Formati MARC: të kuptuarit e njësive të autorizuara · 2014-09-02 · mend që emrat dhe termat e ngjashëm janë po ashtu forma më vete të standard-izuara kështu që edhe ato

1

Formati MARC: të kuptuarit e njësive të autorizuara

Titulli i origjinalit:Understading MARC authority recordsPrepared by ntwork Development and MARC Standards Office, Library ofCongress, 2 nd ed.

Published by the CatalogingDistribution Service, Library of Congress© 2004 The Library of Congress

Botues: Biblioteka Kombëtare dhe Universitare e Kosovës

Kryeredaktor i botimeve:Dr. Sali Bashota

Përkthyes: Besim J. Kokollari

Redaktor: Fazli Gajraku

Dizajni dhe realizimi kompjuterik: Hekuran Rexhepi

Biblioteka Kombëtare dhe Universitare e Kosovës

Botime të veçanta: Formati MARC; 6

Formati MARC: të kuptuarit e njësivetë autorizuara

Përktheu Besim J. Kokollari

Biblioteka Kombëtare dhe Universitare e KosovësPrishtinë

2006

Acknowledgement

This booklet would have not been translated without the help and encouragementof my Professor James R. Kelly, Humanities Bibliographer at Umass, Amherst, whotaught me the course of Cataloging in GSLIS Simmons in Boston.

Mirënjohje

Kjo broshurë nuk do të përkthehej pa ndihmën dhe kurajën që ka dhënë profesoriim James R. Kelly, bibliograf i Shkencave Humanitare në Universitetin eMasachussetts në Amherst, te i cili vijova ligjeratat për përshkrimin bibliografik nëlëndën e katalogimit në Kolexhin Simmons për studime pasuniversitare nëShkencën e Bibliotekarisë në Boston.

Ky libër është për nevoja arsimore në fushën e bibliotekarisë

Të kuptuarit e njësive të autorizuara në formatin MARC: Katalogimii lexueshëm nga makina

Për strukturën i këtij dokumenti dhe përshkrimin e përgjithshëm të formatitMARC 21 ka shërbyer si bazë dokumenti Të kuptuarit e formatit MARC përnjësi bibliografike, të cilin e ka përgatitur fillimisht në vitin 1988 Betty Furrie,në bashkëpunim me Departamentin e bazave të të dhënave të Kompanisë soft-verike Follett, ndërsa tash mirëmbahet nga Zyra për standarde të zhvillimit tërrjeteve kompjuterike dhe të formatit MARC të Bibliotekës së Kongresit.E gjithë përmbajtja e njësive të autorizuara në formatin MARC 21 është zhvil-luar dhe shkruar nga Zyra për standarde të zhvillimit të rrjeteve kompjuterikedhe e formatit MARC të Bibliotekës së Kongresit.E botuar nga Shërbimi i shpërndarjes së njësive kataloguese, Biblioteka eKongresit.E ofruar nga Biblioteka e KongresitShërbimi i shpërndarjes së njësive kataloguese,Seksioni i shërbimeve për konsumator Washington, DC 20541-49121-800-255-3666http://www.loc.gov/cds. Copyright © 2004 Biblioteka e Kongresit, përveç brenda ShBA-së. Në rast tëshfrytëzimit të këtij informacioni, të citohet ky material.

PËRMBAJTJA

ÇKA NËNKUPTOJMË ME FORMATIN MARC, DHE PSE

ËSHTË I RËNDËSISHËM?

Pjesa I: Çka nënkuptojmë me formatin MARC? 8Pjesa II: Pse na duhen njësitë në formatin MARC? 11Pjesa III: Kuptimi i terminologjisë në formatin MARC dhe definicioni i tyre 14Pjesa IV: Çka nënkuptojmë me njësi të autorizuar në formatin MARC? 16Pjesa V: A mund t’i shkëmbejmë mes vete njësitë e autorizuara në formatin MARC? 21Pjesa VI: Çështje lidhur me të dhënat në formatin MARC 23Pjesa VII: Përfundim 24

MATERIALE SHTESË PËR FORMATIN MARC 21 25Pjesa VIII: Përmbledhje e fushave të cilat përdoren më së shpeshti në njësitë e autorizuara të formatit MARC 21 25Pjesa IX: Lista e disa fushave të tjera që hasen shpesh në njësitë e autorizuar të formatit MARC 21 33Pjesa X: Numri udhëheqës 33Pjesa XI: Fusha 008 34Pjesa XII: Njësi shembull 38Bibliografi e përzgjedhur 44Botime të përzgjedhura të Shërbimit për katalogim dhe shpërndarje të Bibliotekës së Kongresit 44Treguesit e përmbajtjes të MARC 21: Përsëritje 46Përgjigjet e pyetjeve për treguesit e përmbajtjes në MARC 21: Përsëritje 46

«íÀSHTÀ NJÀSIA NÀFORMATIN MARC,DHE PSE ÀSHTÀ E

RÀNDÀSISHME?

Sot është e pamundur që të lexohet një revistë biblioteke, të marrësh

pjesë në një konferencë për biblioteka, apo edhe vetëm të kesh një

bisedë të zakonshme me kolegët e tjerë bibliotekarë dhe të mos

dëgjosh shprehjet “formati MARC”, “njësitë në formatin MARC”, apo edhe

“përputhshmëria e formatit MARC me formatet e tjera.”Shumë biblioteka

nuk kanë pasur ende mundësi që personeli i tyre të ndjekë kurse të rregull-

ta në të cilën do të mësonin për tema të rëndësishme të automatizimit të

bibliotekave dhe rolin e formatit MARC në këtë proces, pasi dihet që sis-

temet e automatizuara janë pjesë e rëndësishme në biblioteka.

Ky dokument do të shpjegojë – sa më thjesht që është e mundur – kuptimin

se çfarë është një njësi në formatin MARC, si dhe do të japë informacione

themelore për ta kuptuar dhe vlerësuar një njësi të autorizuar në formatin

MARC. Ndërsa dokumenti tjetër “Të kuptuarit e formatit MARC për njësi

bibliografike” shtjellon kuptimin e njësive bibliografike në formatin

MARC.

Formati MARC të kuptuarit e njësive të autorizuara

7

PJESA I:

ÇKA NËNKUPTOJMË ME

FORMATIN MARC?

Ç’është njësia në formatin MARC(lexo: mark)?Me njësi në formatin MARC nënkup-tojmë njësi kataloguese të lexueshmenga makina (kompjuteri).Atëherë çfarë nënkuptojmë me njësikataloguese e lexueshme nga makina?Të lexueshme nga makina: Me “tëlexueshëm nga makina” nënkuptojmëse një lloj i makinës, për shembullkompjuteri, mund t’i lexojë dhe inter-pretojë të dhënat në një njësi të kata-logimit. Në faqet në vijim do të japimshpjegime se ku qëndron rëndësia ekësaj dhe si është një gjë e tillë emundur.Njësi kataloguese: Njësitë kataloguesejanë dy llojesh: 1) Njësi bibliografike,të cilat përmbajnë informacione përlibrin, periodikun, incizimin zanor,videon, etj., dhe 2) Njësi të autor-izuara, të cilat përmbajnë forma e tra-

jta të autorizuara të emrave, titujve,dhe lëndëve të cilat përdoren në njësitëbibliografike dhe ofrojnë referencakryqësore në katalog. Dokumenti “Tëkuptuarit e formatit MARC për njësibibliografike” e përshkruan llojin eparë, e ndërsa ky dokument e për-shkruan llojin e dytë. Njësitë e autorizuara në formatinMARC: Njësitë e autorizuara në for-matin MARC përmbajnë forma të stan-dardizuara të emrave të njerëzve, emra tëkorporatave (për shembull, të shoqatave,bizneseve, institucioneve, etj.), tëtakimeve, të titujve, dhe lëndëve. Duke ikrijuar të tërë këto, njësitë e autorizuaraofrojnë kontroll të standardizuar.Kontroll i standardizuar do të thotë kri-jimi i një formë standarde të një emridhe përdorimi i asaj forme kurdoherë qëai emër përdoret si përcaktuese në njësitëbibliografike. Për shembull, po qe se do të kërkonit nëkatalogun elektronik, librin “Aventurate Tom Sojerit,” të Mark Tuenit (Nëanglisht titulli: Adventures of TomSawyer”, dhe emri i autorit: MarkTwain), ju do ta keni këtë rezultat:


8

TITULLI: The adventures of Tom Sawyer / Mark Twain ; with an introductionby Robert S. Tilton.

AUTORI: Twain, Mark, 1835-1910.BOTIMI: New York : Signet Classic, [1997]PËRSHKRIMI FIZIK: xxi, 216 f. ; 18 cm.SHËNIMET: Ka bibliografi (f. 213-216)LËNDA: Sawyer, Tom (Fictitious character) - Fiction.

Boys - Missouri - Fiction. Mississippi River - Fiction. Missouri - Fiction. Adventure stories.

Përcaktuesja e AUTORIT dhe për-caktueset LËNDORE (të nënvizuaramë lartë me ngjyrë) janë forma tëkontrolluara dhe të standardizuara tëemrit dhe të lëndëve. Ato ruhen nëvende të ndryshme në njësitë e autor-izuara dhe përdoren si përcaktuesedhe pika qasjeje në njësitë bibli-ografike.Pa kontroll të autorizuar, gjetja elibrave të ndryshëm në një katalog tëmadh të një biblioteke do të ishte si tëgjeje gjilpërën në kashtë! Është me rëndësi të theksohet se for-mulimi i një përcaktuese lëndore apoemri në njësitë e autorizuarambështetet në principet epërgjithshme dhe të pranuara të kata-logimit dhe të ndërtimit të tezaurëve.Njësia e autorizuar në formatinMARC 21 i mban këto përcaktuese qëtë përdoren në sistemin e bibliotekës,përkatësisht në katalogun e saj. Kështuqë, njësitë e autorizuara në formatinMARC 21 nuk paraqesin ndonjë rreg-ull në vete sa i përket formulimit tëpërcaktueseve lëndorë dhe emrave, porkrijimi i tyre mbështetet, siç e kemicekur më lartë, në rregullat e kata-logimit dhe të standardeve të krijimittë tezaurëve. Është po ashtu me rëndësi se njësitë eautorizuara, jo si njësitë bibliografike,nuk i paraqesin apo përfaqësojnëmaterialet që gjenden në koleksionin ebibliotekës. Për më tepër, ato janë njëmjet të cilin e përdorin bibliotekarëtpër të arritur sa më shumë standardiz-

im të njësive bibliografike si dhe tëofrojnë një kornizë e cila do t’i lidhteemrat dhe lëndët e ngjashme në njëkatalog – pra e organizojnë katalogunqë t’i ndihmojnë përdoruesit për t’igjetur burimet e bibliotekës. Një njësi e autorizuar i përmban tripjesë themelore:1) Përcaktueset, 2) Referencat kryqë-sore, dhe 3) Shënimet. (Njësitë eautorizuara në formatin MARC përm-bajnë po ashtu edhe informacione sht-esë.) Edhe pse këto pjesë përbërësejanë përshkruar shkurtimisht mëposhtë, ato do të diskutohen në tërëtekstin e këtij dokumenti. 1) Përcaktueset: janë forma stan-darde “të autorizuar” të emrit,lëndës, ose titullit, të cilat përdoret sipika qasjeje – apo përcaktuese – nënjësitë bibliografike. Qëllimi i për-dorimit të emrave dhe lëndëve tëstandardizuara në njësitë bibli-ografike është për të mundësuarnxjerrjen e rezultateve të përbashkëtatë njësive bibliografike me elementetë përbashkëta. 2) Referencat kryqëzore: janë referen-cat të cilat e drejtojnë përdoruesin prejnjë forme të ndryshme të emrit apolëndës në formën e autorizuar (kjo poashtu quhet edhe shih referencë) apoprej një forme të autorizuar në njëformë tjetër të autorizuar për shkak sejanë të lidhura me njëra-tjetrën (shihpo ashtu këtë referencë). Për njësitë eautorizuara në formatin MARC, refer-encat gjenden apo në njësinë e përcak-tueseve të autorizuara.


9

3) Shënimet: janë shënime të cilatpërmbajnë informacione tëpërgjithshme për përcaktueset e autor-izuara apo edhe informacione më tëveçanta, si citate të një burimi të kon-sultuar në të cilin mund ta gjejmë osemos ta gjejmë informacionin për atëpërcaktuese. Si shembull për përdorimin e përcak-tueseve të autorizuara në njësitë kata-loguese është ajo për shkrimtaren enjohur franceze, George Sand(Xhorxh Send). Përdoruesit mund takërkojnë atë në katalog ose duke e njo-hur emrin e saj të vërtetë, AmadineAurore Lucie Dupin, ose duke e njo-hur pseudonimin e saj, George Sand.Njësia e autorizuar siguron që të gjithanjësitë bibliografike në të cilat gjendetemri të përdorin emrin e saj më pop-ullor, d.m.th. atë që ka shtrirje më tëmadhe, kështu që të gjitha veprat esaja të mund të gjendet nën njëkërkim të vetëm sipas cilësdo formë tëemrit të saj – dhe se ekziston referencakryqëzore në katalog për format e tjeratë emrit të saj, së bashku të përdoruraapo të papërdorura. Referencat kryqë-zore i mundësojnë - ose përdoruesit qëta ndryshojë kërkimin në një formëmë të saktë - ose sistemit që të bëjëkëtë kërkim në mënyrë automatike.


