CEMİ YARDIMCI CEMİ YARDIMCI MAKİNELERİ ve MAKİNELERİ ve

SİSTEMLERİSİSTEMLERİ

1.1. Ana makine ve türleri Ana makine ve türleri

İster içten yanmalı, ister dıştan yanmalı veya buhar makinesi olsun, İster içten yanmalı, ister dıştan yanmalı veya buhar makinesi olsun, pervane çeviren makinelere "Ana makine" adı verilir. Gemiler veya pervane çeviren makinelere "Ana makine" adı verilir. Gemiler veya yatlarda kullanılan ana makineler: a) Benzin motoru, b) dizel motoru, yatlarda kullanılan ana makineler: a) Benzin motoru, b) dizel motoru, c) pistonlu buhar makinesi, d) buhar türbini ve e) gaz türbinlerinden c) pistonlu buhar makinesi, d) buhar türbini ve e) gaz türbinlerinden oluşmaktadırlar. Ayrıca: f) türbo-elektrik ve g) dizel elektrik oluşmaktadırlar. Ayrıca: f) türbo-elektrik ve g) dizel elektrik sistemlerisistemleri dede kullanılmaktadır.kullanılmaktadır.

2. Ana makine yardımcıları2. Ana makine yardımcıları

Her türlü hava ve deniz koşullarında ve limanlarda gemilerin normal Her türlü hava ve deniz koşullarında ve limanlarda gemilerin normal çalışma düzenini sürdüren makinelere “Gemi yardımcı makineleri" adı çalışma düzenini sürdüren makinelere “Gemi yardımcı makineleri" adı verilmektedir. Gemi yardımcı makineleri: a) Ana makine yardımcıları ve verilmektedir. Gemi yardımcı makineleri: a) Ana makine yardımcıları ve b) güverte yardımcıları olmak üzere iki bölüme ayrılırlar.b) güverte yardımcıları olmak üzere iki bölüme ayrılırlar.Çok büyük olmayan bir motorlu gemide 70 civarında yardımcı makine Çok büyük olmayan bir motorlu gemide 70 civarında yardımcı makine bulunmaktadır. Bu makinelerden bir bölümü hizmet makineleridir.bulunmaktadır. Bu makinelerden bir bölümü hizmet makineleridir.

3. Güverte yardımcıları 3. Güverte yardımcıları

Gemilerde kullanılan Ana makinelerin çalıştırılmasıyla ilişkisi Gemilerde kullanılan Ana makinelerin çalıştırılmasıyla ilişkisi bulunmayan makinelerdir. Gemilerin yükleme ve boşaltmasında bulunmayan makinelerdir. Gemilerin yükleme ve boşaltmasında kullanılan vinçler, kreynler, demir ve halat ırgatları, filika mataforaları kullanılan vinçler, kreynler, demir ve halat ırgatları, filika mataforaları ya da filika vinçleri, itici römorkörlerin itme (tov) makineleri, dümen ya da filika vinçleri, itici römorkörlerin itme (tov) makineleri, dümen makineleri ile dümen donanımları da güverte yardımcıları sınıfına makineleri ile dümen donanımları da güverte yardımcıları sınıfına girerler.girerler.

4. Hizmet makineleri. 4. Hizmet makineleri.

Ana makineye yardımcı olmayan, gemi personeli ve yolcuların rahatını Ana makineye yardımcı olmayan, gemi personeli ve yolcuların rahatını sağlayan makineler "Görev (hizmet) makineleri" olarak bilinir. İçme sağlayan makineler "Görev (hizmet) makineleri" olarak bilinir. İçme suyu pompası, deniz suyu servis pompası, yıkanma suyu pompası, suyu pompası, deniz suyu servis pompası, yıkanma suyu pompası, sintine pompası, buzluk kompresörleri vb. birer hizmet makinesidir.sintine pompası, buzluk kompresörleri vb. birer hizmet makinesidir.

