەكیىەی ەجىاری و ه صروعذ ەڕووی خضدى ەوڵی یاردەواهەوە,د ەعبىوویداب ەخغەیه یدروصخىردو ەڕێگەیل

ێىییەواهەعى یاوازییەح ەڕووی و خضدى ەعبىونداب یەهضاوی ینیزاه ێژیىەوەهەجى ی(, ئاماهج9)یاواهذاحاح ەئاماهج ەپێىاو ل ەدەن,د

ەمب ەجگىزارییەخسم ەمئ ینبساه ەوەیئ ۆ ب ەعبىوهیان,داب ێىازەواویع یاریىردویدواجر د ێىذهگەواهذا,خى ەعبىوویداب ەل

ۆ ب ێىیضذپ یاری زاه ەڕووی خضدى هجیئاما ەاوواث ب ەواث؟,د ەهەعار یغخىواویداه ەواوی ج ەحیخسم ێضخایئ ەعبىوهەیداب

ەعبىوهەهەداب ڕێىییەواویها ەوڵبذرێذ ەداوار ەمئ ڕۆعىایی ەبەرل ەوەیئ ۆ ب ەعبىوهیاهەوە,داب ییجىاها ەیبار ەل ەران,پالهذاه

پێىیضذ ێرەیگى ەب ەجگىزارییەیانخسم ەمئ ەه ێذبذر ەهاوچاه ەو ب یگرهگ ێذاهى ەزگایود دام یدروصخىردو ەواحیل ڕێىبخرێىەوەو

.ێىەگەیغخىوەپ

ەیهاوچ ەڕەهەواویگ ەصەر ب ڕێها ێىەیەویع ەب ەجگىزارییەخسم ەمئ ەردەهەوێذ(, د2) ەخغەی( و ه1) ەیخغخ ەل

ەهە,عار ەڕەهەواویگ ی%(4881) ەدەواجەه ەڕەن,( گ13) ەل ەهیاج ەڕەن( گ27) ەوۆی ل ەحۆرێب ەعبىوە,داب ێژیىەوەداجى

ی%( 5481) ڕێژەی و ێىهێىاوەپ ەالریانه ی عار ی%(3781) ڕێژەی ەڕەواهەگ ەمئ ڕووبەری ێذایە,ج ەییانئاماد ێىذهگەیخى

ەصەر ب ەجگىزارییەداخسم ەمئ ەعبىوویداب ەل ڕێيیها ۆ ب ەیەئاماژ ەخۆیذال ۆی خ ەمەظئ ۆگرجىوە,خ ەل ەهەعیانعار یغخىواویداه


Page 348

ەمب یغخىانداه ەصڕاگەیغخنید ەڕووی ل ەم ڕووبەرەوە, و ییپاهخا ەڕووی ل ەم ەعاردا, واج یاوازەواویح ەعەب و ەڕەنگ

ەجگىزارییخسم یبىوو ەل ەدیذەهرێذب ەورەگ ۆعاییەویب ەهجامذائ ەل ڕبياجەوە,پ ەهەعار ێذاویضخییپ ەیخىاهییىەه ەجگىزارییە,خسم

.ەهەداعار ە( لەیی)ئاماد ۆهاغیك ێرواری ف

ێذایە,ج ێىذهگەیانخى ەڕەواهەیگ ەو ئ ەیبى ەوەظئ ێبیىییج ەجىاهیند یىەوە,وردب ێغىوپ ەیخغخ ەخغەو ه ەل یاجر ز ەر گ

ەمب ەعبىوهەهەیاهذا,داب ەل ەبینرێذد ەرامبەری هاب یاوازەو ح یضاند ێىذهگەوەخى ەیژمار ەڕووی ل ەڕەهێىیانگ ەر ەرهەوجەیب

:ەوەخىار ێىەیەیع

ە( ل5) ەجەهیاب ەاڵمب ێىهێىاوە,پ ەهەیعار یغخىاویداه ی%(781و ) ەر %( رووب481) ەهیاج ەواجێىذال ەرماهبەران,ف ەڕەویگ-1

ی%(2388و ) ۆصخایانمام ی%(2582و ) ێىذوارانخى ی%(1989) و ێىذهگەوانخى ی%(2982) ەواج ۆبىوەجەوە,و ێذاج ێىذهگەواویخى

ەوەیگىاصدى یضخمیص ەڕێگەیل ەوەو عار ەهخەری ص ەهەوێخەد ەڕەهەگ ەمئ ەوەیەئ ەهەیوار ۆ . ۆگرجىوەخ ەل ێىذویخى ۆلەواویپ

بخىاه ەڕەهەواهەوەگ ەواوی ج ەل ێىذوارانخى و یغخىانداه ەواثواد ەمەظئ ەوە,جر ەڕەهەواویگ ەصەرحەمب ەصتراوەجەوەب وەیەگغد

ێرواهە,: )عەل ەبریخینه ەوری,چىارد ەڕەهەواویگ ەثبیجا ە. بەیە یانبىوه ەڕەهەداگ ەمل ێىذهگاهەیخى ەو ئ ەهەبگ ەئاصاویب

ەمل ێذبذر ەییئاماد ێرواری ف ەب ۆر ز یگرهگ یىردووەوا ەمەظئ ەر (. ەڕیراپ ەباث,خ ەیذان,ع ەرهەوج,بىگرد, ص ۆڕظع

امادەییەواویئ ێىذهگەخى ەرحەمص ەگەاڵ . لۆبگرێذخ ەل یاندوواه ێىارانئ ێىذویخى ەیی( ئاماد3) ۆی و ەل ەحۆرێب ەڕەهەدا,گ

.هچان

ەاڵمب ێذایە,ج ەییئاماد ێرواری ف ێىذهگەیەویو خى یەهە ەر یەهضان ەعێىەیەویب ەڕەهە,( گ12) ەیانژمار ەجر ه ەڕەهەواویگ-2

:ەوەخىار ێىەیەیع ەمب ێىذوارەوە,خى ەیژمار ەڕووی ل ەجایبەثب یاوازن,ح ۆلەوەو پ ۆصخامام ێىذوار,خى ەیژمار ەڕووی ل

ەصەر ل ۆلیغذاو پ ۆصخاو مام ێىذوار خى ەیژمار ەل ەمذایەدوو ەیپل ەل ێذایە,ج یئارام( ەیذع ەیی)ئاماد ەه ۆڕظع ەڕەوی. گأ

ەیهاوچ ەییئاماد ێرواری ف ۆلەواویو پ ۆصخایان%( مام787و ) ێىذواران%( خى 1084) یایذاج ەه ێيۆڵیىەوە,ل ەیهاوچ یئاصت

ێذاج ێيۆڵیىەوەیل ەیهاوچ یغخىواوی%( داه386و ) ەر %( رووب281) ەنهاج ەڕەهەگ ەمئ جێىذاوا ەل ەمەئ ۆگرجىوە,خ ەل ێژیىەوەیجى

ەهخەری ص ەهەوێخەد ەیە, یزاوضت یو هاوباهگ ێيۆڵیىەوەل ەیهاوچ ەل یە یزاوضت ەش یب ەییئاماد ەجاه ەوەیئ ەۆی ب ەاڵم. بۆبۆجەوەو

ەب ەوەباع ەوەیگىاصدى ڕیجى ەو ب ەوەعار

( دا2018) ڵىصا له وان هه ڕ گه ی یرگى ەالر ه ی عار یو داهيغخىواو ەییەوانئاماد ێىذهگەخى یحىگراف ەعبىووی(: داب1) خغخەی

اوی ژ گەڕەك

ژ. خىێد

گە%

ژ. خىێ كار

% ژ.

هاهۆس تا

ژ. % پۆل

ڕووبەری % (2گەڕەك )م

% ژ.

یشتىا دا ى

%

فەرهابەر .1 1545 29 5 اى

19.9 179

25.2 65

23.8 695221.3 4.1 9973 7.1

6,2 8630 4.4 772556.5 6.6 18 7.5 53 7.2 557 5,9 1 ڕاپەریي .2

4,2 5866 2.5 434654.1 5.5 15 4.6 32 4.5 349 5,9 1 سیرواى .3

808 5,9 1 شۆرش .410.

4 54 7.7 21 7.7 371111.8 2.1 4993 3,6

كەالری .5 3,6 5011 4.2 733826.2 6.6 18 6.3 44 7.3 565 5,9 1 كۆى

5,7 8009 4.2 735421.9 6.6 18 5.8 41 8.2 635 5,9 1 گۆراى .6

4,7 6586 1.9 338465.4 6.9 19 5.8 41 5.6 435 5,9 1 شەهیداى .7

هاهۆستا .8 3,7 5190 2.9 504003.3 6.6 18 6.8 48 5.5 428 5,9 1 یاى

5,6 7792 2.6 454998.5 6.6 18 6.4 45 8.2 641 5,9 1 خەبات .9


Page 349

ی .11 شارەوا2

1 5,9 462 5.9 46 6.5 16 5.9 402879.3 2.3 2174 1,6

ئەدازیارا .11 2,7 3716 1.1 196083.5 3.7 10 4.5 32 4.1 321 5,9 1 ى

1,9 2740 1.7 297042.6 6.6 18 6.3 44 5.3 416 5,9 1 ئەفالەكاى .12

3,5 4872 3.1 541866.2 6.9 19 6.3 44 7.9 611 5,9 1 ڕواكی .13

17 كۆ100

7773 100

703 100

273

100

6478130.6

37.1

75552 54,1

سەركەو .14 تي

0 0 0 0 0 0 0 0 598413.8 3.4 7339 5,2

ی .15 شارەوا1

0 0 0 0 0 0 0 0 481181.1 2.8 4912 3,5

بەردەسى .16 ور

0 0 0 0 0 0 0 0 1220995.

8 7 4018 2,9

4,5 6288 3.1 542533.8 0 0 0 0 0 0 0 0 ڕزگاری .17

1,6 2188 0.7 128942.1 0 0 0 0 0 0 0 0 گەرهیاى .18

1,9 2740 5.1 883626.5 0 0 0 0 0 0 0 0 ئازادی .19

1,7 2445 0.5 93148.3 0 0 0 0 0 0 0 0 ئاوارەكاى .21

6 8416 3.6 620379.1 0 0 0 0 0 0 0 0 بگرد .21

ە .22 0 0 0 0 0 0 0 0 شێروا1169359.

3 6.7 7601 5.4

1,2 1644 1.6 295588 0 0 0 0 0 0 0 0 ەورۆز .23

جىوتیارا .24 ى

0 0 0 0 0 0 0 0 583580.9 3.3 3904 2,8

0 0 0 0 0 0 0 0 حەهریي .251630181.

5 9.4 6016 4,3

كەالری .26 ىێ

0 0 0 0 0 0 0 0 546118 3.1 6309 4,5

پیشەساز .27 ی

0 0 0 0 0 0 0 0 2202361.5

12.6

602 0,4

0 0 0 0 0 0 0 0 كۆ1099640

9.7 62.