10

Një njësi e autorizuar krijohet për njëformë të standardizuar të një emri apotermi. Kjo formë quhet shpesh formë eautorizuar apo standarde. Në një njësi tëautorizuar, forma standarde është elementikryesor për të cilën e tërë ajo njësi ështëkrijuar, për këtë arsye ajo quhet përcak-tuese.Në njësitë e autorizuar, format endryshme të një përcaktuese të standard-izuar mund të kërkohen (d.m.th. janë tëregjistruara). Në njësit e autorizuara, for-mat e ndryshme shpesh njihen si: shih ref-erencën pasi ato shërbejnë për ta drejtuarpërdoruesin e katalogut nga një formë endryshme në përcaktuesen e standardizuar.

Po ashtu emra dhe terma të tjerë të stan-dardizuar janë të lidhura (të ngjashëm) mepërcaktuesen e standardizuar (për të cilënështë krijuar njësia) mund të kërkohen(d.m.th. janë të regjistruara) në njësinë eautorizuar. Në njësinë e autorizuar atoshpesh njihen me emrin: shih po ashtukëtë referencë, pasi që përdoren për tadrejtuar përdoruesin nga një emër, termapo koncept po thuajse i ngjashëm te për-caktuesja e standardizuar. Por, mbanimend që emrat dhe termat e ngjashëmjanë po ashtu forma më vete të standard-izuara kështu që edhe ato janë përcaktuesetë standardizuara në njësitë e tyre të autor-izuara. Për ta përmbledhur, njësia e autorizuar përm-ban:Përcaktuesen e standardizuarFormat e ndryshme të emrit (emrave) ose ter-mit (termave – lëndëve) (shih këtë referencë)Format që kanë lidhje me emrin (emrat) osetermin (termat) (shih po ashtu këtë referencë)Informacioni në njësinë e autorizuar për-doret për të krijuar pamjen vijuese në kata-logun publik:Formën e ndryshme të emrit ose termitShih përcaktuesen standardeEmri ose termi që ka lidhje me përcak-tuesen kryesoreShih po ashtu këtë përcaktuese standardeKonfigurimi i njësisë së autorizuar për t’ipërfshirë referencat dhe për t’i bërë atofunksionale është një teknikë e dobishmepër plotësimin e të dhënave të nevojshmepër një kontroll të autorizuar. Në mënyrë tësuksesshme e shpie përdoruesin te materialii nevojshëm duke përdorur një mori emrashe termash të paraqitur në trajta tëndryshme.

SQARIM TERMINOLOGJIE

Pjesa IIPSE NA DUHEN NJËSITË NË

FORMATIN MARC?

Pse kompjuteri nuk mund t’i lexojënjësitë e autorizuara të krijuara në skeda?

Informacioni i njësive të autor-izuara të krijuara në skeda letre nukmund të futet thjesht në kompjuterdhe të bëhen menjëherë pjese a kata-logut të automatizuar. Kompjuteri kanevojë për metoda dhe mënyra me anëtë të cilave i interpreton informacionetqë gjenden në një skedë letre të njënjësie të autorizuar. Njësitë në for-matin MARC përmbajnë një udhërrë-fyes të interpretimit të të dhënave tëkrijuar në të, të njohura si “shenja ori-entuese”, para secilës pjesë (element)të informacioneve të një njësie tëautorizuar.

Vendi në të cilën vendoset secilapjesë e njësive të autorizuara (përcak-tueset, referencat kryqëzore dheshënimet) quhet “fushë.” Struktura eformatit MARC mundëson që njënjësi të ketë një numër të pakufizuar tëfushave si dhe gjatësi për të mbajturinformacione të jetë e pakufizuar. Kjolloj mundësie është e nevojshme përshkak se, p.sh., jo të gjitha përcaktue-set janë të gjatësisë së njëjtë (“Plato”kundrejt “Kennedy, Albert J. (AlbertJoseph), 1879-1968”).

Kompjuteri nuk mund të hamend

se një lloj i caktuar i informacionit fil-lon dhe mbaron në pozitë të njëjtë nëçdo njësi të autorizuar. Për shembull,një shih po ashtu këtë referencë nuk fil-lon gjithmonë në pozitën e 220 të njënjësie dhe të mbaron pastaj në pozitëne 248. Prandaj, secila njësi në formatinMARC përmban një “pasqyrë të vogëltë përmbajtjes” të formuluar në bazë tëstandardeve të paracaktuara.

“Shenjat orientuese” të informa-cioneve: Kompjuterit duhet t’i ofrohetndihmë nëse dëshirojmë që ai t’i lexondhe interpreton si duhet njësitë eautorizuara të krijuara në formatinMARC. Tabela e mëposhtme e tregoninformacionin që këto “shenja ori-entuese” duhet ta bartin.

Po që se një njësi e autorizuar ështëkrijuar si duhet dhe është ruajtur nëkompjuter, atëherë mund të krijohendhe shkruhen programe kompjuteriketë cilat mund ta shfaqin informacioninashtu si duhet në ekran të kompjuter-it. Po ashtu mund të krijohen pro-grame të ndryshme të cilat do tëmundësojnë kërkimin dhe nxjerrjen erezultateve për lloje të caktuara tëinformacioneve brenda fushave speci-fike. Programet kompjuterike mund tëshfaqin po ashtu edhe lista të përcak-tueseve e referencave, të cilat i përm-bushin kriteret e caktuara të një kërki-mi të veçantë.


11

Pse një standard? Ju mund të kri-joni metodat tuaja të organizimit tëinformacioneve të njësive të autor-izuara, por në atë mënyrë do taizoloni bibliotekën tuaj, do ta kufi-

zoni mundësitë, si dhe do t’i krijonivetes suaj shumë më shumë punë.Duke përdorur formatin standardMARC, mundësohet parandalimi idyfishimit të punës së njëjtë dhe umundësohet bibliotekave që t’i për-dorin informacionet e njëjta të një-sive të autorizuara mes tyre.


12

"Shenjat orientuese" Informacioni

Hapësira e përcaktueses Emri: Data(t):

King, Stephen, 1947-

Hapësira shih referencën Emri: Data(t):

King, Stiven, 1947-

Hapësira shih po ashtu këtë referencë Emri: Data(t):

Bachman, Richard, 1947-

Hapësira e shënimeve Burimi i citatit: Burimi i citatit: Informacioni u gjend:

His Carrie, 1974. Washington post, 4ç9ç85 (Stephen King i ka shkruar 5 romane në të cilat e përdor pseudonimin Richard Bachman)

"Shenjat orientuese" Informacioni

100 1# $a $d 400 1# $a $d 500 1# $a $d 670 ## $a 670 ## $a $b

King, Stephen, 1947- King, Stiven, 1947- Bachman, Richard, 1947- His Carrie, 1974. Washington post, 4ç9ç85 (Stephen King i ka shkruar 5 romane , në të cilat e përdor pseudonimin Richard Bachman)

Njësia e njëjtë me tage të formatit MARC

Njësi me "shenja orientuese" në formë teksti

Përzgjedhja e formatit MARC umundëson bibliotekave të marrindhe të përdorin informacionet e një-sive të autorizuara të cilat janë tëparashikueshme dhe të besueshme.Po që se një bibliotekë do të zhvil-lonte një sistem “të vetin” që nuk dotë përdorte njësitë në formatinMARC, nuk do të paraqiste ndon-jë përparësi apo përparim në fushëne industrisë së standardeve, qëllimi itë cilave është komunikimi i infor-macioneve sa më gjerë që të jetë emundur.

Përdorimi i formatit MARC ubënë të mundur bibliotekave që tëshfrytëzojnë sistemet e automa-tizuara bibliotekare, të cilat shërbe-jnë për menaxhimin e veprimtarisëbibliotekare. Shumica e sistemeve tëtilla u përshtaten nevojave të çdo llojbiblioteke dhe janë të projektuara nëatë mënyrë që të punojnë me for-matin MARC. Këto sisteme mirëm-bahen nga shitës të ndryshëmkomercial, kështu që bibliotekatmund të përfitojnë nga teknologjia efundit. Formati standard në MARCpo ashtu mundëson që bibliotekat tëmund të zëvendësojnë një sistem menjë tjetër duke garantuar që infor-macionet e ruajtura në këtë formattë përputhen përsëri me sistemin eri. Shih pjesën V të këtij dokumentipër më shumë informacione sa i për-ket rëndësisë dhe përparësive të për-dorimit të njësive të autorizuara nëformatin MARC. MARC 21: për shkak që Bibliotekae Kongresit ka koleksione të mëdha,si dhe programe bashkëpunimi me

biblioteka të tjera, formatiMARC21 shërben si burim kryesortë njësive të autorizuara për kata-logët në ShBA dhe në nivelndërkombëtar. Në kohën kurBiblioteka e Kongresit filloi të për-dorte kompjuter në vitet e 1960-ta,ajo e shpiku formatin bibliografiknë MARC të Bibliotekës sëKongresit, sistem që përdorte numratë shkurtër, shkronja, dhe simbolebrenda vetë njësisë bibliografike përtë dalluar lloje të ndryshme të infor-macioneve brenda asaj njësie. Nëvitet e 1970, Biblioteka e Kongresite krijoi shoqëruesen e saj, formatinMARC të njësive të autorizuara.Formatet e hershme origjinale nëMARC u zhvilluan dhe u bënëMARC 21 dhe janë bërë standardepër shumë biblioteka, si për njësibibliografike edhe për ato të autor-izuara. Formati MARC i njësive tëautorizuara, si dhe të gjitha doku-mentet e tjera zyrtare të formatitMARC 21, mirëmbahen ngaBiblioteka e Kongresit. Ajo botohetsi Formati MARC 21 për njësi tëautorizuara (MARC 21 Format forAuthority Data).

Krahasimi i njësisë së njëjtë kuparaqitet me tekst dhe me tage nëformatin MARC, paraqet një shem-bull të mirë të përparësive të for-matit MARC 21. Këtu kemi tëbëjmë me hapësirën që zënë këtoinformacione në bazën e të dhënavetë bibliotekës. Shih tabelat më lart.Formati MARC 21 i përdor taget“670” “$a” dhe “$b” për t’i dalluarfushat veç e veç në vend të ruajtjes së


13

fjalëve “burimi”, “citati”, “informa-cioni”, “u gjend”, të cilat i gjejmë nësecilën njësi të autorizuar. Ky stan-dardizim mundëson përdorimin mëefikas të kompjuterëve duke kursyersa më shumë hapësirë në të.

Pjesa III

TERMINOLOGJIA NË

FORMATIN MARC Kjo pjesë përmban informacione

se si të lexohen, kuptohen dhe për-doren njësitë e autorizuara në for-matin MARC. Ka të bëjë me atë seçfarë do të shohin dhe çfarë u nevo-jitet bibliotekarëve, të cilët e përdorinnjë sistem të automatizuar bib-liotekar për të kuptuar se çfarë ndodhnë ekranin e kompjuterit kur ta krijo-jnë, rishikojnë, apo shikojnë një njësitë autorizuar. Theks i veçantë do t’ukushtohet fushave të cilat përdorenmë së shpeshti në njësitë e autor-izuara.

Njëra prej tabelave në Pjesën IIna tregoi një njësi në MARC me anë tëtageve “shenjave orientuese”. Këto“shenja orientuese” më saktë do të ishtet’i quanim fusha, tage, tregues, nënfusha,kode të nënfushave, dhe tregues të përm-bajtjes. Në këtë seksion bëhet fjalë përterminologjinë që e hasim në formatinMARC 21.

1. Fushat janë të shënuara metage.

Fusha: Secila njësi e autorizuarështë e ndarë në mënyrë logjike nëpër

fusha. Ekziston një fushë e veçantëpër përcaktuesen, fusha për shih ref-erencat, e kështu më radhë. Këtofusha janë të ndara në një apo mëshumë “nënfusha.”

Siç e kemi përmendur edhemë herët, emrat e fushave në formëtekstuale janë shumë të gjata për t’uriprodhuar në secilën prej fushave tënjësive në formatin MARC. Në vendtë tyre ato janë paraqitur me një tagprej tri shifrave. (Edhe pse katalogëtnë Internet mund t’i shfaqin emrat efushave, ata emra jepen nga softveri,e jo nga njësitë e formatit MARC.)

