VISOKA ŠKOLA STRUKOVNIH STUDIJA ZA MENADŽMENT U SAOBRAĆAJU-NIŠ

STUDIJSKI PROGRAM PRAVO I BEZBEDNOST

SEMINARSKI RAD

TEMA: FINASIRANJE LOKALNE SAMOUPRAVE

PREDMET: LOKALNA SAMOUPRAVA

Mentor: Student:Dr Zoran Pešić Slobodan Miljković

PB 24-P/12

Niš, mart, 2015.

S A D R Ž A J :

UVOD......................................................................................................................3

1. POJAMI ISTORIJSКI RAZVOJ LOКALNIH JAVNIH FINANSIJA...................4

1.1. Pojam lokalnih javnih finansija.......................................................................4

1.2. Istorijski razvoj lokalnih javnih finansija u Srbiji............................................4

2. SISTEM FINASIRANJA LOKALNE SAMOUPRAVE........................................7

2.1. Izvorni prihodi.................................................................................................7

2.2. Oblici izvornih prihoda....................................................................................8

2.3. Struktura prihoda budžeta lokalnih samouprava .............................................9

2.4. Ustupljeni prihodi............................................................................................9

3. NENAMENSKI I NAMENSKI TRANSFERI......................................................10

3.1. Nenamenski transferi ....................................................................................10

3.2. Namenski transferi.........................................................................................11

ZAKLJUČAK........................................................................................................13

LITERATURA......................................................................................................14

UVOD

2

Tema rada su finansije u lokalnoj samoupravi, u tom smislu, osnovna tema seminarskog

rada je sistem finansiranja jedinica lokalne samouprave u Republici Srbiji, sa posebnim

akcentom na mesto, ulogu i značaj njihovih izvornih prihoda. Javne finansije i lokalne javne

finansije se nalaze u tesnoj vezi i ne mogu jedna bez druge. Intenzitet njihovih veza zavisi od

toga da li je država uređena kao federacija ili unitarna država, kao i od toga koji je nivo

društveno-ekonom- skog razvoja, kakav je politički i privredni sistem i drugo. Logično je da je

jačanje finansijske samostalnosti lokalne samouprave preduslov bez koga se ne može ispuniti

zahtev za bržom demokratizacijom i decentralizacijom državne vlasti, kao i sprovođenje

ekonomskih razvojnih procesa. Jačanje lokalne vlasti je vezano za proces fiskalne

decentralizacije i povećanje udela lokalnih javnih prihoda u ukupnim prihodima države.

Od Drugog svetskog rata do 1990. umesto lokalne samouprave u SFRJ je postojao

komunalni sistem, prema kome je opština bila sastavni deo jedinstvenog koncepta državno-

partijske vlasti. U proteklom periodu (1990–2012) u sistemu finansiranja lokalne samouprave u

Srbiji došavale su se brojne i značajne promene. Pri tome je zadržana zatečena teritorijalna

organizacija, broj odnosno veličina jedinica lokalne samouprave. Time je zaokružen prilično

neslavan bilans: za nešto više od pet godina primene zakona, imali smo delimičnu suspenziju

istog tokom dve i po godine, a zatim dve značajne izmene zakona tokom naredne dve godine.

Posebno je važno istaći da je teško oteti se utisku da su poslednje dve izmene i dopune zakona u

najvećoj meri bile motivisane potrebama političkih kampanja i izbornih platformi odredjenih

političkih grupacija nego što su bile adekvatan i sistemski odgovor na probleme u vezi

finansiranja gradova i opština u Srbiji. Ovakva praksa, bez obzira na pravac izmena, svakako ne

doprinosi stabilnosti i predvidivosti finansiranja lokalnih samouprava u Srbiji i značajno otežava

proces finansijskog planiranja na lokalnom nivou.

Кonačno, od donošenja Zakona o finansiranju lokalne samouprave ali i pre njega, svedoci

smo stalnih komentara i spekulacija na temu značaja političke veze izmedju koalicionih vlada na

republičkom nivou i vladajućih koalicija na nivou gradova i opština.

U tom cilju, seminarski rad se sastoji od sledećih delova: pojam i razvoj lokalne

samouprave, osnove sistema lokalne samouprave u Srbiji, sistem finansiranja gradova i opština i

konačno, pravci uticaja politike na finansiranje lokalne samouprave.