9 64422

45,9

17 گشتی كۆی100

1747454

0.3 100

139974

100

.(1) ۆی پاعي -1: ەب ەصتنپغذ ب ەب ێژەرانجى ی : وار صەرچاوە

ۆعگىزەراویخ ەجگىزاری خسم یو ئاصت ەعبىونداب ی,عل یخالذ ول -3 .(ArcGIS 10.3) ۆگرامیپر ێبەحێىردویپاظ ح یارییەواویزاه -2

.55, 2018(, 5) ەرگی(, ب4) ەژمار ەرمیان,گ ۆی زاهي ۆڤاری گ ەالردا,ه ی عار ەل


Page 350

)2018) ۆصاڵیب ەالرداه ی عار ەڕەهەواویگ ەصەر ب ەییەوانئاماد ێىذهگەخى ەعبىووی(: داب2) هەخغەی

ێىاویب ێژەران,جى ی : وار صەرچاوە .(ArcGIS 10.3) ۆگرامیپر ەبەوار

.ەواثد ێغىەظپ ەییانئاماد ێرواری ف ەجگىزاری خسم یئاصاو ەو ب ەصتراوەجەوەب ەوەجر گەڕەهەواوی

ەڕووی ل ەگرن ( دەعەمع ۆ ب ێیەم)ص ەواویپل یەهذا ەدوایی( بەڕیراپ ۆن,و ەالری ه ی,رووهاو ۆران,گ ەباث,)خ ەڕەهەواوی. گب

ۆ ب یەهذا یدوا ە%( ب782%(, )783%( , )789و ) ەمو دوو یەهەم ەڕەویدوو گ ۆ %( ب882) ێژەیر ەب ۆڕێح ەب ێىذوارەوە,خى ەیژمار

ێذاج یغخىواهیانداه ۆری ز ەیەوی( ژمار ۆرانگ ەباث,خ ەڕی,)راپ ەڕەهەواویگ ەوەیئ ۆ ب ەگەڕێخەوەد ۆوارهەیجر. ەڕەهەواویگ

%(, 587%(, )682) ڕێژەواوی ەب ەالر ه ی عار یئاصت ەصەر ل ێ( دەمچىار ێیەم,ص ەم,)دوو ەواویپل ەل ۆرێح ەب ۆبىوەجەوە,و

ەه ەواث( دۆی ه ەالری ه ەڕەوی)گ ەب ێغىەظپ ی زار ەجگى ( خسمۆن و ەالری ه ەڕەوی)گ ەروەا. ەهەعار یغخىاویداه ی%(586)

ەل ە( حگیرووهاو ەڕەوی. )گییەه ێذاج ەییئاماد ێرواری ف ەزگایود و دام ۆبۆجەوەو ێذاج ێژیىەوەیجى ەیهاوچ یغخىواوی%( داه485)

%( 481) ەەردووهیانب ەه ەواث( دەورۆز ه ەردەصىر,)ب ەڕەهەواویگ ەب ێغىەظپ ەجگىزاری خسم ۆی,خ ەڕەهەهەگ یغخىاویداه

.ەهراوەه ەراەمف ۆ ب ەییانئاماد ێرواری ف ەزگایود دام ۆبۆجەوە,و ێذاج ێژیىەوەیجى ەیهاوچ یغخىواویداه

یروان,ص ەهفالەوان,ئ ۆصخایان,مام ەیذان,, ع2 ەواوی)عار ەڕەهەواویگ ەل یخینبر ەڕەهە,( گ6) ەیانژمار ەجر ه ەڕەهەواوی. گج

ێژەواویر ەب ۆگرجىوە,خ ەل ێژیىەوەیانجى ەیهاوچ ەییئاماد ێىذواری خى ۆیانخ ێىیضتیپ ەگىێرەیب ەریەهەیان(, ەهذازیارانئ

(589( ,)%586( ,)%585( ,)%485( ,)%481%).

ێىاویب ەب ەالر,ه ی عار ەل ەییەوانئاماد ێىذهگەخى ێىییعى ەعبىوویداب ۆ ب یىردهەوە: عەمدوو جەوەری (GIS) ەهىیيیج ەوار

:ەییەوانئاماد ەكىجابخاه ۆ ب ێنیعى ەعبىوویداب ەواوی: ئاراصخیەهەم

اری زاه ەڕووی ل ۆڤەوەمر ێغىەوجىەواویپ ەۆی ب ێضخا,ئ ەردەمیص ۆڕش ی)ع ەردەمیص ەب ەهاصراو ەهىەلۆژیاوەج و ی

اری زاه ەمەواویب ەحۆرێ(, بی ڕوابەریذەهەن ەڕێگەیاهەوەل ەزراوەواندام و ەوڵەجاند ەه ەرەصخەیەن,ه ەجەبىوه ۆڕعەع ەمئ ەر

ەم. لۆییذامر ەرەپێذاویپ ەواویبىار ەزۆربەیل ێىەرگرجيیاندواحار صىدل ێىییەواهذا,عى یارییەداجاو زاه ڕێىخضخنی ەوۆهردهەوەول


Page 351

و ەرخضتند ۆ دا, ب(GIS) یاییەوانحىگراف یارییەزاه یضخەمیص ێىەیچىارچ ەل ەن ی ئامار ەهىیيیج ەماو بى ەڵێوىم ێىەهذەعذاه

اڵوبىوهەوەیب و یبەجمەهذیجا ەڕووی ل یاردەواند ۆ (, بیحىگراف ەعبىوویداب ۆخی)بارود ێىییەوانعى یارییەزاه یىردهەوەیع

ەایب ەرخضخنید ۆ ب ەڕەحیبى ەواوهەرێيیج ەبێخەد یاردەواند ۆ ب ێنیعى ڕەەهذی یىردهەوەیع ۆیەب ێىییەوە,عى

ا ێىییەواهە,عى ەعبىوهەداب ەڕووی خضدى ڕێگەی ەجاه و یباعتر ەخغەه ەه یە(. ئاعىرا10)ڕاصخەكیىەیان ەخغەه ەروە

(. 11)ەبێذ یبىوو ێىییەواهذاعى یبەجمەهذییەجا یىردهەوەیع ەل ێىیضخەپ و ەجمییەخ ێيیئامراز ەوارەو ورد ییزاوضخ ەهىیىێيیج

:ەل یخینبر ێىییەواهیػعى ەهىیىەج

:ەهخەرییەوانص ڵەخا -1

ا, (Mean Center ەهذهاو ەهخەری : )صەل یخینبر ێىییەوانعى ەعبىوهەهاو داب ەهخەرییەواویص ڵەخا ەهخەری ص یاردەی)د ەروە

Feature Central) هاو( ڕووبەری ەهذیو پاعان Areal center)یبەثجا ییئامار ڕێيارێيی اڵهەخا ەمل ەریەوێ ۆزیىەوەید ێگىمان, ب

ەروەنجر, ێىییەواویعى و ی ئامار ێىەرەپ ەقیچ ەبىەد اڵهەخا ەمل ەریەن ەوەدایەل اڵهەخا ەمئ ۆزیىەوەید یگرهگ ەیە, ەخۆی ب

ەواج یەهتری, ەرص ەهەوجىوهەجەه ەییەوانئاماد ێىذهگەخى ەعبىوویهاو داب ەهخەرییەواویص ڵەخا ەردەهەوێ د ەوە(3) ەخغەیه ەل

ەعبىوهێيیداب ەل ەدوور ەییەوانئاماد ەعبىوویداب ەوەیەئ یواجا ەمەظئ ەخغەهە,ه ەصەر ل ەیە یاوازیانح ێنیعى ێس

.ڕێىخراوەوە و ەییهمىوه

:(Standard Distance) ێىاهەییپ ی دوور -2

ۆ ب ەواردێذب ەه ێىاهەییە,پ یالداو ێىەری پ ێىەیاوع ەیەو ۆری ز ییەویگرهگ ێيیذاعى ەعبىوویداب یياری ع ەل ێىاهەییپ ی دوور

ۆ ب ێىەردەگیرێ ل ی( صىدێىاهەییپ ی )دوور ێىەرەپ ەمئ ێيیذا,عى ەعبىوهێيیداب ەل یاردەواند ۆبىوهەوەیو ەیپل و ڕادە ێىاهەهردویپ

ێىەرەوەپ ەمئ ێبەحێىردویح ەهجامیئ ەل ەهرێذد ە, ه(Standard Circle) ێىاهەییپ ەیبازه ەب راوەهاص ەه ەیەنبازه ێغاویه

اریمانزاه ا ەوێذ,بى ەصذد یاردەواند ێنیعى ی دوور اڵوبىوهەوەیب یان ۆبىوهەوەو ەیپل ەربارەید ی ەهەبازه ەڕاصتیهاو ەروە

ەهەبازه ەبارەیجر ك ێىذەی یاجربێذز ێىاهەییپ ی دوور ەایب ەرچەهذە, (12)() (Mean Center ەهذیهاو ەهخەری ص ڵی)خا ەل یدیەبر

ێچەواهەیپ وباڵوەو, ەرظپ ەعبىوهێيیداب یاردەهەهاو د ڵەواویخا ەعبىوویداب ەه ەگەیەهێذد ەوەئ ەمەظئ ەردەهەوێذ,د ەورەجر گ

.ڕاصخە ەمەظئ


Page 352

(دا2018) ەصاڵیل ەییەوانئاماد ێىذهگەخى ۆ ب ێىاهەییپ ی دوور و ەهخەرییەوانص ڵە(: خا3) هەخغەی

ێىاویب ەب ێژەران,جى ی / وار صەرچاوە .(ArcGIS 10.3) ۆگرامیپر ەوار

ێىاویب لەئەهجامی ( 17) ەوۆی ل ەردەهەوێذد ەالر,ه ی عار ەییەواویئاماد ێىذهگەخى ەعبىوویداب ۆ ب ێىاهەیییپ ی دوور ەوار

ەرحەمص ی%(7685) ڕێژەی ەواجەد ەه ێىاهەییەوە,پ ەیهاو بازه ەوجىوهەجەه ێىذهگەیان( خى 13) ەییئاماد ێىذهگەیخى

( ەهذیهاو ەهخەری ص ڵی)خا ۆبىوهەجەوە,و ەهذیهاو ەهخەری ص ڵیخا ەدەوریل ۆریىەیانز ەگەیەوێد ەوەئ ەمەظئ ێىذهگەوان,خى

(, ەباثخ – ەیذان)ع ەڕەهەواویگ ێىانه یاهەرەوەیح ێڵی ەهسیل ەباجەوە,خ ەڕەویگ ۆرەاڵحیخ ی باعىور ەوپەڕی ئ ەوجۆجەه

ەمئ ەوە,عار ەهخەری ص ەڕەهەواویگ ەجەوجىوهەه ێىذهگەوانخى ۆریىەیز ەواج ەالرن,ه ی عار ەڕاصتیهاو ەڕەهەواویگ ەل ەماهەئ ەه

