FİKRİ MÜLKİYET HAKLARINA

GENEL BAKIŞ

Bilge KılıçKültür ve Turizm Uzmanı

Fikri Mülkiyet Hakları(Intellectual Property

Rights)Tanım: Kişinin her türlü fikri emeği

ilemeydana getirdiği ürünleri üzerindehukuken sağlanan haklarıdır.

Fikri Mülkiyet Haklarının Özellikleri-1

1. Fikri mülkiyet hakları soyut niteliğe sahiptir.

Fikri mülkiyet hakları ile koruma altınaalınan, insan düşüncesinin yarattığımaddi olmayan mallardır. Fikri mülkiyet hakları somutlaştığımaddeden ayrı ve bağımsız bir varlık vehukuki değere sahiptir.

Fikri mülkiyet hakları ürünü meydanagetiren fikir üzerinde kurulur. Örneğin bir tablonun sahibi eserin değil, otablonun sahibidir. O resmi kartpostal yapıp satamaz, veya otabloyu izinsiz bir şekilde tahrip edemez.Çükü o tabloyu satmış olsa bile ressamıno eser üzerindeki hakları sürer.

Fikri Mülkiyet Hakkının Özellikleri-2

2. Fikri mülkiyet haklarında ülkesellik ilkesi geçerlidir.

Koruma hangi ülkede talep ediliyorsa koruma şartları o

ülke mevzuatına göre belirlenir.Fikri mülkiyet haklarının korunmasındaki asgari sırınlarçeşitli uluslararası sözleşmelerde ve Avrupa Birliğidüzenlemelerinde belirlenmiştir.

Fikri Mülkiyet Hakkının Özellikleri-33. Mutlak hak niteliğiFikri mülkiyet hakları herkese karşı ileri sürülebilirler. Ancak toplummenfaatinin korunması gibi nedenlerle bu mutlak hakka çeşitlisınırlamalar getirilmiştir. Mutlak hakka getirilen sınırlandırmalar:• Kamu düzeni, genel ahlak, kamu yararı gibi sebeplerle getirilensınırlamalar. (Örneğin, yayınlanması veya kullanılması kamu düzenineveya genel ahlaka aykırı olan buluşlar patentle korunmazlar)• Hususi menfaat (şahsi kullanım v.s.) yararına getirilen istisnalar.(Örneğin, bir eserin kâr amacı güdülmeksizin, şahsi kullanım amacıylaçoğaltılabilmesi mümkündür.)• Fikri mülkiyet hakları belli bir süre boyunca korunurlar.

(Örn.;patentlerde:20 yıl, fikir ve sanat eserlerinde 70 yıl v.s.)

Fikri Mülkiyet Hakkının Özellikleri-4

4. Fikir ürünleri somutlaştıkları eşyadan ayrı ve

bağımsız bir hukuki statüye sahiptir. Fikri ürünler özel kanun, tüzük ve yönetmeliklerçerçevesinde düzenlenmektedirler. (Örneğin bir fikir ve sanat eseri üzerindeki haklar, EşyaHukukunun dahil olduğu Medeni Kanun çerçevesinde değil5846 sayılı Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu çerçevesindekorunur.)

5846 SAYILI FİKİR VE SANAT ESERLERİ KANUNU ve İLGİLİ YÖNETMELİKLERPATENT◦ 551 SAYILI PATENT HAKLARININ KORUNMASI HAKKINDA KHK◦ 551 SAYILI PATENT HAKLARININ KORUNMASI HAKKINDA KHK UYGULAMAYÖNETMELİĞİMARKA◦ 556 SAYILI MARKALARIN KORUNMASI HAKKINDA KHK◦ 556 SAYILI MARKALARIN KORUNMASI HAKKINDA KHK UYGULAMA YÖNETMELİĞİENDÜSTRİYEL TASARIM◦ 554 SAYILI ENDÜSTRİYEL TASARIMLARIN KORUNMASI HAKKINDA KHK◦ 554 SAYILI ENDÜSTRİYEL TASARIMLARIN KORUNMASI HAKKINDA KHK UYGULAMAYÖNETMELİĞİCOĞRAFİ İŞARETLER◦ 555 SAYILI COĞRAFİ İŞARETLERİN KORUNMASI HAKKINDA KHK◦ 555 SAYILI COĞRAFİ İŞARETLERİN KORUNMASI HAKKINDA KHK UYGULAMAYÖNETMELİĞİENTEGRE DEVRE TOPOGRAFYALARI◦ 5147 SAYILI ENTEGRE DEVRE TOPOGRAFYALARININ KORUNMASI HAKKINDA KANUN◦ ENTEGRE DEVRE TOPOGRAFYALARININ KORUNMASI HAKKINDA KANUNUN

UYGULAMAYÖNETMELİĞİYENİ BİTKİ ÇEŞİTLERİ◦ 5042 SAYILI YENİ BİTKİ ÇEŞİTLERİ VE ISLAHÇI HAKLARININ KORUNMASI HAKKINDAKANUN◦ YENİ BİTKİ ÇEŞİTLERİNE AİT ISLAHÇI HAKLARININ KORUNMASINA DAİR YÖNETMELİK◦ ÇİFTÇİ İSTİSNASI UYGULAMA YÖNETMELİĞİ

1. Yaratıcı düşünce ürünlerinin yeterincekorunmadığı bir toplumda ilerleme kaydedilmesimümkün değildir.

2. Fikri hakların korunması temel insan haklarındanbiridir.

FİKRİ VE SINAİ HAKLARI KORUMA NEDENLERİ

1948 Tarihli Birleşmiş Milletler Genel Kurulu’nda kabul edilen İnsan Hakları

Evrensel Bildirgesi’nin27’inci Maddesi:

“1. Herkes toplumun kültürel faaliyetine serbestçe katılmak, güzel sanatları tatmak, bilim alanındaki ilerleyişe katılmak

ve bundan yararlanmak hakkına sahiptir.

2. Herkesin sahibi bulunduğu (yarattığı) her türlü bilim, edebiyat veya sanat eserinden doğan manevi ve maddi

yararlarını korunmasını isteme hakkı vardır.”