1. POJAMI ISTORIJSКI RAZVOJ LOКALNIH JAVNIH FINANSIJA

3

1.1. Pojam lokalnih javnih finansija

Termin finansije, koji je danas opšteprihvaćen, potiče iz latinskog jezika, od reči finatio,

finacia pecuniaria, koja je označavala zaključak, sudsku odluku ili plaćanje. Sa razvojem i

jačanjem robnonovčanih odnosa u upotrebi je reč fina tiones i financie. Iz ovih reči, u

Francuskoj, u XV veku, nastaje termin finances du roi,, koji je u početku značio državni prihodi,

zatim prihodi i rashodi, da bi se kasnije proširio u svome značenju na celokupno državno-

novčano poslovanje, tj. na državnu privredu uopšte. Zbog velikog uticaja francuskog jezika, ovaj

termin je prihvaćen i u drugim zemljama, ali u obliku jednine, kao finance,, u značenju novčano

poslovanje.

Osnovi finansijske nauke (1844) izdvojio finansije u samostalnu naučnu disciplinu.

Savremene finansije čine monetarne finansije (novac, krediti, banke, berze i dr.), javne finansije i

međunarodne finansije. Na osnovu toga, možemo zaključiti da savremene finansije obuhvataju

ukupno novčano poslovanje u jednoj zemlji.

Opštekorisni ciljevi su u ovom slučaju svedeni na lokalni nivo i lokalne neposredne

potrebe građana koji žive i rade u lokalnim sredinama, ali su, generalno gledano, za društvo u

celini najneposredniji i najvažniji, jer se preklapaju sa potrebama pojedinca, građanina.

Javne finansije i lokalne javne finansije se nalaze u tesnoj vezi i ne mogu jedna bez

druge. Intenzitet njihovih veza zavisi od toga da li je država uređena kao federacija ili unitarna

država, kao i od toga koji je nivo društveno-ekonomskog razvoja, kakav je politički i privredni

sistem i drugo . 1

1.2. Istorijski razvoj lokalnih javnih finansija u Srbiji

Razvoj gradova u srednjovekovnoj Srbiji i njihova fiskalna i svaka druga „suverenost“

gotovo da se podudaraju sa razvojem lokalnih samouprava u Evropi toga doba. Sa stvaranjem

nove države na početku XIX veka nastali su i gradovi i određeni oblici lokalne i teritorijalne

autonomije. Prisutan je vid administrativno-teritorijalne podele, ali je takva teritorijalna

organizacija bila zasnovana na istim osnovama na kojima je bila i u vreme Otomanske imperije.

Sa razvojem državne organizacije i sticanjem suvereniteta razvija se i poreski sistem. Sistem

neposrednih poreza u Srbiji bio je regulisan Zakonom o neposrednim porezima iz 1884. godine,

1 Radivoje, Marinković;Lokalna samouprava – stare i nove nedoumice, Institut za političke studije, Beograd, 2000. str.342-344.

4

koji je prvu dopunu imao već 1885. godine, a poslednju (dvanaestu) 1907. godine, kojom je

uvedeno šest poreza: Porez na zemljište, Porez na zgrade, Porez na prihod od kapitala, Porez na

prihod od radnji i ličnog rada, Porez na obrt u radnji, Porez na ličnost.

Sa poslednjom dopunom Zakona o neposrednim porezima iz 1907. godine, na teritoriji

Кraljevine Srbije postojalo je sedam poreskih oblika. Pored navedenih, postojao je i porez na

obrt (vrsta dopunskog poreza na prinos od radnje) 1. decembra 1918. godine stvorena je

Кraljevina Srba, Hrvata i Slovenaca, a na teritoriji novonastale države bilo je u primeni pet

različitih poreskih sistema neposrednih poreza: srpski, austrijski, mađarski, turski i crnogorski.

Na teritoriji Srbije je, sve do 1929. godine, bio na snazi srpski sistem neposrednih poreza. 1928.

godine donet je Zakon o neposrednim porezima, koji je 1. Januara 1929. godine stupio na snagu.

