GAZET INFORMATIVE, POLITIKE, EKONOMIKE, SOCIALE, KULTURORE VITI 2 Nr. 79 E premte, 3 Korrik 2015

shtja e prons do t vazhdoj t mbetet ende sfid pr qeverin shqiptare...

T prmirsojm sistemin zgjedhor

Adresa: Bulevardi George W. Bush, Nr.15/1, Tirane-mail: gazeta.frymaere@gmail.come-mail: info@frd.alKryeredaktor: Agim ZekaMob: +355 69 21 15 769Marketing: +355 69 40 55 244

Alfred CAKO

Editorial

fq. 2

fq. 4Abdurahim ASHIKU

MEDITIM I DITS

ASAMBLEJA

KRIZA/GREQI

Topi: Jemi n kt koalicion pr administrimin e fitores. Koha punon pr ne dhe do t jen m t shumt ata q do t na kuptojn n t ardhmen

ANALIZ KUJTESopINIoN

Deklarata Kushtetuese e 2 Korrikut 1990, hapi i par institucional pr

pavarsin e Kosovs

N PRFUNDIM

T NJ GJYKIMI

DoMoSDoShMRIa E ETIKS zYRTaRE N INSTITUcIoNET

E laRTa

fq. 3 fq. 6fq. 8 Tanush KASODiana BEU

Problemet m t mdha lindn gjat procesit t numrimit t votave, duke treguar se ky moment sht vrastar pr sistemin dhe e korrupton at q n bazn e vet. Kodi zgjedhor patjetr duhet t korrigjohet pa br shpikje, por duke vendosur n ligj dhe n praktikn zgjedhore, teknologjin e numrimit elektronik, t shpejt e t pakontestueshm.

Greqia n kllapi, PO, apo JO

HITHRA E FRYMS S RE

Deklarata Kushtetuese e para 25 viteve, shnoi hapin e par institucional pr pavarsin e Kosovs.

OKETA: Ndrkombtart t jen m t qart n vlersimet e tyre pr procesin zgjedhor

SALI SHEHU: Falnderime veanrisht pr ata q punuan n kushtet e pamundsis. Arma jon m e mir: Komunikimi. Strukturat n qarqe t nisin analizat e thella pas zgjedhjeve vendore

SAMI GJERGJI: Nuk sht normale, q votat t mos numrohen saktsisht dhe rezultati t zgjatet me dit, duke u ln shteg manipulimeve dhe pazareve t pista

MBlIDhET aSaMBlEJa E FRD

FAQE 2 E mart 3 Korrik 2015Fryma e Re

Alfred CAKO

EDIToRIAL

E DITS

T prmirsojm sistemin zgjedhor

Dje zhvilloi punimet Asambleja Kombtare e Fryms s Re Demokratike e cila e prqendroi vmendjen n analizn zgjedhore t zgjedhjeve t fundit lokale n t gjitha bashkit e vendit. Nga kjo betej e par pr pushtetin vendor, FRD doli me nj prmirsim n numrin total t votave dhe me 36 antar t kshillave bashkiake t shtrira nga veriu n jug e nga lindja n pern-dim t vendit ton. FRD e tregoi veten si nj parti elektorale q, edhe pse n opozit me qeverit e ktyre 3 vjetve, ka ditur t pozicionohet mir me spektrin e elektoratit t saj parimor.

Dihet se me gjith prmirs-imin e klims parazgjedhore dhe t disa elementve t fushats nga t gjitha palt, ka pasur ankime nga opozita dhe parti t tjera, pr parregullsi. Gjithashtu, ankime ka pasur sidomos edhe pr procesin e

Sistemet zgjedhore nuk jan hyjnore; ato i bn politika dhe ato duhet t jen sa m proporcionale politikisht n raport me votat. Ky sistem proporcional rajonal nuk prodhoi stabilitet, prkundrazi e ka korruptuar sistemin, duke filluar nga Kuvendi. Gjithashtu, n t kundrt, lipset t luhet si variant i dyt me mazhoritar t pastr dhe me korrektim proporcional me tavan, variant t cilin e kemi pasur pak legjislatura e prodhoi m shum stabilitet e cilsi n Kuvend. Shkalla e diversitetit n Kuvend mund t kontrollohet me an t pragut elektoral.

numrimit i cili realizohet e ngjan si dy pika uji me strukturimin e komisioneve politike t njanshme t numrimit dhe procesin gjoja teknologjik t kontrollit n zgjedh-jet e prgjithshme. Kto kontestime t procesit nga palt opozitare n Shqipri gjat ktyre 25 vjetve nuk i bn nder as klass ton poli-tike dhe as ndrkombtarve q monitorojn procesin, deklarata post elektorale e tyre sa vjen e bhet m bajate me klishen Zgjedhjet ishin m t mirat pr Shqiprin, por nuk plotsuan standardet, a thua se standardet lvizin m shpejt se sa ne, dhe nuk e ven gishtin mbi plag e ti krkojn qeveris q zhvillon procesin zgjedhor q t plotsoj kto standarde t cilat jan fikse e t prhershme nga synimi i tyre pr ti vendosur palt n starte t barabarta dhe pr t mos transformuar votn dhe vullnetin politik t qytetarve q marrin pjes n votime.

Gjithashtu, duhet ta rithek-sojm faktin se FRD doli n kto zgjedhje me koalicionin zyrtarisht fitues, ASHE dhe votuesit e saj mbshtetn kandidatt e koalicionit duke krkuar votat e kshilltarve. Gjat t tre fazave kryesore t procesit zgjedhor, FRD ka qen larg vmendjes mediatike nga

televizionet private kombtare dhe televizioni publik, RTSH. Normalisht, t gjitha strukturat organizative t saj kan punuar n terren n t gjitha qelizat e shoqris duke zhvilluar nj fush-at sa moderne, aq edhe ligjore. Po ashtu, edhe ditn e zgjedhjeve, antart dhe simpatizantt e FRD kan qen pjes e normalitetit dhe jo e problemeve.

Problemet m t mdha lindn gjat procesit t numrimit t votave, duke treguar se ky mo-ment sht vrastar pr sistemin dhe e korrupton at q n bazn e vet dhe patjetr q duhet t korrigjohet pa br shpikje, por duke vendosur n ligj dhe n praktik teknologjin

e numrimit elektronik, t shpejt e pa kontestime. Kjo teknologji dhe infrastruktura njerzore e saj nuk sht dika e paprballueshme pr financat dhe nivelin teknik t administratorve t saj vendas. Nuk mund t ket m asnj justifikim pr kt mangsi t rnd. Krahas reformave t tjera t lavdrueshme kundr informalitetit, n ekonomi, arsim, kultur, lehtsim t sh-tresave n nevoj q ka ndrmarr Qeveria Rama n kto dy vjet, reforma n sistemin zgjedhor do t sillte nj qeverisje m cil-sore e t prgjegjshme nisur nga fakti se qytetart dhe teknologjia e numrimit nuk ti falin gabimet dhe fajet n qeverisje, do ti kthente

popullin sovranitetin real e jo at fallco, do t ulte peshn e ndikimit t ndrkombtarve me verdiktin e tyre t zgjedhjeve m t mira shqiptare, por me probleme.

Tani FRD duhet t shoh para. Zgjedhjet e prgjithshme parlamentare t 2017 jan thuajse tek dera. Nj nga arsyet e mdha t bashkpunimit me partit e maxhorancs n zgjedhjet lokale ka qen edhe arsyetimi se do gjejm mbshtetje nga krert e saj pr t ndrmarr nisma n drejtim t ndryshimit t Kodit Zgjedhor brenda nj harku t shkurtr kohor, gjat punimeve t Kuvendit. Me kt sistem proporcional rajonal, krahas partive t mdha, ju krijo-

het mundsia vetm disa partive lokale me karakteristika krahi-naris ose etnike t futin antar n Kuvend, ndrsa partive t tjera jasht koalicioneve t mdha, q jan t shtrira n t gjith vendin harmonikisht, ky sistem nuk ja u jep kt mundsi.

Sistemet zgjedhore nuk jan hyjnore; ato i bn politika dhe ato duhet t jen sa m proporcionale politikisht n raport me votat. Ky sistem proporcional rajonal nuk prodhoi stabilitet, prkundrazi e ka korruptuar sistemin, duke fil-luar nga Kuvendi. Gjithashtu, n t kundrt, lipset t luhet si variant i dyt me mazhoritar t pastr dhe me korrektim proporcional me tavan, variant t cilin e kemi pasur pak legjislatura e prodhoi m shum stabilitet e cilsi n Kuvend. Shkalla e diversitetit n Kuvend mund t kontrollohet me an t pragut elektoral. Gjithashtu, duhet t minohet me Kodin e Ri Zgjedhor kjo struktur primitive e anshme e numrimit e ln e till si litar npr kmb nga bost e vjetr t politiks pr t tjetrsuar rezultatin e partive pa prfaqsues n komisionet e numrimit dhe pr t cenuar sovranitetin popullor.

Topi: Jemi n kt koalicion pr administrimin e fitores. Koha punon pr ne dhe do t jen t shumt ata q do t na kuptojn n t ardhmen

FRD mbleDh AsAmblen KombtARe

Topi: N koalicion pr administrimin e fitores n pushtetin vendor.

FRD parti me premisa, keqardhje pr gjendjen ku ndodhet e Djathta

T enjten paradite n mjediset e Hotel Tirana Internacional, Fryma e Re Demokratike mblodhi Asam-blen Kombtare n qendr t diskutimit t s cils ishin zgjedhjet vendore 2015.

Kryetari Topi, zotrinjt Gjergji, Oketa dhe Shehu falnderuan thellsisht t gjitha strukturat e partis pr impen-jimin serioz dhe shum t sinqert, pr kontributin e muar n rezultatet e FRD-s n zgjedhje. Ata uruan kshilltart e sapo zgjedhur t FRD-s, duke shprehur besimin se do t prfaqsojn denjsisht kt forc politike n kshillat bashkiake me prmbushjen e t gjitha detyrimeve q u shpalosn gjat fushats. Nj falnderim t posam ata shprehn ndaj forumit rinor t FRD-s pr angazhimin e plot gjat fushats dhe dits s votimeve.

Kryetari i Asambles, Sami Gjergji duke hapur takimin e forumit t lart t partis, tha ndr t tjera se kto jan ar-ritje t prbashkta t ndikuara pozitivisht edhe nga koalicioni fitues, prjashtuar

ndonj difekt n procesin e administrimit t votimit dhe veanrisht t numrimit t votave n disa bashki, pr t cilat jan br ankimimet prkatse. Nuk sht normale, theksoi z. Gjergji q votat t mos numrohen saktsisht dhe q rezultati t zgjatet me dit t tra, duke u ln shteg manipulimeve dhe pazareve t pista.

Sekretari i prgjithshm Gazmend Oketa, gjat fjals s tij uroi edhe 61 kryetart e rinj t bashkive dhe theksoi se prfaqsuesit e FRD-s n kshillat bashkiake do t mbshtesin do projekt q shkon n dobi t qytetarve. Duke u ndalur n procesin zgjedhor, ai vuri n dukje se standardi shqiptar e vlerson 21 qershorin si dit zgjedhjesh, ndrsa standardi evropian si dit zgjidhjeje. Kt prkufizim Oketa e shpjegoi me faktin se zgjatja e numrimit t votave dhe certifikimit t zgjedhjeve, ln shum pr t dshiruar, ndaj kontributi i FRD-s pr t ndryshuar kodin zgjedhor do t jet i qensishm. Ndrkaq, sekretari i

prgjithshm krkoi nga ndrkombtart t jen m t qart n vlersimet e tyre pr procesin zgjedhor, ndrsa deklaroi se FRD mori votat m t sinqerta q nj parti politike mund ti siguroj.

Sekretari organizativ Sali Shehu, falnderoi gjat mbledhjes t gjith ata q kontribuan, por veanrisht ata q punuan n kushtet e pamundsis. Arma jon e vetme dhe m e mira, tha ai, sht komunikimi. Shehu u krkoi strukturave t FRD-s n t gjitha qarqet t nisin punn pr t br analiza t thella dhe pr ti dhn ksaj force politike vendin q meriton n spektrin politik shqiptar.

Kryetari i Fryms s Re Demokra-tike, Bamir Topi, falnderoi przemrsisht t gjith ata q i besuan FRD-s dhe votuan pr t. Ai deklaroi gjat mbledhjes s Asambles Kombtare se bashkimi me Aleancn pr Shqiprin Evropiane u b pr administrimin e fitores n pushtetin vendor, por FRD-ja do t mbetet gjith-mon parti e Qendrs s djatht. Jemi n

kt koalicion pr administrimin e fitores. do gj ka kohn e vet, koha ndrkoh punon pr ne dhe do t jen t shumt ata q do t na kuptojn n t ardhmen, tha z. Topi.

N lidhje me rezultatin e zgjed-hjeve t 21 Qershorit, kryetari Topi u shpreh i knaqur: Ruajtm stabilitetin e vitit 2013 dhe patm rritje.

Ndrkaq ai sugjeroi q muaji shta-tor t jet nj muaj ku duhet t filloj nj riorganizim q i takon do dege. Ju takon juve dhe aspak kryesis s madhe t FRD ta bni kt. At q ne kemi ndrprer pr shkak t zgjedhjeve, zgjedhja e struk-turave sipas parimit nj antar nj vot, duhet t vazhdoj. Kemi nevoj pr njerz q jan t sinqert n parimet e tyre, q nuk mund t ken mundsi ekonomike, por kan angazhim qytetar. Ne jemi parti e parimeve t hapura, i duam t gjith, t kontribuojn t gjith, me bindjen q zgjedhjet e 2017 t jen sot. Ne kemi premisa shum t forta, tha ai.

Ish-presidenti Topi kritikoi edhe PD, duke shprehur keqardhje pr situ-atn ku ndodhet e Djathta shqiptare dhe ndrkoh u bri thirrje t gjith demokratve q ti bashkohen FRD. Nuk mund t rri pa shprehur keqardhje ku ndodhet e Djathta shqiptare. E themi me z t lart, u them t gjith qytetarve q Qendra e Djatht nuk mund t pre-cipitoj n interesat e 3-4 vetave, apo t nj personi q e ka mbajtur 24 vjet dhe dshiron ta mbaj akoma. FRD sht nj parti e strukturuar. Kjo sht nj parti e s ardhmes, rregullat demokratike jan t

plota. T nderuar demokrat kudo q jeni afrohuni te kjo parti, sepse ktu jan vlerat e s Djathts, deklaroi kryetari Topi.