5. Yardımcı makinelerin güçleri ve en 5. Yardımcı makinelerin güçleri ve en yüksek güçlü yardımcı makine.yüksek güçlü yardımcı makine.Gemi yardımcı makinelerinin güçleri nadiren 50 beygir gücünün Gemi yardımcı makinelerinin güçleri nadiren 50 beygir gücünün üzerindedir. Çoğu zaman sözü edilen güçler 10-30 hp arasında değişir. üzerindedir. Çoğu zaman sözü edilen güçler 10-30 hp arasında değişir. Ancak, dolaşımı veya serküleytin pompası ve stimli gemilerde buhar Ancak, dolaşımı veya serküleytin pompası ve stimli gemilerde buhar kazanlarını besleyen "Fid suyu pompaları gemilerde kullanılan en yüksek kazanlarını besleyen "Fid suyu pompaları gemilerde kullanılan en yüksek güçlü pompalardır. Sözü edilen bu iki pompanın güçleri çoğu zaman 50 güçlü pompalardır. Sözü edilen bu iki pompanın güçleri çoğu zaman 50 hp’nin üzerindedir.hp’nin üzerindedir.

6. Emercensi (acil durum) dizel 6. Emercensi (acil durum) dizel jeneratörüjeneratörü

Gemilerin ana jeneratörlerininGemilerin ana jeneratörlerinin arıza yapmaları veya bir arıza yapmaları veya bir çatışma sırasında makine çatışma sırasında makine dairesine giren deniz suyu dairesine giren deniz suyu nedeniyle, çalıştırılamamaları nedeniyle, çalıştırılamamaları gibi acil durumlarda gibi acil durumlarda kullanılan elektrik kullanılan elektrik üreteçlerine “Emercensi üreteçlerine “Emercensi jeneratör” adı verilir. jeneratör” adı verilir. Gemilerin genellikle makine Gemilerin genellikle makine dairelerinin üst kısımlarında dairelerinin üst kısımlarında bulunurlar. Ana jeneratörün bulunurlar. Ana jeneratörün çalışmadığı durumlarda çalışmadığı durumlarda kullanılırlar.kullanılırlar.

7. Emercensi dizel jeneratörün 7. Emercensi dizel jeneratörün gerilimi ne kadardır? Bu jeneratör gerilimi ne kadardır? Bu jeneratör nereleri besler?nereleri besler?

Emercensi dizel jeneratörün ürettiği akımın gerilimi ana jeneratörlerin Emercensi dizel jeneratörün ürettiği akımın gerilimi ana jeneratörlerin ürettiği gerilim kadardır. Bu gerilim, doğru akımlı gemilerde çoğu zaman ürettiği gerilim kadardır. Bu gerilim, doğru akımlı gemilerde çoğu zaman 110 - 220 Volt ve alternatif gerilim kullanılan gemilerde ise 220-380 Volt 110 - 220 Volt ve alternatif gerilim kullanılan gemilerde ise 220-380 Volt değerleri arasında değişmektedir.değerleri arasında değişmektedir.Emercensi jeneratörler, ana jeneratörlerin arızaları sırasında, Emercensi jeneratörler, ana jeneratörlerin arızaları sırasında, aydınlatılması gereken yerleri, örneğin seyir fenerlerini, makine ve kazan aydınlatılması gereken yerleri, örneğin seyir fenerlerini, makine ve kazan dairelerini, yük ambarlarının girişlerini aydınlatırlar. dairelerini, yük ambarlarının girişlerini aydınlatırlar.

8. Emercensi batarya 8. Emercensi batarya

Daha çok küçük güçlü makinelerle donatılmış, koster türünden gemiler ve Daha çok küçük güçlü makinelerle donatılmış, koster türünden gemiler ve yatlarda emercensi jeneratör kullanılmaz. Ancak acil durumlarda kullanılmak yatlarda emercensi jeneratör kullanılmaz. Ancak acil durumlarda kullanılmak üzere elektrik enerjisineüzere elektrik enerjisine de gereksinim vardır. Bu nedenle akümülatörlerin de gereksinim vardır. Bu nedenle akümülatörlerin türlü şekillerde, örneğin seri ya da seri-paralel bağlanmasıyla oluşturulan güç türlü şekillerde, örneğin seri ya da seri-paralel bağlanmasıyla oluşturulan güç kaynaklarına "Akü bataryaları" denir. kaynaklarına "Akü bataryaları" denir.