Tagu: Secila fushë shoqërohet menjë numër 3 shifror të quajtur “tag”.Tagu e identifikon fushën – llojin einformacionit – që pason. Tagu ështëgjithmonë 3 shifrorë edhe nëse ajoështë shfaqur nga ndonjë kompjuterësë bashku me treguesit që vinë pastyre, menjëherë dhe mund të duket sinjë numër 4 ose 5-shifror.

Shembulli i mëposhtëm paraqettaget e përdorura në një njësi tëautorizuar të emrit personal:

Tagu 100 tregon përcaktuesen krye-sore të emrit personal(autorit)

Tagu 400 tregon shih referencën eemrit personal (nëse kaforma të ndryshme)

Tagu 500 tregon shih po ashtu këtëreferencë të emrit personal

Tagu 670 tregon burimin se kuështë gjetur informacioni


14

100 1# $a Woolf, Virginia, $d 1882-1941

Këtu po japin një shembull të njëfushe. Numri 100 është tag, i cili tregonse kjo fushë është për përcaktuesen krye-sore të emrit personal.

Shërbimi i shpërndarjes së njësivekataloguese (në origjinal: CatalogingDistribution Service, CDS) tëBibliotekës së Kongresit e mirëmbandhe e shpërndan listën e hollësishme tëtë gjitha tageve si në dokumentin eplotë “Formati MARC 21 për njësitë eautorizuara” (në origjinal: MARC 21Format for Authority Data) si dhe nëversionin e përmbledhur me titull“Formatet MARC 21” (në origjinal:MARC 21 Concise Formats). Këto dydokumente ju këshillojmë që t’i keninëse punoni me njësi të autorizuara.Ato janë dokumente te hollësishme qëkanë shumë shembuj. Ky informacionmund të gjendet po ashtu në Internetnë: www.loc.gov/marc.

Pas një ekspozimi të shkurtër të for-matit MARC 21 të njësive të autor-izuara, është përsëri me rëndësi t’idëgjojmë bibliotekarët duke folur përformatin MARC. Bibliotekarët të cilëtpunojnë me krijimin e njësive në for-matin MARC i mësojnë përmendëshnumrat e fushave më të shpeshta, tëcilët i përdorin gjatë krijimit të njësivenë këtë format.

Një përshkrim i tageve që përdorenmë së shpeshti është dhënë në PjesënVIII të këtij dokumenti. Ndërsa njëlistë e shkurtër e tageve të tjera ështëdhënë në Pjesën IX.

2. Disa prej fushave identifikohenedhe më tej prej treguesve.

Treguesit: Dy pozita të cilat shpeshmbushen prej dy shifrave vijnë menjëherëpas secilit tag (me përjashtim të fushave001 deri 009). Një ose të dy këto pozitamund të përdoren për t’i vendosur“treguesit.” Në disa prej fushave përdoretvetëm treguesi i parë ose i dytë; në disa tëtjera përdoren të dy treguesit; e në disafusha, si fusha 010, nuk përdoret asnjëprej treguesve. Në ato raste kur nuk për-doren treguesit në asnjërën prej pozite, aitregues do të thotë se është “i papërcaktu-ar” dhe pozita lihet e zbrazët. Në këtëdokument do ta përdorim shenjën “#” përtë paraqitur një pozitë të zbrazët apotregues të papërcaktuar.

Vlera e secilit tregues është njënumër prej 0 deri 9. (Edhe pse rregul-lat shkruajnë se treguesi mund të jetëedhe shkronjë, ato zakonisht nuk për-doren.) Edhe pse treguesit së bashkumund të duken se janë një numër 2shifror, ato në të vërtetë janë dy numratë ndryshëm veç e veç. Vlerat etreguesve dhe kuptimi i tyre është shp-jeguar në dokumentacionin e formatitMARC 21. Në shembullin e mëposhtëm, dy numrat që vijnë men-jëherë pas tagut 100 (numri 3 dheshenja #) paraqesin tregues me vlerë tëcaktuar. Treshi është treguesi i parë.Shenja # është treguesi i dytë.

Vlera 3 e treguesit të parë të për-dorur në fushën e përcaktueses kryesoretë emrit personal tregon se informa-cioni është emër familje, e jo emër per-sonal i një individi. Vlera e treguesit të


15

100 3# $a Guelf, House of

dytë në fushën 100 është e papërcaktu-ar tani për tani, dhe për këtë arsyemban shenjën “#.”

3. Nënfushat identifikohen mekode të nënfushave dhe dilimetra.

Nënfusha: Shumica e fushave përm-bajnë pjesë të ndryshme të informa-cionit të lidhura me njëra-tjetrën. Secililloj i informacionit brenda një fushequhet nënfushë, dhe secilës nënfushë iparaprinë një kombinim i dilimetritdhe kodit të nënfushës. Fushat prej001 deri 009 nuk kanë nënfusha.

Për shembull, fusha për përcaktuesene emrit personal e ka një nënfushë, mes tëtjerash, për emrin personal, numërimin,

titujt dhe datën lidhur me emrin.Kodi i nënfushës: Kodet e nënfushave

shprehen me shkronja të vogla (e ngan-jëherë edhe me një numër) të paraprirënga një delimetër. Dilimetri është njëshenjë që shërben për t’i ndarë nënfushatnga njëra-tjetra. Secili kod i nënfushës tre-gon se çfarë lloj informacioni ka aty.(Dokumentacioni për formatin MARC21 të njësive të autorizuara i shpjegon tëgjitha kodet valide të nënfushave.)

Në shembullin e mësipërm, kodet enënfushave janë $a për emrin personal,$b për numërimin, $c për titullin dhefjalët e tjera që e shoqërojnë emrin, dhe$d për datën që e shoqëron emrin.

Dilimetri: Programet e ndryshme

kompjuterike përdorin shenja tëndryshme për të shfaqur dilimetrin nëekran të kompjuterit. Për shembull për-doren shenjat (), (@), ($), ( _ ), apoedhe “”. Në këtë botim do të përdoretshenja e dollarit ($) si dilimetër qëparaqet një pjesë të kodit të nënfushës.

4. Treguesit e përmbajtjes - ështënjë term i gjerë që u referehet kodevetë tageve, treguesve, dhe nënfushave.

Të tri llojet e treguesit të përmbajtjes –taget, treguesit, dhe kodet e nënfushave –janë kryesorët në sistemin e formatitMARC 21. Në librin e tij, Formati MARCpër përdorim në biblioteka (botimi i dytë(Boston: G.K.Hall & Co., 1989) f. 5) (nëorigjinal: MARC for Library Use), WaltCraWford e quan sistemin e formatitMARC një sistem “i cili përdor shenja-sim-bole”. Të tri llojet e treguesve të përmbajtjesjanë simbole të shkurtra, të cilat i emërtojnëdhe shpjegojnë njësitë e autorizuara.

Pjesa IV

ÇKA NËNKUPTOJMË ME NJËSI

TË AUTORIZUAR NË FORMATIN

MARC?

1. Përmbajtja e njësisë së autorizuar.

PërcaktuesetPër secilën formë të autorizuar të për-

caktueseve krijohet një njësi e autorizuar.Njësitë e autorizuara të emrave të


16

100 0# $a Gustaf$b V, $c King of Sweden, $d 1858-1950

Bibliotekës së Kongresit është një ndërlistat më të mëdha të njësive të autor-izuara të përdorura gjerësisht. Kjo listë tëdhënash është përdorur edhe në këtëdokument. Kjo listë mund të merret eplotë nga Shërbimi i shpërndarjes së një-sive kataloguese të Bibliotekës së Kongresit,ose edhe mund ta kërkoni pa pagesë nëInternet në: http://authorities.loc.gov. Poashtu, edhe për emrat gjeografik dhe tëpërcaktuesve lëndorë përdoret lista e një-sive të autorizuar të Bibliotekës sëKongresit, të cilën mund ta gjeni si nëformë të shtypur ashtu edhe elektronikenga Shërbimi i shpërndarjes së njësivekataloguese. Ekzistojnë po ashtu edhelista të tjera si Lista e përcaktuesve lën-dorë Sears dhe Tezauri i artit dhe arkitek-turës. Forma e një përcaktuese lëndoreduhet të jetë në njërën prej këtyre listaveose të ndiqen rregullat e tyre për krijimine një të reje.

Të gjitha këto përcaktuese janë tëkëtyre llojeve: emra, kombinim

emri/titulli, tituj uniform, ose lëndë.Shembuj të përcaktueseve të emravepërfshijnë:

Një përcaktuese emër mund të jetëemër personal, korporate, takimi (kon-ference), juridiksioni (duke përfshirëedhe emrat gjeografik).

Përcaktuesja emër/titull përbëhetprej emrit dhe titullit të veprës. Pjesae emrit përmban emër personal, tëkorporatës, takimit, ose të juridik-sionit. Pjesa e titullit përmban titullinpërmes të cilit një njësi apo seri iden-tifikohet për qëllime të katalogimit.Kjo vlen posaçërisht për vepratklasike, të cilët gjatë kohërave tëndryshme janë botuar nën tituj tëndryshëm. Një shembull i përcaktue-ses emër/titull është:

Përcaktuesja e titullit uniform për-bëhet prej një titulli, i cili nuk shoqëro-het nga ndonjë autor. Një shembull përkëtë lloj përcaktuese është:

Një përcaktuese lëndore mund tëjetë një fjalë e vetme, apo një grupfjalësh. Tagu për lëndën mbështetetnë fjalën e parë ose në togfjalëshin eparë të përcaktueses – tematike,zhanrit/formës, gjeografike, kro-nologjike, emër personal, emër kor-porate, emër takimi (konference),


17

100 1# $a Dostoyevsky, Fyodor, $d 1821-1881. $t Crime and punishment.

130 #0 $a Bible. $l Latin. $s Vulgate

100 1# $a Woolf, Virginia, $d1882-1941 (përcaktuese eemrit personal)

110 20 $a Association forChildhood EducationInternational(përcaktuese e emrit të kor-poratës)

111 20 $a La Crosse Health andSports Science Symposium(përcaktuese e emrit tëtakimit)

151 ## $a Mexico (përcaktuese eemrit gjeografik)

ose titull. Fjalët e tjera në përcak-tuese janë të vendosura në nënfushatë veçantë të cilat i quajmë nëndar-je.

Referencat e kontrolluara

Njësitë e autorizuara në formatinMARC 21 i përfshijnë dy lloje referen-cash kryqëzore, të cilat ose e drejtojnëpërdoruesin nga një përcaktuese e paau-torizuar në përcaktuesen e autorizuar(këto i quajmë “shih referencën” dhe ven-dosen në taget 4XX) ose nga një përcak-tuese e autorizuar në përcaktuesen tjetërpo ashtu të autorizuar (këto i quajmë“shih po ashtu këtë referencë” dhe ven-dosen në taget 5XX). Megjithatë, refer-encat kryqëzore nuk paraqiten shumëqartë në njësitë e autorizuar. Mirëpo,forma të ndryshme të përcaktueseve, tëcilat janë të ndërlidhura kontrollohen nënjësinë e autorizuar, të cilat i referohenformës së autorizuar. Moskrijimi i njësivetë veçanta për referencat kryqëzore, porkontrollimi i tyre në njësinë e autorizuar,ku është vendosur edhe forma standarde,bën të mundur shfaqjen e informacion-eve të autorizuar në mënyrë të duhur nëkatalog – dhe përdoruesi e sheh informa-

cionin në formën më të përshtatshme përtë. Shfaqja e referencave kryqëzore mundtë gjenerohet nga sistemet në atë formëqë e kombinon përmbajtjen e një fushetë referencës kryqëzore të kontrolluar dhefushën e përcaktueses kryesore në 1XX tëasaj njësie.

Shënimet Njësia e autorizuar në MARC 21

mund të ketë edhe shënime po ashtu.Këto shënime mund të shfaqen si nëkatalogun publik, po ashtu mund tëkufizohen të mos shfaqen fare, por tëpërdoren vetëm nga bibliotekarët siudhëzim në punën e tyre.


18

100 1# $a Shakespeare, William.$d 1564-1616. $x Criticism and interpre-

tation $x History $y 18th century

150 ## $a Books and reading $z Argentina

Informacioni i njësisë së autorizuar:100 1# $a Twain, Mark, $d 1835-1910

[Përcaktuesja e standardizuar]400 1# $a Conte, Louis de, $d 1835-1910

[Shih referencën]500 1# $a Clemens, Samuel

Langhorne, $d 1835-1910[Shih po ashtu këtë referencë]

Mënyra se si shfaqet njësia e mësipërmenë ekranin e kompjuterit:Twain, Mark, 1835-1910

Shih po ashtu: Clements, Samuel Langhorne, 1835-1910Clemens, SamuelLanghorne, 1835-1910

Shih po ashtu: Twain, Mark, 1835-1910Conte, Louis de, 1835-1910

Shih: Twain, Mark, 1835-1910

2. Përbërësit struktural të njësive tëautorizuara.

Ashtu si njësitë bibliografike në for-matin MARC 21, edhe njësitë e autor-izuara në MARC 21 përbëhen prej trepjesëve kryesore: Numri udhëheqës (nëorigjinal në anglisht: the Leader), Numriorientues (në origjinal në anglisht: direc-tory), dhe Fushat variabël.