FİKRİ VE SINAİ HAKLARI KORUMA NEDENLERİ

3.Taklit malların kullanımı toplum sağlığı ve güvenliği açısındanbüyük risk teşkil etmektedir.

4. Korsan ve Taklit ürün üretimi ve satışı ülke ekonomisineciddi zararlar vermektedir. (Vergi kayıpları, yabancı yatırımcıların ülkeye girişininönlemesi, alanda yatırım yapan şirketlerin zararetmeleri sonucunda kapanması nedeniyle meydana gelenistihdam alanı kaybı.)

FİKRİ VE SINAİ HAKLARI KORUMA NEDENLERİ

5. Uluslar arası arenada ülkemizin prestijinin korunmasıbakımından taklit ve korsan malların üretim, ithalat vesatışının önlenmesi büyük önem arz etmektedir.

6. Korsan ve taklit mallar terör örgütlerinin gelirkalemlerinden biri haline gelmesi nedeniyle bu mallarınsatış, ithalat ve üretiminin önlenmesi, ülke güvenliğiaçısından da hayati öneme sahiptir.

Fikri Mülkiyet Haklarının Türleri

Fikri mülkiyet hakları sanat eserleri üzerindekihaklar (fikri haklar) ile endüstriyel alandakifaaliyetlere ilişkin haklar (sınai haklar) şeklinde

ayrıma tabii tutulmaktadır.

FİKRİ MÜLKİYETHAKLARI

FİKRİHAKLAR

SINAİ HAKLAR

Eser sahibinin haklarıve

bunlarla bağlantılı haklar

•Patent •Faydalı model•Endüstriyel Tasarım •Marka•Coğrafi İşaret •Entegre Devre •Yeni Bitki Çeşitleri TopografyalarıÜzerinde Islahçı Hakları

Fikri mülkiyet haklarının konusu

Fikir ve sanat eserleri ►Kişisel fikri yaratım (eser)

Patent ► Teknik faaliyet (buluş)

Faydalı model ► Teknik faaliyet (buluş)

Endüstriyel tasarım ► Görünüme yönelik faaliyet

(desen/model)Marka/coğrafi işaret ► Pazarlama faaliyeti

FİKRİ HAKLAR

Fikri Hakların Düzenlendiği Mevzuat

Ülkemizde fikri haklar, 5846 sayılı Fikir ve Sanat

Eserleri Kanunu ile düzenleme altına alınmıştır.

Fikri hak, kişinin düşünce ve sanatbecerisine dayanarak meydana getirdiği fikir ve sanat eserleri üzerindeki hakkıdır.

Eserin Tanımı (FSEK. m 1/b)Sahibinin hususiyetini taşıyan ve• İlim ve edebiyat eseri• Sinema eseri• Müzik eseri • Güzel sanat eseri sayılan fikir ve sanat mahsullerini ifade eder.

Sahibinin kişilik özelliklerini yansıtmayandiğer bir değişle özgün olmayan fikir ve sanatürünleri eser olarak korunmaz. Kanunda belirlenen eser gruplarından birinegirmeyen ürünler, eser olarak korunmaz.

Şekle bürünmemiş bir düşünce, eser olarak

korunamaz.

İlim ve edebiyat eserleri

Dil ve Yazı İle İfade Olunan Eserler (hikaye, roman, şiir, piyes ve tiyatro)

Bilgisayar Programları ve Bir Sonraki Aşamada Program Sonucu Doğurması Koşuluyla Bunların Hazırlık Tasarımları

Sözsüz Sahne Eserleri (raks ve pantomim, bale ve dans gibi koreografi eserleri, revüler, illüzyonistlerin gösterileri )

Estetik Niteliği Bulunmayan Bilimsel ve Teknik Nitelikteki Resim, Fotoğraflar, Planlar, Maketler

Müzik eserleri

Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu’nun 3. maddesinde“Musiki eserleri her nevi sözlü ve sözsüzbestelerdir.” şeklinde tanımlanmıştır. Sözsüz musiki eserlerinde sadece besteler, sözlümusiki eserlerinde hem beste hem de güftelerMusiki eseri olarak Kanun tarafından korunurlar

Güzel Sanat Eserleri

Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu’nun 4. maddesindeestetik değere sahip olmak kaydıyla güzel sanateseri kapsamına girecek ürünler 8 bent halindesayılmaktadır.

Güzel Sanat EserleriGüzel sanat eserleri, estetik değere sahip olan; 1. Yağlı ve suluboya tablolar; her türlü resimler, desenler, pasteller, gravürler,

güzel yazılar ve tezhipler, kazıma, oyma, kakma veya benzeri usullerle maden, taş, ağaç veya diğer maddelerle çizilen veya tespit edilen eserler, kaligrafi, serigrafi,

2. Heykeller, kabartmalar ve oymalar,3. Mimarlık eserleri,4. El işleri ve küçük sanat eserleri, minyatürler ve süsleme sanatı ürünleri iletekstil,moda tasarımları,5. Fotoğrafik eserler ve slaytlar,6. Grafik eserler,7. Karikatür eserleri,8. Her türlü tiplemelerdir.

FSEK.m.4 /II:“Krokiler, resimler, maketler,

tasarımlar ve benzerieserlerin endüstriyel model ve resim

olarakkullanılması, düşünce ve sanat

eserleri olmaksıfatlarını etkilemez.”

Sinema EserleriSinema eserleri, elektronik veya mekanik veya benzeriaraçlarla gösterilebilen, sesli veya sessiz, birbiriyle ilişkilihareketli görüntüler dizisidir .- Estetik, öğretici veya teknik özelliklere sahip olanhareketli görüntüler,- Günlük olayları tespit eden filmler, - Sinema filmleri, sinema eseri olarak kabul edilirler.

Uygulamada Play Station’lar ve bilgisayar oyunları da sinema eseri kategorisinde değerlendirilmektedir.

Burada önemli olan, sahibinin hususiyetini taşıma unsurudur.

Yaratıcı katkıların önemi göz önündebulundurularak sinema eserlerine özellik verenyönetmenin, özgün müzik bestecisinin, senaryoyazarının ve diyalog yazarının, sinema eserininbirlikte sahibi oldukları kabul edilmiştir. Ayrıca çizgi filmlerde animatörün de birlikte esersahibi olacağı belirtilmiştir.