.ەبىوە ەجگىزاریەداخسم ەمئ ەعىردویداب و ەزراهذندام ەل یپالو ێب ەریذەخاثد ەهجامەظئ

:(Directional Distribution) ەعبىونداب ەیئاراصخ -3

و ڕەوث ێىاهەهردویپ ۆ ب (Standard Deviational Ellipse ێلىەیی ێىازی )ع ەب ەبرێذحار هاود ەهذێ ەه ەعبىونداب ئاراصخەی

ەهرێذد ەصەر ل ێژیىەوەیجى یاردەیەید ەو ئ ەعبىویاجىو داب ەگەر ئ ەواردێذب ێىەرەپ ەمئ یاردەوان,د اڵوبىوهەوەیب ەیئاراصخ

ێىاویب ەهجامیئ ەل ۆیە, بەبێذ یاریىراوی د ەیەویئاراصخ ەه ەوێذبى ەصذد ێلىەییمان ێىەیەویع ەجىاهیند ێىەرەداپ ەمئ ەوار

ەخغەهەداه ەل ێلىەییە ێىەع ەمئ ەهخەری . صەیەداهاوچ ەو ل ەواثد ەعبىونداب ەیئاراصخ یبەجمەهذییەواویجا ەگىزارعذ ل

ێىاوی(. ب13)یە(Mean Center اوەهذیه ەهخەری )ص ڵیخا ەویػئ ەهذییەوانهاو ڵەخا ەل یەهێ ەرص ەهەوێخەد ۆ ب ێىەرەپ ەمئ ەوار

:ەه ەردەهەوێذهت جيادا د ەجەڕوو,(دا خراو 4) ەخغەیو ه (2) ەیخغخ ەل ەییەوان,ئاماد ێىذهگەخى


Page 353

(دا2018) ڵیصا ەل ەالر ه ی عار ەییەواویئاماد ێىذهگەخى ۆ ب ەعبىونداب ەیئاراصخ ەای(: ب2) خغخەی

داهەزراوەی فێركاری

(x) بەهای بەهەتر

بەهەتر (y) بەهایبەهای

سىڕاەوە

ی ئەو ئاهادەییاەی (%)دەكەوە او شێىە

هێلكەییەكەوە

خىێدگا 64,7 61.4 1385.1 1137.5 ئاهادەییەكاى

ێىەهاو ع ەهەوهەد ەییاهەیئاماد ەو ئ ی (%) ڕاهەوەصى ەایب ەمەجرب (y) ەایب ەمەجرب (x) ەایب ێرواری ف دامەزراوەی

ێلىەییەهەوە

6487 61.4 1385.1 1137.5 ەییەوانئاماد خىێىذهگا

.(ArcGIS 10.3) ۆگرامیپر ێبەحێىردویپاظ ح یارییەواوی/ زاهصەرچاوە

(دا2018) ەصاڵیل ەالر ه ی عار ەییەواویئاماد ێىذهگەخى ۆ ب ەعبىونداب ەی(: ئاراصخ4) هەخغەی


ی صىىور ەیئاراصخ ەو ئ ەەمانب ێژبۆجەوە,در ۆرئاواخ ی باعىور ۆ ب ۆرەاڵجەوەخ یباوىر ەل ەعبىوهەهەداب ەیئاراصخ-1

.یغخىاهەوەداه ەیژمار ڕووبەرو ەڕووی ل ەالر ه ی عار ەداهییئاو یفراواهبىوو

ەل یىەهس ەعبىوهەهەداب ێىەیع ەوەیل ەحگ ێلىەییەهەوە, ێىەع ێى ه ەوجىوهەجەه ێىذهگەوانخى ی%(64) ەل یاجر ز ەرهەوجىوەد-2

.ەڵىەوجىون ەهخەرییەهەص ڵەخا ەدەوریل ێىذهگاوانخى ۆربەیز ەه ەوەیەئ ەمەظئ ۆواری ەییەوە,بازه

ەل ۆبىوهەجەوە,و ەهەداعار ەهذیهاو ەڕەهەواویگ ەل یاجر ز ێىذهگەوان: خى ەواثد ەوەب ەئاماژ ێىەرەظپ ەمئ ێىەع بەەمان

.ەجگىزارییەخسم ەمئ ەبىوویل ێبەععار ب ەراوێسەواویپ و ەصذد ەدوور ەڕەهەگ ەرامبەرداب


Page 354

:ەییەوانئاماد ێىذهگەخى ەعبىوویداب ێىازی : عدووەم

ێىەری پ یاییەوان,حىگراف یاردەد ەعبىوویداب ێىازی ع ەصدىیغاهىردوید ۆ ب ەواردێب ۆراوحۆراهەیح ێىەرەپ ەو ئ یگرهگتر لەهێىان

ێىەرەپ ەمئ ەوەیئ ەعبىوهەوان,داب ێىازی ع یاریىردوید ۆ ب ێىەرەوانپ ەگرهگتریل یەهێىە)حار الاكرب(, ێدراوس یىتریهس یيارییع

ەه ۆوارەیە ەمئ ەبەر ل ەر جردا. ێىەرەواویپ ەچاو ل ەیە ەڵەی ڕێژەیەی ەمتریه ەوەیەئ یادەواجەوەح یىەد ێىەرەواویپ ەل

یەهترو ەدەوریل ڵەوانخا اڵوبىوهەوەیب ڕادەی ێىاهەهردویپ ۆ ب ەواردێب یاداحىگراف یزاوضت ەل ەه ێىەرەپ یباوجر ێدراوس یىتریهس

ەعبىوهەهەداب ەه ەردەخاثد ەوەپاعان ئ ێيیەواهذا,عى ەعبىوهەداب ەل اڵوبىوهەوەیەب ەو ئ ییگغخ ێىازی ع ۆزیىەوەید

.(14)اڵوەب و ەرظپ یاخىد ۆبىەوەیە,و ەرەمەهیە,

ەعبىوهەهەداب ێىازی ع ەرهەوثدا, د(spatial statistics tools) ەچىارچێىەی, ل(Nearest Neighbor Analysis) ێبەحێىردویح پاظ

.(3) ەیو خغخ (1) ێىەیع ڕواهەب ەڕەمەوی, ەیلەو م ی(ۆبىوەوە)و ێىازی ع ەل یدیەبر

(دا2018) ڵیصا ەل ەالر ه ی عار ەییەواویئاماد ێىذهگەخى ەعبىوویداب ێىازی ( ع1) عیىەی

.(ArcGIS 10.3) ۆگرامیپر ێبەحێىردویپاظ ح ەدەصتهاجىویب ێىەی/ عصەرچاوە

(دا2018) ڵیصا ەل ەالر ه ی عار ەییەواویئاماد ێىذهگەخى ۆ ب ێدراوس یىتریهس ەای( ب3) خغخەی

دامەزراوەی فێركاری

بەهای شیكاری-z) بەهایscore)

-p) بەهایvalue)

گریماوەی پەسەودكراو

خوێىدوگە ئامادەییەكاوی

وطرةوة شوي 2722 07,2- 27,0

ەصەهذهراوپ یماهەیگر (p-value) ەایب (z-score) ەایب یياری ع ەایب ێرواری ف دامەزراوەی

عىيىطرةوة 0.03 2.73- 0872 ەییەواویئاماد خىێىذهگە

.(ArcGIS 10.3) ۆگرامیپر ێبەحێىردویپاظ ح یارییەواوی/ زاهصەرچاوە

ارییەزاه بەگىێرەی ەییەوانئاماد ێىذهگەخى ۆ ب (z-score) ەایب ەرهەوثد , ێدراوس یىتریهس ەیخغخ ێىەو ع ەدەصتهاجىوەواویب ی

ە(, حگ2858(و )+2858-) ەواج ەوە,(critical value) ڕەخىەیی ەایب ێىەیچىارچ ەهەوجۆجەه ەوەیەئ یواجا ەمە(, ئ2.73-) ەل یدیەبر

یماهەیگر ەبەرامبەردال ڕەجذەهەیىەوە, یپیپروض یماهەیگر ەمایەبى ەمئ ەصەر ل ۆیەب ەوە,(significant level) یئاصت ەوجۆجەه ەوەیل


Page 355

ۆمەڵێو یگەری وار ەب ەیىەصخەپ یاریىراوەو د ێىازێيیع ڵەوانخا ەعبىوویداب ێىازی : )عەدەڵێذه ەهەید ەصەهذپ ێىگرەوەعى

:ەوىو ۆوارەواوی ڕەهگذاهەوەیعار ەهخەری ص ەگەڕەهەواویل ێىذهگەوانخى ۆبىوهەوەیو ە(, واجیبەجەوەجا اری ۆو

و ەصذد ەدوور ەڕەهەگ ەب ەراوردب ەب ێریىترەد ێژوویانعار م ەهخەری ص ەڕەهەواویگ یارە: دەڕەهەوانگ یدروصدبىوو ێژووی م-1

.ەهرابىەوەه ەدانئاو ەراوێساهەپ ەڕەهەگ ەو ل ەعێب ێىذهگەواهذاخى ەل ەهذێ ەزراهذیدام ەواحیل ڕەهگە ەه ەراوێسەوان,پ

.یىەوەد ۆراوحۆرەواویح ەجگىزارییەخسم و ێڕیەوانوارگ یەهە ڕوبازا یبىوو ەۆی ب ەرزجرە,ب ەڕەواهەداگ ەمل یغخىانداه ڕییچ-2

ەربۆیە ەوە,جر ەڕەواویگ ەصەرحەمب ەصتراوهەجەوەب ڕاصخەوخۆ یەوەگغد ەوەیگىاصدى یضخەمیص ەڕێگەیل ەڕەواهەگ ەمئ-3

.ەڕەواهەگ ەمئ ەهەبگ ەئاصاویب ەجىاهجر د ەڕەواویگ یغخىاویداه

ێىەرەوانپ ەگىێرەیب ەییەوانئاماد ێىذهگەخى ەڵضەهگاهذوی: ێیەمص جەوەری

ی ئامراز ێرهردنف یخىد ەوپێیەیب ۆمەڵگا,و ەرەپێذاویپ ەعەو گ ەب ەیغتنگ ەرەهییص ەروازەید ەل یدیەبر ێرهردنف خسمەجگىزاریی

ەرحەمص ێغیىەیپ ەل ێرهردنف ەرحیه ەمەیەئ ەبەر ل ەر ۆڤە,مر ەرەپێذاویپ و ێغىەوجپ ەرەصخەیه ەروەا ەرەپێذاهە,پ

ەوى و ەرجەه ەمئ ەرەوپێغبردویب ۆ ب ڕدەهەهەوەچ ەوڵەواهیان ەواوی ج ەوڵەجاند ۆریىەیز ۆیەب ۆییذایە,مر ەرەپێذاویپ ی جر ەرجەواویه

و ی ئابىور ۆخیبارود ەپێیب ەریەن یهانح اڵجاویو یىردووەوا ەمەظ(. ئ15)اڵثو یىەید ەواویبىار ەصەرحەمب ەرەدانپ ۆ ب ەمایەنبى