9. Emercensi bataryaların 9. Emercensi bataryaların gerilimleri ne kadardır? Bu gerilimleri ne kadardır? Bu bataryalar nereleri besler?bataryalar nereleri besler?

Emercensi bataryaların gerilimleri 24, 32, 64Emercensi bataryaların gerilimleri 24, 32, 64 ve nadir olarak 112ve nadir olarak 112 Volt Volt olmaktadır. Ancak, ticaret gemilerinde yaygın olarak kullanılan gerilim olmaktadır. Ancak, ticaret gemilerinde yaygın olarak kullanılan gerilim değeri 24 Volt'tur.değeri 24 Volt'tur.Emercensi batarya, bazen marş motorlarını, makine dairelerinde Emercensi batarya, bazen marş motorlarını, makine dairelerinde kullanılan seyyar lambaları, seyir fenerlerini, sualtı gemilerinde pervane kullanılan seyyar lambaları, seyir fenerlerini, sualtı gemilerinde pervane çeviren elektrik motorlarını beslemektedir.çeviren elektrik motorlarını beslemektedir.

CONTA ve CONTA ve SALMASTRALARSALMASTRALAR

1. Dizel motorlu gemilerde kullanılan 1. Dizel motorlu gemilerde kullanılan contalarcontalar

Gemi makinelerinin çeşitli devrelerinde, klinger kağıdı, lastik, telli Gemi makinelerinin çeşitli devrelerinde, klinger kağıdı, lastik, telli lastik, gazket ve suni elyaftan yapılmış conta malzemeleri kullanılır.lastik, gazket ve suni elyaftan yapılmış conta malzemeleri kullanılır.

2. Klinger kağıdı, lastik, telli lastik, 2. Klinger kağıdı, lastik, telli lastik, gazket ve suni elyaftan yapılmış gazket ve suni elyaftan yapılmış contaların kullanıldığı yerler.contaların kullanıldığı yerler.

Klinger kağıdı adı da verilen klinger ve klingerit conta, asbestos, lastik Klinger kağıdı adı da verilen klinger ve klingerit conta, asbestos, lastik ve dolgu maddesinden oluşmaktadır. ve dolgu maddesinden oluşmaktadır. Fidsuyu ve stim devresi borularının flençlerinde ve çeşitli ısılıcıların, Fidsuyu ve stim devresi borularının flençlerinde ve çeşitli ısılıcıların, soğutucuların, kondenser ve evaporeyterlerin kapaklarında kullanılırlar. soğutucuların, kondenser ve evaporeyterlerin kapaklarında kullanılırlar. Lastik esnekliği çok iyi olan bir conta malzemesidir. Lastik esnekliği çok iyi olan bir conta malzemesidir.

3. Yüksek basınç ve sıcaklıktaki 3. Yüksek basınç ve sıcaklıktaki boru flençlerinde hangi tür conta boru flençlerinde hangi tür conta kullanılır?kullanılır?

Yüksek basınçYüksek basınç ve sıcaklık ve basınç devresi olduğundan Levha bakır ve sıcaklık ve basınç devresi olduğundan Levha bakır kullanılabilir. Levha bakır 250˚C sıcaklık ve 35 barı geçmeyen basınca sahip kullanılabilir. Levha bakır 250˚C sıcaklık ve 35 barı geçmeyen basınca sahip hava, buhar ve petrol ürünlerini taşıyan devrelerde kullanılabilir. Çünkü bakır, hava, buhar ve petrol ürünlerini taşıyan devrelerde kullanılabilir. Çünkü bakır, yüksek sıcaklığa dayanıklıdır. Ancak yüksek sıcaklıkta hafifçe oksitlenir.yüksek sıcaklığa dayanıklıdır. Ancak yüksek sıcaklıkta hafifçe oksitlenir.

4. Deniz suyu ve yakıt devrelerinin 4. Deniz suyu ve yakıt devrelerinin boru flençlerinde hangi boru flençlerinde hangi malzemelerden yapılan contalar malzemelerden yapılan contalar kullanılır?kullanılır?

