1

Ek: 5

GEÇİCİ KORUMA ALTINDAKİ 0-59 AY NÜFUSA UYGULANACAK EKSİK AŞI

TAMAMLAMA ve HIZLANDIRMA ÇALIŞMALARI

SAHA REHBERİ

( 3 – 18 Mayıs 2017)

Genişletilmiş Bağışıklama Programı (GBP), Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ) tarafından 1974

yılında başlatılmış, Ülkemizde ise, başlangıç yılı 1981’dir.

Son yıllarda küresel olarak yaşanan olağanüstü süreçte, göçmenler ve mülteciler önemli

sağlık sorunlarına sahiptirler. Özellikle 0-59 ay arasındaki hassas nüfus olarak nitelendirilen yaş

grubu, aşı ile önlenebilir hastalıklardan başta Polio (çocuk felci), Kızamık, Boğmaca ve Difteri

olmak üzere, şu anda rutin çocukluk çağı aşı takvimimizde bulunan tüm antijenlere karşı

hassastırlar. Bu kişilerin ait oldukları ortamlarda, birinci basamak sağlık hizmetlerinin

sürdürülebilirliği olanağı en aza indiğinden ya da hiç kalmadığından özellikle çocukluk çağı

hastalıklarına karşı hassas yaş grubu olarak kabul edilen, bu grup içerisinde salgınlar

yaşanabilmekte veya yaşanma olasılığı artmaktadır. Göç ettikleri ülkelerde de, olası vakalara ve

virüs dolaşımına sebep olmaktadırlar. Bu gerekçelerin tamamen ortadan kalkması veya en aza

indirgenmesi için, bahsi geçen gruplar içerisinde aşı oranlarının yükseltilmesi ve rutin aşılama

çalışmalarına sürdürülebilirlik kazandırılması gerekmektedir.

Yüksek aşı oranlarına ulaşmayı sağlayacak GBP stratejileri ise şöyle belirlenmiştir:

Sunulan rutin aşılama hizmetlerinin geliştirilmesi ve aşılama oranlarının her bölgede

%90’nın üzerine çıkarılarak devam ettirilmesi,

Rutin aşılama çalışmalarına ek olarak destek aşılama ve eksik aşı tamamlama

çalışmaları yapılması,

Gerek görülen yerlerde saha çalışmaları (gerekirse kapı-kapı dolaşılarak) ile aşı günleri

düzenlenmesi.

2011 yılından bu yana, süregelen Suriye’deki iç savaş ve buradan ülkemize doğru olan

yoğun sınır hareketliliği sonucu, özellikle 2013’ten itibaren artış gösteren, kayıtlı sayıları

2.950.000 kişi olan ancak kayıtsızlar ile birlikte sayılarının 3.200.000 dolayında olduğu tahmin

edilen, bir Suriyeli göçmen nüfus bulunmaktadır. Bu durumda, Ülkemiz başta Polio olmak üzere

birçok aşı ile önlenebilir hastalığa karşı importasyon riski altındadır. Hem kendi çocuklarımız gibi

kabul ettiğimiz Suriyeli çocukları hastalıklardan korumak, hem de kendi çocuklarımızı korumak

için yüksek aşılama hızlarına ulaşılması ve bunun sürdürülmesi, gerekli durumlarda aşısızların

bulunarak aşılanması, eksik aşı tamamlama ve hızlandırma çalışmaları ile destek aşılama

çalışmalarının yapılması son derece önemlidir.

2

Eksik Aşı Tamamlama ve Aşı Hızlandırma Günlerinin amacı nedir?

0-59 ay arasındaki tüm göçmen çocuklarına kısa bir sürede, geniş coğrafik alanlarda

aşılama çalışmaları düzenleyerek, aşı ile önlenebilir hastalıkların transmisyonu engellenir. Etkili

olabilmesi amacıyla, eksik aşılı ve aşısız çocukları aşılama çalışmaları ile yaygın aşılama hizmetleri

sunarak, ulaşılması güç grupları aşılamak için özel çaba harcanmalıdır.

Bu şekil uygulamalarda öncelikli olarak KKK, Beşli karma, Hepatit-B ve OPA tercih edilen

aşılardır.

Uygulama Hangi İllerimizde Düzenlenecektir?