Numri udhëheqës përmban infor-macione, që nevojiten për përpunimine njësisë. Elementet me informacionepërmbajnë vlera numerike dhe kodedhe identifikohen përmes pozitës tëcilën e zënë në njësi. Numri udhëhe-qës i zë plot 24 pozita dhe renditet ipari në njësinë e autorizuar MARC21. Shumica e informacionit nëNumrin udhëheqës shërben për kom-pjuterin që ai ta lexojë dhe përpunojënjësinë. Shih pjesën X për më shumëinformacione lidhur me Numrinudhëheqës.

Numri orientues është një vargpërcaktuesish shifror të përbërë prejtagut, gjatësisë, dhe pozitës filluese kunis secila fushë variabël brenda asajnjësie. Secila përcaktuese në Numrinorientues është 12 pozita i gjatë.Numrin orientues e gjeneron gjith-monë kompjuteri. Shih pjesën XII përmë shumë hollësi lidhur me Numrinorientues.

Fushat variabël identifikohen menjë tag tre shifror, i cili ruhet në num-rin orientues si përcaktuese për secilënfushë variabël. Secila fushë përfundonme një shifër, e cila e mbyll fushën.Pjesa VIII i përshkruan fushat më tëshprehura variabël.

Është me rëndësi të cekim se ekzis-tojnë dy lloje të fushave variabël.Fushat variabël të kontrollit janë atoqë gjenden në fushat 00X. Edhe psekëto fusha identifikohen me një tag tëfushës në Numrin orientues, ato prapëse prapë nuk kanë ndonjë pozitë tëndarë për tregues apo për kode të nën-fushave. Mirëpo, ato mund të kenëvetëm një element informacioni, osenjë varg të elementeve të informacion-eve me gjatësi fikse të identifikuar nëbazë të pozitës që zënë. Për shembull,fushës 008 i referohemi si Elementeinformacionesh me gjatësi fikse, apoKode të fushave fikse. 40 pozitat që zëkjo fushë përmbajnë informacione tërëndësishme, por në formë të shkurtu-ar. Të dhënat në këtë fushë përdorenpër të identifikuar dhe nxjerrë njësi tëcilat përkojnë me kritere të veçanta.Pjesa XI jep më shumë shpjegime sa i


19

Informacion i njësisë së autorizuar:670 ## $a Informacioni i marrë

përmes telefonatës në ZyrënKombëtare të regjistrimit tëvendeve historike

[Shënim që shërben për katalogim]680 ## $i Ndërhyrja kirurgjike e

kryer brenda dite. Mund tëketë ndodhur në spital apoedhe të jetë kryer në ndonjëzyre, apo qendër kirurgjike.

[Shënim që shërben për informacionnë katalogun publik]

përket fushës 008. Shembulli pasues eilustron fushën variabël fikse 008:

Fushat variabël me informacione,në anën tjetër, i kanë dy pozita të rez-ervuara për treguesit në fillim tësecilës fushë së bashku me dy shifrapër kodin e nënfushës që iu paraprijnësecilit element të informacionit bren-da një fushe. Më poshtë po japim njëshembull të fushë variabël 100 (Fushae përcaktueses kryesore për emër per-sonal):

Fushat variabël me informacionejanë të organizuara në grupe në bazë tëshifrës së parë të tagut, i cili e identi-fikon funksionin e informacionitbrenda fushës. Llojin e informacionitqë gjendet në fushë e identifikon pjesatjetër e tagut (dy shifrat e tjera). Këtogrupe janë:0XX Numrat standard, numrat e

klasifikimit, kodet1XX Përcaktueset (të autorizuar dhe

referencat)2XX Shih referencën (komplekse)3XX Shih po ashtu këtë referencë

(komplekse)4XX Shih referencën5XX Shih po ashtu këtë referencë6XX Shënimet7XX Përcaktueset lidhëse8XX Paraqitja alternative grafike9XX Të rezervuara që të modifikohen

për nevojat e bibliotekës

Po ashtu, mund të tërheqim para-lele sa i përket llojit të informa-cionit brena fushave 1XX,4XX, dhe 7XX, të cilat ndih-

mojnë në identifikimin e përmbajtjesbrenda fushave të autorizuara. Mëposhtë po japim kuptimin e këtyreparaleleve që paraqiten me dy pozitat efundit të tagut treshifror, me ca për-jashtime aty këtu:

X00 Emra personal X10 Emra të korporataveX11 Emra të takimeveX30 Tituj përmbledhësX48 Terma që paraqesin kronologji X50 Terma tematikX51 Emra gjeografikX55 Terma zhanri/forme

Grupet e fushave 1XX, 4XX, 5XX,dhe 7XX, si dhe ato me përmbajtjeparalele, pjesë përbërëse të tyre, janëme rëndësi që të mbahen në mendgjatë punës me njësi të autorizuara.Ato mundësojnë që ta “parashikojmë”përmbajtjen e një fushe edhe nëse nuke dimë saktësisht se çfarë përmban.


20

008 860107in#acannaaan##########sa#ana#####u

100 1# $a Cameron, Simon, $d 1799-1889

Pjesa V

A MUND T’I SHKËMBEJMË MES

VETE NJËSITË E AUTORIZUARA NË

FORMATIN MARC?

Ashtu siç mund të shkëmbehennjësitë bibliografike, bibliotekat ishkëmbejnë mes vete edhe njësitë eautorizuara që prej vitesh. Bibliotekatmund (dhe mund të mos) t’i krijojnëlistat e tyre të njësive të autorizuara përemra dhe lëndë, por shumica e institu-cioneve që i kanë shkëmbyerpërgjegjësitë e krijimit dhe mirëmbajt-jes së listave të njësive të autorizuara,kanë përfunduar më një përfitim nëçmim dhe me rritje të kualitetit. Tëvepruarit në këtë mënyrë i parandalonbibliotekarët e ndryshëm që merrenme njësitë e autorizuara të shpikin sër-ish atë që është shpikur më parë, pra tëmos i krijojnë disa njësi të autorizuarapër përcaktuesen e njëjtë, qoftë ajoemër, lëndë, etj. Programi i themeluarqë herët NACO (Programbashkëpunimi për përcaktueset eemrave të autorizuara; në origjinal:Name Authority Cooperative) u bëntë mundur institucioneve të ndihmo-jnë të ndërtojnë listën e autorizuarLCNAF. Për më shumë informacionepër projektin NACO vizitoni faqen eInternetit: www.loc.gov/catdir/pcc.

Një program tjetër bashkëpunues,por “më i ri” është SACO (Programbashkëpunimi për përcaktueset lën-dore të autorizuara; në origjinal:

Subject Authority CooperativeProgram). Ky program është krijuarpër t’u ofruar bibliotekave një mjetpërmes së cilit do të mund t’i propozo-jnë Bibliotekës së Kongresit përcaktueslëndorë si dhe numra të klasifikimit.Për më shumë informacione për pro-jektin SACO, vizitoni faqen eInternetit: www.loc.gov.catdir/pcc.

Formati MARC 21 u mundësonbibliotekave të marrin pjesë në këtoprograme bashkëpunimi për kata-logim, si dhe në të tjera, duke u ofru-ar një mjet standard për bartjen einformacioneve të njësive të autor-izuara në një formë, të cilën e kuptonkompjuteri. Po qe se formati MARCnuk do të ishte stabil, atëherë bib-liotekat nuk do të mund t’i shkëm-benin njësitë e autorizuara, pandërhyrje, pasi sistemet e ndryshme tëbibliotekave nuk do të mund të komu-nikonin ndërmjet vete. FormatiMARC e parandalon këtë moskomu-nikim duke ofruar specifikacionteknik, që u mundësojnë bib-liotekarëve, kompanive komerciale qëmerren me biblioteka – secilit – qëmerret me komunikimin e informa-cioneve të njësive të autorizuara, tëkomunikojnë mes vete. Po ashtu, for-mati MARC u mundëson kompanivekomerciale, të cilat merren me sis-temet e automatizuara bibliotekare, tëkrijojnë në atë mënyrë që do ta mundtë marrë dhe përpunojë njësi stan-darde në formatin MARC.

Tash me siguri se jeni duke mend-uar se si mund të ofrojë specifikacione


21

teknike standarde formati MARC përtë gjitha bibliotekat anë e mbarë botës.Biblioteka e Kongresit e boton dhe emirëmban dokumentin Specifikacionete formati MARC 21 për strukturën enjësive, kombinimin e karaktereve dheshkëmbim mediash (në origjinal:MARC 21 Specifications for RecordStructure, Character Sets, andExchange Media) për t’u ndihmuarbibliotekave dhe institucioneve të tjeratë cilat merren me krijimin dhe pran-imin e njësive në MARC 21. Ky doku-ment ofron informacione teknike përstrukturën e njësive në formatinMARC, kombinimi i karaktereve tëpërdorura në njësitë në formatinMARC, si dhe formatin për shpërn-darjen e njësive të formatit MARC 21.Qëllimi i botimit të tij ka për synimpersonelin e përfshirë në dizajnimindhe mirëmbajtjen e sistemeve përshkëmbim dhe përpunim të njësive nëformatin MARC.

Biblioteka e Kongresit shërben siagjenci për mirëmbajtjen e formateveMARC 21 për njësitë bibliografikedhe ato të autorizuara. Si pjesë të asajpërgjegjësie, biblioteka e Kongresitkujdeset për koordinimin e forumitpër formatin MARC, që është një listëdiskutimesh ([email protected]) e cilashërben për diskutime të hapura dhetë ndryshme sa i përket ndryshimevetë propozuara si dhe çështjeve të tjerapër përdoruesit e formatit MARC 21në mbarë botën. Biblioteka eKongresit si dhe Biblioteka Kombëtaree Kanadasë mbajnë takime të hapurapër ndryshimet në formatet MARC

21. Tash për tash në Shtetet e

Bashkuara ekzistojnë dy grupe, të cilatjanë përgjegjëse për rishikimin endryshimeve në dokumentacionin eformatit MARC 21: Komisioni përinformacionet bibliografike të lex-ueshme nga makina (Machine-Readable Bibliographic InformationCommittee – MARBI) dhe Komisionikëshillues për formatin MARC(MARC Advisory Committee).MARBI është komision i Shoqatës sëbibliotekave Amerikane (ALA) dhepërbëhet prej tre përfaqësuesve tësecilit divizion të ALA-s: ALCTS(shërbimet teknike); LITA (automa-tizim); dhe RUSA (referencë). ALApërpiqet të sigurojë të gjitha llojet epërvojave që përfaqësohen në MARBI.Komisioni këshillues për formatinMARC është më i gjerë në përbërjedhe përbëhet prej përfaqësuesve tëinstitucioneve dhe organizatave, tëcilat e përdorin formatin MARC dhemarrin pjesë në zhvillimin e tij, të tillasi bibliotekat kombëtare, rrjetet bibli-ografike, grupet e kompanive komer-ciale për biblioteka, si dhe biblioteka eshoqata të tjera. MARBI takohet sëbashku me Komisionin këshillues përformatit MARC në secilën konferencëtë ALA-s (të cilat ndodhin në bazë vje-tore si dhe kah mesi i dimrit).Veprimtaria kryesore e komisionitështë të rishikojë punimet endryshme, të cilat flasin përpropozimet për ndryshimet apo shte-sat që i duhen bërë formateveekzistuese MARC, të dorëzuara nga


22

dhe përmes Bibliotekës së Kongresit. Atëherë kur paraqitet nevoja,

Komisioni këshillues për formatinMARC krijon iniciativambështetëse të formatit MARC nëfusha të reja. Vendimet përndryshime bëhen me konsensusndërmjet të gjitha palëve, të cilat ishqyrtojnë propozimet, e ndërsapërgjegjësia për pranim dhe imple-mentim bie mbi bibliotekat kom-bëtare, si Biblioteka e Kongresit,Biblioteka Kombëtare e Kanadasëdhe Biblioteka e Britanisë së Madhe.

Siç mund ta shihni, bibliotekatindividuale janë përfituese të drejtpër-drejta të gjithë kësaj pune standardepër formatin MARC 21. Pa të, bib-liotekat nuk do kishin qenë në gjendjat’i shkëmbejnë njësitë e autorizuarame aq lehtësi dhe saktësi.