M tej ai tha se kto ishin zgjedhjet e dyta pr FRD-n dhe tashm kjo forc politike sht nj parti e vrtet dhe pr kt sht shum i lumtur. Nj parti politike q nuk qndron n tregun politik, prfundon n memorien e pushtetit. FRD lindi si nj parti dinjitoze dhe vazhdoi rrugn shum seriozisht. N kto zgjed-hje ne ruajtm standardin e zgjedhjeve t 2013, por patm edhe nj rritje. Ne i paraprim ksaj vendimmarrje dhe kemi qen pjes e nj ndarje t re territoriale, sepse kjo nuk ka lidhje me interesin e nj partie. Kush ecn me parime, sht i destinuar t fitoj. Ne sot ndihemi nj parti e vrtet politike, sepse vijm nga nj gar e dyt politike, me nj frym t jashtzakonshme pozitive. Gjat rrugs pr FRD-n nuk kan munguar ofertat pr ta devijuar kt krijes, kt frym t re. Sot jam i lumtur, por jo i ekzaltuar, sepse edhe lumturia sht me shkall. Rezultati n kto zgjedhje sht rezultati i t gjithve. Ne do ishim t lumtur q pran partis son t afroheshin sa m shum njerz t biznesit, por ne nuk e ndajm partin, nuk i ndajm njerzit. do parti organizohet n mnyrn e vet dhe ne kemi premisa shum t forta. Themeli yn politik sht shtja e institucioneve. Nj shtet demokratik e ka bazamentin e vet te dita e zgjedhjeve, tha Topi.

FAQE 3 E mart 3 Korrik 2015Fryma e Re

Deklarata Kushtetuese e para 25 viteve, shnoi hapin e par institucional pr pavarsin e Kosovs. Kshtu u shpreh pr ATSH-n nnkryetari i Kuvendit kosovar n at koh, Ilaz Ramajli, i cili m pas u zgjodh edhe kryetar. Edhe kur u shpall Deklarata Kushtetuese e 2 Korrikut 1990, Ramajli faktikisht udhhiqte me shumicn e delegatve, meq kryetari ishte nga radht e pakics serbe q kundrshtonin autonomin dhe pavarsin e Kosovs.

KUJTESE

VEZHGIM

Deklarata Kushtetuese e 2 Korrikut 1990, hapi i par institucional pr pavarsin e Kosovs

Deklarata Kushtetuese e 2 Korrikut, t ciln e pr-colli n mnyr t natyrshme nxjerrja e Kushtetuts s Republiks s Kosovs, m 7 Shtator 1990, amenda-mentet e saj dhe m von referendumi gjith popullor pr Kosovn shtet sovran dhe t pavarur, pr kohn kur u nxorn, besoj se shpre-hin kontinuitetin e vullnetit politik t shqiptarve q nga luftrat pr pavarsi, pr lir-im kombtar dhe pr krijim t shtetit sovran, t mishruara n prpjekjet e pareshtura q t jemi zot t vetvetes, t jetojm t lir, t pavarur, e t respektuar, tha Ramajli.

Ai kujtoi se, Deklarata Kushtetuese e 2 Korrikut dhe Kushtetuta e Repub-liks s Kosovs, e njohur si Kushtetuta e Kaanikut, u miratuan dhe u shpalln nga Kuvendi pikrisht n kohn kur m nuk kishte asnj dys-him se ish-Jugosllavia kishte hyr n rrugn e pa kthim t shprbrjes. Deklarata Kushtetuese ishte dhnie e forms kushtetuese juridike vullnetit t shprehur unani-misht nga shumica drmuese e qytetarve t Kosovs dhe nga subjektet e athershme politike n Kosov dhe ishte nj vlersim dhe akt i drejt, q n kushtet e krijuara t shprbrjes s ish-Jugosllav-is, Kosova si njsi e pavarur, vet e n mnyr t pavarur, duhet t vendos pr fatin e saj, theksoi Ilaz Ramajli.

Miratimi i Deklarats Kushtetuese t 2 Korrikut 1990 shnoi hapin e par in-stitucional t procesit t gjat pr pavarsin e Kosovs. Kjo deklarat, besoj, q mo-ment kthese n historin m t re t Kosovs, sepse ishte akti i par i artikulimit t qa-rt t vizionit dhe t vullnetit politik t qytetarve dhe t institucioneve t Kosovs pr liri, demokraci dhe pa-varsi. Deklarata Kushtetuese e 2 Korrikut 1990, bashk me aktet e tjera q e pa-suan e q po kshtu jan me rndsi jetike pr Kosovn, si Kushtetuta e Kaanikut dhe Referendumi pr pavarsi, shnojn kthesn historike n prpjekjet tona t gjithan-shme pr liri, tha Ramajli. Ai vijoi se, kundr Deklarats Kushtetuese t Kosovs t 2 Korrikut 1990, Serbia drejtoi tr aparatin represiv admin-istrativ, policor e ushtarak.

M 5 korrik 1990 Ku-vendi i Serbis, n kundrsh-tim me Kushtetutn, suprimoi Kuvendin dhe Qeverin e Kosovs, largoi nga puna t gjith t punsuarit shqip-tar q punonin n organet qendrore t Kosovs, njsia speciale e policis serbe, e cila vepronte n kuadr t forcave federale t policis t stacionuar n Kosov, me dhun hyri n Televizionin e

Zgjedhjet, pD harron veten dhe fajson t tjert

sht e ditur dhe faktuar botrisht filozofia e fmijve, t cilt kur humbin nj loj, asnjher nuk e gjejn fajin te vetja, por te t tjert. Kshtu po ndodh edhe me Partin Demokratike, Partin m t madhe opozitare. Selia blu kto ditt e fundit nuk ka rendur s akuzuari mazhorancn pr manipulimin e zgjedhjeve t 21 Qershorit, duke harruar disi prgjegjsit personale t humbjes. Sulmi i par ndaj mazhorancs u regjistrua t martn. Lulzim Basha, Kreu i PD-s nga selia e tij akuzoi qeverin pr shantazhe, presione ndaj administrats, karta identiteti false. Po ashtu Basha akuzoi mazhorancn pr lista fiktive zgjedhsish, si shitblerje votash e vzhguesish, duke i kthyer kto zgjedhje n ankand dhe jo n nj proces demokratik elektoral.

Sipas Bashs kto zgjedhje kan vn n rrezik demokracin n vendin ton dhe pr kt kreu i PD-s shprehu gatishmrin pr t bash-kpunuar me faktorin e huaj, SHBA, BE etj. Nj thirrje t ngjashme Kreu i PD-s bri edhe ditn e mrkur, gjat mbledhjes s grupit parlamentar t Partis q drejton, ndrsa shtoi dhe dozat e akuzs. Ironia e deklaratave t PD-s, lidhur me procesin zgjedhor sht fakti se Basha harron prgjegjsit personale pr humbjen n procesin elektoral. Ai harroi q PD-ja nuk bri reformimin e saj t brendshm pas humbjes s 23 Qershorit 2013. Nj reformim, i cili do t sillte nj energji t re tek opozita dhe elektorati q mbshtet kt pjes t po-pullats. Po ashtu, PD duhet t analizoj punn e saj 2-vjeare, e cila nuk ka dhn rezultatin e duhur n

zgjedhjet elektorale, t cilat nuk uan n kutit e votimit m shum se gjysmn e popullsis, duke treguar se mung-es besueshmrie dhe shprese. Kjo, pasi sht e ditur botrisht se nj numr i lart votuesish prkthehet gjithnj me prmbysje t mazho-

rancs e puns s saj dhe mishrimi m i mir i ksaj jan zgjedhjet e 2013-s, kur gati 60% e popullsis me t drejt vote ushtruan t drejtn e tyre.

Akush nuk e ka harruar at rezultat, q u kthye dhe n nj shtys pr rezultatin e zgjedhjeve lokale. Po ashtu PD harroi t mbante premtimin e saj paraelektoral pr dekriminalizimin e politiks, duke kandiduar edhe vet persona me precedent penal, apo dhe t gjykuar rishtaz si fajtor pr abuzime me fonde. Ksisoj, duke par deklaratat e Kreut t PD-s, Lulzim Basha dhe faktve, Partia m e madhe opozitare sht n nj paradoks t madh dhe pr kt arsye ajo tashm duhet t ndalet s akuzuari kundrshtarin dhe t punoj pr t ristrukturuar veten pr ti ofruar qytetarve shqiptar opozitn e nevojshme pr nj qeverisje t mir.

Prishtins, e pushtoi at dhe i largoi nga vendet e puns stafin udhheqs dhe t pu-nsuarit tjer shqiptar. N ditt n vijim u ndalua botimi i gazets s vetme t prdit-shme shqipe n at koh n Kosov, Rilindja, u ndaluan edhe publikime t tjera n gjuhn shqipe dhe u larguan nga puna me mijra shqip-tar. Nga 5 korriku 1990, Serbia realisht e kishte push-

tuar me forc dhe me masa antikushtetuese Kosovn, tha Ilaz Ramajli. Deklarata Kushtetuese sht hapi i par drejt pavarsis s Kosovs, pavarsi kjo q u ndrtua me Lvizjen paqsor pr lirim e pastaj me luftn e Ushtris lirimtare t Kosovs, pr tu realizuar e plot m 17 Shkurt 2008, kur deputett e Kuvendit t Kosovs shpal-ln Kosovn shtet sovran

dhe t pavarur, i cili tashm sht njohur nga mse 110 shtete, ndr to fuqit m t mdha ekonomike dhe ush-tarake t bots, prfundoi Ilaz Ramajli.

Kryeparlamentari kos-ovar i viteve 90-t t shek-ullit t kaluar, Ramajli foli edhe n seancn solemne t Kuvendit t Republiks s Kosovs, ku u b shnimi i 25 vjetorit t miratimit t

Deklarats Kushtetuese t 2 Korrikut 1990.

Kosova para 25 vitesh me Deklaratn Kushtetuese t 2 Korrikut 1990 shpallte pavarsin e saj, e cila ather nuk u njoh ndrkombtarisht, megjithat ishte dhe nji-hej si deklarim i fuqishm i vullnetit kombtar, politik e demokratik. Gazetari Zenun elaj tregon ekskluzivisht pr ATSH-n: Tani do gj duket

si nj tregim nga ndonj au-tor me imagjinat t pasur, ndrsa nj erek shekulli nga koha kur ndodhi Deklarata Kushtetuese, pr gjeneratat e reja jo aq t informuara, ose jo aq t interesuara pr ngjarjet historike, tani sht vetm nj dat. Me gjith kt, Deklarata e 2 Korrikut t vitit 1990, po fiton peshn historike q i takon realisht.

FAQE 4 E mart 3 Korrik 2015Fryma e Re

Entela BINJAKU

Disa zhvillime t shoqris pr tu mbajtur n kujtes

SoCIALE

KRIZA GREQI

Sipas Niklas Lahmen, q nj shoqri t mir funk-sionoj duhet t mbshtetet m shum mbi komunikimin shoqror sesa mbi raportet shoqrore. do shoqri ka zhvillimet e saj t brend-shme, t cilat duhet t studiohen para s t vlersohen rrugdaljet dhe parashikimet afatgjata n nj perspektiv m t thelluar.

Shoqria moderne e shpr-faq veten nprmjet nnsistemeve t ndryshme, t cilat zhvillojn funksione gjithmon e m t spe-cializuara. Ndr kto nnsisteme vlersohen edhe ato institucione q mbajn statistikat e nj vendi, t cilat u shrbejn m tej njerzve q kujdesen pr politikat sociale, ekonomike e zhvillimore t vendit. N kohn kur flitet pr avancim n nj shkall me lart t pranis s gruas shqiptare n instanca drejtuese t vendit, pakkush mendon se far ndodh me aspektet m t prekshme q prbjn thelbin dhe jo formn, prmbajtjen dhe jo dukjen. Pr shembull, vet shoqria tregon pak vmendje ndaj sinjaleve q jep insti-tucioni kryesor n vend i statistikave lidhur me zhvillimet brenda saj.

Sipas INSTAT, cituar n nj t

prditshme shqiptare, n studimin Grat dhe burrat n Shqipri 2015, pas vitit 2011, vihet re nj tendenc n rnie e numrit total t martesave, ndrsa mbisundon martesa n mosh mesatare m t madhe. Informacioni i bazuar mbi statistikat vitale pr moshn mesatare n martes, tregon rritje t leht nga 27,7 n vitin 2007, n 29,5 vje n vitin 2014 pr burrat dhe nga 22,4 n 24,0 vje pr femrat.

Gjat periudhs 2007-2014 vi-het re tendenca n rritje pr moshn mesatare n martes t grave, ndrsa pr burrat ka paqndrueshmri. Po sipas INSTAT-it numri i atyre q shkojn n altar, ka psuar rnie nga viti n vit. Prgjat 2014 kemi 8.2 martesa pr 1 mij banor. Sipas ktij burimi, n vendin ton numri i lindjeve ka njohur vazhdimisht rnie, nga afrsisht 39 mij lindje n vitin 2005, n rreth 35 mij n fund t vitit 2014, me nj rnie prej 8%. Mbi bazn e ktyre t dhnave mund t merren shum aspekte n konsid-erat, duke filluar nga ai m i vogli, si sht institucioni i familjes.