ەو ئ یپالهذاهاو ەزارەحیو ەڕێگەیل ێن,دابى ێىەر پ ۆمەڵێو ۆیانخ یحاڵو ۆییمر و یصروعت یىگەیژ ەرخاویص و ێرخانژ و ۆمەاڵیەحیو

ەر یاجىاویبي ێػپ ەواردێب ەرێفلخ ەنواث و ەمان ەجگىزارییەو خسم ۆرەح ەمئ ێغىەعىردویپ یئاصت ەڵضەهگاهذوی ۆ ب اڵجەوەو

.ێرواری ف ەزراوەیەویدام

ێغىەعىردویپ یئاصت ۆ ب ەڵضەهگاهذن ەل یدیەبر ەجەوەهراو ەصەر ل ەختیح ێژیىەوەیەداجى ەمل ئەوەی

یهاوی,ح و ۆییهاوخ ەواویصخاهذارد ێىەرەپ ەب ەراوردهردهیانب ەڕێگەیل ەالر,ه ەعاری ل ەییذائاماد ۆهاغیك ەل ێرواری ف خسمەجگىزاری

ائا ەه ەدرێذ,د ەجگىزارییەخسم ۆرەح ەمئ ێغىەعىردویپ یئاصت یخراپ و یباش ەصەر ل ڕیار ب ێىەراهەداپ ەو ئ ڕووهاوی ەبەرل ەواج ی

ەالری ه ی عار ێروارییەواویف ەخىاصخ ەواوی ج یاجر ئا ەواجایەویب ەهە؟عار یغخىاویداه ۆ ب ێىیضخذایەپ یصتەئال ەجگىزارییەهەخسم

:ەل یخینبر ێىەرەواهیػبياث. پ ەصخەبەر د ەهەعار ێروارییەواویف ەخىاصخ ەیخىاهیىەه ێذایەو ج ووىڕی ەمه یاخىد ەصخەبەرهردووە؟د

:ێىییەوانعى ێىەرە: پیەهەم

ەڵذەصەهگێنن ەجگىزارییەوانخسم ەعبىوویداب ێنیعى ەگىهجاوی ه و ی گىهجاو ەه ێىەراهەیەپ ەو ئ ێىییەوانعى ێىەرەپ ەل مەبەصذ

ەخغىردویپ ەب یبەثجا ەزراوەواویدام ەعبىوویداب یائا ەه ڕوو ەخەهەد ۆ ب ەوەمانئ ەواج یاریىراودا,د ەیەویهاوچ ەل

ێىەیع ەب ۆربەیانز یاخىد ەعبىون؟,داب ۆڤذامر ەداویئاو ەعەواویب ەصەر ب ەاهەروەر دادپ ەعێىەیەویب ەجگىزارییەوانخسم

.(16)ەجگىزارییاهەخسم ەمئ ەبىوویل ێبەعب یىەد ەواویهاوچ ەبەرامبەردال ۆبىوهەجەوەو و ەیەهتر ل یهس و ۆمەاڵو

ەواوی ج ەگىێرەیب ەرهەوثد ەییەوان,ئاماد ێىذهگەخى ەعبىوویداب ێىازەواویع و ەئاراصخ ۆزیىەوەیپاظ د ەمذادوو ەوەری ج لە

یواجا ەمەظئ ۆبىهەجەوە,و ەالر ه ی عار ەهذیهاو ەڕەهەواویگ ەل ێىذهگەوانخى ۆریىەیز یەو (ۆبىوەوە)و ەعبىوهەهەداب ێىەرەوان,پ

ۆیەب ەهەدا,عار یاوازەواویح ەڕەهەگ ەصەر ب ەعبىوهیانداب ەل ەیە ێىذهگەواهذاخى دابەعبىووی ەل ۆر ز ەرامبەرییەویهاب ەوەیەئ

ەوەیل ڵىیابیىەوەد ەوەیئ ۆ ب ەواربهێىینب ێنیعى یىەید ێىەرێيیپ ەهذچ ێيیەهەدا,عى ەعبىوهەداب ەڵضەهگاهذوی ەل یەباعتر وا

ەگرهگتری. لەیە؟ ێىانوىرته یاخىد ە,هردوو ەهەیعار ئاوەداهییەواوی ڕووبەرە ەواوی ج ێىیضتیپ ەش یب ەجگىزارییەخسم ەمئ یائا ەه

:ێيیەوانعى ێىەرەپ

:یگەروار ێىەیپغخ-1

ێىەیەنپغخ ێغاویه ەل یدیەبر ە(, هیگەروار ێىەی)پغخ ەل یدیەبر ەواردێذب ەبەصخەم ەمئ ۆ ب ێىەراهەیپ ەو ئ یگرهتر ەل یەهێ

یگەریییوار ەودای(. م17دا)(GIS) ییەوانحىگراف یارییەزاه یضخەمیص ەچىارچێىەیل یاردەوان,د ەل ەریەن ەهذیهاو ەدەوریب

(. 18)ەییذائاماد ێىذهگەیەویخى ەر وریەدە( بەجرم 1000-700) ەل یدیەبر ۆییهاوخ بەگىێرەی ەییئاماد ێىذهگەیخى ۆ ب ێىەهەپغخ

ێىاویپاظ ب ە,هردوو ەهەیعار ەواوی ج ەش یب ەجگىزارییەهەخسم ەه ڕووهذەبێخەوە ۆمانب ێىەهەپغخ ێغاویه ێىەرەو پ ەمئ ەوار

.دەیی؟ئاما ێرهردویف ەجگىزارییخسم ەل ێبەعب ەهەعار ێنیعى ەهذێ یاخىد


Page 356

ا(, ەردەصىورب و ەمریخ ێرواهەو )ع ەڕەهەواویگ ۆری ز ەعێيیب ەه ەردەهەوێذد ۆمان(, ب5) ەخغەیه ەل بەجێڕواهین ەهذچ ەروە

ەواج یاهگرێخەوە,ها ەجگىزارییەخسم ەمئ ێىەی(, پغخەورۆز ه ی,ئازاد یاران,حىج یەن, ەواوی: )عار ەڕەهەواویگ ەل ەمیػه ڕووبەرێيی

ەڕەهەگ ەو ئ و یغەصازی پ ەڕەویگ ەوەیل ەحگ ەمە. ئەالرداه ەعاری ل ەجگىزارییەخسم ەمئ یردوێغىەعىپ ەل ەیە ێىانوىرته

ێىەیپغخ ی صىىور ەهەوجىوهەجەه ییەو ه ێذاج ێىذهگەیەهیانخى یچ یغەصازی پ و ەمریخ ەڕەویگ ێىانه ەوجۆجەه ەڕەمەهییەی

ەژمارهەهراوون, یغخەحێبىونه ەڕەویگ ەب ەالرداه ی عار ەرپالویماصخ ەل ەڕەهەدوو گ ەمئ ەوەیەئ ۆوارەهەش ی یگەرەوە,وار

.ەڕەواهەگ ۆئەمب ێرواری ف ەجگىزارییخسم یىىردویداب ەل ییەه ەرپرشب ەواهیػعار ەربۆیە

ێىاویب ڕۆعىایی لەبەر ەییهمىوه ێنیعى ۆ ب ێغيیار پ ەجىاهین(, دەالره ی عار ییئاصماه ێىەی)و ی(و داهاویگەروار ێىەی)پغخ ەوار

ەل ێبەعبىونعار ب ەڕەهەواویگ ەش یب ەهذێ ەرهەوثداها, د یەهەمانئاصماه ێىەو ەوەیپاظ ئ ەی,بى ێغيیارهراو پ ێىذهگەیخى

ەیىەهذیذار پ یەویال یىذەدائا ەجاوى ل ێغيیاربىريذپ ێىذهگەیەنخى ەهذچ ەپێىیضخهب ۆیەب ەیی,ئاماد ێىذهگەیخى ەجگىزارییخسم

وام ەردەهەوێذد ۆمانب ەڕێگەیەوەل ەوەدایە,ل یەهەئاصماه ێىەو یو داهاو ییگرهگ ەزرێىێذ,دابم ێىذهگەخى ێىاهەداعى ەمل ێبخىاو

.(6) ەخغەیه ڕواهەب ێىەگەیغخىوە,پ ەجگىزارییەیخسم ەمئ یغخەحێبىوهەو ه ێنیعى ەیهاوچ

(دا2018) ڵیصا ەل ەالر ه ی عار ەییەواویئاماد ێىذهگەخى ۆ ب یگەر وار ێىەی(: پغخ5) هەخغەی


:ەویالو و ەرەویص ەكامیع ەگىێرەیب ێعى -2

ێىیضخەپ یاداده ێغىەوجىویپ اڵجاویو ەمى و یهاویح و ێراقیع یصخاهذارد ەل ێىەرەپ ەمئ بەگىێرەی

ەورەجرەو گ ۆهاػەك ەمئ یگەری وار ێىەیپغخ ەبەرئەوەی(, ل19)ێذدروصدبىر ەرەویص ەكامیع ەصەر ل ەییئاماد ێىذهگەیخى

ەگىاصدىەوەیصىد ل ێىذوار خى ۆرحار ز ێىذهگە,خى ەگاجەبياث جاد ۆ اجىچ یاوازەوەح ەڕەهێيیگ ەچەهذل ێىذوار خى ەواثد ێىیضذپ

ڕێگەی ەرص ەوهەبى ەییەوانئاماد ێىذهگەخى ەواثد ێىیضذواپ ۆیەب ەهەی,هگەخىێىذب ەیغتنگ ۆ ب ەبیيێذد یبەثجا و یگغت

( 2) ەخغەیه ەل ەرهجص ەگەر ئ ەاڵم, بەوەعار ەوەیگىاصدى یضخەمیص ەب ێذب ەیىەصذگرفذ پ ەبێب و ەئاصاویجاوى ب ەرەوی,ص


Page 357

ەوەیەئ یواجا ەمەظئ ەرەهییەوان,ص ڕێگە ەرص ەوجىوهەجەه ەالر ه ی عار ەییەواویئاماد ەل ێىذهگە( خى 5) ەهیاج ەبیىیند ەی,بذ

.ەییەواهذائاماد ێىذهگەخى یدروصخىردو و یاجىانبي ەل ەهراوەه ێىییەوانعى ێىەرەپ ڕەچاوی

ەالره ی عار ێيێيیعى ەهذچ ۆ ب ێغيیارهراوەوانپ ێىذهگەخى یەییهمى ێنی(: عى 6) هەخغەی


:ڕووبەرییەوان ێىەرە: پدووەم

ڕووبەری ەل ێىذوار خى یپغي ەل یدیە, بر ێروارییەوانف ەجگىزارییەخسم یئاصت ەڵضەهگاهذوی ۆ ب ڕووبەرییەوان ێىەرەپ ەل مەبەصذ