Diyalog Yazarı

Özgün Müzik

Bestecisi

Animatör

Yönetmen

Sinema Eseri

Eser sahibinin tanımı:

Eser sahibi yaratıcı fikri çabası ile eseri meydana getiren kişidir.

Eser sahibi birden fazla kişi olabilir.

Eser Sahibinin Hakları

Manevi Haklar(Eser ile onu meydana

getiren arasındaki kişiselbağı temsil eden

yetkilerden oluşur)

Mali Haklar(Eser sahibine eserinden

ekonomik yararlarsağlama imkânı veren

yetkilerden oluşur)

Eser Sahibinin Mali Hakları• İşleme Hakkı:

Diğer bir eserden yararlanmak suretiyle bu esere oranlabağımsız olmayan ve işleyenin hususiyetini taşıyan fikirve sanat ürünleri meydana getirme hakkıdır.(Tercümeler, bir romanın dizi halinegetirilmesi…vs.)

Eser Sahibinin Mali Hakları

• Yayma HakkıBir eserin aslını veya çoğaltılmış fiziki nüshalarınıkiralamak,ödünç vermek, satışa çıkarmak veyadiğer yollarla dağıtma hakkıdır.

Eser Sahibinin Mali Hakları

• Çoğaltma Hakkı:Eserin aynısının çok sayıda nüshasınınçıkarılmasıdır.

(Fotokopi ile çoğaltma, bilgisayara downloadetme…vs.)

Eser Sahibinin Mali Hakları

• Kamuya İletme Hakkı:

Bir eserin aslının veya çoğaltılmış nüshalarınınradyo-TV , uydu ve kablo gibi telli veya telsiz yayın yapankuruluşlar vasıtasıyla veya dijital iletim de dahil olmaküzere işaret ses ve/veya görüntü nakline yarayan araçlarlayayınlanmasıdır.(İnternet veya televizyon yoluyla yayınlama)

Eser Sahibinin Mali Hakları

• Temsil Hakkı:

Bir eserden, doğrudan doğruya yahut işaret, ses veresim nakline yarayan aletlerle okumak, çalmak,oynamak, göstermek gibi yollarla faydalanmaktır.(Bir tiyatro oyununun tiyatroda sergilenmesi, birşarkının okunması…vs.)

Eser Sahibinin Manevi Hakları

• Umuma arz hakkı (FSEK md.14)• Adın belirtilmesini isteme hakkı (FSEK md.15)• Eserde değişiklik yapılmasını önleme hakkı

(FSEK md.16)• Eserin aslına ulaşma hakkı (FSEK md.17)

Mali Haklar-Manevi Haklar

Manevi haklar kişiye bağlı haklar kural olarak devredilmez, vazgeçilmez ve mirasla intikal

etmezler.

Mali haklar ise miras yoluyla mirasçılara geçebilir,

yazılı bir sözleşme yoluyla devredilebilir veya bu

hakların kullanım yetkisi verilebilir.

FİKRİ HAKLARINKORUMA KONULARI

ESER SAHİBİNİN HAKLARI(TELİF HAKLARI)

(COPYRIGHT)

ESER SAHİBİNİN HAKLARI İLE BAĞLANTILI HAKLAR

(RELATED RIGHTS)

Bağlantılı Haklar :

1- Fikir ve sanat eserlerini icra eden ve yorumlayan

icracı sanatçılara (oyuncu, dansçı, şarkıcı…),2- Bu icrayı yada eserleri ilk defa tespit edenfonogram yapımcılarına,3- Radyo televizyon kuruluşlarına4- Filmi ilk defa tespit eden yapımcılarına

tanınmış haklardır.

Fikri Haklarda Koruma Süresi- Fikir ve sanat eserleri üzerinde eser sahiplerinin sahip

olduklarıhaklar, eser sahibinin yaşadığı müddetçe ve ölümünden

itibaren 70 yıldevam eder .- İcracı sanatçıların hakları, icranın tespitinin yapıldığı

tarihtenbaşlayarak, yetmiş yıl devam eder. - Yapımcıların hakları,İlk tespitin yapıldığı tarihten

başlayarakyetmiş yıl devam eder.- Radyo-televizyon kuruluşlarının hakları, programın ilk

yayınlandığı tarihten başlayarak 70 yıl devam eder.

Fikri Hakların Korunması

Genel Kural: Eserin yaratıldığı an tescile gerek olmaksızınotomatikman kazanılır.İspat kolaylığı açısından: Hak ihdas etmek amacıtaşımaksızın, hak ihlalinin önlenmesi ve hak sahipliğininbelirlenmesinde ispat kolaylığı sağlaması bakımından tümeserlerin kayıt ve tescili yaptırılabilir. (FSEK md.13/3)

SINAİ HAKLAR

Bir alanda “yenilik getirme” veya “ayırt etme”fonksiyonları olan ve sınaî alanda yararlanılan,patent, marka, faydalı model, tasarım gibi fikrî vesınaî ürünleri üzerindeki haklardır.

SINAİ HAKLAR

•Patent•Faydalı modeller•Endüstriyel tasarımlar•Coğrafi işaretler•Entegre devre topoğrafyaları•Yeni bitki çeşitleri

PATENT

Düzenlendiği Mevzuat

• 551 sayılı Patent Haklarının Korunması Hakkında KHK

• 551 sayılı Patent Haklarının Korunması Hakkında KHK Uygulama Yönetmeliği

Patent nedir?Patent, buluş sahibinin buluş konusu ürünü belirli bir süreüretme, kullanma ve satma hakkıdır.

Bir buluş için buluş sahibine devlet tarafından verilenpatent, buluş sahibinin izni olmadan başkalarının buluşu-üretmesini-kullanmasını veya -satmasını belirli bir süre boyunca engelleme hakkı vermektedir. (Bu süre, incelemeli patentte 20 yıl, incelemesiz patentte 7 yıldır.)