Pr cilndo shoqri, institucio-ni kryesor pr shoqrizimin parsor dhe pr transmetimin e normave dhe t vlerave shoqrore, sht familja. Familja sht e rndsishme sepse prfaqson brthamn ku vendosen lidhjet e para emotive, vendi ku msohet fjalori dhe ku ngrthehen

vlerat e kulturs s shoqris, n t ciln bn pjes do individ. Pr t trajtuar nj dukuri t caktuar, mund t mbshtetemi te disa prej studiuesve q i kan dhn shum mendimit shkencor. Si m kryesoret ndr kto nnsisteme prmendim ekonomin dhe familjen. Secili prej tyre ka nj instrument t veant komunikimi: ekonomia ka parat, familja ka dashurin. N kto kushte kur n familje kto instrumente mungojn, familja e ka t vshtir t mbijetoj. Edhe vet familja, shkolla, organizimet vullnetare n dobi t jetess civile, do t ndihmo-nin shum n parandalimin e ktyre ngjarjeve t pazakonta pr cilndo shoqri. N shoqrit bashkkohore jan t njohura modelet e njsive familjare edhe m t reduktuara sesa kaq, si jan ato t krijuara nga vetm nj prind dhe fmijt.

N shoqrin aktuale shqip-tare, nj pjes e madhe e fmijve i kalon vitet e para n nj familje t tipit brtham, q do t thot n nj njsi familjare t krijuar nga nna, babai dhe nga nj apo dy fmij.

Por gjat ktyre dy dekadave e gjysm, shoqria bashkkohore shqiptare po prballet seriozisht me trsi shtjesh q flasin pr far ndodh brenda familjes. Bash-kjetesa, divorci me disa aspekte specifike t tij, krimi brenda familjes

etj, prbjn disa shtje t reja pr botkuptimin ton tradicional mbi familjen. Por, q t jet e shndetshme dhe afatgjat, familja duhet t kryej disa funksione t rndsishme, duke prmendur ktu mbshtetjen emocionale dhe psikologjike t pjestarve t saj, funksionet biologjike apo t ri-prodhimit t iftit, shoqrizimin e pjestarve t familjes etj., t gjitha kto funksione me shum vler.

N shoqrin ton ekziston nj sistem kulturor i ndrtuar mbi modele sjelljesh, t cilat jan t qndrueshme n koh dhe jan t pranishme n t gjitha hapsirat gjeografike shqiptare, edhe pse me tipare e karakteristika t ndryshme.

do familje shqiptare ka role t caktuara brenda saj si dhe nj trsi rregullash q lidhen me ra-portet martesore dhe familjare, por n shoqrin moderne, roli shoqror i individit u detyrohet kryesisht af-tsive individuale pr t mbrritur n nj status social dhe ekonomik q t zhvilloj nj model familjar t qndrueshm.

Te disa, tranzicioni i shoqris i ka tronditur kto aftsi, duke br t mos mundin t realizojn kto modele t dshiruara. E megjithat shtja e konceptimit t jets famil-jare sht vetm nj nga aspektet q duhet t na shqetsojn. T tjera lid-

hen me shrbimet sociale, shrbimet shndetsore, sigurimet shoqrore e shndetsore etj., t lidhura t gjitha me zhvillimet e popullsis.

Duke iu rikthyer burimeve t INSTAT-it, mosha mesatare e pop-ullsis banuese n vitin 2014 lloga-ritet 37 vje pr grat dhe 36 vje pr burrat. Bazuar n nj llogaritje gjat periudhs 2001-2011, (kur jan kryer edhe dy censuset e fundit), emigracioni te shqiptart u vlersua prafrsisht 480.000 emigrant, ku shumica jan burra.

N dy vitet 2013-2014, jetg-jatsia llogaritet 76,4 vite pr burrat dhe 80,3 vite dhe pr grat. Pr vendbanimet rezultojn se grat jan m prezente se burrat n zonat urbane dhe n vitin 2014, grat prfaqsonin 51,3% t popullsis n zonn urbane dhe 48,7% burra.

Si n do shoqri tjetr, ekzis-tojn modele t caktuara sjelljesh q lidhen me familjen dhe funksionet e saj, t cilat prsriten n koh me nj rregullsi t pranuar dhe formojn bazn e nj organizimi t madh q sht vet shoqria ku ne jetojm. M tej akoma, edhe vet shoqria rrit vmendjen ndaj far ndodh brenda saj. Me konfigurimet e reja administrative dhe territoriale t vendit shum nga kto zhvillime do njohin risi, shpresojm n t mir t shoqris dhe t vet qytetarve.

meDItIm I DItsGreqia n kllapi, po, apo Jo

Greqia nuk vdes kurr..., nuk e ke dgjuar kt fjal? Dyqind vjet histori t re greke, m shum se tridhjet her ka psuar faliment ose shkatrrime e tragjedi t ndryshme. (Tragjed*ia nuk sht shpikje greke n fund t fundit?). Prandaj mos ia qaj hallin... Greqia smbetet kurr pa shptimtar dhe pa filozof...

Abdurahim ASHIKU

Nj e-mail nga nj mik q e ka jetuar Greqin me dhimbje kurrizi, ka prjetuar Eladhn e fillim viteve 60-t kur Omonia glonte nga dhjetra mijra njerz q shpresn e jets e krkonin larg, sa m larg t ishte e mundshme...

Asokohe (dhe sot) Selaniku, nuk sht m qyteti i dyt me grek pas Athins, por... Melburni i Australis. E ka jetuar edhe juntn ushtarake, edhe kolonelt e zinj, i syrgjynosur larg n ishujt, ku mbi shkmbinj piqej buka, ku shok kasolleje kishte njeriun q uli nga Ak-ropoli flamurin nazist pr t ngritur flamurin grek, heroin Manolis Glezos...

I shkrova se Greqia ishte n kllapi. Nuk vonoi dhe mu prgjigj: Greqia nuk vdes kurr, nuk e ke dgjuar kt fjal? Dyqind vjet his-tori t re greke, m shum se tridhjet her ka psuar faliment ose shkatrrime e tragjedi t ndryshme.(Tragjedia nuk sht shpikje greke n fund t fundit?). Prandaj mos ia qaj hallin...

Greqia s'mbetet kurr pa shptimtar dhe pa filozof... Natn e mir dhe gjum t qet!

Nj shqiptare q kujdeset pr nj plak t paralizuar, u b pjes e nj debati vizitorsh n dilemn hamletiane greke: Ti them PO apo JO, t shkoj t votoj, apo t mos votoj?

M e mira sht t mos shkojm fare t votojm ishte vendimi...

Mbase pr her t par Greqia, q n nj far mase e ka hedhjen e vots t detyruar, do t njoh prqindjen m t ult t votimeve n historin e saj. Autobust n shrbim t votuesve nga tr hapsira e Greqis (n sistemin grek t votimit ende sht n fuqi ligji q votuesi duhet t shkoj n vendlindje pr t votuar), do t qarkullojn bosh apo me shum pak njerz.

Greqia sht n udhkryqin m t madh historik t saj. Por m n udhkryq jan mr-gimtart, shqiptart q e kan lidhur jetn e tyre dhe t fmijve t tyre me Greqin.

Nj numr shqiptarsh (kryesisht t ashtuquajtur vorio epirot apo oban), kan nnshtetsi greke. Projektligji grek pr krijimin e nj hapsire m t madhe pr nn-shtetsi me baz fmijt e lindur dhe t shkol-luar n Greqi, i planifikuar pr tu votuar m 1 korrik 2015 nen pr nen, pasi sht miratuar n trsi, pr shkak t kllapis nuk u diskutua. Parlamenti grek ashtu si edhe bankat dhe institucione t tjera t shkalls s lart, nuk u mblodh. Dhe nuk dihet se kur do t mblidhet. Kalendat greke kthehen n sken.

Shqiptart me nnshtetsi greke jan ftuar t votojn, jan n listat e votuesve. Po si do t votojn, si do ta tundin dhe shkundin t drejtn e votimit?

Nj i mik imi me t cilin thuajse do dit gjerbim kafe s bashku, dy dit t shkuara m tha se t katrt (ai ka katr vota n familje) do ti themi JO referendumit. Ndrsa sot ishte n mdyshje. Nuk do t shkojm t votojm

tha. Un nuk votoj. As un, as gruaja, as djali. Greqia sht e hapur pr vorio epirot e oban, por e mbyllur pr shqiptar q nuk luajn nga istikami. Greqia, n ndryshim nga bashk evropiant, nga Evropa e Bashkuar sht brisk pr sa u prket t drejtave dhe dety-rimeve pr emigrantt. Dhe jo vetm pr ata. Edhe pr minoritetet q jetojn prej shekujsh brenda vijs s verdh t kufirit t saj shtetror t Londrs 1913.

Indiferent ndaj PO apo JO t grekve, jam ulur dhe shtyp butonat e pultit t televizorit, duke hapur e mbyllur njra pas tjetrs dritaret e vogla t kanaleve televiziv.

Nj lajm m vjen n vesh nga t gjitha dritaret. Obama deklaron se Greqia duhet tra-jtuar me kujdes. Cipras ka pranuar pa kushte krkesat q vijn nga kolltukt e zyrtarve t lart t Bashkimit Evropian dhe kasafortat e mbyllura t bankave evropiane e botrore...

I dgjoj dhe i kthehem prsri e-mail t mikut tim mrgimtar i vjetr: Greqia nuk vdes kurr..., nuk e ke dgjuar kt fjal? Dyqind vjet histori t re greke, m shum se tridhjet her ka psuar faliment ose shkatrrime e tragjedi t ndryshme. (Tragjedia nuk sht shpikje greke n fund t fundit?). Prandaj mos ia qaj hallin... Greqia s'mbetet kurr pa shptimtar dhe pa filozof...

M dhemb Greqia. N kto afro njzet vjet, jemi br me grekt si vllezrit sia-mez.

Na ka dhn dhe i kemi dhn buk. Jo n raporte t barabart. Ata afendikonj, ne argat...

FAQE 5 E mart 3 Korrik 2015Fryma e Re

Kamber MICI

AKTUALITETVIJoJn VePRImtARIt e oRGAnIZAtAVe RInoRe

Aktiviteti i radhs i fondacionit "S BASHKU" dhe FRESH, me pjesmarrjen e Forumeve Rinore politike t FRD, FRESH, LRI, Forumi Rinor i pDIU, (Klubi patriotve t Rinj) ishte seminari mbi sensibilizimin e shoqris civile, pr aksesueshmrin dhe prshtatshmrin e ambienteve ku jetojm dhe lehtsirat apo kushtet q duhet t plotso-

hen si n rrug ashtu dhe n ndrtesat ku jetojm, apo kryhen shrbime pr t gjith shoqrin dhe pr pAK (personat me aftsi t kufizuara), si rampa,sinjalistika e duhur n semafor, trotuaret ku ecin, vendi parkimit e

me radh. Nj seminar mjaft i vyer, i cili do t pasohet dhe nga tre t tjer pr ndrgjegjsimin e shoqris civile si dhe at t klass politike, pr t kuptuar domosdoshmrin e ndrhyrjes n mnyr imediate pr krijimin e kushteve dhe lehtsirave n pjesn urbane dhe arkitekturore t qytetit n ndihm t ktij komuniteti q sht pjes e shoqris son, e cila ka nevoj pr mbshtetjen dhe vmendjen e t gjithve. Le ti hedhim nj sy stu-

dimit t mposhtm:

PRShTaTShMRIaPrshtatshmria sht nj term i prgjith-

shm q prdoret pr t prshkruar shkalln, bazuar n t ciln nj produkt (pajisje, shrbim apo mjedis) sht i arritshm nga nj numr sa m i madh personash. Projektimi universal sht e lidhur ngushtsisht me prshtatshmrin. Ai bn q produktet t jen t prshtatura pr t gjith njerzit, pavarsisht nse kan ose jo aftsi t kufizuara.

Prshtatshmria dhe personat me aftsi t kufizuar: Fizike, t shikimit, dgjimit, zhvillimit.

Zinxhiri i prshtatshmris: Banesa, mjedisi, transporti, shkolla/ puna/ qendr shn-detsore/ argtuese/ biznesi, transporti, mjedisi, banesa.

Neni 9 i Konvents s OKB-s pr t Drejtat e Personave me AK:

1. Me qllim q t gjith personat me aftsi t kufizuar t mund jetojn n mnyr t pavarur dhe t marrin pjes plotsisht n t gjitha aspektet e jets, shtetet pal do t mar-rin masat e duhura pr t siguruar q personat me aftsi t kufizuar, ashtu si gjith t tjer t ken akses n ambientet fizike, ndaj transportit, informacionit dhe komunikimit, duke prfshir edhe teknologjit dhe sistemet e informacionit e komunikimit, si dhe n lehtsira apo shr-bime t tjera t disponueshme apo t ofruara pr publikun, si n zonat urbane dhe ato rurale. Kto masa, t cilat do t prfshijn evidentimin dhe eliminimin e pengesave dhe barrierave ndaj aksesit do t zbatohen ndr t tjera:

1. (a) N ndrtesa, rrug, transport, n ambiente t brendshme apo t jashtme, prfshi shkollat, strehimin, qendrat shndetsore apo ambientet e puns;

(b) Informacion, komunikim dhe shrbime t tjera, prfshir shrbimet elektronike dhe ato t urgjencs.

Neni 9 i Konvents s OKB-s pr t Drejtat e Personave me AK:

2. Gjithashtu, shtetet pal duhet t marrin masat e duhura pr:

(a) T zhvilluar, shpallur dhe monitoruar zbatimin e udhzimeve dhe standardeve mini-male n lidhje me aksesin ndaj objekteve dhe shrbimeve t hapura apo t siguruara pr publikun;

(b) T siguruar q subjektet private, t cilat ofrojn objekte dhe shrbime, t cilat jan t hapura apo t siguruara pr publikun t marrin parasysh t gjitha aspektet e aksesit pr personat me aftsi t kufizuar;

(c) T ofruar trajnim pr aktort e interesit lidhur me problemet q kan t bjn m aksesin pr personat me aftsi t kufizuar;

(d) Tu siguruar q ndrtesat dhe objektet e tjera publike t prmbajn shenja n gjuhn Braille dhe n forma lehtsisht t lexueshme dhe t kuptueshme;

(e) T siguruar forma asistence direkte dhe t ndrmjetme, duke prfshir guida, lexues dhe interpret profesionist t gjuhs s shenjave, pr t mundsuar aksesin n ndrtesa dhe objekte t tjera publike;

(f) T inkurajuar forma t tjera t pr-shtatshme t asistencs dhe mbshtetjes pr

personat me aftsi t kufizuar pr tu siguruar q ata t ken akses n informacion;

(g) T nxitur aksesin e personave me aftsi t kufizuara ndaj e informacioneve t reja dhe sistemeve t teknologjive t reja t komunikimit, duke prfshir dhe internetin;

(h) T promovuar projektimin, zhvillimin, prodhimin dhe shprndarjen e teknologjive dhe sistemeve t aksesueshme t informacionit dhe komunikimit n nj faz t hershme, n mnyr q kto teknologji dhe sisteme t bhen t ak-sesueshme me nj kosto minimale.