ەجێپەڕبىوویب ەپغياه ەمئ ەردەوامب ێىذهگەوان,خى ڵەخاهەیبا ڕووبەری ێىذهگەوخى ییگغخ

ۆهاػەك ەگىێرەیگىهجاو ب ەعێىەیەویب ەچ,د یادبىونز ەرەو ب ێرهردهذاف ۆصەیپر ەل یگەوانجاك و ەهىەلۆژیاج ەعذاریىردویب و واث

:ەوەدوو گرووپ ەب ەهراو ێىەرەپ ەم(. ئ20)یاوازەوانح ێروارییەف

:ێىذهگەخى ییگغخ ڕووبەری ەل ێىذوار خى یپغي - أ

ڕووبەرەواوی ەواوی ج ەواج ەخىێىێذ,د ێیذاج ێىذهگەیەیخى ەو ئ ییگغخ ەڕووبەری ل ەگەیەهێذد ێىذوارێخى ەر بەرهەوجەی

یغەییپ ڕۆڵی ەرص ەمەعياردەواجەئ ێگىمانب ۆهەوان,ب ۆ ب ەرخاهىراو ج ۆڵی یگەو جاك یاریگاو ەوباخچ و ێىذنخى ۆ ب ەرخاهىراو ج

ڕووبەری ەل ێىذوار خى یپغي ێىەرەپ ەمئ ەگىێرەیب ۆییەواهذاهاوخ ەصخاهذارد ەىذوار, لێخى ییسر و ەصخەییح یجىاها ێىذهگەو خى

ێىەرەپ ەمئ ەگىێرەیب ەالر ه ی عار ەییەواویئاماد ۆخی(, بارود21)ێىذوارێخى ەر ۆ ( ب2م26-21) ەل یدیەبر ێىذهگەخى ییگغخ

ەخىارەوەیل ێىەرەوەپ ەمئ ەڕووی ل ىێىذهگەوانخ ەرحەم(, صەردەم)ص ێىذهگەیخى له ويذ حگه هه رد (دا د4) ەخغخەیل

ەل ێىذوار خى ەیژمار ۆری ز ۆ ب ەگەڕێخەوەد ۆوارەهەش ی ێرایە,خ ەصەرێيیچار ەب ێىیضتیپ ەرێىییەو ه ەیەویئاماژ ەمەظصخاهذاردن, ئ

ان دروصخىراوون, ێراكییەوع و یهاویح ەصخاهذارد ەپێیب یىاوەب ڕووبەری ەڕووی ل ێىذهگەوانخى ۆریىەیز ەچىهى ێىذهگەواهذا,خى

ەل یادهاچارن ز ێىذهگەوانخى ەربۆیەهاواث, یغخىانداه ێذاویضخییپ ەش یب و ەمه ێىذهگەوانخى ەیژمار ەوەدایەل ێغەهەه


Page 358

ەهەكىجابخاه ییگغخ ەڕووبەری ل ێىذوار خى ەرهەوجەیب ەوەیئ ۆی ۆجەدواحار ب ەمەظئ ەربگرن,و ێىذوار خى ۆیانخ یو جىاها ئاصذ

.ەگىهجێذه صخاهذاردەواهذا ەگەڵل ەمبێخەوەو ه

2018 ۆصاڵیب ەالر ه ی عار ەییەواویئاماد ێىذهگەخى ییگغخ ەڕووبەری ل ێىذوار خى ەرهەوجەی(: ب4) خغخەی

واوی خوێىدوگە

ڕووبەری گشتی

(0بە )م

بەركەوتەی خوێىدكار

(0)م

بەروارد بە

پێوەر

واوی خوێىدوگە

ڕووبەری گشتی

(0بە )م

بەركەوتەی خوێىدكار

(0)م

بەروارد بە

پێوەرئیبراهیم ئەحمەد

شەهید 8070 0222 بورهان

5645 8870

شەهید ئارام

سەردەم 8076 822220222 0672

بەردە سوور

باكوور 072 52,242,2

شێرواوەی كچان

28,0 8,76 بەدرخاوی ئێواران

262, 8278

ڕەوشتی كچان

5442 8478 گۆران

5422 8072

چیایی كچان

5442 8475 كوردستاوی ووێ

4222 82

ئەحمەد موختاری ئێواران

8542 4,2 لەیال زاوا

,022 8574

گەرمە سێر

4222 8270 حمریه

0222 8676 13,4 5730 هاوكاری

.(1) ۆی : پاعيەب ەپغدبەصتنب ێژەرانجى ی : وار صەرچاوە

ێمایە بۆ یەهضاوی لەگەاڵ پێىەرەوان. ێمایە بۆ خىارووی صخاهذاردو پێىەرەوان بەدیىی هەرێيیذا, جێبینی:

:ێىذهگەخى ڵەخاهەیبا ڕووبەری ەل ێىذوار خى ی_ پغيب

ەهەیكىجابخاه ڵەخاهەیبا ەه ەژماردەهرێذ ڕووبەرە ەوئ ەهیاج ێرەدال ەاڵمب ێغىجرە,پ ێىەیپ ەمان ێژهراوەیدر ێىەرەپ ئەم

ی جر یاوازەواویح ەعەب یاریگاو , ە, باخچەوزاییص ەنو ەجگىزارییەواویخسم ەواوی ج ەوعەو خ ڕووبەری ەواج ە,دروصخىراو ەصەر ل

(, ۆران)گ ەیكىجابخاه ەل ەحگ ەردەهەوێذد ەوە,(5) ەیخغخ ەل ێىەرەداپ ەمل ێىذوارێخى ەر یپغي ێذەرهراوە,ل ەهەیكىجابخاه

.(22()2م12-8) ێىانه ەوێخەبى ێراقیع یصخاهذارد ەپێیب ێىیضخەپ ێراقیع یصخاهذارد ێىەرەوەپ ەمئ ەڕووی ل ەه

ەواوی ج ێراكیخێپەڕاهذووە,ع یصخاهذارد ێىەرەوەپ ەمئ ەڕووی ل ە(, هۆران)گ ەیكىجابخاه ەل ەحگ ەردەهەوێذد ەوە,(5) ەیخغخ لە

و ەییەوانئاماد ێىذهگەخى ەیژمار ەمییه ۆ ب ەمەظئ ۆواری ێىەع ەەمانب ێىەرەواهذان,پ ەخىارەوەیجر ل ەییەواویئاماد ێىذهگەخى

.ەگەڕێخەوەد ێىذوارانخى ەیژمار ۆرییز


Page 359

2018 ۆصاڵیب ەالر ه ی عار ەییەواویئاماد ێىذهگەخى ڵەخاهەیبا ەڕووبەری ل ێىذوار خى ەرهەوجەی(: ب5) خغخەی

اوی خىێدگە

ڕووبەری بە باڵەخاە

(2م)

بەركەوتەی خىێدكار

(2م)

بە بەروارد پێىەر

اوی خىێدگە

ڕووبەری بە باڵەخاە

(2م)

بەركەوتەی خىێدكار

(2م)

بە بەروارد پێىەر

ئیبراهین ئەحوەد

شەهید 3,4 2150 بىرهاى

2040 3,6

شەهید ئارام

سەردەم 5 40002015 6,3

بەردە سىور

5,2 2150 باكىور 3,4 2040

شێرواەی كچاى

بەدرخای 5,8 1062 ئێىاراى

1164 3,4

ڕەوشتی گۆراى 6,4 2250 كچاى

4250 14,3

چیایی كچاى

كىردستای 6,6 2250 ىێ

2040 3,2

ئەحوەد هىختاری ئێىاراى

864 2,3 زاا لەیال

2040 4,4

حوریي 5,2 2250 گەرهە سێر 4,8 2141 هاوكاری 3,9 2150

(1) ۆی : پاعيەب ەپغدبەصتنب ێژەرانجى ی : وار صەرچاوە

بەدیىی ئەرێيیذا. ێمایە بۆ جێپەڕاهذوی پێىەرەوان ێمایە بۆ خىارووی صخاهذاردو پێىەرەوان, جێبینی:

)ەخۆگرجل ێىەرەواوی)پ ەییەوانژمار ێىەرەپ: صێیەم

ەجگىزارییەخسم ەخغىردویپ ەودایم ەژمارهردوی ەل ەدەند یارمەجیمان(, ەییەوانژمار ێىەرە)پ ێىەراهەپ ئەم

ەنو ێرهردنف ۆصەیپر ێىهێىەرەواویپ ەل ەعێب ەیژمار ەگىێرەیب ێغىەعىردهیانپ یئاصت یاوییع ەڵضەهگاهذوی و فێروارییەوان

ی(ەداهییەوان)ئاو یغخەحێبىوهەوانه ەرحەمص ەل یغخىانداه ەیو ژمار (ێىذنخى ۆلەواویپ ێىذهگە,خى ۆصخا,مام ێىيار,)خى

:ەل یخینبر ێراقیع و یهاویح یصخاهذارد ەپێیب ەیییئاماد ىێىذهگەیخ ۆ ب ەییەوانژمار ێىەرە(, پ23)ۆڤذامر

ەییەوانژمار ێىەرەپ ەگىێرەیب ەالر ه ی عار ەییەواویئاماد ێىذهگەخى ۆخیبارود ەجىاهین(, د7و ) (6) ەواویخغخ ەراوردهردویب بە

و ێرخانژ یبەجمەهذییجا ەوپێیەیب ەرگیراوە,و ێراكییەوانع ەصخاهذارد ەگىێرەیب ەریەهەیان ۆخیبارود یایذاج ەه ەڵبضەهگێىین,

اڵحیو ەب ەر ص یػوىردصخاه ەرێمی ێژیىەوەوجى ەیهاوچ ەوەیل ەحگ ێراك,ع اڵحیو ێىەیاوع ێژیىەوەجى ەیهاوچ ەرخاویص

ا ێرواری,ف ەهذیهاو ەوەیهرده و ەزراهذندام ۆ ب ەن,بى ێىەراهەپ ەو ل ەیڕەوی پ ێىیضخەپ و ێراكع و ەڵضەهگاهذن ۆ ب ەروە

:اڵهەخا ەمئ ەیىەبگ ەراوردەوەب ەو ل ەجىاهین. دیانپالهذاهاه

ەخۆگرجىوەل ێىذواریانخى ێىذە ێىذهگەوانخى ەچىار ل ەبیىیند ێىذهگەیەن,خى ەر ۆ ب ێىذوارەوەخى ەیژمار ێىەری پ ەڕووی ل -1

یوىردصخاو ەردەصىور,ئارام, ب ەیذع ەخمەد,ئ یبرایم: )ئێىذهگەواویخى ەل یخینبر ەواهیػئ ێپەڕاهذووە,ج ێراكییانع یصخاهذارد


Page 360

ێىذهگەوانخى ەل ەوثخ ەبیىیند ەمەدائ ەبەرامبەر ل ەواث,دروصذ د ێربىونف ۆصەیپر ەصەر ل ییىەرێه یگەرییوار ەمە(, ئ ێ هى