Patent Korumasının Amacı• Buluşçunun buluşu üzerindeki fikri mülkiyetinintanınması (mülkiyet teorisi)• Buluşçunun ödüllendirilmesi (ödüllendirme teorisi)• Buluşçuların ve endüstrinin buluş ve yatırımyapmaya teşvik edilmesi (teşvik teorisi)• Teknik bilginin mümkün olduğu kadar erkenaçıklanmasının desteklenmesi (açıklama teorisi)

Buluş nedir?

• Buluş, teknik bir probleme teknik araçların kullanılması yoluyla

getirilen çözümdür. • Ürün veya usul (süreç) olabilir.

Bir buluşun patent ile korunabilmesi için taşıması gereken nitelikler a)Yenilik: Patent başvurusunun yapıldığı tarihten önce patent hakkına konuedilen buluşun dünyanın hiçbir yerinde herhangi bir yolla kamuyasunulmamış ve kullanılmamış olmasını ifade etmektedir. Bu kamuyasunuş yazılı , sözlü olabileceği gibi fuar ve tanıtım faaliyetleri ile

açıklamasını da kapsar.

b)Tekniğin bilinen durumunun aşılması (Buluş Basamağı)

Buluş, ilgili olduğu teknik alandaki bir uzman tarafından, tekniğinbilinen durumundan aşikar bir şekilde çıkarılamayan bir faaliyetsonucu gerçekleşmiş ise, tekniğin bilinen durumunun aşıldığı kabuledilir (buluş basamağı vardır).

Bir buluşun patent ile korunabilmesi için taşıması gereken nitelikler

c) Sanayiye Uygulanabilir Olma:

Buluş, tarım dahil sanayinin herhangi bir dalında üretilebilir veyakullanılabilir nitelikte ise, sanayiye uygulanabilir olduğu kabul edilir

Buluş niteliğinde olmadıkları için patent verilemeyecek konular:

a) Keşifler, bilimsel teoriler, matematik metotları;

b) Zihni, ticari ve oyun faaliyetlerine ilişkin plan, usul ve kurallar;

c) Edebiyat ve sanat eserleri, bilim eserleri, estetik niteliği olan yaratmalar, bilgisayar yazılımları (fikir ve sanat eserleri);

d) Bilginin derlenmesi, düzenlenmesi, sunulması ve iletilmesi ile ilgili teknik yönü bulunmayan usuller.

e) İnsan veya hayvan vücuduna uygulanacak cerrahi ve tedavi usulleri ile insan,hayvan vücudu ile ilgili teşhis usulleri.

Patentle korunamayacak buluşlar:

• Yayınlanması veya kullanılması kamu düzenineveya genel ahlaka aykırı olan buluşlar

• Bitki veya hayvan türleri yada önemli ölçüdebiyolojik esaslara dayanan bitki ve hayvanyetiştirilmesi usulleri.

Patent isteme hakkı kime aittir?

Patent isteme hakkı, buluşu yapana veya onun haleflerine aittir.Buluş isteme hakkı başkalarına devredilebilir.

Buluş birden çok kişi tarafından birlikte gerçekleştirilmişse, patent isteme hakkı,taraflar başka türlü kararlaştırmamışsa, bunlara müştereken ait olur.

Patent almak için ilk başvuran kişi, aksi sabit oluncaya kadar, patent istemehakkının sahibidir.

Aynı buluş birbirinden bağımsız birden çok kişi tarafından aynı zamandagerçekleştirilmişse, patent isteme hakkı, daha önce başvuru yapana veya diğerinegöre rüçhan hakkı olana aittir.

“Rüçhan Hakkı” nedir?

Eğer buluşun birden fazla ülkede korunması istenirse, ilkpatent başvurusunun herhangi bir ülkede yapılmasıtarihinden itibaren 12 aylık bir süre içinde aynı buluşiçin başka bir ülkede başvuru yapma konusunda bir haktanyararlanılabilir, buna rüçhan hakkı denir.

Rüçhan hakkı öncelik hakkı anlamına gelir.

Buluşların patent ile korunması, her ülkede geçerliolan ulusal yasalar ile sağlanmaktadır. Bir buluşunpatentle korunması için, korunma istenen her ülkedeayrı ayrı başvurunun yapılması gerekmektedir.

Ancak Avrupa Patent Sözleşmesi çerçevesinde,başvuru sahibi tek bir tescil başvurusu ile sözleşmeye üyeAvrupa ülkelerinde buluşunun korunmasını sağlayabilir.

Türkiye'de biri incelemesiz; diğeri incelemeli olmak üzere iki çeşit patent sistemi vardır.

İncelemesiz sistemde, ülkemizde mali kaynakları kısıtlı olan buluş sahiplerine ucuz, süratli, ancak süresi nispeten kısıtlı, 7 yıllık bir koruma sağlanmaktadır.

İncelemeli sistemde işlemler daha uzun sürmekte, ancak incelemeli patent, başvurunun patentlenebilirlik kriterlerine sahip olup olmadığını gösteren bir inceleme raporuna dayanarak verildiği için daha güvenli ve daha uzun bir koruma elde edilmektedir. (20 yıl)İncelemesiz patent, gerekli şartlar yerine getirilmek ve incelenmek şartıyla incelemeli patente dönüştürülebilmektedir.

FAYDALI MODEL

Düzenlendiği Mevzuat

• 551 sayılı Patent Haklarının Korunması Hakkında KHK

• 551 sayılı Patent Haklarının Korunması Hakkında KHK Uygulama Yönetmeliği

Faydalı Model Nedir?“Küçük buluş”, “küçük patent” olarak da anılır.

Buluş basamağı olarak nitelendirilmeyecek teknolojikilerleme kaydeden küçük buluşları korumak amacıyla

verilir.

Yeni olan ve sanayiye uygulanabilir buluş sahiplerine 10 yıl

süre ile buluş konusu ürünü üretme ve pazarlama hakkını

sağlar.Patentlere ilişkin hükümler, niteliklerine uygun

düştüğüsürece faydalı modeller hakkında da uygulanır.