Ligji Nr. 10.119, dat 23.4.2009, Pr planifikimin e territorit:

Ofrimi i territorit t prshtatur konsid-erohet shtje e rndsis kombtare, vlen pr ndrtimet e reja ose rikonstruktimet.

Rregullore pr shfrytzimin e hapsirave nga ana e personave me aftsi t kufizuara, Zbatimi i rregullave pr eliminimin e barrierave arkitektonike n banesat, hapsirat dhe shrbimet publike.

LIGJ PR MBROJTJEN NGA DISKRI-

MINIMI, Nr. 10 221, dat 4.2.2010

Ka pr objekt t rregulloj zbatimin dhe respektimin e parimit t barazis n lidhje me racn, gjinin dhe aftsin e kufizuar. Ky ligj mbron nga diskriminimi n pjesmarrjen n politik (e drejta pr t zgjedhur dhe pr tu zgjedhur), si dhe n lidhje me ushtrimin e liris s ndrgjegjes dhe fes. Flet pr mohimin e prshtatjes s arsyeshme q sht nj form diskriminimi q lidhet specifikisht me personat me AK.

Mohim i nj prshtatjeje t arsyeshme: Lidhet kryesisht me AK. Personat me AK kan nevoj pr prshtatshmri t ambienteve fizike n mnyr q t mund ti prdorin lirisht. Pr-shtatja e arsyeshme nuk ka t bj vetm me ambientin fizik por edhe me kriteret, praktikat, dispozitat etj

Nuk duhet t prbj barr t tepruar. Pr prfshirjen sociale dhe eksesin e per-

sonave me aftsi t kufizuara, Ligj Nr. 93/2014. Qllimi i ligjit: b. T prcaktoj prgjegjsin e t gjitha

strukturave publike dhe jopublike, prfshir organet shtetrore, qendrore dhe vendore, n zbatimin e parimeve t prfshirjes dhe aksesit pr t zvogluar, deri n heqje barrierat pr personat me aftsi t kufizuara me qllim mundsimin e pjesmarrjes s tyre t barabart n shoqri.

Shrbimet pr nj jetes t pavarur (neni 6): Jetesa e pavarur mundsohet nprmjet shrbimeve t ndryshme q synojn t ofrojn mbshtetje n kaprcimin e barrierave.

N kto shrbime prfshihen: Asistenca personale, pajisjet e mjetet teknike mbshtetse, shrbimet e aksesit prfshir transportin, pr-shtatja e arsyeshme dhe kur sht e nevojshme, vendimmarrja e mbshtetur.

Financimi i aksesit prmes buxhetit t shtetit (neni 11, Institucionet shtetrore, qendrore dhe vendore, marrin gradualisht masat pr sig-urimin e fondeve t nevojshme, pr mnjanimin e pengesave mjedisore dhe infrastrukturore n ofrimin e shrbimeve publike, garantojn q t gjith personat me aftsi t kufizuara t jen t barabart prpara ligjit).

MoDElET E aFTSIS S KU-FIzUaR DhE BaRRIERaT Q PENGoJN PERSoNaT ME

aFTSI T KUFIzUaR PR T' U PRFShIR N KoMUNITET

Perceptimi rreth aftsis s kufizuar, modelet e aftsis s kufizuar, modeli i bamir-sis, modeli mjeksor, modeli social, modeli i bamirsis.

Aktivitetet "ndihmojn" personin me aftsi t kufizuar, i cili sht "pa ndihm" dhe jasht shoqris "normale". Aftsia e kufizuar sht nj problem personal. Personat me aftsi t kufizuar shihen si t "pafat", "t varur", "pav-ler". Personat me aftsi t kufizuar trajtohen si njerz q kan nevoj pr mshir e bamirsi. Supozohet se personat q kan nj dmtim nuk mund t kontribuojn n shoqri dhe t kujdesen pr veten.

Modeli mjeksor tenton t " kuroj " apo "prmirsoj " individin n mnyr q ai t "prshtatet n shoqri", e prcakton personin me aftsi t kufizuar vetm si nj pacient me nevoja mjeksore. Ndan personin me aftsi t kufizuar nga gjith prfshirja. Ofron vetm ndihm mjeksore t ofruar nga specialistt.

Modeli social: Aktivitetet fokusohen n prfshirjen. Personat me aftsi t kufizuar shi-hen si pjes e shoqris. Fokusohet te shoqria, jo te personat me aftsi t kufizuar si problem. Njerzit jan me aftsi t kufizuar, pasi shoqria mohon t drejtat dhe mundsit e tyre. E sheh aftsin e kufizuar si nj rrjedhoj sociale e dmtimit.

BaRRIERaT Q PENGoJN PERSoNaT ME aFTSI T KU-FIzUaR PR T' U PRFShIR

N KoMUNITETBarrierat q pengojn personat me AK pr

tu prfshir n komunitet: Barriera t krijuara nga qndrimet, barriera institucionale, barriera fizike, barrierat q pengojn personat me AK pr tu prfshir n komunitet, barriera t krijuara nga qndrimet, paragjykimi, diskriminimi dhe stigma shkaktojn problemet m t mdha pr personat me aftsi t kufizuara, t cilt supozohet ti prkasin njrs prej kategorive n vijim:

T paaft,t paprshtatshm, shkall e ult inteligjence, n nevoj pr tu kuruar, n nevoj pr shrbime speciale dhe mbshtetje, t varur nga t tjert, inspirues/t mrekullueshm/t veant.

Barrierat q pengojn personat me AK pr tu prfshir n komunitet: Barriera institucio-nale. sistemi ligjor, ligjet e punsimit, sistemi elektoral, politikat e edukimit, ofrimi i shrbi-meve shndetsore, shrbimet sociale.

Barrierat q pengojn personat me AK pr tu prfshir n komunitet: Barriera fizike, transporti publik, spitale e qendra shndetsore, shkolla e banesa, dyqane dhe qendra tregtare, zyra e fabrika, vende t shenjta, media dhe ko-munikim, sistemi i informimit publik.

FAQE 6 E mart 3 Korrik 2015Fryma e Re

Tanush TASO

n PRFUnDIm t nJ GJYKImI

N gazetn Liria t dats 20 nntor 1996, pata bot-uar nj Skic letrare me titullin Lenini punson Tipografin. Kt shkrim t llojit fejton, me nn titul-lin Laramani punson Tipogra-fin, e kam futur edhe n librin Don Sllobodani i Serbis dhe shkrime t tjera, botuar n vitin 2010. Person-azhet e ktij fejtoni jan t sajuar, t krijuar artistikisht, pa asnj emr t vrtet. Kryesori (Lenini ose Laramani), sht ndrtuar me pjes nga jeta e personave t ndryshm real, pr t paraqitur njeriun q gjendet n do vend e n do koh, i cili n rrethana t ndryshme arrin t ngrihet n nj pozit shoqrore, politike a pasurore, m lart se t tjert dhe ndrkoh harron se kush ka qen, tjetrsohet dhe nuk njeh asnj detyrim moral ndaj t afrmve dhe shtress s cils i prket. Pr kta tipa, populli ka krijuar proverba t till, si: Kur i ligu sht mbi fik, snjeh as farefis as mik, etj. Kshtu ka ndodhur edhe me disa ish t burgosur politik, t cilt me ndihmn e Partis n t ciln u antarsuan, u ngritn n poste shtetrore, siguruan mirqenien

personale e familjare dhe nuk bn asgj pr bashk vujtsit e tyre.

Me pjes nga jeta e disave prej ktyre, un krijova personazhin tipik, Laramanin. Kjo ka ndodhur dhjet vjet prpara se ish shoku im, Pjetr Filip Arbnori, m 8 korrik 2006, t ndahej nga jeta. N at koh ai ishte kryetar i Kuvendit t Shqipris. N zyrn e tij, shkonin rregullisht t gjitha gazetat, e sidomos ajo Liria, organ i ish t dnuarve politik, t ciln ai e ndiqte me interes t veant dhe ku ka shkruar e replikuar disa her pr probleme t ndryshme. Nga ana e tij, nuk pati asnj reagim pr shkrimin tim. I ndjeri Pjetr, nuk i sht prgjigjur as bashk vuajtsit dhe bashkqytetarit t tij, Dom Simon Jubanit, i cili e ka goditur rnd dhe drejtprsdrejti, me emr e mbiemr n t dy librat q ka botuar: Mesha e par dhe Burgjet e mia. E shumta q ka br n drejtim t tij, ka qen cilsimi nj prift q nuk beson Zotin, n gazetn Liria, t dats 14 shtator 1994.

Gjat veprimtaris politike, n Parlament dhe jasht tij, ai sht pr-ballur me sulme e fyerje nga persona t ndryshm, t cilat i ka pritur me vetprmbajtje dhe zgjuarsi. Pra, e vrteta sht se gjat gjith jets s tij, Pjetr Arbnori nuk ngriti kurr asnj

padi, kundr askujt. Por, at q nuk e bri ai sa qe gjall, do ta bnte shum vite m von e veja e tij, Suzana, me nj Krkes Padi kundr meje, drejtuar Gjykats s rrethit Gjyq-sor t Tirans, t ciln un e msova fillimisht nga Gazeta Shqiptare e dats 9 dhjetor 2011. Kjo ishte nj e papritur e hidhur pr mua, ndrkoh q ajo do t duhej t ishte sqaruar paraprakisht me mua, pr t gjetur ndonj zgjidhje m t arsyeshme, pa qen nevoja e prgojimit t emrit t t ndjerit Pjetr, npr mediat dhe ndr seancat gjyqsore. Aq m tepr m erdhi keq, q e kishin futur n kt proces edhe emrin e vajzs s tyre ad-oleshente, pa qen e domosdoshme.

Kam prshtypjen se ky skenar sht prgatitur dhe nxitur nga ndonj intrigant i pacip dhe i pakrip, i nj shoqate t prndjekurish politik, me qllime dashakeqe pr t dyja palt n proces. Reagimi im ndaj asaj surprize t pakndshme, qe i menjhershm. T nesrmen e asaj dite, kur n faqen e par t Gazets Shqiptare njofto-hej publikisht padia e ngritur kundr meje, nn titullin Suzana Arbnori padit shokun e qelis s Pjetrit, pra m 10 dhjetor 2011, n faqen 7 t po asaj gazete, u botua prgjigja dhe sqarimi im publik, pr sa m sipr. Qysh ather, un e kam br t qart pr publikun e gjer, ashtu si edhe pr

trupin gjykues, se: Un kam shkruar nj fejton, n t cilin kam prshkruar nj personazh t sajuar. Pra, kemi t bjm me nj krijim artistik. Gjykata do t bj nj gabim t rnd, nse merr nj fejton si t vrtet. N kt mnyr do t dmtohet drejtprdrejt figura e t ndjerit, i cili n fejtonin tim nuk prmendet me emr dhe mbiemr... Laramani nuk sht pseudonimi i Pjetr Arbnorit, sht nj pseudonim i sajuar. Znj. Arbnori gabon nse ia vesh t shoqit kt pseudonim, sepse un nuk e kam prmendur emrin e tij... Mund t ket ndonj t dhn q prkon rastsisht me Pjetr Arbnorin, por ska qen qllimi i ktij shkrimi q t paraqes portretin e Arbnorit, sepse kur ka qen rasti, si para dhe pas vdekjes, kam thn dhe do t them fjalt m t mira pr meritat e tij. (Gazeta Shqiptare, 10 dhjetor 2011).

Gjat maratons gjyqsore 3-vjeare, u ndrruan katr gjyqtar, dy prej t cilve ishin t drejt e profesionist, ndrsa dy t tjert t njanshm e t korruptuar. Gjykata e Rrethit Gjyqsor t Tirans, me Ven-dimin e saj Nr. 12376, dt. 11.12.2013, ka vendosur: Pranimin e krkes-padis me Nr. Regj.1559 Them. q i prket paditseve Suzana Arbnori dhe Gjystina Arbnori. Detyrimin e t paditurit Tanush Kaso t shlyej

n favor 1000 (njmij) lek, si dm moral pr shkrimin e botuar n gazetn Liria t dats 20.11.1996 me titullin Lenini punson tipo-grafin dhe shkrimin Laramani pu-nson tipografin, n librin Sllobo-dani i Serbis dhe shkrime t tjera, detyrimin e t paditurit Tanush Kaso t botoj nj shkrim n nj gazet me tirazh kombtar, ku t theksohet se personazhi n shkrimet e m siprme nuk ka t bj me t ndjerin Pjetr Arbnori dhe ti krkohet ndjes trashgimtarve t t ndjerit Pjetr Arbnori pr shqetsimet e shkaktuara nga kto shkrime. Shpenzimet gjy-qsore si t jen br. Si zakonisht, edhe Gjykata e Apelit ka ln n fuqi vendimin e kolegve t Gjykats s Rrethit. Gjyqsor t Tirans. Kshtu q na duhet t deklarojm edhe nj her, at q na krkohet, t ciln e kemi thn edhe m par, se: per-sonazhi n shkrimet e m siprme nuk ka t bj me t ndjerin Pjetr Arbnori dhe i krkojm ndjes trashgimtarve t t ndjerit Pjetr Arbnori pr shqetsimet e shkaktuara nga kto shkrime.

Pra, n prfundim t ktij gjy-kimi, shpresojm q pala paditse t ket mbetur e knaqur, duke menduar se n kt mnyr ajo e ka vn n vend nderin e nprkmbur t t ndjerit P. Arbnori.