ڕەگەزی ەهیاج ەو هچاه ێىذهگەیانخى ێس ەه ەوەیەئ ەمەظئ ۆواری ەاڵمب ەوەیە,صخاهذارد ەوەیخىار ەل ێىذواریانخى ەیژمار

یصخاهذارد ەل ەمترن ه ۆلەواهیغیانپ ەیژمار ەو بچىه یانر ڕووبە ێىذهگاهەخى ەمل ەهذێ ڵەخاهەیبا ەوەیل ەحگ ێذایە,ج ێیانم

.ێىذواریانخى ەخۆگرجنیل یجىاها ەربۆیە ێراقی,ع

ەخىارەوەیل ەییەوانئاماد ەل ێس ەبیىیند ەیە, ێغەیانه یضاند ۆلیغذاپ ەیژمار ەپێىەری ل ەییەوانئاماد ێىذهگەخى ۆخیبارود -2

ەگەڕێخەوەد ۆوارەهەی(, ەردەمص ێىاران,ئ ی مىخخار ەخمەدهچان, ئ ێرواهەی: )عێىذهگەواویخى ەواهیػئ ێراكین,ع یصخاهذارد

ەڕەحی,بى ێىذهگەیەویخى ڵەخاهەیبا ەل یىاهم ەریەهەیان و ینه ەخۆیانب یبەثجا یىایب وەنخا ێىذهگاهەخى ەمئ ەه ۆئەوەیب

ا ەگىێرەیب ەواج ەالر,ه ی عار ەداهىردهەوەیئاو ەرەجاواویص ۆ ب ەگەڕێخەوەد ێژووەهەیانم و ۆهو ەكىجابخاهاه ەمئ ەعێيیب ەروە

.ەهراون دروصذ ه ەییئاماد ێىذهگەیخى ۆ ب ەڕەجذابى ەل و ینه ێیەوانهى ەصخاهذارد

ەییەوانئاماد ێىذهگاخى ەییژمار ەڵضەهگاهذوی ێراكیەواویع و یهاویح یاهراوەداهپ ێىەرە(: پ6) خغخەی

نپێىەرەكا

یستاندارد

ژهارەی خىێدكار

ژهارەی پۆل

بەركەوتەی خىێدكار بۆهەر

پۆلێك )خ/پۆل(

بەركەوتەی خىێدكار بۆیەك

هاهۆستا )م/خ(

ژهارەی دایشتىاى بۆ

خىێدگە ()كەس/خ

-100 جیهای2700

28- 77 30- 35 18 5000

5000 17 30 20 -13 600 -400 عێراقی

, مطبعت 1واملفايم(, طمازن عبذالرخم الهيتي, حؼرافيت الدذماث )اصط -1: ەب ەصتنپغدب ەب ێژەرانجى ی / وار صەرچاوە

فريا واؽف مدمذ الحاج مدمذ, جلييم الدذماث الخعليميت في مذىت -2. 105, ؼ2013املجخمع العربي لليغر والخىزيع, عمان

طىباش باإلصديعاهت بىظم املعلىماث الجؼرافيت, رصالت ماحضخیر, كضم الجؼرافيت بجامعت الىجاح الىطىيت, هابلط, فلضطین,

.83, ؼ 2010

2018 ۆصاڵیب ەییەوانژمار ێىەرەپ ەگىێرەیب ەالر ه ی عار ەییەواویئاماد ۆخی(: بارود7) خغخەی

پێىەرەكاى

خىێدگەكاى

ژهارەی خىێدكار

پۆل ژهارەی بەركەوتەی

بۆهەر خىێدكار(پۆل/خ) پۆلێك

ژهارەی هاهۆستا

خىێدكار بەركەوتەی هاهۆستا بۆیەك

م/خ) ) 15 41 35 18 635 ئیبراهین ئەحوەد 15 54 38 21 808 شەهید ئارام 14 44 32 19 611 بەردە سىور 5 35 20 9 182 شێرواەی كچاى 8 44 21 17 351 ڕەوشتی كچاى 10 35 25 14 342 چیایی كچاىئەحوەد هىختاری ئێىاراى

373 12 31 22 17


Page 361

11 41 23 19 435 گەرهە سێر 13 44 31 18 565 شەهید بىرهاى 10 32 32 10 321 سەردەم 10 44 23 18 416 باكىور 11 32 23 15 341 بەدرخای ئێىاراى 7 43 23 13 297 گۆراى 14 45 37 18 641 كىردستای ىێ 10 46 26 18 462 لەیال زاا

هریي هح 557 18 31 53 11 9 48 24 18 428 هاوكاری

.(1) ۆی : پاعيەب ەصتنپغدب ەب ێژەرانجى ی / وار صەرچاوە

هەمتر لە صخاهذارد بەدیىی , اوجا لەگەڵ صخاهذارد ,ێمان بۆ جێپەڕاهذن یان خىارووی صخاهذارد بەدیىی هەرێيیذا

ئەرێيیذا.

ەصەریانخىاصذ ل ەه ێىاراه,ئ ێىذویخى یاندوواه ێىذهگەیەداخى ەوثخ ەمئ ەهێى ل ەروەا. ییەه ەصخاهذارد ەمئ ێرەیگى بە

.ەمبێذه ێىذواریانخى ەیژمار ەواثواد ەمەظئ ەمە,ه

ۆ ه ەل ەبریخینه ێىذهگەوان,خى ی%(52) ەل یاجر ز ەبیىین(, دۆلێپ ۆەر ب ێىذوار خى ەرهەوجەی)ب ێىەری پ ەب یبەجەجا ەوەیئ -3

ێىذهذا,خى ۆڵەواوی ەل ەهاڵێنند ێىذوارەوەخى ەیژمار ۆری ز ەدەصذب ەییئاماد ێىذهگەیخى

.ەییذائاماد ەكۆهاغیل ەجایبەثب ێىذوار,خى ێربىوویف یجىاها ەصەر ل ەبێذد یخراپ یگەرییوار ەمەظئ هەبێگىمان

ەر ەرهەوجەیب ەبگر ییە,ه ێغەیەهیانه یچ ێىذهگەوان(, خى ۆصخایەنمام ەر ۆ ب ێىذوار خى ەرهەوجەی)ب ێىەری پ ەڕووی ل -4

ەه ەگەیەهێذد ەوەئ ەمەظئ ەرێيیذا,ئ ەدیىی ب ەوەیەصخاهذارد ەخىارووی ل ێىذهگەواهذاخى ەصەرحەمل ێىذوار خى ۆ ب ۆصخایەنمام

رهردویەصەچار ۆ ب ڕێخۆعىەر ێخەبب و ەربگیرێ و ەەهذب ڵەخا ەمئ ەهرێذد ییە,ه هێغەی ۆصخاوەمام ەیژمار ەڕووی ل ەالر ه ی عار

.ەجگىزارییەخسم ەمئ یىەید ووىڕییەواوی ەمه

ێىذهگەخى ێىرد,پ ەمانئاماژ ەمذادوو ەجەوەری ل ەن(, و ێىذهگەیەنخى ەر ۆ ب یغخىانداه ەی)ژمار ەپێىەری ب ەبارەثص -5

ی عار یغخىاوی( داه2018) ڵیصا ەوپێیەیب ەن,بى ەهەعار یغخىاویداه ەواویخىاصخ ەواوی ج ەش یب ەیاهخىاهیىوەه ەییەوانئاماد

یىەیهس ێىذهگەیەنخى ەر ێیەپ ەمب ێىذهگەیە,( خى 17) ەییەوانئاماد ێىذهگەخى ەیژمار ەبەرامبەردال ەصە,(ه141974) ەالره

ەگىێرەیب ەه ێپەڕاهذووە,ج یهاهیش یح و ێراقیع یصخاهذارد ێىەروپ یىێه ێىذەو ەل یاجر ز ەهەژمار ەواج ەردەهەوێذ,ب ەس ی(ه8351)

.ێىذهگەیەنخى ەر ۆ ب ێذ( بەشه5000) ێىیضخەپ ێىەراهەپ ەمئ

:دەرئەهجامەوان

ەبىو ێیید یىگەیەویوغ ەالر ه ەوواجەوەیل ەیەو ەمێژیىەیل یرۆهێيید ێژیىەوەدا,جى ەیهاوچ ەل ێرواری ف ەجگىزارییخسم ێژووی م -1

یفراواهبىوو ەگەاڵ ل ەجگىزارییەخسم ەمئ ەكۆهاغب ۆهاغعار ك ەهرێخەد ەالر ه ەوەیئ ەپاظدواجر ل ەبىوە, ێذاج ەجگىزارییەیخسم ەمئ

.ەعەیىردووەگ ەهەداعار هیغخىاویدا یادبىوویز ڕووبەرو

ەعێيیب ەه ەوەیب ڕێىە,ها ەعبىوهێيیعاردا, داب ەعەواویب و ەڕنگ ەصەر ب ەییەوانئاماد ێىذهگەخى ییحىگراف ەعبىوویداب -2

ێىذهگەی( خى 4) ەالرداه ی عار ەصەهخەری ل ەیە ەڕەنگ ەواجێىذال ەجگىزارییە,خسم ەمئ ەبىوویل ێبەعب ەڕەهەوانگ ۆری ز

.ەهگەهااوص ەهەیانىوهەعبداب ەواج ۆبىوەجەوە,و ێذاج ەیییئاماد


Page 362

ەل ۆبىوەوەیەو و ەعبىوهێيیداب ەییەوانئاماد ێىذهگەخى ەعبىوویداب ەه ێذەڵێن,پ ەوەمانئ ییەوانئامار ێىەرەپ ۆریىەیز -3

ۆرەیح ەمئ ەعىردویداب و ەزراهذندام ەل ەبىوە اڵویپ ێب ەگەیەهێذد ەوەئ ەمەظئ ۆبىوهەجەوە,و ەهەعار ەهذیهاو ەڕەهەواویگ

یادز ۆریىەیانز و ێذدروصخب ێىذهگەوانخى ەل ەهذێ ەر ص ەل ۆر ز ێيیفغار ەوەیئ ۆی ەجەبىو ەه ەهەدا,عار ەل ەجگىزاری خسم

.ێپەڕێننج یهاهیەوانح ەصخاهذارد ێىەروپ و ۆیانخ ەبگره ێىذوار خى ۆیانخ یصخاهذارد ەجىاهایل

ێىاویپاظ ب -4 ەعێىازی ل یەبرج ەالرداه ەعاری ل ەییەوانئاماد ێىذهگەخى ەعبىوویداب ێىازی ع ەرهەوث(, د ێدراوس یىتری)هس ەوار

ەهەعار ەواوی ج ۆبىوهەجەوەو و ەهەداعار ەبەعێيیل ەوانكىجابخاه ەردەخاثد ەوەئ ێىەرەظپ ەمئ ێىەع ەەمان(, بۆبىوەوە)و