Bir buluşun faydalı model verilerek korunması için gerekli kriterler:

• Yenilik• Sanayiye uygulanabilirlik

Faydalı Modelin Patentlerle Ortak Yönleri

• Patentler gibi faydalı model belgeleri de teknik alanailişkin buluşlara verilir.• Patentlerde olduğu gibi “mutlak yenilik” ölçütügeçerlidir.• Patentlerde olduğu gibi sanayiye uygulanabilirlikşartı aranır.• Patent de faydalı model belgesi de sahibine tekelcimutlak hak tanır.

Faydalı Modelin Patentlerle Farklı Yönleri

• Patentlerde aranan buluş basamağını gerçekleştirme şartı faydalı model belgesi verilmesinin bir şartı değildir.

• Buluş basamağı şartı aranmadığından faydalı model belgeler patente oranla daha “küçük” nitelikteki buluşlara verilir.

• Faydalı model belgeleri incelemesiz olarak verilir.• Araştırma ve inceleme işlemlerinin olmaması nedeniyle

faydalı model belgesinin verilmesi hem zaman hem de masraf açısından daha elverişlidir.

Faydalı Model Korumasının Nedenleri• İncelemeli patent sisteminin uzunluğu ve masraflı oluşu

gibi dezavantajlarına bir alternatif getirmek.• Patent verilebilirlik şartlarına oranla daha düşük ölçütler

kabul edilmesine bağlı olarak daha az ARGE faaliyeti gerektirmesi nedeniyle KOBİ’ler ile bağımsız buluşçuların buluşlarının korunmasına olanak sağlamak.

• Özellikle gelişmekte olan ülkelerde patent sisteminin faydalı model korumasıyla desteklenmesi gerektiği kabul edilmektedir.

Patent/Faydalı Modellerde Koruma Süresi

• Patentlerde - İncelemeli sistemde 20 yıl, - İncelemesiz sistemde 7 yıl,• Faydalı modellerde 10 yılPatent ve faydalı modellerde süre

uzatımıyapılamaz.

ENDÜSTRİYEL TASARIMLAR

Düzenlendiği Mevzuat:

• 554 Sayılı Endüstriyel Tasarımların Korunması

Hakkında KHK• 554 Sayılı Endüstriyel Tasarımların

Korunması Hakkında KHK Uygulama Yönetmeliği

Bir ürünün tamamının veya bir parçasının çizgi, şekil, renk,biçim, doku, malzemenin esnekliği veya süslemesi gibiinsan duyuları ile algılanabilen çeşitli özelliklerininoluşturduğu görünümdür.Endüstriyel Tasarımlarla, ürünün sadece estetik özellikleri(görsel nitelikleri) korunur, o ürüne ait herhangi bir tekniközellik korunmaz.

Tasarım nedir?

Endüstriyel tasarımlara bazı örnekler

Endüstriyel Tasarım

Patent ve faydalı modelleortak yanları•Fikri ürün•Yenilik•Mutlak hak

Patent ve faydalı modeldenfarkı•Patent ve faydalı modellerteknik alana ilişkin ikentasarımlar görsel-estetik alana ilişkindir.

Bir Tasarım aynı zamanda :• Faydalı model (551 sayılı KHK md.169: “Bir faydalı model belgesi

konusu, aynı zamanda endüstriyel tasarım olarak da tescil edilebilir. Bu durumda ilgili kanun hükümleri uygulanır”)

• Eser (554 sayılı KHK md.1/3: “Bu KHK çerçevesinde tasarımolarak sağlanan koruma, Fikir ve Sanat Eserleri Kanununda aranan şartların gerçekleşmesi halinde öngörülen korumaya halel getirmez.”)

• Marka ( 554 sayılı KHK md:3/b ) korumasına konu olabilir.(Örneğin; ambalajlar, logolar, işaretler ve her türlü şekiller birtaraftan tasarım (554 sayılı KHK md:3/b), diğer taraftan markakorumasına konu olabilir (556 sayılı KHK md:5/1).

Endüstriyel Tasarımlarda Korumanın Amacı

Tasarım hukukuyla korunması amaçlanan, ürünündış özelliklerinin ürüne sağladığı ekonomikdeğerdir.

Endüstriyel Tasarımın Korunma Şartları

554 sayılı KHK md: 5• Yeni ve• Ayırt edici niteliğe sahip tasarımlar korunur.Yenilik: Bir tasarımın aynısı, başvuru veya rüçhan tarihinden öncedünyanın herhangi bir yerinde kamuya sunulmamış ise o tasarımyeni kabul edilir. (Tasarımlar sadece küçük ayrıntılarda farklılıkgösteriyorlarsa aynı kabul edilir.) (554 sayılı KHK md:6 )Ayırt Edici Nitelik: Bir tasarım bilgilenmiş kullanıcı üzerindeyarattığı genel izlenim ile herhangi bir tasarımın bıraktığı genelizlenim arasındaki belirgin farktır. ( 554 sayılı KHK md:7/1 )

Tasarımın Estetik veya İşlevsel olması arasında fark yoktur.

554 sayılı Endüstriyel Tasarımların KorunmasıHakkında KHK her iki tasarım türünü de korur.

Endüstriyel Tasarımların Koruma Süresi

• Tescilli tasarımların koruma süresi başvurutarihinden itibaren 5 yıldır. • Bu süre 5’er yıllık dönemler halinde yenilenmeküzere toplam 25 yıla kadar uzatılabilir. ( 554 sayılı KHK md: 12)

MARKALAR

MARKA NEDİR?

TanımBir işletmenin mal veya hizmetlerini birbaşka işletmenin mal veya hizmetlerinden ayırtamacıyla kullanılan sözcükler, şekiller, harfler,sayılar, veya ambalajların biçimleridir.

MARKANIN FONKSİYONLARI• Mal ve hizmetin kaynağını

gösterme• Ayırt edici nitelikte olma• Ürünün kalitesini garanti etme

Marka Olarak Kullanılabilecek İşaretlerin Unsurları

1. Ayırt edici karaktere sahip olmalıdır.2. Çizimle görüntülenebilmeli veya benzerşekilde ifade edilebilmelidir.3. Baskı yoluyla yayınlanabilmeli veyaçoğaltılabilmelidir.