Pjesa VI

ÇËSHTJE LIDHUR ME TË

DHËNAT NË FORMATIN

MARC Meqë teknologjia e kompjuterëve

po përparon ditë e më shume, atëherështrohen një numër çështjes lidhur mecilësinë e të dhënave në bibliotekë dhenë sistemet e menaxhuar nga kom-pjuterët. Pra ju duhet të mbani një synë këto çështje dhe rëndësinë e tyrepër bibliotekën tuaj.

A. çështje sa u përket të dhënave:Me rastin e vlerësimit të njësive duhett’i kemi në mendje një numër pyetjeshtë rëndësishme: Ç’cilësi kanë të dhënatnë formatin MARC? Cilat fusha të for-matit MARC 21 janë të pranishme? Ajanë të dhënat të krijuara në bazë të for-matit MARC të Bibliotekës së Kongresit?Nëse po, a janë vënë informacione tëmjaftueshme në atë njësi?A iu ka shtuarndonjë gjë njësisë?

Disa bibliotekarë kërkojnë ngakompanitë komerciale që merren mebiblioteka për shembuj në letër të një-sive të autorizuara që të mund t’i kra-hasojnë dhe të shohin se a përputhenato me njësitë në formatin standardMARC 21.

Është e qartë se përmbajtja e njësivetë autorizuara e përcakton edhe suk-sesin e një biblioteke në përpjekjet esaja në automatizim që njësitë e autor-izuara të jenë të kontrolluara. Ështëme shumë rëndësi që të merren njësitëme cilësinë më të lartë që është emundur.

B. Çështje sa i përket programitkompjuterik: Pyetjet me radhë që kakuptim të kërkojmë përgjigje pas atyremë lartë janë: A i shfrytëzon në maksi-mum informacionet në katalog sistemi iautomatizuar bibliotekar të cilin e kemizgjedhur? A i ruan të gjitha informa-cionet përfshirë edhe treguesit e përmba-jtjes në formatin MARC 21?

A i merr sistemi të gjithë informa-cionin e një njësie, pa ndonjë kufizimtë paarsyeshëm apo fals në gjëra të tilla


23

si ndërtimi i indeksit për referencatapo për shkak të gjatësisë së ndonjëfushe? Edhe pse disku ka përmbajtje tëshkëlqyeshme, njësi të plota, secili sis-tem i automatizuar bibliotekar do tëmund të përdorë vetëm ato informa-cione të cilat janë transferuar nëdiskun e serverit/kompjuterit, përkatë-sisht prej aty ku shërbehet sistemi.

A janë shfaqur në ekranin ekompjuterit të bibliotekarit taget eformatit MARC, pastaj treguesit,kodet e nënfushave? A janë përdorurme saktësi treguesit? A janë përdorurme saktësi kodet e nënfushave?(Informacionet në pjesën VIII do t’jundihmojë për t’i vlerësuar me saktësipërdorimin e treguesve të përmbajtjes,si taget, treguesit, kodet e nënfushave.)

Pasi që njësitë të futen në bazën etë dhënave është me rëndësi që ato tëruhen në format të njësive të autor-izuara në MARC 21 për shkak se pro-jektet e ardhme mund të kenë nevojëpër përdorimin e tyre. Formati MARC21 është një standard i përdorur gjerë-sisht. Me daljen e programeve të reja,pjesëmarrja e një biblioteke në tomund të varet në cilësinë e njësive tësaja të autorizuara.

Kjo na sjell në një pikë tjetër. Alejon sistemi që njësitë të nxirren, apotë incizohen me një disk tjetër që do tëmund të përdoret në ndonjë projekttjetër, si p.sh., pjesëmarrja në projektinNACO? A do të ketë një program i cilido të mund t’i incizojë ato në atëmënyrë që të komunikojnë sërish nëformatin MARC?

Pjesa VII

PËRFUNDIMGjatë këtyre faqeve ju keni mësuar seçfarë do të thotë akronimi MARC.Keni kuptuar po ashtu rëndësinë e njëformati standard për identifikimin eelementeve të informacionit të njësivetë autorizuara. Ju po ashtu kenimësuar t’i identifikoni tri llojet etreguesve të përmbajtjes në MARC:tageve, kodeve të nënfushave, dhetreguesve. Po ashtu keni parë se çfarëlloj informacioni futet në grupet endryshme të treguesve të përmbajtjes,si dhe në treguesit paralel të përmbajt-jes brenda tyre. Më e rëndësishmjaështë se keni mësuar se çfarë është nëtë vërtetë një njësi e autorizuar nëMARC 21, si ruhen përcaktuesit nënjësitë e autorizuara, si dhe dalliminmes njësive të autorizuara të emravedhe lëndëve.

Ju mund t’i zgjeroni njohurit tuajapo ashtu duke lexuar më shumë nëkëtë temë apo sa u përket katalogëve,kështu që të kuptoni edhe më shumërëndësinë e njësive të autorizuara nëformatin MARC 21. Materiale e tjerashtesë për lexim janë dhënë në pjesëne bibliografisë. Njësitë e autorizuara nëformatin MARC 21 mund të dukenmjaft të vështira në fillim, por mekalimin e kohës dhe përdorimin e tyreato vijnë duke u bërë gjithnjë e më tëqarta. Aq më shumë që mësoni tëpunoni me këtë format aq më ithjeshtë do t’ju duket.


24

Pjesa VIII

PËRMBLEDHJE E FUSHAVE QË

PËRDOREN MË SË SHPESHTI NË

NJËSITË E AUTORIZUARA TË FOR-MATIT MARC 21

Kjo është një përmbledhje e tageve nëformatin MARC 21, të cilat përdorenmë së shpeshti nëpër biblioteka gjatëkrijimit të njësive të autorizuara.Listën e plotë të fushave të formatitMARC 21, të treguesve dhe kodeve tëfushave mund ta gjeni në FormatinMARC për njësitë e autorizuara,http://www.loc.gov/marc/authority/ecadhome.html. Për sqarim:

Taget – Taget (numër 3-shifror) janëtë shoqëruara me emrat e fushave, tëcilat i përfaqësojnë. Në këtë përmbled-hje, si dhe në Formatin MARC 21 përnjësitë e autorizuara, nëse një tag(fushë) mund të përsëritet më shumëse një herë brenda një njësie të autor-izuar, atëherë ajo është e përsëritshmedhe shoqërohet me shkronjën (R, nëanglisht R-Repeatable që do të thotë epërsëritshme). Nëse mund të përdoret

vetëm njëherë brenda një njësie tëautorizuar, atëherë ajo është epapërsëritshme dhe shoqërohet meshkronjat (NR, në anglisht Non-Repeatable që do të thotë e papërsërit-shme). Për shembull, një njësi e autor-izuar duhet të ketë vetëm një përcak-tuese të autorizuar (në fushat 1XX),megjithatë, ajo mund të ketë njënumër të fushave shih dhe shih po ashtureferencat (në fushat 4XX).

Treguesit – Përdorimi i treguesveështë shpjeguar në fushat përkatëse, nëtë cilat përdoren. Treguesit janë numranjë shifror. Duke filluar më fushën010 (Numri kontrollues i Bibliotekëssë Kongresit), menjëherë pas tagut tësecilës fushë i gjejmë dy pozita të rez-ervuara për treguesit – njëri përtreguesin e parë (1) dhe tjetri përtreguesin e dytë (2). Treguesit nuk janëtë përcaktuar për secilën fushë. Dheështë e mundur që, p.sh., të përdoretvetëm treguesi i dytë, e ndërsa i pari jopër shkak se është i papërcaktuar (dheanasjelltas). Atëherë kur njëri treguesnuk është i përcaktuar, atëherë pozita eatij treguesi do të shënohet me shenjën“#” (për të paraqitur hapësirë tëzbrazët, apo të papërcaktuar).


25

Materiale shtesÎpÎr formatin

MARC 21

Kodet e fushave - Të gjitha informa-cionet në secilën fushë (duke filluarme fushën 010) ndahen në nënfusha,ku secila prej tyre paraprihet me njëkodë të nënfushës të shoqëruar me njëdelimetër. Këtu i kemi paraqitur kodetmë të përdoruara të nënfushave bren-da secilit tag. Secili kod i kod i nën-fushave është shënuar me shenjën “$”,e cila paraqet delimetrin. Emri i secilësnënfushë pason menjëherë pas kodit. Në përgjithësi, secila fushë duhet tëketë një nënfushë ‘a’ ($a). Disa prejnënfushave janë të përsëritshme, endërsa të tjerat mund të mospërsëriten. Në këtë përmbledhje do tashënojmë nëse një nënfushë është epërsëritshme apo e papërsëritshme. Shembuj: Pas shpjegimit të secilësfushë do të japim edhe shembuj. Për tëpasur një pasqyrë më të qartë do talëmë një hapësirë ndërmjet tagut dhetreguesit të parë, një hapësirë do tëlihet po ashtu ndërmjet treguesit tedytë dhe delimetrit të kodit të nën-fushës së parë, si dhe një hapësirë do tëlihet pas kodit të secilës nënfushë dheinformacionit, të cilin e fusim nësecilën prej atyre nënfushave.

010 - Numri i kontrollit tëBibliotekës së Kongresit (NR, ose epapërsëritshme)

Treguesit e papërcaktuar.Nënfushat e përdorura më së shpeshti:

$a Numri kontrollues i Bibliotekës sëKongresit (NR)

040 Burimi i katalogimit (NR)Treguesit e papërcaktuar.Nënfushat e përdorura më së shpeshti:

$a Agjencia e katalogimitorigjinal (NR)

$c Agjencia që e kopjon (NR)$d Agjencia modifikuese (R)

100 Përcaktuese – Emër personal (NR)Treguesi i 1-rë: Lloji e elementeve për-caktuese - emër personal0 Emër1 Mbiemër (kjo është forma më e

zakonshme3 Emër familjeTreguesi i 2-të i papërcaktuar.Nënfushat e përdorura më së shpeshti $a Emri personal (NR)$b Numërimi (NR)$c Titujt dhe fjalët e tjera që kanë të

bëjnë me emrin (R)$t Titulli i një vepre (në përcaktuesen e

emrit/titullit) (NR)$d Datat lidhur me emrin (përgjithësisht,

viti i lindjes) (NR)$q Forma më e plotë e emrit (NR)

110 Përcaktuese – Emër korporativ (NR)Treguesi i 1-rë: Lloji i elementeve

përcaktuese – emër korporativ


26

Shembull: 010 ## $a n##84214414#

Shembull: 040 ## $a DLC$c DLC$d Nc

Shembull: 100 0# $a Gustaf $b V, $c King of Sweden, $d 1858-1950.

0 Emër i renditur në mënyrë tëanasjelltë

1 Emër juridik2 Emër i renditur sipas paraqitjes

Treguesi i 2-të i papërcaktuar.Nënfushat e përdoruara më së shpeshti:

$a Emër korporativ ose emër juridiksi element përcaktues (NR)

$b Nënnjësia (R)$c Vendndodhja e takimit (NR)$d Data e takimit apo e nën-

shkrimit të traktatit (R)$t Titulli i veprës (në përcak-

tuesen e emrit/titullit) (NR)

111 Përcaktuese – Emër i takimit (NR)Treguesi i 1-rë: Lloji i elementevepërcaktuese – emër i takimit

0 Emër i renditur në mënyrëtë anasjelltë

1 Emër juridik2 Emri i renditur sipas

paraqitjesTreguesi i 2-të i papërcaktuar.

Nënfushat e përdorura më sëshpeshti:$a Emër takimi ose emër

juridik si element përcak-tues (NR)

$c Vendndodhja e takimit (NR)

$d Data e takimit (NR)$t Titulli i një vepre (në përcak-


130 Përcaktuese – titulli uniform (NR)Treguesit i 1-rë i papërcaktuar.Treguesi i 2-të: Karakteret të cilat nuk

duhet të indeksohen. (Për nyjet në fillim të fjalëve, si dhehapësirat)Nënfushat e përdorura më së shpeshti:

$a Titulli uniform (NR)$f Data e një vepre (NR)$l Gjuha e veprës (NR)$p Emri i pjesës/seksionit të

veprës (R)$s Versioni (NR)

150 Përcaktuese – Term tematik (NR)Treguesit e papërcaktuar.Nënfushat e përdorura më së shpeshti:


27

Shembull:110 2# $a Association for

Childhood Education International.

$b Seminar veror $d (1980 : $c Taipei, Taiwan)

Shembull:

111 2# $a Symposium

International “Manuel

Pedroso”

In Memoriam

$d (1976 :

$c Guanajuato, Mexico)

Shembull:130 #0 $a Bible

$p O.T. $p Five Scrolls. $l Hebrew. $s Biblioteca apostolica

Vaticana.