1. Uygulama illeri ağırlıklı olarak Suriyelilerin yoğun bulunduğu veya yerli nüfusa oranının %5

ve üzerinde olduğu illerdir. Adana, Adıyaman, Ankara, Bursa, Diyarbakır, Batman,

Gaziantep, Hatay, İstanbul, İzmir, Kahramanmaraş, Kayseri, Kilis, Kocaeli, Konya,

Malatya, Mardin, Mersin, Osmaniye ve Şanlıurfa illerimizde 0-59 ay yaş grubundaki

geçici koruma altındaki tüm çocuklar taranarak aşısız bulunanlar aşılanacaktır. Ellerinde

aşı kartı olan veya TSMler ile kamplarda kayıtları bulunanların kayıtları kontrol edilerek,

ağırlıklı olarak saha çalışmaları ve aşılama hizmetlerinin verilebildiği tüm sağlık

kurumlarında aşıları eksik olanların aşıları tamamlanacak ve aşısız oldukları

saptananların ise, aşılanmalarına başlanacaktır. Bahsi geçen illerimiz arasında, sınırları

dahilinde kamp bulunanların kamp içerisinde de uygulaması, aşı kartları ve kayıtların

kontrolü gerçekleştirilerek aynı şekilde olacaktır. Diğer eksik aşıların ilk tur sonrasında

uygulanabilmesi ve sürdürülebilirliğin sağlanabilmesi için de, en yakın merkezlere

yönlendirilmeleri gerekmektedir. Çeşitli illerimizde şu anda 85 tane “Göçmen Sağlığı

Merkezi” faaliyete geçmiştir. Yönlendirilmeleri sağlanabilir. (77 aktif ve 8 düzenlenmekte)

2. Yukarıda belirtilen iller dışında kalan 61 ilde, 0-59 ay arası tüm koruma altındaki

çocukların eksik aşılarının da belirtilen günlerde tamamlanması sağlanacak, yeni tespit

edilenlerin aşılanmalarına başlanacaktır.

Aşılama Çalışmaları için Nasıl Hazırlık Yapılır?

1. Bölgedeki bahsi geçen toplulukların ağırlıklı olarak bulundukları yerleşim birimlerinin

sayısının belirlenmesi,

2. En son ve güvenilir sayım sonuçlarına göre bu grupların yaşadıkları yerleşim birimlerinin

(mümkün olduğunca en küçük birime kadar) 0-59 ay (ayrı ayrı her yaş grubu hedefinin)

nüfusunun belirlenmesi,

3. Bölge haritasının temini ve değerlendirilmesi,

4. Bölgelerindeki soğuk zincir malzemelerinin miktarı, tipi, nerede olduğu ve çalışıp

çalışmadığının belirlenmesi (Buzdolabı, aşı nakil kapları, buz aküleri, termometre, vb.),

5. Aşı ihtiyacının hesaplanması,

6. Aşı ve denetim ekibi sayısı ile personel ihtiyacının belirlenmesi,

7. Araç ve yakıt ihtiyacının belirlenmesi,

3

8. Personel eğitimi; Aşı Tamamlama Günleri uygulamalarına yönelik eğitim slaytlarının

hazırlanması,

9. Uygulama stratejilerinin belirlenmesi.

Uygulama Stratejileri iki farklı şekilde sürdürülecektir.

a)Saha çalışması yapan ekiplerin uygulayacağı strateji:

Gezici ekipler;

2-11 ay arasındaki çocuklara, ailelerinden aşı kartları talep edilerek 1.tur uygulaması

sırasında beşli karma aşının 1.dozu uygulananlara 2.dozu, beşli karma aşının 2.dozu

uygulananlara 3.dozu, yeni tespitlere hiç aşısız oldukları kesin ise 1.doz uygulanacaktır. Ancak

burada aşı takvimi göz önüne alınarak 1.doz ve 2.doz, 2.doz ve 3.doz arasındaki minimum süre

olan 4 haftalık süreçlere dikkat edilmelidir. Beşli karma aşıda 12-23 ay, 24-35 ay, 36-47 ay ve 48–

59 ay arasındakilere de yukarıdaki şema uyarınca, aynı tarz uygulama yapılacaktır.