Zakonom o nazivu i podeli Кraljevine na upravna područja i Zakonom o banskoj upravi, iz 1929.

godine, bitno se utiče na razvoj fiskalne decentralizacije, jer se pomenutim zakonima dozvoljava

banovinama da utvrđuju vlastite prihode. Značajno razdoblje u razvoju lokalne samouprave

nastaje donošenjem Zakona o opštinama i Zakona o gradovima 1933. godine. Ovim zakonima

gradovi i opštine su mogli uvoditi prireze na neposredne državne poreze i gradske opštinske

posredne poreze – trošarine i takse.

Nastankom druge Jugoslavije, a sa njom i promene vlasti i društveno-ekonomskih

odnosa, dolazi do promena i u fiskalnom sistemu. Imajući u vidu faze društvenog, ekonomskog i

političkog razvoja naše zemlje, možemo reći da su postojale i faze u razvoju fiskalnog sistema, a

samim tim i lokalnih finansija. Na osnovu toga možemo precizno odrediti periode ra- zvoja

lokalnih finansija u Republici Srbiji:

a) Period druge polovine 1944. do kraja 1946. U ovom periodu primenjuju se poreski

oblici iz stare Jugoslavije sa izmenama koje su bile u skladu sa novim idejama socijalne pravde.

Poreski sistem imao je za cilj da obezbedi „akumulaciju državnoj privredi i socijalne promene“

Republički or- gani su određivali prihode i rashode lokalnih budžeta, pa je samim tim u ovom

delu narodnim odborima bila uskraćena samostalnost. Strukturu lokalnih prihoda u ovom periodu

činili su: prirezi, takse, troša- rina i mesni porez

b) Period od 1947. do 1951. Кarakteristika ovog perioda je razrađen finansijski sistem,

kome je u potpunosti podređeno finansiranje lokalnih organa vlasti. Taj sistem se odlikovao

jedinstvom, centralizmom i administrativnim elementima.

5

Narodni odbori su bili organizovani na tri nivoa: osnovni, koje su činili mesni i gradski,

odnosno rejonski; sreski, kao drugostepeni, i oblasni, kao trećestepeni narodni odbori

c) Period od 1952. do 1953. Кljučni zakonski propisi za sistem prihoda ovog perioda su

Osnovni zakon o društvenom doprinosu i porezima163 (donesen krajem 1951) i Zakon o

budžetima

d) Period od 1954. do 1958. 1956. godine izvršena je poreska reforma, čiji su osnovni

ciljevi bili ekonomski, a to je da se izvrši preraspodela poreskog tereta kod zemljoradnika i da se

komunama kao političko-teritorijalnim jedinicama da pravo da utiču preko određenih

finansijskih instrumenata na kretanje privrede u okviru svog teritorijalnog domena.

e) Period od 1958. do 1965. Кrajem 1959. i početkom 1960. godine izvršena je budžetska

reforma na osnovu Zakona o budžetima. Nužnost ove budžetske reforme proizašao je iz potrebe

za preraspodelom izvora prihoda između različitog nivoa političko-teritorijalnih zajednica zbog

sve većih potreba opština.

f ) Period od 1965. do 1971. U ovom periodu utvrđeni su izvori i vrste prihoda društveno-

političkih zajednica, a na osnovu Osnovnog zakona o finansiranju društveno-političkih zajednica

iz 1965. godine. Lokalne samouprave ubiraju prihode od opštinskih doprinosa, opštinskih poreza

i opštinskih taksi.

g) Period od 1972. do 1991. Donošenjem ustavnih amandmana 1971. godine dolazi do

promena u društveno-ekonomskom i političkom sistemu. Ustavni amandmani od XX do XLII,

koje je Savezna skupština SFRJ donela na Ustav iz 1963. godine, sadržali su dva amandmana

koji su imali veliki značaj za poreski sistem.

h) Period od 1992. do 2000. Na početku poslednje decenije XX veka dola- zi do raspada

SFRJ. 1992. godine nastaje Savezna Republika Jugoslavija od dve republike, Srbije i Crne Gore.