$a Term tematik (NR)$v Formë e nënndarjes (R)$x Nënndarje e përgjithshme (R)$y Nënndarje kronologjike (R)$z Nënndarje gjeografike (R)

151 Përcaktuese – Emër gjeografik (NR)Treguesit e papërcaktuar.Nënfushat e përdorura më së shpeshti:

$a Emër gjeografik (NR)$v Formë e nënndarjes (R)$x Nënndarje e përgjithshme

(R)$y Nënndarje kronologjike

(R)$z Nënndarje gjeografike (R)

155 Përcaktuese – Termzhanri/forme (NR)Treguesit e papërcaktuar.Nënfushat e përdorura më së shpeshti:

$a Term zhanri/forme (NR)$v Formë e nënndarjes (R)

$x Nënndarje e përgjithshme(R)

$y Nënndarje kronologjike (R)$z Nënndarje gjeografike (R)

400 Shih referencën – Emër personal (R)

Treguesi i 1-rë: Lloji i elementeve për-caktuese – emër personal

0 Emër1 Mbiemër (Kjo është forma

më e shpeshtë)3 Emër familje

Treguesi i 2-të i papërcaktuar.Nënfushat e përdorura më së shpeshti:

$a Emër personal (NR)$b Numërimi (NR)$c Titujt dhe fjalët e tjera që

kanë të bëjnë me emrin (R)$d Datat lidhur me emrin

(përgjithësisht, viti i lind-jes) (NR)

$q Forma më e plotë e emrit(NR)

$t Titulli i një vepre (në për-caktuesen e emrit/titullit)(NR)

410 Shih referencën – Emër korporativ (R)

Treguesi 1: Lloji i elementeve përcak-tuese – emër korporativ



28

Shembull: 150 ## $a Pikturë kineze

$y Dinastia Sung-Yüan,960-1368

$x Shoqëritë, etc.

Shembull: 155 ## $a Himne$z Massachusetts $y shekulli i 18-të

Shembull: 400 1# $a Singh, Bhagat, $d 1921-

Shembull:

151 ## $a Shtetet e Bashkuara

$x Marrëdhëniet me jashtë

$y 1933-

$v Periodik

1 Emër juridik2 Emër i renditur sipas

paraqitjesTreguesi i 2-të i papërcaktuar.Nënfushat e përdoruara më së shpeshti:

$a Emër korporativ ose emërjuridik si element përcak-tues (NR)

$b Nënnjësia (R)$d Data e takimit apo e nën-

shkrimit të traktatit (R)$t Titulli i veprës (në përcak-


411 Shih referencën – Emër takimi (R)Treguesi 1: Lloji i elementeve përcak-tuese – emër i takimit



paraqitjesTreguesi i 2-të i papërcaktuar.Nënfushat e përdorura më së shpeshti:

$a Emër takimi ose emërjuridik si element përcak-tues (NR)

$c Vendndodhja e takimit(NR)

$d Data e takimit (NR)$t Titulli i një vepre (në përcak-


430 Shih referencën – Titulli uniform (R)

Treguesit i 1-rë i papërcaktuar.Treguesi i 2-të: Karakteret të cilat nukduhet të indeksohen. (Për nyjet në fillim të fjalëve, si dhehapësirat)Nënfushat e përdorura më së shpeshti:



450 Shih referencën – Term tematik (R)



451 Shih referencën – Emër gjeografik (R)


29

Shembull: 410 1# $a Honduras.$b Estudios

Territoriales,Oficina de

Shembull: 411 2# $a Jakob-Stainer-Symposium

$d (1983 : $c Innsbruck,

Austria)

Shembull:

430 #0 $a Chronicles of Narnia

(Collier Books (Firm))

Shembull: 450 ## $a Muzikë$y Shekulli i 15-të$x Teori


$a Emër gjeografik (NR)$v Formë e nënndarjes (R)$x Nënndarje e përgjithshme (R)$y Nënndarje kronologjike (R)$z Nënndarje gjeografike (R)

455 Shih referencën — Term zhan-ri/forme (R)


$a Term zhanri/forme (NR)$v Formë e nënndarjes (R)$x Nënndarje e përgjithshme (R)$y Nënndarje kronologjike (R)$z Nënndarje gjeografike (R)

500 Shih po ashtu këtë referencë –

Emër personal (R)Treguesi i 1-rë: Lloji i elementeve për-caktuese – emër personal

0 Emër1 Mbiemër (Kjo është forma

më e shpeshtë)3 Emër familje

Treguesi i 2-të i papërcaktuar.Nënfushat e përdorura më së shpeshti:

$a Emër personal (NR)$b Numërimi (NR)$c Titujt dhe fjalët e tjera që

kanë të bëjnë me emrin (R)

$d Datat lidhur me emrin(përgjithësisht, viti i lind-jes) (NR)

$q Forma më e plotë e emrit(NR)

$t Titulli i një vepre (në për-caktuesen e emrit/titullit)(NR)


Emër korporativ (R)Treguesi i 1-rë: Lloji i i elementeve për-caktuese – emër korporativ


1 Emër juridik2 Emër i renditur sipas paraqitjes

Treguesi i 2-të i papërcaktuar.Nënfushat e përdoruara më së shpeshti:

$a Emër korporativ ose emërjuridik si element përcak-tues (NR)

$b Nënnjësia (R)$d Data e takimit apo e nën-

shkrimit të traktatit (R) $t Titulli i veprës (në përcaktue-

sen e emrit/titullit) (NR)511 Shih po ashtu këtë referencë –


30

Shembull:451 ## $a West Washington

(D.C.)$v Harta

Shembull: 500 1# $a Fauré,Gabriel,

$d 1845-1924

Shembull: 510 1# $a Missouri.$b State

HighwayPatrol.

$b CriminalRecordsSection

Shembull: 455 ## $a Sci-fi

Emër takimi (R)Treguesi 1: Lloji i elementeve përcak-tuese – emër i takimit



paraqitjesTreguesi i 2-të i papërcaktuar.Nënfushat e përdorura më së shpeshti:

$a Emër takimi ose emërjuridik si element përcak-tues (NR)

$c Vendndodhja e takimit(NR)

$d Data e takimit (NR)$t Titulli i një vepre (në për-

caktuesen e emrit/titullit)(NR)


Titulli uniform (R)Treguesit i 1-rë i papërcaktuar.Treguesi i 2-të: Karakteret të cilat nukduhet të indeksohen. (Për nyjet në fillim të fjalëve, si dhe hapësirat)Nënfushat e përdorura më së shpeshti:




Term tematik (R)Treguesit e papërcaktuar.Nënfushat e përdorura më së shpeshti:



Emër gjeografik (R)Treguesit e papërcaktuar.Nënfushat e përdorura më së shpeshti:

$a Emër gjeografik (NR)$v Formë e nënndarjes (R)$x Nënndarje e përgjithshme (R)$y Nënndarje kronologjike (R)$z Nënndarje gjeografike (R)


Term zhanri/forme (R)Treguesit e papërcaktuar.Nënfushat e përdorura më së shpeshti:

$a Term zhanri/forme (NR)$v Formë e nënndarjes (R)


31

Shembull:511 2# $a International

Drip/Trickle Irrigation Congress

Shembull: 530 #0 $a Dead Seascrolls

Shembull: 550 ## $a Indianët eAmerikësVeriore

$x Luftërat$y 1862-1865

Shembull: 551 ## $a Belgrano(BuenosAires,Argentina)

$x Nënndarje e përgjithshme (R)$y Nënndarje kronologjike (R)$z Nënndarje gjeografike (R)

670 Burimi i informacionit (R)


$a Burimi i citatit (NR)$b Informacioni u gjet (R)

680 Shënime për publikun (R)


$a Përcaktuese apo nënndarje (R)$i Tekst shpjegues (R)


32

Shembull: 555 ## $a 3-D film

Shembull:670 ## $a Qorrfermani, c1999:

$b f.t. (Ismail Kadare) f.91 (b. Jan. 28, 1936)

Shembull: 680 ## $i Këtu janë përfshirë veprat qëkanë të bëjnë me metanin sigaz që digjet i formuar nëminierat e qymyrit. Veprat ëkanë të bëjnë me paraqiten emetanit nëpër shtresa janëfutur nën $a Metani në shtre-sa qymyri.

Pjesa IXLISTA E DISA FUSHAVE TË TJERA

QË HASEN SHPESH NË NJËSITË E

AUTORIZUARA TË FORMATIT

MARC 21001 Numri i kontrollit003 Identifikuesi i numrit të kontrollit005 Data dhe koha e transaksionit

të fundit008 Fushe variable – elemente me

gjatësi fikse(Shih pjesën XI)035 Numri kontrollues i sistemit053 Numri i klasifikimit i

Bibliotekës së Kongresit 083 Numri i klasifikimit të Djuit

Njësitë e autorizuara për seritëshpesh i kanë edhe fushat emëposhtme:640 Data e botimit të serisë

dhe/ose numri vijues641 Numra të çrregullt të serive642 Shembull i numrit të serisë643 Vendi dhe botuesi i serisë644 Praktika e analizës së serisë645 Praktika e kontrollit të serisë646 Praktika e klasifikimit të serisë

Njësitë e autorizuara nganjëherë ipërmbajnë edhe fushat e mëposhtmetë referencave:663 Shih po ashtu këtë referencë

komplekse — Emër664 Shih referencën komplekse - Emër665 Referencë historiku666 Referencë shpjeguese e

përgjithshme - Emër

Pjesa XNUMRI UDHËHEQËS

Numri udhëheqës përbëhet prej 24pozitave, duke filluar prej 00 deri 23

00-04 Gjatësia e njësisë (kompjuterie llogarit gjatësinë për secilënnjësi veç e veç)

05 Statusi i njësisë

a = Shtesë në nivelin e kodimitc = E korrigjuar apo e rishikuard = E fshirën = E reo = E vjetër që nuk përdoret mës = E fshirë; përcaktuesja e ndarë

në dy apo më shumë përcak-tuese

x = E fshirë; përcaktuesja ezëvendësuar me një përcak-tuese të re

06 Lloji i njësisë z = Informacionet të autorizuara

(Të gjitha njësitë e autorizuarapërmbajnë kodin z në Numrinudhëheqës/06)

07-08 Pozitë e papërcaktuar (gjith-monë “##”)

09 Skema e kodimit # = MARC-8a = UCS/Unicode10 Numri i treguesve (gjithmonë “2”)


33

11 Gjatësia e kodeve të fushave(gjithmonë “2”)

12-16 Baza orientuese e të dhënave(e llogaritur nga kompjuteripër secilën njësi)

17 Niveli i kodimit

n = Njësi komplete e autorizuaro = Njësi jo komplete e autorizuar

18-19 Pozitë e papërcaktuar (gjith-monë “##”)

20 Gjatësia e gjatësisë së një pjese tëfushës (gjithmonë “4”)

21 Gjatësia e fillimit të pozitës sëkaraktereve të një pjese (gjith-monë “5”)

22 Gjatësia e zbatimit të pjesës sëdefinuar (gjithmonë “0”)

23 E papërcaktuar (gjithmonë “0”)

Një shembull i numrit udhëheqës dotë ishte:

.

Pjesa XIFUSHA 008

Fusha 008 përdoret për elemente tëinformacioneve me gjatësi fikse. Kjofushë përbëhet prej 40 pozitave, tëcilat numërohen prej 00-39. Pozitat epapërdorura duhet të lihen ose tëzbrazëta (#) ose të plotësohen meshenjën ( | ). Ju lutem vëni re se kjofushë nuk ka tregues apo kode të nën-fushave ashtu siç nuk kanë edhe fushate tjera variabël të kontrollit. Për shp-jegime më të plota shih FormatinMARC 21 për njësitë e autorizuara.