.یانبىوه ەل ەبىوەه ەهذصىدم

ێىەری پ ەل ەوپێیەیب ین,باعذا ه ۆخێيیبارود ەل ێىییەوانعى ێىەرەپ ەگىێرەیب ەالرداه ەعاری ل ەییئاماد ێروارییف ەجگىزارییخسم -5

ەوەیل ەحگ ڕبىەهەوە,پ ەالر ه ی عار یغخىاویداه ێىیضدیەواویپ ەیاهخىاهیىوەه ێىذهگاهەخى ەمئ ەرهەوث(دا دیگەروار ێىەی)پغخ

.یهاهییەواهح و ێراقیع ێىەرەپ ێچەواهەیپ ۆریىەیانز یضاند یغذا,(ەویالو و ەرەویص ەكامیع ەگىێرەیب ێ)عى ێىەری پ ەگىێرەیب

ووىڕییە ەمه ەمئ ەاڵمب ەیە, ووىڕییان ەمه یضاند ڕووبەرییەواهیغەوە, ێىەرەپ ەڕووی ل ەالر ه ی عار ەییەواویئاماد ەكىجابخاه -6

ەڵيى بچىهترن, ب یهاهییەوانح ەصخاهذارد ەل ڕووبەریەواهەوە ێىەرەپ ەڕووی ل ێىذهگەوانخى ڵەخاهەیبا ۆئەوەیب ەڕێخەوەهاگ

و ێذدروصخبب ەصەریانل ۆر ز ێيیفغار و ەخۆبگرن ل ێىذوار خى ۆرجریز یىردووەوا ەمەظئ ە,مەه ەیانژمار ەوەیەئ ۆوارەهەی

.ەمبێخەوەه ێىذهگەهەخى ییگغخ ڕووبەری یىاوب ەل ێىذوار خى ەرهەوجەیب

ێىەرەواویپ ەچاو ل یەباعتردا ەبارودۆخێيیل ەییەواهذاژمار ێىەرەپ ەل ەجگىزارییەخسم ەمئ ەوەیەئ ڵدۆعییە,د ێگەیح ەوەیئ -7

ەصخاهذارد ێىەرەپ ەمئ ێىذهگەواهذا,خى ەواوی ج ەل ەچەعيێب ۆصخایەن,مام ۆەر ب ێىذوار خى ەرهەوجەیب ەجایبەثب یىەدا,د

.ییەه یبىوو ڕووەوە ەمل تهێىاهێوىر یچ ێپەڕاهذووەو ج یهاهییەواویح

:ڕاصپاردەوان

ەو دووبار ێيێخەوەبخغ ێژیىەوەداجى ەیهاوچ ەییەواویئاماد ێىذهگاخى ێضخایئ ەعبىوویداب ەچاو ب ەیىەهذیذار پ یەویال ێىیضخەپ -1

ەل ەصخىردن یو داجاواو (GIS) یحىگراف یاری زاه یضخەمیص ەرهامەیب ەوى و ێیهى ەهىیيیج ەب ەصتنپغذ ب ەب ێىیاهبخاجەوە,ر

ێىاهیانب یواح ەل ەورد ۆر ز ەهجامەواهیانئ یياهەىەهج ەمئ ە, چىهى(RS) ەوەدوور .ەجگىزاییەواهذاخسم یپالهذاهاو ەل ەوار

یغخىوانداه ەرهەوجەیب ڕووی ەل ەچىهى ێژیىەوەدا,جى ەیهاوچ ەل ەییئاماد ێىذویخى ەجگىزاری خسم ۆ ب ێ هى یىاییب یدروصخىردو -2

یاجرز ەجگىزارییەخسم ەمئ ێىذهگەواویخى ەمىو ەوەیل ەحگ ەمەئ ەیە, ۆر ز ووىرحی ەمه ۆلذاپ ەل ێىذوار خى ەیژمار و ێىذهگەخى ۆ ب

.ەهرێذد ێذاج ەوامید یەن

یان ێذب ێىذهگەوەخى یگغت ەری رووب ەڕووی چ ل ێذ,بذر ەرییەوانرووب ێىەرەپ ەب یگرهگ ێذاهى ێىذهگەیخى یدروصخىردو ەواحیل -3

.ێىذوارخى یو رز ەصخەییح یجىاها و ێىذهگەخى یغەییپ ەدایئ ەر ص ەهەهەوارد ەچىهى ێىذهگە,خى ڵەخاهەیبا ەری رووب

ێذجاوى بخىاهر ێذ,بىر یهاهییەوانح و ۆییهاوخ ەصخاهذارد ێىەروپ ڕەچاوی یىیضخهپ ێذاهى ێىذهگەیخى ەزراهذویدام له -4

.ڕبىرێخەوەپ ەجگىزاری خسم ۆرەیح ەمئ ۆ عار ب ێىیضخییەواویپ ەاوی ج ەڕێگەیاهەوەو ل

ەڕەهەواویگ ەواوی جاوى ج ێذ,بىر ەهەعار ەداهییئاو ەیو ئاراصخ فراواهبىون ڕەچاوی ێىیضخەپ ەجگىزرایذا,خسم ەعىردویداب ەل -5

ڕووبىەهە و ڕن فراوان بب ەودایەویم ەجگىزارییەخسم ەمئ ەصخخضخنید ۆ ب ەبهاچاره و ەهذبصىدم ەراوێسەواهیغەوەپ ەڕەهەگ ەعار ب

.عار ەهتری ص ەڕەهەواویگ

ی عار ڕۆژئاوای ی باعىور ەش یب ەل ەوەیئ ەنعار, و ەراوێسی پ ەڕەمەهییەواوی ەڕەهەگ یدروصدبىوو ەل یرێذبگ ڕێگە ێىیضخەپ -6

ەواثواد ەمەظئ ەب,پالن دروصخذ یبىوو ەبێب ەڕەواهەگ ەمئ ەچىهى ەیە, یبىوو ەمریىذاخ و یغەصازی پ ەڕەویگ ەهێىانل ەالر,ه

ۆرەح یچ یىىردویداب ەل ییەه ەرپرشب ەواویعار یغذاواج ەەمانل ێذ,بىر ەرخانج ییەوانعار ەجگىزارییەخسم ۆ ب ڕووبەر ەمتریه

.ەداهىراوهەجەوەئاو ەواویعار ڕێژی پاله و ی ئاگادار ەبێب ەوپێیەیب ەجگىزارییەن,خسم


Page 363

:پەراوێس

.90, ؼ2010مىهج البدث العلمي وطرائله في الجؼرافيا البغريت, حامعت دمغم, علي مدمذ داب, -1

.137, ؼ2004, دار املريخ لليغر, صعىدت, 1ؽفىح خیر, البدث الجؼرافي مىاهجه و أصاليبه, ط -2

, 2016 یماوی,هىج, صل ەی, چاپخاه1عار, چ یایحىگراف ەل یيۆڵیىەوەیەنل ەالر ه ی ملذاد خض عبذاللادر, عار -3

.1970 – 3 – 11, 1851الىكائع العراكيت عذد -4

, 1971) ڵیصا ەل ەالر ه ەهذیهاو ێىذوارەهەی( خى 8) ەل یەهێ ۆصخم,مدمذ ر ێروۆ ع ەڕێس ب ەگەڵل ێىەوجچاوپ -5 ز(

18/12/2018.

یصال ەل ەالر ه ییەئاماد ێىذوارەواویخى ەل یەهیێو ۆ زاهي ۆصخایمام یاڵی,د. للمان خ ەڕيس ب ەگەل ێىەوجچاوپ -6

.20/12/2018ز(, 1979)

ییپالهذاهان, داجا ەش یب ەالر,ه ەروەردەیپ ەڕێىبەرایەحیب ەروەردە,پ ەزارەحیوىردصخان, و ەرێمی ەحیخيىم -7

.2018 اڵوهەهراوە,ب

ەهراوە,بالوه ییداجا ۆیەحی,خ ەش یب ەالر,ه ەروەردەیپ ەڕیىبەرایەحیب ەروەردە,پ ەزارەحیوىردصخان, و ەرێمی ەحیخيىم -8

2018.

خلب, –, مطبعت شجاع 1, ط GIS مان صىىري, الخدليل الاخؾائي للبياهاث املياهيت في هظم املعلىماث الجؼرافيت -9

.13-8, ؼ 2008صىريا,

العربيت , مىت املىرمت, اململىت 1, ط GIS حمعت مدمذ داود, اصط الخدليل املياوي في اطار هظم املعلىماث الجؼرافيت -10

.41, 1, ؼ 2012الضعىدت,

, 1فخحى عبذالعسيس ابى راض ي, الخىزيعاث املياهيت )دراصت في طرائم الىؽف إلاخؾائي وأصاليب الخدليل العذدي(, ط -11

.271, ؼ 2017دار املعرفت الجامعيت للطبع واليغر والخىزيع, عام

12- J. Chapman McGrew, J. r & Charles B. Monroe. An Introduction to statistical problem Solving in geography,

Second edition, Waveland Press, 2009, pp.56-57.

.46حمعت مدمذ داود, املؾذر الؾابم, ؼ -13

, 2002والخىزيع, عمان, , دار ؽفاء لليغر 3وعمان شحادة, الاصاليب الىميت في الجؼرافيت باصخخذام الحاصىب, ط -14

.203ؼ

حمهىريت مؾر العربيت, وزارة إلاصيان واملرافم واملجخمعاث العمراهيت, الهيئت العامت للخخطيط العمراوي, دليل -15

.16, ؼ 2014املعذالث واملعایر الخخطيطيت للدذماث بجمهىريت مؾر العربيت, املجلذ ألاو )الدذماث الخعليميت(, عام

.33-31ت مؾر العربيت, وزارة إلاصيان واملرافم واملجخمعاث العمراهيت, مؾذر الضابم, ؼ حمهىري -16

وصام ىصف ؽالح, الخدليل املياوي للدذماث الخعليميت في مذىت زاخى باصخخذام هظم املعلىماث الجؼرافيت, ملذمت -17

.157, ؼ 2016حامعت دىن, دىن -الى مجلط وليت العلىم الاوضاهيت

(, املذريت العامت للخخطيط التربىي, ؼ 2005-1994الجمهىريت العراق, وزارة التربيت, جلرير خطت الخىميت التربىيت ) -18

104-105.