KoMENT

RApoRTI Rrjeti i Gazetarve shqiptar t Politiks raport pr zgjedhjet lokale n shqipriRrjeti i Gazetarve Shqiptar t Politiks

ka prpiluar nj raport t detajuar lidhur me zgjedhjet lokale t 21 Qershorit. Raporti i publikuar nga ky rrjet sht i ndar n tre pjes, fushatn elektorale, dita e zgjedhjeve dhe numrimi.

Sipas raportit, gjat fushats elektorale sht vn re srish fenomeni i kas-etave. Pr fat t keq, edhe n kto zgjedhje u vu re transmetimi i kronikave televizive prmes t ashtuquajturave kaseta. Partit politike vijuan t drgojn t gatshme materialet e tyre, ndrsa nuk pranonin q gjat takimeve t tyre elekto-rale t ishin t pranishme mediat me gazetart dhe operatort e tyre. Sinkronet televiziv ishin t shkurtuara dhe pamjet t przgjedhura me kujdes q t tregohej se sheshet ishin gjithnj t mbushura plot.

Po ashtu, lexohet n raport mbetet pr tu debatuar thirrja q Kryetarja e Komisionit Qendror t Zgjedhjeve u bri mediave n 6 maj

2015, pr t mos pranuar t transmetojn kronika televizive para se t niste zyrtarisht fushata. Fillimisht vullneti pr zbatimin e ksaj krkese e zbatuan televizionet informative Ora News, News 24 dhe ABC News, por kjo jo pr shum koh, pasi edhe kto televizione filluan trans-metimin e aktiviteteve elektorale deri n datn e nisjes zyrtare t fushats zgjedhore. Gjithashtu, sipas raportit, problematike mbetet akreditimi i gazetarve, theksohet n raport.

Lidhur me ditn e zgjedhjeve, raporti v n dukje faktin e problematiks s shfaqur nga disa parti politike lidhur me institucionet q kan kryer sondazhe. Gjat dits s zgjedhjeve pati incidente n lidhje stafin e zgjedhur nga IPR MARKETING, kompani e kontraktuar nga Ora News pr kryerjen e sondazheve. Duke iu frik-suar intimidimit t zgjedhsve, stafi i ngusht i shtabeve elektorale t kandidatve penguan n kryerjen e puns. N disa raste pati pengesa edhe pr gazetart e mediave t shkruara, lexohet n raport. Procesi i numrimit t votave ishte nj nga ngjarjet q mori dhe angazhimin m t madh t mediave, vlersohet n raport. T gjith mediat si ato t shtypit t shkruar, ashtu dhe ato televizive, kishin gazetart dhe operatort e tyre t shprndar, duke dhn nj pasqyrim t qart t situats. Pr fat t keq, mbetet ende pr tu br n lidhje me kushtet e gazetarve npr

qendrat e votimit. Numri i pakt i gazetarve n media dhe i operatorve, bri q jo n t gjitha rastet gazetart t kishin akreditimet e nevojshme , duke krijuar her pas here edhe probleme. Zgjidhja u dha nga Komisionet Zonale ose direkt nga KQZ-ja pr lejimin e gazetarve q jan t pajisur me kartat e Medias, shtohet n raport.

Gjithashtu n raport ka dhe disa sugjerime. Kshtu sugjerohet ndryshimi i Nenit 6, t Kodit Zgjedhor, lidhur me mnyrn e akredimit t mediave, t cilat nuk duhet t trajtohen njlloj si organizatat joqeveritare. Po ashtu, n raport sug-jerohet rishikimi nenit 85 pr mnyrn e formimit t Bordit t Monitorimit t Medias, ku thuhet se brenda edicioneve informative, gazetart e kan t ndaluar propagandn, komentet ose qndrimet politike.

N rast shkeljeje, KQZ- ja e gjobit operato-rin radioteleviziv vendor me 1.000.000 lek dhe operatorin radioteleviziv kombtar me 2.500.000 lek. Vendimi i KQZ-s prbn titull ekzekutiv dhe zbatohet nga zyra e prmbarimit. Ankimi ndaj vendimit nuk pezullon ekzekutimin e tij. N rast prsritjeje t shkeljes, KQZ-ja urdhron KKRT-n t bj bllokimin e transmetimit t operatorit radioteleviziv vendor pr 48 or. Bllo-kimi vendoset jo m von se ora 18.00 e dits pasardhse. Gjykojm se kjo dispozit l shkak pr masa abuzimi si dhe krijon censur. Nj me-

dia duhet t pasqyroj me vrtetsi dhe at q ajo komenton si kndvshtrim t nj lajmi dhe jo at q thjesht duket pr fasad. Duke pranuar se nuk duhen shprehur qndrimet politike, mendojm se nga ana tjetr nuk duhen ndaluar analizat t cilat jo domosdoshmrisht shkojn n t njjtn vij me at q propagandojn partit politike.

Rrjeti i Gazetarve shqiptar t politiks sht nj organizat jo-qeveritare, q ka si qllim rritjen e profesionalizmit n raportimin e lajmeve dhe pasqyrimin e ngjarjeve pr sa u prket insti-tucioneve t mposhtme: Parlamentit, Kshillit t Ministrave, Ministrive, Institucioneve t pa-varura dhe dhnien e mbshtetjes dhe t gjith garancive t mundshme gazetarve n ndjekjen e veprimtaris t jets parlamentare pjesmar-rjen n fillimin, zhvillimin dhe promovimin e programeve pr rritjen e aftsive profesionale dhe t rritjes s bashkpunimit me shoqatat homologe jasht vendit.

Shoqata Rrjeti i gazetarve shqiptar t politiks, akreditoi pr kto zgjedhje 16 gazetar t saj pr vzhgimin e zgjedhjeve pr organet e qeverisjes vendore t dats 21 qershor 2015. Synimi ishte monitorimi i zgjedhjeve dhe i kushteve t gazetarve gjat procesit zgjedhor t 21 qershorit e t ditve q vijuan m pas, me procesin e numrimit t votave, ku media i kushtoi nj vmendje t posame.

FAQE 7 E mart 3 Korrik 2015Fryma e Re

HApESIRA SHQIpTARE

Kosov, papunsia n 2014-n ishte 35.3%

Viktimat e dhuns seksuale, prcaktohet rregullorja e procedurave pr njohjen e statusit

t dhnat e importit dhe eksportit gjat muajit maj

specialja, Kuvendi i Kosovs mblidhet javn tjetr?

Prishtin, digjitalizohen biletat e udhtarve t autobusve

RREGULLAT

KOSOVA

Agjencia e Statistikave t Kosovs publikon t dhnat lidhur me rrjedhat e eksportit dhe importit pr muajin maj 2015.T dhnat nga Tregtia e Jashtme n Kosov tregojn pr nj deficit

tregtar m t lart pr muajin maj 2015 prej 210,3 milion Euro, krahasuar me periudhn e njjt t vitit 2014, ku deficiti ishte 205,0 milion Euro. Eksporti mbulon importin me 11.5%. Eksporti i mallrave n muajin maj 2015 kishte vlern 27,3 milion Euro, ndrsa importi 237,7 milion Euro. Duke krahasuar periudhn e njjt t vitit 2014, vrehet nj rritje prej 15.4% pr eksport, si dhe 3.9% pr import.

Lidhur me eksportin dhe importin e Kosovs, partner kryesor tregtar jan vendet e BE-s, t cilat marrin pjes me 35.5% pr eksport dhe 40.8% pr import. Ndrsa, vendet e CEFTA-s marrin pjes me 37.7% pr eksport dhe 30.3% pr import.

Agjencia e Statistikave t Kosovs ka pub-likuar Rezultatet e Ankets s Fuqis Puntore 2014 n Kosov, ku thuhet se shkalla e papunsis n vitin 2014 sht 35.3%. Papunsia te femrat sht m e lart, pasi shkon deri n 42%.

Sipas rezultateve t dala nga ky publikim, shkalla e pjesmarrjes n fuqin puntore sht 41.6 %. Rreth nj

n pes femra t moshs s puns (21.4%) jan aktive n tregun e puns, krahasuar me tri t pestat (61.8%) t meshkujve. Ndrsa, shkalla e punsimit, sipas rezultateve t dala nga Anketa e Fuqis Puntore 2014, sht 26.9%. Shqetsues paraqitet papunsia te t rinjt, e cila arrin deri n 61%. Papunsia sht m e lart te femrat e reja me 71.7%, sesa te t rinjt meshkuj me 56.2%.

N mbledhjen e katrt t Kshillit Kombtar pr t mbijetuarit e dhuns seksuale gjat lufts n Kosov, t mrkurn sht prezantuar projekt rregullorja pr prcaktimin e procedurave pr njohjen dhe verifikimin e statusit t t mbijetuarave.

Presidentja e Kosovs, Atifete Jahjaga tha se, pas nj pune njvjeare, ky sht nj hap i fuqishm n procesin e garantimit t njohjes ligjore pr kta t mbijetuar, duke prmbushur detyrimin institucional ndaj viktimave t dhuns seksuale. Un jam e bindur dhe pres nga qeveria e vendit, t marr sa m par vendimet e nevojshme, q do ti hapin rrugn formimit t komisionit qeveritar pr verifikimin dhe njohjen e statusit pr t mbijetuarit e dhuns seksuale gjat lufts, ashtu si e parashikon edhe ligji. N baz t akteve nnligjore, t filloj gjithashtu procesi i verifikimit dhe marrjes s prfitimeve nga ana e t mbijetuarve, duke prmbushur kshtu edhe kt detyrim institucional, q kemi marr ne dhe q kemi ndaj tyre, tha Atifete Jahjaga, Presidente e Kosovs.

Ministri i Puns dhe Mirqenies Sociale, Arban Abrashi tha se, trajtimi i drejt dhe prfshirs i viktimave t dhuns seksuale sht shum kompleks, ndaj dhe u zotua se t mbijetuarit do t trajtohen me prioritet nga ministria, q ai drejton. Jemi t zotuar se, t gjitha t drejtat dhe prgjegjsit, t cilat rrjedhin nga ligji q trajton kt kategori, do ti trajtojm me prioritet, si n punsim, af-tsim, riaftsim dhe n t gjitha projektet e skemat, n t cilat ne menaxhojm si institucione, tha Arban Abrashi, ministr i Puns dhe Mirqenies Sociale.

Ministria e Drejtsis ka formuar nj grup pune pr prpilimin e planit t veprimit, pr t sjell drejtsi pr t mbijetuarit, por problematik mbetet bashkpunimi me Serbin. M lejoni t filloj nga premisa se, shtja n fjal sht shum m komplekse sesa sht menduar deri tani, duke pasur parasysh se ndrlidhet me element shum t ndjeshme dhe njkohsisht, prve se krkon bashkpunim ndrinstitucional n Kosov, nj ndr aspektet m prob-lematike sht edhe ai i bashkpunimit me shtetet fqinje, prkatsisht me Serbi-

n, tha Lirak elaj, zvendsministr i Drejtsis.

Ambasadori i Britanis s Madhe n Prishtin, Ruairi OConnell, e cilsoi si mision t mueshm mbshtetjen shtetrore ndaj ktyre viktimave, ndrsa njohjen ligjore si t arritur t madhe. Nj arritje shum e madhe n kt mes sht njohja ligjore e viktimave t dhuns seksuale. Kjo u mundson atyre t ken mbshtetje shtetrore pr pension, fuqizim ekonomik dhe qasje n kujdesin shndetsor, n njrn an, kurse n ann tjetr, ato ndihen se nuk

jan m vetm dhe se tani edhe shteti po njeh dhimbjen dhe vuajtjen e tyre. Por, merit kan edhe t tjert, ndaj dhe tani t gjith bashk do t krkojm, q autort e krimit t dalin para ligjit, tha ambasadori Ruairi OConnell.

Gjat mbledhjes u prezantua edhe formulari i aplikimt pr t mbijetuarit e dhuns seksuale gjat lufts dhe u b e ditur se, gjat muajit korrik, projekt rregullorja do t paraqitet pr miratim n Qeverin e Kosovs. Ndrsa pro-cesi i aplikimit parashikohet t filloj n tremujorin e fundit t vitit.

Qeveria e Kosovs do t krkoj nga Kuvendi q t mblidhet javn e ardhshme pr t votuar srish pr amendamentin 24 t Kushtetuts, q i hap rrug krijimit t Gjykats Speciale. Dy lidert e koalicionit qeveritar, Isa Mus-tafa dhe Hashim Thai e kan marr prsipr q menjher pas kthimit nga vizita n Gjermani t takojn personalisht secilin deputet t partive t tyre pr tu siguruar se i kan votat e nevojshme q votimi i radhs t mos dshtoj.

Nga burime brenda qeveris sht msuar se Mustafa dhe Thai kan hequr dor q seanca t thirret n fund t ksaj jave, pr shkak t kohs s shkurtr pr ti bindur deputett e tyre q kan kundrshtuar formimin e Gjykats Speciale. Nj zyrtar i lart i Zyrs s Kryeministrit ka treguar n kushte anonimati se Mustafa dhe Thai do t vendosin pas konsultimit me deputett e tyre edhe pr formn sesi do ta thrrasin seancn, pasi riprocedimi i t njjtit amendament pr her t dyt sht prvoj e re n historin 7-vjeare

t shtetsis s Kosovs. Dy aleatt duhet t vendosin nse seancn do ta thr-ras personalisht kryeministri, pasi i lejohet me Kushtetut, apo ajo do t bhet prmes krkess s 40 deputetve nga koalicioni qeveritar.

Deri n seancn e re, krert e institucioneve m t larta shtetrore pritet t takojn edhe krert e subjekteve opozitare pr t krkuar mundsin e bash-kpunimit, pr t realizuar detyrimin ndrkombtar q ka marr Kosova kur e ka ratifikuar letrkmbimin mes presidentes Jahjaga dhe shefes s Politiks s Jashtme t Bashkimit Evropian, Catherine Ashton.

Institucionet e Kosovs tanim e kan t qart se nuk kan asnj mundsi t shtyjn edhe m tej formimin e Gjykats Speciale, pasi si Shtetet e Bashkuara edhe Bashkimi Evropian kan konfirmuar se nuk do ta pengonin krijimin e saj nga Kshilli i Sigurimit t OKB-s.