00-05 Data (YYMMDD, ku Y=viti,M=muaji, dhe D=dita)

06 Nënndarja direkt apo indirektgjeografike

# = Pa nënndarje gjeografike d = Me nënndarje gjeografike -

direkti = Me nënndarje gjeografike - indi-

rekten = Nuk zbatohet| = Nuk e kodojmë

07 Skema e alfabeti latina = Standard ndërkombëtarb = Standard kombëtarc = Standard i shoqatës kom-

bëtare të bibliotekaved = Standard i bibliotekës kom-

bëtare ose i agjencisë së për-shkrimit bibliografik

e = Standard lokal


34

LDR 00677nz###2200145n##4500

f = Standard origjina e të cilit nukdihet

g = Forma konvencionale në alfa-bet latin apo forma konven-cionale e një emri në gjuhën eagjencisë kataloguese

n = Nuk zbatohet| = Nuk e kodojmë

08 Gjuha e katalogimit# = Nuk jepen informacioneb = Anglisht dhe frëngjishte = Vetëm anglisht f = Vetëm frëngjisht| = Nuk e kodojmë

09 Lloji i njësisë (Ashtu si numriudhëheqës/06 kodi z (Lloji i një-sisë, njësia e autorizuar), fusha008/09 i përcakton edhe më tejshtatë lloje të njësive të autor-izuara)

a = Përcaktuese e autorizuar (Kodia e identifikon llojin më tëzakonshëm të njësisë së autor-izuar)

b = Referencë që nuk hulumtohetmë tej

c = Referencë që hulumtohetd = Nënndarjee = Niveli i hierarkisëf = Përcaktuese e autorizuar dhe

nënndarjetg = Referencat dhe nënndarjet

10 Rregullat e katalogimita = Rregulla të më hershme b = AACR1c = AACR2d = AACR2 me përcaktuese të

përshtatura z = Të tjeran = Nuk zbatohet | = Nuk e kodojmë

11 Sistemi/tezauri i përcaktuesevelëndore

a = Përcaktueset lëndore tëBibliotekës së Kongresit

b = Përcaktueset lëndore tëBibliotekës së Kongresit përletërsinë e fëmijëve

c = Përcaktueset lëndore të mjekë-sisë

d = Njësitë e autorizuara të për-caktueseve lëndorë tëBibliotekës Kombëtare tëBujqësisë

k = Përcaktuese lëndore kanadezen = Nuk e kodojmër = Tezauri i artit dhe arkitekturëss = Lista e përcaktueseve lëndore

Sears v = Répertoire de vedettes-matière

(Listë e përcaktuesve lëndore nëfrëngjisht)

z = Të tjera| = Nuk e kodojmë

12 Lloji i serisëa = Seri monografike


35

b = Njësi shumëpjesëshec = Togfjalësh që i ngjason serisën = Nuk zbatohetz = Të tjera| = Nuk e kodojmë

13 Seritë e numëruara ose tëpanumëruara

a = Të numëruarab = Të panumëruarac = Numërimi ndryshonn = Nuk zbatohet | = Nuk e kodojmë

14 Përdorimi i përcaktueses – përcak-tuese kryesore apo shtesë

a = Në nivel të duhurb = Nuk është në nivel të duhur| = Nuk e kodojmë

15 Përdorimi i përcaktueses – për-caktuese shtesë lëndore


16 Përdorimi i përcaktueses – për-caktuese shtesë e serisë


17 Lloji i nënndarjes së lëndësa = Tematikeb = Formës

c = Kronologjiked = Gjeografikee = Gjuhësn = Nuk zbatohet| = Nuk e kodojmë

18-27 Pozitat e papërcaktuara# = E papërcaktuar| = Nuk e kodojmë

28 Lloji i agjencisë qeveritare# = Nuk është agjenci qeveritarea = Pjesë autonome apo gjysmë

autonomec = Përfaqësuese e shumë

lokalitetevef = Federale/kombëtarei = Ndërkombëtare e ndërqever-

itare l = Lokalem = Përfaqësuese e shumë shteteve o = Agjenci qeveritare – lloji i

papërcaktuars = Shtetërore, krahinore, territo-

riale, e varur, etj.u = Nuk dihet nëse përcaktuesja

është agjenci qeveritarez = Të tjera| = Nuk e kodojmë

29 Vlerësimi i referencavea = Referencat janë në përputhsh-

mëri me përcaktuesenb = Referencat nuk janë domos-

doshmërish në përputhshmërime përcaktuesen


36

n = Nuk zbatohet| = Nuk e kodojmë

30 Pozitë e papërcaktuar# = E papërcaktuar| = Nuk e kodojmë

31 Ndryshimi i njësisë në proces esipër

a = Njësia mund të përdoretb = Njësia është rishikuar| = Nuk e kodojmë

32 Emër personal i padallueshëm a = Emër personal i dallueshëmb = Emër personal i padallueshëm n = Nuk zbatohet| = Nuk e kodojmë

33 Shkalla e formulimit të përcak-tueses

a = Plotësisht e autorizuarb = E krijuar por e papërdorur

(memorandum)

c = E Përkohshme d = Paraprijësen = Nuk zbatohet| = Nuk e kodojmë

34-37 Pozitë e papërcaktuar# = E papërcaktuar| = Nuk e kodojmë

38 Njësi e përmirësuar# = E papërmirësuars = E shkurtuarx = Me shkronja që mungojnë| = Nuk e kodojmë

39 Burimi i katalogimit# = Agjenci kombëtare e për-

shkrimit bibliografikc = Program bashkëpunimi për

katalogimd = Të tjerau = I panjohur| = Nuk e kodojmë

Një shembulli fushës 008:


37

008 860107in#acannaaan##########sa#ana#####u

Pjesa XIINJËSI SHEMBULL

Shembujt e njësive të autorizuara në ketëbroshurë janë mbështetur në njësitë ngaLista e emrave të zyrtarizuar tëBibliotekës së Kongresit. Megjithatë,aty-këtu janë bërë disa ndryshime tëinformacionit për t’i ilustruar fushat, tëcilat i kemi shtjelluar në këtë broshurë.(shënim i përkthyesit: informacionet poashtu janë përshtatur aty këtu në gjuhënshqipe aty ku ka qenë e nevojshme).Shembujt janë të shfaqur me tage. Ato,po ashtu, janë shfaqur të formatizuar nëformë të atillë që e shohin si përdoruesitpo ashtu edhe bibliotekarët në ekran tëkompjuterit.

Për më shumë shembuj të njësive tëautorizuara në formatin MARC 21 gjen-den në internet në dokumentin FormatiMARC për njësitë e autorizuara në:www.loc.gov/marc/authority/exam-ples.html

1. MARC 21 – njësi e formatizuar nëformat komunikuesGrupi i informacioneve më poshtëparaqet atë që e sheh programuesi nëse eshikon përmbajtjen e një fajlli. Tagetnuk paraqiten para fushave, mirëponumri orientues tregon se ku dhe siduhet të përdoren ata dhe ku duhet të

fillojë secila fushë (me fjalë të tjera tre-gon se ku e ka vendin secili tag). Zbërthimi i kodit, apo interpretimi inumrit orientues: Zakonisht vetëm pro-gramuesi dhe kompjuteri vijnë në kon-takt me formatin komunikues MARC21. Megjithatë, është mjaftë interesanteta kuptojmë se si funksionon numri ori-entues. 24 pozitat e para janë ato të cilat e krijo-jnë numrin udhëheqës. Në këtë shem-bull, numri udhëheqës e mbush 1/3 erreshtit të parë dhe përfundon me“4500”. Menjëherë pas numrit udhëhe-qës fillon numri orientues. Taget janënënvizuar në këtë shembull. Secili tagveç e veç përbëhet prej 12 pozitave. Tagui parë është fusha 001. Pas secilit tag,katër pozitat e para tregojnë për gjatësinëe fushës. Informacioni në fushën 001(numri kontrollues) në këtë njësi është 8pozita i gjatë. 5 pozitat e tjera në vijimtregojnë pikën filluese për këtë fushëbrenda vargut të informacionit që epasojnë numrin orientues. Fusha 001fillon në pozitën 00000 (pozita e parëështë pozita 0). Tagu tjetër është 005, icili është 17 pozita i gjatë dhe fillon nëpozitën e 8-të (gjatësia e pozitës sëmëparshme — 8 — që prej pikës filluese– 00000 — e barabartë me 8). Tagutjetër është 008. I ka 41 pozita dhe fillonme pozitën e 25-të (8+17=25). Numri orientues na tregon:


38

Tagun Gjatësinë Fillon në Tagun Gjatësinë Fillon në 001 0008 00000 053 0015 00133 005 0017 00008 100 0032 00148 008 0041 00025 400 0040 00180 010 0031 00066 400 0034 00220 035 0023 00097 670 0033 00254 040 0013 00120 670 0092 00287

Mbyllësi i fushës (paraqitet me shenjën ^në këtë shembull) e shënon përfundimin enumrit orientues si dhe fundin e secilësfushë e cila pason. Vëreni që shuma eshtyllës së 2-të dhe të 3-të në secilin rreshtështë e barabartë me shtyllën e 3-të tërreshtit të ri. Pozita filluese e njërës fushëplus gjatësia e saj përbëjnë pozitën filluesepër fushën tjetër në radhë.

Kjo mund të vërtetohet duke e lloga-ritur secilën pozitë që e zë informacioni,duke mos harruar të llogariten edhehapësirat, si dhe mbyllësit e fushave (^).(Në fillim të çdo fushe ruhen rezervë dypozita të treguesve.) Mbyllësi i një njësie (iparaqitur me shenjën \ në këtë shembull)e përmbyll secilën njësi të autorizuar.

2. Njësia e autorizuar e paraqitur në for-mën e cila shfaqet në ekran Nëse bibliotekari e krijon një njësi MARC21 në sistemin e automatizuar të bib-liotekës, atëherë ajo mund të duket siinformacioni më poshtë me tage të paraqi-tura. Informacionet e tageve në anën emajtë nuk ruhen në njësitë e formatitMARC. Ato janë pjesë e programit të

kompjuterit, i cili e mundëson këtë shfaq-je. Shumica e sistemeve janë dizajnuar nëatë mënyrë që njësitë të mund redaktohenapo rishikohen si dhe t’u shtohen fusha nëtë cilat do të futen informacione të tilla qënuk kanë mundur të futen në fushatekzistuese të formatit MARC 21. Paraqitja e tageve: Shumica e informa-cioneve të cilat i shprehin taget quhen“paraqitje e tageve”, sepse i shfaqin taget eformatit MARC 21 aty ku e kanë vendinme ndihmën e numrit orientues. Për tabërë të mundur këtë janë krijuar pro-grame që shfaqin taget. Paraqitja e formatizuar: Forma të cilën eshohin përdoruesit në katalogun elektron-ik është e formatizuar, meqë taget e for-matit MARC do të ishin të pakuptimta.Secili katalog elektronik i ka veçoritë eveta, të cilat i ka programuar projektuesiqë t’u përshtatet nevojave të publikut gjatëpërdorimit të katalogut elektronik nëInternet. Një shembull i tillë për secilënnjësi të autorizuar është futur më poshtë. Paraqitja e tageve (njësia e njëjtë nëanglisht):


39

00559cz###2200169n##4500001000800000005001700008008004100025010003100066035002300097040001300120053001500133100003200148400004000180400003400220670003300254670009200287^3284961^20011122072419.0^790430n|#acannaabn##########|a#aaa######^##$an##79041870##$zn##86057158#^##$a(OCoLC)oca00275319^##$aDLC$cDLC^#0$aPR6045.O72^1#$aWoolf, Virginia,$d1882-1941^1#$aWoolf, Virginia Stephen,$d1882-1941^1#$aStephen, Virginia,$d1882-1941^##$aHer The voyage out ...1915.^##$aNUCMC files$b(Woolf, Virginia, 1882-1941; Woolf, Virginia Stephen; b. Virginia Stephen)^\


40

Përcaktuese e njësisë së autorizuar — emër personalParaqitja e tageve (shqip):

Numri udhëheqës 00758 cz###2200217n##4500Nr. i kontrollit 001 3284961Transaksioni i fundit 005 20011122072419.0Informacionet fikse 008 790430n|#acannaabn##########|a#aaa######Nr. i kontrollit të Bibl. së Kongresit 010 ## $a n##79041870#

$z $##86057158#Numri i kontrollittë sistemit 035 ## $a (OCoLC)oca00275319Burimi i katalogimit 040 ## $a DLC

$c DLCNumri i klasifikimit 053 #0 $a PR6045.O72Përcaktuesja e autorizuar 100 1# $a Woolf, Virginia,

$d 1882-1941Shih referencën 400 1# $a Woolf, Virginia Stephen,

$d 1882-1941Shih referencën 400 1# $a Stephen, Virginia,

$d 1882-1941Burimi i informacionitu gjend 670 ## $a Her The voyage out ... 1915.Burimi i informacionitu gjend 670 ## $a NUCMC files

$b (Woolf, Virginia, 1882-1941;Woolf, Virginia Stephen; b.Virginia Stephen)

Paraqitja e formatizuar:

Woolf, Virginia, 1882-1941Stephen, Virginia, 1882-1941

Shih Woolf, Virginia, 1882-1941Woolf, Virginia Stephen, 1882-1941

Shih Woolf, Virginia, 1882-1941

(Shënim i përkthyesit: Njësia është përsëritur në të dy gjuhët për qëllime krahasimi dhe kup-tim të terminologjisë, pasi sistemet tona ende i paraqesin informacionet e tilla në anglisht dheende nuk janë përkthyer. Në njësitë e më pasme do të jetë vetëm versioni në shqip)


41

Numri udhëheqës 01487cz###2200241n##4500Nr. i kontrollit 001 663438

Transaksioni i fundit 005 20010924094922.0Informacionet fikse 008 880506n|#acannaab|##########|a#ana####|#Nr. i kontrollit tëBibl. së Kongresit 010 ## $a n##87907845#Burimi i katalogimit 040 ## $a DLC

$c DLCPërcaktuesja eautorizuar 110 2# $a Louisville and Nashville Railroad

Company.Shih referencën 410 2# $a Louisville & NashvilleShih referencën 410 2# $a L. & N.R.R.