2-59 ay arasındaki çocuklara Hepatit-B aşısı uygulanacaktır. 1.dozu almış olanlara 2.doz,

2.dozu almış olanlara da aşı kartı kontrol edilip 3.dozlarının uygulama zamanı gelmişse 3.doz

uygulanacaktır. Bilindiği üzere 1.turda Hepatit-B yalnızca 2-11 ay arasındaki çocuklara

uygulanmıştır. 2.tur uygulamasında 12-59 ay arasındaki çocuklara da Hepatit-B uygulanacaktır.

Hepatit-B aşısında da minimum doz aralıkları önemlidir. 1.doz ile 2.doz arası minimum 4

hafta, 2.doz ile 3.doz arası ise minimum 8 hafta ve 1.doz ile 3.doz uygulaması için öngörülen

minimum sürenin 16 hafta olması önem arz etmekte ve bunun çok iyi kontrol edilmesi

gerekmektedir.

Burada ortaya konması gereken önemli faktörlerden biri sorgulamadır.

Mobil ekiplerce sahada iki enjeksiyondan fazla aşı uygulanmayacaktır.

Şayet;

1)Aile aşı kartı talep edildiğinde gösterebiliyorsa;

Aşı kartındaki tarihler kontrol edilerek yukarıda belirtilen minimum sürelere uygun olarak aşı

uygulaması yapılır.

2)Ailenin elinde aşı kartı yoksa,

a) Aile aşı yapıldığını beyan ediyorsa;

Aile özellikle 15 Şubat – 3 Mart (1.tur uygulaması) tarihleri arasında, çocuğa herhangi bir aşı

yapıldığını beyan ediyorsa, bu çocuğun süratle en yakın sağlık kurumuna gönderilmesi

sağlanarak daha önceki aşılama durumuna göre (kayıtlardan; form, excel ve MBYS’den kontrol

edilerek), o andaki yapılması gereken tüm aşılarının yapılması ve uygulanan aşıların kayıtlara

geçirilmesi gereklidir. Form kaydı ya da elektronik kaydı yoksa aşısız kabul edilmelidir.

4

b)Aile aşısız olduğunu beyan ediyorsa;

Bu durumda yaşına göre 2-11 ay arasında ise gezici ekip tarafından Beşli Karma ve Hepatit-B’nin

1.dozları uygulanacak, 12-59 ay arasında ise Beşli Karma ve KKK aşılarının 1.dozları

uygulanacaktır. Derhal ekiplerin elindeki Kayıt formlarına (Geçici Koruma Altındaki Gruplara

Uygulanan Aşı Kayıt Formu = Form 1) kaydı yapılarak, ekip kuruma geri döndüğünde bu yeni

kayıtların bir an önce MBYS’ye girilmesi gerekecektir.

5

Gezici Ekiplere aşağıdaki ALGORİTMA verilmelidir.

Aşı uygulaması şu şekilde olmalıdır:

Sorgu Sırası

Durum Uygulanacak Aşılar

Beşli Karma Aşı Uygulama Şekli

Hepatit-B için Uygulama Şekli

Kayıt altına alma nasıl uygulanır?

1 Çocuğun Aşı Kartı mevcutsa

Beşli Karma ve Hepatit-B Aşısı

Beşli Karma 2.doz (minimum süre 4 hafta) Beşli Karma 3.doz (minimum süre 4 hafta)

Daha önce; Hepatit-B yapılmamışsa 1.dozu yap, Yapılmışsa aşağıdaki minimum sürelere uygun olarak yapılır. 1.doz ile 2.doz arası süre 4 hafta, 2.doz ile 3.doz arası ise 8 hafta ve, 1.doz ile 3.doz arasında 16 hafta aralık olması gerekir.

Kayıt formuna kaydet, Gün bitiminde uygun bir zeminde elektronik ortama aktar, şayet veri MBYS’ye henüz girilmemişse Yeni Kayıt oluştur.

2/a Aşı Kartı yoksa, fakat aşı yapıldığı beyan ediliyorsa

Kuruma yönlendir

----------- -------------- _________

2/b Hiç aşı yapılmamışsa

Beşli karma, Hepatit-B (2-11 ay arası), KKK (12-59 ay arası)

Beşli Karma 1.doz

Hepatit-B 1.doz veya yaşına göre KKK Aşısı

Kayıtlı olmadığı varsayılarak kayıt formuna kaydet, gün bitiminde elektronik ortama aktararak MBYS’de kayıt oluştur.