Yakıt devrelerinin boru flençlerinde bakır levha kullanılır. Bakır levha Yakıt devrelerinin boru flençlerinde bakır levha kullanılır. Bakır levha dövülerek hazırlanmış bir conta türüdür. Özellikle petrol ürünlerinin dövülerek hazırlanmış bir conta türüdür. Özellikle petrol ürünlerinin boru devrelerinde bu malzeme conta olarak kullanılır. Yüksek boru devrelerinde bu malzeme conta olarak kullanılır. Yüksek basınçlı hava ve buhar devrelerinde de bu malzemeden yapılmış basınçlı hava ve buhar devrelerinde de bu malzemeden yapılmış contalar kullanılabilir.contalar kullanılabilir.

5. Amyant ve asbestosdan yapılan 5. Amyant ve asbestosdan yapılan contalarcontalar

6. Salmastralar hangi maddelerden 6. Salmastralar hangi maddelerden yapılırlar?yapılırlar?

Salmastraların yapımlarında Salmastraların yapımlarında türlü maddeler kullanılır. türlü maddeler kullanılır.

1)1) Esnek metallerden yapılan Esnek metallerden yapılan salmastralar salmastralar

2)2) Pamuk, keten ve kenevir gibi Pamuk, keten ve kenevir gibi bitkilerin liflerinden örülerek bitkilerin liflerinden örülerek veya dokunarak yapılan veya dokunarak yapılan salmastralar. salmastralar.

3)3) Asbestostan yapılan Asbestostan yapılan salmastralar. salmastralar.

4)4) Esnek metal salmastralar. Esnek metal salmastralar. 5)5) BakırBakır ve alüminyumdan yapılan ve alüminyumdan yapılan

salmastralar. salmastralar.

GÜVERTE GÜVERTE YARDIMCILARIYARDIMCILARI

1. Baş ırgat1. Baş ırgat

Gemilerin baş taraflarında Gemilerin baş taraflarında bulunan ve çapanın denize bulunan ve çapanın denize fundo edilmesi ve virasında fundo edilmesi ve virasında kullanılan makinelerdir. Baş kullanılan makinelerdir. Baş ırgatı çalıştırmak üzere dizel ırgatı çalıştırmak üzere dizel motorları ya da elektrik motorları ya da elektrik motorlarından yararlanılır. motorlarından yararlanılır. Gemilerin baş tarafında bulunur.Gemilerin baş tarafında bulunur.

2. Kıç ırgat2. Kıç ırgat

Gemilerin kıç taraflarında Gemilerin kıç taraflarında bulunan ve elektrik motorları bulunan ve elektrik motorları ya da hidrolik olarak çalıştırılan ya da hidrolik olarak çalıştırılan makinelerdir. Bu makinelerin makinelerdir. Bu makinelerin görevi gemiden sahile verilmiş görevi gemiden sahile verilmiş bulunan halatların gemiye bulunan halatların gemiye alınmasını sağlamaktır. alınmasını sağlamaktır.

3. Vinçler3. Vinçler

Yükleri gemilere almak veya Yükleri gemilere almak veya tahliye etmek için kullanılan tahliye etmek için kullanılan donanıma “Vinç” adı verilir. donanıma “Vinç” adı verilir. Vinçler geminin büyüklüğüVinçler geminin büyüklüğü ya da ya da tonajına göre değişen sayılarda ve tonajına göre değişen sayılarda ve türlütürlü şekillerde yapılırlar.şekillerde yapılırlar.

4- Kreynler4- Kreynler

Kreynler diğer yükleme ve Kreynler diğer yükleme ve boşaltma donanımı olan boşaltma donanımı olan bumba vebumba ve vinçlerevinçlere karşı karşı aşağıdaki yararlara aşağıdaki yararlara sahiptirler:sahiptirler:

a. Daha yüksek yük kaldırma a. Daha yüksek yük kaldırma kapasitesi sağlarlar.kapasitesi sağlarlar.

b. Yük işlemleri için daha az b. Yük işlemleri için daha az personeli gerektirirler.personeli gerektirirler.

c. Her an donanımın c. Her an donanımın hazırlanmasına gerek hazırlanmasına gerek göstermeksizin görev yapacak göstermeksizin görev yapacak durumdadırlar. Böylelikle durumdadırlar. Böylelikle işletme için zaman kaybını işletme için zaman kaybını azaltırIar.azaltırIar.

d. Eksenleri etrafında 360 d. Eksenleri etrafında 360 derece dönebildikleri için derece dönebildikleri için birbirine komşu iki ambar için birbirine komşu iki ambar için de kullanılabilirler.de kullanılabilirler.