Na takvim osnovama nastaje i novi sistem finansiranja jedinica lokalne samouprave u Republici

Srbiji. Osnovna ideja je bila da se komunalna potrošnja finansira iz izvornih prihoda lokalne

samouprave, a definisani poslovi i funkcije lokalne samouprave iz ustupljenih poreza, a za koje

se utvrđuju jedinstveni nivoi potrošnje na bazi jedinstvenih objektivnih kriterijuma

i) Period od 2001. do 2004. Na početku XXI veka opštine u Srbiji u velikoj meri zavise

od Republike. Sa sveobuhvatnim društvenim i ekonomskim reformama započele su reforme i

sistema finansiranja lokalne samouprave. Prva značajnija reforma urađena je donošenjem

izmenjenog i dopunjenog Zakona o javnim prihodima i javnim rashodima Najvažnije promene,

6

koje su od značaja za povećanje obima sredstava jedinica lokalne samouprave, jesu da opštinama

i gradovima pripadaju u visini od 100%, šest ustupljenih poreza, koji su u prethodnom periodu

pripadali budžetu Republike.

j) Period od 2004. do danas. Ovaj period karakterišu zakoni kojima je zaustavljena

dinamika jačanja fiskalne samostalnosti lokalnih samouprava Na takvim osnovama nastaje i novi

sistem finansiranja jedinica lokalne samouprave u Republici Srbiji. Osnovna ideja je bila da se

komunalna potrošnja finansira iz izvornih prihoda lokalne samouprave, a definisani poslovi i

funkcije lokalne samouprave iz ustupljenih poreza, a za koje se utvrđuju jedinstveni nivoi

potrošnje na bazi jedinstvenih objektivnih kriterijuma Sa sveobuhvatnim društvenim i

ekonomskim reformama započele su reforme i sistema finansiranja lokalne samouprave. Prva

značajnija reforma urađena je donošenjem izmenjenog i dopunjenog Zakona o javnim prihodima

i javnim rashodima.

Proces fiskalne decentralizacije koji je otpočeo donošenjem Zakona o finansiranju

lokalne samouprave 2006. godine, svakako predstavlja najznačajniji decentralizacioni proces u

Srbiji u poslednjih 5 godina. Preciznije, suspenzijom dela Zakona o finansiranju lokalne

samouprave koja se odnosi na utvrdjivanje obima i raspodelu nenamenskih transfera, koja je

počela 2009. godine i nastavila se sve do sredine 2011. godine i usvajanja izmena i dopuna,

najveći deo pozitivnih efekata zakona je poništen i sistem je u dobroj meri vraćen na period pre

njegovog donošenja. Nedugo nakon izmena zakona iz 2011. godine, čime je okončana njegova

delimična suspenzija, opet smo bili svedoci njegovih izmena i dopuna i u septembru 2012.

godine.2

2. SISTEM FINASIRANJA LOKALNE SAMOUPRAVE

2.1. Izvorni prihodi

Zakonom se uređuje obezbeđivanje sredstava opštinama i gradovima za obavljanje

izvornih i poverenih poslova. Izvorni i povereni poslovi definisani su Zakonom o lokalnoj

samoupravi. Poslovi koji spadaju u red izvornih, poput izdavanja različitih odobrenja i dozvola,

nalaze se u potpunoj nadležnosti lokalne samouprave i, na osnovu njih, opština ubire prihode

2 Bogoljub Milosavljević; Reforma lokalne samouprave u Srbiji HКJU – CCPA, Beograd , 2012. str. 123-145

7

kroz naknade, takse, a ubuduće i poreze. Za utvrđivanje visine izvornih prihoda nadležna je sama

jedinica lokalne samouprave, s tim što se posebnim zakonom može utvrditi najviši i najniži iznos

naknade, odnosno takse ili poreza. Pod poverenim (ustupljenim) poslovima podrazumevaju se

nadležnosti koje se prepuštaju lokalnoj samoupravi u cilju izvršenja određenih javnih funkcija,

pri čemu centralna vlast zadržava kontrolu nad obavljanjem tih poslova. Ustupljeni prihodi, su,

dakle, oni prihodi čija se osnovica i stopa utvrđuju Zakonom, a prihod koji je ostvaren na

teritoriji jedinice lokalne samouprave ustupa se u celini ili delimično toj jedinici lokalne

samouprave.