6

b)Kurumlara başvuranlara uygulanacak strateji:

Kurumlara aşı yaptırmak üzere başvuran 2-59 ay arasındaki çocuklara, öncelikle aşı kartları

talep edilerek yaşlarına uygun bir şekilde rutin çocukluk çağı aşı takvimimizde yer alan aşılardan o

anda yapılması gereken tüm aşılar yapılmalıdır. Başvuran çocukla ilgili veriler MBYS üzerinden

kontrol edilerek, sisteme girilip girilmediği gözlemlenmeli, şayet girilmemişse hemen girilmeli ve

kayıt oluşturulmalıdır. Eğer yeni başvuru ise bu durumda yine yaşına uygun yapılması gereken

tüm aşılar yapılıp aşı kartı verilerek, elektronik ortamda kayıt oluşturulmalıdır.

Uygulamalar, “Geçici Koruma Altındaki Gruplara” sunulan rutin aşılama hizmetlerinin bir

düzene ve sürekliliğe kavuşmasını sağlamak üzere yapıldığı için kurumlara başvuranlara belli bazı

aşılar değil, yapılması gereken tüm rutin aşılar yapılmalıdır. Ayrıca sonraki yapılacak aşı tarihleri

yazılarak, tekrar kuruma gelip aşılarını tamamlatması için davet edilmeleri gereklidir.

Sağlık kurumlarına başvuran göçmen çocuklara GBP Genelgesi doğrultusunda ulusal

çocukluk çağı aşı takvimine göre aşıları uygulanacaktır.

Hedef nüfus, tanımlanan bölgelerde 0-59 ay arasındaki çocuklardır. Aşı uygulamaları aşı

istasyonları ve gezici ekipler ile yapılacaktır. Her aşı istasyonu ve gezici ekip 5-6 (minimum sayı,

ancak iletişimi sağlayacak ve aşıya davet edecek tercihan arapça bilen kişi sayısının daha fazla

olması olumlu sonuç verecektir) kişiden oluşacaktır. Biri aşı uygulayıcı, biri kayıt tutucu, iki kişi

aşıyı uygulanmak üzere hazırlayan ve diğer personelde iletişimden sorumlu (tercüman, iletişim

görevlisi vb.) olarak hizmet verecektir. İstasyonda ve gezici ekiplerde çalışanlardan en az birinin

doktor veya aşıyı uygulamasını bilen eğitimli sağlık personeli olması gerekirken, diğerleri sağlık

alanında deneyimli veya eğitim almakta olan kişilerden (sağlık meslek lisesi öğrencisi de olabilir,

iletişimi sağlayacak kişiler tercihan arapça bilenlerden seçilmelidir.) seçilebilir. Aşı istasyonları

sağlık kurumları olacak (TSM, GSM, ASM) ve gün içinde buralara başvuran her çocuğun gereken

aşısı yapılacaktır. Gezici ekiplerde ise 50 çocuğu aşılayabileceği düşünülerek hedef nüfusa göre

ekip sayısı belirlenir. Denetim ekibi sayısının belirlenmesi ise, 5 istasyon (sağlık kurumu) veya

gezici ekibe bir denetim ekibi olacak şekilde hesaplanır. Denetim ekibi tur süresince hem aşı

uygulayan ekipleri, hem de hedef nüfusun en az %10’unu denetlemelidir. Denetim ekiplerinin de

bir doktor ve bir yardımcı sağlık personelinden (aşı uygulaması yapabilecek nitelikte)

oluşturulması tercih edilir.

Ayrıca 112 ile koordineli olarak, ortaya çıkabilecek yan etkiler nedeniyle ambulans ihtiyacı

saptanmalıdır.

