8/18/2019 Fizika Dhe Sporti .

http://slidepdf.com/reader/full/fizika-dhe-sporti- 1/5

 

8/18/2019 Fizika Dhe Sporti .

http://slidepdf.com/reader/full/fizika-dhe-sporti- 2/5

 Të bejne fziken shkence te dashur dhe te

dobishme.

 Te thellohen ne menyre te pavarur njohurite e

mesuara ne dinamike te cilat e gjejme ne zbatime

llojeve te ndryshme ne sport. Te prezantohen me shembuj dhe zbatime te

ligjeve te fzikes ne sport sidomos ne ato sporte qe

nxenesit ushtrohen vete.

Fizika (greq. φυσική, fysiké = e natyrës) është dega e shkencës e cila merret me zbulimin dhe analizimin

e fenomeneve fizike, që përfshin studimin e lëndës dhe lëvizen e sa në fabrikën ehapësirë!kohës, si dhe konceptet

e forcës dhe energisë. "ë mënyrë më të përgithshme ao cilësohet si shkenca nëpërmet së cilës nerëzit përpiqen tëshpegonë dukuritë natyrore. #izika nihet si $shkencë themelore$ sepse fusha të tera

si kimia dhe biologia hulumtonë sisteme, ve%oritë e të cilave varen nga liget e fizikës.

Zhvillimet në fzikë janë të lidhura ngushte me sektorin teknologjik, si dhe kanë ineunca shumë

të thellë në shkencat e tjera, për!shirë matematikën dhe flozofnë. "ër shembull, zhvillimi i teorisë

së elektromagnetizmit #oi në krijimin e pajisjeve të shumta elektrike $televizori, kompjuteri,

pajisjet shtepiake%& zhillimet në termodinamikë #uan në zhvillimin e mjeteve të motorizuara për

transportin, si motori me avull& zhvillimet në mekanikë motivuan dhe ndihmuan në zhvillimin e

analizës matematike, kimisë kuantike, dhe përdorimit të pajisjeve eksperimentale si mikroskopi

elektronik në mikrobiologji.

'izika ndahet në dy disiplina( në fzikën teorike dhe fzikën eksperimentale. 'izika teorike merret

kryesisht me !ormalizimn teorik te dukurive i cili bazohet ne koncepte matematike, ndërsa fzika

eksperimentale merret me rikrijimin dhe matjen e dukurive të njohura natyrore. )egjithëse

8/18/2019 Fizika Dhe Sporti .

http://slidepdf.com/reader/full/fizika-dhe-sporti- 3/5

kërkimet e shumta akoma kanë ngelur në disa probleme të pazgjidhura në fzikë si dhe !usha të

shumta kerkimi të cilat nuk janë eksploruar ende plotësisht

*dhe pse fzika për!shin një kategori të gjerë !enomenesh, degët themelore të fzikës janëmekanika

klasike, elektromagnetizmi $i cili për!shin optikën%, relativiteti, termodinamika, dhemekanika kuantike. +eicila

nga këto teori është testuar nga eksperimente të shumta dhe është provuar si e saktë në !ushën e

aplikimit të saj. "ër shembull, mekanika klasike përshkuan në mënyrë korrekte lëvizjen e trupave në

 jetën e përditshme, megjithatë ajo nuk mund të aplikohet në shkallën atomike, atje ajo

zëvendesohet nga mekanika kuantike, ndërsa për shpejtësi të krahasueshme me shpetësinë e dritës,e!ektet relativistike bëhen më të rëndësishme. *dhe pse këto teori kuptohen shume mirë ato

vazhdojnë të jenë !usha kërkimore për shembull, një aspekt i rëndësishëm i mekanikës klasike e

njohur si teoria e kaosit u zhvillua në shekullin e -/te, tre shekuj pas !ormulimt origjinal të

mekanikës nga 0sak 1jutoni $234-526-6%. Teoritë themelore !ormojnë një bazë per studimin dhe

kërkimin e temave më të specializuara. 1jë tabelë me këto teori, së bashku me konceptet që ato

përdorin, mund të gjendet këtu.