2.2. Oblici izvornih prihoda

Izvorni prihodi (član 6. Zakona o finansiranju lokalne samouprave) su porezi, takse i

naknade čiju osnovicu i stopu utvrđuju opštine i gradovi, pri čemu se zakonom može ograničiti

visina poreske stope. Prema Zakonu o finansiranju lokalne samouprave, u izvorne prihode

spadaju:

• porez na imovinu – opština utvrđuje visinu stope poreza na imovinu (isključuje se porez

na prenos apsolutnih prava, kao i porez na nasleđe i poklon);

• lokalne administrativne takse – takse za spise i radnje u upravnim stvarima, kao i za druge

spise i radnje u okviruposlova iz izvorne nadležnosti lokalne samouprave;

• lokalne komunalne takse – takse koje se uvode za korišćenje prava, predmeta ili usluga

(isticanje firme, držanje i korišćenje čamaca i splavova na vodi itd.);

• boravišna taksa – uvodi se u skladu sa odredbama Zakona o turizmu i predstavlja prihod

jedinice lokalne samouprave u kojoj je naplaćen;

• naknada za korišćenje gradskog građevinskog zemljišta;

• naknada za uređivanje gradskog građevinskog zemljišta;

• prihodi od koncesione naknade za obavljanje komunalnih poslova, kao i prihodi od drugih

koncesionih poslova;

• prihodi od davanja imovine u zakup;

• prihodi od prodaje pokretnih stvari koje koriste jedinica lokalne samouprave i indirektni

korisnici njenog budžeta;

• prihodi koje svojom delatnošću ostvare organi lokalne samouprave;

8

• prihodi po osnovu donacija jedinici lokalne samouprave – ugovori na osnovu kojih se

primaju donacije evidentiraju se u Ministarstvu nadležnom za ekonomske odnose sa

inostranstvom;

• prihodi po osnovu samodoprinosa – odredbama Zakona utvrđeni su uslovi pod kojima se

može doneti odluka o uvođenju samodoprinosa (referendum građana), osnovica samodoprinosa,

kao i obračun i naplata samodoprinosa.

Stopu poreza na imovinu, odnosno visinu taksi, naknada i drugih izvornih prihoda

utvrđuje samostalno opština, odnosno grad, tako što Skupština donosi odluku o tome. Odluka o

visini izvornih prihoda donosi se nakon održavanja javne rasprave i može se menjati najviše

jedanput godišnje i to u postupku utvrđivanja budžeta jedinice lokalne samouprave ili u slučaju

izmene zakona ili drugog propisa kojim se uređuju izvorni prihodi, odnosno utvrđuje njihova

maksimalna visina. Potrebno je, dakle, napraviti preciznu finansijsku kalkulaciju prilikom

utvrđivanja stopa, odnosno visine izvornih prihoda kako bi se obezbedilo nesmetano

funkcionisanje javnih finansija opštine, pružila efikasna usluga korisnicima, ali i povećala

konkurentnost opštine. 3

2.3. Struktura prihoda budžeta lokalnih samouprava

Prema Zakonu o finansiranju lokalne samouprave osnovni izvori prihoda lokalnih

budžeta su tzv. izvorni (ili vlastiti) prihodi i prihodi preneti sa višeg nivoa vlasti. Poslednje čine

tzv. ustupljeni prihodi i transferi (nenamenski i namenski). Pored prihoda, prilive lokalnih

budžeta čine i tzv. „primanja“ koja obuhvataju prilive po osnovu zaduživanja i prilive po osnovu

prodaje finansijske i nefinansijske imovine lokalnih samouprava.

2.4. Ustupljeni prihodi

Ustupljeni prihodi su porezi i naknade, čije osnovice i stope utvrđuje Republika, a sam

prihod se deli između Republike i grada/opštine, tj. prihod ostvaren na teritoriji lokalne

samouprave, ustupa se u celini ili delimično toj lokalnoj samoupravi. Prema članu 35. Zakona o

finansirannju ovi prihodi mogu biti:

3 Milosavljević, Bogoljub; Pravo lokalne samouprave, Pravni fkultet Univerziteta Union, Beograd, 2008. str. 43-49

9

• prihodi od ustupljenih poreza (porez na dohodak građana, porez na nasleđe i poklon i

porez na prenos apsolutnih prava)

• prihodi od ustupljenih naknada (godišnja naknada za motorna vozila – nedavno ukinuta,

naknada za zagađivanje životne sredine, naknade za korišćenje dobara od opšteg interesa,

naknade za korišćenje prirodnih dobara i dr.)4

3. NENAMENSKI I NAMENSKI TRANSFERI

Sa nivoa Republike, gradovima i opštinama pripadaju transferi iz budžeta Republike koji

mogu biti: nenamenski transfer, koji se utvrđuje na godišnjem nivou na osnovu ostvarenog bruto

domaćeg proizvoda, a raspodeljuje se svim lokalnim samoupravama (osim Grada Beograda)

prema kriterijumima utvrđenim zakonom, i namenski transfer koji se koristi za finansiranje

određenih funkcija i izdataka.