1) Aşı uygulama ekibinin görevleri:

a)Doktorun Görevi

Ekibe liderlik yapmak,

Uygulamanın bir düzen içerisinde sürdürülmesini sağlamak (koordinasyon),

Ortaya çıkabilecek yan etki ve kontrendikasyonlarda sağlık hizmeti verilmesini

sağlamak,

7

b)Aşı Uygulayıcının Görevi

Aşının aşı nakil kaplarında ve soğuk zincir kuralları içerisinde saklanmasını sağlamak,

Aşı uygulaması öncesinde kontrendikasyonları sorgulamak (bkz. Sayfa 8-9-10-11-12),

Aşıyı uygulamaktır.

c)Kayıt Tutucunun Görevi

Anne ve çocuğu karşılamak,

Çocuğun hedef yaş grubu içerisinde olup olmadığını kontrol etmek,

Çocuklara verilen her doz aşıyı ilgili formlara kaydetmek (Uygulama için hazırlanan

formlar kullanılacaktır),

Aileye aşı hızlandırma çalışmasının amacı ve nasıl uygulama yapılacağı hakkında çok

kısa bilgi vermek,

Promosyon malzemelerinin (balon, şeker, vb.) dağıtımı yapmaktır.

d)İletişimden Sorumlu Kişilerin Görevi

İkametgahları (kapıları) dolaşarak aşıya davet etmek,

Tercihan arapça bilmek,

İletişim teknikleri konusunda eğitimli olmaktır.

2) Denetim ekibinin görevi

Denetim ekibinin görevi:

Denetim ekibinin yanında aşı, formlar, promosyon malzemesi bulunmalıdır.

Aşı uygulamaları ve aşı uygulaması yapılmış bölgede hedef nüfusun aşılanma

durumunu denetlemek,

Sonuçları ilgili formlara işlemek,

Denetim sonuçlarını paylaşmak ve tespit edilen sorunlara yönelik çözümler geliştirmek

amacıyla her akşam ASM/TSM sorumluları ile toplantı yapmaktır.

Aşı Hızlandırma Çalışmalarının planlanmasında ve uygulanmasında Valilik, Emniyet

Müdürlüğü, Milli Eğitim Müdürlüğü, Müftülük, İl Afet ve Acil Durum Müdürlüğü, İl Göç İdaresi

Başkanlığı, Belediyeler, Sivil Toplum Kuruluşları, yerel liderlerden yararlanılmalıdır.

Aşı uygulaması yapılan bölgelerde gezici ekiplerde yer alan iletişimden sorumlu personel

tarafından kapı-kapı dolaşılarak aşıya davet şeklinde uygulama yapılmalıdır.

Aşı istasyonları; Toplum Sağlığı Merkezleri, Aile Sağlığı Merkezleri, Göçmen Sağlığı

Merkezleridir. Gezici ekipler ise, sahada ulaşılması güç bölgelerde hizmet verecek olan hareketli

ekiplerdir.

Aşı Hızlandırma ve Tamamlama çalışmalarında toplum katılımını arttırmak için sosyal

promosyon aktiviteleri düzenlenmelidir. Bu kapsamda, posterlerin uygun yerlere asılması, el

broşürlerinin dağıtılması, toplantılar ve medya yoluyla çalışmanın duyurulması, çocuklara

dağıtılmak üzere hazırlanmış olan promosyon ürünlerinin dağıtımı gibi çalışmalar yürütülmelidir.

Yerel medyanın dikkatini çekmek amacıyla uygun görüldüğü takdirde illerde açılış yapılmalıdır.

8

Aşı Uygulama Hazırlıkları

Halk Sağlığı Müdürlükleri ve Toplum Sağlığı Merkezinde çalışan sorumlular tarafından 3-18

Mayıs 2017 tarihlerinden iki gün önce aşı uygulanması için yapılan tüm hazırlıklar kontrol

edilmelidir. Her bir aşı istasyonu ve gezici ekibe aşağıda sıralanan lojistik kaynakların

sağlandığından emin olunmalıdır.

Yeterli personel,

1 askılı aşı nakil kabı ve 2-4 buz aküsü,

Aşı,

Formlar,

Broşür ve poster,

Promosyon malzemesi,

Ulaşım aracı.

Gezici/İstasyon Aşı uygulama ekiplerinin hazırlıkları

Aşı istasyonu/gezici ekip elemanları ile diğer görevliler erkenden görev yerlerine gelerek, aşı

uygulanacak yerleri ve aşılama için kullanılacak ekipmanı düzenlemelidirler.

Gezici ekipler ve Sahada görev yapacak sabit istasyon ekipleri askılı aşı nakil kabını (kısa

ömürlü) kullanacaklardır.