Pr her t par n Kosov, t mrkurn u b digjitalizimi i biletave t auto-busve, q do t sjell prmirsimin e shrbimeve ndaj qytetarit dhe m shum transparenc pr t shmangur keqprdorimet. Tashm, udhtart pajisen me biletn e re elektronike, e cila ka disa masa mbrojtse. Tani e tutje do t dihet saktsisht numri i udhtarve n secilin udhtim dhe do tiu bjm me dije autobusve se, nse nuk blihet bileta n stacion dhe bhen ndalesa q nuk jan t lejuara, ato do t dnohen, tha kryetari Ahmeti, i cili mori pjes n ceremonin e digjitalizimit.

Digjitalizimi sht br edhe pr hyrje-daljet e automjeteve n stacionin e autobusve. Ideja e ksaj ka qen, q prmes digjitalizimit, t bhet puna m e leht, por efekti kryesor i

digjitalizimit t ktyre shrbimeve ka t bj me rritjen e transparencs dhe rritjen e t ardhurave n stacionin e autobusve.

Ky digjitalizim e pamundson vendimin arbitrar t individve, pr t treguar se kush mundet t hyj. Nj autobus, i cili nuk sht i regjistruar dhe nuk ka marrveshje me stacionin e autobusve, nuk mund t hyj n stacion pa br pagesn. N t ardhmen planifikojm t bjm ndrlidhjen e stacionit t autobusve, si stacion ndr urban, me trafikun urban. Kjo i ka kushtuar stacionit t autobusve 35 mij euro, tha Shpend Ahmeti, kryetar i Prishtins.

Shefi ekzekutiv i stacionit t autobusve n Prishtin, Nol Dedaj tha se, kto shrbime po bhen m cilsore, n mnyr q t rritet buxheti i stacionit dhe m pas t vazhdohet me fazat e tjera,

n digjitalizimin trsor t t gjitha shrbimeve brenda stacionit t autobusve n Prishtin.

Sot u b hapja solemne e trarve elek-tronik dhe digjitalizimi i bilets. N fazn e par q kemi br, sht prshkruar se, ata q kan pagesn mujore dhe ata q i kryejn shrbimet brenda stacionit, e kan pagesn mujore. N kt form, sistemi i pranon tabelat e regjistrimit dhe hapet n mnyr automatike.

Pagesa n trart elektronik pr automjetet e vogla sht 1 euro, tha Nol Dedaj, kryeshef ekzekutiv i stacionit t autobusve n Prishtin.

Pr shitjen e biletave t udhtimit jan hapur 3 sportele, ndrsa dy t tjera shrbejn pr shitjen e biletave t parkingut.

FAQE 8 E mart 3 Korrik 2015Fryma e Re

o p I N I o N

S o C I A L E

Diana BEU

Domosdoshmria e etiks zyrtare n institucionet e larta

Gjithsecili nga ne n jetn e prditshme,ose m mir n jetn private t tij sht i lir t vesh at q i plqen, ose m mir at q i shkon, por nuk mund t bj gjithka e t ndjehet i/e lir pr sa i prket veshjes n pun, sidomos kur bhet fjal pr veshjet zyrtare, e cila n disa raste duhet ti prshtatet ambientit t puns, ose asaj q pr-faqsojn.

Deri m sot, ajo q na binte n sy n mnyr t theksuar n Parla-ment do t enjte ishte mungesa e etikets s mnyrs s t folurit, ose mnyrs se si ndonjher disa nga deputett nuk kursenin dhe ofendi-met ndrmjet tyre, duke harruar se gjenden n institucionin m t lart t shtetit, aty ku prfaqsojn pop-ullin, ku flitet pr ligjet pr jetn e

popullit, aty ku etiketa duhet t jet n shkalln m t lart t edukats.

Shkas pr kto radh u b prve t tjerave edhe nj artikull i ditve t fundit q bnte fjal pr nj iniciativ ligjore e kryetarit t Komisionit t Ligjeve n Kuvendin e Shqipris, deputetit Fatmir Xhafaj, pr veshjen e deputetve n Kuvend. Kjo m bri q, si stiliste t shpreh edhe un mendimin tim personal. Ka ardhur koha q jo vetm t ruhet etiketa n mnyr t ligjshme pr veshjen n institucionet m t larta t shtetit, sidomos n Kuvend, ku n disa raste shikoja dhe ndonj deputete t veshur me fustan darke n mes t dits.

Q n fmijri, un kam ve-shur dhe stolisur disa nga femrat vlonjate, por dhe nga rrethe t tjera, prandaj dshiroj q femrat ti shikoj t veshura sa m bukur, por kur shikoj q n Kuvend shkojn t veshura si pr ballo, me fustane darke, mbshtes zotin Xhafaj q

jo vetm duhet vendosur me ligj e rregull pr veshjen, por pr mendi-min tim, ndoshta do t duhej dhe nj stiliste, jo vetm pr ti kshilluar pr veshjen, por edhe ti shikoj para daljes n publik, apo para taki-meve me trupat diplomatik, ose me prfaqsues t organizatave te ndry-shme ndrkombtare. Veshja zyrtare ka rndsi t veant n paraqitjen e jashtme t do politikani, sepse n institucionet m t larta prfaqsohet nj popull i tr dhe veshja duhet t prshtatet me kohn e dhe vendin ku punojn. N nj rast n shtypin e dits shikoja foton e nj prfaqsue-seje t parlamentit, e cila n takim me Abasadorin Amerikan, Donald Lu, ishte veshur jo si pr nj takim zyrtar. N nj rast tjetr vura re Ministren pr Integrim veshur me pantallona t bardha n nj dalje publike, kur mund t ishte veshur me kostum q nga ana stilistike dhe pr vet moshn e saj t re, mund t ishte edhe i bukur. Por ajo q prher

m ka br t pyes veten, far bhet kur disa kngtare qepin si fustan flamurin ton kombtar, ose m mir bjn nj fustan t kuq me simbolin e pavarsis... Mbetem me goj hapur, sepse u rritm dhe jetuam q Flamuri yn kombtar ngrihet dhe shoqrohet dhe nga himni i liris n rastet q kushtetuta e ka t ligjruar, ather kur kemi festa Kombtare, kur paraqitemi n lojra olimpike, kur bhen pritje t kryeministrave t vendeve t ndryshme, por q nj kngtare, para nj pishine, veshur me fustan me simbolin e pavarsis, e shikoj t tepruar, sado t jemi patriot. Shpresoj t mos keqkup-tohem, por t merret parasysh q do gj n kohn e duhur dhe n vendin e duhur. Un nuk mund t imagjinoj q mnyra e patriotizmit shprehet duke veshur nj fustan t till. Nna natyr gruan e ka bekuar dhe i ka dhn mundsin t vishet me ngjyra nga m t bukura q vet natyra i ka krijuar.

Ka aq gjra pr t veshur e pr t treguar dhe guston e saj, sepse rrob e bukur sht ajo q i shkon do njeriu, mjafton t dij se ku dhe kur duhet ta vesh, por dhe do veshje pak a shum n nj far mnyre paraqet jo vetm ann es-tetike t njeriut, por ngandonjher duket sikur tregon dhe personalitetin e tij.

prandaj e shoh shum t arsyeshme q m n fund u duhet nj ligj edhe deputetve

e jo vetm, pr veshjen, por dhe pr

t folurin e sjelljen n institucione dhe ne

publik.

Rovena BAXHIA

t garosh n jet...

Studimi i personalitetit t njeriut lidhet me modelet e sjelljes q jan tipike pr nj person dhe e dallojn at nga t tjert. Per-sonaliteti, si nj rezultante e bashkveprimit t organizmit me ambientin, ka gjasa t shfaqet me karakteristika t ndryshme n kultura t ndryshme pr shkak t ndryshueshmris s prvojave jetsore. Prandaj, gjithmon terma t tilla si, temperamente, elemente dhe motive, jan objekt i studimit t ndikimit t kulturave te njeriu. T mos harrojm se, do person n nj rol t caktuar sht objekt sanksionesh, q vjen prej influencave sociale, apo dhe presion pr tu sjell sipas normave dhe standardeve t nj shoqrie t caktuar.

Prandaj, pr do individ ka nj praktik tradicionale apo kulturore q nga momenti i ngjizjes s tij e gjat gjith jets n vazhdim. Dhe, n kt kndvshtrim. asgj nuk sht e parndsishme n ardhjen n jet t nj indi-vidi e n vazhdim gjat gjith kurbs kohore e gjeografike q ai prshkon. Kjo nuk sht e

rastsishme, por nj bashkveprim faktorsh dhe elementesh social-kulturor e psiko-emocional q e trupzojn, e konfigurojn at qysh nga minuta e ngjizjes s tij. Dhe, si pa dashje vjen n jet duke qar pr ta fituar at, luftn e jets.

Kshtu nis nj gar, konkurs, mbijetes n shtpi apo me dadon e kujdesshme, me gjyshen, apo shoqkat e guximshme q n vegjli. Dilema dhe vshtirsit e para t mir edukimit familjar apo shoqror. Nor-malisht bjm maksimumin, pavarsisht nga mundsit tona ekonomike, duam ti japim m t mirn, me qllim q t jet m i miri, m i bukuri, m i zgjuari, m i talentuari etj. Dhe kshtu ndrrat tona rriten e frymzohen edhe m shum nga ajo q kemi arritur sot me t, dhe nesr pa e kuptuar duke e adaptuar at n shoqrin prej s cils vijm dhe ne vet, kemi nisur t garojm. Ky filiz i ri, t cilit i prkushtohemi kaq shum, ka nisur t garoj. Po! Po t konkurroj qysh n kopshtet tona, t cilat kan nisur t ken standarde gjithnj e m t larta.

Studimet mbi karakteristikat e rritjes s fmijve npr vende e kultura t ndryshme, gjenden kudo prej m shum se nj shekulli. Kto studime prmbledhin si dallimet, ashtu edhe ngjashmrit n dimensione t tilla, si:

-niveli i bindjes ndaj t rriturve;-niveli i prgjegjsis pr mbijetesn e

familjes apo punt e shtpis;-niveli i krkess pr t arritur standarde

t larta arsimore;-niveli i kujdesit pr vetveten dhe i

pavarsis prej t tjerve;-niveli i krkesave pr pavarsi dhe

iniciativ apo pushtet, etj. Dimensione t tilla tregojn se kulturat

jan shpesh t ndryshme nga njra-tjetra dhe rolet q u vishen djemve e vajzave jan gjithashtu t ndryshme dhe konkurruese ndrmjet kulturave apo dhe brenda vet nj kulture.

Pozicionimi metodologjik ka t bj m kuptimin e influencave q i vijn vet individit prej ndikimeve q lidhen me popullatn n prgjithsi, prandaj bashkveprimi i faktorve t ndryshm, qoft n nivel individi, ashtu edhe popullate sht mjaft i rndsishm. Kto faktor objektiv dhe subjektiv duke u rritur, e bjn individin viktim t futjes n gar pr t fituar. Kjo e drejton vmendjen ton n dy karakteristika themelore: ndryshueshmria e sjelljes njerzore n bot dhe konteksti kul-turor, ku ajo ndodh.

Nse vazhdojm me parashkollort, tashm dihen mir shpenzimet dhe impenjimet e shumta n para dhe energji t shumta kohore, me qllim q ata t jen m t mirt.

Npr institucionet shkollore pastaj shfaqet nj panoram konkurruese e garuese

m e hapur, sepse kuptohet q individi ka nisur t hedh hapat e para drejt dijes n jet, drejt s ardhmes.

Por, t garosh apo t fitosh sht aftsi, dinjitet, vler dhe impenjim. Ndrsa ajo duhet t jet e pastr, vet edukuese, jo prjashtuese pr m t dobtin. Pra, t konkurrojm e ga-rojm, por n mnyr t ndershme me qllim q t msohemi t studiojm e rritemi mes vlerave dhe gars s ndershme njerzore duke i br sfid kohs. Jo njri-tjetrit! Fryma e bashkpunimit dhe bashk udhtimit n jet sht m qytetare. Dhe i shrben vet njerzimit dhe qytetaris njerzore.

Megjithat, sht i mirnjohur fakti, se faktort kulturor dhe

ekologjik prekin aftsin konjitive t qenies njerzore. Ndrsa aftsit intelektuale zhvillohen me rregulla t njjta shoqrore dhe ato mund t ndryshojn nga njra kultur te tjetra vetm n varsi t kontekstit ekologjik dhe vet normave social-

kulturore. Kshtu, njeriu jeton, rritet, garon dhe prsoset.

FAQE 9 E mart 3 Korrik 2015Fryma e Re

o p i n i o n Fryma e Re

Zarfi bush dhe vota e emigrantve shqiptarAbdurahim ASHIKU

Nuk ma ka mohuar kush votn... Nuk ma ka mohuar, por ma ka korruptuar, ma ka bler nprmjet korrupsionit autobus, nj aspekt q meriton drit dielli e shpim gomash autobussh...

T votosh me zarf, domethn t fussh n zarf votn tnde dhe ta drgosh n nj adres t caktuar pr ta numruar at pr kandidatin q do ti, tashm n SHBA sht nj dika rutin, madje, si thoshte nj komentues i Zrit t Ameriks n gjuhn shqipe, kjo form votimi konsiderohet si m e sigurta dhe me m pak shanse pr manipulim...

Kryeministri i vendit tim, nprmjet rrjetit social, mesditn e s diels s 21 qershorit 2015, m drgoi nj mesazh. Jo personalisht mua, por emigrantve n trsi, jo n Greqi por n t gjith botn. Dhe, kur e ka drguar n ka-tund, si i thon nga ant e mia, ma ka drguar edhe mua. Kryeministri im m shkroi: Ju q jeni n emigra-cion bni nj telefonat n shtpi, te t afrm a miq n Shqipri dhe thuajuni t shkojn n votim, sepse vota e tyre sht investim edhe pr ju! Rrofshi: Edi Rama.

Un e kisha br me koh tele-fonatn dhe isha i sigurt se zri im kishte ra n vesh t pastr...