5. Filika vinçleri5. Filika vinçleri

Filika vinç donanımlarının kullanılmalarının nedeni Filika vinç donanımlarının kullanılmalarının nedeni şunlardır:şunlardır:

a. Liman dışında demirli iken gemia. Liman dışında demirli iken gemi ile sahil ile sahil arasındaki ulaşımın sağlanması.arasındaki ulaşımın sağlanması.

bb.. Bir kaza sırasında yolcu veya mürettebatın Bir kaza sırasında yolcu veya mürettebatın korunması.korunması.

c. Denize adam düşmesi sırasında filikanın mayna c. Denize adam düşmesi sırasında filikanın mayna edilmesi.edilmesi.

d. Röle talimlerinin yapılmasına olanak sağlama.d. Röle talimlerinin yapılmasına olanak sağlama. e. Gemiyi terk sırasında yolcu veya personelin e. Gemiyi terk sırasında yolcu veya personelin

kurtarılmasını temin etme.kurtarılmasını temin etme.

6. Tov makinesi6. Tov makinesi

Yaklaşık, 4-5 bin beygir gücünde Yaklaşık, 4-5 bin beygir gücünde dizel motorları ile donatılmış dizel motorları ile donatılmış tovbotlar, tov makinesi ya da tov tovbotlar, tov makinesi ya da tov vinci adı verilen hidrolik bir makine vinci adı verilen hidrolik bir makine yardımıyla itme görevlerini yerine yardımıyla itme görevlerini yerine getirirler. Denizli havalarda da tov getirirler. Denizli havalarda da tov makinesi itme görevini eksiksiz bir makinesi itme görevini eksiksiz bir şekildeşekilde yerine getirmek üzere dizayn yerine getirmek üzere dizayn edilmiştir.edilmiştir.

7. Dümen makinesi7. Dümen makinesi

Gemilerin rotalarında Gemilerin rotalarında seyirlerini, yön seyirlerini, yön değiştirmelerini değiştirmelerini sağlayan makine ve sağlayan makine ve donanımlara "Dümen donanımlara "Dümen makinesi” ve "Dümen makinesi” ve "Dümen donanımı" adları donanımı" adları verilir. Dümen verilir. Dümen makineleri gemilerin makineleri gemilerin kıç taraflarında ve kıç taraflarında ve dümen dairelerinde dümen dairelerinde bulunurlar.bulunurlar.

Ticaret gemilerinde ; Ticaret gemilerinde ; 1) Buharlı, 1) Buharlı, 2) elektrikli2) elektrikli 3) elektro-hidrolik türden olmak üzere üç 3) elektro-hidrolik türden olmak üzere üç

türlü dümen makinesi kullanılmaktadır.türlü dümen makinesi kullanılmaktadır.

KONTOL ve ÖLÇÜ KONTOL ve ÖLÇÜ ALETLERİALETLERİ

1. Termometre1. Termometrelerler

Gemi enerji tesislerinde Gemi enerji tesislerinde sıcaklığın ölçülmesinde sıcaklığın ölçülmesinde kullanılan cihazlara kullanılan cihazlara “Sıcaklık Ölçer”“Sıcaklık Ölçer” veya veya "Termometre" adı "Termometre" adı verilir. Geçmişten bu verilir. Geçmişten bu yana kullanılanyana kullanılan üç türlü üç türlü termometre vardır: a) termometre vardır: a) santigrad (Selsiyus) santigrad (Selsiyus) skalalı, b) Fahrenhayt skalalı, b) Fahrenhayt skalalı ve c) Reomür skalalı ve c) Reomür skalalı termometreler.skalalı termometreler.