Her sabah, o gün uygulanması düşünülen aşılar aşağıdaki kurallara uygun olarak hazırlanmış

aşı nakil kabına yerleştirilmeli ve sahadan geri dönüşte bir sonraki gün öncelikle kullanılacak

şekilde aşı dolabına yerleştirilmelidir.

Aşağıdaki şartlar yerine getirilemiyorsa o aşı flakonu artık kullanılmamalıdır.

1. Üzerinde belirtilen son kullanma tarihi geçmemiş olmalı,

2. Aşılar bu süre boyunca sürekli uygun soğuk zincir şartlarında saklanmış olmalı,

3. Aşı flakonları suyla temas gibi kontaminasyona maruz kalmamış olmalı,

4. Flakon üzerindeki Aşı Flakonu İzlemcisi göstergesine göre (OPA* için geçerli)

kullanılabilir durumda olmalıdır.

Aşı nakil kabının temiz olmasına dikkat edilmelidir.

*Bilindiği üzere OPA dondurulabilir bir aşıdır. Önemli olan Oral Polio Aşısının sıcaklığa olan

maruziyeti olup Aşı Flakonu İzlemcisine göre karar verilmelidir (bkz. Sayfa 8). Sahadan döndükten

sonra açılmış olan flakonlar ile açılmamış flakonlar buzdolabına öncelikli kullanılacak şekilde

kutusuna yerleştirilmelidir. Ertesi gün ilk olarak açılmış olan flakonlar daha sonra bir önceki gün

sahadan dönen açılmamış flakonlar öncelikli olarak kullanılmalıdır. (Bu kısım bu çalışma için

uygulanmayacaktır, ancak bilgi olarak kalması uygun görülmüştür.)

Aşı ve denetim ekipleri yakaya takılı olarak personel kimlik kartlarını bulundurmalıdır.

Ekiplerin yanında askılı aşı nakil kabı, formlar, promosyon materyali ve aşı kartını da alarak

görevlerine başlamalıdır. Her çocuğa, aşılandıktan sonra mutlaka aşı kartı verilmelidir (Ek 4).

9

Kayıt ve Bildirim

Aşılama hizmetinin etkinliğinin değerlendirilebilmesi için aşılamaların kaydı ve bildirimi

doğru, tam ve zamanında yapılmalıdır. Aşılama hizmetinin izlenmesi ve değerlendirilmesi yoluyla

hizmet sunumu stratejilerinde gerekli değişikliklerin yapılması sağlanabilir.

Destek aşılama çalışması sonuçlarının kayıt ve bildiriminde kullanılacak formlar ve

kullanma kılavuzu Ek 3’de sunulmuştur.

Denetim

Uygulamanın ilk günü ekipler iş başında denetlenmelidir. İkinci günden itibaren aşılama

yapılan bölgeler denetlenmeli, o bölgeye aşı ekibi ulaşmamış ise denetim sonlandırılarak aşı

ekibinin bölgeyi tekrar kapı-kapı dolaşarak ziyareti sağlanmalıdır.

KKK kesin kontrendikasyonlar:

Neomisin veya jelatine karşı anafilaktik reaksiyon,

Yumurtaya karşı anafilaktik veya anafilaktoid reaksiyon

Jeneralize malign hastalık, lenfoma, lösemi, konjenital immün yetmealik ya da HIV enfeksiyonu nedeniyle immün cevabın bozulduğu durumlar,

Kortikostreoidler, alkilleyici ajanlar, antimetabolitler veya radyasyon nedeniyle immün cevabın baskılandığı durumlar

Difteri + Boğmaca + Tetanos + İnaktif Polio + Hemofilus Influenza tip B Aşısı (Beşli karma) kontrendikasyonlar

Ateşli veya ateşsiz ciddi hastalık durumunda, ekipteki hekime danışılması,

Geçmişte uygulama hikayesi varsa ve Boğmaca komponentine bağlı ansefalopati gelişmiş olması,

Neomisin, Streptomisin, Polimiksin-B’ye karşı anafilaktik reaksiyon,

Hepatit-B aşısı kesin kontrendikasyon:

Ekmek hamuru mayasına (Saccharomyces serevisiae) anafilaktik reaksiyon.