MARKANIN KORUMA SÜRESİ

Koruma Süresi:Tescilli markanın koruma süresi başvurutarihinden itibaren 10 yıldır. Bu süre 10’aryıllık dönemler halinde yenilenir.( 556 Sayılı KHK md:40 )

Tescilli Markanın Kullanılmaması Halinde

Tescilli bir markanın tescil tarihinden itibaren beş yıl içinde haklı bir neden olmadan kullanılmaması veya bu kullanıma beş yıl süre için kesintisiz ara verilmesi halinde marka mahkeme kararıyla iptal edilebilir.

COĞRAFİ İŞARETLER

Coğrafi İşaretlerin DüzenlendiğiMevzuat ve Koruma Süresi

Düzenlendiği Mevzuat:• 555 Sayılı Coğrafi İşaretlerin Korunması

Hakkında KHK • 555 Sayılı Coğrafi İşaretlerin Korunması

Hakkında Khk Uygulama YönetmeliğiKoruma Süresi:Koruma süre ile sınırlı değildir.

TANIM

Coğrafi İşaret ( 555 sayılı KHK md:3/1 ): Belirgin bir niteliği, ünüveya diğer özellikleri itibariyle kökenin bulunduğu bir yöre, alan,bölge veya ülke ile özdeşleşmiş bir ürünü gösteren işaretlerdir.

Coğrafi işaret, malın coğrafi kökenini gösteren veya kullanılan birunsur, madde, motif, malzeme yada usul sebebiyle bir alana,yöreye, bölgeye yahut ülkeye yollamada bulunarak o mala talebiartıran ve güven duyulmasını sağlar.

Coğrafi İşaretin Marka ile Ortak Yönleri ve Farklı Yönleri

Marka ile ortak yönü•Ayırdedicilik

•Tanıtıcılık

Markadan farkı•Mal ferdileşmiyor,

•Malın işletmesel değil,coğrafi kaynağı

gösteriliyor,•Sahibine tekelci hak

vermiyor, aynı özellikleritaşıyan ürünleri üretendiğer işletmelerce de

kullanılabilir.

COĞRAFİ İŞARETLERİN TÜRLERİ

Menşe AdıÜrün, sadece coğrafisınırları belli bir yöreveya bölgeden çıkar.

Tüm veya esaslıunsurlarını o bölgedenalır, o bölgede üretilip

işlenir.

Mahreç İşaretiÜrünün tüm veya esaslıözellikleri bir bölgedenkaynaklanmaz. Ancak

belli bir niteliği birbölgeye özgüdür, bu

bölge dışında daüretilebilir.

?????????????????????????????????????????????????

• Maraş Dondurması • Anamur muzu• Eskişehir Lületaşı • Anzer Balı• Trabzon Ekmeği• Malatya kayısısı• Hereke ipek el halısı• Kangal Köpeği

Coğrafi İşaretlerin Korunmasının Nedenleri• Ürün kalitesini korur ve üretim standardı yaratır• Yerel veya bölgesel üretimi koruyarak üretimi

özendirir• Tüketicilerde güven yaratır• Yöre veya bölge halkına ekonomik kazanç

sağlar• Geleneksel mirası korur

Coğrafi İşaretlerin TesciliCoğrafi işaretlerin diğer sınai mülkiyet haklarından üstünlüğü tek birüreticiyi değil, belirli şartlar altında üretim yapan kişilerin tümünübirden korumasıdır. Çünkü coğrafi işaretin sağladığı hak belli birkişiye veya bazı kişilere bağlanamaz.

Tescil başvurusunda bulunma hakkına sahip olanlar:1- Söz konusu ürünün üreticisi olan gerçek veya tüzel kişiler,2- Tüketici dernekleri,3- Konu ve coğrafi yöre ile ilgili kamu kuruluşları.

Coğrafi işareti, tescilde düzenlenen şartlara uygun üretim yapan herkes kullanabilir.

Coğrafi İşaret Korumasının Kapsamı

Coğrafi işaretin üçüncü kişiler tarafından• Yarar sağlayıcı ticari kullanımını,• Yanıltıcı izlenim yaratacak şekilde kullanımı,• Yanlış bilgi veren kullanımı,• Yanıltıcı ambalajlama veya sunumu önlenebilir.

Baklava tescillendi

Gaziantep Sanayi Odası'nın (GSO), baklava için uluslararası tescil başvurusu kabul edildi.

Rumların, Avrupa Birliği'ne üye ülkelerin milli yemeklerinin yer aldığı kitapçıkta baklavayı Kıbrıs Rum tatlısı gibi göstermesinin ardından başlayan

tartışmaya son noktayı koyan Gaziantep, bu kapsamda yaptığı çalışmalarını genişletti.

Baklavanın Türkiye'deki tescilini elinde bulunduran GSO, baklavayı Avrupa ülkelerinde de koruma altına almak üzere yaptığı uluslararası tescil

başvurusu AB Komisyonu tarafından kabul edildi. GSO, uluslararası tescil işleminin tamamlanması ile birlikte 27 AB ülkesi ve aday ülkelerde Antep

Baklavasını tescil ettirme imkânı bulacak. Baklavanın coğrafi işaret tescil belgesi, 2008 yılında GSO Başkanı Nejat Koçer'e verilmişti.

ENTEGRE DEVRE TOPOGRAFYALARI

Entegre Devre Topografyalarının DüzenlendiğiMevzuat ve Koruma Süresi

• Entegre Devre Topografyalarının KorunmasıHakkında Kanun (5147 sayılı ve 22.04.2004 tarihli)• Entegre Devre Topografyalarının KorunmasıHakkında Kanunun Uygulama Şeklini Gösterir YönetmelikKoruma Süresi :

10 yıldır. (Entegre Devre TopografyalarınınKorunması Hakkında Kanun Md.6/2)

TANIMEntegre Devre (Mikroçip, çip,..vs.)

Elektronik bir işlevi veya bunun gibi diğerişlevleri yerine getirmek üzere tasarlanmış,içerisinde birçok elektronik devre elemanınıbarındıran, tümleşik devre elemanıdır. Entegre devreler bugün neredeyse tüm elektronikcihazlarda kullanılmaktadır.