Shih po ashtu këtë referencë 510 2# $a Nashville, Chattanooga, and St.

Louis RailwayShih po ashtu këtëreferencë 510 2# $a St. Louis and Southeastern

Railway CompanyBurimi i informacionit u gjend 670 ## $a Dolzall, G.W. Monon, c1987:

$b p. 171 (Louisville & Nashville)

Përcaktuese e njësisë së autorizuar - emër personalParaqitja e tageve (anglisht):

Leader 00758cz###2200217n##4500Control No. 001 3284961Last Transaction 005 20011122072419.0Fixed Data 008 790430n|#acannaabn##########|a#aaa######LCCN 010 ## $a n##79041870#

$z $##86057158#System Control No. 035 ## $a (OCoLC)oca00275319Cat. Source 040 ## $a DLC

$c DLCClassification No. 053 #0 $a PR6045.O72Authorized Heading 100 1# $a Woolf, Virginia,

$d 1882-1941See From Tracing 400 1# $a Woolf, Virginia Stephen,

$d 1882-1941See From Tracing 400 1# $a Stephen, Virginia,

$d 1882-1941Source Data Found 670 ## $a Her The voyage out ... 1915.Source Data Found 670 ## $a NUCMC files

$b (Woolf, Virginia, 1882-1941; Woolf, Virginia Stephen; b. Virginia Stephen)

Përcaktuese e njësisë së autorizuar – Emër korporativ Paraqitja e tageve:


Louisville and Nashville Railroad CompanyL. & N.R.R.Shih Louisville and Nashville Railroad CompanyLouisville & NashvilleShih Louisville and Nashville Railroad CompanyNashville, Chattanooga, and St. Louis RailwayShih po ashtu Louisville and Nashville Railroad CompanySt. Louis and Southeastern Railway CompanyShih po ashtu Louisville and Nashville Railroad Company

Përcaktuese e njësisë së autorizuar – Titull uniformParaqitja e tageve:

Numri udhëheqës 00330cz###2200145n##4500Nr. i kontrollit 001 955113Transaksioni i fundit 005 20010216174752.0Informacionet fikse 008 790328n|#acannaab###########|a#ana######Nr. i kontrollit tëBibl. të Kongresit 010 ## $a n##79018834#Burimi i katalogimit 040 ## $a DLCPërcaktuesja eautorizuar 130 #0 $a BeowulfShih referencën 430 #0 $a Bjowulf


BeowulfBjowulfShih Beowulf


42

Njësi e autorizuar për lëndëParaqitja e tageve:

Numri udhëheqës 01984cz###2200505n##4500Nr. i kontrollit 001 4673463Transaksioni i fundit 005 20000324235934.0Informacionet fikse 008 860211i|#anannbabn##########|a#ana######Nr. i kontrollit tëBibl. të Kongresit 010 ## $a sh#85020914b#Burimi i katalogimit 040 ## $a DLC

$c DLC$d DLC

Përcaktuesja e autorizuara 150 ## $a Online library catalogsShih referencën 450 ## $a Catalogs, On-lineShih referencën 450 ## $a Library online catalogsShih referencën 450 ## $a On-line catalogs (Libraries)Shih referencën 450 ## $a Online catalogsShih referencën 450 ## $a Online public access catalogs

(Libraries)Shih referencën 450 ## $a OPACs (Libraries)Shih po ashtu këtë referencë 550 ## $a Library catalogsShih po ashtu këtë referencë 550 ## $a Online information servicesBurimi i informacionit u gjend 670 ## $a Library lit., 1990

$b (online catalogs)Burimi i informacionit u gjend 670 ## $a ALA gloss.

$b (online catalogs; online public access catalogs (OPACs))


43

Online library catalogsCatalogs, On-lineShih Online library catalogsLibrary catalogsShih Online library catalogsLibrary online catalogsShih Online library catalogsOnline catalogsShih Online library catalogs

On-line catalogs (Libraries)Shih Online library catalogsOnline information servicesShih Online library catalogsOnline public access catalogs(Libraries)Shih Online library catalogsOPACsShih Online library catalogs


BIBLIOGRAFI E PËRZGJEDHUR

Anglo-American Cataloguing Rules.2nd ed., 2002 revision. Chicago:American Library Association, 2002.

Crawford, Walt. MARC for LibraryUse. 2nd ed. Boston: G.K. Hall &Co., 1989. [Chapter 13 provides agood overview of authority records.]

Ferguson, Anna.MARC/AACR2/Authority ControlTagging: Blitz Cataloging Workbook.Englewood, CO: Libraries Unlimited,1998.

Maxwell, Robert L. Maxwell’s Guideto Authority Work. Chicago: AmericanLibrary Association, 2002.

Piepenburg, Scott. MARC AuthorityRecords Made Easy: A Simplified Guideto Creating Authority Records forLibrary Automation Systems. San Jose,CA: F&W Associates, 2000.

BOTIME TË PËRZGJEDHURA TË

SHËRBIMIT PËR KATALOGIM

DHE SHPËRNDARJE TË

BIBLIOTEKËS SË KONGRESIT

Cataloger’s Desktop.

(Kompjuteri i kataloguesit - Botimi mëi popullarizuar i Bibliotekës sëKongresit në një disk CD-je si dhepërmes abonimit në Internet)

Classification Web. LC ClassificationSchedules and Subject Headings

(Klasifikimi në Internet. Tabela e klasi-fikimit dhe e përcaktueseve lëndore tëBibliotekës së Kongresit me abonimpërmes Internetit)

Free-floating Subdivisions: AnAlphabetical Index. Annual. 1 vol.

(Nënndarjet e lira: një indeks alfabetik.Vjetor. 1 vëll.)

Library of Congress ClassificationSchedules. Multiple vols. Irregular.(Tabela e klasifikimit të Bibliotekës sëKongresit. Shumëvëllimshme. Del nëmënyrë jo të rregullt)Library of Congress Subject Headings.Annual. 5 vols.(Përcaktueset e përcaktueseve lëndorë tëBibliotekës së Kongresit. Vjetor. 5 vëll.)MARC Content Designation trainingmanuals.


44

(Doracak trajnimi për treguesit e përm-bajtjes në formatin MARC)Name and Subject Authorities.(Njësitë e autorizuara për emra dhelëndë: Gjendet në:http://authorities.loc.gov)Understanding MARC Bibliographic.(Të kuptuarit e formatit MARC përnjësi bibliografike, në:http://www.loc.gov/marc/umb).MARC 21 documentation (Dokumenatacioni i formatit MARC 21)

MARC Code List for Countries.(Lista e kodeve për vende në MARC)

MARC Code List for Geographic Areas.(Lista e kodeve për hapësirat gjeografikenë MARC)

MARC Code List for Languages.(Lista e kodeve për gjuhë në MARC)

MARC Code Lists for Relators, Sources,Description Conventions.(Lista e kodeve në MARC për termatlidhës, burimet, dhe konventat e për-shkrimit)

MARC 21 LITE Bibliographic Format.[Gjendet në Internet në:www.loc.gov/marc](Formati MARC 21 për njësi bibli-ografike – version i shkurtuar)

MARC 21 Concise Formats.(Farmatet MARC 21 në formë të plotë)

MARC 21 Format for Authority Data.

(Formati MARC 21 për njësi të autor-izuara)

MARC 21 Format for BibliographicData.(Formati MARC 21 për njësi bibli-ografike)

MARC 21 Format for ClassificationData.(Formati MARC 21 për informacione tëklasifikimit)

MARC 21 Format for CommunityInformation.(Formati MARC 21 për përshkrimin einformacioneve për komunitetin)

MARC 21 Format for Holdings Data.(Formati MARC 21 për vendndodhjen enjësisë)

MARC 21 Specifications for RecordStructure, Character Sets, and ExchangeMedia.(Specifikacionet e formatit MARC 21për strukturën e njësive, të kombinimittë karaktereve, dhe shkëmbimit përmesmediave të ndryshme)


45

TREGUESIT E PËRMBAJTJES TË MARC 21: PËRSËRITJE

Pjesa I: Pjesët e njësisë së autorizuar dhe “Shenjat orientuese.” Shikoje këtë shem-bull-rresht të marrë nga një njësie e autorizuar në formatin MARC 21 (shenja #tregon për një hapësirë të zbrazët). Pastaj plotësoje hapësirën e zbrazët me përgjig-jen e saktë duke e zgjedhur njërën prej mundësive të dhëna. Numri se sa herë dotë përdoret secila përgjigje është dhënë në kllapa pran asaj përgjigje.

Përgjigjet:A. fushë/a (3) B. tregues/it (4) C. nënfushë/at (2) D. kod/et e nënfushave (3) E. tag/et (3)

1. Ky rresht i dhënë si shembull paraqet një __________________________.2. Numri 100 quhet ____________________________________________.3. Ekziston një pozitë e zbrazët në ____________________________të dytë.4, 5. Çfarë shohim në këtë shembull-rresht është një ____________________

e përbërë prej dy ___________________. 6. Karakteret $a dhe $d janë dy shembuj të _____________________.7, 8. Në këtë fushë, ____________ të dytë nuk iu ka caktuar ndonjë kuptim. Me

fjalë të tjera, _________________i dytë në këtë fushë është i papërcaktuar. 9, 10, 11. Në njësitë MARC 21, i gjejmë tri lloje të treguesve të përmbajtjes:____________________, __________________________________, dhe_____________________.12, 13. ______________ 100 e identifikon _______________ si përcaktuese– emër personal.14. Kjo fushë është e ndarë në dy ____________________: emër personal,

dhe data.15. Në këtë fushë, $a është __________________________ që e identifikon

emrin personal.16, 17. Kontrolli përmes njësive të autorizuara siguron (rrethoj dy përgjigje):

A. Emri i një autori/autore regjistrohet në katalog gjithmonë njëjtë për çdolibër që e shkruan.

B. Bibliotekarët i mbikëqyrin sallat e leximit. C. Referencat kryqëzore u ndihmojnë përdoruesve të gjejnë të gjitha njësitë

për një autor apo temë. D. Titulli i paragrafit është shkruar pa gabime.


46

100 1# $a Woolf, Virginia, $d 1882-1941

Pjesa II: Përmbajtja e njësive të autorizuara. Përfshin përcaktuese të autorizuara(të emrave, titujve, lëndëve), referenca dhe shënime.Për librin me titull To the Lighthouse, të shkruar nga Virginia Woolf, lidhi mevijë përgjigjet e sakta:

18. Woolf, Virginia, 1882-194119. Stephen, Virginia, 1882-194120. Married people — Fiction

Grupet e tageve: Taget për përcaktueset dhe referencat e ndjekin një model.21. Nëse një libër është shkruar për Frashëri, Naim, njësia e autorizuar përm-

ban një përcaktuese me tagun 1_ _. 22. Nëse një libër është shkruar për Korporata Elektroenergjetike e Kosovës,

njësia e autorizuar duhet të përmbajë përcaktuesen me tagun 1_ _.23. Nëse libri është shkruar për Brazilin, njësia e autorizuar duhet të përmbajë

përcaktuesen me tagun 1_ _. 24. Nëse libri është shkruar për futboll, njësia e autorizuar duhet të përmbajë

përcaktuesen me tagun 1_ _.

Edhe një pyetje të fundit:25. Për emrin, “Gustaf V, King of Sweden, 1858-1950”, treguesi i parë i tagut

100 duhet të jetë ______.


47

Përgjigjet e pyetjeve sa u përket treguesve të përmbajtjes në MARC 21:Përsëritje 1-A; 2-E; 3-B; 4-A; 5-C; 6-D; 7-B; 8-B; 9, 10, dhe 11-B, D, dhe E; 12-E, 13-A; 14-C; 15-D; 16 dhe 17-A dhe C; 18-B; 19-C; 20-A; 21-100; 22-110; 23-151; 24-150; 25-0

A. Përcaktuese e autorizuar - lëndoreB. Përcaktuese e autorizuar - emërC. Referencë

Formati MARC: të kuptuarit e njësive të autorizuara

Botues:Biblioteka Kombëtare dhe Universitare e Kosovës,

Prishtinë, 2006

Shtypi:“Prograf”Prishtinë

Katalogimi në botim - CIPBiblioteka Kombëtare dhe Universitare e Kosovës

025.31

Formati MARC : të kuptuarit e njësive të automatizuara /Përktheu Besim Kokollari.- Prishtinë : Biblioteka Kombëtare dheUniversitare e Kosovës, 2006 (Prishtinë : Prograf).- 48 f.; 22 cm.- (BKUK Botime të veçanta : Formati MARC ; 6)

Titulli i origjinalit : Understading MARC authority records

1. Kokollari, Besim

ISBN 9951-13-019-4

Documents

Formati MARC: të kuptuarit e njësive të autorizuara · 2014-09-02 · mend që emrat dhe termat e ngjashëm janë po ashtu forma më vete të standard-izuara kështu që edhe ato