Not: Diğer aşıların kontrendikasyonları için GBP genelgesinden yararlanmalıdır. Aşı Sonrası İstenmeyen Etkiler: ASİE’ler 5 grupta sınıflandırılır:

1) Aşı yan etkisi:

Aşıların yan etki oranı çok düşüktür. Çoğu yan etki çok hafiftir ve kendiliğinden düzelir.

Kızamık aşısı yapılan çocukların yaklaşık %5-15’inde aşıdan bir hafta kadar sonra düşük derecede ateş görülebilir. Aşılana çocukların %5’inde ise, aşıdan 6-12 gün sonra başlayan ve 1-3 gün devam eden genel döküntü olabilir. Hafiftir ve kendiliğinden geçer.

Aşı kullanımının getirdiği yarar, hem insani hem de maddi açıdan getirdiği zarara göre kesinlikle çok fazla olmakla beraber; yan etkilerin ortaya çıkış süreleri, görülme sıklıkları ve doğal enfeksiyon sonrası görülme olasılıkları aşağıdaki tabloda gösterilmiştir:

10

ASİE İzleme Sistemine DAHİL olan durumlar;

1)Lokal Reaksiyonlar

a)Aşıdan sonra 48 saat içinde ortaya çıkan Ciddi Lokal Reaksiyon

b)Aşıdan sonra 2-7 gün içinde ortaya çıkan Enjeksiyon yerinde abse (Bakteriyel/Steril)

c)Aşıdan sonra 2 hafta – 6 ay içinde ortaya çıkan

Lenfadenit

2)Sinir Sitemi ile İlgili İstenmeyen Etkiler

a)OPA’dan sonra 4-30 gün (temaslılarda 4-75 gün) içinde ortaya çıkan

Paralitik Poliomyelit

b)Kızamık bileşenli aşıları takiben 5-12 gün, 5’li karma, KPA aşılarını takiben 72 saat içinde ortaya çıkan

Konvülsiyon

c)Kızamık bileşenli aşıları takiben 5-15 gün içinde ortaya çıkan

Ensefalopati/Ensefalit

d)5’li karma aşısını takiben 7 gün içinde ortaya çıkan

Ensefalopati

e)Tetanos bileşenli aşılardan sonra 2-28 gün içinde ortaya çıkan

Brakial Nevrit

f)Aşıdan sonra 0-6 hafta içinde ortaya çıkan Diğer Paralitik durumlar

g)Kabakulak bileşenli aşıları takiben 15-21 gün içinde ortaya çıkan

Aseptik Menenjit

3)Diğer İstenmeyen Etkiler

a)Aşıdan sonra 1 saat içinde ortaya çıkan Anaflaksi

b)Aşıdan sonra birkaç saat içinde ortaya çıkan Toksik Şok Sendromu

c)Aşıdan sonra 4 saat içinde ortaya çıkan Akut Allerjik Reaksiyonlar

d)5’li karma aşısından sonra 24 saat içinde ortaya çıkan

Hipotonik – Hiporesponsif atak

e)Aşıdan sonra 1 hafta içinde ortaya çıkan Sepsis

f)Kızamıkçık bileşenli aşılardan sonra 1-3 hafta içinde ortaya çıkan

Artrit

g)Kızamık bileşenli aşılardan sonra 1-6 hafta içinde ortaya çıkan

Trombositopeni

h)5’li karma aşısından sonra 24 saat içinde ortaya çıkan

Apne - Bradikardi

I)Zaman sınırı olmaksızın Sağlık personeli ya da toplum tarafından aşılamayla ilgisi olduğu düşünülen i)Ciddi Olgular* ii)Kümelenme iii)Toplumda ciddi kaygı ya da olumsuz propaganda nedeni olan durumlar

*Ciddi Olgular: Ölüm, sakatlık, konjenital anomali ile sonuçlanan veya hastanede yatış gerektiren ASİE’dir.

11

2) Program Uygulama Hatası

Aşıların dağıtımı, hazırlanması ya da uygulanması sırasında yapılan hatalara bağlı olarak ortaya çıkan istenmeyen etkiler bu gruptadır.