2. Pirometre 2. Pirometre (Payrometre)(Payrometre)

Makineden alınanMakineden alınan egzoz gaz sıcaklıkları egzoz gaz sıcaklıkları silindirlerde üretilen silindirlerde üretilen güçler hakkında güçler hakkında önemli bilgiler verir. önemli bilgiler verir.

Bu sıcaklık ölçerler Bu sıcaklık ölçerler buhar kazanları vebuhar kazanları ve gazgaz türbinlerinde de türbinlerinde de yaygın olarak yaygın olarak kullanılmaktadırlar. kullanılmaktadırlar.

3. Manometre ve geyçler 3. Manometre ve geyçler Dizel motorlarının aşırı Dizel motorlarının aşırı

doldurma havası, doldurma havası, yağlama yağı, soğutma, yağlama yağı, soğutma, yakıt, basınçlı ilk hareket yakıt, basınçlı ilk hareket havası vb. devreleri ile havası vb. devreleri ile enjektör test cihazlarında, enjektör test cihazlarında, kazanların buhar kazanların buhar devrelerinde basınçları devrelerinde basınçları ölçmek için kullanılan ölçmek için kullanılan cihazlara “Manometre” yacihazlara “Manometre” ya da “Basınç ölçer” adıda “Basınç ölçer” adı verilir. verilir.

a. Preşer geyça. Preşer geyç

Atmosfer üstü Atmosfer üstü basınçların basınçların ölçülmesinde ölçülmesinde kullanılan basınç kullanılan basınç ölçerlere "Preşer ölçerlere "Preşer geyç" adı geyç" adı verilmektedir. Bunlar, verilmektedir. Bunlar, iç basınçları atmosfer iç basınçları atmosfer üstü olanüstü olan her yerde her yerde kullanılmaktadırlar. kullanılmaktadırlar.

b. Vakum geyçb. Vakum geyç

İç basıncı atmosfer İç basıncı atmosfer basıncından daha basıncından daha küçük olan veya küçük olan veya içinde vakum bulunan içinde vakum bulunan yerlerde, örneğin yerlerde, örneğin kondenserlerde, hava kondenserlerde, hava pompalarında ve türlü pompalarında ve türlü pompaların emme pompaların emme devrelerinde devrelerinde kullanılmaktadırlar. kullanılmaktadırlar.

c. Kampavunt geyçc. Kampavunt geyç Bazı sistem ya da Bazı sistem ya da

makinelerde, birbirinimakinelerde, birbirini izleyen atmosfer üstü izleyen atmosfer üstü veya atmosfer altı veya atmosfer altı basınçlar oluşabilir. Bu basınçlar oluşabilir. Bu gibi yerlerde, örneğin gibi yerlerde, örneğin pistonlu buhar pistonlu buhar makinelerinin alçak makinelerinin alçak basınç (LP) silindirlerinde basınç (LP) silindirlerinde hava pompalarında sözü hava pompalarında sözü edilen göstergeler veya edilen göstergeler veya geyçler kullanılır. geyçler kullanılır.

d. Dial geyçd. Dial geyç

Çok küçük ölçüleri Çok küçük ölçüleri milimetrenin onda ve milimetrenin onda ve yüzdesi türünden yüzdesi türünden ölçebilen mikrometrik ölçebilen mikrometrik cihazlara "Dial geyç"cihazlara "Dial geyç" veya "Mehengir" yaveya "Mehengir" ya da "Deflekşında "Deflekşın geyç" geyç" adları verilir.adları verilir.

e. Mikrometrelere. Mikrometreler Laynerlerin aşınma Laynerlerin aşınma

miktarlarının miktarlarının saptanmasında saptanmasında kullanılan mikrometrik kullanılan mikrometrik cihazlaracihazlara "Çap "Çap mikrometresi” adı mikrometresi” adı verilir. Çap verilir. Çap mikrometreleri, bakım mikrometreleri, bakım programına göre programına göre pistonu çekilen pistonu çekilen silindirleresilindirlere uygulanır.uygulanır.