3.1. Nenamenski transferi

Zakonom o finansiranju lokalne samouprave određeni su na nivou od 1.7% od bruto

domaćeg proizvoda zemlje. Nenamenske transfere čine četiri grupe transfera: opšti transfer – na

njih imaju pravo sve jedinice lokalne samouprave. Ukupan iznos sredstava za opšti transfer

dobija se kada se od ukupnog iznosa nenamenskog transfera odbije potreban iznos transfera za

ujednačavanje i kompenzacionog transfera. Opšti transferi se određuju posebnom metodologijom

koja uzima u obzir broj stanovnika LS, površinu teritorije, broj odeljenja u osnovnom

obrazovanju, broj objekata u osnovnom obrazovanju, broj odeljenja u srednjem obrazovanju,

broj objekata u srednjem obrazovanju, broj dece obuhvaćene dečjom zaštitiom i broj objekata u

dečijoj zaštiti, i sl.; transferi za ujednačavanje – njihova svrha je ujednačavanje finansijskih

pozicija LS prema kriterijumu visine ustupljenih prihoda (redistribucija prihoda se vrši između

LS koji su ispod i LS koji su iznad 90% od proseka republike); kompenzacioni transferi -

uvedeni sa ciljem da se lokalnim samoupravama, koje zbog promene određenih poreskih propisa

na republičkom nivou ostanu bez dela budžetskih prihoda, delimično kompenzuju nastali gubici;

transfer solidarnosti - deo ukupnog nenamenskog transfera koji se raspodeljuje svim jedinicama

lokalne samouprave, izuzev grada Beograda, na osnovu stepena razvijenosti. Utvrđivanje visine

4 Dobrosav Milovanović; Pravno ustrojstvo lokalne samuprave, Univerzitet u Beogradu – Pravni fakultet, Beograd,

1994. str.132-137

10

transfera solidarnosti po pojedinim jedinicama lokalne samouprave, izuzev grada Beograda, vrši

se na osnovu stepena razvijenosti prema jedinstvenoj listi razvijenosti jedinica lokalne

samouprave, u skladu sa zakonom kojim se uređuje regionalni razvoj, i to: 50% sredstava

transfera solidarnosti deli se jedinicama lokalne samouprave iz IV grupe razvijenosti; 30%

sredstava transfera solidarnosti deli se jedinicama lokalne samouprave iz III grupe razvijenosti;

10% sredstava transfera solidarnosti deli se jedinicama lokalne samouprave iz II grupe

razvijenosti;10% sredstava transfera solidarnosti deli se jedinicama lokalne samouprave iz I

grupe razvijenosti. 5

3.2. Namenski transferi

Namenski transferi su novost u sistemu finansiranja lokalne samouprave u smislu da su

prvi put definisani u zakonu iz 2006. godine. Namenski transferi su Zakonom o finansiranju

lokalne samouprave uvedeni u cilju finansiranja prenosa nadležnosti sa centralne vlasti na nivo

lokalne samouprave i stvaranja mogućnosti učešća centralne vlasti u finansiranju konkretnih

programa i projekata na nivou lokalne samouprave (zdravstvo, obrazovanje, socijalna zaštita,

zaštita životne sredine i upravljanje otpadom, podrška privlačenju investicija, investicioni

projekti u komunalnim delatnostima i dr.). Zakonom su utvrđene vrste namenskih transfera, kao i

obaveze nadležnih ministarstava na utvrđivanju kriterijuma i metodologije za njihovu raspodelu

pojedinim jedinicama lokalne samouprave. Zakon utvrđuje sledeće vrste namenskih transfera:

• funkcionalni transfer - transfer koji se koristi za finansiranje izdataka u okviru određene

funkcije; ukupan iznos funkcionalnog transfera izračuvana se na osnovu podataka o ukupnim

troškovima obavljanja odredjene funkcije u poslednjoj godini pre njenog prenošenja na nivo

lokalne samouprave.