Bir seferde gerekli dozdan fazla uygulama Kontrendikasyonları dikkate almama Yanlış sulandırıcı veya yanlış miktarda sulandırıcı kullanma Aşı ya da sulandırıcı yerine farklı madde (ilaç) kullanma Kontamine aşı ya da sulandırıcı kullanma Aşıyı yanlış depolama, yanlış taşıma Aşılar uygulanmadan önce üzerindeki etiket bilgileri mutlaka kontrol edilmelidir. Aşılar üretici firmanın sağladığı sulandırıcılarla hazırlanmalıdır.

Program uygulama hatalarına bağlı olarak ortaya çıkan etkiler kümelenme gösterebilir.

En sık program uygulama hatası steril olmayan enjeksiyonun neden olduğu enfeksiyondur. Enfeksiyon lokal olarak (süpürasyon, abse vb.) ortaya çıkabileceği gibi, sistemik hastalık (sepsis, toksik şok sendromu vb.) olarak da görülebilir.

Kontamine aşı uygulaması sonrası birkaç saat içinde lokal hassasiyet, doku infiltrasyonu, kusma, ishal, siyanoz ve yüksek ateş görülebilir.

3) Rastlantısal

Aşıdan sonra ortaya çıkan ancak aşılama ile hiçbir ilgisi olmayan tıbbi olaylar bu grupta değerlendirilir.

4) Bilinmeyen etkiler

Aşı uygulanmasından sonra ortaya çıkan, aile ya da hekim tarafından aşıya bağlı olabileceği düşünülen, aşı dışında başka bir nedenin gösterilemediği, aşı yan etkisi ya da program hatası olmayan ciddi hastalanma, ölüm ya da kümelenme gösteren durumlardır.

5) Enjeksiyon Reaksiyonu

Kişiler ya da gruplar aşı ya da içeriği ile ilgisiz olarak sadece enjeksiyona karşı reaksiyon gösterebilirler.

Enjeksiyona karşı anksiyete; hiperventilasyon, baş dönmesi, kulak çınlaması, ağız çevresinde ya da ellerde titreme gibi spesifik semptomlara neden olabilir.

Aşılama öncesinde, açık ve anlaşılır bilgilendirme, sakin ve güvenilir bir uygulama anksiyeteyi ve benzeri olayların görülme sıklığını azaltmaktadır.

12

Aşı Uygulama Teknikleri

DaBT-IPA-Hib (Beşli Karma) / Hep-B Kızamık-Kızamıkçık-Kabakulak (KKK)

12 aya kadar uyluğun dış kısmı, daha büyüklerde (12 ay üzerinde) üst kolun dış

kısmında deltoid kas

Üst kolun dış kısmında deltoid kasa uyan bölge

İntramuskuler (Kas içi) enjeksiyon Subkutan (cilt altı) enjeksiyon

0,5 ml 0,5 ml

Kullanıma hazır/ Toz+Sulandırıcı Toz+Sulandırıcı

90⁰ Açı ile uygulama 45⁰ Açı ile uygulama

Mutlaka firmanın kendi sulandırıcısı ile kullanın

Mutlaka firmanın kendi sulandırıcısı ile kullanın

Aynı enjektör ile sulandırılıp kullanılmalı (Beşli karma)

Mutlaka sulandırma iğne ucu değiştirilip ikinci uç ile uygulanmalı

Güvenli Atık Kutusu Kullanımı

Aşı uygulanan her yerde, aşı ekipleri “Güvenli Atık Kutusu” bulundurmalıdır.

Enjektör kapağı ayrıldıktan sonra kapak derhal “Güvenli Atık Kutusu”na atılmalıdır.

Sulandırma enjektörü veya iğnesi sulandırmadan hemen sonra kapağı kapatılmadan “Güvenli Atık Kutusu”na atılmalıdır.

Boş flakonlar uygulamanın tamamlanması sonrası, derhal “Güvenli Atık Kutusu”na atılmalıdır.

Enjeksiyondan hemen sonra enjektör iğnesi ayrılmadan ve kapağı kapatılmadan “Güvenli Atık Kutusu”na atılmalıdır.

“Güvenli Atık Kutusu” en fazla ¾’ü kadar doldurulmalıdır.

Güvenli atık kutuları imha edilmek üzere gönderilene kadar kuru ve güvenli bir yerde muhafaza edilmelidir.

Güvenli atık kutularının “Tıbbi Atıkların Kontrolü Yönetmeliği”ne uygun olarak imhası sağlanmalıdır.