Pr votimin e emigrantve, nj t trets s votuesve shqiptar, me emr, mbiemr, atsi e hollsira t tjera n listat e votimeve n Shq-ipri nuk mund t them se nuk sht folur se do t m digjej dora po ta vendosja mbi flakn e qiriut. M e afrta (po gabova ma dokumentoni) sht litja mediatike diku tet muaj para zgjedhjeve t qershorit 2009.

Lits aktiv kan qen G-99 dhe Lvizja Socialiste pr Integrim, lvizja e cila pas qershorit 2009 do t lvizte habitshm nga istikami ideologjik pr tu montuar pr katr vjet gjetk. Nuk ka rndsi kjo, sepse populli thot se pas shiut om-brella mbyllet e shiu q ikn nuk ka nevoj pr mushama.

Pres q pas thirrjes kryemin-istrore, n adresn time (jo vetjake, por mbar ikanake) t prcjell pro-jektligjin pr votn e mrgimtarve, pr numrimin e saj. Pr familjet tona n Shqipri, si m (na) tha kry-eministri, vota e tyre sht investim edhe pr ju.

Pr ne mrgimtart q ende nuk e dim n se jemi n tok apo n qiell pr shtetin shqiptar, Vota jon qenka investim pr ne...

Pr ne nuk sht investim vota e t afrmeve dhe miqve n Shqipri. Ata investojn pr vete, vendosin k do t ken mbi krye dhe kush do tu gjej m shum fronte pune, tu rris rrogat, t rris kujdesin shndet-sor, tu sjell n ezmn e shtpis uj apo n kuadrin elektrik rrym 220 volt... Pr ne investim sht vota jon, vot e drejtprdrejt, e numruar dhe e vlersuar.

Ne jetojm n nj bot ku votn e numron Ministria e brend-shme pa dyshimin m t vogl se ajo do ta manipuloj e tjetrsoj

at, ku komisionar n qendrat e votimit jan njerz q nuk jan drguar dhe nuk hiqen apo vihen nga partit politike, ku dritat nuk na priten kurr e ku uji ngjitet edhe n maj t qiell grvishtseve pa pas kazan t ndryshkur mbi tar-raca. Ne kto standarde i duam pr njerzit tan. Ne krkojm q me votn ton t njihemi si shqiptar, si pjes e Shqipris. Ne krkojm q fmijt tan ta msojn gjuhn shqipe n shkolla t hapura si e msojn gjuhn amtare fmijt e vendeve t tjera n hapsirn ku kan mrguar. Krkojm q kjo t bhet me ligj q shkolla shqipe, msuesit, nxnsit t ken t njjtin kujdes e prgjegjsi morale e ma-teriale q kan fmijt n Shqipri. Ne nuk duam ta humbim gjuhn e gjysh-strgjyshrve tan q n brezin e dyt n mrgim.

Ne krkojm... Nuk po i radhis t gjitha me radh. Ama nj hollsi nuk dua ta kaloj. Shteti im, n mos m shum, por t bj aq sa ka br dhe bn Kosova, shteti m i ri n bot q nuk e ka mbush dekadn n kmb. Pr kt mbase nj dit do t shkruaj duke pas n sy Ligjin pr diasporn dhe mrgatn dhe Ud-hzimin administrativ pr shkol-lat e msimit plotsues n gjuhn amtare n diaspor. Kto shteti im, n detyrimin kushtetues rrjedh e neneve 8 dhe 57 t Kushtetuts s Republiks s Shqipris, nuk i ka. Dua t votoj q ai ti ket. Vota ime do ta diktoj kt ashtu si do t

diktoj edhe shum gjra t tjera q lidhen me mua (me ne).

Nuk ma ka mohuar kush votn. Nuk ma ka mohuar, por ma ka kor-ruptuar, ma ka bler nprmjet korrupsionit autobus, nj aspekt q meriton drit dielli e shpim gomash autobussh. Miliona jan shpenzuar nga t gjitha partit politike pa dallim pr financimin e lvizjeve t emigrantve n votime vendore e kuvendare... Asnj trans-parenc nuk ka pr kto shpenzime (lehtsisht e llogaritshme) dhe askush deri sot nuk ka krkuar zbardhjen e saj.

Un dua t votoj me zarf... Po ju prcjell nj shembull

nga djepi i demokracis, Shtetet e Bashkuara t Ameriks, shembull q e kam marr dhe lakuar 6 vite t shkuara, n prag t zgjedhjeve kuvendare 2009.

...N hapsirn mediatike botrore qarkulloi gjasht vite pr-para zgjedhjeve presidenciale n Shtetet e Bashkuara t Ameriks lajmi se Xhorxh . Bush, president deri m 20 janar 2009, sht trhequr n fermn e tij n Teksas dhe prej an-dej ka votuar me zarf(!) Me zarf n Shtetet e Bashkuara t Ameriks kan votuar mse tridhjet milion amerikan.

T votosh me zarf, dometh-n t fussh n zarf votn tnde dhe ta drgosh n nj adres t caktuar pr ta numruar at pr kandidatin q do ti, tashm n SHBA sht nj dika rutin, madje, si thoshte nj

komentues i Zrit t Ameriks n gjuhn shqipe, kjo form votimi konsiderohet si m e sigurta dhe me m pak shanse pr manipulim.

Se si sht organizuar n hapsirn kontinentale t Shteteve t Bashkuara t Ameriks (por edhe n hapsirn e tr globit ku ka qytetar amerikan) votimi me zarf deri m sot, nuk ka ndonj lajm t njohur. Votimi me zarf nuk sht i panjo-hur n Shqipri. E njohur, madje e prcjell (dhe e mbrojtur) deri n komision kuvendar, sht nisma e partis G99 n gojn e z. ErionVe-liaj, e lakuar edhe nga LS ja n gojn e historianit Pllumb Xhufi.

N thelb t zarfit G99 sht gjetja e adresave t emigrantve n Greqi, Itali, Gjermani dhe drgimi pr secilin votues i zarfeve dhe i fletve t votimit. Se si do t gjenden adresat kur m se gjysma e emi-grantve jan ilegal, pa letra e pa shtpi, vetm nj mendje e holl mund ta krkoj. Por si do t gjenden adresat edhe t atyre q jan legal, me letra e me shtpi, prsri vetm nj mendje e holl mund ta gjej. Un, autori i ktyre radhve, po them se emri im n listn e votimeve sht n qytetin e Peshkopis dhe i lutem t bj nj prov t gjej ad-resn time, adres t ciln nuk e din as vllezrit dhe as motrat e mia, (telefonat po) le pastaj komisioni i qendrs s votimit.

Por le ta lm teorin e zarfeve n krkim t emigrantit n Greqi, Itali, Gjermani, Amerik,

Australi. Le t ndalemi vetm te zarfi Bush. Presidenti i Shteteve t Bashkuara t Ameriks nuk do q ditn e zgjedhjeve t dal para kutis s votimit, t filmohet dhe fotogra-fohet, t bj ndonj deklarat pub-like deri n thirrje pr t votuar pr republikant (si bn Berisha yn me dy gishtat lart para kutis s votimit). Ai do t votoj n fermn e tij, larg paparacve e larg thashethemeve... Dhe, merr nj letr dhe nj zarf, vo-ton pr kandidatin republikan Me-kein (askush nuk dyshon pr kt), e mbyll zarfin, v pulln postare mbi t dhe e prcjell n komisionin e numrimit t votave.

Si Xhorxh Bushpresident, bjn edhe m se tridhjet milion amerikan, njerz t thjesht...

Amerika demokratike na e paska dhn modelin e vrtet t votimit nga hapsira t largta gjeo-grafike (por edhe brenda qytetit pr njerz q nuk duan t rrin n radh t gjata votimi apo kan probleme shndetsore).

A e njohin kuvendart tan kt form votimi me zarf, q aplikon Amerika, madje edhe kreu i saj? Nuk e besoj sepse prndryshe do t na e kishin shpalosur n detaje, do t na kishin dhn edhe modelin e letrs votuese dhe t zarfit dhe tr procedurn prkatse. Shembulli q vjen nga Amerika sht i qart pr t gjith ata q kan sy, kan vesh, dhe kan dshir t shikojn dhe dgjojn.Mesazhi im (YN) sht: Miratoni nj ligj q edhe un (NE) t votoj(m) thjesht me nj letr dhe nj zarf... Mbase kt detyrim kushtetues t shtetit tim do ta kemi n zgjedhjet e ardhshme pr Kuven-din e Shqipris, n qershor 2017.

Mbase... Un nuk jam opti-mist. Partit politike n Shqipri i tremben vots s drejtprdrejt t emigrantit...

Engel: Gjykata Speciale do krijohet nse jo nga Kuvendi, nga oKB-jaPrfaqsuesi n Kongresin e Amerikan, Eliot Engel shprehu siguri pr krijimin

e Gjykats Speciale duke e deklaruar kt edhe n seancn solemne para deputetve t Kosovs.

Ai ka thn se Gjykata Speciale do t for-mohet, por shtja sht se a do t formohet nga Kuvendi i Kosovs apo nga OKB-ja. Megjithat ai ka shtuar se nuk do t ishte mir pr Kosovn q t formohet nga OKB-ja- shkruajn mediat kos-ovare. Engel tha gjithashtu se vendi po prparon

shum por i duhet shum pr t br edhe n luftn kundr korrupsionit dhe zhvillimit ekonomik duke premtuar mbshtetje pr Kosovn. Engel tha se Kosova do t jet antare e BE-s dhe NATO-s sepse nuk ka asnj arsye t mos jet pjes e tyre dhe t mos liberalizohen vizat.

dokush q vjen n zyrn time i them pse duhet ta njoh Pavarsin e Kosovs. U kam thn q duhet t jet edhe pjes e OKB-s, ka thn ai.

FAQE 10 E mart 3 Korrik 2015Fryma e Re

I N T E R V I S T A

Giovanni Firera: 20 mij shtetas italian punojn n shqipri

Nj shifr dometh-nse, q n nj far mnyre mund t rritet dhe m tej. UIM Italia, ndryshe Unioni Italian n Bot, e cila sht organizat q varet nga UIL (Sindikata Italiane), pritet t hap zyr n Tiran shum shpejt. Nj seli q do t kujdeset pr tuteln ligjore dhe procesin burokratik t bizneseve italiane q duan t vijn n Shqipri.

Lajmi u dha nga Presi-denti i UIM Shqipria, Giovan-ni Firera gjat nj interviste pr Radio Radikale. Ktu jan rreth 20 mij qytetar italian, sht nj numr pr t cilin duhet t kemi respekt. Duhen t ken asistenc pr patronatin. Detyra jon sht t ndihmo-jm qytetart tan italian n nj vend mik.

Me siguri Shqipria mund t prfaqsoj Amerikn e re pr italiant. Nuk dua ta ekzagjeroj. Dikur italiant emigronin n Amerik pr t krkuar mundsi, sot mund t gjejn n Shqipri nj vend t prshtatshm pr aktivitetet e veta. Un besoj se Shqipria sht vendi ideal, nj or larg Italis. Un jetoj n Torino, prve avionve q nuk vijn kurr, nj problem q duhet ta zgjidhim, ktu ka kushte t tjera ideale. Imprenditort q vijn tek un, m krkojn informa-cione pr Shqiprin dhe kur dgjojn q flitet shqip, ather kjo i bn t ndjehen n shtpi. Kjo sht lehtsi m shum, thot Giovanni Firera i cili ve ksaj falnderon dhe Qeverin shqiptare pr disponibilitetin q ka treguar n njohjen dhe zhvil-limin e mtejshm t ktij pro-cesi n Shqipri, nj vend mik dhe i rndsishm pr Italin, sidomos n lehtsit q i njeh zhvillimit t bizneseve dhe investimeve t huaja brenda territorit t vet, me siguri q Shqipria vlersohet pr at q mund t jet, pra nj mundsi e madhe pr bizneset italiane q n nj far mnyre jan n vshtirsi pr momentin atje ku ndodhen, prfundon Firera.

Ju flm z. Firera, si gazetar

dua tju pyes pr arsyen pse jeni n Shqipri ksaj here?

Jam ktu pr t vazh-duar at pun q sht br gjat gjith ktyre 15 viteve q un frekuentoj Shqiprin me shum knaqsi aq sa n t

kaluarn kam pasur t bj dhe me detyra t tjera. Kam qen Konsull Honorar i Shqipris n Piemonte, m pas President Honorar i Konfindustris Shq-iptare n Piemonte. Tani po vazhdoj ta bj kt rrugtim t njohjes s bots shqiptare pr t ndihmuar UIL, ose UIM, Unioni Italian n Bot, nj or-ganizat q i prgjigjet UIL-it, pr t ndihmuar qytetart ital-ian n nj vend q me siguri ka m shum lehtsira se Italia.

Pr at q mora vesh, ju keni nj karrier shum t

pasur, duke qen dhe Presi-dent Honorar i Konfindus-

tris shqiptare n Itali?

Jam President i konfin-dustris shqiptare n Itali, pra e prfaqsoj at n Itali. Cila sht detyra ime? Shum e thjesht, tu lehtsoj rrugn investitorve pr njohjen e Shq-ipris, t ksaj dashurie nse mund t ma lejoni, pra t vazh-doj t ndihmoj n zhvillimin e marrdhnieve ndrmjet Italis dhe Shqipris. M par e bja nga pikpamja institucionale, si konsull honorar, m pas si presidenti honorar i konfindus-tris shqiptare pr t sjell n Shqipri shum imprenditor dhe shum kan ardhur. Duke br t ditur se Shqipria nuk sht ajo pr t ciln flitet n mediat italiane, npr kronikat gjyqsore italiane m duhet t them. Shqipria sot ka nj zhvillim t madh, duke ofruar mundsi t mdha jo vetm pr bizneset italiane, por dhe qytetart italian q duan t gjejn nj vend si ishte Italia n vitet 60 - 70. Njohja e terri-torit shqiptar dhe qytetarve t saj m lejojn t zhvilloj m se miri at far kam arritur deri n kto vite deri dhe n nivel diplomatik e institucional si konsull dhe n nivel personal t miqsive me persona t md-henj q un i vlersoj jasht mase. Un kam nderin t jem mik personal i nj personaliteti universalisht t respektuar. N shenj respekti dua t filloj t flas me emra, bhet fjal pr ish presidentin e Republiks s Shqipris Bamir Topi, me t cilin ndaj nj miqsi personale.