'izika edukative i re!erohet metodave të tanishme pedagogjike që përdoren për të mësuar fzikën,

si dhe asaj pjese të kërkimeve pedagogjike që kërkojnë të përmirësojnë këto metoda. 7istorikisht,

fzika është mësuar në shkollën e lartë dhe në nivelin unversitar, së bashku me ushtrimet e

laboratorit të cilat kanë për qëllim verifkimin e koncepteve që janë shpjeguar gjatë leksioneve."rogramet universitare zakonisht për!shinë trainimin në degët themelore, të fzikës klasike dhe

asaj kuantike. Trainimi specializohet më tej kur studenti mbron doktoraturën për një temë të

caktuar. +humica e universiteteve kontemporane kanë grupe të specializuar brenda departamentit

të cilat merren me një program të caktuar, $si psh grupi i optikës kuantike%. 1jë nga pedagogët më

te !amshëm në fzikë 8i#ard 'ajmanmendonte se dhënia e mësimit ne fzikë qe një art më vete.

+igurisht ata janë të lidhur, sepse sporti eshte fzike.9jo nuk është vetëm semantikë. +port është

objektenë lëvizje, !orca, energjia, puna, !uqia, shpejtësia,:ilanci, etj. Të gjitha këto janë fzika. ;do

gjë qëekziston në hapësirë dhe kohë është fzika. <isastudime të !amshme janë fzika& !orcat në

një makinëgarë duke shkuar rreth një kthesë, ngjeshmerise dheelasticiteti i kockave, kur njëpraktikues i karatesëthyen një bord.+tudimi i tërë =erodinamikes lidh cdogje për #do gjë nga

makinat garën deri tek skijumpers.

:=+9*T:=>>/i :asketbolli është lloj sporti me top që luhet në mes të dy ekipeve me nga 2- lojtarë

dhe ? lojtarë aktivë prej secilit ekip në !ushë. @ëllim i lojës është që lojtarët, të !utin më shpesh

topin në koshin e ekipit kundërshtar.9ur basketbollist i perplas topin ne parket atehere topi i

kthehet perseri mbrapsht ne duart e tij.1e qo!te se nuk do te ishte nje !orce e cila do ta perplaste

topin ne parket ,kercimi i tij i dyte nuk do te ishte me aq i !orte. Topi humbet enegji sepse nje pjese

te energjise se tij ai e jep kur perplaset ne toke."er ta mbajtur konstante !orcen e tij basketbollisti

vazhdon dhe e triblon topin per te mos e humbur !uqine e tij."or energjia nuk mbaron

asnjehere,ajo vetem ndryshon.

Z:=T0)0 0 'AT:B>>0T 1* '0Z09* 1e ndeshjet e !utbollit shpesh verejme se pasi lojtari e ka gjuajtur

topin drejtimi 0 tij ndryshon ."ra nuk eshte me ne ate drejtim ne te cilin lojtari ka goditur topin. <he

pikerisht ajo qe e ben te mundur kete gje eshte !erkimi me ajrin. Topi kur esht ne levizje ai

!erkohet me ajerin sic do trup tjeter. "or ne qo!te se gjate levizjes se tij me nje shpejtesi te caktuar

ai eshte duke u rrotulluar athere ndryshimi 0 drejtimit te tij do te jete ne krahun e rrotullimit. "ra ne

qo!te se rrotullimi 0 topit eshte majtas dhe anasjelltas nqs rrotullohet djathtas athere drejtimi do te

ndyshoje nga e djathta.

CB>*D:B>>08=+T0 2 /"o te verejme ne kete fgure do te shikojme se sportisti perdori duart e tij per te kercyer

me lart. =i ne !akt me ane te levizjes se tij ne ate menyre do te ftoje inerci. 9jo inerci e duarve do

ta ndihmoje sportistin per te kercyer me lart.

8=+T0 - /1e kete shembull verejme sportistin i cili ka goditur topin.+portisti ushtron !orce mbi

topin, dhe 0 jep shpejtesi, topi e kunder vepron sportistin ."or levizja e sportistit eshte shume e

8/18/2019 Fizika Dhe Sporti .

http://slidepdf.com/reader/full/fizika-dhe-sporti- 4/5

vogel pershkak te ndryshimit temadh te peshes. <he nuk mund te qendroje ne ajer per shume

kohe per shkak te gravitetit.

:=+*:=>>

+portisti 0 cili godet topin me shkopin e bejsbollit.*dhe ketu mbizoteron pothuajse e njejta

teori(Topi ushtron !orce te shkopi dhe shkopi kundervepron te topi,por kunderveprimi eshte shume

me 0 madh pasi 0 jep !orce sportitsti dhe kjo ben qe topi te marre shpejtesi te madhe.