TANIM

Entegre Devre Topografyası: Entegre devreyi oluşturantabakaların üç boyutlu dizilimini gösteren, üretim amacıylahazırlanan ve herhangi bir formatta sabitlenmişgörüntülerdir.

Entegre devre topografyaları neden korunmalıdır?

Entegre devre dizaynının maddi yükümlülüğü yüksek ve yıllar sürenbir bilimsel çalışma sonucunda ortaya çıkmaktadır.

Yarı iletken teknolojisinin elektronik devre elemanlarınınüretimlerinde kullanılması ve minyatürleşme çağımızın en önemliatılımlarından biridir.

Örneğin, 1950'lerde çok basit özelliklere sahip bir bilgisayar bir odaboyutunda iken, bugün bir diz üstü bilgisayar ile giga-hertzlermertebesinde işlem yapabilmekteyiz.

Entegre devre topografyaları neden korunmalıdır?

Entegre devreler bu gelişimin en önemli parçalarıdır. Birkaç santimetrelik bir çip içerisine milyonlarca transistor,direnç, kondansatör vb. devre elemanlarının yerleştirilmesisayesinde elektronik içeriğe sahip sistemler gün geçtikçeküçülmekte veya aynı boyutlarda kalarak performanslarınıarttırmaktadır.

Entegre devre topografyası üzerinde hak sahibi olan kişi, izni dışında yapılan aşağıda belirtilen faaliyetleri önleme

yetkisine sahiptir:

1) Orijinal olma şartlarına haiz bulunmayan parçaların çoğaltılmasıhariç olmak üzere, koruma altındaki entegre devre topografyasınınbütününün veya bir kısmının, bir entegre devre içine alınması ya dabunun dışında herhangi bir şekilde çoğaltılması

2) Korunan bir entegre devre topografyasını içeren bir entegredevrenin ya da yasal olmayan bir biçimde çoğaltılmış entegre devretopografyasını içeren ürünün ithali, satışı veya ticarî amaçlıdağıtılması.

YENİ BİTKİ ÇEŞİTLERİ

Düzenlendiği Mevzuat

Yeni Bitki Çeşitlerine Ait Islahçı HaklarınınKorunmasına İlişkin 5042 sayılı Kanun

Yeni Bitki Çeşitlerine Ait Islahçı HaklarınınKorunmasına Dair Yönetmelik

Tanımlar

Çeşit: Islahçı hakkının verilmesi için gerekli şartların karşılanıpkarşılanmadığına bakılmaksızın, bir veya birden fazla genotipinortaya çıkardığı bazı özelliklerin kendini göstermesiyle tanımlananve aynı tür içindeki diğer genotiplerden en az bir tipik özelliği ileayrılan ve değişmeksizin çoğaltmaya uygunluğu bakımından birbirim olarak kabul edilen en küçük taksonomik kısım içerisinde yeralan bitki grubudur. (Yeni Bitki Çeşitlerine Ait Islahçı HaklarınınKorunmasına İlişkin Kanun md:2/e)Islahçı: Yeni bir bitki çeşidini ıslah eden veya bulan vegeliştiren kişidir (md:2/c).

Türkiye’de ıslahçı hakları 5042 sayılı Kanun hükümlerinegöre Tarım ve Köyişleri Bakanlığı’na bağlı kuruluşlarabaşvuru sonucunda tescil edilerek korunmaktadır.

Bu Kanunla yoğun emek ve zaman harcanarak ortayaçıkan yeni bitki çeşitlerini ıslah eden, bulan ve geliştirenıslahçıların haklarının korunması sağlanmaktadır

• Yenilik• Yeknesaklık :

Çeşidin çoğaltımı esnasında, çoğaltma metoduna bağlı olarak beklenen varyasyonun dışındaki diğer özellikler yönünden bir örneklik göstermesini veya yeterince homojen olması

• Farklılık Bir çeşidin müracaatının yapıldığı tarihte herkesçe bilinen çeşitlerden, tescile esas özelliklerden, en az birisi bakımından farklılık göstermesi

• Durulmuşluk Çeşidin, tekrarlanan üretimlerden sonra veya belirli çoğaltım dönemleri sonunda ilgili özellikleri değişmeksizin aynı kalmasını,

Bitki Çeşidinin Taşıması Gereken Özellikler

Koruma süresi ıslahçı hakkının tescilinden itibaren

yirmi beş yıldır.Bu süre ağaçlar, asmalar ve patates

için otuz yıldır.

Koruma Süresi

Tarıma 6 yeni bitki çeşidi daha kazandırıldı 06 Temmuz 2009

Tarımsal üretime 6 yeni bitki çeşidi daha kazandırıldı

Eskişehir Anadolu Tarımsal Araştırma Enstitüsü, tarımsal üretime 6 yeni bitki çeşidi dahakazandırdı. Enstitü, tarımsal araştırma faaliyetleri ile ıslah ettiği 119 bitki çeşidine 2009yılında 2 kimyon, 2 haşhaş, 1 nohut ve 1 sarımsak çeşidi ıslah ederek tescil ettirdi.

Kurum, sözkonusu 6 yeni bitki çeşidiyle birlikte tescilli bitki çeşidini 125'e çıkardı.

Söz konusu geliştirilen ürün çeşitlerinin özellikle kuraklığa karşı büyük dayanıklılıkgöstermesi ve verim miktarını koruması yönünden büyük önem taşıyor. Elde edilen yeni

ürünçeşitleri, çiftçilere uygulamalı olarak anlatılmaya başlandı.

Anadolu Tarımsal Araştırma Enstitüsü Müdürü Yakup Karaman, özellikle kuraklığadayanıklı bitki çeşitlerinin geliştirilmesi çalışmalarına önem verdiklerini belirterek şunlarısöyledi: "Bu ürünlerimiz kuraklığa karşı büyük dayanıklılık gösteriyor. Ayrıca verim

miktarınıkuraklık karşısında kolayca yitirmiyor. Bu bağlamda bu yeni ürünler çiftçimiz için büyükönem taşıyor."