Nj person q ka studiuar n Itali dhe ndoshta do ta kemi

ministr shum shpejt

sht nj njeri i madh q un e kam pasur mysafir si

President i Republiks s Shq-ipris n Torino. Kjo ka qen hera e par n Universitetin e Torinos q pritej nj President i huaj. Kt mbase Bamir Topi nuk e di, por ky ka qen nj eveniment historik. N cilsin e presidentit ai ka mbajtur dhe nj Lectio Magistralis n uni-versitetin ku dhe sht diplo-muar. Ishte dhe nj sukses i madh. Pr sa i prket prezencs s tij n universitet dhe pr t gjith studentt, ishte motiv krenarie. Kemi organizuar dhe nj takim m institutin e San Paolos n Torino dhe impren-ditort e mdhenj t Italis n Piemonte msuan sesi ta njih-nin Shqiprin. Nj person si Bamir Topi, nj figur e bukur insitucionale, ka ndryshuar imazhin e Shqipris.

Ky pasion q keni pr Shqiprin ju ka shtyr t pranoni nj detyr tjetr

ktej, apo jo?

Po, tamam kjo m ka shtyr pr tu kthyer me nj rol institucional, pr t hapur nj zyr pr t gjitha gjrat q mund t jen t dobishme pr qytetart italian n botn e puns. UIM, q bn pjes n organizatn UIL, e konsideron Shqiprin nj vend mik. Ktu jan rreth 20 mij qytetar italian, sht nj numr pr t cilin duhet t kemi respekt.

Duhet t ken asistenc pr patronatin

sht asistenc t ciln e bn dhe Ambasada Italiane

Nuk dua t flas pr Am-basadn Italiane, sepse besoj se ajo bn gjra q jan t

detyrueshme nga ana institu-cionale, por asistenca e vrtet bhet nga ne n Itali, nga sin-dikatat CGL CISL dhe UIL dhe ne kemi ndrmend t vazhdo-jm kt rrug me qytetart tan ktej. Detyra jon sht t ndihmojm qytetart tan italian n nj vend mik.

Jo vetm mik, por dhe nj vend q u ofron shum

mundsi ktyre imprendi-torve italian

Me siguri Shqipria mund t prfaqsoj Amerikn e re pr italiant. Nuk dua ta ekzagjeroj. Dikur italiant emigronin n Amerik pr t krkuar mundsi, sot mund t gjejn n Shqipri nj vend t prshtatshm pr aktivitetet e veta. Un besoj se Shqipria sht vendi ideal, nj or larg Italis. Un jetoj n Torino, prve avionve q nuk vijn kurr, nj problem q duhet ta zgjidhim, ktu ka kushte t tjera ideale. Imprenditort q vijn tek un, m krkojn informa-cione pr Shqiprin dhe kur dgjojn q flitet shqip, ather kjo i bn t ndjehen n shtpi. Kjo sht lehtsi m shum.

Pr ata q na ndjekin dhe mund t jen t interesuar, a mund tu themi se kur do t

jet gati kjo zyr?

Me siguri nga mesi i shtatorit dhe uroj t kem dhe Sekretarin e Prgjithshm t UIL dhe uroj q t ket dhe takime me qeverin shqiptare, pasi kjo sht shenj e madhe e miqsis dhe respektit pr qeverin shqiptare pr t br q shtetasit tan t jetojn n mnyrn m t mir t mund-shme n Shqipri dhe ktu n Tiran.

Nse mund t flasin pr asistenc nga ana e qeveris shqiptar, a ka disponibilitet

nga kjo e fundit?

Po. Un kam folur me zv. Ministren e puns Sula, me institucionin e siguris sociale, e cila sht shfaqur e gatshme dhe m duhet t pohoj se kjo sht nj qeveri ideale pr t lejuar q italiant n nj far mnyre t gjejn nj atdhe t dyt pune.

Pr ta mbyllur, a mund t flasim pr nj eksod italian

drejt Shqipris?

Eksod sht pak e ekza-gjeruar nse mund ta pohoj. Me siguri q Shqipria vlersohet pr at q mund t jet, pra nj mundsi e madhe pr bizneset italiane q n nj far mnyre jan n vshtirsi pr momen-tin atje ku ndodhen.

Jan rreth 20 mij shtetas italian n Shqipri q jetojn dhe zhvillojn aktivitetet e tyre n vendin e shqiponjave.

Intervist me presidentin e sindikatave n Itali

Wilton: Reformat e pakonsultuara me publikun

jan tirani

Kshtu u shpreh nga Vlora nnkryetari i Prezencs s OSBE-s n Shqipri, Robert Wilton, n forumin rajonal pr reformn e sistemit gjyqsor.Demokracia me pjesmarrje i kthen t drejtat e qytetarve n realitet. Gjithashtu, ajo e bn reformn m t fort dhe reforma e fort bazohet n m shum se thjesht interesat e politikanve, ka deklaruar Wilton.Ai ka vlersuar se reforma ka nevoj pr ekspertizn e profesionistve, pr personat q japin msim dhe praktikojn drejtsin, por edhe pr ekspertizn e atyre q e zbatojn at.Mbi t gjitha ka nevoj pr zrat e qytetarve, t cilt do t ndjejn veprimin e saj dit pas dite. Konsultimi me publikun kursen koh, nse nuk gjeni koh pr ta br sakt hern e par, ku do t gjeni koh ta bni srish, sht shprehur diplomati europian.

Ky sesion konsultimi u mbajt n auditort e Uni-versitetit "Ismail Qemali". T pranishm ishin jurist, avokat, noter e prmbarues, dhe pedagog e student t Fakultetit t Drejtsis

FAQE 11 E mart 3 Korrik 2015Fryma e Re

E K o N o M IEkonomit e Ballkanit prgatiten pr ndikimin e Grexitit

Prof.dr. Eshref YMERI

Ndrsa bota pret t shoh nse kryeministri grek Alexis Tsipras do t nnshtrohet i pari n bisedimet q, ose bjn ose zhbjn, me kreditort e vendit t tij, ose nse Greqia l eurozonn, ekspertt ekonomik npr Ballkan po peshojn ndikimin e mundshm t nj Grexiti mbi shtetet e tyre. Ata besojn se nse Greqia detyrohet t dal nga eurozona, bankat e lidhur me Greqin do t preken patjetr. Ndrsa bankat vet jan t sigurta n lidhje me aftsin e pagess, problemi m i mundshm sht q klientt t fillojn trheqjen n mas t fondeve. Efekti i nj Grexiti n tregtin e Ballkanit do t ishte m i kufizuar, pasi asnj vend i Ballkanit nuk mbshtetet n eksportet me Greqin.

Ndonse Greqia ishte nj in-vestuese madhore n rajon prpara fillimit t krizs s vitit 2008, ajo filloi trheqjen e kapitalit n vitet e fundit, duke paksuar shanset e nj Grexiti pr t shkaktuar nj rregullim m t madh ekonomik n Ballkan. Disa madje thon se n qoft se Greqia largohet nga eurozona, kjo mund ti sjell prfitime shteteve t tjera t Ballkanit, teksa kompanit mund t heqin funksionimin nga Greqia pr ta uar n ekonomit m stabl n shtetet fqinje.

Bankat jan n vijn e par

Ekspertt thon se influenca greke dhe rreziqet e mundshme t nj Grexiti n disa shtete t Ballkanit kryesisht qndro-jn n sektorin bankar. Kompania ameri-kane e vlersimeve Standard and Poors, m 24 qershor paralajmroi se mund t ul normat e kreditit t Bullgaris, Maqe-donis, Shqipris, Rumanis dhe Serbis nse problemet n Greqi prhapen n sistemet e tyre bankare. Standard and Poors tha se bankat greke zotrojn banka t rndsishme n kto shtete dhe shqetsimi sht nse Athina detyrohet t dal nga eurozona, kto huadhns mund t falimentojn, duke krijuar nj efekt domino te degt e tyre. Ne nuk prjash-tojm mundsin e mbshtetjes qeveritare pr bankat. Nse nj mbshtetje e till dobson kryesisht metrikat fiskale dhe t borxhit t qeveris, kjo mund t ndikoj negativisht n normimet tona sovrane, shkroi Standard and Poors n nj raport. Ai paralajmroi se banka greke mm mund t sulmoj filialet e saj n nj luft pr mbijetes, duke i ln bankat qendrore t rajonit n vshtirsi pr t ndaluar lvizjen e depozitave t tyre.

Bankat greke zotrojn katr banka n Serbi dhe aksionet n treg t ktyre filialeve t bankave n sektorin bankar t Serbis sht 15 pr qind. N Rumani, grekt gjithashtu zotrojn katr banka, me nj pjes prek 17.6 pr qind n sistemin bankar lokal. Prania e kapitalit grek n bankat e Maqedonis dhe Shq-ipris sht m e lart. N Maqedoni, grekt zotrojn dy banka t mdha me 20 pr qind t sistemit bankar. Tre banka greke zotrojn 32 pr qind t t gjith kapitalit bankar n Shqipri. Megjithat, t gjitha kto banka vendase q punojn si entitete t ndara, qeverisen nga rregullat vendase dhe do t trajtohen si entitete t ndara n rast t problemeve m t mdha n Greqi. Deri m tani, Shqipria ka

prfituar nga problemet n bankat greke meqense shum shqiptar q jetojn n Greqi kan transferuar kursimet e tyre nga Greqia n atdhe.

Duke vepruar sipas rekomandi-meve t Banks Evropiane pr Rindrtim dhe Zhvillim, BERZH, t gjitha vendet e Ballkanit kan futur edhe ligjet pr t ndar deg bankare greke n vendet e tyre dhe duke i br ato entitete t ndara. Zoran Ivanovski, nj profesor ekonomie n Universitetin Evropian Juglindor t Tetovs, tha pr BIRN se kto banka nuk do t ken arsye t prballen me probleme t aftsis paguese pr shkak se ato funk-sionojn sipas ligjit maqedonas.

Nse firmat nn falimentojn, kto banka n Maqedoni do t prbal-len me presionin e shtuar pr t dal n shitje (te nj tjetr pronar), sepse ligjet maqedonase nuk i lejojn bankat me themelues t falimentuar t vazhdojn punn, tha Ivanovski.

Florin Georgescu, zvends gu-vernator i banks qendrore t Rumanis, tha s fundmi se Rumania ishte gati pr t prballej me pasojat e mundshme t nj Grexiti. T gjitha bankat e zotruara nga grekt n Rumani jan t kapitalizuara mir, theksoi ai. Ato kan nj likuiditet t mir dhe kan nj struktur aseti q sht n sinkron me nevojat q dalin kur ka situata t vshtira, tha ai. Banka qendrore e Rumanis, ka nj set masash dhe procedurash t cilat, n bashkpunim me bankat q mund t krkojn nj mbshtetje t caktuar, mund t vihen n pun pr t shmangur do tension dhe efekt t padshirueshm n siste-min bankar rumun, shtoi Georgescu. Megjithat, ekspertt paralajmrojn se rreziku mund t vij nga klientt e ban-kave sesa nga vet kto. Krcnimi m i madh pr vende si Rumania sht rreziku i njerzve q mund t bjn trheqjen e parave t tyre nga bankat, sepse mnyra njerzit do t reagojn (ndaj nj Grexiti) sht e panjohur, tha Aurelian Dochia, nj ekonomist rumun.

Ekonomisti serb Goran Nikolic ra dakord. Falimenti grek mund t shkak-toj panik dhe kjo mund ti vr bankat n rrezik, tha ai.

Shqetsimet pr t ardhmen e tregtis

Q nga fillimi i krizs ekonomike, volumi i tregtis greke me rajonin ka rn, megjithse n disa shtete sht ende domethns. Greqia sht ende nj partner madhor tregtie me Maqedonin, Malin e Zi dhe Rumanin. Tregtia midis Rumanis dhe Greqis ishte n nivel rekord n vitin 2008, por ra n mnyr konstante nga 2009-2012. Volumi filloi t ngrihej srish n dy vitet e fundit. N fund t 2014, tregtia midis Rumanis dhe Greqis vlente rreth 1.3 miliard euro, ku eksportet rumune n Greqi llogariteshin n 651 milion euro. Greqia sht nj nga partnert m t rndsishm t tregtis dhe investimeve t Maqedonis, pavarsisht nga marrdhniet e dobta politike mes dy fqinjve. N vitin 2014, Greqia ishte partneri i tret i rndsishm tregtar i Maqedonis pas Gjermanis dhe Britanis. N vitin 2014, Maqedonia eksportoi rreth 170 milion euro mallra n Greqi, ndrsa importoi mallra me vler 501 milion euro. Enti Statistikor

Shtetror i Maqedonis tha se 33.8 pr qind e importeve t Maqedonis n Greqi n vitin 2014 u mbuluan nga eksportet e anasjelltas. Ivanovski tha pr BIRN se pasoja mbi Maqedonin nse Greqia lar-gohet nga eurozona do t ishte negative.

Presioni mbi kompanit q kan lidhje tregtare dhe biznesi me Maqe-donin sht i pritshm pr shkak t rnies s krkess n Greqi, tha Ivanovski.

Greqia sht gjithashtu nj nga partnert kryesor tregtar t Malit t Zi s bashku me Serbin.

Mali i Zi eksportoi vetm 295.000 euro mallra n Greqi n vitin 2014, q prbn thjesht 0.3 pr qind t eksportit t Malit t Zi. Mali i Zi importoi nga Greqia mallra me vler 144 milion euro n vitin 2014, q shkojn n rreth 8 pr qind t importeve t tij t prgjithshme. Pas takimit t shefave t FMN dhe Banks Qendrore Malazeze n prill, t dy palt doln n prfundimin se kriza n Greqi nuk do t ndikonte shum mbi Malin e Zi pr shkak t, pjesmarrjes s ult t eksporteve malazeze n Greqi.

Pr sa i prket pjess tjetr t rajonit, tregtia totale mes Serbis dhe Greqis u prllogarit n 355 milion euro n vit