فريا واؽف مدمذ الحاج مدمذ, جلييم الدذماث الخعليميت في مذىت طىباش باإلصديعاهت بىظم املعلىماث -19

.83, ؼ 2010بجامعت الىجاح الىطىيت, هابلط, فلضطین, الجؼرافيت, رصالت ماحضخیر, كضم الجؼرافيت

, دار ؽفاء 2جلىياث, ط -معایر -خلف خضین على الذليمي, جخطيط الدذماث املجخمعيت والبييت الخدخيت, أصط -20

.96, ؼ 2013لليغر والخىزيع, عمان,

.110وصام ىصف ؽالح, مؾذر صابم, ؼ -21

.95لضابم, ؼ خلف خضین على الذليمي, مؾذر ا -22


Page 364

, مطبعت املجخمع العربي لليغر والخىزيع, عمان 1مازن عبذالرخم الهيتي, حؼرافيت الدذماث )اصط واملفايم(, ط -23

.104, ؼ2013

:ەرچاوەوانص لیضتی

:ێب: أ. هخییەوانوىرد ەرچاوە: صیەهەم

.2016 یماوی,هىج, صل ەی, چاپخاه1عار, چ یایحىگراف ەل ۆڵیىەوەیەنليي ەالر ه ی عبذاللادر, ملذاد خض , عار -1

:ۆڤار. گب

ەرگی(, ب4) ەژمار ەرمیان,گ ۆی زاهي ۆڤاری گ ەالردا,ه ی عار ەل ۆعگىزەراویخ ەجگىزاری خسم یو ئاصت ەعبىون, داب یخالذ ول ی,عل .1

(5 ,)2018.

:ەجڵەش. ئج

, ێىىشج ۆمپاهیایو یەهەم, یچاپ یهان,و ح ێراقع ێراق,ع یوىردصخاو ەرێمی ەجڵەس یجر, ئ ەواویاعم ؽالح خمذ و ئ ین,ام -1

.39, 2009 ەولێر,

:ەڕێىەبەراجییەوان. بد

.2018اڵوهەهراوە,ب ییپالهذاهان, داجا ەش یب ەالر,ه ەروەردەیپ ەڕێىبەرایەحیب ەروەردە,پ ەزارەحیوىردصخان, و ەرێمی ەحیخيىم-1

.2018 ەهراوە,بالوه ییداجا ۆیەحی,خ ەش یب ەالر,ه ەروەردەیپ ەڕیىبەرایەحیب ەروەردە,پ ەزارەحیوىردصخان, و ەرێمی ەحیخيىم-2

یذارەیو ئ ێماویصل ێسگایپار ێڕی وارگ ەخغەیه ێماوی,صل ی ئامار ەڕێىبەرایەحیپالهذاهان, ب ەزارەحیوىردصخان, و ەرێمی ەحیخيىم-3

.GIS ,2010 ەش یب ەرمیان,گ

:ێىەوج. چاوپ

, 1971) ڵیصا ەل ەالر ه ەهذیهاو ێىذوارەهەی( خى 8) ەل یەهێ ۆصخم,مدمذ ر ێروۆ ع ەڕێس ب ەگەڵل ێىەوجچاوپ -1 ز(

18/12/2018.

, 1979) یصال ەل ەالر ه ەییئاماد ێىذوارەواویخى ەل یەهیو ۆ زاهي ۆصخایمام یاڵی,د. للمان خ ەڕیس ب ەگەل ێىەوجچاوپ -2 ز(

20/12/2018

: أ. الىخبەرەبییەوانع ەرچاوە: صدووەم

ابى راض ي, فخحى عبذالعسيس , الخىزيعاث املياهيت )دراصت في طرائم الىؽف إلاخؾائي وأصاليب الخدليل العذدي(, ط .1

.2017, دار املعرفت الجامعيت للطبع واليغر والخىزيع, عام 1

.2004, دار املريخ لليغر, صعىدت, 1خیر, ؽفىح , البدث الجؼرافي مىاهجه و أصاليبه, ط .2

, مىت املىرمت, اململىت 1, ط GIS حمعت مدمذ , اصط الخدليل املياوي في اطار هظم املعلىماث الجؼرافيت داود, .3

.2012العربيت الضعىدت,

, دار ؽفاء 2جلىياث, ط -معایر -الذليمي, خلف خضین على , جخطيط الدذماث املجخمعيت والبييت الخدخيت, أصط .4

.2013لليغر والخىزيع, عمان,

.2010داب, علي مدمذ , مىهج البدث العلمي وطرائله في الجؼرافيا البغريت, حامعت دمغم, .5

خلب, –, مطبعت شجاع 1, ط GIS صىىري, مان , الخدليل الاخؾائي للبياهاث املياهيت في هظم املعلىماث الجؼرافيت .6

.2008صىريا,

.2002, دار ؽفاء لليغر والخىزيع, عمان, 3ام الحاصىب, ط شحادة ,وعمان , الاصاليب الىميت في الجؼرافيت باصخخذ .7

, مطبعت املجخمع العربي لليغر والخىزيع, عمان 1الهيتي, مازن عبذالرخم , حؼرافيت الدذماث )اصط واملفايم(, ط .8

2013.

:ب. الرصالت املاحضخیر


Page 365

ش باإلصديعاهت بىظم املعلىماث الجؼرافيت, الحاج , فريا واؽف مدمذ , جلييم الدذماث الخعليميت في مذىت طىبا .1

.2010رصالت ماحضخیر, كضم الجؼرافيت بجامعت الىجاح الىطىيت, هابلط, فلضطین,

ؽالح, وصام ىصف , الخدليل املياوي للدذماث الخعليميت في مذىت زاخى باصخخذام هظم املعلىماث الجؼرافيت, .2

.2016امعت دىن, دىن ح -ملذمت الى مجلط وليت العلىم الاوضاهيت

:ج. الذوائر الحيىميت

حمهىريت مؾر العربيت, وزارة إلاصيان واملرافم واملجخمعاث العمراهيت, الهيئت العامت للخخطيط العمراوي, دليل -1

.2014املعذالث واملعایر الخخطيطيت للدذماث بجمهىريت مؾر العربيت, املجلذ ألاو )الدذماث الخعليميت(, عام

.(, املذريت العامت للخخطيط التربىي 2005-1994لجمهىريت العراق, وزارة التربيت, جلرير خطت الخىميت التربىيت )ا -2

.1970/ 3/ 11في 1851.الىكائع العراكيت عذد 1د. ميغىراث الحيىميت:

:یىگلیزییەوانئ صەرچاوە

1- J. Chapman McGrew, J. r & Charles B. Monroe. An Introduction to statistical problem Solving in geography,

Second edition, Waveland Press, 2009, pp.56-57.


Page 366

( ی ۆ

عيپا

1(

ویىذ

ىێخ

ی صاڵ

ۆ ر ب

ەال ه

ی رعا

ی واو

یەەی

ادام

ئگە

ذهىێى

خی

اراهی

ز)

2017

-20

18)

ژگە

ذهىێى

خی و

ها

نڕە

گە

ەزەگ

ر

/یىا

ن بوە

خا

انیى

م

راهەز

امش.د

ن د

ی ەر

ووبر

متی

غگ

2

ی ربە

وور

ىا

بی

2م

ۆ . پ

ژۆ

. پ ژ

وارىذ

ىێ خ

ژ.

صخامۆ

ماژ.

ىر و

هچ

ەڵێى

جوۆ

ۆڕ

وهچ

وۆ

هێر

مێ

وۆ

1.

ەدخم

ئەم

یبرا

ئی

انۆر

گەڵ

ێى ج

یىان ب

وەخا

20

13

8000

21

50

18

0

18

18

229

406

635

25

16

41

2.

عام

ار ئ

یذە

ظ

ۆرع

ەڵ

ێى ج

یىان ب

وەخا

19

81

1000

0 40

00

28

0

21

21

459

349

808

43

11

54

3.

بور

صىە

ردە

وی

وها ر

ەڵێى

جان

ریىه

ق.م

2011

50

70

2040

30

0

19

19

23

6 37

5 61

1 27

17

44

4.

عان

هچی

هەوا

ێر

انەر

اهبرم

فە

انهچ

یىا

ن بوە

خا

2018

31

72

1062

16

0

9 0

9 0

182

182

5 30

35

5.

انچ

هتی

عەو

ڕان

ەراهب

رمفە

ان

هچ

یىان ب

وەخا

19

89

5660

22

50

30

0 17

0

17

0 35

1 35

1 7

37

44

6.

نچا

هی

یایچ

ان

ەراهب

رمفە

ان

هچ

ی عت

ەو ڕ

ئا.

انهچ

20

05

5660

22

50

30

0 14

0

14

0 34

2 34

2 3

32

35

7.

ی ار

خخمى

د مە

ەخئ

انىار

ئێ

انەر

اهبرم

فە

انىڕ

وذ

یعە

ق.

پۆا

20

05

1560

86

4 14

12

0

0 12

373

0 37

3 3

19

22

8.

گێر

صە

رمە

ان

یذە

ع

ەڵێى

جیىا

ن بوە

خا

2010

60

00

2250

18

0

0 19

19

20

5 23

0 43

5 28

13

41

9.

عان

ربى

ذ ی

ە

ن ۆر و

ەال ه

ەڵێى

جیىا

ن بوە

خا

1993

54

65

2040

18

0

0 18

18

23

9 32

6 56

5 32

12

44

10.

صەم

ردە

ان

ارازی

هذئە

ەڵ

ێى ج

یىان ب

وەخا

20

07

8000

20

15

18

0 0

10

10

145

176

321

24

8 32

11.

بور

وىا

ان

ەوفال

ەه ئ

ەڵێى

جیىا

ن بوە

خا

2014

60

70

2150

18

0

0

18

203

213

416

24

20

44

12.

انىار

ئێوی

خادر

بە

انرو

صی

ەڵێى

ج0ق

ذض

زاو

2003

34

97

1164

17

15

0

15

34

9 0

349

32

0 32

13.

انۆر

گان

ەراهب

رمفە

ەڵ

ێى ج

یىان ب

وەخا

20

12

5630

42

50

18

0 0

13

13

161

136

297

33

10

43

14.

وێ ى

ی هخاو

صرد

ى

ثەبا

خ

ەڵێى

جیىا

ن بوە

خا

2001

63

30

2040

18

0

0 18

18

33

8 30

3 64

1 30

15

45

15.

لاها

ال زەی

ی

واورە

عا2

ەڵ

ێى ج

0قەاڵ

ك

2015

72

00

2040

18

0

0 16

16

17

3 28

9 46

2 21

25

46

16.

خی

مر

یەر

راپ

ەڵێى

جیىا

ن بوە

خا

1999

80

00

2150

18

0

0 18

18

26

3 29

4 55

7 34

19

53

17.

ی ر

وواا

ان

خایۆص

ام م

ەڵێى

جیىا

ن بوە

خا

2012

57

30

2040

18

0

0 18

18

16

1 26

7 42

8 32

16

48

18.

ۆو

1010

44

3675

5 34

5 27

40

18

8 25 5

3534

42

39

7773

403

300

703

وە,هرا

هەاڵو

ی بجای

دا ,

انذاه

الهی پ

ش بە

ر, ەال

هەی

ردوە

ەری پ

ەحرای

بەێى

ەڕ, ب

دەەر

روپە

ی رەح

ەزا و

ن,صخا

ردوى

ی ێم

ەر

حیمە

يى خ

وە:چا

ەرص

2018

.

Documents

رلاەك یراشەل ییەدامائ یراكرێف ییرا 4وگتەم 5خ ...jgu.garmian.edu.krd/article_91515_3e0ce00f7e9a990fbb...JUG Special Issue, 2019 رلاەك یراشەل