>igji i ruajtjes se energjise E 1epermjet !ormulave qe sjellin ligjet e 1jutonit njeriu ka qene 0 a!te te

llogarise !orcat qe 0 jane dashur atij per te spostuar nje trup , dhe zbatimi konkret 0 tij eshte ne

terheqjen e nje thesi qe kryejne lojtaret gjate nje gare sportive. =to ushtrojne nje !orce te caktuar

ndaj trupit qe terheqin dhe ne baze te kesaj !orce , 0 japin atij nje nxitim dhe shpejtesi ne menyre

qe ta levize ate. 1e qo!te se objekti $ne rastin tone thesi 0 terhequr% duhet te jete ne nje pozicion

brenda nje periudhe te caktuar kohe atehere ne duhet te llogarisim !orcen qe ti japim objektit

nxitimin e duhur per te arritur shpejtesine e cila do te na coje ne destinacion brenda kohes se

caktuar.

'izika dhe +porti

"avaresisht shume !ushave shkencore qe rrethojne jeten e njeriut sot , ajo qe eshte me e

rendesishmja eshte pikerisht !usha e fzikes. <o thoni pse ajo e para nder te tjeratF "ikerisht sepsemerret drejtperdrejt me pershtatshmerine e njeriut me mjedisin. =jo 0 ka dhene atij armen per te

mbizoteruar mbi elementet e shumellojshem te natyres duke e bere qenien mejetese me te lehte

dhe aktive ne planet.

+hembuj ne sport ku gjejne zbatim parimet e fzikes

9ur basketbollisti perplas topin ne parket$driblon% atehere topi kthehet perseri lart ne duart e tij.

G!are e detyroi topin te ktheheshe perseri FTopi kur u perplas me parketin ushtroi !orce tek ai,

ndersa parketi kundervepron.

= kane lidhje 'izika me +portin F

+igurisht ata janë të lidhur, sepse sporti eshte fzike.9jo nuk është vetëm semantikë. +port është

objekt në lëvizje, !orca, energjia, puna, !uqia, shpejtësia etj. Të gjitha këto janë fzik. ;do gjë qëekziston në hapësirë dhe kohë është fzik. ".sh ( !orcat në një makinë garë duke shkuar rreth një

kthesë, ngjeshmerise dhe elasticiteti i kockave, kur një praktikues i karatesë thyen një derrase.

"ra, fziken e gjejme dhe e hasim kudo ne jeten e perditshme, dhe ne pikerisht do te studiojme

lidhjen dhe zbatimin e saj ne sporte.

<inamika

<inamika eshte !ushe e fzikes e cila merret me shkaqet qe e shkaktojne nje levizje, duke studiuar

levizjen me karakteristikat e saj dhe duke perjashtuar shkaqet qe e krijojne. +hkencetari 0 cili punoi

meshume ne kete !ushe ishte 0sak 1jutoni 0 cili pikerishtu be 0 !amshem per tre ligjet e tij te

dinamikes , te cilat dhe sot jo vetem jane ne !unksion por perbejne bazen e dinamikes ne jetentone te perditshme deri edhe te sportet. <inamika ze vend jo vetem ne levizjen e trupave por dhe

ne !usha ku nderthuret me elektromagnetizmin. "er kete te !undit , ligjet e1jutonit nderthuren me

ato te )axuellit dhe me !orcate >orencit per te sjelle tek ne ligjet e dinamikes elektromagnetike.

'izika dhe +porti

>igjet e 0sak 1jutonit

>igjet e 0sak 1jutonit kane lidhje te veqante per fziken por qe gjejne zbatime edhe ne aktivitet

sportive.

E >igji i 0 i 1jutonit shpreh ( 1en veprimin e nje !orce , cdo trup fton nje shpejtesi konstante duke u

zhvendosur nga pozicioni prehjes.

E >igji i 00 i 1jutonit shpreh ( 1xitimi shprehet si raport ndermjet !orces se ushtruar dhe mases se

trupit mbi te cilin vepron ajo !orce. ' H m . a

8/18/2019 Fizika Dhe Sporti .

http://slidepdf.com/reader/full/fizika-dhe-sporti- 5/5

E >igji i 000 i 1jutonit shpreh ( 1qs nje trup ushtron !orce mbinje trup te dyte atehere dhe ky trup

kunderpergjigjet me nje !orce me vlere te njejte por me kahe te kundert me ate fllestar.

 "avaresisht shume !ushave shkencore qe rrethojnejeten e njeriut sot , ajo qe eshte me e

rendesishmjaeshte pikerisht !usha e fzikes. <o thoni pse ajo e parander te tjeratF "ikerisht sepse

merret drejtperdrejt mepershtatshmerine e njeriut me mjedisin. =jo 0 kadhene atij armen per te

mbizoteruar mbi elementet eshumellojshem te natyres duke e bere qenien mejetese me te lehte

dhe aktive ne planet.