AVRUPA BİRLİĞİ KATILIM MÜZAKERELERİ ÇERÇEVESİNDE

FİKRİ MÜLKİYET HAKLARIALANINDA YAŞANILAN

GELİŞMELER

Faslın Yürütülmesinden Sorumlu Kurumlar

7 No’lu Fikri Mülkiyet Hukuku faslı çalışmaları Kültür ve Turizm

Bakanlığı (fikri haklar) ve Türk Patent Enstitüsü’nün (sınai haklar) eş başkanlığında yürütülmektedir.

İlgili Diğer Kurumlar

• Adalet Bakanlığı• İçişleri Bakanlığı (Emniyet Genel

Müdürlüğü)• Gümrük Müsteşarlığı• Sağlık Bakanlığı• Tarım ve Köyişleri Bakanlığı

Tanıtıcı Tarama Toplantısı(6-7 Şubat 2006)

Brüksel’de gerçekleştirilen toplantıda Fikri Mülkiyet Hukuku alanında Avrupa Birliği bünyesinde kabul edilen Direktiflere ilişkin sunumlar, AB Komisyonu uzmanlarınca gerçekleştirilmiştir.

Ayrıntılı Tarama Toplantısı (2-3 Mart 2006)

Tanıtıcı tarama toplantısında ele alınan AB müktesebatına karşılık gelen konulara ilişkin Türk Mevzuatındaki durumun aktarılması amacıyla gerçekleştirilen toplantıya, fikri haklar alanında görev yapan tüm kurum ve kuruluş temsilcileri tarafından katılım sağlanmıştır. Telif haklarına ilişkin ülkemizdeki idari ve yasal duruma ilişkin sunumlar, Avrupa Birliği Komisyonu uzmanlarına aktarılmıştır.

Tarama Sonu RaporuTanıtıcı Tarama ve Ayrıntılı Tarama Toplantıları sonucunda AB Komisyonu tarafından hazırlanan tarama-sonu raporu tarafımıza iletilmiştir.

Bu raporda fikri mülkiyet haklarının genel itibariyle topluluk mevzuatına uyumlu olduğu ancak bazı kanunlardaki (sınai mülkiyet mevzuatı ile 5846 sayılı Kanun) hükümlerin hala uyumsuzluklar arz ettiği belirtilmiş ve uyumsuzluk arz ettiği düşünülen hususlar bildirilmiştir.

Fikri Mülkiyet Hukuku Faslı Müzakereleri Açılış Kriterleri

Tarama toplantıları sonrasında Fikri Mülkiyet Hukuku Faslı’nın müzakereye açılabilmesi için bir Avrupa Komisyonu tarafından açılış kriteri öngörülmüştür. Açılış kriteri gereğince Türkiye’nin Komisyona, “sonuçlandırma tarihleri ve ara hedefleri içerecek şekilde, bu faslın kapsadığı her alan itibariyle müktesebatın uygulanması için gerekli kapasitenin oluşturulmasına yönelik bir eylem planı” sunması beklenmiştir.

Eylem Planı

İlgili kurumların katkıları ve ABGS’nin koordinasyonu ile söz konusu Eylem Planı hazırlanmış ve Ocak 2008’de Avrupa Komisyonu’na gönderilmiştir.

Eylem Planı

Komisyon, “Fikri Mülkiyet Hukuku Eylem Planı”nın, açılış kriterini karşıladığı kabul ederek, faslın müzakereye açılmasını üye ülkelere öneren “Komisyon Değerlendirme Raporunu” hazırlamış ve üye ülkelere sunmuştur.

Müzakere Pozisyon Belgesi Bu süreci takiben Avrupa Birliği tarafından “Fikri Mülkiyet Hukuku” faslına ait “AB Ortak Müzakere Pozisyon Belgesi” ile dört teknik kapanış kriteri tarafımıza iletilmiştir.AB Ortak Müzakere Pozisyon Belgesi’nde, Türkiye tarafından sunulan Eylem Planının Avrupa Birliği tarafından takip edileceği; bu kapsamda Türkiye’nin kaydettiği gelişmelere ilişkin olarak AB’ye düzenli ve yazılı bilgi sunmasının beklendiği belirtilmiş, ve korsan ve sahtecilikle mücadele konusunun AB tarafından yakından izlendiği vurgulanmıştır.

Kapanış Kriterleri

-Ülkemizle diyalog mekanizması oluşturma talebinin hayata geçirilmesi, -Ülkemizin korsan ve sahte mallarla mücadele konusunda uygulama kapasitesinin güçlendirilmesi, -Kovuşturma, soruşturma ve yargılama faaliyetlerinde korsan ve sahtecilik konularında kayda değer düşüşü sağlayacak şekilde etkin uygulama sağlanması-Üyelikle beraber uygulanmak üzere hakların tükenme ilkesini birlik sınırları içinde kabul edilmesi

Türkiye-AB Hükümetler Arası Katılım Konferansı ve Fikri Mülkiyet Hukuku Faslının Müzakereye Açılması

AB Katılım Müzakereleri kapsamında ‘Fikri Mülkiyet Hukuku’ faslının müzakereye açılmasına ilişkin toplantı, 17 Haziran 2008 tarihinde Lüksemburg’da gerçekleştirilmiş olup Katılım Konferansında Fikri Mülkiyet Hukuku ile Şirketler Hukuku fasılları müzakerelere açılmıştır.

Kapanış Kriterleri Değerlendirme Toplantısı (13 Ekim 2008)

13 Ekim 2008’de Brüksel’de Türkiye’den ilgili kurum temsilcileri ile AB Komisyonu uzmanlarının katılımıyla düzenlenen toplantıda; kapanış kriterlerinin karşılanmasına yönelik Türkiye tarafından

gerçekleştirilen çalışmaların Komisyon tarafından gözlemleneceği, kaydedilen gelişmelerin izlenmesinde

istatistiklerden faydalanılabileceği, gerçekleştirilen çalışmalara ilişkin Türkiye’nin Komisyona düzenli rapor sunmasının faydalı olacağı, AB Komisyonu uzmanlarının Türkiye’ye ziyaretlerde

bulunabileceği, müzakere sürecinde iletişimin ve koordinasyonun çok önemli olduğu ifade edilmiştir.

Teşekkür Ederim

Bilge Kılıç bkilic@telifhaklari.gov.tr