• namenski transfer u užem smislu - transfer koji se koristi za tačno određenu svrhu,

odnosno vrstu izdatka za koju je transfer dodeljen.

Nova zakonska rešenja učinila su sistem finansiranja jedinica lokalne samouprave daleko

transparentnijim, stabilnijim i predvidivijim. Međutim, sistem transfera iz budžeta ostaje kao

potencijalno problematičan. Iz rešenja usvojenih u Zakonu o finansiranju lokalne samouprave,

jasno proizilazi da je sistem transfera nenamenskih sredstava daleko predvidljiviji i

5 Mile, Ilić; Grad u Lokalnoj samoupravi, Balkanski Centar za izučavanje lokalne smaouprave, Niš, 2001. str.221-

229

11

transparentniji u odnosu na sistem transfera namenskih sredstava. Stoga bi istraživanje

transparentnosti sistema finansiranja jedinica lokalne samouprave trebalo fokusirati na namenske

transfere.

Lokalne samourpave u Srbiji takodje imaju zakonsku mogućnost da se zadužuju,

kratkoročno i dugoročno, što je regulisano Zakonom o javnom dugu. 6

ZAKLJUČAK

6 Bogoljub Milosavljević; Reforma lokalne samouprave u Srbiji HКJU – CCPA, Beograd , 2012. str. 123-145

12

Lokalna samouprava je uređen sistem putem kojeg građani u teritorijalno definsanim

lokalnim zajednicama neposredno i preko svojih predstavnika upravljaju javnim poslovima od

neposrednog značaja za lokalno stanovništvo raspolažući imovinom, sopstvenim izvorima javnih

prihoda i postupajući po načelu ustavnosti i zakonitosti.

Lokalne samouprave se mogu posmatrati kao organizovani, složeni sistemi

kojekarakteriše: jasno definisana teritorija, postojanje predstavničkog tela građana, postojanje i

obavljanje samostalnog delokruga javnih poslova, postojanje adekvatnih svojinskih prava nad

imovinom i prava na prihode iz sopstvenih izvora

Donošenjem Zakona o finansiranju lokalne samouprave 2006. godine, sistem finansiranja

opština i gradova je pretrpeo temeljnu reformu. Nakon reforme, sistem je postao znatno

transparentniji, predvidljiviji, pravičniji a porastao je i udeo izvornih prihoda. Ustanovljena su tri

izvora prihoda jedinice lokalne samouprave : izvorni, ustupljeni i prihodi od transfera Republike

Srbije.

Jedan od najbitnijih preduslova za normalno funkcionisanje jedinica lokalne samouprave

je da im centralna vlast garantuje imovinska prava nad dobrima koja se nalaze na njihovoj

teritoriji. Lokalna samouprava mora biti samostalna u vršenju svojih imovinsko pravnih

ovlašćenja. Davanje većih ovlašćenja lokalnim samoupravama u Srbiji u proteklih 15

godinateklo je sporo. Razlozi za to su uglavnom bili istorijske, političke i kulturno-etničke

prirode.

Faktor koji je posebno remetio ekonomsku efikasnost lokalnih samouprava je taj što je

Srbija jedina zemlja u Evropi u kojoj lokalne samouprave nisu imale sopstvenu imovinu, već su

za obavljanje funkcija koristile državnu svojinu.

13

LITERATURA

1. Bogoljub, Milosavljević; Pravo lokalne samouprave, Pravni fkultet Univerziteta Union,

Beograd, 2008.

2. Bogoljub, Milosavljević; Reforma lokalne samouprave u Srbiji HКJU – CCPA, Beograd ,

2012.

3. Mile, Ilić; Grad u Lokalnoj samoupravi, Balkanski Centar za izučavanje lokalne

smaouprave, Niš, 2001.

4. Radivoje, Marinković; Lokalna samouprava – stare i nove nedoumice, Institut za

političke studije, Beograd, 2000.

5. Dobrosav Milovanović; Pravno ustrojstvo lokalne samuprave, Univerzitet u Beogradu –

Pravni fakultet, Beograd, 1994.

14